BIURO PROJEKTOWE ul. Wi Vlana 46 tel./fax (0-61) 843-06-30, 843-25-54 60-401 POZNA K email: [email protected]

PROGRAM OCHRONY URODOWISKA DLA GMINY I MIASTA

POZNA K, 2004 r. TYTUŁ OPRACOWANIA:

PROGRAM OCHRONY URODOWISKA DLA GMINY I MIASTA PYZDRY

ZLECENIODAWCA:

Urz =d Gminy i Miasta w Pyzdrach ul. Taczanowskiego 1 62-310 PYZDRY

WYKONAWCA:

ABRYS Technika Sp. z o.o. mgr Alicja Bunikowska ul. Wi Vlana 46 60-401 Pozna L Prezes Zarz =du

AUTORZY OPRACOWANIA: mgr Antoni Niedziałkowski Kierownik Zespołu mgr in b. Tomasz P. Alankiewicz Specjalista ds. in bynierii Vrodowiska mgr in b. Agnieszka Gabrysiak Specjalista ds. ochrony Vrodowiska mgr Roman Alankiewicz Specjalista ds. finansowania i edukacji ekologicznej

Pozna L, 2004 r. Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry. 

SPIS TRE UCI   I. WST AP 7

1.1. Podstawa prawna opracowania 7 1.2. Przedmiot i zakres opracowania 7 1.3. Potrzeba i cel opracowania 8 1.4. Terminologia 9 1.4.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównowabonego 9 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony Vrodowiska 10 1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno – Vciekowej 12

II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 15 2.1. Dane administracyjne 15 2.2. Poło benie geograficzne 16 2.3. Warunki Vrodowiskowe 17 2.4. U bytkowanie terenu 18 2.5. Urodowisko kulturowe 20 2.6. Uwarunkowania społeczne 21 2.6.1. Procesy demograficzne 21 2.6.2. Struktura sieci osadniczej w gminie 22 2.7. Uwarunkowania gospodarcze 23 2.6.1. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze KRUPGN-REGON 23 2.6.2. Gospodarka rolna 24

III. INFRASTRUKTURA 27 3.1. Gospodarka wodno- Vciekowa 27 3.1.1. Zaopatrzenie w wod B 27 3.1.1.1. Uj Bcia wódy 27 3.1.1.2. Zu bycie wody w gminie 28 3.1.1.3. Charakterystyka oraz ocena sieci wodoci =gowej 29 3.1.2. Oczyszczanie Vcieków 32 3.1.2.1. Oczyszczalnie Vcieków 32 3.1.2.2. Charakterystyka i ocena sieci kanalizacyjnej 33 3.1.2.3. Zbiorniki bezodpływowe do gromadzenia Vcieków 34 3.1.3. Ujmowanie i odprowadzanie wód deszczowych 36 3.1.4. Tendencje rozwoju gospodarki wodno- Vciekowej 36 3.2. Urz =dzenia wodne 37 3.3. Gospodarka odpadami 38 3.4. Drogi i koleje 38 3.4.1. Drogi 38 3.4.2. Koleje 40 3.5. Sie 4 gazowa 40 3.6. _ródła promieniowania elektromagnetycznego 40 3.6.1. Stacje bazowe telefonii komórkowej 41 3.6.2. Emitery energetyczne 42

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 45 4.1. Rze `ba terenu 45 4.1.1. Charakterystyka rze `by terenu 45 4.1.2. Przekształcenia rze `by terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy 46 ziemskiej SPIS TRE UCI 3 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry.

4.2. Budowa geologiczna 47 4.2.1. Uwarunkowania ogólne 47 4.2.2. Zasoby kopalin 48 4.3. Charakterystyka wód podziemnych 48 4.3.1. Uwarunkowania ogólne 48 4.3.2. Główne zbiorniki wód podziemnych 49 4.3.3. Jako V4 wód podziemnych 50 4.4. Charakterystyka wód powierzchniowych 53 4.4.1. Sie 4 rzeczna 53 4.4.2. Zbiorniki wodne 54 4.4.3. Zagro benie powodziowe 55 4.4.4. Jako V4 wód powierzchniowych 56 4.4.5. Przeobra benia stosunków wodnych 61 4.5. Charakterystyka gleb 61 4.5.1. Charakterystyka rozmieszczenia typów gleb 61 4.5.2. Zasobno V4 gleb w składniki pokarmowe 64 4.5.3. Degradacja naturalna gleb 65 4.5.4. Degradacja chemiczna gleb 66 4.5.5. Przyczyny degradacji gleb 70 4.6. Powietrze atmosferyczne 70 4.6.1. Rodzaje emisji zanieczyszcze L do powietrza 71 4.6.2. _ródła emisji zanieczyszcze L do powietrza 71 4.6.3. Ocena jako Vci powietrza na terenie Gminy i Miasta Pyzdry 78 4.6.4. Metody ograniczenia emisji zanieczyszczeL do powietrza- wykorzystanie energii ze `ródeł odnawialnych 80 4.6.3.1. Energia promieniowania słonecznego (EPS) 82 4.6.3.2. Biomasa 83 4.7. Klimat akustyczny 86 4.7.1. Hałas komunikacyjny 87 4.7.2. Hałas przemysłowy 88 4.8. Przyroda o bywiona 88 4.8.1. Charakterystyka ogólna szaty ro Vlinnej 88 4.8.1.1. Ziele L urz =dzona i zadrzewienia Vródpolne 89 4.8.1.2. Obszary i obiekty prawnie chronione 89 4.8.1.4. Lasy 97 4.8.1.4.1.Zagro benie dla lasów na terenie Gminy Pyzdry 99 4.8.2. Charakterystyka ogólna Vwiata zwierz =t 102 4.8.3. Przyczyny degradacji szaty ro Vlinnej i przeobra beL fauny 103 4.9. Walory krajobrazowe 104 4.10. Synteza danych o stanie przeobra beLVrodowiska przyrodniczego 104 4.11. Awarie przemysłowe 106 4.12. Analiza wska `nikowa stanu Vrodowiska 107

V. POLITYKA OCHRONY URODOWISKA DO 2011 ROKU ORAZ HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA K EKOLOGICZNYCH 109 5.1. Zało benia rozwoju gminy w Vwietle ochrony Vrodowiska 109 5.1.1. Cele i zadania wyznaczone w Strategii rozwoju społeczno- 109 gospodarczego Gminy i Miasta Pyzdry na lata 2002-2010 5.1.2. Cele okre Vlone w Powiatowym programie ochrony Vrodowiska 109 5.2. Cele, kierunki i zadania do realizacji w ramach Programu Ochrony Urodowiska dla Gminy i Miasta Pyzdry 107 Obszar strategiczny 1. Turystyka i rekreacja 115 Obszar strategiczny 2. Edukacja ekologiczna 116 Obszar strategiczny 3. Ochrona przyrody i krajobrazu 117

4 SPIS TRE UCI Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry.  Obszar strategiczny 4. Ochrona lasów 118 Obszar strategiczny 5. Ochrona gleb 118 Obszar strategiczny 6. Ochrona zasobów kopalin 119 Obszar strategiczny 7. Ochrona i jako V4 wód 120 Obszar strategiczny 8. Jako V4 powietrza atmosferycznego 121 Obszar strategiczny 9. Ochrona przed hałasem 122 Obszar strategiczny 10. Ochrona przed promieniowaniem 123 elektromagnetycznym Obszar strategiczny 11. Ochrona przed awariami przemysłowymi 123 Obszar strategiczny 12. Zrównowa bone wykorzystanie surowców, materiałów, 124 wody i energii 5.3. Strategia realizacji przyj Btych celów 125 5.3.1. Przyj Bte kryteria wyboru zada L priorytetowych 125 5.3.2. Harmonogram realizacji zada L ekologicznych 126

VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO 137 6.1.Potrzeba edukacji ekologicznej 138 6.2.Gminny Punkt Edukacji Ekologicznej (GPEE) 139 6.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społecze Lstwa 140 6.2.2. Społeczne kampanie informacyjne 147 6.2.2.1. Media w kampanii informacyjnej 147 6.2.2.2. Okresowe kampanie informacyjne 151 6.2.2.3. Wł =czanie mieszka Lców w procesy decyzyjne na poziomie gminy 153

VII REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 155 7.1.Zało benia systemu finansowania inwestycji 155 =    U   157    158      159      159 "  #  161  $ # b# V        L     V   161  (      ) b  #**+**" 161  $ # `  # V   --    - - 163       BV   165  "      #**"M** 165 "1   U   167 "    167

VIII. STRESZCZENIE W J AZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 173

BIBLIOGRAFIA

       

SPIS TRE UCI 5 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry.

                         

6 SPIS TRE UCI .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

I. WST AP

1.1. Podstawa prawna opracowania

Obowi =zuj =ce od 1 pa `dziernika 2001 roku Prawo Ochrony Urodowiska, nakłada na gmin B obowi =zek opracowania gminnego programu ochrony Vrodowiska Obowi =zek ten jest formaln = przesłank = dla utworzenia niniejszego opracowania (art. 17, ustawy Prawo Ochrony Urodowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627). Formaln = podstaw = opracowania jest umowa zawarta w dniu 05.07.2004r. pomi Bdzy Burmistrzem Gminy i Miasta Pyzdry a Spółk = ABRYS Technika z siedzib = w Poznaniu, ul. Wi Vlana 46.

1.2. Przedmiot i zakres opracowania

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Urodowiska dla Gminy i Miasta Pyzdry poło bonej w powiecie wrzesi Lskim , w województwie wielkopolskim.. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian = problematyk B ochrony Vrodowiska na analizowanym terenie. Zagadnienia ochrony Vrodowiska obejmuj = ochron B powietrza, wód, powierzchni ziemi, Vrodowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Omówienia dotycz =ce gospodarki odpadami zostały zawarte w odr Bbnym opracowaniu pod nazw = Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy i Miasta Pyzdry. Program Ochrony Urodowiska wskazuje tzw. „punkty zapalne” w Vrodowisku, wywołane niezrównowa bonym rozwojem gospodarczym oraz przedstawia konkretne propozycje działa L zmierzaj =cych do stopniowej likwidacji zagro beL. Hierarchicznie uporz =dkowanie celów pod k =tem ich wa bno Vci, decyduje o podziale przyszłego bud betu gminy i spodziewanych Vrodków pomocowych przeznaczonych na ochron BVrodowiska. Obok wymienionych wy bej funkcji Program Ochrony Urodowiska spełnia tak be funkcje promocyjne i informacyjne. Dokument ten informuje o stanie Vrodowiska w gminie i podejmowanych działaniach zmierzaj =cych do jego poprawy. Program ten oprócz promocji walorów przyrodniczych ma za zadanie promowa 4 tak be sam = gmin B, której elementem strategii rozwoju gospodarczego jest ochrona Vrodowiska.

I. WST AP 7 .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1.3. Potrzeba i cel opracowania

Programy Ochrony Urodowiska s = podstawowym instrumentem realizacji II Polityki Ekologicznej Pa Lstwa. Sporz =dzane dla kolejnych szczebli administracji samorz =dowej, umo bliwiaj = najbardziej efektywn = ochron BVrodowiska przyrodniczego. Ochrona Vrodowiska przyrodniczego jest jedn = z głównych dróg prowadz =cych do osi =gni Bcia zrównowa bonego rozwoju, nale by jednak pami Bta 4, be nie jedyn =. O w pełni zrównowa bonym rozwoju mo bna dopiero mówi 4 po osi =gni Bciu czterech ładów: • ekologicznego, • społecznego, • ekonomicznego (gospodarczego), • przestrzennego. Podstawowym narz Bdziem osi =gni Bcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie Vrodowiska przyrodniczego. Ład społeczny mo be by 4 osi =gni Bty np. poprzez akceptacj B mieszka Lców dla proponowanych i podejmowanych działa L. Ład gospodarczy osi =ga si B poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny wi =b e si B np. z odpowiedni = lokalizacj = terenów przemysłowych, mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych. Powy bsze zasady zrównowa bonego rozwoju i ochrony Vrodowiska zostały uwzgl Bdnione w niniejszym opracowaniu. S = one zale bne od specyfiki oraz rzeczywistych potrzeb i mo bliwo Vci gminy, na niej bowiem spocznie wi Bkszo V4 obowi =zków zwi =zanych z wdra baniem kierunków i hierarchii działa L zmierzaj =cych do osi =gni Bcia zrównowa bonego rozwoju gminy. Do najistotniejszych zaproponowanych dla Gminy i Miasta Pyzdry, celów i kierunków działa L w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony Vrodowiska nale b= : • racjonalne u bytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zu bycia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin); • ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jako Vci powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uci =b liwego hałasu); • ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jako Vci u bytkowej wód, racjonalizacja zu bycia wody, ochrona przed powodzi =, wła Vciwa gospodarka wodno- Vciekowa); • ochrona gleb (racjonalne stosowanie nawozów, ochrona przed erozj =);

8 I .WST AP .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzgl Bdnieniem ich ró bnorodno Vci oraz rozwój zasobów le Vnych, racjonalna eksploatacja lasów). • prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantuj =cej powodzenie realizacji wy bej wymienionych działa L,

Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celów strategicznych w powi =zaniu z programem edukacji ekologicznej społecze Lstwa powinna zapewni 4 Gminie i Miastu Pyzdry rozwój zgodny z zasadami zrównowa bonego rozwoju.

1.4. Terminologia

Program ochrony Vrodowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych i inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotycz =cej całokształtu ochrony Vrodowiska. Poni bej podane zostały znaczenia zwrotów u bytych w opracowaniu.

1.4.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównowa bonego

Ochrona Vrodowiska - rozumie si B przez to podj Bcie lub zaniechanie działa L, umo bliwiaj =cych zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególno Vci na: • racjonalnym kształtowaniu Vrodowiska i gospodarowaniu zasobami Vrodowiska zgodnie z zasad = zrównowa bonego rozwoju, • przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, • przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właVciwego. Równowaga przyrodnicza - jest to taki stan, w którym na okre Vlonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody bywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieo bywionej. Urodowisko – rozumie si B przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym tak be przekształconych w wyniku działalno Vci człowieka, a w szczególno Vci powierzchni B ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierz Bta i ro Vliny, krajobraz oraz klimat. Zrównowa bony rozwój - rozumie si B przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast Bpuje proces integrowania działa L politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało Vci podstawowych

I. WST AP 9 .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo bliwo Vci zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno Vci lub obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokole L.

1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony Vrodowiska

Emisja – rozumie si B przez to wprowadzane bezpo Vrednio lub po Vrednio, w wyniku działalno Vci człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: • substancje, • energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne. Hałas - rozumie si B przez to d `wi Bki o cz Bstotliwo Vciach od 16 Hz do 16 000 Hz. Obszar chronionego krajobrazu jest terenem chronionym ze wzgl Bdu na wyró bniaj =ce si B krajobrazowo tereny o zró bnicowanych ekosystemach, warto Vciowe w szczególno Vci ze wzgl Bdu na mo bliwo Vci zaspokajania potrzeb zwi =zanych z masow = turystyk = i wypoczynkiem lub istniej =ce albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem tworzenia obszarów chronionego krajobrazu mo be by 4 w szczególno Vci zapewnienie powi =zania terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych. Oddziaływanie na Vrodowisko - rozumie si B przez to równie b oddziaływanie na zdrowie ludzi. Organ ochrony Vrodowiska – rozumie si B przez to organy administracji powołane do wykonywania zada L publicznych z zakresu ochrony Vrodowiska, stosownie do ich wła Vciwo Vci okre Vlonej w tytule VII w dziale I Prawa Ochrony Urodowiska. Organizacja ekologiczna – rozumie si B przez to organizacje społeczne, których statutowym celem jest ochrona Vrodowiska. Pomnikami przyrody – to pojedyncze twory przyrody bywej i nieo bywionej lub ich skupienia o szczególnej warto Vci naukowej, kulturowej, historyczno-pami =tkowej i krajobrazowej odznaczaj =ce si B indywidualnymi cechami, wyró bniaj =cymi je w Vród innych tworów, w szczególno Vci s Bdziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, `ródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie. Powa bna awaria – rozumie si B przez to zdarzenie, w szczególno Vci emisj B, po bar lub eksplozj B, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst Bpuje jedna lub wi Bcej niebezpiecznych substancji,

10 I .WST AP .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

prowadz =ce do natychmiastowego powstania zagro benia bycia lub zdrowia ludzi, lub Vrodowiska, lub powstania takiego zagro benia z opó `nieniem. Powierzchnia ziemi - rozumie si B przez to naturalne ukształtowanie terenu, gleb B oraz znajduj =c= si B pod ni = ziemi B do gł Bboko Vci oddziaływania człowieka, z tym be poj Bcie „gleba” oznacza górn = warstw B litosfery, zło bon = z cz BV ci mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmuj =c= wierzchni = warstw B gleby i podglebie. Powietrze - rozumie si B przez to powietrze znajduj =ce si B w troposferze, z wył =czeniem wn Btrz budynków i miejsc pracy. Poziom hałasu – rozumie si B przez to równowa bny poziom d `wi Bku A wyra bony w decybelach (dB). Poziom substancji w powietrzu - rozumie si B przez to st Bb enie substancji w powietrzu w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni. Pozwolenie , bez podania jego rodzaju – rozumie si B przez to pozwolenie na wprowadzanie do Vrodowiska substancji lub energii, o którym mowa w art. 181 ust. 1 Prawa Ochrony Urodowiska. Standardy emisyjne –rozumie si B przez to dopuszczalne wielko Vci emisji. Substancja niebezpieczna – rozumie si B przez to jedn = lub wi Bcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze wzgl Bdu na swoje wła Vciwo Vci chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mog =, w razie nieprawidłowego obchodzenia si B z nimi, spowodowa 4 zagro benie bycia lub zdrowia ludzi lub Vrodowiska; substancj = niebezpieczn = mo be by 4 surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a tak be substancja powstała w wyniku awarii. Ubytki ekologiczne – rozumie si B przez to zasługuj =ce na ochron B „pozostało Vci ekosystemów maj =cych znaczenie dla zachowania unikatowych typów Vrodowisk i ich zasobów genowych”. Nale b= do nich: torfowiska, bagna, nie u bytkowane ł =ki i sady, drobne zbiorniki Vródpolne i Vródle Vne, k Bpy drzew i krzewów, skarpy, jary i w =wozy, trzcinowiska itp. Wielko V4 emisji - rozumie si B przez to rodzaj i ilo V4 wprowadzanych substancji lub energii w okre Vlonym czasie oraz st Bb enia lub poziomy substancji lub energii, w szczególno Vci w gazach odlotowych, wprowadzanych Vciekach oraz wytwarzanych odpadach.

I. WST AP 11 .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Zakład – rozumie si B przez to jedn = lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadz =cy instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajduj =cymi si B na nim urz =dzeniami. Zanieczyszczenie – rozumie si B przez to emisj B, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu Vrodowiska, powoduje szkod B w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne Vrodowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze Vrodowiska.

1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno- Vciekowej

Ucieki – rozumie si B przez to wprowadzane do wód lub do ziemi: • wody zu byte na cele bytowe lub gospodarcze, • ciekłe odchody zwierz Bce, z wyj =tkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach okreVlonych w przepisach o nawozach i nawo beniu, • wody opadowe lub roztopowe, uj Bte w systemy kanalizacyjne, pochodz =ce z powierzchni zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni, • wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, • wody pochodz =ce z odwodnienia zakładów górniczych, z wyj =tkiem wód wprowadzanych do górotworu, je beli rodzaje i ilo V4 substancji zawartych w wodzie wprowadzanej do górotworu s = to bsame z rodzajami i ilo Vci = zawartymi w pobranej wodzie, • wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, je beli wyst Bpuj = w nich nowe substancje lub zwi Bkszone zostan = ilo Vci substancji w stosunku do zawartych w pobranej wodzie. Ucieki bytowe – rozumie si B przez to Vcieki z budynków przeznaczonych na pobyt ludzi, z osiedli mieszkaniowych oraz z terenów usługowych, powstaj =ce w szczególno Vci w wyniku ludzkiego metabolizmu oraz funkcjonowania gospodarstw domowych. Ucieki komunalne – rozumie si B przez to Vcieki bytowe lub mieszanin BVcieków bytowych ze Vciekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi.

12 I .WST AP .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Ucieki przemysłowe – rozumie si B przez to Vcieki odprowadzane z terenów, na których prowadzi si B działalno V4 handlow = lub przemysłow = albo składow =, nie bBd=ce Vciekami bytowymi lub wodami opadowymi. Instalacje – przez to rozumie si B: • stacjonarne urz =dzenie techniczne, • zespół stacjonarnych urz =dze L technicznych powi =zanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i poło bonych na terenie jednego zakładu, • obiekty budowlane nie b Bd=ce urz =dzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja mo be spowodowa 4 emisj B. Przedsi Bbiorstwo wodoci =gowo-kanalizacyjne – przedsi Bbiorc = w rozumieniu przepisów o działalno Vci gospodarczej, który prowadzi działalno V4 gospodarcz = w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wod B lub zbiorowego odprowadzania Vcieków, s= gminne jednostki organizacyjne nie posiadaj =ce osobowo Vci prawnej, prowadz =ce tego rodzaju działalno V4 . Urz =dzenia wodne - rozumie si B przez to urz =dzenia słu b= ce kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z nich, a w szczególno Vci: • budowle: pi Btrz =ce, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a takbe kanały i rowy, • obiekty zbiorników i stopni wodnych, • stawy, • obiekty słu b= ce do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych, • obiekty energetyki wodnej, • wyloty urz =dze L kanalizacyjnych słu b= ce do wprowadzania Vcieków do wód, • stałe urz =dzenia słu b= ce do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów wodnych, • mury oporowe, bulwary, nabrze ba, pomosty, przystanie, k =pieliska, • stałe urz =dzenia słu b= ce do dokonywania przewozów mi Bdzybrzegowych. Zanieczyszczenie – rozumie si B przez to emisj B, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu Vrodowiska, powoduje szkod B w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne Vrodowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze Vrodowiska. Eutrofizacja – rozumie si B przez to wzbogacanie wody biogenami, w szczególno Vci zwi =zkami azotu lub fosforu, powoduj =cymi przyspieszony wzrost glonów oraz

I. WST AP 13 .Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

wy bszych form bycia ro Vlinnego, w wyniku którego nast Bpuj = niepo b= dane zakłócenia biologicznych stosunków w Vrodowisku wodnym oraz pogorszenie jako Vci tych wód. Sie 4 – przewody wodoci =gowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urz =dzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane s = Vcieki, b Bd=ce w posiadaniu przedsi Bbiorstwa wodoci =gowo-kanalizacyjnego. Urz =dzenia kanalizacyjne – sieci kanalizacyjne, wyloty urz =dze L kanalizacyjnych słu b= cych do wprowadzania Vcieków do wód lub do ziemi oraz urz =dzenia podczyszczaj =ce i oczyszczaj =ce Vcieki oraz przepompownie Vcieków. Urz =dzenia wodoci =gowe – uj Bcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie publiczne, urz =dzenia słu b= ce do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodoci =gowe, urz =dzenia reguluj =ce ci Vnienie wody. Przył =cze kanalizacyjne – odcinek przewodu ł =cz =cego wewn Btrzn = instalacj B kanalizacyjn = w nieruchomo Vci odbiorcy usług z sieci = kanalizacyjn =, za pierwsz = studzienk =, licz =c od strony budynku, a w przypadku jej braku - od granicy nieruchomo Vci. Urz =dzenie pomiarowe – przyrz =d pomiarowy mierz =cy ilo V4 odprowadzanych Vcieków, znajduj =cy si B na przył =czu kanalizacyjnym. Przył =cze wodoci =gowe – odcinek przewodu ł =cz =cego sie 4 wodoci =gow = z wewn Btrzn = instalacj = wodoci =gow = w nieruchomo Vci odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym.

14 I .WST AP Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY

2.1. Dane administracyjne

Gmina Pyzdry jest gmin = miejsko – wiejsk = w skład której wchodz = miasto Pyzdry i tereny wiejskie gminy. W dalszej cz BV ci opracowania posługiwa 4 si B b Bdziemy nazw = Gmina Pyzdry. Gmina Pyzdry poło bona jest w zachodniej cz BV ci Polski, w centralnej cz BV ci województwa wielkopolskiego i południowo - wschodniej cz BV ci powiatu wrzesi Lskiego. Graniczy ona: - od zachodu i północy z gmin = Kołaczkowo w powiecie wrzesi Lskim, - od zachodu z gmin = aerków w powiecie jaroci Lskim, - od wschodu z gmin = Zagórów w powiecie słupeckim, - od północy z gmin = L =dek w powiecie słupeckim, - od południa z gmin = Gizałki w powiecie pleszewskim. Gmina zajmuje powierzchni B.137,9 km 2, co stanowi 0,46 % obszaru województwa wielkopolskiego i 19,58 % obszaru powiatu wrzesi Lskiego. Pod wzgl Bdem wielko Vci gmina znajduje si B na 2 miejscu w Vród 5 gmin powiatu wrzesi Lskiego. W skład gminy wchodzi miasto Pyzdry i 20 sołectw. S = to: Białobrzeg, Ciemierów ,Ciemierów Kolonia, Dłusk, Dolne Gr =dy, Górne Gr =dy, Kruszyny, Ksawerów, Lisewo, Pietrzyków, Pietrzyków Kolonia, Rataje, , Tarnowa, Trzcianki, Walga, Wr =bczynek, Wr =bczynkowskie Holendry, Zamos 4, . W skład wszystkich sołectw wchodzi 35 jednostek osadniczych. Do najwi Bkszych skupisk ludno Vci nale b= : miasto Pyzdry oraz 11 wsi (Ciemierów, Dłusk, Lisewo, Pietrzyków, Pietrzyków Kolonia, Ruda Komorska, Rataje, Tarnowa, Wr =bczynek, Wr =bczynkowskie Holendry, Zapowiednia). W ka bdej z pozostałych 24 jednostkach osadniczych zamieszkuje mniej ni b 150 osób. Zabudowa na terenach wiejskich Gminy Pyzdry jest cz Bsto rozproszona, co ma niew =tpliwy wpływ na realizacj B niektórych elementów programu ochrony Vrodowiska i gospodarki odpadami.

Ogółem na obszarze gminy zamieszkuje 7 535 osób. (stan na dzie L 31.12.2003r.). Pod wzgl Bdem liczby ludno Vci gmina znajduje si B na 3 miejscu w powiecie wrzesi Lskim. Gmina Pyzdry nale by do obszarów słabo zaludnionych. G Bsto V4 zaludnienia na 1 km 2 wynosi 54,6 osób, (wska `nik g Bsto Vci zaludnienia na 1 km 2 dla powiatu wrzesi Lskiego w roku 2001 wynosił 115,8 osób) przy czym wska `nik ten jest zró bnicowany dla terenu miasta Pyzdry i terenów wiejskich gminy. W mie Vcie Pyzdry wynosi 273,6 osób/km 2, natomiast na terenach wiejskich 33,5 osób/km 2.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 15 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

. Do najwa bniejszych szlaków komunikacyjnych drogowych przechodz =cych przez teren gminy nale b= drogi wojewódzkie nr 442 Wrze Vnia - Kalisz długo Vci 14,2 km w tym 5,0 km dróg miejskich i nr 466 Pyzdry - Ci =b eL - Słupca długo Vci 6,7 km. w tym 0,7 km dróg miejskich. Ponadto na terenie gminy znajduje si B równie b 40,602 km dróg powiatowych i 52,0 km dróg gminnych. Wi Bkszo Vci dróg gminnych posiada nawierzchnie asfaltowe i utwardzone

2.2. Poło benie geograficzne

Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego obszar gminy nale by do prowincji Ni bu Urodkowoeuropejskiego , podprowincji Niziny Urodkowopolskie oraz Pojezierza Południowobałtyckie Obejmuje makroregiony Pojezierze Wielkopolskie i Nizina Południowowielkopolska . Pojezierze Wielkopolskie znajduje si B pomi Bdzy pradolinami Wisły, Noteci i Warty na północy oraz Warty i Obry na południu. Jego powierzchnia wynosi 15 700 km 2. W obr Bbie tego makroregionu wyró bniono 7 mezoregionów. Północna kraw Bd` Gminy Pyzdry znajduje si B w obr Bbie mezoregionu Równina Wrzesi Lska - prawie bezjeziorn = równin = morenow = o powierzchni 2 149 km 2 poło bon = na północ od doliny Warty i na zewn =trz strefy moren czołowych fazy pozna Lskiej. Wyst Bpuj = tu tylko niewielkie wzniesienia piaszczyste pochodzenia sandrowo-kemowego. Nizina Południowowielkopolska poło bona jest pomi Bdzy pojezierzami Leszczy Lskim i Wielkopolskim od północy, a Obni beniem Milicko – Głogowskim i Wy byn = Małopolsk = od południa, w dorzeczu Warty (i cz BV ciowo Vrodkowej Odry). W obr Bbie tego makroregionu wyró bniono 13 mezoregionów. Cz BV4 północnych i Vrodkowych rejonów Gminy Pyzdry poło bona jest w obr Bbie mezoregionu Doliny Koni Lskiej - równole bnikowej cz BV ci doliny Warty rozci =gaj =cej si B od okolic Koła po Pyzdry o charakterze pradoliny, powstałej na bezpo Vrednim przedpolu lodowca bałtyckiego, który uformował Pojezierze Wielkopolskie. Helioce Lskie dno doliny jest zaj Bte przewa bnie przez ł =ki, miejscami zachowały si B lasy ł Bgowe. Na wy bszych tarasach piaszczystych wyst Bpuj = bory sosnowe, lub pola uprawne. Najwi Bksza cz BV4 ( południowa i cz BV4 Vrodkowej) terenów Gminy Pyzdry poło bona jest natomiast w obr Bbie mezoregionu Równina Rychwalska, która stanowi obni benie pomi Bdzy wysoczyznami Kalisk = i Tureck =, ograniczone od północy Dolin = Koni Lsk =. Urodkow = cz BV4 Równiny Rychwalskiej pokrywaj = osady piaszczyste zalegaj =ce na glinie morenowej, wskutek czego miejscami na nieprzepuszczalnym podło bu wyst Bpuj = zabagnienia. Urozmaicenie krajobrazu stwarza przeplatanie si B lasów,

16 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

ł=k i torfowisk oraz pól uprawnych. Wschodnim skrajem Równiny Rychwalskiej przepływa dolna Prosna. Powierzchnia Równiny Rychwalskiej wynosi 1186 km 2.

2.3. Warunki Vrodowiskowe

Warunki Vrodowiskowe gminy w du bym stopniu uzale bnione s = od poło benia geograficznego - z niego wynika odr Bbno V4 danego regionu. W zale bno Vci od poło benia kształtuj = si B warunki przyrodnicze oraz klimatyczne danego obszaru. Warunki klimatyczne panuj =ce na terenie gminy nale b= do umiarkowanych i w du bej mierze uwarunkowane s = wpływami mas powietrza morskiego oraz kontynentalnego. Masy powietrza morskiego pochodz = głównie z nad oceanu Atlantyckiego. Powietrze kontynentalne pochodzi przede wszystkim z nad Europy Wschodniej oraz z nad Azji. Według regionalizacji klimatycznej R. Gumi Lskiego Gmina poło bona jest w obr Bbie Dzielnicy Urodkowej. Kraina ta charakteryzuje si B stosunkowo korzystnymi warunkami klimatycznymi. Amplitudy temperatury s = tutaj mniejsze ni b przeci Btne w Polsce, wiosny i lata s = wczesne i ciepłe, zimy łagodne z nietrwał = pokryw = Vnie bn=, zalegaj =c= około 50 do 60 dni. Okres wegetacyjny trwa Vrednio około 215 dni. Charakterystyczna dla tej strefy jest tak be do V4 du ba liczba dni pochmurnych około 120 - 145 dni w roku. Dni pogodnych rejestruje si B tu około 50. Przewa baj =cymi wiatrami na terenie gminy s = wiatry zachodnie, a drugorz Bdnymi wiatry południowozachodnie. Wiatry zachodnie zdecydowanie przewa baj = w porze letniej, a zim = natomiast cz Bsto pojawiaj = si B wiatry z kierunku południowozachodniego. Najwi Bksze pr Bdko Vci wiatrów notowane s = zim = i wiosn =, a najmniejsze latem, Vrednie roczne pr Bdko Vci wiatrów zawieraj = si B w granicach od 2 m/s do 4 m/s. Cisze stanowi = 22 % i wyst Bpuj = najcz BV ciej w miesi =cach lipiec, sierpie L, wrzesie L, pa `dziernik. Wraz ze wzrostem pr Bdko Vci wiatrów nasila si B wiele procesów atmosferycznych, które wpływaj = na warunki bioklimatyczne, czyli mi Bdzy innymi procesy wentylacyjne, zwi Bkszenie ochłodzenia, usuwanie zanieczyszcze L atmosferycznych oraz pary wodnej. Samoczynne oczyszczenie atmosfery powoduj = ruchy powietrza o pr Bdko Vci, co najmniej 3 m/s. Dane dotycz =ce klimatu Gminy i Miasta Pyzdry, opracowano na podstawie obserwacji prowadzonych w stacji meteorologicznej zlokalizowanej w Kole (dane z wielolecia 1951-1980 r). Znajduje si B ona poza obszarem gminy jednak w jego niedalekim s =siedztwie, dlatego reprezentuje równie b panuj =ce na jego terenie warunki klimatyczne. Podstawowe parametry charakteryzuj =ce klimat przedstawia tabela 1.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 17 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Parametry klimatyczne ze stacji meteorologicznej w Kole T a b e l a 1 Parametr Warto V4 Urednia roczna temperatura powietrza 8 oC Uredni roczny opad 550 mm Urednia roczna pr Bdko V4 wiatru 2,9 m/sek.

Na omawianym obszarze najcieplejszym miesi =cem jest lipiec ze Vredni = temperatur = 18 oC, najchłodniejszym stycze L -2,2 oC. Ujemne Vrednie miesi Bczne temperatury trwaj = od grudnia do marca wł =cznie. Charakterystyczne dla tego obszaru s = jedne z najni bszych w Polsce opady, sumy roczne wahaj = si B w przedziale od 500 – 600 mm. Najwy bsze opady w ci =gu roku, odnotowywane s = w miesi =cach letnich, najni bsze w miesi =cach zimowych od stycznia do marca. Urednia roczna wilgotno V4 powietrza przekracza 80%. Teren Gminy i Miasta Pyzdry nie wykazuje znacznych dysproporcji w lokalnych warunkach klimatycznych, przede wszystkim ze wzgl Bdu na mało urozmaicon = rze `bB terenu. Pewne ró bnice klimatyczne zaznaczaj = si B okresowo na terenach wysoczyznowych oraz wi Bkszych dolin rzecznych przede wszystkim Warty i Prosny W rejonie dolin rzecznych okresowo zalegaj = chłodniejsze masy powietrza o zwi Bkszonej wilgotno Vci oraz cz BV ciej wyst Bpuj = przygruntowe przymrozki. Doliny rzeczne pełni =, wi Bc okresowo rol B korytarzy umo bliwiaj =cych spływ chłodnego powietrza. Zjawiska podwy bszonej wilgotno Vci powietrza oraz wi Bkszej cz Bstotliwo Vci wyst Bpowania mgieł i zamgle L towarzysz = równie b płytko wyst Bpuj =cym wodom gruntowym oraz podmokło Vciom. Pewien swoisty mikroklimat wprowadzaj = równie b kompleksy le Vne znajduj =ce si B na terenie gminy. Cechuje je wi Bksza wilgotno V4 powietrza, zaciszno V4 , zacienienie. Wpływaj = łagodz =co na dobowe i roczne wahania temperatur. (Oddziaływanie lasów na klimat terenów s =siednich dotyczy przede wszystkim pasa o szeroko Vci 50 – 100 m – wokół wi Bkszego kompleksu le Vnego).

2.4. U bytkowanie terenu

Gmina Pyzdry pod wzgl Bdem u bytkowania terenu jest obszarem rolniczym. Taki sposób u bytkowania gruntów przy Vrednim udziale przemysłu na obszarze gminy, sprzyja rozwojowi agroturystyki oraz turystyki wiejskiej. Uproszczon = struktur B u bytkowania gruntów na terenie Gminy Pyzdry, przedstawiono w tabeli 2.

18 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Powierzchnia geodezyjna wg kierunków wykorzystania T a b e l a 2 Powierzchnia Udział w ogólnej Rodzaje gruntów ewidencyjna [ha] powierzchni [%] Powierzchnia ogólna 13 790 100,00 Ubytki rolne 8 733 63,32 w tym: grunty orne 5 342 38,74 sady 254 1,84 ł =ki 1 527 11,07 pastwiska 1 397 10,13 Lasy i grunty le Vne 4 170 30,24 Grunty zabudowane i zurbanizowane 378 2,74 Wody 91 0,66 Tereny inne 418 3,03 _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

Ubytkowanie gruntów w gminie Pyzdry

8 733 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4170

ha 4 000 3 000 2 000 1 000 378 91 418 0 Uby tki rolne Lasy i grunty Grunty Wody Tereny inne le Vne zabudowane i zurbanizowane

Ubytki rolne zajmuj = 63,32 % ogólnej powierzchni gminy i s = zlokalizowane w jej północnej, Vrodkowej i zachodniej cz BV ci. Gmin B charakteryzuje wysoki procent udziału lasów w ogólnej powierzchni – 30,24 % Du be kompleksy le Vne znajduj = si B w jej wschodniej i południowej cz BV ci. Jak wynika z zestawienia przedstawionego powy bej, na terenie Gminy Pyzdry przewa baj = u bytki rolne. Grunty wykorzystywane rolniczo to głównie grunty orne - prawie 40 % powierzchni gminy. Do V4 du by udział maja tak be ł =ki i pastwiska zajmuj =ce ł =cznie ponad 21 % powierzchni. Pod wzgl Bdem bonitacji gleb przewa baj = niskie klasy bonitacyjne V , VI i VIRZ, których udział w ogólnej strukturze gruntów ornych wynosi ł =cznie 68 %, natomiast grunty IV klasy bonitacyjnej stanowi = jedynie 30 %. Pod wzgl Bdem własno Vciowym w sektorze rolnictwa dominuje gospodarka prywatna.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 19 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Szczegółowe u bytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych i udział w nich sektora prywatnego w roku 2002 przedstawia tabela 3.

Ubytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych T a b e l a 3 Ogółem Gospodarstwa indywidualne % udziału Wyszczególnienie gospod Powierzchnia w ha % Powierzchnia w ha % . indywid . Ogółem 13 790 100,0 9 572 100,0 69,4 Ubytki rolne 8 504 61,7 8 401 87,8 98,8 grunty orne 5 330 38,7 5 294 55,3 99,3 w tym: odłogi - - - - ugory - - - - sady 254 1,8 250 2,6 98,4 ł =ki 1 525 11,1 1 501 15,7 98,4 pastwiska 1 395 10,1 1 395 14,6 100,0 Lasy i grunty le Vne 4 162 30,2 641 6,7 15,4 Pozostałe grunty 1 124 8,2 530 5,5 47,2 _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

2.5. Urodowisko kulturowe

Na terenie Gminy Pyzdry zostało zachowane wiele historycznych pami =tek, mi Bdzy innymi ko Vcioły, zespoły pałacowo parkowe i dworsko parkowe. Wykaz zabytkowych obiektów znajduj =cych si B na terenie Gminy i Miasta Pyzdry i uj Btych w rejestrze zabytków prowadzonym przez Starostwo Powiatowe we Wrze Vni przedstawia tabela 4.

Wykaz zabytkowych obiektów na terenie gminy T a b e l a 4 Nr Miejsco Obiekt Opis, adres Nr rejestru Rok wo V4 0001 Pyzdry ko Vciół Narodzenia NMP, mur, 2 poł. XV w A-62/627 1958 0002 Pyzdry ko Vciół Uci Bcia Głowy Uw. J. Ch., ok. 1339 A-61/626 1958 0003 Pyzdry klasztor ok.1339 A-61/626 1958 0004 Pyzdry Zespół zamkowy zamek, spichlerz, ul. Zamkowa A-88/120 1968 (pozostało Vci) 0005 Pyzdry fragment murów ul. Kaliska 35 (39) ob.49, ok.1393 A-223/1595 1974 miejskich 0006 Pyzdry dom ul. Kaliska 27, mur., ok.1830 A-504/245 1994 0007 Pyzdry dom ul. Kaliska 27, mur., k. XVIII/XIX w A-112/154 1989 0008 Pyzdry dom Rynek 17, drewn., 1768 A-57/574 1956 0009 Pyzdry dom Rynek 19, szach., XVII/XIX w. A-160/960 1970 0010 Pyzdry Rataje zespół dworski A-387/29 1985 _ródło: Starostwo Powiatowe we Wrze Vni

20 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

2.6. Uwarunkowania społeczne

2.6.1. Procesy demograficzne

Gmina Pyzdry jest typow = gmin = wiejsk =, zamieszkał = przez 7 535 osób (stan na 31.12.2003r.) na przestrzeni 137,90 km 2. G Bsto V4 zaludnienia wynosi 54,6 osób/km 2. Tendencje w zakresie zmian demograficznych na przestrzeni 5 lat na terenie gminy zestawiono w tabeli 5, na podstawie danych zebranych w rocznikach statystycznych.

Procesy demograficzne na terenie Gminy i Miasta Pyzdry T a b e l a 5 Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ludno V4 ogółem 7400 7416 7379 7367 7257 7535 Przyrost naturalny -18 6 2 -1 18 -38 Urodzenia bywe 77 100 94 90 96 54 Zgony ogółem 95 94 92 89 78 92 _ródło: GUS Polska Statystyka Publiczna, Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

Na podstawie danych zawartych w tabeli mo bna zauwa by4 nast Bpuj =ce zmiany w strukturze demograficznej gminy: brak jest stałej i wyra `nej tendencji wzrostowej lub spadkowej liczby mieszka Lców gminy na przestrzeni ostatnich 5 lat, od roku 1998 w kolejnych pi Bciu latach liczba mieszka Lców ulegała wahaniom - przy czym w roku 2002 spadła o 110 osób w porównaniu z rokiem 2001 natomiast w roku 2003 wzrosła o 278 osób w porównaniu do roku 2002, przyrost naturalny na terenie gminy na przestrzeni analizowanych lat równie b nie wykazywał stałej tendencji – w roku 1998,2001 i 2003 był ujemny natomiast w roku 1999, 2000 i 2002 był dodatni, przy czym jego wielko V4 nie miała decyduj =cego wpływu na zmiany liczby ludno Vci w gminie; z powy bszych danych mo bna wyci =gn =4 wniosek, be liczba mieszka Lców w Gminie i Mie Vcie Pyzdry ulegała wahaniom na skutek procesów migracyjnych.

Prognoza demograficzna gminy jest wa bna ze wzgl Bdu na planowanie działa L rozwojowych oraz strategicznych. Zmian B liczby mieszka Lców gminy w okresie od 1998 do 2003 przedstawia zamieszczony poni bej wykres.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 21 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Zmiany liczby mieszka Lców w Gminie Pyzdry

7 600 7 535 7 550

ców ców 7 500 L 7 450 7 400 7 416 7 379 7 400 7 367 7 350 7 300 7 257 [osoby] 7 250 7 200

Liczba mieszka Liczba 7 150 7 100 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Lata

2.6.2. Struktura sieci osadniczej w gminie

Głównym o Vrodkiem gminnym, pełni =cym rol B centrum kulturalno-administracyjno- gospodarczego jest poło bone w północno-zachodniej cz BV ci gminy, miasto Pyzdry, w którym zamieszkuje 3 327 osób co stanowi 44 % ogółu mieszka Lców gminy. W skład gminy oprócz miasta Pyzdry wchodzi 20 sołectw. Zestawienie sołectw i jednostek osadniczych wchodz =cych w ich skład, oraz liczb B mieszka Lców w poszczególnych jednostkach osadniczych przedstawia tabela 6.

Jednostki osadnicze na terenie gminy (stan na dzie L 31.12.2003. ) T a b e l a 6 Liczba mieszka Lców w Lp. Sołectwo Miejscowo V4 miejscowo Vci 1 2 3 4 1 Miasto Pyzdry Pyzdry 3 327 Białobrzeg 76 2 Białobrzeg Białobrzeg Ratajski 6 3 Ciemierów Ciemierów 193 Ciemierów Kolonia 101 4 Ciemierów Kolonia 74 5 Dłusk Dłusk 208 Baraniec 41 6 Dolne Gr =dy Dolne Gr =dy 131 Lisiaki 2 Górne Gr =dy 99 Kamie L 2 7 Górne Gr =dy 57 Zimochowice 5 Benewicze 11 8 Kruszyny Kruszyny 96 Tłoczyzna 80 22 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 9 Ksawerów Ksawerów 151 Lisewo 491 10 Lisewo 7 11 Pietrzyków Pietrzyków 160 12 Pietrzyków Kolonia Pietrzyków Kolonia 203 13 Rataje Rataje 419 Łupice 39 14 Ruda Komorska Ruda Komorska 328 15 Tarnowa Tarnowa 191 Królewiny 38 16 Trzcianki Trzcianki 64 17 Walga Walga 131 18 Wr =bczynek Wr =bczynek 318 19 Wr =bczynkowskie Holendry Wr =bczynkowskie Holendry 164 Modlica 51 20 Zamo V4 Zamo V4 40 Glinianki 32 21 Zapowiednia Zapowiednia 178 Zd bary 21 Ogółem Gmina Pyzdry 7 535 _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

2.7. Uwarunkowania gospodarcze

2.7.1. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze KRUPGN – REGON

Z danych uzyskanych z opracowania statystycznego pt. „Wa bniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego 2002” wynika, be na terenie Gminy i Miasta Pyzdry funkcjonowało (stan w dniu 31.12.2001) 290 podmiotów gospodarki narodowej. Do sektora publicznego nale bało 11 podmiotów, a do sektora prywatnego 279. W sektorze tym 247 podmiotów to osoby fizyczne prowadz =ce działalno V4 gospodarcz =, 9 to spółki cywilne, 3 spółki handlowe i 3 spółdzielnie. W 2004 roku (wg informacji Urz Bdu Gminy i Miasta Pyzdry) na terenie gminy zarejestrowanych jest ogółem.269 podmiotów, z czego 19 pomiotów o charakterze produkcyjnym, 61 – handlowym, i 189 – usługowym. Z firm maj =cych istotne znaczenie na rynku pracy funkcjonuj =cych na terenie gminy nale by wymieni 4 zakłady produkuj =ce odzie b (szwalnie), oraz zakłady z bran by rolno spo bywczej – (ubojnie, masarnie, piekarnie) i budowlanej (betoniarstwo).Ponadto na terenie gminy funkcjonuj = liczne drobne zakłady z ró bnorodnych bran b, które zaspokajaj = podstawowe potrzeby miejscowego społecze Lstwa. Nowym zjawiskiem gospodarczym jest rozwijaj =cy si B rynek gospodarstw agroturystycznych, – co ze wzgl Bdu na zało benia zrównowa bonego rozwoju powinno znale `4 wsparcie ze strony władz gminy w postaci rozwi =za L systemowych.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 23 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

2.7.2. Gospodarka rolna

Na terenie gminy ogólna powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi 7 763,08 ha (wg spisu rolnego w 2002r.) w tym 7 009,46 ha u bytków rolnych. Wielko V4 1 gospodarstwa wynosi ok. 7,27 ha, w tym 6,57 ha u bytków rolnych. Gospodarstwa o powierzchni do 5 ha stanowi = 57,4 %, o powierzchni 5 – 15 ha 29,8 % ., natomiast o powierzchni ponad 15 ha 12,8 %. Gospodarstwa prywatne stanowi = 100 % . Szczegółowe zestawienie powierzchni gospodarstw ogółem i udział w nich gospodarstw indywidualnych przestawia tabela 7

Charakterystyka gospodarstw rolnych według siedziby gospodarstwa w roku 2002 T a b e l a 7 Ogółem Gospodarstwa indywidualne Grupy obszarowe Liczba Liczba % % gospodarstw gospodarstw Ogółem 1 067 100,0 1 067 100,0 do 1 ha 244 22,9 244 22,9 1 – 5 368 34,5 368 34,5 5 – 10 200 18,7 200 18,7 10 – 15 118 11,1 118 11,1 15 ha i wi Bcej 137 12,8 137 12,8 _ródło: Podstawowe informacje ze spisów powszechnych-Gmina Pyzdry. Powszechny spis rolny. Urz =d Statystyczny Pozna L 2004 r.

Od jako Vci gleb wyst Bpuj =cych na terenie gminy uzale bniona jest struktura gatunkowa upraw. Znacz =cy udział w produkcji rolnej maj = uprawy o mniejszych wymaganiach glebowo-wodnych: byto, mieszanki zbo bowe, pszen byto, kukurydza i ziemniaki. Gleby wyst Bpuj =ce na terenie gminy sprzyjaj = równie b uprawie ro Vlin na cele energetyczne np. wierzby energetycznej, która ma stosunkowo niskie wymagania glebowe. Mo be by 4 uprawiana zarówno na glebach u bytkowanych rolniczo jak i na nieu bytkach np. mo bna nimi obsadzi 4 ł =ki, skarpy, niecki. Na terenie Gminy i Miasta Pyzdry przewa baj = gleby zaklasyfikowane do niskich i Vrednich klas bonitacyjnych - gleby V kl. zajmuj = 23 %, VI kl. 43 %, a VIRZ 2 % natomiast gleby klasy IIIb, IVa i IVb ł =cznie 32 % - w tym kl. IIIb jedynie 2 %.

Struktur B upraw i powierzchnie zasiewów głównych ziemiopłodów na terenie Gminy Pyzdry przedstawiono w tabeli 8.

24 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Struktura produkcji ro Vlinnej na terenie gminy T a b e l a 8 Udział Powierzchnia upraw Rodzaj upraw procento [ha] wy [%] Ogółem 4 284,06 100,0 zbo ba ogółem 3 707,33 86,5 w tym zbo ba podstawowe z mieszankami zbo bowymi 3 702,81 86,4 str =czkowe jadalne na ziarno 0,93 0 ziemniaki 339,41 7,9 przemysłowe 37,48 0,9 w tym buraki 10,27 0,2 rzepak i rzepik 26,21 0,6 pastewne 145,73 3,4 pozostałe 53,18 1,2 w tym warzywa 24,39 0,6 _ródło: Podstawowe informacje ze spisów powszechnych-Gmina Pyzdry. Powszechny spis rolny. Urz =d Statystyczny Pozna L 2004 r.

Jak wida 4 z powy bszego zestawienia produkcja zbó b stanowi dominuj =cy kierunek produkcji ro Vlinnej na terenie gminy w dalszej kolejno Vci znajduje si B produkcja ziemniaków i ro Vlin pastewnych. Urednie plony głównych ziemiopłodów uzyskiwane na terenie gminy przedstawiono w tabeli.9.

Urednie plony głównych ziemiopłodów w Gminie Pyzdry T a b e l a 9 Wyszczególnienie Powierzchnia Udział procentowy [%] Urednie plony [q] zasiewów [ha] Ogółem 3175,46 100,0 ayto 1185,00 37,3 20,3 Pszenica 174,97 5,5 25,5 JBczmie L 267,12 8,4 27,3 Owies 414,82 13,1 18,0 Pszen byto 794,14 25,0 25,4 Ziemniaki 339,41 10,7 160,0 _ródło: Podstawowe informacje ze spisów powszechnych-Gmina Pyzdry. Powszechny spis rolny. Urz =d Statystyczny Pozna L 2004 r., Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

Na terenie gminy uprawianych jest tak be ok.2 920 ha u bytków zielonych – Vredni plon siana wynosi 25 q/ha. W Gminie Pyzdry na uwag B zasługuj = do V4 du be uprawy drzew i krzewów owocowych. Powierzchni B upraw w rozbiciu na poszczególne gatunki przedstawiono w tabeli 10.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 25 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Powierzchnia upraw poszczególnych gatunków drzew i krzewów owocowych oraz plantacji jagodowych T a b e l a 10 Powierzchnia Wyszczególnienie Powierzchnia Udział procentowy [ha] [%] Drzewa owocowe 297,47 100,0 w tym: jabłonie 107,05 36,0 grusze 6,46 2,2 Vliwy 44,19 14,9 wi Vnie 30,42 10,2 czere Vnie 78,89 25,5 pozostałe 33,46 11,2 Krzewy owocowe i plantacje jagodowe 11,92 100,0 w tym: agrest 0,05 0,4 porzeczki 10,07 84,5 pozostałe 1,8 15,1 _ródło: Podstawowe informacje ze spisów powszechnych-Gmina Pyzdry. Powszechny spis rolny. Urz =d Statystyczny Pozna L 2004 r.

Bezpo Vredni wpływ na rodzaj upraw prócz jako Vci gleb ma równie b produkcja zwierz Bca prowadzona na terenie gminy. Cz BV4 uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze. Według Powszechnego Spisu Rolnego za 2002 rok do dominuj =cych kierunków produkcji zwierz Bcej na terenie gminy nale bała: hodowla trzody chlewnej i bydła. Struktur B produkcji zwierz Bcej przedstawiono w tabeli 9

Produkcja zwierz Bca na terenie gminy T a b e l a 11 W tym: gospodarstwa Rodzaj hodowli Liczba pogłowia - ogółem indywidualne Bydło 2 987 2 987 Trzoda chlewna 11 923 11 923 Owce 32 32 Kozy 78 78 Konie 58 58 _ródło: Podstawowe informacje ze spisów powszechnych-Gmina Pyzdry. Powszechny spis rolny. Urz =d Statystyczny Pozna L 2004 r.

Dominuj =cym kierunkiem produkcji zwierz Bcej na terenie gminy jest tucz trzody chlewnej oraz w mniejszym stopniu hodowla bydła. Hodowla pozostałych zwierz =t ma charakter marginalny.

26 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

III. INFRASTRUKTURA

3.1. Gospodarka wodno – Vciekowa

Gospodarka wodno- Vciekowa w Gminie Pyzdry jest obecnie tylko cz BV ciowo uregulowana. Sie 4 wodoci =gowa znajduje si B w mie Vcie Pyzdry oraz w 16 na 35 jednostkach osadniczych .i obsługuje 6 793 mieszka Lców. Tak wi Bc jest ni = obj Btych 90 % mieszka Lców. Sie 4 kanalizacyjna znajduje si B natomiast w cz BV ci miasta Pyzdry oraz w miejscowo Vci Tarnowa i jest ni = obj Btych jedynie 37 % mieszka Lców gminy.- w tym 80% mieszka Lców miasta Pyzdry.

3.1.1. Zaopatrzenie w wod B

3.1.1.1. Uj Bcia wody

Gmina Pyzdry zaopatrywana jest w wod B za pomoc = czterech komunalnych systemów wodoci =gowych – systemy uj Bcia, uzdatniania i rozprowadzania wody. W eksploatowanych uj Bciach ujmowane s = wody z poziomu trzeciorz Bdowego (3 uj Bcia) i czwartorz Bdowego (1 ujecie). Dyspozycyjna ilo V4 wody w uj Bciach na terenie gminy wynosi 6 427 m 3/d i jest wystarczaj =ca dla zaspokojenia bie b= cych potrzeb mieszka Lców; gdzie Vrednie zapotrzebowanie wody wynosi około 716 m 3/d. Eksploatowane zasoby wodne wymagaj = uzdatniania – głównie od belaziania i odmanganiania. Wykaz uj B4 wody i ich charakterystyk B przedstawia tabela 12.

Wykaz czynnych uj B4 wód podziemnych na terenie Gminy Pyzdry w roku 2003 T a b e l a 12 Pobór wody wg pozwolenia Obsługiwane wodnoprawnego miejscowo Vci Produk Lokalizacj Nr Gł Bbo Ubytkownik studn cja Vr. a ko V4 Q max/ Q max/ Q Vr/ 3 i godz. dob. dob. [m /d] [m 3 /h] [m 3 /d] [m 3 /d] i 1 2 3 4 5 6 8 9 10 Zakład Gospodarki Tarnowa, cz BV4 Komunalnej m. Pyzdry Mieszkanio Tarnowa wej i Usług 1 28,0 50,0 720,0 540,0 260,0 Wodno- Kanalizacyj nych w Pyzdrach III. INFRASTRUKTURA 27 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 5 6 8 9 10 Zakład Lisewo, Gospodarki Ciemierów, Komunalnej Łupice, Ruda Mieszkanio Komorska, Zamo V4 , wej i Usług Modlica, Dolne Lisewo 1 28,0 60,0 1277,3 836,9 140,0 Wodno- Gr =dy, Kolonia Kanalizacyj Lisewo, Kolonia nych w Ciemierów, Pyzdrach Górne Gr =dy, Kolonia Janowska Zakład W Wr =bczynek, Gospodarki pozwole Wr =bczynkow- Komunalnej niu skie Holendry, Mieszkanio wodno Zapowiednia, Wr =bczyn Walga, wej i Usług 1 68,0 72,0 prawnym 150,0 92,5 nek Królewiny, Wodno- Q max/ Trzcianki Kanalizacyj dob B nie nych w zostało Pyzdrach okre Vlone Zakład W Dłusk, Rataje, Gospodarki studnia pozwole Pietrzyków, Komunal nej nr 1 niu Pietrzyków Mieszkanio 93,0 m wodno Kolonia, Pietrzy Ksawerów, wej i Usług 2 60,0 prawnym 316,0 224,0 ków cz BV4 m. Wodno- studnia Q max/ Pyzdry Kanalizacyj nr 2 dob B nie nych w 90,0 m zostało Pyzdrach okre Vlone _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry, Pozwolenia wodno-prawne dla uj B4 wody. .

Powy bsze tabelaryczne zestawienie uj B4 na terenie gminy zawiera jedynie uj Bcia wód podziemnych, które wykorzystywane s = przede wszystkim na cele bytowo- gospodarcze. Wydane pozwolenia wodno prawne dla uj B4 wody w Gminie Pyzdry s = wa bne: • dla uj Bcia w miejscowo Vci Tarnowa do:31.12.2010r., • dla uj Bcia w miejscowo Vci Lisewo do:31.12.2010r., • dla uj Bcia w miejscowo Vci Wr =bczynek do:31.08.2012r., • dla uj Bcia w miejscowo Vci Pietrzyków do: 31.12.2010r.

3.1.1.2. Zu bycie wody w gminie

Na obszarze gminy, wod B do celów komunalnych , ujmuje si B tylko z uj B4 podziemnych. Najwi Bkszym u bytkownikiem wody w gminie jest gospodarka komunalna Cz BV4 wody dostarczanej przez komunaln = sie 4 wodoci =gow = zu bywana jest równie b przez zakłady produkcyjno - usługowe a tak be na potrzeby rolnictwa – brak jest jednak odpowiedniej ewidencji na podstawie której mo bnaby ustali 4 wielko V4 tego zu bycia.

28 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Dobowa zdolno V4 produkcyjna czynnych uj B4 wody na terenie Gminy Pyzdry QVr.d wynosi 1842,9 m 3. Zdolno V4 ta zaspokaja potrzeby ludno Vci gminy, i nie jest w pełni wykorzystywana. Zu bycie wody na terenie Gminy Pyzdry wniosło:

w roku 2002 226,0 ty V m 3

w roku 2003 262,0 ty V m 3 .

Uredniodobowe zu bycie wody w przeliczeniu na jednego mieszka Lca gminy korzystaj =cego z wodoci =gów wynosi wynosi 0,105 m 3/d. Cz BV4 posesji – szczególnie na terenach wiejskich do celów gospodarczych korzysta z funkcjonuj =cych przed zało beniem sieci wodoci =gowej własnych uj B4 wody .Ilo V4 czynnych własnych uj B4 wody (studni) nie jest jednak znana.

3.1.1.3. Charakterystyka oraz ocena sieci wodoci =gowej

Analizuj =c rozwój sieci wodoci =gowej na terenie Gminy Pyzdry w latach 1997 - 2003 stwierdzi 4 mo bna jej stały wzrost. W roku 1997 długo V4 sieci wodoci =gowej na terenie Gminy Pyzdry wynosiła,66,3 km natomiast w roku 2003 85,4 km Rozwój i przyrost sieci w prezentowanym okresie czasu (lata 1997-2003) przedstawia tabela 13.

Rozwój sieci wodoci =gowej na terenie Gminy Pyzdry w latach 1997-2003 T a b e l a 13 Długo V4 czynnej sieci w latach [km} Wyszczególnienie 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r 2002 r 2003 r Gmina Pyzdry ogółem 66,3 66,3 66,8 70,4 70,4 74,6 93,5 W tym: Pyzdry miasto 15,1 15,1 15,6 15,6 15,6 15,6 15,8

Pyzdry – obszar wiejski 51,2 51,2 51,2 54,8 54,8 59,0 77,7 _ródło: GUS Polska Statystyka Publiczna, Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

III. INFRASTRUKTURA 29 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Przyrost długo Vci sieci wodoci =gowej na terenie Gminy Pyzdry w latach 1997 - 2003

100 93,5 74,6 80 66,3 66,3 66,8 70,4 70,4 60

c sieci km w 40 V 20

długo 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Lata

Przedstawiony w tabeli 13 i na wykresie przyrost rozdzielczej sieci wodoci =gowej na przestrzenni ostatnich 6 lat obrazuje sukcesywne zwi Bkszenie jej długo Vci na obszarze gminy. Na przestrzeni 6 lat długo V4 sieci wzrosła o prawie 30 % przy czym nast =pił on na terenach wiejskich gminy. Najwi Bkszy wzrost długo Vci sieci miał miejsce w roku 2003. Długo V4 sieci wzrosła o 18,9 km tj. o 25,3 % w stosunku do roku poprzedniego. Długo V4 sieci wodoci =gowej na terenie Gminy Pyzdry w rozbiciu na sołectwa w Gminie Pyzdry w roku 2003 przedstawia tabela 14.

Charakterystyka sieci wodoci =gowej na terenie Gminy Pyzdry T a b e l a 14 Liczba Mieszka Lcy W tym mieszka Lc Długo V4 Ilo V4 korzystaj =cy długo V4 ów sieci przył =czy z sieci Lp. Solectwo Miejscowo V4 kolekt. w wodoci = wodoci =go wodoci =gowej azbesto miejscowo gowej wych wych Vci % liczba 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Miasto 1 Pyzdry 3 327 15,8 5 853 100,0 3327 Pyzdry Białobrzeg 76 2 Białobrzeg Białobrzeg 0 0 0 0 0 6 Ratajski 3 Ciemierów Ciemierów 193 1,7 0 40 100,0 193 Ciemierów 101 Kolonia Ciemierów 4 Kolonia 2,2 0 17 100,0 175 Kolonia Lisewo 74

5 Dłusk Dłusk 208 1,6 0 54 100,0 208 Baraniec 41 Dolne 6 Dolne Gr =dy 131 7,0 0 29 75,3 131 Gr =dy Lisiaki 2

30 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 5 6 7 8 9 Górne Gr =dy 99 Kamie L 2 7 Górne Kolonia 7,2 0 35 100,0 163 Gr =dy 57 Janowska Zimochowiec 5 Benewicze 11 8 Kruszyny Kruszyny 96 0 0 0 0,0 0 Tłoczyzna 80 9 Ksawerów Ksawerów 151 3,5 0 42 100,0 151 Lisewo 491 10 Lisewo 5,0 0 113 98,6 491 Olsz 7 11 Pietrzyków Pietrzyków 160 3,5 0 38 100,0 160 Pietrzyków Pietrzyków 12 203 4,7 0 61 100,0 203 Kolonia Kolonia 13 Rataje Rataje 419 4,0 0 105 100,0 419 Łupice 39 Ruda 14 Ruda 7,0 0 79 100,0 367 Komorska 328 Komorska 15 Tarnowa Tarnowa 191 3,3 0 50 100,0 191 Królewiny 38 16 Trzcianki 5,3 0 20 100,0 102 Trzcianki 64 17 Walga Walga 131 6,5 0 21 100,0 131 18 Wr =bczynek Wr =bczynek 318 5,3 0 55 100,0 318 Wr =bczynk Wr =bczynko 19 owskie wskie 164 3,1 0 20 100,0 164 Holendry Holendry Modlica 51 20 Zamo V4 2,8 0 19 100,0 91 Zamo V4 40 Glinianki 32 Zapowiedni 21 Zapowiednia 178 4,0 0 21 77,1 178 a Zd bary 21 Ogółem Gmina 7 535 93,5 5 1672 95,6 7163 i Miasto Pyzdry w tym: Pyzdry miasto 3327 15,8 5 853 100,0 3327 Pyzdry tereny. 4208 77,7 0 819 91,2 3836 wiejskie _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry.

W Gminie Pyzdry sie 4 wodoci =gowa przebiega przez wi Bkszo V4 jednostek osadniczych. Z sieci wodoci =gowej korzysta 95,6 % mieszka Lców tj 7 163 osoby. Stan techniczny sieci wodoci =gowej wg informacji przekazanych przez Urz =d Gminy Pyzdry jest na ogół dobry. Sie 4 wodoci =gowa wykonana jest generalnie z rur stalowych i PCV. Jednak niewielkie odcinki w mie Vcie Pyzdry wykonano z rur azbestowych. Ł =czna długo V4 kolektorów azbestowych wynosi około 5,0 km. Zgodnie z postanowieniami „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj =cych azbest stosowanych na terytorium Polski”, który został w dniu 14.05.2002 roku zaakceptowany przez Rad B Ministrów, zast Bpowanie rur azbestowo – cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami bezazbestowymi powinno nast Bpowa 4 sukcesywnie

III. INFRASTRUKTURA 31 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry i w miar B technologicznego zu bycia, albo w przypadku podj Bcia decyzji o wymianie na rury bezazbestowe pomimo ich technicznej sprawno Vci. Kolejno V4 usuwania wyrobów zawieraj =cych azbest powinna zosta 4 okre Vlona w okre Vlonym programie gminnym wykonanym na bazie szczegółowej inwentaryzacji.

3.1.2. Oczyszczanie Vcieków

3.1.2.1. Oczyszczalnie Vcieków

Na terenie Gminy Pyzdry funkcjonuje jedna oczyszczalnia Vcieków. Znajduje si B ona w miejscowo Vci Tarnowa. Ubytkownikiem oczyszczalni jest Zakład Gospodarki Komunalnej Mieszkaniowej i Usług Wodno-Kanalizacyjnych w Pyzdrach. Charakterystyk B oczyszczalni przedstawiono w tabeli 15.

Charakterystyka istniej =cej na terenie Gminy Pyzdry oczyszczalni Vcieków T a b e l a 15 Wa bno V4 Przepusto- Miejscowo operatu Ubytkownik Odbiornik wo V4 Q Vr dobowe Typ V4 3 wodnoprawn [m /d] ego2 Zakład Gospodarki Komunalnej Rzeka Mieszkaniowej i mech – biol Tarnowa Warta 250,0 31.12.2012. Usług Wodno- BIOBLOK Kanalizacyjnych w Pyzdrach _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry , Pozwolenie Wodno prawne

Odbiornikiem oczyszczonych Vcieków pochodz =cych z terenu gminy jest rzeka Warta w km 348+800. Zgodnie z wydanymi pozwoleniem wodno prawnymi dopuszczalne st Bb enie zanieczyszcze L w Vciekach wprowadzanych do odbiornika, w trakcie normalnej pracy oczyszczalni powinno wynosi 4: 3 - S BZT5 – 40 mg O 2/dm ; 3 - S zaw.og. - 50 mg/dm ; 3 - S CHZT - 150 mg O 2/dm ; Pozostałe parametry oczyszczonych Vcieków powinny spełnia 4 wymogi rozporz =dzenia MO UZNiL z dnia 05.11.1991r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiada 4 Vcieki wprowadzane do wód lub do ziemi

32 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

W 2003 roku do oczyszczalni Vcieków dostarczono ł =cznie 64 578 m3 Vcieków – w tym 3 110 m 3 ze zbiorników bezodpływowych (szamb). Ł =czne obci =b enie oczyszczalni Vcieków wynosi176,9 m3/dob B dowo bonych jak i dopływaj =cych z kanalizacji sanitarnej.

Skratki i inne odpady Vciekowe z terenu oczyszczalni wywo bone s = na składowisko odpadów komunalnych w Gał Bzewicach w gminie Kołaczkowo. Na terenie Gminy Pyzdry przeprowadzona w roku 2002 przez WIO U kontrola wykazała przekroczenia dopuszczalnych norm zanieczyszcze L w odprowadzanych Vciekach w zakresie st Bb eL azotu amonowego. Oczyszczalnia odbiera Vcieki bytowe z cz BV ci miasta Pyzdry i całej miejscowo Vci Tarnowa za po Vrednictwem kanalizacji sanitarnej funkcjonuj =cej w tych miejscowo Vciach oraz Vcieki dowo bone z terenu gminy z odbiorników bezodpływowych. Brak sieci kanalizacyjnej na terenie całej gminy (z wyj =tkiem cz BV ci miasta Pyzdry i miejscowo Vci Tarnowa) oraz niepełne wyposa benie pozostałych miejscowo Vci w zbiorniki bezodpływowe oraz nie zawsze wła Vciwy sposób ich eksploatacji powoduje, be funkcjonuj =ca oczyszczalnia obci =b one jest w ok.70 %. Na terenie Gminy Pyzdry funkcjonuje jedna oczyszczalnia przydomowa. Znajduje si B ona w Chatce Ornitologa poło bonej w m. Białobrzeg na terenie Nadwarcia Lskiego Parku Krajobrazowego. Brak odpowiedniej ewidencji nie pozwala jednoznacznie stwierdzi 4 czy na terenie Gminy Pyzdry funkcjonuj = jeszcze inne oczyszczalnie przydomowe.

3.1.2.2. Charakterystyka oraz ocena sieci kanalizacyjnej

Niekorzystnym zjawiskiem jest realizacja sieci wodoci =gowej przy jednoczesnym zaniedbywaniu rozwoju kanalizacji sanitarnej. Przyrost długo Vci sieci kanalizacyjnej w lata 1996 - 2003 przedstawia tabela 16.

Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Pyzdry w latach 1997-2003 T a b e l a 16 Długo V4 czynnej sieci w latach [km} Wyszczególnienie 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r 2002 r 2003 r Gmina Pyzdry ogółem 0 0 10,0 11,4 14,2 14,2 14,2 W tym: Pyzdry miasto 0 0 10,0 11,4 11,4 11,4 11,4

Pyzdry – obszar wiejski 0 0 0 0 2,8 2,8 2,8 _ródło: GUS Polska Statystyka Publiczna, Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

III. INFRASTRUKTURA 33 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Przyrost długo Vci sieci kanalizacyjnej zamieszczony w tabeli 16 przedstawiono na wykresie poni bej.

Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Pyzdry w latach 1998 - 2003

16,0 14,2 14,2 14,2 14,0 11,4 12,0 10,0

sieci 10,0

V4 8,0 6,0

Długo 4,0

kanalizacyjnej [km] 2,0 0,0 0,0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Lata

Przedstawiony w tabeli 16 i na wykresie przyrost sieci kanalizacyjnej na przestrzenni 6 lat obrazuje stopniowe zwi Bkszenie jej długo Vci na obszarze gminy. Do roku 1998 gmina nie posiadała kanalizacji sanitarnej aktualnie za V 14,2 km. Jednak w stosunku do potrzeb oraz do stopnia zwodoci =gowania gminy jest to ilo V4 niedostateczna. Mo bna zauwa by4, be w ci =gu ostatnich 4 lat oddano do u bytku jedynie 2,8 km kanalizacji, przy czym w latach 2001-2003 nie nast =piły badne zmiany. Istniej =ca sie 4 na terenie Gminy Pyzdry obsługuje prawie 37,8 % mieszka Lców. W miar B wysoki – lecz niedostateczny wska `nik wynika st =d, be kanalizacja poło bona jest w mie Vcie Pyzdry, gdzie mieszka wi Bkszo V4 mieszka Lców gminy. Natomiast tereny wiejskie gminy ( z wyj =tkiem miejscowo Vci Tarnowa ) nie posiadaj = sieci kanalizacyjnej.

3.1.2.3. Zbiorniki bezodpływowe do gromadzenia Vcieków

Ze wzgl Bdu na niewystarczaj =ce nasycenie terenu gminy sieci = kanalizacyjn =, odprowadzaj =c= Vcieki do oczyszczalni, odpady płynne zagospodarowywane s = przez gospodarstwa lub gromadzone w zbiornikach bezodpływowych (szambach), które okresowo wywo bone s = taborem asenizacyjnym do gminnej oczyszczalni Vcieków Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry wydał 2 decyzje dla podmiotów zajmuj =cych si B wywozem Vcieków ze zbiorników bezodpływowych na terenie gminy.

34 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Podmioty obsługuj =ce zbiorniki bezodpływowe T a b e l a 17 Nazwa podmiotu Miejsco Rodzaj Zasi Bg Wa bno V4 Stacja zlewcza wo V4 sprz Btu działania decyzji Transport Pyzdry beczka teren gminy do gminna Ci Bb arowy – Wywóz asenizacyjna 01.10.2007r oczyszczalnia Nieczysto Vci Vcieków Płynnych Adam Tarnowa Budziszewski Przedsi Bbiorstwo Pyzdry beczka teren gminy do gminna Usługowo- asenizacyjna 01.10.2007r oczyszczalnia Transportowe Vcieków „PUT” Stanisław Tarnowa Kruszynski _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

Zgodnie z obowi =zuj =cymi przepisami a tak be obowi =zuj =cym regulaminem utrzymania czysto Vci i porz =dku na terenie gminy i miasta Pyzdry ka bda nieruchomo V4 nie podł =czona do sieci kanalizacji sanitarnej powinna posiada 4 zbiornik bezodpływowy do gromadzenia Vcieków.

Aktualnie w gminie brakuje pełnego systemu kontroli gospodarki wodnej i Vciekowej, szczególnie na terenach nie obj Btych sieci = kanalizacji oraz systemu kontroli zbiorników bezodpływowych., co. nie pozwala na stwierdzenie czy wszyscy wła Vciciele nieruchomo Vci wywi =zali si B z nało bonego na nich obowi =zku. Nie mo bna zatem poda 4 ilo Vci zbiorników bezodpływowych znajduj =cych si B na terenie gminy, .nie mówi =c ju b o kwestii szczelno Vci istniej =cych zbiorników, które to zagadnienie ma powa bne znaczenie ze wzgl Bdu ochron B wód zagro benie zanieczyszczenia Vrodowiska Vciekami bytowymi. Maj =c na uwadze stosunkowo niski poziom Vwiadomo Vci ekologicznej społecze Lstwa nale by przypuszcza 4, be cz BV4 zabudowa L nie posiada zbiorników bezodpływowych do gromadzenia Vcieków i odprowadza je bezpo Vrednio do gruntu lub wód powierzchniowych. Funkcjonuj =ca w gminie oczyszczalnia Vcieków o przepustowo Vci ł =cznej 3 QVr/d = 250 m /d. daj = mo bliwo V4 oczyszczenia Vcieków z obszarów nie obj Btych jeszcze sieci = kanalizacji sanitarnej. Zintegrowanie tego z wybudowaniem kanalizacji na tych terenach i powinno przyczyni 4 si B do uporz =dkowania gospodarki Vciekowej na terenie Gminy Pyzdry. Na podstawie zapisów Ustawy o utrzymaniu czysto Vci i porz =dku w gminach z dnia 13 wrze Vnia 1996 roku (Dz. U. Nr 132, poz. 622 z pó `na. zm.) Art. 3, pkt 3, gmina zobowi =zana jest do prowadzenia ewidencji tych zbiorników w celu kontroli cz Bstotliwo Vci ich opró bniania, oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

III. INFRASTRUKTURA 35 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

3.1.3. Ujmowanie i odprowadzenie wód deszczowych

W Gminie Pyzdry problem stanowi równie b ujmowanie i odprowadzenie wód deszczowych przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Wynika to z braku kanalizacji deszczowej, a co za tym idzie spływ wód opadowych nast Bpuje bezpo Vrednio do Vrodowiska gruntowo - wodnego. Na terenie gminy jedynie miasto Pyzdry wyposa bone jest w sie 4 ogólnospławnej kanalizacji deszczowej. Jej długo V4 wynosi ok.15,0 km i pokrywa ok.70 % powierzchni miasta. Odbiornikiem wód opadowych odprowadzanych przez kanalizacj B deszczow = jest Kanał Flisa. Gmina Pyzdry nie posiada pozwolenia wodno prawnego na odprowadzanie wód opadowych. W pozostałych miejscowo Vciach brak jest systemu kanalizacji deszczowej i wody te odprowadzane s = bezpo Vrednio do gruntu lub rowami otwartymi do cieków wodnych. W celu poprawy stanu czysto Vci wód powierzchniowych nale by przewidzie 4 podczyszczalnie wód opadowych. Szczególnie dotyczy to wi Bkszych jednostek osadniczych o zwartej zabudowie, gdzie koncentracja Vcieków deszczowych jest najwi Bksza z uwagi na umocnione nawierzchnie dróg, placów, powierzchni dachowych. Z tego wzgl Bdu w przypadku terenów, które zostan = obj Bte rozbudow = sieci kanalizacyjnych nale by przewidzie 4 budow B sieci rozdzielczej, ze wskazanym podczyszczaniem Vcieków deszczowych przed ich zrzutem do odbiornika.

3.1.4. Tendencje rozwoju gospodarki wodno- Vciekowej

Na dzie L dzisiejszy brak infrastruktury kanalizacyjnej doprowadzaj =cej Vcieki do oczyszczalni jest głównym problemem gospodarki wodno – Vciekowej gminy. Jest to zjawisko bardzo niekorzystne, zwłaszcza ze wzgl Bdu na wysoki stopie L zwodoci =gowania gminy. W takiej sytuacji konieczne jest podjBcie zdecydowanych działa L zmierzaj =cych do uporz =dkowania sytemu odprowadzenia i oczyszczania Vcieków. W najbli bszych latach władze gminy powinny skoncentrowa 4 si B na rozbudowie sieci kanalizacyjnej doprowadzaj =cej Vcieki do istniej =cej ju b oczyszczalni Vcieków, budowie nowych oczyszczalni i sieci kanalizacyjnych. Uwzgl Bdniaj =c liczb B mieszka Lców Gminy Pyzdry nale by stwierdzi 4, be ilo V4 wytwarzanych Vcieków wynosi ok.680 m 3/d. 3 Zdolno V4 oczyszczania w istniej =cej oczyszczalni wynosi Q Vr/dob B = 250 m /d. Istnieje, wi Bc konieczno V4 rozbudowy istniej =cej lub budowa nowej oczyszczalni Vcieków.

36 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

W Gminie Pyzdry nie ma długofalowego programu rozwoju sieci kanalizacyjnej, niemniej aktualnie realizowana jest budowa sieci kanalizacji sanitarnej z przył =czami i przepompowniami sieciowymi w mie Vcie Pyzdry oraz we wsi Dłusk. Przewidziana jest tak be modernizacja istniej =cej oczyszczalni Vcieków. Alternatywnym rozwi =zaniem problemu jest równie b budowa lokalnych oczyszczalni w miejscowo Vciach o zwartej i skupionej zabudowie, a oddalonych od gminnej oczyszczalni Vcieków, natomiast dla wsi o zabudowie rozproszonej najlepszym rozwi =zaniem b Bdzie budowa indywidualnych oczyszczalni dla zespołu s =siaduj =cych ze sob = kilku gospodarstw lub poszczególnych gospodarstw.

3.2. Urz =dzenia wodne

Przez teren Gminy Pyzdry przepływaj = dwie rzeki: – Warta o długo Vci 15,0 km oraz jej lewy dopływ Prosna o długo Vci 11,25 km Ł=czna długo V4 cieków podstawowych na terenie gminy wynosi 16,03 km., natomiast długo V4 rowów szczegółowych 72,83 km. Na istniej =cej na terenie Gminy Pyzdry sieci rzecznej rozmieszczone s = obiekty hydrotechniczne. Wykaz istniej =cych budowli hydrotechnicznych z ich podstawowymi parametrami technicznymi przedstawia tabela 18.

Wykaz budowli hydrotechnicznych na terenie Gminy Pyzdry T a b e l a 18 Lokalizacja Nazwa urz =dzenia ciek/wał km Przepust wałowy 3 ∅ 1,2m Prawe obwałowanie rz. Prosny, odcinek. 0 + 890 Modlica – Górki Tomickie Przepust wałowy sklepiony Prawe obwałowani e rz. Prosny, odcinek. 2 + 970 0,9 x 1,1 m Modlica – Górki Tomickie Przepust wałowy sklepiony Prawe obwałowanie rz. Prosny, odcinek. 7 + 560 2 x 0,9 x 1,1 m Modlica – Górki Tomickie ∅ Lewe obwałowanie rz. Warty, odcinek Przepust wałowy 1,2m 0 + 580 Pyzdry - Modlica ∅ Lewe obwałowanie rz. Warty, odcinek Przepust wałowy 1,2m 1 + 190 Pyzdry - Modlica ∅ Lewe obwałowanie rz. Warty, odcinek Przepust wałowy 1,2m 2 + 710 Pyzdry - Modlica ∅ Lewe obwałowanie rz. Warty, odcinek Przepust wałowy 1,2m 2 + 490 Pyzdry - Białobrzeg ∅ Lewe obwałowanie rz. Warty, odcinek Przepust wałowy 1,5m stara droga Pyzdry - Białobrzeg _ródło: Wojewódzki Zarz =d Melioracji i Urz =dze L Wodnych w Poznaniu

III. INFRASTRUKTURA 37 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

3.3. Gospodarka odpadami

Szczegółowe omówienie zagadnie L dotycz =cych gospodarki odpadami na terenie Gminy Pyzdry, wraz ze wskazaniem wła Vciwych rozwi =za L, zostało zamieszczone w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Pyzdry.

3.4. Drogi i koleje

3.4.1. Drogi

Na terenie Gminy Pyzdry istnieje dobrze rozbudowana sie 4 dróg. Głównymi szlakami komunikacyjnymi przebiegaj =cymi przez północn = i Vrodkow = cz BV4 gminy s = drogi wojewódzkie 442 i 466. Ich ł =czna długo V4 na terenie gminy wynosi 20,9 km. Uzupełnieniem dróg wojewódzkich jest sie 4 dróg powiatowych o długo Vci 40,602 km i gminnych o ł =cznej długo Vci 52 km. Ponadto teren Gminy Pyzdry le by w bezpo Vrednim s =siedztwie autostrady A-2 Wrze Vnia – Konin, przebiegaj =cej przez teren s =siedniej gminy L =dek. Odcinek ten stanowi element tworzonej europejskiej sieci autostrad obsługuj =cej tranzytowy ruch mi Bdzynarodowy pomi Bdzy Niemcami, Polsk = i Białorusi =. Zestawienie danych dotycz =cych dróg istniej =cych na terenie gminy przedstawia tabela 19.

Dane dotycz =ce dróg na terenie Gminy Pyzdry T a b e l a 19 Opis odcinka Nr drogi Długo V4 [km] W tym dróg Nazwa miejskich [km] 1 2 3 4 Drogi wojewódzkie 442 14,200 5,000 Wrze Vnia - Kalisz 466 6,700 0,700 Pyzdry - Ci =b eL - Słupca Drogi powiatowe 16 107 5,630 0,000 Pyzdry - Bo batki 16 155 4,523 2,238 Pyzdry – Tarnowa – gr. gminy 16 156 12,620 2,100 Pyzdry - Ciemierów 16 157 0,420 0,000 Ruda Komorska – granica powiatu 16 158 0,830 0,000 Granica powiatu - Lisewo 16 159 6,670 0,000 Zagórów - Zapowiednia 16 163 0,800 0,000 Granica powiatu – Łukom - Zagórów 16 164 3,700 0,000 Kolonia - Anielewo 0,080 0,080 ul. Dworcowa 0,750 0,750 ul. Kili Lskiego 0,325 0,325 ul Ko Vciuszki 0,410 0,410 ul. 3 Maja 0,149 0,149 ul. Pozna Lska

38 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 0,285 0,285 ul. Sienkiewicza 0,255 0,255 Plac Sikorskiego 0,080 0,080 ul. Szkolna 2,235 2,235 ul. Szybska 0,340 0,340 ul 11 Listopada 0,055 0,055 ul. Taczanowskiego 0,350 0,350 Rynek 0,095 0,095 ul. Zamkowa ogółem 40,602 9,747 Drogi gminne bez 52,000 0,000 teren Gminy Pyzdry oznaczenia _ródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Powiatowy Zarz =d Dróg w Słupcy, Urz =d Gminy Pyzdry. Na wymienionych drogach, odbywa si B ruch pojazdów samochodowych o zró bnicowanym nat Bb eniu. Na podstawie wyników Generalnego Pomiaru Ruchu wykonanego w roku 2000 ustalono struktur BVredniego nat Bb enie ruchu .na drogach wojewódzkich i powiatowych przechodz =cych przez teren gminy. Wyniki przedstawiono w tabeli nr 20.

Nat Bb enie ruchu drogach wojewódzkich przechodz =cych przez teren Gminy Pyzdry T a b e l a 20 Opis odcinka W tym Nr Długo V4 Pojazdy Pojazdy [km] Pojazdy dostawcze drogi Nazwa ogółem osobowe ci Bb arowe i autobusy 442 3,000 Wrze Vnia – Kalisz (odc. gr. gminy 5 020 3 313 1 556 – Pyzdry) 442 11,220 Wrze Vnia – Kalisz (odc. Pyzdry – 2 346 1 853 469 gr. gminy) 466 6,700 1 627 1 171 358 Pyzdry - Ci =b eL - Słupca

_ródło: Wielkopolski Zarz =d Dróg Wojewódzkich w Poznaniu, Powiatowy Zarz =d Dróg we Wrze Vni, Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry - pomiary nat Bb enia ruchu z roku 2000 r.;

Ze wzgl Bdu na niepełne dane dotycz =ce panuj =cego nat Bb enia ruchu na drogach powiatowych, na potrzeby niniejszego opracowania posługiwa 4 si B b Bdziemy wielko Vciami z pomiaru nat Bb enia ruchu i uogólnionymi dla wszystkich dróg powiatowych na terenie Gminy Pyzdry. Ostatni pomiar ruchu na drogach powiatowych został przeprowadzony w maju 2000r. na zlecenie GDDKiA w ramach Generalnego Pomiaru Ruchu. Pomiar został wykonany na drodze nr 16107 - Pyzdry – Bo batki. Uredniodobowe nat Bb enie ruchu wynosiło 1045 pojazdów na dob B w tym 690 pojazdów osobowych i 293 pojazdy ci Bb arowe.

III. INFRASTRUKTURA 39 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Badania nat Bb enia na drogach wojewódzkich oraz powiatowych prowadzone były w roku 2000, przed wprowadzeniem odpłatno Vci za przejazd autostrad =. Obecnie ruch na wybranych odcinkach dróg zarówno wojewódzkich jak i powiatowych mógł si B zwi Bkszy 4, niestety nie s = prowadzone pomiary jego nat Bb enia.

Ze wzgl Bdu na brak danych dotycz =cych panuj =cego nat Bb enia ruchu na drogach i gminnych, na potrzeby niniejszego opracowania posługiwa 4 si B b Bdziemy wielko Vciami szacunkowymi uogólnionymi dla tych dróg na terenie gminy. Zgodnie z uzyskanymi informacjami z Urz Bdu Gminy i Miasta Pyzdry przyj Bto zało benie, be Vrednie nat Bb enie ruchu na drogach gminnych wynosi 100 pojazdów/dob B w tym 60 pojazdów osobowych i 40 pojazdów dostawczych i ci Bb arowych.

3.4.2. Koleje

Przez teren Gminy Pyzdry nie przebiega badna linia kolejowa. Najbli bsza linia kolejowa to magistrala E-20 o znaczeniu miBdzynarodowym relacji Pary b – Berlin – Warszawa – Moskwa. Obsługuje ona zarówno ruch pasa berski jak i towarowy. Najbli bsze stacje kolejowe znajduj = si B w miejscowo Vciach: • Wrze Vnia, • Słupca.

3.5. Sie 4 gazowa

Gmina Pyzdry nie posiada sieci gazowej. Wi Bkszo V4 mieszka Lców korzysta do celów socjalnych i grzewczych z gazu propan-butan dowo bonego w butlach b =d` zbiorników napełnionych gazem płynnym.

3.6. _ródła emisji promieniowania elektromagnetycznego

System elektroenergetyczny Gminy Pyzdry oparty jest na linii Vredniego napi Bcia o mocy 20 kV, z powi =zaniem głównego punktu zasilania GZP 110 kV w m. Zagórów. Obsługa u bytkowników realizowana jest poprzez linie niskiego napi Bcia podł =czone do trafostacji słupowych i murowanych. Eksploatatorem tych linii jest Energetyka Kaliska S.A. w Kaliszu Rejon Energetyczny Słupca. Zaopatrzenie w energi B elektryczn = prowadzone jest liniami napowietrznymi Vrednich napi B4 20 kV, wyposa bonej w lokalne stacje transformatorowe 20/0,4 kV. Ze 40 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry stacji tych energia doprowadzana jest do indywidualnych odbiorców za po Vrednictwem miejscowych linii niskiego napi Bcia 0,4 kV napowietrznych b =d` kablowych. Przez teren gminy nie przebiegaj = badne linie wysokiego napi Bcia 110 kV. Wszystkie wy bej wymienione obiekty s = `ródłem promieniowania elektromagnetycznego, ale jego nat Bb enie nie stwarza zagro benia dla zdrowia i bycia ludzi. Wszystkie miejscowo Vci gminy s = zelektryfikowane i posiadaj = od jednej do kilku stacji transformatorowych. Obecno V4 obszarów chronionych stwarza konieczno V4 doziemnego poprowadzenia systemów kablowych przy planowaniu dalszego rozwoju czy modernizacji sieci energetycznej. _ródłem promieniowania elektromagnetycznego s = stacje radiowe, telewizyjne i telefonii komórkowej, medyczne urz =dzenia diagnostyczne i terapeutyczne, urz =dzenia przemysłowe i gospodarstwa domowego oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej. Z punktu widzenia ochrony Vrodowiska istotne znaczenie maj = urz =dzenia radiokomunikacji rozsiewczej; stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz telefonii komórkowej. Emituj = one do Vrodowiska fale elektromagnetyczne wysokiej cz Bstotliwo Vci w postaci radiofal o cz Bstotliwo Vci od 0,1 – 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz. Na terenie gminy znajduj = si B przede wszystkim pojedyncze oraz liniowe `ródła pól elektromagnetycznych wraz ze zwi =zanymi z nimi stacjami elektroenergetycznymi.

3.6.1. Stacje bazowe telefonii komórkowej

Na obszarze Gminy Pyzdry zgodnie z uzyskanymi danymi zlokalizowane s = 4 stacje telefonii komórkowej. Znajduj = si B one w miejscowo Vciach. Pyzdry i Tarnowa. Ich lokalizacj B i wła Vciciela podano w tabeli nr 21

Stacje telefonii komórkowej na terenie Gminy Pyzdry T a b e l a 21 Lokalizacja Stacja bazowa Pyzdry ul. Wrzesi Lska (dz. nr 397) Stacja bazowa telefonii komórkowej – PTK CENTERTEL Sp z o.o. Pyzdry ul. Ko Vciuszki 13 Stacja bazowa telefonii komórkowej – POLOKOMTEL S.A. Pyzdry – działki nr 2049 i 2050/20 Stacja bazowa telefonii komórkowej – PTK CENTERTEL Sp z o.o. Tarnowa Stacja bazowa telefonii komórkowej – PTK CENTERTEL Sp z o.o. _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

W przypadku lokalizacji stacji bazowej telefonii komórkowej post Bpowanie administracyjne odbywa si B zgodnie z obowi =zuj =cymi przepisami Prawa ochrony III. INFRASTRUKTURA 41 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Vrodowiska i poprzedzone jest procedur = raportu oddziaływania na Vrodowisko. Przepisy ochrony Vrodowiska nakładaj = na inwestora obowi =zek wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych bezpo Vrednio po uruchomieniu obiektu. Lokalizacja anten na znacznych wysoko Vciach (30-40 m n p t.) oraz kierunkowa charakterystyka ich promieniowania powoduj =, be w miejscach dost Bpnych dla ludno Vci pole elektromagnetyczne emitowane przez anteny nadawcze stacji bazowych jest wielokrotnie ni bsze ni b dopuszczalne.

3.6.2. Emitery energetyczne

Na terenie gminy zlokalizowane s = nast Bpuj =ce `ródła promieniowania elektromagnetycznego: - elektroenergetyczne linie napowietrzne NN 0,4 kV, SN 20 kV, - stacje transformatorowe SN i NN 20 kV; - cywilne stacje radiowe CB o mocy około 10 W; - - urz =dzenia nadawcze, diagnostyczne i inne, b Bd=ce w posiadaniu OSP Pyzdry i ZOZ Pyzdry i zakładów wytwórczych. Pola elektromagnetyczne wokół linii o napi Bciu 20 kV i ni bszym traktowane s = jako nieistotne z punktu widzenia wpływu na Vrodowisko i zdrowie ludzi. Natomiast pola elektromagnetyczne o warto Vciach przekraczaj =cych warto Vci dopuszczalne mog = wyst Bpowa 4 wokół linii elektroenergetycznych wysokich napi B4 oraz w otoczeniu stacji elektroenergetycznych. Uci =b liwo V4 elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniej =cych linii elektroenergetycznych wraz ze stacjami nie została dokładnie zbadana. Natomiast według danych literaturowych („Linie i stacje elektroenergetyczne w Vrodowisku człowieka” M. Szuba), pomiary pól elektromagnetycznych wskazuj = na to, be pod liniami 110 kV i 220 kV mog = by 4 przekroczone dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych okre Vlone dla terenów zabudowy mieszkaniowej. W zwi =zku z tym pod liniami 110 kV i 220 kV i w bezpo Vrednim ich s =siedztwie nale by unika 4 lokalizacji takiej zabudowy, lub jej planowan = lokalizacj B poprzedzi 4 pomiarami pól elektromagnetycznych w Vrodowisku. Bior =c pod uwag B fakt, be w Gminie Pyzdry znajduj = si B tereny o znacz =cych walorach krajobrazowych, szczególn = uwag B nale by zwróci 4 na dodatkowy aspekt budowy linii elektroenergetycznych i obiektów radiokomunikacyjnych i radiowych, jakim jest wpływ wysokich konstrukcji wsporczych na krajobraz. W celu ochrony krajobrazu przed negatywnym oddziaływaniem linie elektroenergetyczne, stacje nadawcze radiowo- telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej i inne obiekty radiokomunikacyjne, nale by lokalizowa 4 poza miejscami obj Btymi szczególn = ochron =, z uwzgl Bdnieniem zakazów 42 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry wynikaj =cych z aktów prawa miejscowego powołuj =cych okre Vlone formy ochrony przyrody i w taki sposób, aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy. Nale by tak be wprowadzi 4 zasad B, be je Vli w bliskim s =siedztwie planowana jest lokalizacja kilku obiektów radiowo telewizyjnych lub obiektów radiokomunikacyjnych, to musz = one by 4 lokalizowane na jednej konstrukcji wsporczej. Zagadnienia ochrony ludzi i Vrodowiska przed niejonizuj =cym promieniowaniem elektromagnetycznym s = regulowane przepisami bezpiecze Lstwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa ochrony Vrodowiska, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi.

III. INFRASTRUKTURA 43 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

44 III. INFRASTRUKTURA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. Rze `ba terenu

4.1.1. Charakterystyka rze `by terenu

Północna kraw Bd` Gminy Pyzdry znajduje si B w obr Bbie mezoregionu Równina Wrzesi Lska – która jest prawie bezjeziorn = równin = morenow = poło bon = na północ od doliny Warty i na zewn =trz strefy moren czołowych fazy pozna Lskiej. Wyst Bpuj = tu tylko niewielkie wzniesienia piaszczyste pochodzenia sandrowo-kemowego. Cz BV4 północnych i Vrodkowych rejonów Gminy Pyzdry poło bona jest w obr Bbie mezoregionu Doliny Koni Lskiej - równole bnikowej cz BV ci doliny Warty rozci =gaj =cej si B od okolic Koła po Pyzdry o charakterze pradoliny, powstałej na bezpo Vrednim przedpolu lodowca bałtyckiego, który uformował Pojezierze Wielkopolskie. Helioce Lskie dno doliny jest zaj Bte przewa bnie przez ł =ki, miejscami zachowały si B lasy ł Bgowe. Na wy bszych tarasach piaszczystych wyst Bpuj = bory sosnowe, lub pola uprawne. Najwi Bksza cz BV4 ( południowa i cz BV4 Vrodkowej) terenów Gminy Pyzdry poło bona jest natomiast w obr Bbie mezoregionu Równina Rychwalska, która stanowi obni benie pomi Bdzy wysoczyznami Kalisk = i Tureck =, ograniczone od północy Dolin = Koni Lsk =. Urodkow = cz BV4 Równiny Rychwalskiej pokrywaj = osady piaszczyste zalegaj =ce na glinie morenowej, wskutek czego miejscami na nieprzepuszczalnym podło bu wyst Bpuj = zabagnienia. Urozmaicenie krajobrazu stwarza przeplatanie si B lasów, ł=k i torfowisk oraz pól uprawnych. Obszar Gminy Pyzdry nale by zaliczy 4 pod wzgl Bdem morfologicznym do terenów słabo urozmaiconych. Ukształtowanie terenu, rze `ba, gleby, wody oraz krajobraz gminy s= pochodzenia polodowcowego. Teren ten znajduje si B na obszarze dawnego zlodowacenia bałtyckiego. Jego powierzchni B stanowi zespół równin z niewielkimi nachyleniami, które poprzecinane s = dodatkowo dolinami rzek przede wszystkim Warty i Prosny Ró bnice wysoko Vci na terenie gminy maj =ce odzwierciedlenie w warto Vciach rz Bdnych bezwzgl Bdnych, s = niedu be i na terenie Gminy Pyzdry wynosz =: • najni bej poło bony punkt znajduje si B w miejscowo Vci Tarnowa – 69,1 m npm, • natomiast najwy bej poło bony punkt znajduje si B w miejscowo Vci Dłusk i wynosi 94,4 m npm. IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 45 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Ró bnica mi Bdzy tymi punktami jest niewielka – wynosi 25,3 m. Wybijaj =cym si B w terenie elementem rze `by jest strefa kraw Bdziowa doliny Warty, w obr Bbie, której wyst Bpuj = najwi Bksze deniwelacje. Zbocze pradoliny Warty to bardzo wyra `nie eksponowana w terenie forma. Najni bsze partie pradoliny Warty tak be nie s = monotonna równina. W powierzchni terasy zalewowej widoczne s = Vlady dawnych przepływów w postaci starorzeczy oraz wyspy nieco wybszego poziomu – niskiej terasy nadzalewowej, zaj Btej przez pola eoliczne, czy nawet regularne wydmy. Na du bych obszarach północnej cz BV ci gminy, le b= cych powy bej górnej kraw Bdzi doliny Warty wyst Bpuj = wodnolodowcowe utwory piaszczyste i piaszczysto-gliniaste przykrywaj =ce utwory akumulacji lodowcowej reprezentowane głównie przez gliny zwałowe. W południowej cz BV ci gminy, w dolinie rzeki Warty wyst Bpuj = helioce Lskie piaski rzeczne i utwory piaszczysto- bwirowe, lokalnie zwydmione z przewarstwieniami gruntów organicznych i domieszkami cz BV ci humusowych, Vwiadcz =cymi o ich fluwialnym pochodzeniu. Dno doliny Warty i dolin pobocznych, a tak be licznych bezodpływowych zagł Bbie L uzupełniaj = grunty organiczne, namuły i torfy. Ukształtowanie terenu gminy nie stwarza problemów w zagospodarowywaniu obszaru, a rze `ba terenu sprzyja rozwojowi rolnictwa oraz osadnictwa. Do czynników wywołuj =cych zmiany w rze `bie terenu oraz przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, na terenie Gminy Pyzdry, nale by zaliczy 4 prowadzon = nielegalnie eksploatacj B niewielkich złó b piasków i bwiru wykorzystywanych na bie b= ce potrzeby lokalnej ludno Vci. Płytkie zaleganie złó b kruszyw powoduje, be s = one łatwo dost Bpne Wydobycie to powoduje trwałe przekształcenia powierzchni ziemi oraz degradacj B pokrywy glebowej. Przyczynia si B tak be do zachwiania równowagi stosunków wodnych. Jako zagro benie nale by uzna 4 nierekultywowanie przekształconych obszarów, przez eksploatatorów.

4.1.2. Przekształcenia rze `by terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej

Na terenie Gminy Pyzdry do działalno Vci przeobra baj =cych teren, nale by przede wszystkim intensywne u bytkowanie rolnicze oraz punktowa lokalna eksploatacja kruszyw naturalnych.

46 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Ubytkowanie rolnicze niesie jednak mniejsze zagro benie, ni b eksploatacja surowców kopalnych. Łatwiejsza do realizacji jest równie b rekultywacja terenów rolniczych, gdzie najcz BV ciej stosowan = metod = jest zalesianie słabych gruntów. Wa bne jest tak be monitorowanie zaniechanych złó b, zwłaszcza tych, które w przeszło Vci były eksploatowane, a do czasu uchylenia decyzji zatwierdzaj =cych ich zasoby s = z mocy prawa pod ochron =, bowiem cz Bsto takie wyrobiska zamieniaj = si B w “dzikie” składowiska odpadów. Z mocy prawa nie mog= one by 4 w innym celu wykorzystane jak tylko do eksploatacji kopalin. Wyj=tek stanowi = zbiorniki wodne po eksploatacji kruszywa naturalnego zlokalizowane w dolinach rzek, poniewa b bez specjalnych zabiegów wykorzystywane s = po kilkuletniej przerwie w eksploatacji jako wBdkarskie akweny wodne. Na terenie Gminy Pyzdry nie ma gruntów zdegradowanych i zdewastowanych przeznaczonych do rekultywacji. Pewne zagro benie stwarza tak be rozwój terenów zurbanizowanych, a z nim rosn =cy udział powierzchni uszczelnionej i przekształconej.

4.2. Budowa geologiczna

4.2.1. Uwarunkowania ogólne

Omawiany obszar pod wzgl Bdem geologicznym le by w obr Bbie Niecki Szczeci Lsko – Łódzko – Nidzia Lskiej nale b= cej do Wału Kujawsko-Pomorskiego. Cechuje go wspólne zaleganie trzeciorz Bdu i kredy jako efekt wypi Btrzenia antyklinorium oraz defałduj =cych i postorganicznych ruchów, które trwały jeszcze w trzeciorz Bdzie. Niecka Łódzka jest najwy bej wyniesiona ze wszystkich jednostek strukturalnych Kujaw i jej powierzchnia mezozoiczna jest najbardziej zró bnicowana hipsometrycznie w wyniku ruchów tektonicznych (epejrogenicznych).

Powierzchnia podtrzeciorz Bdowa Elewacja słupecka posiada pewne elementy rze `by ni bszego rz Bdu. Urze `bione zostało zbocze wi Bkszego wzniesienia podtrzeciorz Bdowego, którego kulminacja przypada w dolinach Łodzi, Zdu Lskiej Woli i Pabianic (maks. 143 m n.p.m.). Powierzchnia podtrzeciorz Bdowa zbudowana jest z osadów kredy górnej pi Btra mastrycht, składaj =cych si B w 40 % z wapieni marglistych i w 25 % z kredy pisz=cej. Poza tym wyst Bpuj = równie b margle, wapienie i opoki.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 47 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Powierzchnia trzeciorz Bdowa Na powierzchni kredy zostały zło bone utwory trzeciorz Bdowe reprezentowane przez osady miocenu i pliocenu. Osady miocenu wykształtowane zostały we frakcji burow Bglowej reprezentowanej przez w Bgiel brunatny i szare piaski, a rzadko przez br =zowe iły mioce Lskie i mułki. W Bgiel brunatny przykryty został pokładem iłów plioce Lskich. Powierzchnia utworów trzeciorz Bdowych nie zachowała swego wyrównanego charakteru, ale została urozmaicona licznymi formami dolinowymi. Wraz z nachyleniem Wału Turecko - Gnie `nie Lskiego podło be to opada w kierunku północnym i zachodnim. W północnej cz BV ci gminy wyst Bpuj = dwie formy wkl Bsłe o znacznej gł Bboko Vci w charakterze dolin z maksymalnym obni beniem si Bgaj =cym 20 m n.p.m. W dnie spotyka si B osady kredowe. W dolinie Warty osady trzeciorz Bdowe nie wyst Bpuj =.

Utwory czwartorz Bdowe Osady czwartorz Bdowe wykazuj = znaczne zró bnicowanie ilo Vciowe i terytorialne. Charakterystyczne jest znaczne nagromadzenie ich w postaci piasków i mułów w rozd Bciach erozyjnych gdzie osi =ga mi =b szo Vci 90 m. Wypełnienie wspomnianych rozci B4 przez osady l =dolodu nie jest jednakowe i ró bni si B mi =b szo Vci = oraz litologi = osadów. Centralna cz BV4 obszaru gminy wykazuje stosunkowo nieznaczne i równomierne zasypanie osadami czwartorz Bdowymi w granicach 10-30 m. S = to piaski, bwiry i gliny.

4.2.2. Zasoby kopalin

Gmina Pyzdry pod wzgl Bdem zasobno Vci w surowce mineralne jest uboga – na jej terenie nie ma eksploatowanych złó b kopalin. Znajduj = si B one w s =siedniej gminie Kołaczkowo.

4.3. Charakterystyka wód podziemnych

4.3.1. Uwarunkowania ogólne

Teren Gminy Pyzdry zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje si B w makroregionie zachodnim Ni bu Polskiego – regionie wielkopolskim i charakteryzuje si B korzystnymi warunkami wodnymi. Na jego obszarze zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu u bytkowym wyst Bpuj = w utworach czwartorz Bdowych, trzeciorz Bdowych i kredowych

48 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Utwory czwarto i trzeciorz Bdowe rozdzielone s = warstwami iłów pozna Lskich i glin zwałowych.

Wodono Vne pi Btro czwartorz Bdowe Zasoby wodne poziomu czwartorz Bdowego w zdecydowanej wi Bkszo Vci zlokalizowane s = w piaskach, bwirach rzecznych i wodnolodowcowych. Wody te maj = układ pi Btrowy. Wody gruntowe I poziomu na obszarach równinnych wyst Bpuj = na ogół na gł Bboko Vciach poni bej 1,5 m ppt. Płytszym wyst Bpowaniem wód gruntowych charakteryzuje si B dolina Warty 1,0 m ppt. Mi =b szo V4 tych warstw waha si B od kilku do 60 m, przy czym Vrednio wynosi ona 10-25 m. S = one eksploatowane na terenie całej gminy, nale b= jednak do wód o Vredniej i niskiej jako Vci.

Wodono Vne pi Btro trzeciorz Bdowe Poziom wód trzeciorz Bdowych nale by zaliczy 4 do stosunkowo zasobnych. Tworz = go ilaste utwory pliocenu oraz mioce Lskie piaski drobno i Vrednioziarniste. Cech = charakterystyczn = tego poziomu jest cz Bste zanieczyszczanie domieszkami w Bgla brunatnego. W obr Bbie Pradoliny Warszawsko-Berli Lskiej zasoby wód trzeciorz Bdowych s= uło bone w dwóch warstwach zawieraj =cych si B pomi Bdzy gł Bboko Vciami 30 – 50 a 250 - 280 m. Poziom ten jest u bytkowany na terenie całego gminy.

Wodono Vne pi Btro kredowe Wody kredowe znajduj = si B w szczelinach i sp Bkaniach w Vród utworów marglisto- wapiennych. Wyst Bpuj = najcz BV ciej na gł Bboko Vci 50-100 m. Wody w utworach kredowych maj = charakter napi Bty z wyj =tkiem obszarów w pradolinie Warty.

4.3.2. Główne zbiorniki wód podziemnych

Teren gminy znajduje si B w obr Bbie 2 głównych zbiorników wód podziemnych, s = to GZWP o nr:150 i 311. Wyst Bpuj = one w utworach czwartorz Bdowych i maj = porowy charakter o Vrodka. Zestawienie parametrów charakterystycznych dla GZWP wyst Bpuj =cego na terenie gminy przedstawia tabela 22.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 49 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Parametry GZWP wyst Bpuj =cych na terenie Gminy Pyzdry T a b e l a 22 Urednia Wiek Powierzchnia Zasoby Nr Typ gł Bboko V4 Nazwa GZWP utwor GZWP dyspozycyjne GZWP oVrodka 2 uj B4 3 ów [km ] [tys.m /d] [m] Pradolina 150 porowy QP 1 904 25 -30 456,0 Warszawa-Berlin 311 Zbiornik rzeki porowy QDK 535 25 123,0 Prosna - zbiorniki czwartorz Bdowe QP – pradoliny, - zbiorniki czwartorz Bdowe poligenetyczne QDK – zwi =zane z dolinami pod Vcielanymi dolinami kopalnymi _ródło: WIO U Pozna L 2002 Na terenie Gminy Pyzdry wyst Bpuj = i s = eksploatowane wody głównie z czwartorz Bdowych oraz trzeciorz Bdowych poziomów wodono Vnych.

4.3.3. Jako V4 wód podziemnych

Gmina Pyzdry znajduje si B w zasi Bgu Głównych Zbiorników Wód Podziemnych o nr 150, 311 i nale b= do obszarów wysokiej ochrony. Na jako V4 wód podziemnych na analizowanym terenie wpływ maj = istniej =ce tu warunki hydrogeologiczne oraz formy prowadzonej działalno Vci. Na jako V4 wód podziemnych na analizowanym terenie wpływ maj = istniej =ce tu warunki hydrogeologicze oraz formy prowadzonej działalno Vci. Badania jako Vci wód podziemnych prowadzone s =: − w sieci krajowej przez Pa Lstwowy Instytut Geologiczny; − w sieci regionalnej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Urodowiska oraz Wojewódzki Inspektorat Sanitarny w Poznaniu. Badania wód podziemnych, prowadzone s = przez WIO U Pozna L w ramach okre Vlania jako Vci wód podziemnych w punktach badawczych sieci krajowej oraz w sieci regionalnej na terenie województwa wielkopolskiego, na podstawie oceny zakresu rozszerzonego. W latach 2001- 2002 kontrolowano jakoV4 wód w 1 punkcie badawczym sieci krajowej – obszar GZWP 311 oraz 2 punktach pomiarowych sieci regionalnej. Stan czysto Vci wód podziemnych na terenie Gminy Pyzdry jest słabo rozpoznany. W ramach monitoringu krajowego, nie zlokalizowano badnego punktu pomiarowo- kontrolnego jako Vci zwykłych wód podziemnych. Taka ocena została wykonana w Powiecie Pleszewskim w roku 2000, 2001 i 2002. Nale by zatem zało by4, be jako V4 badanych wód zbiornika GZWP 311 b Bdzie podobna na terenie omawianej gminy. Otwór pomiarowy został zlokalizowany w miejscowo Vci Tursko-Bogusław. Obejmuje wody gruntowe pi Btra czwartorz Bdowego. Wody podziemne w tym punkcie zaliczone zostały do wód wysokiej jako Vci. Wyniki pomiarów przedstawia tabela 23.

50 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Jako V4 wód podziemnych w sieci krajowej w latach 2000, 2001 i 2002 T a b e l a 23 Ubytkowanie Ocena jako Vci Nr otworu Nazwa GZWP Gł stropu Wody otworu terenu 2000 2001 2002

7 Tursko- 311 9,0 gruntowe nieu bytki Ib Ib Ib Bogusław naturalne

_ródło: WIO U Pozna L, Raport o stanie Vrodowiska w Wielkopolsce w 2002 r.

W punkcie badawczym w sieci monitoringu krajowego w latach 2000 - 2002 , wody były wysokiej jako Vci i nale bały do klasy Ib, czyli nieznacznie zanieczyszczone, odpowiadaj =ce wodom do celów pitnych i gospodarczych, okresowo wymagaj =ce uzdatnienia. Zbiornik GZWP 311 nale by do typu hydrostruktur wodono Vnej pradolinnej i dolinnej, który cz Bsto rozcina ni bej zaległe utwory czwartorz Bdowe i cz BV ciowo trzeciorz Bdowe i mo be si B ł =czy 4 ze starszymi pi Btrami wodono Vnymi -trzeciorz Bdu lub kredy. Ten typ hydrostruktury jest silnie nara bony na zanieczyszczenia antropogenicznymi ze wzgl Bdu na swój „odkryty” charakter – intensywna wymiana pomi Bdzy wodami infiltracyjnymi a podziemnymi. Brak izoluj =cej pokrywy w stropie warstw wodono Vnych. umo bliwia łatwe przenikanie do wód zanieczyszcze L z powierzchni,. głównie przez infiltracj B wód deszczowych, wraz z którymi przedostaj = si B do wód gruntowych Vrodki ochrony ro Vlin oraz zanieczyszczenia pochodz =ce z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych (szamb). Z tego wzgl Bdu nale by zadba 4 o jak najszybszy rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy. Ograniczy on w du bym stopniu zagro benie obni benia jako Vci wód podziemnych na skutek zanieczyszcze L pochodz =cych ze Vcieków bytowo- gospodarczych. Na terenie Gminy Pyzdry w latach 2001 i 2002 w ramach monitoringu regionalnego były przeprowadzane badania jako Vci wód. Badania wykonano w jednym punkcie pomiarowym zlokalizowanym w miejscowo Vci Pietrzyków. Badania przeprowadzano równie b w niedalekiej odległo Vci od Gminy Pyzdry – we Wrze Vni

Wyniki analiz przedstawia tabela 24.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 51 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Jako Vci wód podziemnych w sieci regionalnej w 20021 i 2002 T a b e l a 24 Wska `niki Ocena jako Vci w o roku st Bb eniach odpowiada Nr Mi =b Ubytko Lokaliza Po Gł Bbo jacych otw Zbiornik szo V4 wanie cja ziom ko V4 oru izolacji terenu wodzie 2001 2002 2003 niskiej jako Vci III/NOK w r 2002 Pietrzy Przew., 61 Tr LZWP 93,0 47,0 ZW III II II ków NH4 HCO 60 Wrze Vnia Tr LZWP 150,0 93,0 ZM II II 1) 3

1) nie było obserwacji Stratygrafia:Tr – trzeciorz Bd Wska `niki: Przew.- przewodnictwo elektrolityczne wła Vciwe, NH4 –azot amonowy, HCO 3 - wodorow Bglany _ródło: WIO U Pozna L, Raport o stanie Vrodowiska w Wielkopolsce w 2002 r. Na podstawie wyników pochodz =cych z punktów badawczych monitoringu regionalnego, wody podziemne regionu charakteryzuj = si BVredni = i nisk = jako Vci =. W punkcie badawczym Pietrzyków sieci monitoringu regionalnego w roku 2002 roku, wody zakwalifikowano do wód o klasie II tj. wody o zadowalaj =cej jako Vci, czyli były to wody na jako V4 , których wpływaj = procesy naturalne lub słabe oddziaływanie antropogeniczne, a ich u bytkowanie w celach pitnych wymagało uzdatnienia. Brak wyst Bpowania wska `ników decyduj =cych o aktualnej jako Vci wód podziemnych. Jako V4 wód w stosunku do roku 2001 uległa poprawie.( z kl. III do kl. II) Natomiast w punkcie badawczym Wrze Vnia wody zakwalifikowano do II kl. jako Vci czyli nieznacznie zanieczyszczone, odpowiadaj =ce wodom do celów pitnych i gospodarczych, okresowo wymagaj =ce uzdatnienia. Niska i Vrednia jako V4 wód wg bada L w wybranych punktach w roku 2001 i 2002 wynika z braku izoluj =cej pokrywy w stropie warstw wodono Vnych. Umo bliwia to łatwe przenikanie do wód zanieczyszcze L z powierzchni. Głównie przez infiltracj B wód deszczowych wraz, z którymi przedostaj = si B do wód gruntowych Vrodki ochrony ro Vlin oraz zanieczyszczenia pochodz =ce z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych (szamb). Z tego wzgl Bdu nale by zadba 4 o jak najszybszy rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy. Ograniczy on w du bym stopniu zagro benie obni benia jako Vci wód podziemnych na skutek zanieczyszcze L pochodz =cych ze Vcieków bytowo- gospodarczych. Na uwag B jednak zasługuje poprawa jako Vci wody w tym punkcie pomiarowym w miejscowo Vci Pietrzyków. Jako V4 uległa poprawie z klasy III do klasy II. Trudno jednak przes =dzi 4 czy ta poprawa ma charakter trwały. B Bdzie to mo bna oceni 4 na podstawie bada L przeprowadzanych w latach nast Bpnych.

52 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Celem monitoringu lokalnego jest badanie potencjalnych ognisk zanieczyszcze L i ich wpływu na jako V4 wód podziemnych. Tworzony jest on wokół najwi Bkszych `ródeł zanieczyszcze L, takich jak: składowiska odpadów i mogilniki, stacje paliw, du be zakłady przemysłowe oraz wokół du bych uj B4 wody w formie sieci osłonowej. Siec monitoringu lokalnego jest finansowana przez wła Vcicieli obiektów stanowi =cych zagro benie dla wód podziemnych lub przez u bytkowników wód podziemnych. Na terenie gminy nie prowadzono tego typu monitoringu. Lokalne zbiorniki wód podziemnych LZWP wyst Bpuj =ce na terenie Gminy Pyzdry s= silnie nara bone na zanieczyszczenia antropogenicznymi ze wzgl Bdu na swój „odkryty” charakter – intensywna wymiana pomi Bdzy wodami infiltracyjnymi a podziemnymi. Niezadowalaj =ca okresowo jako V4 wód na terenie gminy wynika z cz BV ciowej izolacji pokrywy w stropie warstw wodono Vnych. Umo bliwia to łatwe przenikanie do wód zanieczyszcze L z powierzchni. Głównie przez infiltracj B wód deszczowych wraz, z którymi przedostaj = si B do wód gruntowych Vrodki ochrony ro Vlin oraz zanieczyszczenia pochodz =ce z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych (szamb). Z tego wzgl Bdu nale by zadba 4 o jak najszybszy rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Pyzdry. Wyeliminuje to zagro benie obni benia jako Vci wód podziemnych na skutek zanieczyszcze L pochodz =cych ze Vcieków bytowo-gospodarczych.

4.4. Charakterystyka wód powierzchniowych

4.4.1. Sie 4 rzeczna

Wody powierzchniowe wyst Bpuj =ce na terenie Gminy Pyzdry nale b= do systemu wodnego Vrodkowej Odry, w zlewni rzeki Warty. Sie 4 rzeczn = tworzy przede wszystkim rzeka Warta wraz z dopływem – kanałem Flis = oraz rzeka Prosna (b Bd=ca lewym dopływem rzeki Warty) z najwi Bkszym własnym dopływem Kanałem Bartosz. • Warta Warta jest rzek = II rz Bdu, prawostronnym dopływem Odry, uchodz =cym do niej w km 617,6 – pod Kostrzynem. Całkowita długo V4 rzeki wynosi 824,0 km, z czego w województwie wielkopolskim znajduje si B około 369,0 km, a na terenie Gminy Pyzdry 15,0 km. Całkowita powierzchnia zlewni Warty wynosi 55 100 km 2, a powierzchnia zlewni w granicach województwa wielkopolskiego 20 580 km 2. Głównym dopływem Warty na terenie gminy jest rzeka Prosna:. • Prosna

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 53 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• Rzeka Prosna jest jednym z wi Bkszych lewobrze bnych dopływów Vrodkowej Warty. Uchodzi do niej w 348,0 km biegu. Całkowita długo V4 Prosny wynosi 216,8 km, w tym na terenie Gminy Pyzdry 11,25 km. Powierzchnia zlewni 4 924,7 km 2, z tego 3 680,0 km 2 znajduje si B w granicach województwa wielkopolskiego. Odcinek przy `ródłowy zlokalizowany jest w województwie opolskim. Od wsi Chru Vcin, Prosna kilkakrotnie zmienia przynale bno V4 administracyjn = płyn =c b =d` przez województwo łódzkie, b =d` wielkopolskie lub b Bd=c rzek = graniczn =. Przez teren Wielkopolski przepływa na odcinku 139,0 km. W niewielkim odcinku stanowi zachodni = granic B gminy. Na terenie Gminy Pyzdry głównym dopływem jest Kanał Bartosz. Sie 4 rzeczn = Gminy Pyzdry charakteryzuje Vnie bno – deszczowy system zasilania, z dwoma wysokimi stanami wody w ci =gu roku oraz jednym minimum. Po osi =gni Bciu wiosennego maksimum (w okresie pomi Bdzy styczniem a kwietniem), stany wody i przepływy rzek zmniejszaj = si B (najwi Bksze znaczenie ma to przede wszystkim w przypadku Prosny). Wezbrania letnie (lipiec, sierpieL) s = zdecydowanie mniejsze od wiosennych. Minimum przypada generalnie pomi Bdzy lipcem i pa `dziernikiem. Nale by zaznaczy 4, be na stany wód w rzece Warcie ma wpływ zbiornik retencyjny Jeziorsko, dzi Bki któremu mo bna w pewnym stopniu regulowa 4 wielko V4 przepływów. Na terenie gminy długo V4 cieków podstawowych wynosi 16,03 km, - w tym: • Kanał Flisa – 2,96 km, • Kanał Monikowski – 3,5 km, • Kanał Bartosz – 9,57 km, natomiast długo V4 rowów szczegółowych 72,830 km.

4.4.2. Zbiorniki wodne

Na terenie Gminy Pyzdry nie wyst Bpuj = naturalne zbiorniki wodne. Znajduj = si B natomiast 4 stawy rybne zlokalizowane w zachodniej cz BV ci miasta Pyzdry. Charakterystyk B stawów przedstawiono w tabeli 25.

Wykaz stawów rybnych i ich charakterystyka T a b e l a 25 Rodzaj Powierzchn Ubytkownicy: obiektu- Nazwa Rok ia w ha Wła Vciciel, Sposób Lp urz =dzenia obiektu realizacji Pojemno V4 Administrator wykorzystania pi Btrz =ce 3 w ty V m

1 2 3 4 5 6 7 Staw rybny Pyzdry 2,59 ha 1. przepusto- nieznany 3 Gmina Pyzdry sport w Bdkarski „zalewowy” 25 000 m zastawka 54 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 5 6 7 Pyzdry Staw rybny 5,15 ha 2. „Szybski” przepusto- 1980 3 Gmina Pyzdry sport w Bdkarski 42 450 m Nr 5 zastawka Staw rybny Pyzdry 5,17 ha 3. przepusto- 1985 3 Gmina Pyzdry sport w Bdkarski Nr 4 72 800 m zastawka Staw rybny 6,40 ha Pyzdry 4. przepusto- 1985 3 Gmina Pyzdry sport w Bdkarski Nr 3 125 610 m zastawka _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

Dla wymienionych wy bej stawów wydane zostało pozwolenie wodno prawne na: • pobór wód do napełnienia stawów i nasycenia dna ł =cznie z wypełnieniem cieku – rzeka Flisa – dla powierzchni 14,63 ha w iloVci 298 560 m 3 , • zrzut wody zgodnie z harmonogramem w ilo Vci 298,560 m 3 , • pobór wody na uzupełnianie przesi Bków przez groble w ilo Vci 1,4 l/s, • uzupełnienie wody w okresie eksploatacji ze wzgl Bdu na parowanie w ilo Vci 2,55 l/s, • eksploatacj B urz =dze L pi Btrz =cych tj. mnichów belbetowych., Pozwolenie wodno – prawne jest wa bne do 31 grudnia 2011r. Wody stoj =ce zajmuj = bardzo niewielkie powierzchnie. S = to głównie niewielkie oczka wodne wyst Bpuj =ce na terenach zalewowych w dolinie rzeki Warty. i Prosny. W wi Bkszo Vci to zbiorniki o regularnych kształtach, najcz BV ciej płytkie i zarastaj =ce. Pełni = one nie tylko znacz =c= funkcj B biocenotyczn =, ale stanowi = te b cenny element urozmaicenia krajobrazu. Zgodnie z uzyskanymi informacjami z Urz Bdu Gminy Pyzdry w gminie nie ma planu rozwoju małej retencji.

4.4.3. Zagro benie powodziowe

W okresie wzmo bonej ilo Vci opadów atmosferycznych i roztopów wiosennych, wody głównych rzek przepływaj =cych przez gmin B stwarzaj = zagro benie powodziowe. Wysoki poziom stanu wody przede wszystkim w Warcie i Pro Vnie, przyczynia si B do jej wylewów na przyległe tereny. Charakter zlewni Warty sprzyja powstawaniu krótkich, jednak o wysokim szczycie fal powodziowych. W znacznym stopniu przeciwdziałaj= temu zjawisku istniej =ce obwałowania, jednak nie stanowi = one całkowitego zabezpieczenia Istniej =ce na terenie Gminy Pyzdry wały przeciwpowodziowe rzeki Warty i Prosny:

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 55 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• prawostronne obwałowanie rzeki Prosny na odcinku Modlica – Górki Tomickie o długo Vci 9,56 km • lewostronne obwałowanie rzeki Warty na odcinku Pyzdry – Modlica o długo Vci 3,0 km • lewostronne obwałowanie rzeki Warty na odcinku Pyzdry – Białobrzeg o długo Vci 5,8 km w znacznym stopniu zabezpieczaj = tereny poło bone w dolinach rzeki. Pomimo tego powód `, jaka miała miejsce w roku 2002 zalała i podtopiła ł =cznie 2 119 ha upraw.

Na terenie gminy znajduj = si B równie b obszary, które s = okresowo podtapiane i zalewane - wi =b e si B to cz BV ciowo z ukształtowaniem terenu i utrudnieniami w odpływie wód. Obszary te zlokalizowane s = w obr Bbie doliny Warty. W mniejszych ciekach wyst Bpuj =cych na terenie gminy, z racji ich niewielkich zlewni maj = miejsce stosunkowo niskie przepływy wód, które nie powoduj = wi Bkszego zagro benia powodziowego. Mog =ce si B zdarzy 4 w dolinach tych cieków zalewy b Bd= miały niewielkie rozmiary.

4.4.4. Jako V4 wód powierzchniowych

Do czynników wpływaj =cych na jako V4 wód powierzchniowych nale b= uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolno V4 samooczyszczania oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Znaczn = cz BV4 zanieczyszcze L trafiaj =cych do wód powierzchniowych stanowi = zanieczyszczenia obszarowe. _ródłem tych zanieczyszcze L s = przede wszystkim: • rolnictwo, co wynika głównie z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych, a tak be Vrodków ochrony ro Vlin (obecnie w ilo Vciach malej =cych), • zanieczyszczone odcieki drenarskie, • hodowla zwierz =t poprzez niewła Vciwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewła Vciwe, zbyt du be lub zbyt cz Bste stosowanie na polach, • niedostateczna infrastruktura odprowadzaj =ca Vcieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza w miejscowo Vciach korzystaj =cych z wodoci =gów, Do zanieczyszcze L punktowych, stwarzaj =cych bardzo powa bne zagro benie dla czysto Vci wód powierzchniowych nale b= przede wszystkim: • bezpo Vrednie „dzikie” zrzuty surowych Vcieków bytowo – gospodarczych do cieków wodnych (na nieskanalizowanych obszarach);

56 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• zrzuty niedostatecznie oczyszczonych Vcieków (nieodpowiadaj =cych warunkom pozwolenia wodnoprawnego);

Stan czysto Vci rzek wyst Bpuj =cych na terenie Gminy Pyzdry kontroluje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Urodowiska w Poznaniu - Delegatura w Koninie. Sie 4 rzeczn = tworzy przede wszystkim rzeka Warta wraz z dopływami. Według zało beL, jako V4 wód Warty na terenie Gminy Pyzdry powinna spełnia 4 kryteria II klasy czysto Vci.

Rzeka Warta Na Warcie w 2000, 2001 i 2002 roku zlokalizowanych było 13 punktów pomiarowych, w sieci monitoringu krajowego. Na jej dopływach znajdowało si B kolejne 5 punktów pomiarowych. W roku 2002 na terenie Gminy Pyzdry na rzece Warcie nie zlokalizowano badnego punktu pomiarowego. Najbli bsze punkty pomiarowe znajdowały si B w: - 370,8 km biegu rzeki Warty – powy bej uj Vcia Meszny (wodowskaz L =d) - na terenie gminy L =dek, oraz - 342,5 km biegu rzeki Warty – w miejscowo Vci Nowa Wie V Podgórna – na terenie gminy Kołaczkowo Pomi Bdzy tymi punktami pomiarowymi rzeka Warta przepływa przez teren Gminy Pyzdry. Stan czysto V4 Warty w obu punktach pomiarowo-kontrolnych podano w tabeli 25

Stan czysto Vci rzeki Warty wybranych punktach pomiarowo- kontrolnych w roku 2002 T a b e l a 25 Lokalizacja stanowiska pomiarowego Klasa Wska `niki Czynniki decyduj =ce o Nr Km biegu Warty czysto Vci decyduj =ce o wypadkowej klasie punktu km uj Vcia do Dopływ (km wypadkowej klasie czysto Vci Warty biegu rzeki) czysto Vci 5 370,8 km (powy bej uj Vcia poza Miano Coli, chlorofil oczyszczalnie w Meszny – wodowskaz L =d) klas = „a” Rzgowie, L =dzie i L =dku: zlewnia Czarnej Strugi 7 342,5 km (Nowa Wie V poza Zawiesina ogólna, Nieoczyszczone,b =d` Podgórna) klas = azot azotynowy, niedoczyszczone fosfor ogólny, Vcieki komunalne i chlorofil „a”, miano przemysłowe, a tak be Coli zanieczyszczenia obszarowe zwi =zane z rolniczym charakterem terenów Gminy Pyzdry, a tak be zanieczyszczenia pochodz =ce ze zlewni rzeki Prosny _ródło: WIO U Pozna L

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 57 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Nale by jednak nadmieni 4, be na stan czysto Vci rzeki Warty przepływaj =cej przez teren Gminy Pyzdry nie bez znaczenia s = zanieczyszczenia wprowadzane przez dopływy le b= ce w s =siednich gminach L =dek i Zagórów głównie przez prawobrze bne dopływy Wrze Vnic B, i Meszn B oraz lewobrze bny dopływ – Czarna Strug B. W roku 2002 stan czysto Vci rzeki Warty w wymienionych wy bej punktach pomiarowo-kontrolnych nie uległ poprawie. Znajdował si B przedziale „poza klas =”. Stopie L zanieczyszczenia wód rzeki Warty w rozbiciu na szeV4 wyodr Bbnionych grup zanieczyszcze L w punkcie kontrolnym wodowskaz L =d zlokalizowanym na rzece Warcie w km 370,8 powy bej granicy Gminy Pyzdry przedstawiał si B nast Bpuj =co: Stan czysto Vci rzeki Warty w punktach pomiarowo-kontrolnych w latach 1999 – 2002 T a b e l a 26 Km Substancje Zawiesina Substancje Stan biegu Zasolenie Saprobowo V4 organ. ogólna biogenne sanitarny rzeki Rok 1999 370,8 III II I non non non Rok 2000 370,8 III II II non non non Rok 2001 370,8 non I I non non III Rok 2002 370,8 II II II III non non _ródło: WIO U Pozna L

Wskazania tego punktu kontrolnego mo bemy przyj =4 za miarodajne dla wód rzeki Warty przepływaj =cej przez teren Gminy Pyzdry, maj =c na uwadze fakt, be pomi Bdzy tym punktem kontrolnym a granic = gminy do rzeki Warty dopływaj = rzeki Meszna i Wrze Vnica, których klasa czysto Vci znajduje si B w przedziale „poza klas =”. Na podstawie warto Vci wska `ników przedstawionych w tabeli 26, w latach 1999, 2000 2001 i 2002 jako V4 wód Warty przepływaj =cej przez Gmin B Pyzdry, okre Vlono jako nieodpowiadaj =cy normom. Miały na to wpływ przede wszystkim zanieczyszczenia fizyko - chemiczne (głównie zwi =zki azotu i fosforu), których podwy bszone warto Vci st Bb eL w badanych punktach zwi =zane s = mi Bdzy innymi z rolniczym charakterem zlewni rzeki Warty oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne (miano Coli). Ponadnormatywne warto Vci tego wska `nika decyduj =ce o złym stanie czysto Vci wód Warty w jej Vrodkowym biegu (mi Bdzy innymi Gmina Pyzdry), s = wynikiem zrzutów surowych czy niedostatecznie oczyszczonych Vcieków bytowych. Trafiaj = one do Warty w du bej mierze za po Vrednictwem jej dopływów.

58 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Dopływy rzeki Warty

Na ogólnie nisk = ocen B jako Vci wód wszystkich dopływów w kolejnych latach, wpłyn Bły przede wszystkim ponadnormatywne zanieczyszczenia bakteriologiczne, a tak be obecno V4 substancji biogennych. We wszystkich punktach pomiarowych wska `niki te były pozaklasowe. W latach 1999, 2001 i 2002 WIO U badał jedynie odcinki przyuj Vciowe dopływów Warty. Istotne znaczenie dla jako Vci wód rzeki Warty przepływaj =cej przez teren gminy maj = zanieczyszczenia wprowadzane przez jej dopływ WrzeVnic B, którego uj Vcie do rzeki Warty znajduje si B na granicy Gminy Pyzdry. Zestawienie Vrednich st Bb eL zanieczyszcze L i ich rocznych ładunków wprowadzanych do rzeki Warty przedstawiono w tabelach 27 i 28.

Urednie roczne st Bb enia zanieczyszcze L wprowadzanych do Warty w latach 2000 - 2002 za po Vrednictwem jej dopływów T a b e l a 27 Zawiesina Azot Azot Fosfor BZT Fosforany Rzeka 5 ogólna ogólny amonowy ogólny [mg/dm 3] Rok 2000 Wrze Vnica 2,70 10,00 6,23 0,60 0,69 1,67 Rok 2001 Wrze Vnica 2,10 8,00 8,39 0,53 0,50 1,23 Rok 2002 Wrze Vnica 2,50 9,00 8,51 0,54 0,59 1,08 Rok 2003 Wrze Vnica 2,80 9,00 7,17 0,94 0,87 2,36 _ródło: WIO U Pozna L

Urednie roczne ładunki zanieczyszcze L wprowadzanych do Warty w latach 2000 - 2002 za po Vrednictwem jej dopływów T a b e l a 28 Przepływ Zawiesina Azot Azot Fosfor BZT Fosforany Rzeka Vredni roczny 5 ogólna ogólny amonowy ogólny [m 3/s] [mg/dm 3] Rok 2000 Wrze Vnica 0,20 1) 170,00 631,00 393,00 38,01 0,70 44,00 Rok 2001 Wrze Vnica 2,11 139,70 532,30 558,30 35,30 33,30 81,80 Rok 2002 Wrze Vnica 3,780 298,00 1072,90 1014,40 64,40 70,30 128,70 2003 Wrze Vnica 1,990 175,70 564,80 450,00 59,00 54,60 148,10 1 ) – w przypadku wykorzystania do oblicze LVredniego rocznego ładunku zanieczyszcze L przepływu SNQ (a nie przepływu Vredniego rocznego)warto V4 ładunku powi Bkszono 10 – krotnie; _ródło: WIO U Pozna L

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 59 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Na podstawie warto Vci przedstawionych w tabelach w ogólnym bilansie w roku 2003 w stosunku do lat 2000 - 2002 nast =piło niewielki pogorszenie jako Vci wód Wrze Vnicy, a tym samym równie b samej Warty. Zwi Bkszyła si B warto V4 ( Vrednich rocznych st Bb eL) prawie wszystkich ładunków zanieczyszcze L – z wyj =tkiem zawiesiny ogólnej i azotu ogólnego. Pogorszenie jako Vci wód zmusza do ci =głego identyfikowania zagro beL i podejmowania działa L w celu zapewnienia wodom wła Vciwej ochrony. Rzeka Prosna b Bd=ca najwi Bkszym lewobrze bnym dopływem rzeki Warty uchodzi do nie w 348 km biegu., a wi Bc na granicy z gmin = aerków. Jako V4 wód Prosny nie ma wpływu na jako V4 wód rzeki Warty przepływaj =cej przez teren Gminy Pyzdry, niemniej jako rzeka graniczna ma wpływ na jako V4 Vrodowiska gminy. Rzeka Prosna jest monitorowana corocznie w 9 stałych punktach pomiarowo – kontrolnych. Jeden z nich zlokalizowany jest w Rudzie Komorskiej na terenie Gminy Pyzdry i nale by do krajowej sieci monitoringu. Jako V4 wód rzeki Prosny w roku 2000, 2001 i 2002 nie pozwoliła na zakwalifikowanie jej do którejkolwiek z klas. Zaliczono je wód pozaklasowych. Decyduj =cym czynnikiem zaliczenia rzeki Prosny do tej klasy był stan sanitarny, który na całym badanym odcinku był zły (miano Coli – non). Ponadto przekroczenia norm najcz BV ciej stwierdzano dla grup biogenów, a w grupie tej dla azotu azotynowego. Głównym zagro beniem dla czysto Vci wód rzeki Prosny s = nieoczyszczone lub niedoczyszczone Vcieki komunalne i przemysłowe doprowadzane do niej bezpo Vrednio oraz zanieczyszczenia wnoszone przez jej dopływy.

Pozostałe cieki wodne

Pozostałe wyst Bpuj =ce na terenie gminy cieki nie s = obj Bte badaniami jako Vci wód. Bior =c jednak pod uwag B niewielk = ilo V4 istniej =cej sieci kanalizacji sanitarnej oraz stan czysto Vci monitorowanych cieków wodnych (Warty i jej dopływów), mo bna przypuszcza 4, be pozostałe istniej =ce na terenie gminy cieki, a przede wszystkim te przepływaj =ce przez nieskanalizowane miejscowo Vci, równie b prowadz = wody w znacznym stopniu obci =b one zanieczyszczeniami bakteriologicznymi. Wi Bkszo V4 cieków na terenie gminy ma równie b małe przepływy oraz z uwagi na prawie równinne ukształtowanie terenu bardzo powolny odpływ, dlatego mo be w nich powstawa 4 du ba koncentracja zanieczyszcze L nawet przy stosunkowo małych zrzutach. Kolejnym powa bnym `ródłem zanieczyszcze L wód jest uprawa roli i hodowla zwierz =t. Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej cz BV ci

60 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry spłukiwane s = z wodami opadowymi do cieków wodnych, powoduj =c ich zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli zwierz =t – gnojowica, trafiaj =ca na pola bez badnego przetworzenia, równie b przyczynia si B to do znacznego ska benie wód oraz gleb. Z tego wzgl Bdu istniej =cy zły stan czysto Vci cieków wodnych na obszarze gminy wymaga podj Bcia zdecydowanych działa L w kierunku uporz =dkowania gospodarki wodno – Vciekowej. Wymaga to inwestycji przede wszystkim w rozbudow B kanalizacji sanitarnej.

4.4.5. Przeobra benia stosunków wodnych

Obszar gminy cechuje si B do V4 widocznymi przeobra beniami stosunków wodnych. Do najwa bniejszych elementów zmian antropogenicznych mo bna zaliczy 4: • zmiany sieci hydrograficznej spowodowane melioracyjn = przebudow = koryt niewielkich cieków,; • osuszenie podmokłych terenów jako efekt melioracji; • zanieczyszczenia płytkich wód podziemnych na terenie niektórych jednostek osadniczych; • zmniejszenie zasobów wód podziemnych na skutek ich ujmowania dla wodoci =gów lokalnych;- uj Bcia w miejscowo Vciach: Pietrzyków Kolonia, Tarnowa, Lisewo, i Wr =bczynek, • zwi Bkszenie ilo Vci wchodz =cej w lokalny obieg, w wyniku jej przerzutów mi Bdzy zlewniami (wodoci =gi); • zanieczyszczenie płytkich wód podziemnych na obszarach zamkni Btego składowiska odpadów komunalnych w miejscowo Vci Walga oraz „dzikich” wysypisk Vmieci; • bakteriologiczne zanieczyszczenie cieków w nast Bpstwie zrzutu Vcieków; • zmniejszenie zdolno Vci infiltracyjnej gruntu w wyniku zabudowy terenu (Pyzdry, Rataje, Lisewo, Wr =bczynek, Ruda Komorska i inne jednostki osadnicze);

4.5. Charakterystyka gleb

4.5.1. Charakterystyka rozmieszczenia typów gleb

Gleby na terenie Gminy Pyzdry s = do V4 zró bnicowane i powstały w wyniku zlodowacenia Vrodkowopolskiego, w obszarze wysoczyzny drugiego zlodowacenia. Pokryw B glebow = gminy tworz = przede wszystkim gleby piaskowe ró bnych typów

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 61 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry genetycznych: rdzawe, bielicowe, płowe i brunatne, powstałe na ubogich skałach macierzystych, a tak be gliny i pyły. S = to gleby o Vredniej i słabej przepuszczalno Vci dla wód opadowych, wra bliwe na warunki klimatyczne i skłonne do przesusze L. Gleby wyst Bpuj =ce na obszarze gminy w wi Bkszo Vci zaklasyfikowane zostały do Vrednich i ni bszych klas bonitacyjnych.- z przewag = klas ni bszych. Znaczny procent, bo 43 % stanowi = ziemie VI klasy bonitacyjnej, gleby klasy V- 23 % powierzchni, a klasy IVa i IVb ł =cznie 30 %. Klasa bonitacyjna I ,II i III a na terenie Gminy Pyzdry w ogóle nie wyst Bpuje. W obni bonych partiach terenu oraz w dolinie rzeki Warty wyst Bpuj = gleby pochodzenia organicznego, w Vród nich mady, torfy i mursze, u bytkowane w wi Bkszo Vci jako u bytki zielone Vredniej warto Vci III i IV klasy lub pod słabe u bytki zielone V i VI klasy. Szczegółow = klasyfikacj B gleb w gminie w odniesieniu do gminy, powiatu wrzesi Lskiego i regionu Wielkopolski, pod wzgl Bdem ich jako Vci bonitacyjnej przedstawiono w tabeli 29.

Zestawienie klasyfikacji gleb na terenie gminy T a b e l a 29 Region/Powiat/ Klasa bonitacyjna gruntów ornych wyra bona w [%] gmina I II III a III b IV a IV b V VI VI RZ Wielkopolska 0 1 12 12 24 11 22 17 2 Powiat Wrze Vnia 0 2 14 15 24 11 20 14 0 Gmina Pyzdry 0 0 0 2 20 10 23 43 2 _ródło: WIO U Pozna L 2000 r

Gleby słabe V i Vi klasy bonitacyjnej wyst Bpuj = głównie w południowej cz BV ci gminy. Charakterystyk B przydatno Vci rolniczej gruntów ornych gminy w porównaniu z województwem i powiatem przedstawiono w tabeli nr 30

Kompleksy przydatno Vci rolniczej gruntów ornych gminy T a b e l a 30 Grunty orne w % Rodzaj kompleksu Gmina Wielkopolska Powiat Wrze Vnia Pyzdry pszenny bardzo dobry - 1 1 0 0 pszenny dobry - 2 13 19 0 pszenny wadliwy – 3 1 0 0 bytni bardzo bobry – 4 21 19 5 bytni dobry – 5 19 22 22 bytni słaby – 6 21 19 17 bytni bardzo słaby – 7 17 13 38 zbo bowo - pastewny mocny – 8 2 3 2 zbo bowo- pastewny słaby – 9 5 5 16 _ródło: WIO U Pozna L 2000 r.

62 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Grunty poło bone na terenie Gminy Pyzdry, zostały równie b sklasyfikowane przez Instytut Upraw Nawo benia i Gleboznawstwa w Puławach pod wzgl Bdem wska `nika jako Vci rolniczej przestrzeni produkcyjnej w sposób przedstawiony w tabeli 31.

Wska `nik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy T a b e l a 31 Ocena gleb w punktach IUNG Wska ` Ogólny Jako Vci i Wska `nik nik wska `nik Bonitacja przydatno Vci syntetyczny jako Vci i waloryzacji Region/Powiat/ rolniczej jako Vci przydat przestrzeni gmina no Vci produkcyj Grunty Ubytki Grunty Ubytki Grunty Ubytki rolniczej nej orne zielone orne zielone orne zielone Wielkopol ski Wielkopolska 45,9 35,6 46,7 35,2 46,3 35,4 45,0 63,4 Powiat Wrze Vnia 46,7 33,4 47,7 31,7 47,2 32,5 45,5 63,1 Gmina Pyzdry 32,3 24,7 33,4 23,3 32,9 24,0 29,9 47,6 _ródło: WIO U Pozna L 2000 r

Wska `nik rolniczej przestrzeni produkcyjnej charakteryzuje warunki mniej lub bardziej korzystne danego obszaru dla wegetacji uprawianych ro Vlin, oceniaj =c poszczególne elementy Vrodowiska: gleby, rze `bB teren oraz warunki wodne i klimatyczne. Im warto V4 wska `nika wy bsza tym lepsze warunki dla produkcji rolnej. Jak wynika z powy bszej tabeli wszystkie wska `niki wyliczone dla Gminy Pyzdry s = ni bsze ni b dla powiatu wrzesi Lskiego i całej Wielkopolski. Od jako Vci gleb wyst Bpuj =cych na terenie gminy uzale bniona jest struktura gatunkowa upraw. Znacz =cy udział w produkcji rolnej maj = uprawy zbó b pszenicy, byta i pszen byta w mniejszym stopniu uprawiane s = ro Vliny okopowe ziemniaki i buraki cukrowe. Gleby wyst Bpuj =ce na terenie gminy sprzyjaj = równie b uprawie ro Vlin na cele energetyczne np. wierzby energetycznej, która ma stosunkowo niskie wymagania glebowe. Mo be by 4 uprawiana zarówno na glebach u bytkowanych rolniczo jak i na nieu bytkach np. mo bna nimi obsadzi 4 ł =ki, skarpy, niecki.

Powierzchni B najwa bniejszych upraw na terenie gminy wraz z ich udziałem procentowym w powierzchni wszystkich gruntów ornych przedstawia tabela 32.

Zestawienie powierzchni upraw na terenie gminy w roku 2002 T a b e l a 32 % Wyszczególnienie Powierzchnia upraw [ha] 1 2 3 Ogółem powierzchnia zasiewów 3 778,82 100,0 W tym: ayto 1 185,00 31,4 Pszenica 174,97 4,6 Pszen byto 794,14 21,0 JBczmie L 267,12 7,1 Owies 414,82 11,0 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 63 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 Ziemniaki 298,90 7,9 Buraki cukrowe 9,77 0,3 Rzepak i rzepik 22,71 0,6 pozostałe 611,39 16,1 _ródło: Podstawowe Informacje Ze Spisów Powszechnych- Powszechny Spis Rolny Gmina Pyzdry – Urz =d Statystyczny w Poznaniu 2004 r

Bezpo Vredni wpływ na rodzaj upraw prócz jako Vci gleb ma równie b produkcja zwierz Bca prowadzona na terenie gminy. Cz BV4 uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze. Dominuj =cym kierunkiem produkcji zwierz Bcej na terenie gminy jest tucz trzody chlewnej, oraz hodowla bydła.

4.5.2. Zasobno V4 gleb w składniki pokarmowe

Gleby gminy charakteryzuj = si B ró bn= zasobno Vci = w łatwo przyswajalne dla ro Vlin składniki pokarmowe. Gleby wytworzone z piasków cechuje bardzo kwa Vny odczyn i niska zasobno V4 w przyswajalny fosfor, potas i magnez. Gleby lessowe brunatne i płowe s = najcz BV ciej kwa Vne, o zró bnicowanej zasobno Vci w składniki pokarmowe dla ro Vlin. Najzasobniejsze s = czarnoziemy, których zasobno V4 w łatwo dost Bpny fosfor i potas oscyluje wokół warto Vci Vredniej, s = to w wi Bkszo Vci gleby o korzystnym do rozwoju ro Vlin odczynie. Wyniki bada L prowadzonych w latach 1994 – 1999 wskazuj = na du be niedobory składników pokarmowych w glebie ( zasobno V4 bardzo niska, niska i Vrednio niska): • magnez 72 % • fosfor 81 %, • potas 95 % W przedziałach zawarto Vci bardzo niska i niska wska `niki zawarto Vci składników pokarmowych w glebie s = gorsze ni b dla powiatu i regionu. Z poni bszej tabeli 33 wynika, be gleby gminy wymagaj = nawo benia zwi =zkami magnezu, potasu i fosforu.

64 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Zasobno V4 gleb Gminy Pyzdry na tle powiatu i województwa w makroelementy (w % powierzchni u bytków rolnych) wyniki Vrednie z lat 1994 – 1999 T a b e l a 33

Mg P 2O5 K 2O

Region/Powiat/ gmina rednio rednio rednio rednio rednio niska niska niska niska niska niska niska niska niska bardzo bardzo bardzo bardzo bardzo bardzo V V V wysoka wysoka wysoka wysoka wysoka wysoka

Wielkopolska 18 27 32 14 9 3 19 29 22 27 18 35 28 11 8 Powiat Wrze Vnia 6 19 43 23 9 1 11 31 27 30 8 33 34 15 10 Gmina Pyzdry 26 23 23 12 16 9 41 31 11 8 43 36 16 3 2 _ródło: WIO U Pozna L 2000 r

4.5.3. Degradacja naturalna gleb

Degradacja naturalna gleb spowodowana jest działalnoVci = sił przyrody: wiatru, wody, siły grawitacyjnej, które wywołuj = erozj B naturaln = (geologiczn =). Przebieg i charakter procesów erozyjnych zale by głównie od rze `by i nachylenia terenu, wielko Vci, rozkładu i rodzaju opadów atmosferycznych, temperatury, sposobu u bytkowania terenu oraz składu mechanicznego gleb. Na obszarze gminy wyst Bpuj = ogólnie gleby podatne na degradacj B, a z uwagi na małe nachylenie terenu, ich cz BV4 okresowo jest równie b nadmiernie zawodniona, a miejscami nawet zabagniona. W okresie wiosennych roztopów i jesieni =, cz BV4 ł =k, a nawet gruntów ornych bywa podtapiana lub okresowo zalana wodami licznych rowów i rzek. W warunkach powodziowych zalewane s = dna dolinne rzek Warty, i Prosny. Czynnikiem wpływaj =cym na degradacj B gleb jest tak be intensywne u bytkowanie rolnicze. Na terenie gminy w strukturze u bytkowania dominuj = przede wszystkim u bytki rolne, zajmuj = one 63% powierzchni gminy. Jako V4 gleb jest, wi Bc bardzo istotnym czynnikiem wpływaj =cym na rozwój rolnictwa, warunkuj =cym wysoko V4 i jako V4 uzyskiwanych plonów. W celu przeciwdziałania degradacji konieczne jest uwzgl Bdnienie stopniowej zmiany struktury u bytkowania gleb. Na terenie Gminy Pyzdry (na glebach bardzo słabych), powinna ona post Bpowa 4 w kierunku ograniczania pól uprawnych na rzecz lasów u bytków zielonych b =d` uprawy ro Vlin energetycznych np. wierzby, które najlepiej chroni = gleb B. Istotne znaczenie ma równie b dobór ro Vlin uprawnych (od niego zale by osłona, jak = zapewniaj = glebie ro Vliny), a tak be cz Bstotliwo V4 orek i innych zabiegów uprawnych. Wieloletnie ro Vliny (np. trawy, lucerna) zabezpieczaj = nawet przed silnym spływem. Mniej skutecznie chroni = gleb B ro Vliny ozime, jak byto, rzepak; jeszcze mniej zbo ba jare. Ze wzgl Bdu jednak na słabo urozmaicon = wysoko Vciowo powierzchni B gminy wyst Bpuje

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 65 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry dla gleb niedu be zagro benie spływami powierzchniowymi, b Bd=cymi nast Bpstwem opadów atmosferycznych.

4.5.4. Degradacja chemiczna gleb

Gleby na terenie Gminy Pyzdry s = nadmiernie zakwaszone; ponad 71 % gleb gminy ma odczyn kwa Vny i bardzo kwa Vny,natomiast 23 % odczyn lekko kwa Vny, przy czym jest to cecha zwi =zana cz BV ciowo z charakterem skał macierzystych i przebiegiem procesu glebotwórczego. Na zakwaszenie gleb wpływ maj = równie b zwi =zki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologicznie kwa Vne nawozy sztuczne. W zwi =zku z wyst Bpuj =cym zakwaszeniem, gleby wymagaj = wapnowania.

Odczyn gleb u bytkowanych rolniczo oraz potrzeby wapnowania (w % powierzchni u bytków rolnych) wyniki Vrednie z lat 1994 – 1999 T a b e l a 34 Odczyn (pH) gleby Potrzeby wapnowania

Region/Powiat/ ny ny ny tny V V V B gmina dne B lekko bardzo zb kwa kwa kwa oboj zasadowy potrzebne wskazane konieczne ograniczone Wielkopolska 16 30 30 18 6 17 16 17 16 34 Powiat Wrze Vnia 10 30 34 21 5 9 14 18 18 41 Gmina Pyzdry 33 38 23 5 1 41 20 17 13 9 _ródło: WIO U Pozna L stan na rok 2000.

Odczyn gleby reguluje pobieranie składników pokarmowych z gleby i tak: odczyn kwa Vny hamuje pobieranie przyswajalnych składników gleby a równocze Vnie zwi Bksza dost Bpno V4 metali ci Bb kich i pierwiastków Vladowych. Zestawienie odczynu gleb na terenie gminy wraz z potrzebami ich wapnowania przedstawiono w tabeli 34 oraz na wykresach.

66 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Odczyn kwasowo Vci gleb w Gminie Pyzdry

zasadowy oboj Btny 1% 5% bardzo lekko kwa Vny kwa Vny 23% 33%

kwa Vny 38%

W odniesieniu do danych dotycz =cych województwa wielkopolskiego, gdzie gleby bardzo kwa Vne stanowi = 16 %, a kwa Vne 30 % gmina nie mie Vci si B w granicach Vredniej województwa, wida 4, bowiem wyra `n= dominacj B gleb bardzo kwa Vnych i kwa Vnych. Jednym z kierunków działa L mog =cych przyczyni 4 si B do poprawy wydajno Vci i jako Vci produkcji rolnej na omawianym terenie jest wapnowanie gleb.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 67 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Potrzeby wapnowania gleb w Gminie Pyzdry

zb Bdne 9%

ograniczone 13%

konieczne 41%

wskazane 17%

potrzebne 20%

Wszystkie gleby zawieraj = pewne naturalne ilo Vci metali ci Bb kich. W roku 2002 w ramach regionalnego monitoringu, na terenie Gminy Pyzdry przeprowadzano bada L zanieczyszczania gleb. Punkt pomiarowy zlokalizowany był w miejscowo Vci Pyzdry. Natomiast w roku 2003 punkt pomiarowy zlokalizowano - w miejscowo Vci. Miłosław w gminie Miłosław w powiecie wrzesi Lskim. Poziom zanieczyszczenia gleb wybranymi metalami (Kadm, Ołów, Cynk, Mied `, Nikiel oraz siarka siarczanowa) w wymienionych wy bej punktach pomiarowych przedstawia tabela 35 i 36.

Stwierdzona ilo V4 zanieczyszcze L metalami ci Bb kimi w glebach w Gminie Pyzdry w roku 2002 T a b e l a 35

Siarka Zawarto V4 całkowita [mg/kg] Nr siarczanowa S – SO punktu 4 [mg/100g Cu Zn Cd Pb Ni Cr Mn Fe As gleby] 2002 54 0,95 11,0 34,4 0,227 20,1 3,80 6,67 300 4433 1,600 54A 0,60 3,3 7,0 0,053 3,6 3,17 5,00 95 3067 0,833 _ródło: WIO U Pozna L, Raport o stanie Vrodowiska w Wielkopolsce w 2002 roku.

68 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Stwierdzona ilo V4 zanieczyszcze L metalami ci Bb kimi w glebach w Gminie Miłosław w roku 2003 T a b e l a 36

Siarka Zawarto V4 całkowita [mg/kg] Nr siarczanowa punktu S – SO 4 [mg/100g Cu Zn Cd Pb Ni Cr Mn Fe As gleby] 2002 47 0,40 11,0 31,3 0,160 11,5 6,57 10,00 172 9667 2,867 47A 3,32 11,3 27,7 0,147 13,1 7,30 23,33 195 9833 3,133 _ródło: WIO U Pozna L, Raport o stanie Vrodowiska w Wielkopolsce w 2003 roku.

Wobec braku punktów pomiarowych na terenie Gminy Pyzdry w roku 2003 przyj Bto zało benie, be wielko Vci zanieczyszcze L gleby w Gminie Pyzdry maj = podobny poziom co w gminie s =siedniej. Dopuszczalne zawarto Vci metali ci Bb kich w glebach okre Vla Rozporz =dzenie Ministra Urodowiska z dnia 9 wrze Vnia 2002 r w sprawie standardów jako Vci gleby oraz standardów jako Vci ziemi (zał =cznik do rozporz =dzenia) Dz. U. Nr 165 poz. 1359 z dnia 4 pa `dziernika 2002 r. Zagro beniem dla gleb jest równie b ich zanieczyszczenie metalami ci Bb kimi oraz siark =. Na terenie gminy nie zaobserwowano ponadnormatywnego st Bb enie tych metali w glebie. Podczas przeprowadzanych pomiarów stwierdzono zanieczyszczenie gleb zwi =zkami siarki siarczanowej, a wyniki zaliczono do I stopnia zawarto Vci (stopie L I okre Vla nisk = zawarto V4 S –SO 4). Poziom zanieczyszczenia gleb S – SO 4 informuje o pozostawaniu gleb gminy w zasi Bgu oddziaływania podwy bszonej lub wysokiej emisji zwi =zków siarki ze `ródeł lokalnych b =d` z dalekiego transportu SO 2 w atmosferze. Za podstawowe przyczyny degradacji chemicznej gleb na terenie gminy nale by uzna 4 przede wszystkim zanieczyszczenia zwi =zane ze spalaniem paliw - osiadanie zanieczyszcze L pyłowych i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwa Vne deszcze. Typowa degradacja chemiczna gleb ma miejsce w przypadku ich zanieczyszczenia szkodliwymi substancjami chemicznymi – metalami ci Bb kimi, wBglowodorami wielopier Vcieniowymi, pozostało Vciami po stosowanych doglebowo Vrodkach chemicznych ochrony ro Vlin i niewła Vciwym stosowaniu osadów Vciekowych do nawo benia gleb. Gleb B przed degradacj = mo bna chroni 4 mi Bdzy innymi przez: • prawidłowe zabiegi rolnicze (uprawowe), • stosowanie odpowiednich płodozmianów, • wła Vciwa rozmieszczenie u bytków rolnych i le Vnych, • wapnowanie gleb zakwaszonych, IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 69 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• przeciwdziałanie erozji, • rekultywacj B (odnow B) terenów zdewastowanych, • zagospodarowanie odpadów komunalnych przez ich utylizacj B i kompostowanie oraz oczyszczanie Vcieków.

4.5.5. Przyczyny degradacji gleb

Degradacj = gleb, s = zmiany w Vrodowisku glebowym, najcz BV ciej b Bd=ce efektem gospodarczej działalno Vci człowieka. Zmiany te prowadz = do obni benia byzno Vci i urodzajno Vci gleby, a dalej do ogólnych zmian Vrodowiskowych. Do najwa bniejszych zagro beL prowadz =cych do degradacji gleby nale b= : • monokultury, które prowadz = do zubo benia gleby, • po bary ro Vlinno Vci wzmagaj =ce erozj B gleby, co prowadzi do pustynnienia danego obszaru, • osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obnibaj =ca poziom wód gruntowych, • zbyt intensywne nawo benie mineralne, • niewła Vciwa irygacja pól nawozami naturalnymi – gnojówk =, gnojowic =, itp., • Vcieki i ró bnego rodzaju odpady niewła Vciwie składowane, • intensywne zabiegi agrotechniczne, • stosowanie nadmiernych ilo Vci chemicznych Vrodków owadobójczych, chwastobójczych i grzybobójczych, • eksploatacja powierzchniowa surowców mineralnych; • zajmowanie obszarów rolniczych pod budownictwo przemysłowe i mieszkalne; • emisje i imisje gazów i pyłów. Na terenie gminy obserwowane s = zmiany degradacyjne gleb, objawiaj =ce si B mi Bdzy innymi zakwaszeniem gleb. Wpływa to na zmniejszenie i pogorszenie jako Vci uzyskiwanych plonów. Bowiem kwa Vny odczyn pH gleb, wpływa na pogorszenie przyswajalno Vci mikroelementów (Cu, Mn, Zn, oraz Fe). W celu zminimalizowania szkód i przeciwdziałaniu degradacji nale by prowadzi 4 procesy wapnowania gleb, które zmieniaj = wła Vciwo Vci fizykochemiczne i biologiczne gleb.

4.6. Powietrze atmosferyczne

O stanie powietrza decyduje wielko V4 i przestrzenny rozkład emisji zanieczyszcze L ze wszystkich `ródeł, z uwzgl Bdnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych zachodz =cych w atmosferze. 70 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Do zagro beL, jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego nale b= mi Bdzy innymi:

• zmiany klimatyczne – wzrost st Bb eL, CO 2, CH 4, N 2O oraz freonów i halonów w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do cz Bstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach rolniczych;

• eutrofizacja – nadmiar ilo Vci azotu, pochodz =cego z NO 2 i NH 3 docieraj =cego z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach. Powy bsze zjawiska s = nast Bpstwem wzrostu ilo Vci substancji zanieczyszczaj =cych atmosfer B.

4.6.1. Rodzaje emisji zanieczyszcze L do powietrza

Zanieczyszczenia przemysłowe, powstaj = w wyniku:

• spalania paliw: pył, dwutlenek siarki (SO 2), dwutlenek azotu (NO 2), tlenek w Bgla

(CO), dwutlenek w Bgla (CO 2),

• procesów technologicznych: fluor (F), kwas siarkowy (H 2SO 4), tlenek cynku (ZnO),

chlorowodór (HCl), fenol, krezol, kwas octowy (CH 3COOH), • górnictwo i kopalnictwo. Emisja niska, przyczynia si B do wzrostu st Bb eL w atmosferze: dwutlenku siarki

(SO 2), tlenku w Bgla (CO), tlenków azotu i niemetanowych lotnych zwi=zków organicznych. Emisja komunikacyjna, powoduje wzrost zanieczyszczeL gazowych oraz pyłowych, b Bd=cych efektem: • spalania paliw - zanieczyszczenia gazowe: tlenek wBgla (CO), dwutlenek w Bgla

(CO 2), tlenki azotu i w Bglowodory, • Vcierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych - zanieczyszczenia pyłowe: zawieraj =ce ołów, kadm, nikiel i mied `.

4.6.2. _ródła emisji zanieczyszcze L do powietrza

Gmina Pyzdry jest gmin = o charakterze rolniczym. Na jej terenie głównymi `ródłami zanieczyszcze L powietrza atmosferycznego s = zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe oraz pochodz =ce ze `ródeł niskiej emisji, a w mniejszym stopniu przemysłowe. Sfer B przemysłow = w gminie tworz = głównie małe i Vrednie przedsi Bbiorstwa o profilu produkcyjno – usługowo – handlowym, gdzie dominuj = głównie zakłady bran by rolno- spo bywczej.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 71 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Funkcjonuj = tak be zakłady o charakterze usługowym w bran by handlowej, transportowej, budowlanej i mechaniki samochodowej. Do zakładów przemysłowych b Bd=cych `ródłem emisji zanieczyszcze L pyłowych i gazowych nale b= przedsi Bbiorstwa posiadaj =ce decyzje Starosty Wrzesi Lskiego o dopuszczalnym poziomie emisji gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza. Dla podmiotów gospodarczych działaj =cych na terenie Gminy Pyzdry Starosta Wrzesi Lski wydał jedna decyzj B dotycz =c= rodzajów i ilo Vci substancji zanieczyszczaj =cych dopuszczalnych do wprowadzania do powietrza. Decyzja wa bna do 31.03.2010r. została wydana dla Masarni znajduj =cej si B w mie Vcie Pyzdry przy ul Wrocławskiej. Wielko V4 dopuszczalnej emisji podano w tabeli.37. Rodzaje i maksymalne ilo V4 emisji substancji zanieczyszczaj =cych T a b e l a 37 Dopuszczalna emisja Urz =dzenia do Lp _ródło emisji redukcji Rodzaj zanieczyszcze L Kg/h Mg/rok zanieczyszcze L Pył 0,00300 0,0060 WBdzarnia 1 brak (komora ATMOS) Aceton 0,02250 0,0451 Fenol 0,00062 0,0012 _ródło: decyzja Starosty Wrzesi Lskiego z 01.04.2000r.

Wi Bksze emitory zanieczyszcze L powietrza wyst Bpuj = przede wszystkim w mie Vcie Pyzdry. Zestawienie ilo Vci zakładów szczególnie uci =b liwych dla Vrodowiska pod wzgl Bdem emisji zanieczyszcze L do powietrza przeprowadza WIO U Pozna L, jednak na terenie Gminy Pyzdry takiego zakładu nie stwierdzono. Istnieje natomiast kilka podmiotów o pewnej uci =b liwo Vci dla Vrodowiska, zwłaszcza w zakresie emisji pyłów i gazów do powietrza atmosferycznego. S = to: głównie kotłownie opalane w Bglem. i zaopatruj =ce w ciepło budynki u byteczno Vci publicznej (szkoły, o Vrodek zdrowia) Powa bnym problemem wyst Bpuj =cym w gminie na terenach zwartej zabudowy jest tzw. niska emisja, b Bd=ca głównie efektem spalania paliw o niskiej jako Vci w paleniskach domowych oraz zwi =zana z działalno Vci = małych zakładów, niepodlegaj =cych obowi =zkowi posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji do powietrza. Niewielka ilo V4 budynków jednorodzinnych (szacunkowo kilka rocznie) uległo termomodernizacji przez wła Vcicieli prywatnych, gdzie zamontowano ogrzewanie olejowe jako dodatkowe `ródło ciepła. Jest to na pewno sposób, który mo be si B przyczyni 4 do redukcji emisji zanieczyszcze L powietrza na terenie gminy. Koncentracja `ródeł zanieczyszcze L w tych miejscowo Vciach powoduje tak be zanieczyszczenie w pewnym stopniu okolicznych terenów. Stopie L zanieczyszczenia w du bej mierze zale by od siły i kierunku (zasi Bg przenoszonych zanieczyszcze L) oraz cz Bstotliwo Vci wiatrów (ilo V4 przenoszonych zanieczyszcze L). 72 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Na stan Vrodowiska atmosferycznego wpływa równie b komunikacja (składniki spalin: tlenki w Bgla, tlenki azotu). Na terenie gminy obecnie najwi Bkszymi liniowymi emitorami zanieczyszcze L do atmosfery s = drogi wojewódzkie 466 i 467, drogi powiatowe i w pewnym stopniu drogi gminne, gdy b panuj =ce na tych drogach nat Bb enie ruchu powoduje emisj B znacznych ilo Vci spalin samochodowych. _ródłem emisji w Bglowodorów do atmosfery s = tak be stacje benzynowe; Na terenie gminy – w mie Vcie Pyzdry - znajduj = si B 2 stacje benzynowe nie ma jednak szczegółowych danych okre Vlaj =cych ich oddziaływanie na Vrodowisko. .Badania monitoringowe dotycz =ce st Bb eL dwutlenku siarki i dwutlenku azotu metod = pasywn =, prowadzi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Na terenie gminy nie przeprowadzono pomiarów st Bb eL zanieczyszczenia powietrza. Najbli bszy punkt pomiarowy zlokalizowano w gminie Słupca w m. Słupca. Wyniki otrzymane na tym stanowisku wskazuj = na ogóln = sytuacje tego obszaru, - ze wzgl Bdu na blisko V4 punktu pomiarowego mo bna przyj =4 uzyskane wyniki za miarodajne równie b dla Gminy Pyzdry. Otrzymane wyniki Vrednich rocznych st Bb eL wielko Vci zanieczyszcze L w latach 2001 - 2002 przedstawiaj = poni bsze tabele 38 i 39.

Wyniki pomiarów dwutlenku azotu T a b e l a 38

Dwutlenek azotu – NO 2 Rok St Bb enie Vrednioroczne Dopuszczalne Vrednie [)g/m 3] st Bb enie roczne [)g/m 3] 2001 14,17 40 2002 16,40 _ródło: WIO U Pozna L

Wyniki pomiarów dwutlenku siarki T a b e l a 39

Dwutlenek siarki – SO 2 Rok St Bb enie Vrednioroczne Dopuszczalny poziom substancji w [)g/m 3] powietrzu (24 godzinny) [)g/m 3] 2001 4,98 1) 150 2002 8,60 1) – poziom dopuszczalny ze wzgl Bdu na ochron B zdrowia ludzi wyst Bpuje dla tego wska `nika tylko w 24 godzinnym u Vrednionym okresie pomiarów. _ródło: WIO U Pozna L Jak wynika z danych zamieszczonych w powy bszych tabelach, na omawianym stanowisku nie stwierdza si B przekroczenia dopuszczalnego st Bb enia rocznego dla wybranych zanieczyszcze L. W roku 2002, w stosunku do roku 2001, odnotowano jednak wzrost Vredniorocznego st Bb enia zarówno dwutlenku azotu i dwutlenku siarki. W trakcie prowadzonych bada L WIO U zarejestrował w roku 2001 wyra `n= zmienno V4 sezonow = (okres letni i grzewczy) st Bb eL zanieczyszcze L powietrza. IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 73 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Zaobserwowano zdecydowany wpływ sezonu grzewczego na Vrednioroczn = warto V4 SO 2. Du be zró bnicowanie st Bb eL dwutlenku siarki w sezonie letnim i grzewczym cechuje obszary zabudowane, na których w znacznej cz BV ci budynków istniej = indywidualne paleniska oparte na spalaniu w Bgla. Wyra `nego zró bnicowania st Bb eL w zale bno Vci od sezonu nie wykazuje NO 2, poniewa b w głównej mierze jest on emitowany przez motoryzacj B.

Emisja niska

Prawdopodobna wielko V4 emisji zanieczyszcze L pochodz =cych ze `ródeł niskiej emisji obliczona została na podstawie szacunkowych danych otrzymanych z Urz Bdu Gminy i Miasta Pyzdry. Ze wzgl Bdu na du b= ilo V4 tego typu `ródeł emisji nie jest mo bliwe monitorowanie ka bdego z nich, a tym samym okre Vlenie dokładnej ilo Vci dostaj =cych si B z nich do atmosfery zanieczyszcze L. Według danych z Urz Bdu Gminy i Miasta Pyzdry na terenie gminy znajduje si B 2368 zabudowa L jednorodzinnych (gospodarstw domowych) w tym na terenie miasta Pyzdry 1113 zabudowa L.. Zdecydowana wi Bkszo V4 z nich opalana jest w Bglem. Przyjmuj =c, be rocznie w celu ogrzania jednego gospodarstwa domowego spala si B ok. 5 ton w Bgla, do atmosfery ze `ródeł „niskiej emisji” (gospodarstw domowych) na terenie gminy dostaje si B w przybli beniu:

- 165,76 Mg SO 2;

- 20,13 Mg NO x; - 94,72 Mg CO. Podane powy bej ilo Vci powstaj =cych zanieczyszcze L, nale by traktowa 4 jako szacunkowe. Rzeczywista emisja zanieczyszcze L mo be si B ró bni 4 od wy bej przedstawionej. Przyczyn = tego mo be by 4: • spalanie w Bgla o ró bnej kaloryczno Vci; • opalanie drewnem; • spalanie w piecach cz BV ci odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Emisja komunikacyjna Zanieczyszczenia komunikacyjne nale b= do czynników najbardziej obci =b aj =cych powietrze atmosferyczne. Szczególnie uci =b liwe s = zanieczyszczenia gazowe powstaj =ce w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drug = grup B emisji komunikacyjnych stanowi = pyły, powstaj =ce w wyniku tarcia i zu bywania si B elementów pojazdów. Przy ocenie jako Vci powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Pyzdry, nale by jak

74 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry najbardziej uwzgl Bdni 4 ilo V4 zanieczyszcze L pochodz =cych z ruchu samochodowego, odbywaj =cego si B na jego obszarze. Głównym `ródłem emisji zanieczyszcze L komunikacyjnych drogowych, s = drogi wojewódzkie 442 i 446, a w dalszej kolejno Vci drogi powiatowe i gminne. Długo V4 dróg na terenie gminy wynosi odpowiednio: • drogi wojewódzkie • 442 – Wrze Vnia - Kalisz – 14,200 km w tym 5,000 km dróg miejskich, • 466 – Pyzdry – Ci =b eL - Słupca – 6,700 km; w tym 0,700 km dróg miejskich, • drogi powiatowe – 31,160 km w tym 9,747 km dróg miejskich, • drogi gminne –52,000 km. Urednie nat Bb enie ruchu na drogach Gminy Pyzdry przedstawia tabela 40.

Urednie nat Bb enie ruchu na poszczególnych rodzajach dróg T a b e l a 40 Samochody Samochody Rodzaj drogi Pojazdy ogółem osobowe ci Bb arowe Wojewódzkie – dł. 20,92 km w tym: Wrze Vnia – Kalisz (odc. gr. gminy – 5 020 3 313 1 556 Pyzdry) – dł.3,0 km Wrze Vnia – Kalisz (odc.Pyzdry – gr. 2 346 1 853 469 gminy) – dł.11,22 km Pyzdry – Ci =b eL – Słupca – dł.6,7 km 1 627 1 171 358 Powiatowe - dł.40,602 km 1 045 1) 700 293 Gminne – dł. 52,0 km 100 2) 60 40

1) – wielko V4 nat Bb enia wg pomiaru na drodze powiatowej nr 16107- maj 2000 (droga nr 16 101); 2) – dane szacunkowe

Ilo V4 emitowanych zanieczyszcze L zale by od nat Bb enia ruchu, rodzaju pojazdów oraz paliwa stosowanego do ich nap Bdu. Przy obliczaniu szacunkowych ilo Vci zanieczyszcze L powstaj =cych w wyniku ruchu komunikacyjnego przyj Bto nast Bpuj =ce zało benia: • samochody osobowe jako paliwa u bywaj = benzyny, Vrednie spalanie na 100 km – 8 litrów benzyny (5,76 kg), • samochody ci Bb arowe jako paliwa u bywaj = oleju nap Bdowego, Vrednie spalanie na 100 km – 36 l oleju nap Bdowego (29,52 kg). Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszcze L powstaj =cych w wyniku spalania 1 kg oleju nap Bdowego i benzyny przedstawia tabela 41.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 75 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Rodzaje i ilo Vci zanieczyszcze L emitowanych przy spalaniu 1 kg benzyny i oleju nap Bdowego T a b e l a 41 Rodzaje zanieczyszczenia Benzyna [g/kg paliwa] Olej nap Bdowy [g/kg paliwa] Pyły - 4,3 SO 2 2,0 6,0 NO 2 33,0 76,0 CO 240,0 23,0 wBglowodory alifatyczne 30,0 13,0 wBglowodory aromatyczne 13,0 6,0

Na podstawie warto Vci zamieszczonych w tabeli 41 oraz Vredniego nat Bb enia ruchu obliczono emisj B spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg. Otrzymane warto Vci przedstawia zamieszczona poni bej tabela 42. Jest to emisja szacunkowa.

Ilo V4 emisji spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg Gminy Pyzdry T a b e l a 42 Ilo V4 emisji z Ilo V4 emisji z pojazdów osobowych Rodzaje zanieczyszczenia pojazdów ci Bb arowych [Mg/rok] [Mg/rok] Drogi wojewódzkie Pyły brak 5,71 SO 2 1,62 7,97 NO 2 26,76 100,96 CO 194,64 30,55 wBglowodory alifatyczne 24,33 17,27 wBglowodory aromatyczne 10,54 7,97 Drogi powiatowe Pyły brak 5,51 SO 2 1,18 7,69 NO 2 19,44 97,42 CO 141,36 29,48 wBglowodory alifatyczne 17,67 16,66 wBglowodory aromatyczne 7,66 7,69 Drogi gminne Pyły brak 0,96 SO 2 0,13 1,34 NO 2 2,16 17,03 CO 15,74 5,15 wBglowodory alifatyczne 1,97 2,91 wBglowodory aromatyczne 1,64 1,34 Suma zanieczyszcze L Pyły brak 12,18 SO 2 2,93 17,00 NO 2 48,36 215,41 CO 351,74 65,18 wBglowodory alifatyczne 43,97 36,84 wBglowodory aromatyczne 19,84 17,00

76 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Emisja zanieczyszcze L pochodz =cych z ruchu kolejowego na terenie gminy nie wyst Bpuje. O stopniu zanieczyszczenia powietrza Vwiadczy równie b skład chemiczny opadów atmosferycznych. Emitowane do powietrza zanieczyszczenia podlegaj = przemianom chemicznym i s = wymywane z atmosfery lub docieraj = do powierzchni ziemi jako opad suchy. Rozpuszczalne formy zanieczyszcze L powoduj = zakwaszanie opadu (kwa Vne deszcze pH < 5,0) i niekorzystnie wpływaj = na poszczególne elementy Vrodowiska. Badania chemizmu opadu atmosferycznego na terenie Gminy Pyzdry nie były prowadzone. Najbli bsze punkty pomiarowe zlokalizowane były w m. Mieczownica w gminie Słupca i w m. Słupca w gminie Słupca gdzie w latach 2000 - 2003 były prowadzone badania przez WIO U Pozna L. Wyniki przedstawia tabela 43.

Zestawienie wyników bada L chemizmu opadów atmosferycznych w latach 2000 - 2002 T a b e l a 43 pH SO NO P N kadm mied ` ołów cynk Miejscowo Vci 4 3 ogólny ogólny mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 )g/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 Rok 2000 5,52 2 319 495 45,00 453 13,90 3,50 2,50 35,40 Rok 2001 Mieczownica 5,97 1 876 600,5 18,40 369,4 0,00 2,432 1,725 24,94 2002 6,00 1 406 271,7 bd bd 0,00 2,121 1,796 24,23 Rok 2000 5,30 3 994 836 24,13 534 4,67 2,76 2,30 30,29 Rok 2001 Słupca 5,86 2 398 464 19,60 471,7 0,00 2,887 2,17 27,03 2002 5,60 1 427 506,2 bd bd 0,00 2,052 1,699 24,82 _ródło: WIO U Pozna L, Raporty o stanie Vrodowiska w Wielkopolsce w latach 2000, 2001 i 2002.

Obserwowany wzrost pH opadów atmosferycznych z roku 2000 do 2002, wskazuje na popraw B jako Vci powietrza na badanym terenie. Spadek cz Bsto Vci wyst Bpowania kwa Vnych deszczy powoduje zmniejszenie zakwaszenia gleb i wód, słabsze oddziaływanie na ro Vliny oraz mniejsz = kumulacj B metali ci Bb kich w Vrodowisku. Pozytywnym zjawiskiem jest równie b spadek ilo Vci azotanów. Zaobserwowano popraw B pozostałych badanych wska `ników, co jest konsekwencj = zmniejszania si B zanieczyszczenia powietrza.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 77 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

4.6.3. Ocena jako Vci powietrza na terenie Gminy Pyzdry

W roku 2002 WIO U Pozna L wykonał pierwsz = roczn = ocen B jako Vci powietrza w strefach. Ocena ta wykonana została w oparciu o nowe przepisy, wprowadzone w bycie w 2001 r. (ustawa – Prawo ochrony Vrodowiska) i w 2002 r. (odpowiednie rozporz =dzenia Ministra Urodowiska do ustawy PO U). Zgodnie z ustaw = Prawo Ochrony Urodowiska strefy stanowiły aglomeracje o liczbie mieszka Lców powy bej 250 tysi Bcy oraz obszary powiatów nie wchodz =ce w skład aglomeracji. Oceny dokonano z uwzgl Bdnieniem dwóch grup kryteriów, ustanowionych ze wzgl Bdu na ochron B zdrowia ludzi oraz ze wzgl Bdu na ochron B ro Vlin. Ocena pod k =tem ochrony zdrowia obejmowała nast Bpuj =ce zanieczyszczenia:

- dwutlenek azotu NO 2,

- dwutlenek siarki SO 2,

- benzen C 6H6, - ołów Pb, - pył PM10,

- ozon O 3, - tlenek w Bgla CO. W ocenie pod k =tem ochrony ro Vlin uwzgl Bdniono:

- dwutlenek siarki SO 2,

- tlenki azotu NO x,

- ozon O 3. Kryteria ustanowione ze wzgl Bdu na ochron B zdrowia ludzi i ze wzgl Bdu na ochron B ro Vlin stanowi = dwie niezale bne grupy kryteriów oceny. Celem corocznej oceny jako Vci powietrza jest uzyskanie informacji o st Bb eniach zanieczyszcze L na obszarze stref, w zakresie umo bliwiaj =cym

• dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyj Bte kryteria – dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz poziom dopuszczalny powiBkszony o margines tolerancji, okre Vlone w Rozporz =dzeniu Ministra Urodowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów. Klasyfikacja jest podstaw = do podj Bcia decyzji o potrzebie działa L na rzecz poprawy jako Vci powietrza w strefie (opracowanie programów ochrony powietrza). • uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stBb eL zanieczyszcze L na obszarze aglomeracji lub innej strefy, w zakresie umo bliwiaj =cym wskazanie obszarów przekrocze L warto Vci kryterialnych oraz okre Vlenie poziomów st Bb eL wyst Bpuj =cych na tych obszarach. Informacje te s = konieczne do okre Vlenia 78 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

obszarów wymagaj =cych podj Bcia działa L na rzecz poprawy jako Vci powietrza lub – w przypadku uznania posiadanych informacji za niewystarczaj =ce – podj Bcia dodatkowych bada L we wskazanych rejonach. • wskazanie prawdopodobnych przyczyn wyst Bpowania ponadnormatywnych st Bb eL zanieczyszcze L w okre Vlonych rejonach. Okre Vlenie przyczyn wyst Bpowania ponadnormatywnych st Bb eL, w rozumieniu wskazania `ródeł emisji odpowiedzialnych za zanieczyszczenie powietrza w danym rejonie, cz Bsto wymaga przeprowadzenia zło bonych analiz, z wykorzystaniem oblicze L za pomoc = modeli matematycznych. Analizy takie stanowi = element programu ochrony powietrza. • wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniej =cego systemu monitoringu i oceny. W trakcie oceny rocznej prowadzone s = analizy jako Vci powietrza, których wyniki mog = wskaza 4 na potrzeb B reorganizacji systemu monitoringu w województwie. Zaliczenie strefy do okre Vlonej klasy zale by od st Bb eL zanieczyszcze L wyst Bpuj =cych na jej obszarze i wi =b e si B z wymaganiami dotycz =cymi działa L na rzecz poprawy jako Vci powietrza lub na rzecz utrzymania tej jako Vci. Wojewoda b Bdzie co roku dokonywał oceny poziomu substancji w powietrzu i klasyfikacji strefy. Dla strefy, w której poziom cho 4by jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi Bkszony o margines tolerancji lub przekracza poziom dopuszczalny w przypadku, gdy margines tolerancji nie został okre Vlony wymagane jest opracowanie programu ochrony powietrza. Wynikiem przeprowadzonej oceny rocznej jest zaliczenie w roku 2003 powiatu wrzesi Lskiego tym samym Gminy Pyzdry do klasy A dla kryterium okre Vlonego dla celu ochrona zdrowia jak i równie b do klasy A według kryteriów dla ochrony ro Vlin. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze, której poziomy st Bb eL substancji nie przekraczaj = warto Vci dopuszczalnej. Nale by nadmieni 4, be w roku 2002 powiat wrzesi Lski pod wzgl Bdem zawarto Vci pyłu PM10 zaliczony został do klasy B (tj. poziomu st Bb eL powy bej warto Vci dopuszczalnej, lecz nie przekraczaj =cy warto Vci dopuszczalnej powi Bkszonej o margines tolerancji). W roku 2003 wska `nik ten uległ poprawie – do klasy A. W tabeli 44 i 45 zestawiono klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszcze L oraz klas B ogóln = strefy z uwzgl Bdnieniem kryteriów pod k =tem ochrony zdrowia oraz ochrony ro Vlin.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 79 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszcze L oraz klasa ogólna dla ka bdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl Bdnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia T a b e l a 44 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Klasa Nazwa strefy/ Kod strefy/ zanieczyszcze L dla obszaru całej strefy ogólna gminy gminy SO 2 NO 2 PM10 Pb C6H6 CO O3 strefy 2002 wrzesi Lski 4.30.39.30 A A B A A A A B 2003 wrzesi Lski 4.30.39.30 A A A A A A A A _ródło: WIO U Pozna L

Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszcze L oraz klasa ogólna dla ka bdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl Bdnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony ro Vlin  T a b e l a 45 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Klasa Nazwa strefy/ Kod strefy/ zanieczyszcze L dla obszaru całej strefy ogólna gminy gminy SO 2 NO x O3 strefy 2002 wrzesi Lski 4.30.39.30 A A A A 2003 wrzesi Lski 4.30.39.30 A A A A _ródło: WIO U Pozna L

Zadawalaj =ce wyniki przeprowadzonej na terenie strefy (a tym samym gminy) oceny jako Vci powietrza powinny przyczyni 4 si B do zwi Bkszenia intensywno Vci działa L zmierzaj =cych do utrzymania obecnej jako Vci powietrza w latach przyszłych.

4.6.4. Metody ograniczania emisji zanieczyszcze L do powietrza – wykorzystanie energii ze `ródeł odnawialnych

Utrzymanie dobrej jako Vci powietrza a nawet popraw B jego jako Vci mo bna uzyska 4 przez ograniczenie szkodliwych dla Vrodowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na Vrodowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy (budowy sieci gazowej wysokiego ciVnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowo Vci o zwartej zabudowie), likwidacj B lub modernizacj B kotłowni tradycyjnych (zmiana no Vnika energii z w Bgla np. na gaz), popraw B nawierzchni dróg, budow B obwodnic, a przede wszystkim poprzez zwi Bkszenie wykorzystania energii ze `ródeł odnawialnych. Zgodnie z Art. 3 Ustawy Prawo Energetyczne odnawialne `ródło energii to `ródło wykorzystuj =ce w procesie przetwarzania energi B wiatru, promieniowania słonecznego, geotermaln =, fal, pr =dów i pływów morskich, spadku rzek oraz energi B pozyskiwan = z biomasy, biogazu wysypiskowego, a tak be biogazu powstałego w procesach

80 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry odprowad zania lub oczyszczania Vcieków albo rozkładu szcz =tek ro Vlinnych i zwierz Bcych. Rozwój bardziej przyjaznych Vrodowisku alternatywnych `ródeł energii, a takimi s = `ródła odnawialne, mo be by 4 jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania degradacji Vrodowiska. Wykorzystywanie odnawialnych `ródeł energii pozwala unikn =4 lub zmniejszy 4 emisj B zanieczyszcze L atmosfery, zu bycie wody, zanieczyszczenia cieplne, odpady, hałas oraz ujemne skutki wynikaj =ce z przemysłowego zagospodarowania terenu.

Moc i produkcja energii w instalacjach OZE w Polsce w 2002 roku T a b e l a 46 Typ OZE Moc instalowana [MW] Energia wprowadzona do sieci [MW] biogazowe 21,33 59745 biomasowe 0,45 10053 elektrownie wodne 705,29 1626431 MEW 167,06 623293 wiatrowe 27,99 58994 inne 0,58 64 RAZEM 922,70 2378580 MW – Mega Wat; _ródło: Materiały informacyjne

Jednym z zało beL ustawy – Prawo energetyczne jest wspieranie rozwi =za L proekologicznych, w tym rozwój energetyki odnawialnej. Zadanie to realizowane jest przez nało benia obowi =zku zakupu energii produkowanej przez odnawialne `ródła energii (OZE). Szczegółowy charakter tego obowi =zku regulowany jest przez rozporz =dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowi =zku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych `ródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytworzeniem ciepła (Dz. U. z 2003 r. Nr 104, poz. 971).

W bliskiej przyszło Vci, w zwi =zku z przyst =pieniem Polski do Unii Europejskiej, konieczne b Bdzie dopasowanie przepisów do Dyrektywy 2001/77/EC w sprawie promocji energii elektrycznej ze `ródeł odnawialnych na wewn Btrznym rynku energii elektrycznej. W efekcie niezb Bdne b Bdzie wprowadzenie systemu Vwiadectw pochodzenia. W Polsce energetyka odnawialna uzyska nowe bod `ce rozwoju. W latach 2003 – 2006 istnieje mo bliwo V4 wykorzystania nawet 200 mln EURO rocznie na rozwój OZE z takich Vrodków, jak: program energetyczny UE „Inteligent Energy for Europe”, VI Program Ramowy Bada L i Rozwoju UE, fundusze strukturalne i spójno Vci UE, Fundusz Globalny Urodowiska GEF,

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 81 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry mechanizmy elastyczno Vci Protokołu z Kioto, Vrodki ekokonwersji polskiego długu i fundusze bilateralne.

Mówi =c o `ródłach odnawialnych nale by mie 4 na uwadze przede wszystkim energi B wodn =, wiatrow =, geotermaln =, promieniowania słonecznego oraz produkcj B biomasy. Polska dysponuje stosunkowo du bym potencjałem zasobów odnawialnych, jest on jednak zró bnicowany w poszczególnych rejonach naszego kraju. Rozpatruj =c rozwój energii odnawialnej na obszarze Gminy Pyzdry, wła Vciwe b Bdzie kierowanie si B ogólnymi uwarunkowaniami okre Vlonymi dla Wielkopolski. Do proponowanych `ródeł energii odnawialnej, maj =cych mo bliwo V4 zastosowania na terenie Gminy Pyzdry nale b= :

4.6.3.1. Energia promieniowania słonecznego (EPS)

Technologie bezpo Vrednio oparte Vwiatło i ciepło słoneczne mo bna podzieli 4 na cztery zasadnicze kategorie: • słoneczne technologie grzewcze i chłodzenia , wykorzystuj =ce stacjonarne kolektory słoneczne przechwytuj =ce ciepło sło Lca głównie dla potrzeb ogrzewania wody oraz ogrzewania i chłodzenia pomieszcze L; • słoneczne termiczne technologie elektryczne, przetwarzaj =ce energi B ciepln = sło Lca na energi B mechaniczn = turbiny, która z kolei poprzez generator jest przetwarzana w energie elektryczn =; • słoneczne technologie fotoelektryczne (fotowoltaiczne), polegaj =ce na bezpo Vrednim przetwarzaniu Vwiatła w energi B elektryczn =, z u byciem specjalnych półprzewodników; • pasywne technologie słoneczne, wykorzystuj =ce form B i materiał budynków dla przechwytywania EPS, w celu ograniczania wykorzystywania o Vwietlenia, dodatkowego ogrzewania i chłodzenia. W odró bnieniu od po Vrednich form energii słonecznej, które s = wykorzystywane ju b od dawna, bezpo Vrednie wykorzystanie EPS jest obecnie w fazie rozwoju. Technologie wykorzystania EPS wyst Bpuj = w Polsce w niewielkim stopniu. Powodowane jest to w mniejszym stopniu ograniczon = liczb = dni słonecznych, lecz przede wszystkim stosunkowo wysokim kosztem urz =dze L do wykorzystania EPS.

82 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Charakterystyka promieniowania na obszarze Polski (warto Vci Vrednie)  T a b e l a 47 Okres m-ce I-XII IV-IX X-III VI-VIII Nasłonecznienie h 1600 1200 400 750 Napromieniowanie KWh/m 2 • a 1000 775 225 440 Stosunek nasłonecznienia do % 18,2 27,4 9,2 34,0 liczby godzin w roku _ródło: Materiały informacyjne

Najbardziej zauwa balne jest stosowanie materiałów i technik pasywnych technologii słonecznych w nowym budownictwie. Niemniej jednak z szeregu przeprowadzonych bada L wynika, be ju b teraz istniej = realne mo bliwo Vci szerszego i efektywniejszego wykorzystania EPS w Polsce. Z bada L do Vwiadczalnych wynika, be w sezonie maj – sierpie L instalacje słoneczne wspomagaj =ce ogrzewanie wody mog = pokrywa 4 do 40 % ich zapotrzebowania na energi B. Poza sezonem wyniki s = znacznie słabsze. W konsekwencji, je Vli chodzi o wykorzystanie energii słonecznej do podgrzewania wody u bytkowej w budynkach korzy Vci mo bna osi =gn =4 w ciepłym okresie roku, gdy b wtedy wystarczaj = proste i tanie urz =dzenia z bezpo Vrednim obiegiem czynnika, eksploatowane bez obawy zwi =zanej z niebezpiecze Lstwem zamarzania wody w kolektorach. Badania dotycz =ce zastosowania płaskich kolektorów powietrznych do niskotemperaturowego ogrzewania powietrza dla suszarni i magazynów produktów rolnych wskazuj =, be mo bna uzyska 4 dobr = wydajno V4 250 – 400 W/m 2 Nale by podkre Vli 4, be okresy zbioru produktów rolniczych pokrywaj = si B z okresami najwi Bkszego nasłonecznienia, co razem z mo bliwo Vci = stosowania do procesu prostych i tanich kolektorów słonecznych powinno sprzyja 4 rozwojowi suszarni słonecznych w Polsce. Potencjał energii słonecznej na terenie Wielkopolski został zaliczony do III klasy zasobów energii słonecznej w Polsce. Pozwala to na stosowanie z powodzeniem urz =dze L do pozyskiwania, przetwarzania w ciepło u bytkowe i magazynowania energii słonecznej. Energia słoneczna mo be by 4 przetwarzana w kolektorach wodnych i powietrznych w ciepło, słu b= ce do ogrzewania pomieszcze L, wody, suszenia produktów rolnych i drewna.

4.6.3.2. Biomasa

Wykorzystywanie biomasy do celów energetycznych jest najbardziej rozpowszechnion = metod = produkcji czystej energii. Jedn = z mo bliwych dróg pozyskiwania du bych ilo Vci biomasy jest uprawa ro Vlin energetycznych na gruntach

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 83 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry rolniczych. Potencjalne zasoby energetyczne biomasy to mi Bdzy innymi plantacje kukurydzy, rzepaku, szybko rosn =ce uprawy drzew, krzewów i traw.

Wierzba energetyczna

Wierzbowy surowiec energetyczny ma t B wła Vciwo V4 , be jest w zasadzie niewyczerpywalnym i samo odtwarzaj =cym si B `ródłem. Cechami charakterystycznymi sadzonek wierzby jest ich łatwe ukorzenianie si B, odporno V4 na zmienne warunki klimatyczne, umiej Btno V4 szybkiej regeneracji po zbiorze, odporno V4 na choroby i szkodniki, a tak be wysokie plony biomasy o dobrej jako Vci. W porównaniu z innymi no Vnikami energii cieplnej koszt jednostkowy ciepła wyprodukowanego z wierzby kształtuje si B w sposób przedstawiony w poni bszej tabeli.

Koszt jednostkowy ciepła przy zakupie paliw T a b e l a 48 Paliwo Warto V4 kaloryczna Koszt jednostkowy ciepła przy zakupie paliwa [GJ/t lub GJ/1000 m 3] [zł/t]lub zł/1000m 3] zł/GJ Olej opałowy 43,0 1 490,0 34,7 Gaz ziemny GZ 38,0 1 003,0 26,4 WBgiel kamienny 25,0 392,8 15,7 Miał w Bglowy 21,0 229,6 10,9 Drewno - szczapy 15,5 127,4 8,2 Zr Bbki wierzb 2 19,4 160,0 8,3 krzewiastych (s.m.) Słoma zbó b 15,0 80,0 5,3 _ródło: Materiały Firmy Nowa Energia Sp. z o. o., rok 2001.

Zbiór biomasy w cyklu jednorocznym z hektara wynosi około 15 – 20 ton suchej masy/ha (pocz =wszy od drugiego roku po posadzeniu). Biomasa mo be by 4 pozyskiwana z plantacji przez 25 – 30 lat, na tym samym pokładzie korzeniowym. Drewno wierzbowe pozyskiwane z plantacji energetycznych u bytkowa 4 mo bna w postaci zr Bbów (mniej lub bardziej rozdrobnionych), brykietów i palet. Nale by równie b podkre Vli 4, be wprowadzenie szybko rosn =cych wierzb krzewiastych na grunty rolnicze i pozyskiwanie ich biomasy do celów bioenergetycznych pozwol = mi Bdzy innymi na: - zagospodarowanie przez nasadzenia wierzb = cz BV ci gruntów aktualnie niewykorzystanych rolniczo; - wprowadzenie na rynek nowego przyjaznego dla Vrodowiska biopaliwa; - uzyskanie ta Lszej energii cieplnej; - dopływ nowego `ródła pieni Bdzy dla lokalnych społeczno Vci.

84 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Do drzew i krzewów wykorzystywanych na cele energetyczne nale b= : wierzba wiciowa (Salix viminalis ), topola ( Populus sp. ), trzcina chi Lska ( Miscanthus sp .), malwa pensylwa Lska ( Malva ), ró ba wielokwiatowa ( Rosa multiflora ).

Słoma

W procesie technologicznego wykorzystania słomy jako paliwa najistotniejsze s = takie jej wła Vciwo Vci jak: wilgotno V4 , gBsto V4 , warto V4 opałowa, stopie L rozdrobnienia, temperatura zapłonu, temperatura spalania. Warto V4 opałowa słomy jest uzale bniona od wilgotno Vci i rodzaju zbó b. Du by wpływ na warto V4 opałow = słomy ma tak be stan, w jakim została ona zebrana z pola. Długie pozostawienie słomy na polu powoduje zmiany wygl =du, traci ona kolor bółty, w wyniku działania warunków atmosferycznych – staje si B szara, trac =c jednocze Vnie na warto Vci opałowej. Słoma w porównaniu do paliw konwencjonalnych takich jak w Bgiel, czy koks charakteryzuje si B ni bsz = warto Vci = opałow =, ni bsz = g Bsto Vci = i wi Bkszym udziałem lotnych składników spalania. Podstawow = zalet = słomy jako surowca energetycznego w porównaniu z w Bglem jest znaczne ograniczenie emisji CO 2 do atmosfery, przy czym wydzielanie CO 2 podczas spalania słomy nie przekracza ilo Vci pobranej przez zbo be podczas jego wzrostu. Spalaniu słomy towarzyszy takbe znaczne ograniczenie emisji zwi =zków siarki, których jest mniej ni b np. podczas spalania oleju opałowego. W tabeli 48 podano, jak = wilgotno V4 mo be mie 4 słoma pochodz =ca z ró bnych zbó b.

Wilgotno V4 zbieranej słomy T a b e l a 49 Wilgotno V4 Materiał [%] Vwie bo skoszona 15 - 20 Słoma zbo bowa suszona na powietrzu 10 - 15 Vwie bo skoszona 30 - 60 Słoma rzepakowa suszona na polu 10 - 15 _ródło: Materiały informacyjne

Zwi Bkszenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zu byciu energii na terenie Gminy Pyzdry mo bna osi =gn =4 przez odpowiednie wykorzystanie przede wszystkim zasobów biomasy (wierzby energetycznej, słomy, drewna) oraz energii słonecznej. Wynika to mi Bdzy innymi z rolniczego charakteru gminy oraz uwarunkowa L klimatyczno – glebowych. Wobec warunków gminy zarówno małe elektrownie wodne (MEW) jak i elektrownie wiatrowe nie s = wskazane (potencjalne spowalnianie rzek oraz tworzenie przeszkód dla migracji ryb, a tak be zaburzanie

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 85 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry krajobrazu i powodowanie zagro beL dla ptaków). Decyduj =cy wpływ ma na to wyst Bpowanie obszarów obj Btych ochron =. Na terenie Gminy Pyzdry nie istniej = przesłanki do wykorzystania energii geotermalnej czy energii gazu wysypiskowego, gdy b gmina le by poza stref = wyst Bpowania rozpoznanych zasobów geotermalnych oraz nie posiada czynnego wysypiska odpadów komunalnych. Z tego wzgl Bdu zarówno kampanie popularyzuj =ce alternatywne `ródła energii jak i tworzenie konkretnych instalacji powinno móc liczy4 na dofinansowanie (np. Gminnych, Powiatowego i Wojewódzkiego FO UiGW) wył =cznie w przypadku, je Vli dotycz = preferowanych `ródeł (przede wszystkim biomasa, w mniejszym stopniu energia słoneczna i geotermia). Przy rozpatrywaniu wniosków dotycz =cych budowy hydroelektrowni i ferm wiatraków, nale by bezwzgl Bdnie b= da 4 przedstawienia szczegółowego raportu o potencjalnym wpływie danej inwestycji na Vrodowisko. Obecnie na terenie Gminy Pyzdry nie ma badnych instalacji działaj =cych w oparciu o energi B odnawialn =.

4.7. Klimat akustyczny

Podstawowym wska `nikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decyduj =cym stopniu zale by on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.: • hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia si B na odległe obszary ze wzgl Bdu na rozległo V4 `ródeł; • hałasu przemysłowego obejmuj =cego swym zasi Bgiem najbli bsze otoczenie; • hałasu komunalnego towarzysz =cego obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Nadmierny hałas jest uci =b liwo Vci = postrzegan = cz BV ciej ni b degradacja innych elementów Vrodowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w Vrodowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudno Vci i poci =ga za sob = znacz =ce koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Wska `nikiem oceny hałasu jest równowa bny poziom d `wi Bku A wyra bony w decybelach (dB). Poziom ten stanowi u Vrednion = warto V4 w odniesieniu do pory doby (dzie L od 6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Warto Vci dopuszczalne poziomu równowa bnego hałasu okre Vla rozporz =dzenie Ministra Ochrony Urodowiska, Zasobów Naturalnych i Le Vnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w Vrodowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436). Rozporz =dzenie to okre Vla rodzaje terenów, dla których ustala si B dopuszczalne poziomy d `wi Bku w Vrodowisku, w zale bno Vci od przeznaczenia terenu. Ró bnicuje równie b warto Vci dopuszczalne

86 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry poziomu d `wi Bku w odniesieniu do hałasów przemysłowych, komunikacyjnych (drogowe, kolejowe i tramwajowe), lotniczych oraz od linii elektroenergetycznych. Od stycznia 2002 r. obowi =zuje rozporz =dzenie Ministra Urodowiska w sprawie warto Vci progowych poziomów hałasu. Wska `nikiem oceny hałasu jest tzw. poziom progowy. Przekroczenie tego wska `nika powoduje zaliczenie obszaru, na którym to przekroczenie wyst Bpuje do kategorii terenu zagro bonego hałasem.

4.7.1. Hałas komunikacyjny

Głównymi czynnikami maj =cymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego s = nat Bb enie ruchu i udział transportu ci Bb kiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego. Na obszarze gminy najwi Bksze i główne zagro benie hałasem komunikacyjnym wyst Bpuje wzdłu b najwi Bkszych szlaków drogowych przebiegaj =cych przez teren gminy tj. dróg wojewódzkich 466 i 442. Hałas komunikacyjny wyst Bpuje równie b w pewnym nat Bb eniu wzdłu b dróg powiatowych. Jednak jego poziom ma mniejsze oddziaływanie. Wynika to, bowiem z faktu, be przy nat Bb eniu ruchu na poziomie od 1 000 do 5 000 pojazdów na dob B, a taki kształtuje si B (ostatnie badania nat Bb enia ruchu prowadzono w roku 2000) wła Vnie na drogach wojewódzkich i powiatowych przechodz =cych przez Gmin B Pyzdry, zasi Bg oddziaływania akustycznego jest niedu by. Ze wzgl Bdu na komunikacyjne drogowe oddziaływanie akustyczne na terenie gminy, nale by podj =4 działania zmierzaj =ce do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów d `wi Bku, zwłaszcza na terenie zwartej zabudowy miasta Pyzdry. W tym celu nale by przeprowadzi 4 analiz B układu komunikacyjnego miasta zadba 4 o stan techniczny nawierzchni, zastosowa 4 osłony d `wi Bkochłonne oraz d `wi Bkoszczelne w stosunku do zabudowy mieszkaniowej podlegaj =cej ochronie za pomoc = zabezpiecze L urbanistycznych. W stosunku do projektowanej zabudowy nale by zadba 4 o zachowanie odpowiednich odległo Vci od ci =gów komunikacyjnych. Punktem wyj Vciowym powinno by 4 jednak prowadzenie monitoringu hałasu na terenie gminy, dotyczy to przede wszystkim miejscowoVci poło bonych przy ruchliwych trasach komunikacyjnych – drodze wojewódzkiej 466 i 442. Pomocne w ocenie oddziaływania akustycznego dróg na terenie gminy b Bd= mapy akustyczne sporz =dzone przez wła Vcicieli obiektów drogowych. Przez teren Gminy Pyzdry nie przebiega badna trasa kolejowa, wobec czego hałas zwi =zany z ruchem kolejowym nie wyst Bpuje.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 87 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

4.7.2. Hałas przemysłowy

Drugim `ródłem hałasu s = zakłady przemysłowe i odbywaj =ce si B w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla ka bdego obiektu i zale bny jest od rodzaju maszyn i urz =dze L hałasotwórczych, izolacyjno Vci obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej s =siaduj =cych z nimi terenów. Do zakładów przemysłowych bBd=cych `ródłem hałasu nale b= przede wszystkim przedsi Bbiorstwa posiadaj =ce decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu. Zgodnie z uzyskanymi informacjami Starostwo Powiatowe we Wrze Vni dla podmiotów gospodarczych działaj =cych na terenie Gminy Pyzdry nie wydało badnej decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. W zakresie emisji hałasu do Vrodowiska WIO U Pozna L nie przeprowadził na terenie Gminy Pyzdry badnej kontroli. Ze wzgl Bdu na brak aktualnych bada L emisji hałasu z podmiotów gospodarczych nie jest mo bliwa faktyczna rzeczowa ocena Vrodowiska akustycznego wokół nich. Specyfik = hałasu przemysłowego jest jego długotrwało V4 wyst Bpowania (zmianowy charakter pracy), a tak be czasowe krótkotrwałe du be nat Bb enia. Presja hałasu przemysłowego staje si B w ostatnich latach mniejsza. Oddawane do ubytkowania zakłady s = prawidłowo projektowane pod k =tem minimalizacji emisji hałasu do Vrodowiska, co zapewniaj = (wymuszaj =) obowi =zuj =ce przepisy. Zakłady istniej =ce podejmuj = w wi Bkszo Vci niezb Bdne działania organizacyjne i techniczne ograniczaj=ce emisj B hałasu do warto Vci zapewniaj =cych wła Vciwy standard jako Vciowy Vrodowiska. Lokalizacja przedsi Bbiorstw w obr Bbie zabudowy mieszkaniowej, wymaga jednak szczególnej dbało Vci o wyeliminowanie nadmiernego hałasu

4.8. Przyroda o bywiona

4.8.1. Charakterystyka ogólna szaty ro Vlinnej

Pod wzgl Bdem geobotanicznym Gmina Pyzdry wchodzi w skład Prowincji Ni bowo- Wy bynnej Urodkowoeuropejskiej, która odpowiada strefie lasów mieszanych, Działu Bałtyckiego, Poddziału Pasa Wielkich Dolin, Krainy Mazowieckiej. W Gminie Pyzdry 36 % powierzchni zajmuj = lasy. Prócz lasów wa bn= funkcj B przyrodnicz = pełni ro Vlinno V4 niele Vna. Na terenie Gminy Pyzdry szczególn = rol B odgrywaj = zbiorowiska ł =kowe i szuwarowe w dolinach

88 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry rzek, - głównie rzeki Warty. Wyst Bpuj = one przede wszystkim na terenach Nadwarcia Lskiego Parku Krajobrazowego, – który został utworzony w 1995 r. Uzupełnieniem ww. zespołów ro Vlinno Vci naturalnej jest urz =dzona ro Vlinno V4 parków, cmentarzy, ogrodów działkowych oraz liczne zadrzewienia przywodne, Vródpolne i przydro bne. W otwartym krajobrazie rolniczej cz BV ci gminy pełni ona nie tylko funkcj B krajobrazowo-estetyczn =, ale tak be ekologiczn =, korzystnie wpływaj =c na mikroklimat oraz walory u bytkowe Vrodowiska rolniczego.

4.8.1.1. Ziele L urz =dzona i zadrzewienia Vródpolne

Ro Vlinno V4 niele Vna na terenie Gminy Pyzdry ro Vlinno V4 niele Vna, czyli ziele L Vródpolna, ziele L parkowa oraz ziele L cmentarna spełnia, wa bn= rol B w systemie ekologicznym i stanowi istotne uzupełnienie kompleksów le Vnych gminy. Zadrzewienia Vródpolne, szczególnie o charakterze pasowym spełniaj= na obszarach u bytkowanych rolniczo funkcj B zabezpieczaj =c= przed procesami erozyjnymi. Istniej =ce ju b zadrzewienia i zakrzaczenia winny podlega 4 systematycznym pracom piel Bgnacyjnym i renowacji oraz w razie konieczno Vci rozbudowie. Na terenie Gminy Pyzdry najistotniejsze kompleksy zadrzewie LVródpolnych zlokalizowane s = na terenie Nadwarcia Lskiego Parku Krajobrazowego oraz wzdłu b wi Bkszo Vci dróg, a tak be w rejonach cieków i rowów. W zadrzewieniach przewabaj = takie gatunki drzew jak grusza, topole, wierzby, kasztanowce, jesiony oraz olsze czarne. Ziele L cmentarna stanowi uzupełnienie ro Vlinno Vci na terenie gminy. W jej skład wchodzi ziele L wyst Bpuj =ca na czynnych cmentarzach w Pyzdrach i nieczynnych w miejscowo Vciach Wr =bczy Lskie Holendry i Ciemierów Kolonia.

4.8.1.2. Obszary i obiekty prawnie chronione

Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492), za tereny chronione nale by uzna 4 parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. FormB przestrzenn = mog = mie 4 równie b niektóre pomniki przyrody, u bytki ekologiczne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczo- krajobrazowe. Na terenie gminy obszary wyró bniaj =ce si B szczególnymi walorami przyrodniczymi obj Bto nast Bpuj =cymi formami ochrony:

Parki Krajobrazowe

Na obszarze gminy znajduj = si B 1 park krajobrazowy, a mianowicie: IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 89 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• Nadwarcia Lski Park Krajobrazowy – został utworzony w 1995 r., obejmuje on powierzchni B 13 428 ha. Pod wzgl Bdem administracyjnym obszar Parku znajduje si B w obr Bbie 4 gmin, tj. Gmina Pyzdry w powiecie wrzesi Lski, Gmina L=dek i Zagórów w powiecie słupeckim oraz Gmina Rzgów w powiecie koni Lskim. Na terenie Gminy Pyzdry Park zajmuje 37,6 % powierzchni tj. 5 049 ha. Powierzchni B Parku tworz = przede wszystkim u bytki rolne wraz z ł =kami i pastwiskami, lasy oraz wody. Park powstał w celu ochrony walorów przyrodniczych, historycznych oraz kulturowych regionu. Charakterystyczn = cech = Parku jest ró bnorodno V4 Vrodowiska przyrodniczego, a mianowicie bogactwo flory i fauny oraz zró bnicowanie krajobrazu. Najistotniejszym elementem rze `by terenu jest pradolina Warty. W s =siedztwie meandruj =cej Warty znajduj = si B liczne starorzecza oraz smugi i obni benia terenu jedynie okresowo napełnione wod =. O specyfice krajobrazu doliny Vrodkowej Warty decyduje równie b charakter gleb, które nale b= do gleb mineralnych – piasków i mad. S = to gleby przepuszczalne nie ulegaj =ce zabagnieniom. St =d charakterystyczne s = wyst Bpuj =ce na obszarze Parku liczne piaszczyste wydmy, lokalnie pozbawione szaty ro Vlinnej.

Szczegółowy rejestr tzw. małych form ochrony przyrody obejmuj =cych pomniki przyrody, u bytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, prowadzony jest przez Starost B Wrzesi Lskiego, zgodnie z przepisami art.39 ust. 3 i 4 ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492). pomniki przyrody Pomnikami przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492 z pó `n. zm., art. 28) s = pojedyncze twory przyrody bywej i nieo bywionej lub ich skupienia o szczególnej warto Vci naukowej, kulturowej, historyczno – pami =tkowej i krajobrazowej oraz odznaczaj =ce si B indywidualnymi cechami, wyró bniaj =cymi je w Vród innych towarów, w szczególno Vci sBdziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, `ródła, wodospady, wywierzyska, skałki, głazy narzutowe, jaskinie. Wykaz pomników przyrody znajduj =cych si B na terenie Gminy Pyzdry przedstawiono w tabeli 50.

90 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Wykaz pomników przyrody na terenie Gminy Pyzdry T a b e l a 50 Nr Miejsco Utworzony Podstawa Rodzaj Rodzaj Poło benie Opis ewid. wo V4 prawna obiektu Orzeczenie nr 331 Prezydium obwód WRN w Lipa Pyzdry ul. pier Vnicy:420 cm; 23 Pyzdry 15-02-1957 Poznaniu Poj. drzewo drobnolistna Wrocławska wysoko V4 :24 m obwód pier Vnicy:450 i Rozp. Nr 45 250 Woj.Koni Lskie Lipa Pyzdry ul. cm;wysoko V4 :20 187 Pyzdry 29-10-1993 go 2 drzewa drobnolistna Zwierzyniec 6 m Rozp.Nr 20 obwód pier Vnicy: Woj. D=b przy drodze w m. 470 cm; 197 Ciemierów 16-12-1998 Koni Lskiego. Poj. drzewo szypułkowy Ciemierów Kol. wysoko V4 : 21 m _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry Ochronie przyrody i krajobrazu słu b= równie b ograniczenia zwi =zane z ustanowionymi strefami obszaru chronionego krajobrazu.

Pyzderski Obszar Chronionego Krajobrazu –obszar o powierzchni 6 640 ha powołany został Uchwała nr 53 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koninie z dnia 29 sierpnia 1986 roku. W celu ochrony obszarów o cechach Vrodowiska zbli bonego do stanu naturalnego oraz konieczno Vci zapewnienia społecze Lstwu warunków niezb Bdnych dla regeneracji sił w Vrodowisku reprezentuj =cym korzystne wła Vciwo Vci dla rozwoju turystyki i wypoczynku. Na terenie Gminy Pyzdry Pyzderski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje północn = cz BV4 gminy tj. tereny wchodz =ce w skład Nadwarcia Lskiego Parku Krajobrazowego.

Inny rodzaj ochrony na terenie gminy, stanowi Europejska Sie 4 Obszarów Chronionych zwanych sieci = NATURA 2000 . Została ona powołana na mocy postanowie L Dyrektywy 92/43/EWG (tzw. Siedliskowej lub Habitatowej), a wcze Vniej Dyrektywy 17/409/EWG (tzw. Ptasiej). W wymienionych Dyrektywach pa Lstwa członkowskie Unii Europejskiej zobowi =zały si B do utworzenia do ko Lca 2004 roku sieci obszarów chronionych. Poj Bcie oraz zasady tworzenia sieci NATURA 2000 wprowadza Dyrektywa Siedliskowa, jednak cz BV4 unormowa L (dotycz =cych zasad wybierania do ochrony siedlisk wa bnych dla ptaków) jest tak be zawarta w Dyrektywie Ptasiej. Zgodnie z tekstem Dyrektywy Siedliskowej UE, NATURA 2000 to spójna Europejska Sie 4 Ekologiczna obejmuj =ca: • specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony: - siedlisk naturalnych, - siedlisk gatunków ro Vlin i zwierz =t, • obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków,

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 91 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry poł =czone w miar B mo bliwo Vci fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umo bliwiaj =cy migracj B, rozprzestrzenianie i wymian B genetyczn = gatunków. Sie 4 ma w ka bdym pa Lstwie członkowskim UE obejmowa 4 obszary proporcjonalnie do reprezentacji na jego terytorium siedlisk naturalnych i siedlisk gatunków wskazanych w Dyrektywie Siedliskowej do obj Bcia t = form = ochrony. Polska jako kraj przyst Bpuj =cy do Unii Europejskiej, równie b wzi Bła udział w tym programie. W ramach procesu integracji z Uni = Europejsk = została zobowi =zana do wyznaczenia na swoim terytorium sieci NATURA 2000, do dnia akcesji do UE. W pracach przygotowawczych, w celu ochrony populacji awifauny wytypowano wst Bpnie na terenie Polski 141 obszarów specjalnej ochrony (OSO) oraz dla zachowania najcenniejszych „siedlisk Natura 2000” – 277 specjalnych obszarów ochrony (SOO). Zajmuj = one ł =cznie 17,6 % powierzchni kraju. Na terenie Gminy Słupeckiego znajduj = si B nast Bpuj =ce obszary zaliczone do sieci NATURA 2000: - Dolina Urodkowej Warty (obszar zawiera ostoj B ptasi = o randze europejskiej E 36) obejmuje dolin B Warty pomi Bdzy wsi = Babin (koło Uniejowa) i D Bbno n/Wart = (koło Nowego Miasta n. Wart =). Dolina ma szeroko V4 od 500 m do ok. 5 km, wypełniona jest przez mady i piaski, a jedynie w bezodpływowych obni beniach wyst Bpuj = niewielkie powierzchnie płytkich torfów. Obszar doliny jest w zró bnicowanym stopniu przekształcony i odmiennie u bytkowany. Na obszarze Kotliny Kolskiej rzeka jest obustronnie obwałowana - obszary zalewowe (ł =ki i pastwiska, lokalne ł Bgi i wikliny nadrzeczne) znajduj = si B w strefie mi Bdzywala oraz w uj Vciach rzek Prosny i Kiełbaski. W obr Bbie Doliny Koni Lsko-Pyzdrskiej dolina zachowała bardziej naturalny charakter. Jej zachodnia cz BV4 nie została obwałowana i podlega okresowym zalewom. Teren ten jest zaj Bty przez mozaik B ekstensywnie u bytkowanych ł =k i pastwisk, zadrzewie L ł Bgowych oraz zarastaj =cych szuwarem starorzeczy. Zachodni fragment obszaru (na zachód od uj Vcia Prosny) zajmuje du by kompleks zalewowych, zbli bonych do naturalnych, starych ł Bgów jesionowo-wi =zowych i gr =dów niskich. Znaczne ich fragmenty zachowały si B w wyniku ochrony rezerwatowej. Na skutek wybudowania na Warcie zbiornika zaporowego Jeziorsko zmieniony został naturalny rytm hydrologiczny Warty, co poci =gn Bło za sob = ró bnorakie zmiany siedliskowe. - Ostoja Nadwarcia Lska (ostoja obejmuje fragment Doliny Urodkowej Warty) Współczesne dno doliny powstało przede wszystkim na skutek akumulacyjnej i erozyjnej działalno Vci wód rzecznych (głównie Warty, a w mniejszym stopniu Prosny i Czarnej Strugi). Rze `ba terenu obfituje w ró bne formy fluwialne: wały przykorytowe, teras B zalewow = z ró bnego typu starorzeczami, teras B wydmow =

92 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

oraz pagórki wydmowe. Wody Warty cechuj = si B re bimem roztopowo - deszczowym, ze specyficznym rytmem wezbra L i ni bówek decyduj =cym o warunkach Vrodowiskowych całej doliny. Strefa zalewów nadal obejmuje wi Bkszo V4 terenów ostoi, tworz =c okresowe rozlewiska do kilku tysi Bcy hektarów. Rozlewiska te powstaj = przede wszystkim wiosn =, w okresie roztopów, a nieregularnie wyst Bpuj = tak be latem. Pierwotnie zalewy takie kształtowały warunki przyrodnicze w całej dolinie. Szata ro Vlinna jest bardzo urozmaicona; zachowała głównie półnaturalny- i naturalny, dynamiczny charakter. Sporadycznie wyst Bpuj = fragmenty gin =cych w skali Europy ł Bgów wierzbowych Salicetum albo- fragilis, natomiast cz Bste s =, powi =zane z nimi sukcesyjnie, fitocenozy wiklin nadrzecznych Salicetum triandro-viminalis. Na niedubych obszarach, przede wszystkim na obrze bach doliny, zachowały si B olsy porzeczkowe Ribo nigri- Alnetum i towarzysz =ce im ł Bgi jesionowo-olszowe Fraxino-lnetum, a tak be nadrzeczne postaci ł Bgów jesionowo-wi =zowych Ficario-Ulmetum campestris typicum (obecnie spontanicznie rozszerzaj =ce swój lokalny zasi Bg). Od kilkuset lat najwi Bksze przestrzenie zajmuj = wilgotne ł =ki i pastwiska (Molinietalia) oraz szuwary z klasy Phragmitetea, zwłaszcza Glycerietum maximae i Caricetum gracilis. W starorzeczach dobrze wykształcone s = zbiorowiska ro Vlin wodnych z klas Lemnetea i Potametea. Piaszczyste wydmy poroVni Bte s = murawami z klasy Koelerio-Corynephoretea oraz drzewostanami sosnowymi. W zagł Bbieniach bezodpływowych w obr Bbie terasy wydmowej wyst Bpuj = te b interesuj =ce torfowiska przej Vciowe. Na zdecydowanej wi Bkszo Vci obszaru dominuje ekstensywna gospodarka ł =kowo-pastwiskowa (m.in. tradycyjny na tych terenach wypas stad g Bsi) z udziałem le Vnictwa. Pola uprawne koncentruj = si B w miejscach wyniesionych oraz na kraw Bdzi doliny, gdzie rozwin Bło si B umiarkowane osadnictwo rolnicze. Niektóre fragmenty terenu, zwłaszcza w pasie przykorytowym Warty, w zasadzie podlegaj = jedynie procesom fluwialnym kształtuj =cym ro Vlinno V4 naturaln =. Mi Bdzynarodowe walory Vrodowiskowe ostoi potwierdzone zostały przez uwzgl Bdnienie jej w programach CORINE biotopes i ECONET- Polska. Dolina Urodkowej Warty spełnia tak be kryteria obszarów wa bnych z punktu widzenia ochrony biotopów podmokłych w ramach Konwencji Ramsarskiej. Realizacja zadania NATURA 2000 ma umo bliwi 4 przekazanie dziedzictwa przyrodniczego dla przyszłych pokole L przez zachowanie w stanie naturalnym lub zbli bonym do naturalnego obszarów wyst Bpowania warto Vciowych przyrodniczo siedlisk oraz rzadkich ro Vlin i zwierz =t; obszary takie nazwano w programie ostojami. IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 93 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Ochrona obszaru w ramach sieci NATURA 2000 nie wyklucza jego gospodarczego wykorzystania. Jednak be ka bdy plan lub przedsi Bwzi Bcie, które mo be w istotny sposób oddziaływa 4 na obiekt wchodz =cy w skład sieci, musi podlega 4 ocenie oddziaływania jego skutków na ochron B obiektu. Zgoda na działania szkodz =ce obiektowi mo be by 4 wyra bona wył =cznie w okre Vlonych przypadkach i pod warunkiem zrekompensowania szkód w innym miejscu (w celu zapewnienia spójno Vci sieci). Kraje członkowskie b Bd= współfinansowa 4 ochron B obszarów NATURY 2000. Dyrektywa zawiera zasady tego finansowania. B Bd= do tego celu wykorzystywane ró bne narz Bdzia finansowe Unii. Stan chronionych siedlisk i gatunków, a tak be sytuacja na obszarach wchodz =cych w skład sieci, musz = by 4 monitorowane. Dyrektywa przewiduje równie b procedur B rezygnacji z uznawania danego obszaru za ostoj B wchodz =c= w skład sieci, je Vli na skutek naturalnych procesów utraci chronione warto Vci.

Koleiny rodzaj ochrony, stanowi Europejska Sie 4 Ekologiczna ECONET - spójny przestrzennie i funkcjonalnie system reprezentowanych i najlepiej zachowanych pod wzgl Bdem ró bnorodno Vci biologicznej obszarów Europy. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET- POLSKA została opracowana w 1995 i 1996 roku jako projekt badawczy National Nature Plan (NNP) w ramach Programu Europejskiego Mi Bdzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). Równie b Czechy, Słowacja i W Bgry uczestniczyły w tym projekcie i podobnie jak Polska przyj Bły jednolite zało benia koncepcji sieci paneuropejskiej EECONET (European ECOlogical NETwork) wraz z metodyk = jej wyznaczania. Cho 4 sie 4 ECONET-POLSKA nie posiada umocowania prawnego, jest pewn = wytyczn = polityki przestrzennej. Zgodnie z definicj = podan = przez Autorów koncepcji "Krajowa sie 4 ekologiczna ECONET-POLSKA jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów w Bzłowych najlepiej zachowanych pod wzgl Bdem przyrodniczym i reprezentatywnych dla ró bnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sob = powi =zanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniaj = ci =gło V4 wi Bzi przyrodniczych w obr Bbie tego systemu. Sie 4 ECONET-POLSKA pokrywa 46 % kraju. Składa si B ona z obszarów wBzłowych i ł =cz =cych je korytarzy ekologicznych, wyznaczonych na podstawie takich kryteriów, jak naturalno V4 , ró bnorodno V4 , reprezentatywno V4 , rzadko V4 i wielko V4 . 94 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Wyznaczono ogółem 78 obszarów w Bzłowych (46 mi Bdzynarodowych i 32 krajowe, które razem obejmuj = 31 % powierzchni kraju) oraz 110 korytarzy ekologicznych (38 mi Bdzynarodowych i 72 krajowe, które razem obejmuj = 15 % powierzchni kraju). Do obszarów w Bzłowych zaliczono Dolin BUrodkowej Warty oraz Obszar Powidzko - Gopla Lski. Stanowi = one korytarze ekologiczny o znaczeniu mi Bdzynarodowym. Sie 4 ECONET-POLSKA zawiera w sobie równie b obszary prawnie chronione (parki narodowe i krajobrazowe oraz rezerwaty), ostoje przyrody CORINE lub wa bne ostoje ptaków, które najcz BV ciej s = "wbudowane" w najcenniejsze fragmenty obszarów wBzłowych jako tzw. biocentra (regionalne i lokalne). Wi Bkszo V4 z wytyczonych w sieci ECONET-PL korytarzy ekologicznych nawi =zuje do dolin rzecznych. Ochronie przyrody i krajobrazu słu b= równie b ustanowione na terenach poszczególnych gmin u bytki ekologiczne. Ich ł =czna powierzchnia wynosi 17,48 ha. S = to wyodr Bbnione ró bnopowierzchniowe fragmenty lasów, podmokłych ł =k, i bagien. Wykaz i charakterystyk B istniej =cych na terenie Gminy Pyzdry u bytków ekologicznych zamieszczono w tabeli 51.

Ubytki ekologiczne w Gminie Pyzdry T a b e l a 51 Poło benie Opis Nr i data Powierzchnia Lp Nr rej. Woj. obiektu zarz =dzenia Obr Bb Gmina [ha] Oddział Le Vnictwo kategoria 1 71 nr 26 z Benewicze Pyzdry 2,62 bagno 30.10.1997 51d Pyzdry 2 72 nr 26 z Benewicze Pyzdry 13,80 nieu bytek 30.10.1997 44g Pyzdry 3 73 nr 26 z Pyzdry 1,06 nieu bytek 30.10.1997 Pyzdry _ródło: Plan urz =dzania lasu Nadle Vnictwa Grodziec za okres 01.01.1998 – 31.12.2007

4.8.1.3. Potencjalne zagro benia flory

Szata ro Vlinna wyst Bpuj =ca na terenie gminy spełnia nast Bpuj =ce funkcje: • sanitarno-higieniczn = polegaj =c= przede wszystkim na wzbogacaniu powietrza w tlen i zmniejszaniu w atmosferze ilo Vci dwutlenku w Bgla; • ochronn = – polegaj =c= na ochronie gleb przed nadmiern = erozj = wietrzn =, jak równie b stanowi =c= ostoj B i schronienie dla Vwiata zwierz Bcego; • retencyjn = – polegaj =c= na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i wód podziemnych);

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 95 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• dekoracyjn = wynikaj =c= w du bej mierze z naturalnych cech ro Vlinno Vci (kształt, barwa), uzyskiwane dzi Bki temu efekty plastyczno - dekoracyjne korzystnie oddziałuj = na psychik B człowieka; • produkcyjn = – polegaj =c= na pozyskiwaniu naturalnych surowców – drewno, grzyby. Obszary chronione, jak równie b uprawy rolne na terenie gminy s = poddawane nast Bpuj =cym zagro beniom i degradacji: • wypalanie traw i osuszanie terenów; • zmiana ł =k ko Vnych i pól na monokultury ro Vlin pastewnych i zbo bowych; • zanieczyszczenia powi =zane z ruchem komunikacyjnym; • zanieczyszczenia pyłowe ze `ródeł niskiej emisji; • zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych w nast Bpstwie eutrofizacja cieków wodnych; • niezrekultywowane wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa naturalnego; • zanieczyszczenia punktowe z dzikich wysypisk Vmieci, które powoduj = zmian B siedlisk a w nast Bpstwie przekształcenie ro Vlinno Vci; • niszczenie siedlisk przez ich zamian B na tereny zamieszkałe, drogi itp.

Ochrona terenów zieleni jest obowi =zkiem gmin, które podejmuj = działania w kierunku rozwoju tych terenów. Rygorom ochronnym poddane s = parki, zadrzewienia itp. Tworzenie nowych zało beL parkowych oraz kształtowane enklaw zieleni urz =dzonej wpłynie na popraw B ich struktury przyrodniczej. Szczególnie wa bna b Bdzie renowacja parków oraz terenów zieleni usytuowanych wzdłu b skarp i dolin rzecznych znajduj =cych si B na terenie gminy. Działania na rzecz ochrony ró bnorodno Vci biologicznej obejmuj = równie b sektor rolnictwa. Wspieranie form rolnictwa stosuj =cego metody produkcji nienaruszaj =ce równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych przez II Polityk B Ekologiczn = Pa Lstwa w zakresie ró bnorodno Vci biologicznej i ochrony przyrody. Warto Vci przyrodnicze gminy, narzucaj = preferowanie rolnictwa przyjaznego Vrodowisku. Pro Vrodowiskowe rolnictwo oparte o gospodarstwa prowadzone indywidualnie lub współpracuj =ce miedzy sob =, promuj =ce tradycyjne metody gospodarowania, powinny by 4 upowszechniane szczególnie na terenach cennych przyrodniczo. Szans = dla tych obszarów b Bdzie rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Jednym z najwa bniejszych instrumentów polityki zrównowa bonego rozwoju terenów wiejskich s = tzw. programy rolno- Vrodowiskowe. S = one instrumentem finansowym, polegaj =cym na wsparciu finansowym działa L na rzecz ochrony Vrodowiska 96 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry i ochrony walorów krajobrazu wiejskiego, podejmowanych przez rolników (rolnicy otrzymuj = rekompensat B finansow = za utracone dochody w wyniku ekstensyfikacji produkcji).

4.8.1.4. Lasy

Według klasyfikacji geobotanicznej W. Szafera, lasy Gminy Pyzdry zaliczane s = do Działu Bałtyckiego, Prawie w cało Vci le b= na obszarze III Wielkopolsko – Pomorskiej Krainy przyrodniczo – le Vnej, w 7 Dzielnicy Niziny Wielkopolsko – Kujawskiej, w mezoregionie Doliny Koni Lskiej Według struktury u bytkowania gruntów w Gminie Pyzdry lasy i grunty le Vne zajmuj = 4 170 ha co stanowi 30,2 % powierzchni gminy. Zwarte kompleksy lasów wyst Bpuj = w Vrodkowo-wschodniej i południowej cz BV ci gminy. Udział poszczególnych form własno Vci przedstawiono w tabeli 52.

Powierzchnie lasów wg form własno Vci T a b e l a 52

Powierzchnia % Jednostka rejestrowa lasów ha Lasów Pa Lstwowych pod zarz =dem OZLP 3399,5 81,5 Lasy pa Lstwowe pozostałe 42,0 1,0 Lasy osób fizycznych 641,0 15,4 Lasy wspólnot gruntowych 35,0 0,8 Lasy pozostałe 52,5 1,3 ogółem 4 170,0 100,0 _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

Lasami stanowi =cymi własno V4 Skarbu Pa Lstwa zarz =dza zgodnie z ustaw = o lasach (Dz.U.1991. Nr 101 poz. 444 z pó `n. zmianami) Pa Lstwowe Gospodarstwo Le Vne Lasy Pa Lstwowe. (Nie dotyczy to jednak lasów wchodz =cych w skład Zasobu Własno Vci Rolnej Skarbu Pa Lstwa oraz lasów b Bd=cych w u bytkowaniu wieczystym na mocy odr Bbnych przepisów). Organami wykonawczymi w realizacji zada L zwi =zanych z zarz =dem nad lasami s = Dyrektorzy Regionalnych Dyrekcji Lasów Pa Lstwowych. Podstawow = jednostk = organizacyjn = w strukturze zarz =dzania Lasów Pa Lstwowych jest Nadle Vnictwo, którym kieruje Nadle Vniczy. Lasy Pa Lstwowe Gminy Pyzdry s = administrowane przez Nadle Vnictwo Grodziec. Cz BV4 lasów na terenie gminy nie stanowi własno Vci Skarbu Pa Lstwa. Nadzór nad nimi zgodnie z ustaw = o lasach sprawuje Starosta.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 97 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Nadle Vnictwa

Administracyjnie lasy pa Lstwowe na terenie Gminy Pyzdry nale b= do Nadle Vnictwa Grodziec. Zestawienie powierzchni gruntów pod zarz =dem Nadle Vnictwa wg grup u bytków z wyszczególnieniem lasów ochronnych oraz gruntów przeznaczonych do zalesienia przestawiono w tabeli 53. Zestawienie powierzchni gruntów Nadle Vnictwa Grodziec w Gminie Pyzdry T a b e l a 53 Lasy Grunty niele Vne Grunty zalesione i niezalesione przezn. Gmina zwi =zane do pozos raze Ogółem rezer razem ochronne gospod. z zalesieni tałe m waty gos.le Vn= a

Pyzdry 0 1895,79 1421,90 81,54 3399,23 1,24 84,07 85,31 3484,54

_ródło: Plan urz =dzania lasu na okres 01.01.1998 – 31.12.2007.

Typy siedliskowe lasów

Pod wzgl Bdem typów siedliskowych przewa baj =c= cz BV4 stanowi bór Vwie by (B Vw) - 60,4 % udziału, bór mieszany Vwie by (BM Vw) 12,4 % udziału i bór mieszany wilgotny (BMw) – 9,8 % udziału. Wyst Bpuj = równie b niewielkie enklawy boru wilgotnego (Bw) i lasu mieszanego wilgotnego (LMw) mieszanego Vwie bego (BM Vw) oraz boru mieszanego wilgotnego (BMw). Wiek drzewostanów jest zró bnicowany – od młodników do 20 lat – I klasa (niewielkie powierzchnie) do klasy VI – powy bej 100 lat (równie b małe powierzchnie). Najwi Bksz = powierzchni B zajmuj = drzewostany w klasie III, IV i V tj w wieku 41 – 100 lat.. Przeci Btny wiek drzewostanu wynosi 55 lat, a Vrednia zasobno V4 142 m 3 /ha. Pod wzgl Bdem gospodarczym i hodowlanym drzewostany wyst Bpuj =ce na terenie Gminy Pyzdry wykazuj = Vredni = przydatno V4 techniczn = i hodowlan =. Powa bnym problemem jest mała ró bnorodno V4 składu gatunkowego drzewostanów- 95,1 % sosny - czyli wyst Bpowanie du bych obszarów monokultur iglastych mniej odpornych na działanie szkodliwych czynników biotycznych, abiotycznych i antropogenicznych. Jednogatunkowe równiskowe drzewostany iglaste powoduj = ponadto zniekształcenia i degradacj B siedlisk le Vnych obni baj =c ich zdolno V4 produkcyjn =

Na terenie Gminy Pyzdry w Lasach administrowanych przez Nadle Vnictwo wyst Bpuje 1895,79 ha lasów ochronnych.

98 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Lasy nie stanowi =ce własno Vci Skarbu Pa Lstwa

Cz BV4 lasów na terenie gminy nie stanowi własno Vci Skarbu Pa Lstwa. Nadzór nad nimi zgodnie z ustaw = o lasach sprawuje Starosta. Na koniec 2003 roku lasy nie stanowi =ce własno Vci Skarbu Pa Lstwa zajmowały powierzchni B 728,5 ha, ( w tym 641,0 ha lasów prywatnych) co stanowi około 17,5 % powierzchni wszystkich lasów na terenie gminy. Lasy nie stanowi =ce własno Vci Skarbu Pa Lstwa obj Bte s = inwentaryzacj = lub planem urz =dzenia lasów.

4.8.1.4.1.Zagro benia dla lasów na terenie Gminy Pyzdry

Do podstawowych zagro beL oddziałuj =cych na lasy na terenie Gminy Pyzdry nale b= : • zagro benia po barowe, • zanieczyszczenie powietrza, • obni benie poziomu wód gruntowych, • presja turystyczna. Jako potencjalne zagro benia nale by równie b wymieni 4: • szkody powodowane przez owady, • szkody powodowane przez patogeniczne grzyby, • szkody powodowane przez zwierzyn B łown = Na terenie Gminy Pyzdry wyst Bpuj = minimalne opady ( Vredni roczny opad wynosi 580 mm), brak jest jezior, rzeki i cieki wodne zajmuj = jedynie 0,66 % powierzchni gminy. Najwi Bkszy udział powierzchniowy lasów maj = siedliska borowe a gatunkiem zdecydowanie panuj =cym jest sosna. Czynniki te powoduj =, be zagro benie po barowe w tutejszych lasach jest bardzo du be i stanowi powa bne zagro benie dla trwało Vci lasu. Dodatkowym elementem powoduj =cym wzrost zagro benia po barowego jest zwyczaj wypalania przez miejscow = ludno V4 pozostało Vci ro Vlinnych na ł =kach, polach i rowach. W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpiecze Lstwa po barowego obszarów le Vnych na terenie gminy prowadzone s = i dalej powinny by 4 nast Bpuj =ce działania: • utrzymywanie pasów przeciwpo barowych wzdłu b głównych dróg, • porz =dkowanie terenów le Vnych wzdłu b szlaków komunikacyjnych, • utrzymywanie punktów czerpania wody do celów ga Vniczych,

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 99 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• oznakowanie zagro bonych drzewostanów tablicami ostrzegawczym i informacyjnymi, • patrolowanie lasów przez Stra b Le Vn=, • wprowadzanie okresowych zakazów wst Bpu na tereny le Vne. Lasy w Gminie Pyzdry le b= na obszarze zagospodarowanym głównie przez rolnictwo. Brak du bych zakładów przemysłowych powoduje, be ska benia powietrza i wód spowodowane ujemnym oddziaływaniem przemysłu jest niewielkie. Cały obszar Nadle Vnictwa Grodziec został zaliczony do I strefy uszkodze L (przeci Btny wska `nik uszkodze L wynosi 0,75) i jest to spowodowane głównie napływem zanieczyszczonych mas powietrza. W zwi =zku z nisk = suma opadów du be znaczenie dla rozwoju drzewostanów maj = gł Bboko Vci, zasobno Vci i byzno Vci wód gruntowych. W zale bno Vci od rze `by terenu, budowy geologicznej i stanu wód powierzchniowych stosunki wodne gleb s = znacznie zró bnicowane. Najbardziej niekorzystne warunki wodne wyst Bpuj = na wy bszych poło beniach tarasów kotlin zbudowanych z łatwo przepuszczalnych i trudno podsi =kliwych piasków, a szczególnie wytworzonych z nich wydm. Obni benie stanu sanitarnego lasów nast Bpuje równie b w wyniku presji turystycznej. Ze wzgl Bdu na brak naturalnych zbiorników wodnych nie jest ona aktualnie specjalnie uci =b liwa. Jednak wraz z rozwojem agroturystyki i aktywnych form wypoczynku doceniaj =cych atrakcyjno V4 terenów gminy (lasy i nie ska bone Vrodowisko) mo be stanowi 4 w przyszło Vci pewne zagro benie. Zagro benia natury biotycznej powoduj = owady, ssaki oraz patogeniczne grzyby. Ze wzgl Bdu na to, be drzewostany sosnowe stanowi = zdecydowanie dominuj =cy drzewostan wyst Bpuj =cy na słabych siedliskach borowych, a tak be na znaczny udział drzewostanów zało bonych na gruntach porolnych, istnieje w lasach gminy zagro benie ze strony owadzich szkodników sosnowych takich jak mi Bdzy innymi: brudnica mniszka czy borecznik sosnowy. Obecnie nie mo bna mówi 4 o gradacji szkodliwych owadów, które przybrałyby rozmiar kl Bski, lecz potencjalne zagro benie ze strony szkodliwych owadów istnieje. W zwi =zku z takim stanem prowadzone s = rutynowe obserwacje ich wyst Bpowania i zwalczanie tam, gdzie nast Bpuje taka konieczno V4 . Pomocna w walce z wymienionymi szkodnikami jest tak be ochrona po bytecznego ptactwa oraz mrówek, które naturalnie eliminuj = zagro benia wybranymi szkodnikami. Zagro benie wyst Bpuj =ce ze strony ssaków to straty powstałe w wyniku zgryzania upraw i spałowania młodników. W celu eliminacji tych zagro beL nale by: 100 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• utrzymywa 4 stan ilo Vciowy zwierz =t na odpowiednim poziomie, • grodzi 4 uprawy i podsadzenia, • stosowa 4 chemiczne Vrodki odstraszaj =ce w sytuacji zwi Bkszaj =cych si B szkód, • wła Vciwie zagospodarowywa 4 poletka łowieckie i dokarmia 4 zwierzyn B, • wysadza 4 na obrze bach upraw, głównie wzdłu b dróg, krzewy i gatunki li Vciaste.

Spo Vród patogenicznych grzybów najwi Bksze zagro benie istnieje ze strony huby korzeniowej. Wi =b e si B to z tym, be du ba powierzchnia drzewostanów została zało bona na gruntach porolnych. Do głównych zagro beL abiotycznych na terenie gminy nale b= silne wiatry i huragany mog =ce wyrz =dza 4 znaczne szkody. Nara bone s = na nie szczególnie drzewostany znajduj =ce si B na skraju lasu, oraz otaczaj =ce otwarte przestrzenie wewn =trz lasu (zr Bby, luki, gniazda). Urodkiem zaradczym jest prowadzenie odpowiedniej polityki le Vnej, polegaj =cej mi Bdzy innymi na prowadzeniu ci B4 r Bbnych zgodnie z ustalonymi kierunkami i ci B4 przedr Bbnych we wła Vciwych terminach i odpowiedniej intensywno Vci odpowiednio do kierunków panuj =cych wiatrów. Koncepcja zwi Bkszania lesisto Vci i zadrzewie L, preferuj =ca Vrodowiskotwórcz = rol B lasów stanowi podstaw B Krajowego Programu Zwi Bkszania lesisto Vci, przyj Btego przez Rad B Ministrów w 1995 r. Program zakłada wzrost lesistoVci kraju z obecnych 28 % (Gmina Pyzdry obecna lesisto V4 ok. 45 %) do 30% w 2020 r. i 33 % w 2050 r. przewiduj =c uruchomienie mechanizmów ekonomicznych stymuluj =cych le Vne zagospodarowanie cz BV ci gruntów marginalnych dla rolnictwa oraz okre Vlenie priorytetów przestrzennych wynikaj =cych z roli lasów w kształtowaniu Vrodowiska. Jako jedno z najwa bniejszych zada L program okre Vla zalesianie gruntów zanieczyszczonych i zdegradowanych. Kierunki modernizacji le Vnictwa w stron B jego ekologizacji i bardziej zrównowa bonego eksploatowania zasobów biologicznych lasów wytyczyła krajowa polityka zrównowa bonej gospodarki le Vnej, wprowadzona do realizacji w 1999 r. przez Dyrektora Generalnego Lasów Pa Lstwowych. Prowadzona przez Polsk B gospodarka le Vna jest zgodna z trendami le Vnictwa Vwiatowego okre Vlonego w Zasadach Le Vnych przyj Btych przez 170 krajów w 1992 r. w czasie konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Urodowiska i Rozwoju (UNCED). Komisja Europejska w raporcie z dwustronnego prawa w obszarze negocjacyjnym Rolnictwo wyraziła opini B, be polskie prawodawstwo zwi =zane ze sprawami le Vnictwa jest tak be zgodne z europejsk = polityk = le Vn=. Potwierdzeniem tych opinii jest certyfikat dobrej gospodarki le Vnej, którym obj Bta jest połowa lasów zarz =dzanych przez Lasy Pa Lstwowe. Certyfikat ten został na dany przez IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 101 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry organizacj B Societe Generale de Surveillance, prowadz =ca certyfikacj B według standardów mi Bdzynarodowych organizacji pozarz =dowej Forest Stewardship Council. Certyfikat Vwiadczy, i b gospodarka w Lasach Pa Lstwowych prowadzona jest w sposób pozwalaj =cy na wypełnienie przez nie funkcji produkcyjnych, Vrodowiskowych i społecznych

4.8.2. Charakterystyka ogólna Vwiata zwierz =t

Uwiat zwierz Bcy Gminy Pyzdry jest typowy dla równinnych obszarów kraju - Wielkopolski. Wyst Bpuj = w lasach nast Bpuj =ce gatunki zwierzyny grubej: sarny, jelenie, daniele i dziki. Zwierzyna drobna reprezentowana jest mi Bdzy innymi przez: lisy, zaj =ce, wydry, bobry, kuny i wiewiórki. Urozmaicon = i licznie reprezentowan = grup B stanowi = równie b ptaki, beruj =ce i gniazduj =ce głównie w dolinach rzecznych, przede wszystkim Warty. Ranga ornitologiczna Doliny Urodkowej Warty jest wyj =tkowo wysoka, obszar ten uznano za jedn = z siedmiu najwarto Vciowszych ostoi ptaków wodnych i błotnych w Polsce, zaliczono go równie b do najcenniejszych obszarów ornitologicznych Europy. Stwierdzono wyst Bpowanie: perkoza dwuczubatego i rdzawoszyjnego, kormorana czarnego, b =ka, czapli siwej, bociana białego i czarnego, jastrz Bbia, burawia, myszołowa, łab Bdzia niemego oraz szeregu innych gatunków. Z gatunków gadów wyst Bpuj =cych na omawianym obszarze wymieni 4 nale by jaszczurk B zwink B, padalce i zaskro Lce. Rzadko mo bna równie b spotka 4 bmij B zygzakowat =. Płazy reprezentowane s = przede wszystkim przez baby, ropuchy szar = i zielon =, traszki grzebieniast = i zwyczajn =, rzekotki i kumaki. Najliczniej na terenie gminy wyst Bpuj = jednak owady, byj =ce w ró bnym Vrodowisku, s = to mi Bdzy innymi pa ` królowej, biegacze skórzasty, le Vny, ogrodowy. Mało zró bnicowana i ograniczona do pospolitych gatunków jest fauna ryb. Zaobserwowano wyst Bpowanie mi Bdzy innymi sielawy, siei, szczupaka, lina, okonia oraz leszcza. Rozwojowi fauny ryb nie sprzyja zły stan czysto Vci wód wyst Bpuj =cych na terenie gminy.

102 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

4.8.3. Przyczyny degradacji szaty ro Vlinnej i przeobra beL fauny

Obszary chronione, jak równie b uprawy rolne na terenie gminy s = poddawane nadzwyczajnym zagro beniom i degradacji. Najcz Bstszymi ich formami s =: • zanieczyszczenia pyłowe ze `ródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych; • zanieczyszczenia powi =zane z ruchem komunikacyjnym; • zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych; • stosunkowo niska Vwiadomo V4 ekologiczna i wra bliwo V4 przyrodnicza społecze Lstwa; • silna prorozwojowa presja społeczna, która wyra ba si B w ch Bci wykorzystania ekonomicznego wszystkich zasobów przyrodniczych, w tym nawet najcenniejszych, wymagaj =cych szczególnej ochrony. Dla Vwiata zwierz Bcego wyst Bpuj =cego na terenie gminy najwi Bkszym zagro beniem ich egzystencji i dalszego rozwoju s =: • kłusownictwo – mog =ce przyczyni 4 si B do niekontrolowanego (gwałtownego) zmniejszenia si B populacji poszczególnych gatunków; • po bary lasów; • wypalanie traw; • rozwój przemysłu – powoduj =cego pogorszenie si B ogólnego stanu Vrodowiska; • rosn =c= liczba inwestycji w miejscach atrakcyjnych krajobrazowo; • przebieg przez ekosystemy le Vne ci =gów komunikacyjnych, stanowi =cych bariery dla przemieszczania si B zwierzyny. Dla urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków, beruj =cych i gniazduj =cych głównie w dolinie rzeki Warty, i Prosny , a takbe dla gatunków gadów takich jak padalce, zaskro Lce, jaszczurki zwinki, a tak be płazów ( bab, ropuch, rzekotek, traszek, kumaków), wyst Bpuj =cych na omawianym obszarze powa bnym zagro beniem s =: • zanieczyszczenia wód powierzchniowych ( Vciekami bytowymi i gnojowic =) – brak skanalizowania cz BV ci osad, mało wydajne oczyszczalnie Vcieków oraz dzikie wysypiska; • zmienno Vci i niedobory stanu wód. Wymienione zagro benia wpływaj = równie b na małe zró bnicowanie i ograniczon = ilo V4 wyst Bpowania na obszarze gminy, nawet pospolitych gatunków ryb. W ramach ochrony dzikich zwierz =t nale by zwróci 4 uwag B na potrzeb B dokarmiania zwierz =t w okresach długich i intensywnych opadów Vnie bnych oraz utrzymuj =cych si B mrozów.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 103 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

4.9. Walory krajobrazowe

Charakterystyczn = cech = dla terenów siedlisk ludzkich jest wyst Bpowanie zmian walorów estetyczno – widokowych krajobrazu, zwi =zanych głównie z du bymi obiektami kubaturowymi np. zakładami przemysłowymi, silosami, kominami. W przypadku Gminy Pyzdry na jej terenie nie s = zlokalizowane du be zakłady przemysłowe, natomiast istnieje wiele małych i Vrednich zakładów usługowo – handlowych. S = one zlokalizowane głównie w mie Vcie Pyzdry, a tak be w wi Bkszych jednostkach osadniczych gminy – Ruda Komorska, Lisewo, Rataje, Dłusk, a poprzez powi =zanie z siedliskowym charakterem zabudowy nie pogarszaj = one, mimo swoich rozmiarów, walorów estetyczno – krajobrazowych. Za naruszenie walorów estetyczno – widokowych mo bna uzna 4 tak be chaotyczn = i nieujednolicon = stylowo zabudow B mieszkaln = na terenie gminy. Wielokrotnie w miejscach o du bych walorach widokowych wyst Bpuj = obiekty wyra `nie si B odznaczaj =ce i „burz =ce” pewnego rodzaju harmoni B. Za naruszenie naturalnego krajobrazu, nale by równie b uzna 4 wszelkie wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa naturalnego, miejsca po zamkni Btym wysypisku odpadów i „dzikich” wysypiskach a tak be tereny zdewastowane po powodzi. Na terenie Gminy Pyzdry nie wyst Bpuj = tereny zdewastowane i zdegradowane wymagaj =ce rekultywacji.

4.10. Synteza danych o stanie przeobra beLVrodowiska przyrodniczego

Na podstawie zebranych informacji i ich analizie sporz =dzono list B problemów ekologicznych, jakie wyst Bpuj = na terenie gminy, zidentyfikowano ich główne przyczyny oraz zaproponowano metody przeciwdziałania – tabela 54. Przyczyny i sposoby rozwi =zania problemów Vrodowiskowych na terenie gminy T a b e l a 54 Problem ekologiczny Ogólne metody w zakresie Główne przyczyny (forma degradacji przeciwdziałania okre Vlonemu wyst Bpowania problemu Vrodowiska) problemowi 1 2 3 Zanieczyszczenie • emisja zanieczyszcze L z • współpraca na rzecz kierunków powietrza zakładów produkcyjno- zmniejszenia zanieczyszcze L z zakładów atmosferycznego wytwórczych i usługowych produkcyjno-wytwórczych i usługowych • stosowanie indywidualnego na terenie Gminy Pyzdry i s =siednich ogrzewania (w Bglowego) gmin, • brak wybudowanej rozdzielczej • likwidacja indywidualnych punktów sieci gazowej paleniskowych, • nasilony ruch komunikacyjny • przechodzenie na paliwa ekologiczne - drogi wojewódzkie 466 i 442) gaz, paliwa odnawialne, • nie wykorzystywanie `ródeł • tworzenie i rozszerzanie stref energii odnawialnej do ochronnych zieleni, pokrywania zapotrzebowania w • prowadzenie nowych nasadze L energi B, le Vnych na terenach nieu bytków oraz • wypalanie traw gleb o słabej bonitacji. 104 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 Hałas • du by ruch komunikacyjny • tworzenie ekranów i stref izolacyjnych • zakłady handlowo – usługowe wzdłu b ci =gów komunikacyjnych o zlokalizowane w s =siedztwie najwi Bkszym nasileniu ruchu, zabudowy mieszkaniowej • przebudowa złych rozwi =za L w Bzłów komunikacyjnych i budowa obwodnic, • modernizacja zakładów produkcyjno- wytwórczych Promieniowanie • obecno V4 `ródeł • lokalizacja nowych obiektów z elektromagnetyczne promieniowania (nadajniki, sieci zachowaniem stref ochronnych. i stacje energetyczne) Zanieczyszczenie wód • niepełna kanalizacja sanitarna • budowa lokalnych oczyszczalni powierzchniowych na terenie gminy, Vcieków, • brak oczyszczalni • pełne skanalizowanie gminy, przydomowych, • zlikwidowanie dzikich wysypisk • zanieczyszczenia pochodz =ce odpadów i wylewisk Vcieków, z poza terenów gminy, • współpraca na rzecz kierunków • brak rozbudowanej kanalizacji zmniejszenia zanieczyszcze L z poza deszczowej na terenach terenu gminy, zurbanizowanych, • inwentaryzacja zbiorników • „dzikie” składowiska , bezodpływowych – szamb, • chemizacja rolnictwa • kontrola szczelno Vci zbiorników bezodpływowych oraz wywi =zywanie si B z obowi =zku ich opró bniania. Zanieczyszczenie wód • nieszczelne zbiorniki • pełne skanalizowanie gminy, podziemnych bezodpływowe, • kontrola szczelno Vci zbiorników • brak rozbudowanej kanalizacji bezodpływowych - szamb, deszczowej na terenach • przeciwdziałanie zmianie stosunków zurbanizowanych, wodnych, • chemizacja rolnictwa, • wła Vciwe składowanie nawozów • zanieczyszczenia pochodz =ce naturalnych oraz (obornika, gnojowicy), z poza terenów gminy, • wła Vciwe składowanie kiszonek. • nieprawidłowe składowanie obornika Ska benie gleby • zanieczyszczenie powietrza • ograniczenie emisji zanieczyszcze L atmosferycznego, pyłowych i gazowych • niewła Vciwa działalno V4 • potrzeba wapnowania rolnicza (nawozy, Vrodki • ochrona wód podziemnych, ochrony ro Vlin), • wła Vciwe stosowanie nawozów • wypalanie traw, sztucznych, • nasilony ruch komunikacyjny • kontrola szczelno Vci zbiorników drogi wojew.466 i 442. bezodpływowych oraz wywi =zywanie si B z obowi =zku ich opró bniania, • wła Vciwe gospodarowanie odpadami komunalnymi, • wła Vciwe składowanie nawozów naturalnych (obornika, gnojowicy), • wła Vciwe składowanie kiszonek.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 105 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 Degradacja szaty • wypalanie traw • wła Vciwa piel Bgnacja szaty ro Vlinnej, ro Vlinnej i ubo benie • degradacja gleb • stosowanie gatunków odpornych na Vwiata zwierz Bcego • zmiany warunków siedliskowych zanieczyszczenia, w wyniku zanieczyszczenia • zalesianie nieu bytków, Vrodowiska (brak infrastruktury • wzbogacanie gleb Vrodkami technicznej – kanalizacji i glebotwórczymi (kompost), oczyszczalni Vcieków), a w • ograniczenie procesów efekcie przekształcanie urbanizacyjnych w pobli bu obszarów ekosystemów i wypadanie przyrodniczo-cennych (ograniczenie gatunków wra bliwych zabudowywania terenów), • zanieczyszczenie powietrza, • ograniczanie lokalnych `ródeł gleby i wody zanieczyszcze L powietrza, gleby • płoszenie zwierz =t i wody, • kłusownictwo • walka z kłusownictwem, • dokarmianie i szczepienia ochronne

Obni benie walorów • obiekty pochodzenia • odpowiednie sytuowanie elementów estetyczno- antropogenicznego naruszaj =cych walory estetyczne i widokowych • estetyka zabudowy mieszkalnej krajobrazowe gminy, • uporz =dkowanie zabudowy (wszelkie budownictwo mieszkaniowe, usługowe, turystyczne itp., nale by harmonizowa 4 j= z otaczaj =cym krajobrazem).

4.11. Awarie przemysłowe

Zdarzaj =ce si B losowo awarie techniczne i technologiczne w jednostkach stosuj =cych, produkuj =cych lub magazynuj =cych materiały niebezpieczne oraz w transporcie takich substancji, powodowa 4 mog = negatywne skutki w Vrodowisku. Skutki te okre Vla si B jako "awarie przemysłowe". Na terenie Gminy Pyzdry nie ma zakładów o zwi Bkszonym ryzyku wyst =pienia awarii przemysłowych. Zagro beniem mog =cym wyst =pi 4 na terenie gminy jest równie b transport drogowy materiałów niebezpiecznych,(drogi wojewódzkie 466 i 442), który stwarza potencjaln = mo bliwo V4 wyst =pienia awarii. Transportem drogowym przewozi si B głównie substancje ropopochodne i gaz płynny, amoniak, kwas siarkowy i kwas fluorowodorowy, tlenek ołowiu. Jednym z najwa bniejszych zada L w zakresie prewencji awarii przemysłowych jest ewidencja `ródeł, mog =cych spowodowa 4 tego typu zagro benia, któr = prowadzi Urz =d Wojewódzki w Poznaniu. Odr Bbne zagro benie dla Vrodowiska oraz zdrowia i bycia ludzi stanowi mo bliwo V4 wyst =pienia kl Bsk bywiołowych, które w gminie najcz BV ciej mog = by 4 spowodowane po barami lasów b =d` powodzi =. Na omawianym terenie zagro benia powodziowe mog = wyst =pi 4 w przypadku niekorzystnych zjawisk hydrologicznych. Mo bliwo V4 wyst =pienia na terenie gminy `ródeł awarii przemysłowych zmusza j = do prowadzenia polityki przestrzennej w kierunku zmniejszenia zagro benia dla Vrodowiska 106 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry oraz zdrowia i bycia ludzi. Musi to wynika 4 z zapisów w studium uwarunkowa L oraz strategii zrównowa bonego rozwoju.

4.12. Analiza wska `nikowa stanu Vrodowiska

Na podstawie sporz =dzonej analizy obecnego stanu Vrodowiska gminy wyznaczono lokalne wska `niki Vrodowiskowe. Wska `niki te maj = by 4 podstaw = oceny poprawy Vrodowiska i oceny jako Vci bycia mieszka Lców gminy, a tak be umo bliwi 4 okresow = weryfikacj B podejmowanych działa L.

Wska `niki Vrodowiskowe i zrównowa bonego rozwoju gminy T a b e l a 55

Jednostka Stan Oceniany element Wska `nik miary obecny

1 2 3 4 Infrastruktura Uj Bcia wód Liczba komunalnych uj B4 wody szt 4 Liczba SUW szt 4 Wydajno V4 uj B4 wody Q Vr d 1 842,9 Zu bycie wody Zu bycie wody m3/rok 262 000 Ilo V4 zu bytej wody/1 mieszka Lca na rok m 3/osoba/r 38,3 Sie 4 wodoci =gowa Długo V4 sieci wodoci =gowej km 93,5 Liczba przył =czy wodoci =gowych szt 1 672 Procent mieszka Lców obj Btych sieci = % ogółu 95,6 wodoci =gow = ludno Vci

Oczyszczanie Vcieków Liczba oczyszczalni Vcieków szt 1 Przepustowo V4 oczyszczalni Vcieków m 3/d 250 Udział ludno Vci obsługiwanej przez % ogółu 37,8 oczyszczalnie Vcieków ludno Vci Wska `nik skanalizowania gminy (K) K 1,88 K = 1 000 x dł. sieci kanalizacyjnej/liczba mieszka Lców gminy

Wska `nik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej do 0,17 dł. sieci wodoci =gowej Liczba przył =czy kanalizacyjnych szt 607 Liczba przyzagrodowych oczyszczalni szt 1 Vcieków Liczba szamb szt b.d. Drogi km b.d. Długo V4 zmodernizowanych dróg gminnych Gazyfikacja Długo V4 sieci gazowej na terenie gminy km 0

Ilo V4 zaopatrywanych odbiorców szt. 0 Stacje bazowe telefonii szt. 4 Ilo V4 stacji na terenie gminy komórkowej Zasoby Vrodowiska przyrodniczego Rze `ba terenu i budowa Zasoby geologiczne (surowce skalne) [ty V. Mg] brak geologiczna - wydobycie (w roku); - zasoby geologiczne bilansowe

Powierzchnia terenów zrekultywowanych ha b.d.

IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA 107 PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 Wody podziemne 1 Jako V4 wód podziemnych, udział wód o % udziału w Monitoring bardzo dobrej i dobrej jako Vci (klasa Ia i Ib) ogólnej ilo Vci krajowy brak punktów punktów pom. monitoringu na terenie (na terenie gminy. W gminy) najbli bszym pkt m.Tursko kl. Ib Monitoring regionalny pkt. pom. Pietrzyków gm. Pyzdry kl. .II

Wody powierzchniowe 2) Jako V4 cieków wodnych, udział wód % udziału w Na terenie pozaklasowych (wg oceny ogólnej) ogólnej ilo Vci gminy brak pkt. punktów pom. kontrolnych W najbli bszym (na terenie pkt w m L =d gminy) gm. L =dek jako V4 wód pozaklasowa

Gleby Udział gleb kwa Vnych i bardzo kwa Vnych % 71 Udział poszczególnych klas bonitacyjnych % ogólnej IIIb 2 gleb powierzchni IVa 20 IVb 10 V 23 VI 43 VIRZ 2 Powierzchnia gleb ochronnych ha 0 Powietrze atmosferyczne Ilo V4 pozwole L na emisj B szt. 1 Wielko V4 dopuszczalnej rocznej emisji (wg [Mg/rok] pozwole L) dla wska `ników - pył 0,0060 - Aceton 0,0451 -Fenol 0,0012

Odnawialne `ródła energii Liczba instalacji działaj =cych w oparciu o 0 szt. energi B odnawialn = Powierzchnia upraw ro Vlin energetycznych ha 0 Urodowisko akustyczne Ilo V4 pozwole L na emisj B hałasu szt. 0 Przyroda % powierzchni gminy obj Bty prawna ochron = 37,6 % przyrody Liczba u bytków ekologicznych szt 3 Liczba pomników przyrody szt 3 Liczba ustanowionych stref siedlisk gatunków b.d. szt chronionych Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna Ilo V4 przeprowadzonych akcji zwi =zanych z szt b.d. ochron = Vrodowiska (w roku) Ilo V4 Vcie bek przyrodniczo -dydaktycznych szt b.d. 1) i 2) – klasyfikacja jako Vci wód wg Rozporz =dzenia nr 503 z dnia 5 listopada 1991 roku , w roku 2004 weszło w bycie Rozporz =dzenie Ministra Urodowiska z dnia 11 lutego 2004 w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód i w latach kolejnych ocena jako Vci wód podziemnych i powierzchniowych powinna by 4 prowadzona zgodnie z jego postanowieniami;

108 IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW URODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

V. POLITYKA OCHRONY URODOWISKA DO 2011 ROKU ORAZ HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA K EKOLOGICZNYCH 5.1. Zało benia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy w Vwietle ochrony Vrodowiska

Przy wyznaczaniu obszarów działania i celów ekologicznych w zakresie ochrony Vrodowiska dla Gminy Pyzdry oparto si B głównie na opracowaniach: • Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Pyzdry, • Program Ochrony Urodowiska dla Powiatu Wrzesi Lskiego. S= to opracowania programowe oraz strategiczno-planistyczne wyznaczaj =ce kierunki działa L inwestycyjnych i społecznych w odniesieniu do regionu oraz miasta i gminy. Zapisy planistyczne takich dokumentów pozwalaj = w dalszym etapie pracy samorz =dów dokonywa 4 wła Vciwych decyzji z mo bliwo Vci = analizy perspektywicznych skutków, a tak be zaplanowa 4 ekonomiczne aspekty realizacji zada L w perspektywie kilku lat. Uwzgl Bdniono równie b uwarunkowania społeczno-gospodarcze gminy oraz analiz B stanu Vrodowiska dokonan = we wcze Vniejszych rozdziałach niniejszego opracowania.

5.1.1. Cele i zadania wyznaczone w Strategii rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy i Miasta Pyzdry na lata 2002 – 2010

Strategia rozwoju Gminy i Miasta Pyzdry na podstawie diagnozy czynników społeczno - gospodarczych obszaru miasta i gminy okre Vla i prezentuje zestaw koniecznych i po b= danych zmian w ró bnych dziedzinach oraz sposoby realizacji celów po b= danych dla rozwoju Gminy Pyzdry. misj B rozwoju oraz cele strategiczne, których realizacja do roku 2010 pozwoli osi =gn =4 przyszły stan po b= dany. Misja Gminy Pyzdry okre Vlona w opracowanej strategii rozwoju to zapewnienie atrakcyjnego miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku poprzez zrównowa bony rozwój w harmonii pomi Bdzy Vrodowiskiem przyrodniczym, gospodarczym i społecznym oraz zapewnienie mieszka Lcom poza technicznymi i ekonomicznymi warunkami rozwoju kompleksowych usług społecznych w zakresie podstawowego szkolnictwa, ochrony zdrowia, kultury, sportu i rekreacji. Pozwoli to na realizacj B wizji gminy jako małego o Vrodka miejsko-wiejskiego w Vrodku Wielkopolski o harmonijnym krajobrazie i czystym Vrodowisku poło bonym w Nadwarcia Lskim Parku Krajobrazowym z historyczn = przeszło Vci = W strategii rozwoju sformułowane zostały cele strategiczne:

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 109 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• Podniesienie i osi =gni Bcia standardu zamieszkania, pracy i wypoczynku poprzez rozwój przedsi Bbiorczo Vci i usług. Wywołanie zjawisk w d =b eniu do: - podniesienie standardu warunków mieszkaniowych i poziomu wyposa benia, - podniesienie atrakcyjno Vci i udost Bpnienie walorów przyrodniczych i ich wykorzystanie, • Reorganizacja z podniesieniem standardu nauczania i podnoszenie kwalifikacji młodzie by szkolnej: - utrzymanie z doposa beniem jednego gimnazjum gminnego, - doprowadzenie do działania najwy bej dwóch szkół podstawowych odpowiednio wyposa bonych, - zorganizowanie szkoły ponadpodstawowej zawodowej o profilu potrzebnym na terytorialnym naturalnym rynku pracy. • Rozwój infrastruktury proekologicznej i ochrony Vrodowiska: - kanalizowanie resztek miejskich i wiejskich terenów, - zwodooci =gowanie - do poziomu 100% gminy, - likwidacja w Bglowych kotłowni, - modernizacja sekcji uzdatniania wody. • Rozwój infrastruktury technicznej: - modernizacja dróg lokalnych w powi =zaniu z ogólnymi, - działania w pozyskaniu dost Bpu do gazu ziemnego - likwidacja napowietrznych linii energet0ycznych. • Integracja społecze Lstwa do wszelkich działa L wspólnych z samorz =dem: - wzmacnianie Vwiadomo Vci w Vród społeczno Vci lokalnej o poczuciu własnej warto Vci wynikaj =cych z dziedzictwa kulturowego i tradycji gospodarczych, - pobudzanie i integrowanie społecze Lstwa w realizacji celów rozwojowych gminy, - sprzyjanie rozwojowi komercyjnych działalno Vci gospodarczych popieraj =cych tradycje regionalne. Cele strategiczne b Bd= realizowane przez cele operacyjne koncentruj =ce si B na rozwi =zywaniu problemów szczegółowych w formie zada L. Strategia rozwoju Gminy i Miasta Pyzdry okre Vliła nast Bpuj =ce zadania operacyjne: • Dostosowanie zarz =dzania gmin = do warunków gospodarki rynkowej:

110 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

- wyposa benie samorz =du lokalnego w instrumenty zapewniaj =ce skuteczne zarz =dzanie gmin =, a wi Bc strategi B rozwoju gminy, plany zagospodarowania przestrzennego, - kontynuowanie działa L na rzecz usprawnienia funkcjonowania władzy samorz =dowej, - stworzenie komputerowej bazy danych o gminie, podnoszenie kwalifikacji pracowników, usprawnianie przepływu informacji i obsługi interesantów, stworzenie własnej strony internetowej, - d =b enie do kompletnej komputeryzacji Urz Bdu Gminy i Miasta. • Ochrona i wzbogacanie Vrodowiska naturalnego i przyrodniczego: - zalesianie gruntów nieu bytkowanych rolniczo oraz wskazanych gleb niskich klas bonitacyjnych, - przeciwdziałanie degradacji wód powierzchniowych, - podj Bcia działa L i sugerowania preferencji dla zmiany technologii ogrzewania metodami bezodpadowymi (olej opałowy, gaz), - przeciwdziałanie zmianom cech konfiguracyjnych terenu i prowadzenie rekultywacji terenów zdegradowanych, - wprowadzanie ekologicznego systemu gospodarki odpadami, - ograniczenie negatywnych skutków oddziaływania rolnictwa na Vrodowisko poprzez racjonalne stosowanie Vrodków nawo benia mineralnego, upowszechnienie biologicznych metod zwalczania szkodników, - budowa nowego wysypiska odpadów komunalnych stałych. • Rozwój infrastruktury technicznej (komunikacja, kanalizacja sanitarna i deszczowa, wodoci =gi: - modernizacja i rozbudowa dróg lokalnych, - wyznaczenie i realizacja Vcie bek rowerowych, - opracowanie programu gospodarki wodnej i kanalizacji dla gminy na terenach wiejskich. • Uporz =dkowanie bazy szkolnej dla podniesienia poziomu edukacji: - wzmocnienie programu rozwoju szkolnictwa na terenie gminy w tym: utworzenie programu budowy, remontów i modernizacji poszczególnych obiektów o Vwiatowych, a nast Bpnie ich modernizacja, - reorganizacja sieci szkolnej z uwagi na spadkowe tendencje demograficzne, - utrzymanie na odpowiednim poziomie szkół wiejskich i poszerzenie bazy materialnej w poszczególnych placówkach o: sale gimnastyczne, nowoczesny sprz Bt komputerowy, pomoce dydaktyczne, - budowa sali widowiskowo-sportowej. V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 111 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• Przygotowanie terenów pod rozwój działalno Vci gospodarczej, turystyki itp.: - tworzenie coraz bardziej atrakcyjnych warunków inwestowania, stworzenie terenów inwestycyjnych w strefach aktywno Vci gospodarczej, - podejmowanie działa L na rzecz tworzenia centrum kompleksowej informacji o mo bliwo Vciach inwestowania, - promowanie gminy i tworzenie preferencji dla inwestowania. • Wykreowanie gminy jako producenta bywno Vci ekologicznej: - nawi =zanie kontaktów z instytucjami naukowo-badawczymi w sferze produkcji bywno Vci, - promowanie ukierunkowania gospodarki rolnej i le Vnej na produkcj B ekologiczna, - propagowanie dostosowania produkcji rolnej do warunków Vrodowiska, zwłaszcza zasobno Vci i produktywno Vci gleb, - propagowanie zasad proekologicznej gospodarki le Vnej, - przeprowadzenie szkole L dla rolników w kierunku produkcji bywno Vci ekologicznej. • Podniesienie jako Vci usług zdrowia, opieki społecznej osób niepełnosprawnych: - stworzenie oferty zaspakajaj =cej potrzeby mieszkanców gminy w zakresie specjalistycznych porad medycznych, - przygotowanie programu opieki socjalnej, - utworzenie o Vrodka pobytu dziennego dla osób w podeszłym wieku, - nawi =zanie kontaktu z o Vrodkami rehabilitacji, - tworzenie klimatu dla lokowania na terenie gminy, (równie b na obszarach wiejskich) ró bnorodnych form rehabilitacji.

5.1.2. Cele okre Vlone w powiatowym programie ochrony Vrodowiska

„Program ochrony Vrodowiska dla Powiatu Wrzesi Lskiego” (na lata 2004-2007 z perspektyw = na lata 2008-2011) wyznacza szereg celów, których realizacja przebiega 4 bBdzie równolegle na poziomie samorz =dów powiatowych i gminnych. W ramach celów ekologicznych wyznaczono przedsi Bwzi Bcia (własne i koordynowane), których konsekwencj = realizacji na szczeblu powiatowym jest poprawa stanu Vrodowiska na terenach gmin. Ponadto program powiatowy zawiera priorytetowe kierunki działa L w skali powiatu i gmin. Do wyznaczonych celów ekologicznych w programie powiatowym nale b= : • Turystyka i rekreacja 112 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

- Rozwój ró bnych dziedzin ruchu turystycznego i rekreacji poprzez optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych powiatu, przy pełnej ochronie przyrody i krajobrazu. Promocja walorów przyrodniczych powiatu. • Edukacja ekologiczna - Zapewnienie maksymalnej ochrony Vrodowiska, oszcz Bdnego gospodarowania i korzystania z jego zasobów poprzez wykształcenie u mieszka Lców postawy przyjaznej Vrodowisku. • Ochrona przyrody i krajobrazu - Rozwój i bie b= ca ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo. Ochrona walorów krajobrazu rekreacyjnego i rolniczego. • Ochrona lasów - Zachowanie i wzrost ró bnorodno Vci biologicznej istniej =cych zasobów le Vnych.. Poprawa stanu zdrowotnego lasów. • Ochrona gleb - Wła Vciwe u bytkowanie istniej =cych zasobów glebowych, ich ochrona i rekultywacja, • Ochrona zasobów kopalin, - Racjonalne gospodarowanie zasobami surowców mineralnych z uwzgl Bdnieniem ochrony Vrodowiska i rekultywacj = terenów poeksploatacyjnych. • Ochrona i jako V4 wód - Zapewnienie wszystkim mieszka Lcom odpowiedniej jako Vci wody do picia. Przywrócenie wysokiej jako Vci wód powierzchniowych i racjonalne gospodarowanie wod =. • Jako V4 powietrza atmosferycznego - Spełnienie wymaga L ustawodawstwa UE w zakresie jako Vci powietrza poprzez sukcesywn = redukcj B substancji zanieczyszczaj =cych powietrze, zwłaszcza emisji niskiej i komunikacyjnej. • Ochrona przed hałasem - Zmniejszenie uci =b liwo Vci hałasu dla mieszka Lców i Vrodowiska, • Eliminacja i ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym - Bie b= ca kontrola `ródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego. • Eliminacja awarii przemysłowych - Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla mieszka Lców i Vrodowiska z tytułu powa bnych awarii przemysłowych. Zapewnienie bezpiecznego systemu przewozów materiałów niebezpiecznych.

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 113 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• Zrównowa bone wykorzystanie surowców , materiałów, wody i energii - Promocja i wykorzystanie naturalnych `ródeł energii.

5.2. Cele, kierunki i zadania do realizacji w ramach Programu Ochrony Urodowiska dla Gminy Pyzdry

We wcze Vniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz B stanu Vrodowiska oraz uwarunkowa L społeczno – gospodarczych na terenie Gminy Pyzdry. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy Vrodowiska i towarzysz =ce im zagro benia. Konsekwencj = dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro beL jest podj Bcie działa L zmierzaj =cych do naprawy niekorzystnego stanu Vrodowiska i osi =gni Bcia celów okre Vlonych w polityce długoterminowej. W celu realizacji przyj Btego zało benia konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów Vrodowiska. Wymaga to wyznaczenia: • celów ekologicznych – cel po osi =gni Bciu, którego, ma nast =pi 4 poprawa danego elementu Vrodowiska stanowi =cy ostateczny efekt podejmowanych kierunków działa L (a w ramach kierunków działa L, zada L ekologicznych); • kierunków działa L - kierunki słu b= ce do osi =gni Bcia wyznaczonych celów ekologicznych; • zada L ekologicznych – konkretne przedsi Bwzi Bcia prowadz =ce do realizacji wyznaczonych kierunków działa L w ramach danego celu ekologicznego. Zadania te maj = charakter długookresowy i winny by 4 realizowane a b do osi =gni Bcia zało bonego celu. Z uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zada L nale by okre Vli 4 zadania priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji.

Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj= przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: - Polityka Ekologiczna Pa Lstwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl Bdnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010; - Program Ochrony Urodowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2002 – 2010; - Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego; - Program Ochrony Urodowiska Powiatu Wrzesi Lskiego.

114 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Program Ochr ony Urodowiska dla Gminy Pyzdry oparty, wi Bc został o postanowienia wy bej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj =ce z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa L lokalnych, z uwzgl Bdnieniem wymogów wynikaj =cych z obowi =zuj =cych przepisów.

Poni bej przedstawiono obszary strategiczne, cele i zadania ekologiczne dla Gminy Pyzdry w odniesieniu do konkretnych elementów Vrodowiska. Ich realizacja zło by si B na wypełnianie zada L okre Vlonych w II Polityce Ekologicznej Pa Lstwa, Programie Ochrony Urodowiska Województwa Wielkopolskiego oraz Programie Ochrony Urodowiska Powiatu Wrzesi Lskiego, co powinno prowadzi 4 do zrównowa bonego rozwoju gminy.

Obszar strategiczny 1: Turystyka i rekreacja Prawidłowo ukierunkowany rozwój turystyki i rekreacji mo be odegra 4 istotn = rol B w kształtowaniu proekologicznych struktur gospodarczych w gminie. Maj =c powy bsze na uwadze okre Vlony został: Cel ekologiczny: Rozwój ró bnych dziedzin ruchu turystycznego i rekreacji poprzez optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych powiatu, przy pełnej ochronie przyrody i krajobrazu. Promocja walorów przyrodniczych gminy. W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Utrzymanie istniej =cej i budowa nowej infrastruktury turystycznej na terenie gminy, - Współdziałanie samorz =du z nadle Vnictwami, Dyrekcj = Parku Krajobrazowego, instytucjami pozarz =dowymi odno Vnie rozwoju turystyki, - Promowanie turystycznych walorów gminy – organizowanie imprez promocyjnych

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Budowa Vcie bki rowerowej tras = kolejko w =skotorowej Wrzesnia – Pyzdry 2. Wyznaczenie i urz =dzanie Vcie bek rowerowych i szlaków turystyki pieszej na terenach Parku Krajobrazowego, 3. Utworzenie Vcie bki przyrodniczo-le Vnej w pobli bu „Zielonej Szkoły” we Wr =bczynkowskich Holendrach, 4. Wyznaczenie i utrzymanie szlaków turystyki konnej, 5. Utrzymanie i budowa pól biwakowych i miejsc parkingowych, 6. Tworzenie zach Bt i warunków dla rozwoju gospodarstw agroturustycznych i ekologicznych,

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 115 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

7. Budowa przystani wraz z zapleczem rekreacyjno-wypoczynkowym dla jednostek pływaj =cych na rzece Warcie w Pyzdrach 8. Opracowanie i wydawanie folderu reklamuj =cego walory gminy.

Obszar strategiczny 2: Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna ma istotne znaczenie w podnoszeniu Vwiadomo Vci ekologicznej społecze Lstwa i ma niew =tpliwy wpływ na zachowania społeczne w obszarze ochrony Vrodowiska naturalnego. Dla osi =gni Bcia pozytywnych rezultatów w tym obszarze okre Vlony został: Cel ekologiczny : Zapewnienie maksymalnej ochrony Vrodowiska, oszcz Bdnego gospodarowania i korzystania z jego zasobów poprzez edukacj B ekologiczn = mieszka Lców i kształtowanie postawy przyjaznej Vrodowisku. W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Podnoszenie Vwiadomo Vci ekologicznej społecze Lstwa : rolników, organizatorów turystyki i agroturystyki, przedsi Bbiorców - Aktywna edukacja dzieci i młodzie by w formalnym systemie kształcenia - Zapewnienie społecze Lstwu niezb Bdnych informacji o stanie Vrodowiska naturalnego, - Wspieranie inicjatyw edukacyjnych pozarz =dowych organizacji ekologicznych i innych grup społecznych.

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Powołanie Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej, 2. Organizacja i utrzymanie „Zielonej Szkoły” w pomieszczeniach szkoły we Wr =bczynkowskich Holendrach, 3. Zwi Bkszenie oferty wydawniczej dotycz =cych zasobów przyrodniczych gminy, 4. Wspieranie szkolnych kół zainteresowa L o tematyce ekologicznej oraz konkursów o tematyce ekologicznej (np. na najbardziej ekologiczn = klas B); 5. Organizacja kampanii informacyjnych dotycz =cych zagro beL wynikaj =cych z coraz wi Bkszej ilo Vci odpadów, nieznacznego poziomu ich recyklingu i niewła Vciwego składowania, oszcz Bdno Vci energii cieplnej i elektrycznej oraz korzy Vci wynikaj =cych z termorenowacji budynków; 6. Regularne aktualizowanie strony internetowej www,

116 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

7. Wykorzystanie elementów przyrodniczych i kulturowych do kreowania wizerunku Gminy (poprzez ujednolicony wzór wizytówek, papieru listowego z herbem gminy oraz inne materiały reklamowe np. długopisy);

Obszar strategiczny 3: Ochrona przyrody i krajobrazu Ochrona zasobów przyrody i krajobrazu ma prowadzi 4 do zachowania istniej =cego jej stanu (ró bnorodno Vci gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju. Uwzgl Bdniaj =c konieczno V4 ochrony zasobów przyrody okre Vlono: Cel ekologiczny Rozwój i bie b= ca ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo. Ochrona walorów krajobrazu rekreacyjnego i rolniczego W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Bie b= ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych i tworzenie – w razie potrzeby nowych obszarów - Eksponowanie zabytków i ciekawych miejsc pod wzglBdem architektonicznym i krajobrazowym, - Ochrona obiektów cennych przyrodniczo oraz zapewnienie do nich selektywnego dost Bpu (ochrona tych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem),

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Promowanie rozwoju gospodarstw agroturustycznych i ekologicznych w gminie 2. Ochrona kasztanowców przed szrotówkiem kasztanowcowiaczkiem, 3. Inwentaryzacja oraz ochrona starych drzew, 4. Piel Bgnacja i konserwacja istniej =cych obiektów i form ochrony przyrody 5. Podj Bcie działa L w sprawie ustanowienia nowych form ochrony przyrody (pomniki przyrody, u bytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, korytarze ekologiczne w dolinach rzek, a tak be obszarów i obiektów o szczególnych walorach i znaczeniu przyrodniczym); 6. Bie b= ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych 7. Restrykcyjny nadzór nad przestrzeganiem zakazu wypalania ł =k, Vciernisk, rowów itp. – edukacja i nakładanie kar; 8. Przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej, celem wskazania cennych przyrodniczo siedlisk, które nale by wył =czy 4 np. z zalesiania

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 117 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

9. Rygorystyczne przestrzeganie wymaga L ochrony przyrody w ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego oraz prowadzenia działalno Vci rolniczej;

Obszar strategiczny 4: Ochrona lasów Ochrona lasów to głównie prognozowanie, rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zjawisk zagra baj =cych ich zdrowiu i trwało Vci. Wobec powy bszego dla tego obszaru strategicznego okre Vlono: Cel ekologiczny: Zachowanie i wzrost ró bnorodno Vci biologicznej istniej =cych zasobów le Vnych. Poprawa stanu zdrowotnego lasów. W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Zwi Bkszanie ró bnorodno Vci gatunkowej lasów i bie b= ca ochrona istniej =cych kompleksów le Vnych, - Stały monitoring Vrodowiska le Vnego w celu przeciwdziałania stanom niepo b= danym - Racjonalna gospodarka le Vna na terenach nie b Bd=cych pod zarz =dem Lasów Pa Lstwowych.

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Ustalenie lokalizacji zalesie L i zadrzewie L w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy, 2. Zalesianie gruntów rolnych, 3. Inwentaryzacja lasów prywatnych pod k =tem jako Vci drzewostanów, 4. Realizacja bie b= cych zabiegów piel Bgnacyjnych zgodnie z potrzebami hodowlanymi i przyjaznych Vrodowisku.

Obszar strategiczny 5: Ochrona gleb Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb polega na właVciwym ich zagospodarowaniu w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej, oraz lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału poprzez stosowanie odpowiednich kierunków i intensywno Vci produkcji. Uwzgl Bdniaj =c potrzeb B i konieczno V4 ochrony gleb ustalono: Cel ekologiczny : Wła Vciwe u bytkowanie istniej =cych zasobów glebowych, ich ochrona i rekultywacja W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych:

118 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

- Racjonalne zu bycie Vrodków ochrony ro Vlin i nawozów oraz u bywanie sprawnego sprz Btu rolniczego - Wła Vciwe przechowywanie nawozów organicznych - Wdra banie i przestrzeganie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych - Ochrona gleb przed degradacj = i rekultywacja gleb zdegradowanych

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Prowadzenie wła Vciwej struktury zagospodarowania przestrzennego (zminimalizowanie powierzchni gruntów rolnych o wy bszych klasach bonitacyjnych wył =czonych z produkcji rolnej i przeznaczonych na inne cele oraz zagospodarowywanie gruntów o niskiej przydatno Vci rolniczej); 2. Ochrona i wprowadzenie zadrzewie L i zakrzewie LVródpolnych i przydro bnych spełniaj =cych rol B przeciwerozyjn =; 3. Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej (Kodeks Dobrych Praktyk Rolniczych); 4. Wspieranie przedsi Bwzi B4 maj =cych na celu tworzenie i rozwój gospodarstw ekologicznych oraz wspieranie rolnictwa integrowanego; 5. Bie b= ca rekultywacja terenów zdegradowanych, 6. Wła Vciwe składowanie nawozów organicznych, 7. Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w miejscowo Vci Walga.

Obszar strategiczny 6: Ochrona zasobów kopalin Wydobywanie kopalin wi =b e si B najcz BV ciej z degradacj = i powstawaniem szkód w Vrodowisku naturalnym. Dla przeciwdziałania temu zjawisku okre Vlono: Cel ekologiczny : Racjonalne zagospodarowanie zasobów surowców mineralnych z uwzgl Bdnieniem ochrony Vrodowiska i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, - Ochrona obszarów perspektywicznych.

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Rekultywacja dzikich wyrobisk surowców mineralnych

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 119 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

2. Inwentaryzacja terenów wyst Bpowania udokumentowanych złó b surowców mineralnych i okre Vlenie w planie zagospodarowania przestrzennego ich ewentualnego wykorzystania.

Obszar strategiczny 7: Ochrona i jako V4 wód Jednym z głównych zagadnie L gospodarki wodnej jest zapewnienie odpowiedniej jako Vci wód powierzchniowych i podziemnych. Najbardziej wymierne skutki poprawy Vrodowiska wodnego przyniesie poprawa stanu infrastruktury. Uwzgl Bdniaj =c zało benia ochrony zasobów wodnych okre Vlono: Cel ekologiczny : Zapewnienie wszystkim mieszka Lcom odpowiedniej jako Vci wody do picia. Przywrócenie wysokiej jako Vci wód powierzchniowych i racjonalne gospodarowanie wod = W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Monitoring studni kopanych (wykorzystywanych jako szamba) i ich prawidłowa likwidacja, - Zintensyfikowanie kontroli stanu technicznego szamb i uj B4 wody, - Promowanie pro Vrodowiskowych zasad uprawy, chowu zwierz =t hodowlanych i produkcji ro Vlinnej, - Racjonalne stosownie i przestrzeganie agrometeorologicznych terminów stosowania nawozów sztucznych i Vrodków ochrony ro Vlin, - Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej, - Budowa oczyszczalni przydomowych w miejscach poza zasi Bgiem sieci kanalizacyjnej, - Kontrola miejsc nielegalnych odprowadze LVcieków do wód powierzchniowych, - Rozbudowa i modernizacja sieci wodociagowej.

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Bie b= ca ewidencja i kontrola stanu technicznego szamb, 2. Prowadzenie bie b= cej rejestracji i kontroli nielegalnych podł =cze L wodoci =gowych, wydawanie i egzekwowanie odpowiednich decyzji administracyjnych, 3. Budowa stacji uzdatniania wody w miejscowo Vci Walga, 4. Bie b= ca rejestracja i kontrola gromadzenia i odprowadzania Vcieków w tym bie b= ca identyfikacja wła Vcicieli nielegalnych podł =cze L, wydawanie i egzekwowanie odpowiednich decyzji administracyjnych, 5. Likwidacja dzikich podł =cze L do kanalizacji deszczowej,

120 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

6. Budowa kanalizacji sanitarnej z przykanalikami w mie Vcie Pyzdry i wsi Dłusk, 7. Budowa dwóch stawów rybnych o pow. 12 ha dla celów sportowo rekreacyjnych, 8. Opracowanie koncepcji gospodarki wodno – Vciekowej, 9. Wdro benie i realizacja powiatowego planu operacyjnego ochrony przed powodzi = (dla terenów potencjalnie zagro bonych zalaniem); 10. Wdra banie pro Vrodowiskowych metod produkcji ro Vlinnej i hodowli zwierz =t. 11. Regulacja oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji podstawowej – odbudowa kanałów: Bartosz, Monikowskiego, Flisa; 12. Budowa przepompowni p. powodziowej na kanale Bartosz.

Obszar strategiczny 8: Jako V4 powietrza atmosferycznego Realizacja zagadnienia jako Vci powietrza musi obejmowa 4 Vrodowisko w szeroko rozumianym znaczeniu `ródeł zagro beL tj. emisji ze `ródeł energetycznych i przemysłowych, emisji komunikacyjnej oraz emisji ze `ródeł niskich tzw. emisji niskiej. Uwzgl Bdniaj =c zało benia ochrony powietrza okre Vlono:

Cel ekologiczny: Spełnienie wymaga L ustawodawstwa UE w zakresie jako Vci powietrza poprzez sukcesywn = redukcj B substancji zanieczyszczaj =cych powietrze, zwłaszcza emisji niskiej i komunikacyjnej W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Opracowanie programu termomodernizacji małych obiektów ze zmian = no Vnika ciepła na bardziej ekologiczne, - Modernizacja systemów cieplnych, - Wzrost wykorzystania odnawialnych `ródeł energii, - Eliminacja spalania odpadów w kotłowniach domowych, - Ograniczenie emisji komunikacyjnej, - Wdra banie nowoczesnych technologii, przyjaznych Vrodowisku.

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Termomodernizacja – wymiana stolarki okiennej w budynku szkół; podstawowej i gimnazjum w Pyzdrach, 2. Wymiana instalacji CO i kotłowni w budynku szkół; podstawowej i gimnazjum w Pyzdrach, 3. Wymiana pokrycia dachowego szkoły we Wr =bczynkowskich Holendrach, 4. Termoizolacja budynku o Vrodka zdrowia w Pyzdrach, 5. Termoizolacja budynku szkoły podstawowej w Górnych Gr =dach, V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 121 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

6. Wyznaczenie, w oparciu o studia uwarunkowa L i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, obszarów rozwoju energetyki odnawialnej, 7. Eliminowanie w Bgla jako paliwa w kotłowniach komunalnych na rzecz paliw niskoemisyjnych (drewno, wierzba energetyczna, gaz, olej opałowy), 8. Edukacja ekologiczna społecze Lstwa na temat: wykorzystania proekologicznych no Vników energii oraz szkodliwo Vci spalania materiałów odpadowych (działalno V4 Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej), 9. Wsparcie finansowe dla mieszka Lców zmieniaj =cych ogrzewanie w Bglowe na bardziej ekologiczne - dotacje dla mieszka Lców z tytułu zmiany `ródeł ogrzewania 10. Bie b= ca modernizacja dróg, 11. Ograniczenie ruchu docelowego na obszarach najcenniejszych przyrodniczo.

Obszar strategiczny 9: Ochrona przed hałasem Zgodnie z Prawem Ochrony Urodowiska (Dział V, art. 112), „ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego Vrodowiska, mi Bdzy innymi poprzez utrzymanie hałasu poni bej poziomu dopuszczalnego, lub co najmniej na tym poziomie, oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, w przypadku, gdy nie jest on dotrzymany”. Uwzgl Bdniaj =c zało benia ochrony przed hałasem okre Vlono cel ekologiczny: Cel ekologiczny: Zmniejszenie uci =b liwo Vci hałasu dla mieszka Lców i Vrodowiska W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunki działa L ekologicznych: - Ochrona przed hałasem komunikacyjnym, - Ochrona przed hałasem przemysłowym.

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego w ramach wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane za pomoc = nast Bpuj =cych zada L: 1. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów sprzyjaj =cych ograniczeniu zagro benia Vrodowiska hałasem, 2. Systematyczne wprowadzanie pasów zieleni wielowarstwowej zieleni izolacyjnej, 3. Inwentaryzacja miejsc o najwi Bkszym nat Bb eniu ruchu drogowego, 4. Monitoring hałasu drogowego w wyznaczonych punktach i ocena akustyczna wybranych miejsc, 5. Wzmocnienie działalno Vci kontrolnej organów samorz =dowych w porozumieniu z WIO U w zakresie emisji hałasu przez podmioty korzystaj =ce ze Vrodowiska, 6. Inwentaryzacja `ródeł emisji hałasu do Vrodowiska, zwłaszcza hałasu przemysłowego,

122 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Obszar strategiczny 10: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Poziom promieniowania niejonizuj =cego jest jednym z czynników wpływaj =cych na jako V4 bycia człowieka. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w art. 121 Prawa Ochrony Urodowiska. Zgodnie z t = zasad = ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu Vrodowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni bej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s = one dotrzymane. Uwzgl Bdniaj =c zało benia ochrony przed promieniowaniem okre Vlono: Cel ekologiczny: Ochrona mieszka Lców przed polami elektromagnetycznymi W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunek działa L ekologicznych: • Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji `ródeł pól elektromagnetycznych.

Osi =gni Bcie wyznaczonego celu ekologicznego w ramach okre Vlonego kierunku działania powinno by 4 realizowane za pomoc = nast Bpuj =cych zada L: 1. Minimalizowanie liczb wysokich konstrukcji antenowych i lokalizowanie urz =dze L nadawczych kilku u bytkowników na jednej konstrukcji wspólnej ze wzgl Bdu na ochron B krajobrazu, 2. Zachowanie terenu wolnego od zabudowy mieszkaniowej lub innej przeznaczonej na stały pobyt ludzi w odległo Vciach od stacji i linii elektromagnetycznych ustalonych odpowiednimi decyzjami i uchwałami, 3. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zasad lokalizacji instalacji emituj =cych fale elektromagnetyczne.

Obszar strategiczny 11: Ochrona przed awariami przemysłowymi Jednym z celów polityki ochrony Vrodowiska jest minimalizacja wpływu na Vrodowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi Bkszego oddziaływania na Vrodowisko i zapewnienie bezpiecze Lstwa chemicznego lub biologicznego, w tzw. „gor =cych punktach”. Cel ten ł =czy działania z zakresu ochrony ró bnych elementów Vrodowiska. Z tego wzgl Bdu kierunki działa L słu b= ce do jego osi =gni Bcia skupiaj = si B na przyczynach i ewentualnych skutkach ich powstawania.

Osi =gni Bcie wyznaczonego celu ekologicznego w ramach okre Vlonego kierunku działania powinno by 4 realizowane za pomoc = nast Bpuj =cych zada L:

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 123 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1. Zidentyfikowanie ewentualnych przedsi Bbiorstw wykorzystuj =cych substancje niebezpieczne i wykorzystanie wniosków płyn =cych z ich planów operacyjnych do opracowywania i aktualizacji planów zagospodarowania przestrzennego, 2. Stworzenie systemu informowania społecze Lstwa o mo bliwo Vci wyst =pienia zagro benia, 3. Identyfikacja terenów potencjalnie zagro bonych z tytułu mo bliwo Vci wyst =pienia powa bnej awarii lub kl Bski bywiołowej, 4. Modernizacja i doposa benie w sprz Bt ratownictwa ekologicznego OSP. Obszar strategiczny 12: Zrównowa bone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównowa bonego rozwoju. Uwzgl Bdniaj =c to zało benie okre Vlony został: Cel ekologiczny: Racjonalizacja zu bycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych W celu osi =gni Bcia w/w celu okre Vlono kierunek działa L ekologicznych: • Racjonalizacja zu bycia wody; • Zmniejszenie materiałochłonno Vci i odpadowo Vci produkcji; • Zmniejszenie energochłonno Vci gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze `ródeł odnawialnych.

Osi =gni Bcie okre Vlonego celu ekologicznego za pomoc = wyznaczonych kierunków działa L powinno by 4 realizowane przez nast Bpuj =ce zadania: 1. Ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów przemysłowych (poza przemysłem spo bywczym i niektórymi specjalnymi działami produkcji rolnej), 2. Wprowadzenie bod `ców ekonomicznych dla przedsi Bwzi B4 proekologicznych (ulgi podatkowe, mo bliwo V4 współfinansowania, itp.), 3. Opracowanie i wdro benie przez gmin B (zgodnie z Prawem Energetycznym) planów zaopatrzenia w energi B. Gminny Plan Energetyczny powinien okre Vla 4 rozwi =zania w tym przedmiocie na obszarze gminy z uwzgl Bdnieniem zasad ochrony Vrodowiska, 4. Poprawa parametrów energetycznych budynków - termorenowacja (dobór drzwi i okien o niskim współczynniku przenikalno Vci cieplnej, wła Vciwa izolacja termiczna Vcian - ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturaln = (cieplejsz =) kierunkow = orientacj = stron Vwiata) –w budynkach komunalnych,

124 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

5. Wdra banie energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zu byciu energii - zaprowadzenie katalogu ofert dost Bpnych technologii i udost Bpnienie ich zainteresowanym, 6. Uprawa wierzby energetycznej na terenie gminy.

5.3. Strategia realizacji przyj Btych celów

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach zadania, jakie nale by podj =4 w zakresie ochrony Vrodowiska na terenie Gminy Pyzdry, stanowi = podstaw B dla realizacji konkretnych zada L na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu Vrodowiska przyrodniczego na terenie gminy, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (dziedzina ochrony Vrodowiska), które przekazane zostały przez Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry oraz instytucje obligatoryjnie zajmuj =ce si B ochron = Vrodowiska na obszarze gminy. Zestawienie zada L ekologicznych przewidzianych dla Gminy Pyzdry, z uwzgl Bdnieniem aspektów ekonomicznych, zawarto w harmonogramie realizacyjnym (tabela 57). Z uwagi na szeroki zakres przedsi Bwzi B4 koniecznych do osi =gni Bcia wyznaczonych celów, spo Vród wszystkich zada L ekologicznych wybrano pewn = grup B zada L, któr = nale by realizowa 4 w pierwszej kolejno Vci. S = to zadana przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007 jako tzw. zadania priorytetowe - krótkoterminowe. W harmonogramie uj Bto równie b zadaniami przewidzianymi do realizacji w latach 2008 – 2011, s = to zadania długoterminowe.

5.3.1. Przyj Bte kryteria wyboru zada L priorytetowych

W celu realizacji Polityki ekologicznej na terenie Gminy Pyzdry konieczne było ustalenie harmonogramu prowadzenia zada L ekologicznych z rozbiciem na zadania krótko i długookresowe oraz mechanizmy finansowo - ekonomiczne. Do najwa bniejszych kryteriów w skali gminy branych pod uwag B podczas sporz =dzania planu operacyjnego na lata 2004 – 2007 z perspektyw = do roku 2011 nale by wymieni 4: cele i kierunki wynikaj =ce z Polityki Ekologicznej Pa Lstwa; zadania i kierunki zawarte w Programie Ochrony Urodowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2003 – 2006, z perspektyw = na lata 2007 - 2010; kryteria przyj Bte w Strategii rozwoju Województwa Wielkopolskiego;

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 125 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

cele i zadania wynikaj =ce z Programu Ochrony Urodowiska dla Powiatu Wrzesi Lskiego; dysproporcje pomi Bdzy stanem wymaganym, a aktualnym; wymogi wynikaj =ce z obowi =zuj =cych ustaw; okresy przej Vciowe wynegocjowane przez Polsk B dot. ustawodawstwa Unijnego; mo bliwo V4 uzyskania wsparcia finansowego z ró bnych `ródeł; ponadlokalny wymiar przedsi Bwzi Bcia; obecne zaawansowanie inwestycji; potrzeby gminy wa bne przy osi =gni Bciu zrównowa bonego rozwoju; wielokrotna korzy V4 z tytułu realizacji przedsi Bwzi Bcia.

5.3.2. Harmonogram realizacji zada L ekologicznych

W harmonogramie realizacyjnym (tabela 57) przygotowanym dla Gminy Pyzdry zestawiono cele, kierunki działa L i zadania ekologiczne w odniesieniu do poszczególnych elementów Vrodowiska. Celom ekologicznym przyporz =dkowano konkretne zadania z okre Vleniem czasu ich realizacji i instytucji, które powinny je realizowa 4 lub współrealizowa 4. Z uwagi na specyfik B niektórych zada L np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne b Bd= one realizowane zarówno w uj Bciu krótko jak i długoterminowym. W ramach wyznaczonego harmonogramu realizacyjnego, zadania podzielono na zadania własne gminy i zadania koordynowane. Opracowanie pn. „Wytyczne sporz =dzania programów ochrony Vrodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” wydane przez Ministerstwo Urodowiska w 2002 roku, definiuje wy bej wymienione zadania nast Bpuj =co: • zadania własne gminy – przedsi Bwzi Bcia, które b Bd= finansowane w cało Vci lub cz BV ciowo ze Vrodków b Bd=cych w dyspozycji gminy; • zadania koordynowane - pozostałe zadania zwi =zane z ochron = Vrodowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s = finansowane ze Vrodków przedsi Bbiorstw oraz ze Vrodków zewn Btrznych, b Bd=cych w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, b =d` instytucji działaj =cych na terenie gminy, ale podległych bezpo Vrednio organom wojewódzkim, b =d` centralnym.

Proces zarz =dzania Vrodowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Maj =c na uwadze spójno V4 koordynacji działa L pomi Bdzy poszczególnymi szczeblami władz samorz =dowych i rz =dowych a tak be współprac B z pozostałymi partnerami, zarz =dzanie 126 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Vrodowiskiem Gminy Pyzdry przy pomocy Programu Ochrony Urodowiska wymaga 4 bBdzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga bowanych w jego realizacj B, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze gminy pełni = w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn = z wa bniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr = składaj = si B akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi =zane odpowiednio z okre Vlonymi obszarami zagadnie L Vrodowiskowych. Władze pełni = równie b funkcje wykonawcze (zadania wynikaj =ce z ustaw) i kontrolne. Po b= dane jest, aby władze gminy pełniły równie b funkcje kreuj =ce działania ukierunkowane na popraw BVrodowiska.

Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz =cych si B do zagadnie L ochrony Vrodowiska nale b= : standardy i normy Vrodowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno V4 administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s = opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W Vród instrumentów o charakterze społecznym wyró bniamy dost Bp do informacji, komunikacj B społeczn =, edukacj B i promocj B ekologiczn =. Zadania ekologiczne nie uj Bte w harmonogramie, a zamieszczone w cz BV ci opisowej dotycz =cej polityki ekologicznej, stanowi = dla gminy dodatkow = baz B mo bliwo Vci realizacyjnych w ramach opracowanego Programu Ochrony Urodowiska. Ich ewentualne wprowadzenie do harmonogramu mo be nast =pi 4 na etapie przewidzianym Prawem Ochrony Urodowiska (art. 14 ust. 2), po czteroletniej weryfikacji polityki ekologicznej pa Lstwa. W takim samym cyklu zało bono przyjmowanie kolejnych etapów realizacji Programu Ochrony Urodowiska dla Gminy Pyzdry.

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY URODOWISKA 127 Harmonogram realizacyjny zada L dla Gminy Pyzdry na lata 2004 – 2011 T a b e l a 56 Lata realizacji Jednostki Szacunko i podmioty we 1) Kierunki działania Zadania ekologiczne odpowiedzial _ródła finansowania koszty ne za [PL] 2004 2004 2005 2006 2007 realizacj B 2008 - 2011 - 2011 2008

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cel 1: Rozwój ró bnych dziedzin ruchu turystycznego i rekreacji poprzez optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych powiatu, przy pełnej ochronie przyrody i krajobrazu. Promocja walorów przyrodniczych gminy. • Utrzymanie istniej =cej i budowa ZADANIA WŁASNE Gmina zale bne od nowej infrastruktury turystycznej na 1. Tworzenie zach Bt i warunków dla rozwoju gospodarstw mo bliwo Vci x x x x x Bud bet Gminy terenie gminy, agroturustycznych i ekologicznych, bud beto • Współdziałanie samorz =du z wych nadle Vnictwami, Dyrekcj = Parku 2. Opracowanie i wydawanie folderu reklamuj =cego walory Gmina Brak Krajobrazowego, instytucjami gminy. x x x x danych Bud bet Gminy pozarz =dowymi odno Vnie rozwoju kosztowych turystyki, ZADANIA KOORDYNOWANE Gminy: Pyzdry, Urodki własne gmin, Promowanie turystycznych walorów 1. Budowa Vcie bki rowerowej tras = kolejko w =skotorowej x x Kołaczkowo i 800,0 Vrodki pomocowe gminy – organizowanie imprez Wrzesnia – Pyzdry Wrzesnia promocyjnych 2. Wyznaczenie i urz =dzanie Vcie bek rowerowych i szlaków Gmina, Urodki własne turystyki pieszej na terenach Parku Krajobrazowego Nadle Vnictwo, Brak jednostek x x x Parki, PTTK danych realizuj =cych, Vrodki kosztowych pomocowe

3. Utworzenie Vcie bki przyrodniczo-le Vnej w pobli bu „Zielonej Gmina, Urodki własne Szkoły” we Wr =bczynkowskich Holendrach Nadle Vnictwo, jednostek x x 10,0 Parki, realizuj =cych,

4. Wyznaczenie i utrzymanie szlaków turystyki konnej, Gmina, Urodki własne x x x Nadle Vnictwo, 90,0 jednostek PTTK realizuj =cych, 5. Utrzymanie i budowa pól biwakowych i miejsc parkingowych, Gmina, Urodki własne x x x Nadle Vnictwo 270,0 jednostek realizuj =cych, 6. Budowa przystani wraz z zapleczem rekreacyjno- Gmina, Bud bet Gminy, Vrodki wypoczynkowym dla jednostek pływaj =cych na rzece Warcie w x x x organizacje 1250,0 pomocowe Pyzdrach, pozarz =dowe 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cel 2 : Zapewnienie maksymalnej ochrony Vrodowiska, oszcz Bdnego gospodarowania i korzystania z jego zasobów poprzez edukacj B ekologiczn = mieszka Lców i kształtowanie postawy przyjaznej Vrodowisku. • Podnoszenie Vwiadomo Vci ZADANIA WŁASNE Gmina zale bne od ekologicznej społecze Lstwa : rolników, 3. Powołanie Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej, mo bliwo Vci x Bud bet Gminy organizatorów turystyki i agroturystyki, bud betowy przedsi Bbiorców ch • Aktywna edukacja dzieci 2. Organizacja i utrzymanie „Zielonej Szkoły” w Gmina pomieszczeniach szkoły we Wr =bczynkowskich Holendrach, Bud bet Gminy, Vrodki i młodzie by w formalnym systemie x x x 30,0 kształcenia pomocowe • Zapewnienie społecze Lstwu niezb Bdnych informacji o stanie 3. Wspieranie szkolnych kół zainteresowa L o tematyce Gmina zale bne od ekologicznej oraz konkursów o tematyce ekologicznej (np. na mo bliwo Vci Vrodowiska naturalnego, x x x x Bud bet Gminy • Wspieranie inicjatyw edukacyjnych najbardziej ekologiczn = klas B); bud betowy pozarz =dowych organizacji ch 4. Organizacja kampanii informacyjnych dotycz =cych zagro beL Gmina ekologicznych i innych grup zale bne od wynikaj =cych z coraz wi Bkszej ilo Vci odpadów, nieznacznego społecznych. mo bliwo Vci poziomu ich recyklingu i niewła Vciwego składowania, x x x x Bud bet Gminy bud betowy oszcz Bdno Vci energii cieplnej i elektrycznej oraz korzy Vci ch wynikaj =cych z termorenowacji budynków; 5. Regularne aktualizowanie strony internetowej www. Gmina zale bne od mo bliwo Vci x x x x Bud bet Gminy bud betowy ch 6. Wykorzystanie elementów przyrodniczych i kulturowych do Gmina zale bne od kreowania wizerunku Gminy (poprzez ujednolicony wzór mo bliwo Vci x x x x Bud bet Gminy wizytówek, papieru listowego z herbem gminy oraz inne materiały bud betowy reklamowe np. długopisy); ch 7. Udział Urz Bdu Gminy w akcji „Sprz =tanie Vwiata”, „Dnia Gmina zale bne od Ziemi”; mo bliwo Vci x x x x Bud bet Gminy bud betowy ch Cel 3 : Rozwój i bie b= ca ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo. Ochrona walorów krajobrazu rekreacyjnego i rolniczego

• Bie b= ca ochrona obszarów i ZADANIA WŁASNE Gmina zale bne od obiektów prawnie chronionych i 1. Promowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych mo bliwo Vci x x x x Bud bet Gminy tworzenie – w razie potrzeby nowych i ekologicznych w gminie bud betowy obszarów ch • Eksponowanie zabytków i 2. Ochrona kasztanowców przed szrotówkiem Gmina Brak ciekawych miejsc pod wzgl Bdem kasztanowcowiaczkiem, Bud bet Gminy, Vrodki x x x x danych architektonicznym i krajobrazowym, pomocowe kosztowych 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 • 3. Inwentaryzacja oraz ochrona starych drzew, Gmina Ochrona obiektów cennych Brak Bud bet Gminy, Vrodki przyrodniczo oraz zapewnienie do nich x x x x x danych pomocowe selektywnego dost Bpu (ochrona tych kosztowych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem), 4. Podj Bcie działa L w sprawie ustanowienia nowych form Gmina ochrony przyrody (pomniki przyrody, u bytki ekologiczne, koszty stanowiska dokumentacyjne, korytarze ekologiczne w dolinach x x x administra Bud bet Gminy rzek, a tak be obszarów i obiektów o szczególnych walorach i cyjne znaczeniu przyrodniczym); 5. Bie b= ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych; Gmina Brak Bud bet Gminy, Vrodki x x x x danych pomocowe kosztowych 6. Restrykcyjny nadzór nad przestrzeganiem zakazu wypalania Gmina, Policja koszty ł=k, Vciernisk, rowów itp. – edukacja i nakładanie kar; x x x x administra Bud bet Gminy cyjne 7. Przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej, celem Gmina Brak wskazania cennych przyrodniczo siedlisk, które naleby wył =czy 4 Bud bet Gminy, Vrodki x x danych np. z zalesiania pomocowe kosztowych 8. Rygorystyczne przestrzeganie wymaga L ochrony przyrody w Gmina ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, koszty budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego oraz prowadzenia x x x x administra Bud bet Gminy działalno Vci rolniczej; cyjne

Cel 4: Zachowanie i wzrost ró bnorodno Vci biologicznej istniej =cych zasobów le Vnych. Poprawa stanu zdrowotnego lasów.

• Zwi Bkszanie ró bnorodno Vci ZADANIA WŁASNE Gmina gatunkowej lasów i bie b= ca ochrona 1. Ustalenie lokalizacji zalesie L i zadrzewie L w miejscowych koszty istniej =cych kompleksów le Vnych, planach zagospodarowania przestrzennego gminy, x x x administra Bud bet Gminy • Stały monitoring Vrodowiska 2. cyjne le Vnego w celu przeciwdziałania stanom niepo b= danym ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina, Urodki własne • Racjonalna gospodarka le Vna na 1. Zalesianie gruntów rolnych, wła Vciciele Brak jednostek terenach nie b Bd=cych pod zarz =dem x x x x gruntów danych realizuj =cych, Vrodki Lasów Pa Lstwowych. kosztowych pomocowe

3. Inwentaryzacja lasów prywatnych pod k =tem jako Vci Gmina, Brak Urodki własne Starostwo drzewostanów, x x x danych jednostek kosztowych realizuj =cych, 4. Realizacja bie b= cych zabiegów piel Bgnacyjnych zgodnie z Nadle Vnictwo, Brak Urodki własne wła Vciciele potrzebami hodowlanymi i przyjaznych Vrodowisku. x x x x danych jednostek gruntów kosztowych realizuj =cych, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cel 5: Wła Vciwe u bytkowanie istniej =cych zasobów glebowych, ich ochrona i rekultywacja • Racjonalne zu bycie Vrodków ZADANIA WŁASNE Gmina ochrony ro Vlin i nawozów oraz 1. Prowadzenie wła Vciwej struktury zagospodarowania przestrzennego (zminimalizowanie powierzchni gruntów rolnych o ubywanie sprawnego sprz Btu rolniczego koszty • wy bszych klasach bonitacyjnych wył =czonych z produkcji rolnej i Wła Vciwe przechowywanie x x x x administra Bud bet Gminy przeznaczonych na inne cele oraz zagospodarowywanie gruntów nawozów organicznych cyjne • Wdra banie i przestrzeganie zasad o niskiej przydatno Vci rolniczej); Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych • Ochrona gleb przed degradacj = i 2. Ochrona i wprowadzenie zadrzewie L i zakrzewie L Gmina, rekultywacja gleb zdegradowanych Brak Urodki własne Vródpolnych i przydro bnych spełniaj =cych rol B przeciwerozyjn =; wła Vciciele x x x x danych jednostek gruntów kosztowych realizuj =cych, 3. Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej (Kodeks Gmina, ODR Bud bet Gminy, Vrodki Brak Dobrych Praktyk Rolniczych); pomocowe x x x x danych kosztowych 4. Wspieranie przedsi Bwzi B4 maj =cych na celu tworzenie i Gmina Bud bet Gminy, Vrodki zale bne od rozwój gospodarstw ekologicznych oraz wspieranie rolnictwa pomocowe mo bliwo Vci integrowanego; x x x x bud betowy ch 5. Bie b= ca rekultywacja terenów zdegradowanych, Gmina, Brak Urodki własne x x x x wła Vciciele danych jednostek gruntów kosztowych realizuj =cych, 6. Wła Vciwe składowanie nawozów organicznych, Wła Vciciele Brak Urodki własne x x gruntów danych jednostek kosztowych realizuj =cych, 7. Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Gmina Bud bet Gminy, Vrodki miejscowo Vci Walga. pomocowe x x 100,0

Cel 6: Racjonalne zagospodarowanie zasobów surowców mineralnych z uwzgl Bdnieniem ochrony Vrodowiska i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych • Rekultywacja terenów ZADANIA WŁASNE Gmina Brak Bud bet Gminy, Vrodki 1. Rekultywacja dzikich wyrobisk surowców mineralnych danych pomocowe poeksploatacyjnych x x x x • Ochrona obszarów kosztowych perspektywicznych 2. Inwentaryzacja terenów wyst Bpowania udokumentowanych Gmina Brak Bud bet Gminy, Vrodki złó b surowców mineralnych i okre Vlenie w planie danych pomocowe zagospodarowania przestrzennego ich ewentualnego x x x kosztowych wykorzystania. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cel 7: Zapewnienie wszystkim mieszka Lcom odpowiedniej jako Vci wody do picia. Przywrócenie wysokiej jako Vci wód powierzchniowychi racjonalne gospodarowanie wod = • Monitoring studni kopanych ZADANIA WŁASNE Gmina koszty Bud bet Gminy (wykorzystywanych jako szamba) i ich 1. Bie b= ca ewidencja i kontrola stanu technicznego szamb x x x x administra prawidłowa likwidacja, cyjne • Zintensyfikowanie kontroli stanu 2. Prowadzenie bie b= cej rejestracji i kontroli nielegalnych Gmina koszty Bud bet Gminy technicznego szamb i uj B4 wody podł =cze L wodoci =gowych, wydawanie i egzekwowanie administra x x x x • Promowanie pro Vrodowiskowych odpowiednich decyzji administracyjnych, cyjne zasad uprawy, chowu zwierz =t hodowlanych i produkcji ro Vlinnej 3. Budowa stacji uzdatniania wody w miejscowo Vci Walga, Gmina Bud bet Gminy, Vrodki • Racjonalne stosownie i pomocowe przestrzeganie agrometeorologicznych x x 3000,0 terminów stosowania nawozów sztucznych i Vrodków ochrony ro Vlin 4. Bie b= ca rejestracja i kontrola gromadzenia i odprowadzania Gmina koszty Bud bet Gminy • Budowa, rozbudowa i modernizacja Vcieków w tym bie b= ca identyfikacja wła Vcicieli nielegalnych administra sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej, podł =cze L, wydawanie i egzekwowanie odpowiednich decyzji x x x x cyjne • Budowa oczyszczalni administracyjnych, przydomowych w miejscach poza zasi Bgiem sieci kanalizacyjnej, 5. Likwidacja dzikich podł =cze L do kanalizacji deszczowej, Gmina koszty Bud bet Gminy • Kontrola miejsc nielegalnych administra x x odprowadze LVcieków do wód cyjne powierzchniowych • Rozbudowa i modernizacja sieci 6. Budowa kanalizacji sanitarnej z przykanalikami w mie Vcie Gmina Bud bet Gminy, Vrodki wodoci gowe Pyzdry i wsi Dłusk, pomocowe = x 2062,0 • Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna. 7. Budowa dwóch stawów rybnych o pow. 12 ha dla celów Gmina Brak Bud bet Gminy, Vrodki sportowo rekreacyjnych. danych pomocowe x x x kosztowych

8. Opracowanie koncepcji gospodarki wodno – Vciekowej; Gmina koszty Bud bet Gminy administra x x cyjne

9. Wdro benie i realizacja powiatowego planu operacyjnego Gmina koszty Bud bet Gminy ochrony przed powodzi = (dla terenów potencjalnie zagro bonych administra x x x x zalaniem); cyjne

10. Wdra banie pro Vrodowiskowych metod produkcji ro Vlinnej i Gmina, ODR Brak Bud bet Gminy, Vrodki hodowli zwierz =t x x x x danych pomocowe kosztowych ZADANIA KOORDYNOWANE RZGW Brak Urodki własne 1. Inwentaryzacja, odbudowa i regulacja oraz prawidłowa WZMiUW P- L danych jednostek x x x x eksploatacja systemów melioracji podstawowej; kosztowych realizuj =cych, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 2. Kanał Bartosz odbudowa rzeki dot.odcinka przy pompowni RZGW Brak Urodki własne 7,3 km x x x WZMiUW P- L danych jednostek kosztowych realizuj =cych, 3. Kanał Bartosz odbudowa rzeki 9,6 km RZGW Brak Urodki własne x x WZMiUW P- L danych jednostek kosztowych realizuj =cych, 4. Kanał Monikowski w m. Lisewo odbudowa 3,5 km RZGW Brak Urodki własne x WZMiUW P- L danych jednostek kosztowych realizuj =cych, 5. Kanał Flisa w m. Pyzdry – odbudowa 2,0 km RZGW Brak Urodki własne x WZMiUW P- L danych jednostek kosztowych realizuj =cych, 6. Przepompownia p.powodziowa na kanale Bartosz w RZGW Brak Urodki własne m. Modlica xx WZMiUW P- L danych jednostek kosztowych realizuj =cych, Cel 8: Spełnienie wymaga L ustawodawstwa UE w zakresie jako Vci powietrza poprzez sukcesywn = redukcj B substancji zanieczyszczaj =cych powietrze, zwłaszcza emisji niskiej i komunikacyjnej

• Opracowanie programu ZADANIA WŁASNE Gmina Bud bet Gminy, Vrodki termomodernizacji małych obiektów ze 1. Termomodernizacja – wymiana stolarki okiennej w budynku pomocowe zmian = no Vnika ciepła na bardziej szkół; podstawowej i gimnazjum w Pyzdrach, x 200,0 ekologiczne, • Modernizacja systemów cieplnych, • Wzrost wykorzystania 2. Wymiana instalacji CO i kotłowni w budynku szkół; Gmina Bud bet Gminy, Vrodki podstawowej i gimnazjum w Pyzdrach, pomocowe odnawialnych `ródeł energii, x x 400,0 • Eliminacja spalania odpadów w kotłowniach domowych, • Ograniczenie emisji 3. Wymiana pokrycia dachowego szkoły we Wr =bczynkowskich Gmina Bud bet Gminy, Vrodki Holendrach, pomocowe komunikacyjnej, x 100,0 • Wdra banie nowoczesnych technologii, przyjaznych Vrodowisku, 4. Termoizolacja budynku o Vrodka zdrowia w Pyzdrach, Gmina Bud bet Gminy, Vrodki pomocowe x 50,0

5. Termoizolacja budynku szkoły podstawowej w Górnych Gmina Bud bet Gminy, Vrodki Gr =dach, pomocowe x 50,0

6. Wyznaczenie, w oparciu o studia uwarunkowa L i kierunków Gmina koszty Bud bet Gminy zagospodarowania przestrzennego gminy, obszarów rozwoju administra energetyki odnawialnej x x x cyjne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 7. Eliminowanie w Bgla jako paliwa w kotłowniach komunalnych Gmina Brak Bud bet Gminy na rzecz paliw niskoemisyjnych (drewno, wierzba energetyczna, danych Urodki własne x x x x gaz, olej opałowy); kosztowych jednostek realizuj =cych, 8. Edukacja ekologiczna społecze Lstwa na temat: Gmina, GPEE Brak Bud bet Gminy, Vrodki wykorzystania proekologicznych no Vników energii oraz danych pomocowe szkodliwo Vci spalania materiałów odpadowych (działalno V4 x x x x kosztowych Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej);

9. Wsparcie finansowe dla mieszka Lców zmieniaj =cych Gmina zale bne od Bud bet Gminy, Vrodki ogrzewanie w Bglowe na bardziej ekologiczne - dotacje dla mo bliwo Vci pomocowe x x x x mieszka Lców z tytułu zmiany `ródeł ogrzewania bud betowy ch ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina, Brak Urodki własne 1. Bie b= ca modernizacja dróg, zarz =dcy dróg danych jednostek x x x x wojew. I kosztowych realizuj =cych, powiatowych 2. Ograniczenie ruchu docelowego na obszarach Gmina, Brak Urodki własne najcenniejszych przyrodniczo, zarz =dcy dróg danych jednostek x x x x wojew. I kosztowych realizuj =cych, powiatowych Cel 9 : Zmniejszenie uci =b liwo Vci hałasu dla mieszka Lców i Vrodowiska • Ochrona przed hałasem ZADANIA WŁASNE Gmina koszty Bud bet Gminy komunikacyjnym, 1. Wprowadzenie do planów zagospodarowania administra • Ochrona przed hałasem przestrzennego zapisów sprzyjaj =cych ograniczeniu zagro benia x x cyjne przemysłowym Vrodowiska hałasem,

2. Systematyczne wprowadzanie pasów zieleni Gmina Brak Bud bet Gminy, Vrodki wielowarstwowej zieleni izolacyjnej, danych pomocowe x x x x kosztowych

ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina, Brak Urodki własne 1. Inwentaryzacja miejsc o najwi Bkszym nat Bb eniu ruchu zarz =dcy dróg danych jednostek x x x drogowego, wojew. I kosztowych realizuj =cych, powiatowych 2. Monitoring hałasu drogowego w wyznaczonych punktach i Gmina, Brak Urodki własne ocena akustyczna wybranych miejsc zarz =dcy dróg danych jednostek x x x wojew. I kosztowych realizuj =cych, powiatowych 3. Wzmocnienie działalno Vci kontrolnej organów Gmina, WIO U Brak Urodki własne samorz =dowych w porozumieniu z WIO U w zakresie emisji danych jednostek hałasu przez podmioty korzystaj =ce ze Vrodowiska; kosztowych realizuj =cych, x x x x 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 4. Inwentaryzacja `ródeł emisji hałasu do Vrodowiska, Gmina, WIO U Brak Urodki własne zwłaszcza hałasu przemysłowego; danych jednostek x x x kosztowych realizuj =cych,

Cel 10: Ochrona mieszka Lców przed polami elektromagnetycznymi • Preferowanie małokonfliktowych ZADANIA WŁASNE Gmina koszty Bud bet Gminy lokalizacji `ródeł pól 1. Wprowadzenie do planów zagospodarowania administra elektromagnetycznych. przestrzennego zasad lokalizacji instalacji emituj =cych fale x x cyjne elektromagnetyczne;

2. Zachowanie terenu wolnego od zabudowy mieszkaniowej lub Gmina koszty Bud bet Gminy innej przeznaczonej na stały pobyt ludzi w odległo Vciach od stacji administra i linii elektromagnetycznych ustalonych odpowiednimi decyzjami i x x x x cyjne uchwałami;

ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina, Brak Urodki własne 1. , Minimalizowanie liczb wysokich konstrukcji antenowych i operatorzy i danych jednostek lokalizowanie urz =dze L nadawczych kilku u bytkowników na ubytkownicy kosztowych realizuj =cych, x x x x jednej konstrukcji wspólnej ze wzgl Bdu na ochron B krajobrazu; urz =dze L nadawczych

Cel 11 Ochrona przed awariami przemysłowymi • Ochrona przed awariami ZADANIA WŁASNE Gmina koszty Bud bet Gminy przemysłowymi 1. Zidentyfikowanie ewentualnych przedsi Bbiorstw administra wykorzystuj =cych substancje niebezpieczne i wykorzystanie cyjne wniosków płyn =cych z ich planów operacyjnych do x x x opracowywania i aktualizacji planów zagospodarowania przestrzennego;

2. Stworzenie systemu informowania społecze Lstwa o Gmina koszty Bud bet Gminy mo bliwo Vci wyst =pienia zagro benia; administra x x x x cyjn

e 3. Identyfikacja terenów potencjalnie zagro bonych z tytułu Gmina koszty Bud bet Gminy mo bliwo Vci wyst =pienia powa bnej awarii lub kl Bski bywiołowej; administra x x cyjne

4. Modernizacja i doposa benie w sprz Bt ratownictwa Gmina zale bne od Bud bet Gminy, Vrodki ekologicznego OSP. mo bliwo Vci pomocowe x x x x bud betowy ch 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cel 12: Racjonalizacja zu bycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych • Racjonalizacja zu bycia wody; ZADANIA WŁASNE Gmina zale bne od Bud bet Gminy, Vrodki 5. Wprowadzenie bod `ców ekonomicznych dla przedsi Bwzi B4 mo bliwo Vci pomocowe • Zmniejszenie materiałochłonno Vci i proekologicznych (ulgi podatkowe, mo bliwo V4 współfinansowania, x x x x bud betowy odpadowo Vci produkcji; itp.); ch • Zmniejszenie energochłonno Vci gospodarki i wzrost wykorzystania 2. Opracowanie przez gmin B (zgodnie z Prawem Gmina Brak Bud bet Gminy, Vrodki energii ze `ródeł odnawialnych. Energetycznym) planów zaopatrzenia w energi B. Gminny Plan danych pomocowe Energetyczny powinien okre Vla 4 rozwi =zania w tym przedmiocie x kosztowych na obszarze gminy z uwzgl Bdnieniem zasad ochrony Vrodowiska

3. Poprawa parametrów energetycznych budynków - Gmina Bud bet Gminy, Vrodki zale bne od termorenowacja (dobór drzwi i okien o niskim współczynniku pomocowe mo bliwo Vci przenikalno Vci cieplnej, wła Vciwa izolacja termiczna Vcian - x x bud betowyc ocieplenie budynków) –w budynkach komunalnych; h 4. Wdra banie energii otrzymywanej z surowców odnawialnych Gmina zale bne od Urodki własne w całkowitym zu byciu energii - zaprowadzenie katalogu ofert mo bliwo Vci x x jednostek dost Bpnych technologii i udost Bpnienie ich zainteresowanym bud betowyc realizuj =cych, h 5. Uprawa wierzby energetycznej na terenie gminy, Gmina, rolnicy Brak Urodki własne danych x x x jednostek kosztowych realizuj =cych, ZADANIA KOORDYNOWANE Przedsi Bbiorst 1. Ograniczenie zu bycia wody z uj B4 podziemnych do celów wa brak Urodki własne przemysłowych (poza przemysłem spo bywczym i niektórymi RZGW x x danych jednostek specjalnymi działami produkcji); kosztowych realizuj =cych,

1) – nale by tu tak be rozumie 4 Vrodki Unii Europejskiej, dotacje oraz kredyty, o które b Bd= wyst Bpowa 4 jednostki realizuj =ce dane zadanie; Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO

Edukacja ekologiczna znalazła stosown = rang B zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony Vrodowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o Vwiaty. Artykuł 6.1 ustawy o ochronie przyrody mówi, i b „Popularyzowanie, informowanie i promocja ochrony przyrody s = obowi =zkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych i o Vwiatowych, a tak be publicznych Vrodków masowego przekazu”. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie b z podpisanych przez Polsk B dokumentów mi Bdzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Ponadto warto V4 maj = inne mi Bdzynarodowe konwencje, których Polska jest sygnatariuszem takie jak: Konwencja o ochronie ró bnorodno Vci biologicznej, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Konwencja o dost Bpie do informacji, udziale społecze Lstwa w podejmowaniu decyzji oraz dost Bpie do sprawiedliwo Vci w sprawach ochrony Vrodowiska. Umieszczanie zapisów dotycz =cych edukacji w mi Bdzynarodowych konwencjach i zapisach Vwiadczy o du bej roli jak = promocja edukacji ekologicznej powinna pełni 4 w działaniach na rzecz ochrony Vrodowiska. Zapisy dotycz =ce zasady uspołeczniania polityki ekologicznej przez stworzenie warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania modelu zrównowa bonego rozwoju znalazły si B równie b w II Polityce Ekologicznej Pa Lstwa, przyj Btej przez Sejm RP w 2001 r. W wyniku realizacji ustale L Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Urodowiska Zasobów Naturalnych i Le Vnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim okre Vlone cele, z których do podstawowych nale b= miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach bycia oraz wdro benie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło bone na konkretne zadania, uj Bte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej. Nale b= do nich: • rozpowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach bycia, uwzgl Bdniaj =c równie b prac B i wypoczynek; czyli obj Bcie stał = edukacj = ekologiczn = wszystkich mieszka Lców Rzeczpospolitej Polskiej, • wdro benie edukacji ekologicznej jako przedmiotu interdyscyplinarnego na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, • tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowi =cych rozwini Bcie Narodowego Programu Edukacji VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 137 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Ekologicznej, uwzgl Bdniaj =ce propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizuj =ce projekty ekologiczne dla lokalnej społeczno Vci, • promowanie dobrych do Vwiadcze L z zakresu metodyki edukacji ekologicznej. Na podstawie postanowie L tego dokumentu powinna by 4 realizowana edukacja ekologiczna na obszarach jednostek samorz =dowych.

6.1. Potrzeba edukacji ekologicznej

Edukacja Vrodowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcj = kształcenia i wychowywania społecze Lstwa w duchu poszanowania Vrodowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my Vle 4 globalnie, działa 4 lokalnie" . Wa bnym elementem jest ł=czenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn = oraz działaniami praktycznymi. Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania Vrodowiska. Musi dociera 4 do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi =zku z tym wa bne jest znalezienie odpowiednich Vrodków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa 4 informacj B ekologiczn =. Uwzgl Bdniaj =c konieczne zró bnicowanie form i tre Vci przekazu, mo bna przyj =4 podział mieszka Lców na cztery główne grupy, do których trafia 4 b Bd= odpowiednio przygotowane formy edukacyjne: • pracowników samorz =dowych gminy (wójt, radni gminni, sołtysi i pracownicy urz Bdów); • nauczyciele; • dzieci i młodzie b; • doro Vli mieszka Lcy.

Nale by równocze Vnie wyznaczy 4 cele i efekty , jakie ma przynie V4 prowadzona akcja edukacyjno-informacyjna. S = nimi przede wszystkim: 1. Ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakoVci wód; 2. Daj =ce si B zmierzy 4, ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe, a tym samym wydłu benie okresu wykorzystania składowiska odpadów; 3. Ograniczenie zanieczyszcze L powietrza; 4. Poprawa stanu zieleni (parki, lasy); 5. Powstanie trwałych grup mieszka Lców, współpracuj =cych z samorz =dem lokalnym, podejmuj =cych nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej;

138 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

6. Zwi Bkszenie sprzyjaj =cego nastawienia społeczno Vci lokalnej do ochrony Vrodowiska.

6.2. Gminny Punkt Edukacji Ekologicznej (GPEE)

Realizuj =c na terenie gminy edukacj B ekologiczn =, nale by pami Bta 4, be bez aktywnego udziału społecze Lstwa i współpracy z władzami lokalnymi nie b Bdzie mo bliwe rozwi =zanie problemów ekologicznych, czyli wdra banie zasad zrównowa bonego rozwoju. Głównym, bowiem celem edukacji ekologicznej jest zmiana zachowa L na proekologiczne wszystkich grup społecznych. Dlatego dla prawidłowego funkcjonowania kampanii edukacji społecze Lstwa zwi =zanej z wdra baniem zrównowa bonego rozwoju na terenie gminy niezb Bdna jest sprawna koordynacja wszystkich działa L edukacyjnych. Z tego wzgl Bdu nale by rozwa by4 mo bliwo V4 utworzenia przy siedzibie Urz Bdu Gminy Pyzdry Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej (GPEE). Głównym celem działalno Vci punktu byłoby koordynowanie działa L edukacyjnych prowadzonych przez gmin B z polityk = ekologiczn = powiatu. Punkt powinien by 4 tak be inicjatorem lokalnych czy ponadlokalnych działa L edukacyjnych i pełniłoby rol B pomostu informacyjnego pomi Bdzy władzami gminy a mieszka Lcami. Punkt jednocze Vnie powinien przej =4 zadania zwi =zane z pozyskiwaniem Vrodków na zaplanowane działania. Najwi Bksze rezultaty przynosz = bowiem niekonwencjonalne, jednocze Vnie efektywne działania edukacyjno – informacyjne, adresowane do ró bnych Vrodowisk. Nale by równie b pami Bta 4, be podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma nie tylko odpowiednia edukacja ekologiczna, ale te b zapewnienie powszechnego dost Bpu do informacji o Vrodowisku. Z chwil = skoordynowania wszystkich działa L oraz opracowania dalszych wspólnych przedsi Bwzi B4 mo be nast =pi 4 konieczno V4 poszerzenia składu osobowego Centrum. Przej Błoby ono równocze Vnie zadania zwi =zane z pozyskiwaniem Vrodków na zaplanowane działania. Do zada L GPEE mogłoby nale be4 nawi =zanie współpracy z innymi gminami i Nadle Vnictwami w celu wymiany do Vwiadcze L w ochronie Vrodowiska i edukacji ekologicznej. Takie współdziałanie byłoby korzystne dla obu stron, mogłoby zaowocowa 4 zwi Bkszeniem mo bliwo Vci operacyjnych GPEE. Ponadto współpraca mogłaby wychodzi 4 poza ramy krajowe, i wej V4 na poziom współpracy pomi Bdzy gminami partnerskimi Unii Europejskiej. Taka współpraca otwiera nowe mo bliwo Vci i perspektywy dla edukacji ekologicznej w gminie np. w zakresie wymiany młodzieby, szkolenia kadr ochrony Vrodowiska, jak równie b uzyskiwania Vrodków pomocowych. VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 139 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Działania edukacyjne prowadzone przez Punkt Edukacji Ekologicznej powinny obj =4 trzy zasadnicze segmenty: 1. edukacj B ekologiczn = obejmuj =c= decydentów (pracownicy samorz =dowi, sołtysi, radni), oraz osoby maj =ce przekazywa 4 informacje pozostałym grupom społecznym (nauczyciele, pracownicy słu bb komunalnych); 2. edukacj B ekologiczn = dzieci i młodzie by opart = na Vcisłej współpracy z placówkami oVwiaty; 3. edukacj B ekologiczn = dorosłych członków społeczno Vci lokalnych, realizowanej mi Bdzy innymi przez polityk B medialn = oraz prowadzenie okresowych akcji ekologicznych obejmuj =ce wszystkich mieszka Lców np. sprz =tanie Vwiata, wystawy, konkursy, festyny. Ponadto co pewien czas GPEE powinien organizowa 4 wystawy, na których prezentowałoby swoje wyniki i osi =gni Bcia na przestrzeni minionego okresu np. 6 miesi Bcy. Byłoby to swojego rodzaju podsumowanie wyników GPEE i okazja do przemy Vle L i wyci =gni Bcia wniosków co do dalszych kierunków działa L.

6.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społecze Lstwa

Decydenci

Do pierwszej grupy decydentów nale by zaliczy 4 przede wszystkim wójta, radnych oraz sołtysów. Do nich w du bej mierze nale by podejmowanie działa L z zakresu planowania, programowania i rozwoju. Przekładaj = si B one pó `niej na działania inwestycyjne i organizacyjne, zwi =zane z ochron = Vrodowiska na obszarze danej jednostki organizacyjnej. W zwi =zku z tym umocowaniem organizacyjnym osoby te powinny zosta 4 przeszkolone w pierwszej kolejno Vci. Wła Vciwy poziom ich Vwiadomo Vci ekologicznej oraz zrozumienie zasad rz =dz =cych si B zrównowa bonym rozwojem, pozwoli na łatwiejsze wprowadzanie niezb Bdnych działa L. Elementami edukacji ekologicznej w Vród tej grupy powinny by 4 organizowane dla nich spotkania ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje z praktykami, którzy realizuj = podobne zadania z zakresu zrównowa bonego rozwoju i ochrony Vrodowiska na własnym terenie. Nale by podkre Vli 4, be akcja edukacyjna prowadzona w Vród decydentów nie mo be mie 4 charakteru jednostkowego. Powinna by 4 prowadzona w sposób cykliczny (uwzgl Bdniaj =ca pozostałe obowi =zki wynikaj =ce z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniaj =ca ci =głe doskonalenie si B i dokształcanie tej grupy osób. 140 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Drug = grup = osób („decydenci po Vredni”), które powinny zosta 4 obj Bte akcj = edukacyjn = w pierwszej kolejno Vci s = osoby, które z racji wykonywanego zawodu maj = cz Bsty kontaktu z szersz = grupa mieszka Lców. Do grupy tych osób nale by zaliczy 4 mi Bdzy innymi urz Bdników, nauczycieli, ksi Bb y a tak be pracowników słu bb komunalnych. Prowadzenie w Vród tej grupy osób edukacji powinno koncentrowa 4 si B na zorganizowaniu im głównie cyklu spotka L i szkole L, a tak be zapewnienia dost Bpu do jak najszerszych zasobów materiałów literatury fachowej (czasopisma, periodyki, ksi =b ki, wydawnictwa multimedialne). Uzupełnieniem mogłyby by 4 tak be wyjazdy terenowe pozwalaj =ce przekona 4 si B naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony Vrodowiska. Bardzo istotne jest aby w zaplanowanym cyklu spotkaL znalazło si B co najmniej jedno dotycz =ce form przekazywania informacji. Dotyczy to głównie osób maj =cych bezpo Vredni kontakt z wi Bksz = liczb = osób. Nabyta wiedza powinna im ułatwi 4 przekazywanie informacji, prowadzenie spotka L czy wykładów, przekonywanie do własnego stanowiska. Istotne jest, aby osoby szczególnie z tej grupy, jako grupy du bego zaufania społecznego, w sposób rzetelny przedstawiały wszystkie aspekty planowanych do wprowadzenia inwestycji czy zmian w zakresie zagadnie L ochrony Vrodowiska. Musz = by 4 przygotowani do spotkania z lud `mi o ró bnym poziomie Vwiadomo Vci ekologicznej i umie 4 odpowiednio dostosowa 4 form B przekazywanych informacji.

Edukacja dzieci i młodzie by

Edukacja ekologiczna w szkołach jest obowi =zkiem ustawowym. Mówi o tym art. 6.2 oraz 6.3 ustawy o ochronie przyrody. Jednakbe dotychczas brak spójnego i ogólnie obowi =zuj =cego programu edukacji ekologicznej w szkole, obejmuj =cego interdyscyplinarnie wi Bkszo V4 nauczanych przedmiotów. Dlatego prowadzenie edukacji ekologicznej w Vród dzieci i młodzie by to najwa bniejszy segment działa L edukacyjnych. Dzi Bki wyrobieniu w nich nawyków wła Vciwego post Bpowania w zakresie szeroko rozumianej ochrony Vrodowiska, mo bna si B spodziewa 4, be wprowadzane inwestycje i zmiany, b Bd= znajdowały przychylniejsze przyzwolenie społecze Lstwa. Jak wynika z do Vwiadcze L dzieci i młodzie b mog = sta 4 si B swoistym przeka `nikiem tre Vci ekologicznych w swoich rodzinach. Mog = one „upomina 4” i nakłania 4 rodziców do wła Vciwego post Bpowania z odpadami powstaj =cymi w gospodarstwie domowym, prowadzenia wła Vciwej gospodarki wodno- Vciekowej, itp. W pewnym stopniu poprzez sw = Vwiadomo V4 ekologiczn = dzieci i młodzie b b Bd= kształtowa 4 tak be model konsumpcyjny w rodzinie. Dzi Bki temu podczas zakupów b Bd= wybierane np. opakowania wielokrotnego u bytku.

VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 141 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Edukacja ekologiczna dzieci i młodzie by w du bej mierze powinna opiera 4 si B na placówkach o Vwiatowych wszystkich szczebli. Z uwagi na brak odr Bbnego przedmiotu obejmuj =cego tylko zagadnienia edukacji ekologicznej tre Vci te powinny by 4 wł =czane w realizowane w ramach programów nauczania dla poszczególnych grup wiekowych.

Wychowanie przedszkolne

Przedszkola jako pierwszy etap edukacji powinien odgrywa 4 zasadnicz = rol B w kształtowaniu pozytywnych wzorców ekologicznych. Celem wychowania przedszkolnego w sferze kształtowania Vwiadomo Vci ekologicznej jest przede wszystkim: • Wyzwalanie ch Bci oraz kreowanie umiej Btno Vci obserwowania Vrodowiska naturalnego, • Kształtowanie wra bliwo Vci zarówno na pi Bkno jak i na szkody w Vrodowisku, • Uczenie szacunku dla innych istot, • Oddziaływanie na styl bycia i Vwiadomo V4 ekologiczn = rodziców, • Kształtowanie nawyków i zachowa L proekologicznych w byciu codziennym. Program przedszkolny powinien przekazywa 4 okre Vlone tre Vci ekologiczne, jednak nie w postaci m Bcz =cej wiedzy encyklopedycznej a zabaw i gier, zgodnie ze sprawdzon = zasad = „bawi =c – uczy 4”. Powinno to dotyczy 4 zarówno wiedzy teoretycznej jak i praktycznej. Bardzo wa bn= kwesti = jest Vwiadomo V4 samych wychowawców przedszkolnych, którzy powinni wychodzi 4 z własn = inicjatyw =, wspieran = przez swoj = pomysłowo V4 . Do podstawowych metod edukacji ekologicznej w przedszkolu powinno nale be4 organizowanie w przedszkolach zaj B4 kształtuj =cych ciekawo V4 i szacunek do przyrody. Mo bna tu wymieni 4 chocia bby wycieczki na łono natury, które s = jednym z lepszych sposobów zapoznania dzieci z okoliczn = przyrod = i zasadami jej funkcjonowania. Wycieczki te pełni = rol B edukacyjn = i poznawcz =, s = te b niejednokrotnie pierwsz = szans = na samodzielny, nieskr Bpowany i pełny kontakt z natur =. Rol B terenów wycieczkowych mog = bardzo dobrze pełni 4 Vcie bki edukacyjne, le Vne kompleksy promocyjne czy inne okoliczne ciekawe przyrodniczo tereny. Atrakcyjna forma zaj B4 powinna by 4 poparta odpowiedni = wiedz = nauczycieli, którzy b Bd= tłumaczy 4 i wyja Vnia 4 a tak be odpowiada 4 na pytania swoich wychowanków. Po byteczne mog = by 4 równie b działania maj =ce rozbudzi 4 ciekawo V4 przyrodnicz = i ch B4 poznania przyrody, takie jak: hodowla małych zwierz=t domowych, uprawa kwiatów itp. Zasób metod jest praktycznie nieograniczony i zale by tylko od pomysłowo Vci i inwencji

142 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry samych wychowawców. Nale by zaznaczy 4, be 4wiczenia praktyczne powinny by 4 oparte na mo bliwie du bej liczbie pomocy naukowych i zabawek. Ponadto udział w cyklicznych akcjach regionalnych typu: Sprz =tanie Vwiata, Dzie L ziemi, Dzie L ochrony Vrodowiska przyczyni si B do dbało Vci o czysto V4 swojego miejsca zamieszkania.

Szkoły podstawowe i ponadpodstawowe

Kolejnym etapem w edukacji ekologicznej s = szkoły podstawowe i ponadpodstawowe. Wa bn= kwesti = jest zachowanie ci =gło Vci edukacji zapocz =tkowanej na etapie przedszkolnym. W zwi =zku z dorastaniem młodzie by mo bliwe jest przekazywanie tre Vci w sposób bardziej wieloaspektowy. Rol B inicjatorów i pomysłodawców akcji proekologicznych powinni pełni4 nauczyciele i wychowawcy klas. Dlatego bardzo wa bna jest odpowiednia edukacja skierowana do nauczycieli nauczania pocz =tkowego dotycz =ca kursów metodycznych w zakresie edukacji ekologicznej. Zaprocentuje to wi Bksz = Vwiadomo Vci = ekologiczn = samych nauczycieli, przyczyni si B do podniesienia poziomu lekcji i zaj B4 i wyj Vcia poza sztywne ramy obowi =zuj =cych programów. Istotne jest równie b wprowadzenie tre Vci ekologicznych do wszystkich przedmiotów nauczania np. fizyki, chemii, geografii, matematyki. Pomoc = mog = by 4 istniej =ce materiały np. zbiór zada L dla szkół podstawowych M. Rajkiewicza, H. Sieniewicza pt. ”Ekologia w matematyce”, „W trosce o Ziemi B” itp. Dobrym pomysłem jest tak be po Vwi Bcenie nieco czasu edukacji ekologicznej w trakcie godzin wychowawczych. Poza przekazywaniem tre Vci ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właVnie w stosunku do dzieci i młodzie by zastosowanie tak be innych form przekazu mi Bdzy innymi: organizowanie szkolnych i mi Bdzyszkolnych imprez zwi =zanych z tematyk = ekologiczn = np. konkursów wiedzy o ekologii, olimpiad, konkursów fotograficznych. Pełni = one istotn = rol B w podnoszeniu Vwiadomo Vci ekologicznej, a tak be u Vwiadamianie młodzie by Vcisłych zwi =zków człowieka ze Vrodowiskiem i otoczeniem oraz konieczno V4 bardziej harmonijnego, zrównowa bonego i proekologicznego rozwoju kraju. Istotne s = równie b wycieczki edukacyjne np. na składowisko, czy do Zakładu Odzysku i Unieszkodliwiania Odpadów, oczyszczalni Vcieków, stacji uzdatniania wody, a jednocze Vnie na miejsca dzikich wysypisk Vmieci i wylewisk Vcieków. Aby prowadzone działania edukacyjne w Vród dzieci i młodzie by przyniosły oczekiwane efekty niezb Bdna jest Vcisła współpraca z władzami samorz =dowymi. Przekazywane informacje powinny w du bej mierze odnosi 4 si B do najbli bszego otoczenia VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 143 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

(miejsca zamieszkania) czyli gminy, powiatu. Przykłady wła Vciwe oraz wymagaj =ce zmiany powinny pochodzi 4 z „własnego podwórka”. Dlatego wa bnym elementem w edukacji ekologicznej powinno by 4 zapoznanie młodzie by z dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym swojej gminy. Powinno to realizowa 4 si B poprzez cz Bste wycieczki przyrodnicze w rejony najciekawsze pod wzgl Bdem ekologicznym, a tak be współprac B szkół z nadle Vnictwami, administratorami obszarów chronionych w zakresie organizowania Vcie bek dydaktycznych, podgl =dania przyrody, organizowania kursów na młodego stra bnika przyrody. W powy bszych działaniach nie nale by bagatelizowa 4 roli jak = mog = pełni 4 organizacje pozaszkolne takie jak Liga Ochrony Przyrody czy Zwi =zek Harcerstwa Polskiego. Nale by je uwzgl Bdni 4 podczas organizowania ró bnego rodzaju form edukacji ekologicznej. Do Vwiadczenie i zaanga bowanie ludzi tam pracuj =cych mog = si B przyczyni 4 do lepszego zorganizowania akcji ekologicznej i szerszego udziału młodzie by. Wymiernym efektem prowadzonej edukacji b Bdzie ostatecznie poprawa stanu Vrodowiska na terenie własnej gminy czy powiatu. Nie ulega w =tpliwo Vci, be nauczyciele i uczniowie, otrzymuj =c wsparcie gminy lub powiatu w tym zakresie, mog = i podejmuj = w praktyce szereg działa L na rzecz Vrodowiska lokalnego, które znacznie przekraczaj = obowi =zki programowe szkoły. Dotyczy to zarówno wsparcia programowego jak i finansowego, przygotowywanych przez poszczególnych nauczycieli czy całe placówki szkolne działa L. Komórk =, która powinna si B zaj =4 koordynacj = wszelkich kontaktów i działa L pomi Bdzy samorz =dami a placówkami o Vwiaty powinny by 4 Powiatowe Centrum Edukacji Ekologicznej oraz Gminne Punkty Edukacji Ekologicznej. Stosunkowo nieskomplikowanymi dla samorz =dów przykładami wspierania ekologicznych działa L szkoły s = mi Bdzy innymi współfinansowanie, wspólna organizacja i pomoc merytoryczna w takich przedsi Bwzi Bciach jak: • organizacja Dnia Ziemi czy Uwiatowego Dnia Ochrony Urodowiska, • prowadzenie programów autorskich czy innowacji pedagogicznych w szkołach, • programy edukacyjne np. zwi =zane z gospodarowaniem odpadami w gminie lub innym realizowanym przez gmin B przedsi Bwzi Bciem na rzecz Vrodowiska, • konkursy zwi =zane z tematyk = lokalnej gospodarki odpadowej, • udział pracowników samorz =dowych w zaj Bciach terenowych klas b =d` kół przyrodniczych, w charakterze specjalistów, w zakresie okre Vlonym tematem zaj B4 terenowych,

144 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

• udost Bpnianie i popularyzacja informacji, w tym tak be materiałów drukowanych, na temat zagro beL i pro Vrodowiskowych działa L powiatu czy gminy, celem wspólnej edukacji mieszka Lców tego terenu, • prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych, • wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji zagadnie L zwi =zanych z gospodark = odpadow =, ekologi = i ochron = Vrodowiska, • wspieranie programów i ekologicznych przedsi Bwzi B4 szkół np. poprzez wyposa benie ich w niezb Bdne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działa L, • organizacja i prowadzenie Vcie bek i ogródków dydaktycznych; • współorganizacja z GPEE i Wojewódzkim O Vrodkiem Metodycznym form doskonalenia nauczycieli (np. warsztatowych) w zakresie edukacji ekologicznej.

W działaniach gminy na rzecz edukacji ekologicznej powinno si B równie b zale `4 wspieranie rozwoju bazy edukacyjnej dla Zielonych Szkół. Ta forma edukacji powinna by 4 potraktowana priorytetowo ze wzgl Bdu na optymalny sposób przybli bania młodzie by istoty i znaczenia ekologii. Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzie by (i nie tylko) zasadne jest tak be podj Bcie współpracy z ekologicznymi organizacjami pozarz=dowymi tzw. NGO (Non-Governmental Organization ). Współpraca taka przyczyni si B do wzbogacenia zakresu merytorycznego prowadzonych działa L z drugiej za V strony pozwoli na obni benie jej kosztów. Wielokrotnie z racji swych działa L statutowych organizacje te Vwiadcz = sw = pomoc w formie nieodpłatnej. Do najwi Bkszych organizacji ekologicznych działaj =cych na terenie całego kraju mo bna zaliczy 4 mi Bdzy innymi: Lig B Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Federacja Zielonych, Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra. Do ciekawszych form edukacji ekologicznej nale by uczestnictwo szkół w mi Bdzynarodowych inicjatywach na rzecz ochrony Vrodowiska np. GREEN, GLOBE, Bł Bkitny kciuk. Daje to mo bliwo V4 szerszej współpracy mi Bdzy młodzie b= i wymiany informacji w kontek Vcie zagro beLVrodowiska. Ponadto podobne programy daj = cz Bsto mo bliwo V4 wymiany młodzie by z ró bnych krajów w ramach współpracy mi Bdzynarodowej.

Edukacja dorosłych

Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia wła Vciwego sposobu kształtowania Vwiadomo Vci ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady, czy kluby dyskusyjne nie zawsze przynosz =, zamierzone rezultaty. Kr =g odbiorców tego typu form edukacyjnych bywa bardzo zaw Bb ony (pojawiaj = si B tylko zainteresowani). Z bada L VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 145 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry wynika, be na kształtowanie Vwiadomo Vci ekologicznej du by wpływ wywieraj = media. Przekazuj = one wiedz B na temat funkcjonowania, znaczenia i zagro beL przyrody, ale równie b informuj = na bie b= co o problemach i działaniach na rzecz ochrony Vrodowiska. Dlatego te b współpraca z mediami (prasa lokalna, rozgło Vnie radiowe, telewizja) nie tylko poszerza znacznie kr =g edukowanych, ale tak be przekazuje tre Vci ekologiczne wraz z informacjami o konkretnych działaniach. Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej ma na celu ukształtowanie Vwiadomo Vci mieszka Lców przejawiaj =cej si B w ich konkretnych działaniach zwi =zanych z trosk = o otaczaj =ce ich najbli bsze Vrodowisko. Wa bny jest równie b wybór odpowiednich tre Vci, poło benie szczególnego nacisku na u Vwiadomienie, be pojedyncze zachowania ka bdego z nas maj = wielkie znaczenie w zachowaniu czysto Vci i estetyki całej gminy, miasta czy wioski. Tre Vci te nale by przekazywa 4 kilkakrotnie stosuj =c odmienne, interesuj =ce formy przekazu. Edukacja ekologiczna w mediach, przede wszystkim w prasie, jest stosunkowo prosta do przeprowadzenia. Wymaga odpowiedniego przygotowania dziennikarzy. Edukacja ekologiczna dorosłych powinna by 4 poł =czona równie b z rozrywk = społeczno Vci lokalnych. W ramach, której mog = by 4 propagowane równie b tre Vci ekologiczne. Imprezy typu festyny, wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. zazwyczaj przeznaczone s = dla całych rodzin. Tym samym jest sposobno V4 do wł =czania dzieci w prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy rodzicom zaanga bowanym w wyst Bpy dzieci. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczn = form = przekazywania tre Vci ekologicznych. Na omawianym terenie proponowane formy przekazu treVci ekologicznych mog = mie 4 charakter cykliczny np. przechodz =cy z gminy do gminy. Mo bna do ich organizacji wykorzysta 4 Gminne O Vrodki Kultury czy remizy stra backie (wystawy) a tak be boiska czy sceny widowiskowe (festyny). Dobrym pomysłem jest tak be wł =czenie do współpracy organizacji takich jak Polski Zwi =zek W Bdkarski, Polski Zwi =zek Łowiecki, Liga Obrony Kraju, organizacji ko Vcielnych i zwi =zków wyznaniowych – organizacja przez nie akcji informacyjno – edukacyjnych ma wiele zalet, mi Bdzy innymi dotarcie dzi Bki temu do Vrodowisk dot =d nie obj Btych akcj = edukacyjn =. Poza tym w wielu organizacjach edukacja ta przekracza ramy „standardowej” edukacji Vrodowiskowej. Pojawiaj = si B w niej elementy religijne, filozoficzne, etyczne, zdrowotne, społeczne, polityczne, prawne i ekonomiczne. Odr Bbnym obszarem edukacji ekologicznej skierowanej do mieszka Lców gminy jest edukacja skierowana do organizatorów turystyki i wypoczynku. Turystyka i wypoczynek wpływaj = na rozwój psychofizyczny człowieka oraz w du bym stopniu

146 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry decyduj = o jego stosunku do Vrodowiska przyrodniczego i kulturowego. Niewła Vciwie organizowana masowa turystyka i rekreacja negatywnie oddziałuje na Vrodowisko. Konieczne jest zatem obj Bcie edukacj = ekologiczn = zarówno organizatorów turystyki i wypoczynku jak i osób korzystaj =cych z tych usług. Organizatorzy turystyki na obszarach chronionych oraz organizacje zajmuj =cych si B eko- i agroturystyk = stanowi = grup B osób bardzo zainteresowanych promocj = idei proekologicznych. Edukacja powinna obejmowa 4 równie b ludno V4 zamieszkał = na tych terenach. Szczególny nacisk poło bony powinien by 4 na promocj B agroturystyki oraz zasad funkcjonowania gospodarstw ekologicznych i przestawiania produkcji z tradycyjnej na ekologiczn =. Byłaby to równie b pewna forma aktywizacji zawodowej Vrodowisk rolniczych, skierowuj =ca aktywno V4 mieszka Lców ku bardziej perspektywicznym formom działalno Vci zawodowej. Nie nale by równie b zapomnie 4 o sezonowych „akcjach ekologicznych” np. Sprz =tanie Uwiata, Dni Ziemi. Stawiaj = sobie one za cel ochron B przyrody, ostrzegaj = przed zagro beniami, u Vwiadamiaj = szkodliwo V4 niektórych zachowa L człowieka.

6.2.2. Społeczne kampanie informacyjne

Punkt Edukacji Ekologicznej w swych działaniach powinno poło by4 du by nacisk na realizacj B szerokich kampanii edukacyjnych, których celem byłoby propagowanie idei zrównowa bonego rozwoju. Do przykładowych kampanii informacyjnych mo be nale be4 prowadzenie akcji informuj =cej mieszka Lców o szkodliwo Vci Vrodowiskowej niektórych ich działa L np. spalanie w domowych piecach materiałów wybitnie szkodz =cych atmosferze – plastików, odpadków domowych, wywo benie odpadów na nielegalne wysypiska Vmieci, niezorganizowane opró bnianie przydomowych szamb. Realizacja takich zada L prowadzona powinna by 4 z wykorzystaniem wszystkich lokalnie dost Bpnych form.

6.2.2.1. Media w kampanii informacyjnej

Niezb Bdnym elementem pomy Vlnego promowania zagadnie L ekologicznych jest wsparcie prowadzonych działa L w Vrodkach masowego przekazu. Media poprzez spore mo bliwo Vci oddziaływania, spełniaj = wa bn= rol B w kształtowaniu Vwiadomo Vci proekologicznej. Wa bne jest nawi =zanie bliskiej współpracy mediów z PCEE i GPEE. Prowadzona wła Vciwa polityka medialna ma na celu dotarcie z tre Vciami ekologicznymi głównie do osób dorosłych.

VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 147 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

W celu osi =gni Bcia po b= danych efektów prowadzona polityka medialna powinna by 4 oparta w głównej mierze o media lokalne (prasa, radio) a tak be z racji znacznego wzrostu jego znaczenia równie b o internet.

Prasa lokalna

Współpracuj =c z pras = władze samorz =dowe za po Vrednictwem GPEE dysponuj = specyficznymi formami edukowania społecze Lstwa m. in. poprzez: • Ogłoszenie. Poprzez t B form B w prosty, hasłowy sposób mo bna promowa 4 np. o wprowadzanym systemie segregacji odpadów. Ogłoszenie mo be zawiera 4 informacje edukuj =ce co do sposobów korzystania z pojemników na odpady. • Wkładka informacyjna do gazety. Powinna zosta 4 skonstruowana w formie ulotki/broszury tematycznej np. w zakresie gospodarki odpadami. Wkładka ma za zadanie informowa 4 – jak unika 4 wytwarzania odpadów, jak je segregowa 4, co robi 4, aby na składowisko trafiało jak najmniej Vmieci. Ulotka ta stanowiłaby wi Bc ABC kultury odpadowej, z któr = powinni si B zapozna 4 mieszka Lcy gmin powiatu. Pomo be ona równie b społecze Lstwu szerzej spojrze 4 na ró bne aspekty produkcji odpadów i uzmysłowi 4 jak mog = temu przeciwdziała 4. Ta sama broszura powinna by 4 równie b rozdana mieszka Lcom gminy tu b przed bezpo Vrednim rozpocz Bciem segregacji odpadów (np. około miesi =ca wcze Vniej). • Konkursy prasowe o tematyce ekologicznej. Powinny by 4 skierowane do szerokiego grona odbiorców, a ich celem popularyzacja wiedzy ekologicznej i rozbudzanie ciekawo Vci przyrodniczej.

Wskazane jest tak be aby na łamach lokalnej prasy (gminnej czy powiatowej) utworzy 4 rubryk B (stron B) po Vwi Bcon = szeroko rozumianej ochronie Vrodowiska. Publikowane byłyby tam artykuły po Vwi Bcone poszczególnym zagadnieniom ochrony Vrodowiska. Autorami mog = by 4 zaproszeni specjali Vci, przedstawiciele pozarz =dowych organizacji ekologicznych, przedstawiciele władz samorz =dowych itp. Artykuły mog = swoja tre Vci = nawi =zywa 4 do fenologii i zjawisk aktualnie zachodz =cych w przyrodzie np. problem wypalania traw – okres wiosenny, za Vmiecanie lasów – okres wakacyjny, dokarmianie ptaków – okres zimowy.

Ponadto na łamach lokalnej gazety powinien by 4 zamieszczony adres i kontakt do Powiatowego i Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej jak równie b odpowiedniego wydziału Urz Bdu Gminy zajmuj =cego si B sprawami ochrony Vrodowiska. Pod podanymi numerami telefonów powinny znajdowa 4 si B kompetentne osoby zdolne odpowiedzie 4 na 148 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry zapytania mieszka Lców gminy lub przyj =4 informacj B o zagro beniu Vrodowiska i przekaza 4 j = dalej do organów kontrolnych np. Inspektoratu Ochrony Urodowiska.

Lokalne rozgło Vnie radiowe

Sposobami wykorzystania lokalnej rozgło Vni radiowej o zasi Bgu regionalnym w celu propagowania wybranych zagadnie L ochrony Vrodowiska, mo be by 4: • Wyprodukowanie przez agencj B reklamow = radiowego spotu informacyjnego np. dotycz =cego szkodliwo Vci wypalania traw i Vciernisk. Wa bne by informacja ta była zrozumiała dla słuchaczy w ró bnym wieku (mo bna emitowa 4 kilka ró bnych informacji (chodzi o stopie L ich zło bono Vci) kierowanych do ró bnych odbiorców, nale by jednak pami Bta 4 o rosn =cych wtedy znacznie kosztach). Informacja ta powinna by 4 emitowana najlepiej w najbardziej atrakcyjnych godzinach i podkre Vla 4 hasło kampanii edukacyjnej. • Zaproponowanie dziennikarzom przeprowadzenia w studio dyskusji z udziałem specjalistów i przedstawicieli władz gminnych i powiatowych. Go Vcie odpowiadaj = na zadawane przez telefon pytania słuchaczy. Takie dyskusje przyci =gaj = zazwyczaj uwag B społeczno Vci. Dzi Bki takiemu sposobowi informowania władze poznaj = stosunek mieszka Lców do decyzji samorz =dowców, którzy z kolei maj = mo bliwo V4 wyja Vni 4 społeczno Vci wszelkie pojawiaj =ce si B w =tpliwo Vci i niejasno Vci.

Ponadto radio mo be pełni 4 bardzo skuteczne medium w zakresie informowania o bie b= cych i zbli baj =cych si B imprezach i konkursach ekologicznych.

Internet

Wa bn= inicjatyw = słu b= c= komunikacji społecznej i informowaniu mieszka Lców o podejmowanych przez władze samorz =dowe działa L jest wykorzystanie mo bliwo Vci jakie daje Internet. Stworzenie strony internetowej (przez GPEE), na której znalazłyby si B wszystkie bie b= ce informacje dotycz =ce zakresu ochrony Vrodowiska. W przypadku tworzenia strony internetowej nale by pami Bta 4 o ograniczonym zasi Bgu oddziaływania tego medium. Jednak be rola internetu nie powinna by 4 bagatelizowana, gdy b globalna sie 4 www staje si B coraz bardziej znacz =cym medium i stanowi jedn = z lepszych metod dotarcia do młodych ludzi.

VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 149 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Tre Vci edukacyjne umieszczane na stronach gminy powinny zawiera 4 informacje o przyj Btych kierunkach działania gminy w zakresie ochrony Vrodowiska, a tak be zestawienie działa L ju b podj Btych i przedstawienie wyników. Ponadto nale by wyra `nie podkre Vli 4 znaczenie, jakie ma dla gminy ochrona Vrodowiska. Na stronie powinny znajdowa 4 si B podstawowe wiadomo Vci o gminie, ze szczególnym uwzgl Bdnieniem walorów przyrodniczo – krajobrazowych regionu. Promowanie swojej gminy jako regionu czystego przyrodniczo, przywi =zuj =cego wag B do działa L w zakresie ekologii powinno by 4 priorytetem w zakresie aktywnego poszukiwania inwestorów i rozwoju turystyki. Ponadto na stronie internetowej powinny znale `4 si B informacje przydatne dla mieszka Lców gminy; mi Bdzy innymi w obszarze pomocy w zakresie uzyskiwania wsparcia ze Vrodków unijnych np. funduszy strukturalnych, unijnych dopłat do gospodarstw rolniczych. Nale bałoby w tym celu zamie Vci 4 odpowiednie „linki” do stron tematycznych informuj =cych w sposób bardziej szczegółowo w/w kwestii oraz adresy instytucji zajmuj =cych si B dan = problematyk =. Oprócz tego osobn = cz BV4 strony powinny stanowi 4 porady i wskazówki jak sfer = działalno Vci bytowej i gospodarczej najmniej oddziaływa 4 na Vrodowisko. Do przykładowych obszarów edukacji mog = nale be4: dzikie wysypiska Vmieci, niezorganizowane opró bnianie szamb przydomowych, dzikie wylewiska Vcieków. Na stronie internetowej mo bna równie b zamieszcza 4 w porozumieniu z lokalnymi gazetami artykuły dotycz =ce np. gospodarki wodno - Vciekowej, wcze Vniej publikowane na ich łamach (w tradycyjnej, papierowej wersji). Wa bn= funkcj = strony internetowej mo be by 4 równie b opcja „newsletter” polegaj =ca na regularnym informowaniu zainteresowanych mieszkaLców gminy o konkretnych działaniach, projektach czy inwestycjach w obszarze ochrony Vrodowiska za pomoc = poczty e-mail. Dodatkowo poczta elektroniczna daje mo bliwo V4 zgłaszania zapyta L, postulatów zwi =zanych z ochron = Vrodowiska np. do Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej. Odpowiedzi powinny by 4 zamieszczane na bie b= co stronie lub przypadku bardziej zło bonych pyta L po konsultacji z kompetentnym organem przesyłane na skrzynk B pocztow = adresata zapytania. Współpraca z mediami ma na celu uzyskanie aktywnego poparcia mieszka Lców dla realizowanych przez samorz =d działa L. Chodzi o tak = profesjonaln = działalno V4 z zakresu public relations, której celem jest nie tylko przeforsowanie trudnych decyzji lecz przede wszystkim promowanie postaw prospołecznych. Promocja za po Vrednictwem mediów zachowa L proekologicznych oraz ogólnie ochrony Vrodowiska, odgrywa bardzo wa bn= rol B i jest jednym z podstawowych `ródeł informacji. Dzi Bki pomocy mediów

150 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry w trakcie realizacji programu mo bliwe b Bdzie równie b przeprowadzenie rozmaitych akcji i kampanii edukacyjnych. Rozbudzenie to bsamo Vci kulturowej społeczno Vci lokalnej jest bardzo wa bnym, cho 4 cz Bsto niedocenianym elementem edukacji ekologicznej. Zapocz =tkowanie my Vlenia i działania w kategoriach obywatelskich spowoduje, be mieszka Lcy zaczn = bra 4 na siebie odpowiedzialno V4 za stan Vrodowiska w gminie. Wykształcenie wi Bzi z zamieszkiwanym terenem, zakorzenienie si B ludzi w miejscowej tradycji i historii spowoduje postrzeganie gminy przez jej mieszka Lców jako swojej „małej ojczyzny”. Jednym ze sposobów wspierania lokalnego patriotyzmu i postaw obywatelskich jest powołanie, lub wspieranie istniej =cego lokalnego towarzystwa miło Vników ziemi, a tak be organizowanie koncertów, festynów i innych imprez promuj =cych lokaln = tradycj B i kultur B.

6.2.2.2. Okresowe kampanie informacyjne

Do najpopularniejszych i stosunkowo łatwych do przeprowadzenia (współorganizacji) działa L z zakresu kampanii informacyjnych przez GPEE nale by zaliczy 4 akcj B ulotkow =, festyny.

Akcja ulotkowa

Akcja ulotkowa to najpopularniejsza forma przekazu tre Vci ekologicznych. Jest ona zawsze wsparciem przy wprowadzaniu konkretnych działa L zwi =zanych z ochron = Vrodowiska. Z zało benia ulotki (broszury informacyjne) trafiaj = bezpo Vrednio do adresatów czyli mieszka Lców. Bezpo Vrednie dostarczanie wybranej grupie daje wi Bksz = gwarancj B osi =gni Bcia zamierzonego celu. Istotn = spraw = jest, aby kolporta b ulotek był przeprowadzony przed podj Bciem konkretnych działa L „technicznych”. Mieszka Lcy b Bd= mieli wła Vciwe przygotowanie merytoryczne w chwili wprowadzanych zmian. Kolportowane ulotki powinny zawiera 4 tylko najwa bniejsze elementy wprowadzanych działa L – pełen zakres informacji powinien by 4 przekazany za po Vrednictwem innych form przekazu. Ulotki winny wyja Vnia 4 i uzasadnia 4 wprowadzane przedsi Bwzi Bcia a tak be przedstawia 4 korzy Vci z nich płyn =ce Przekazywane tre Vci powinny by 4 zredagowane w sposób jasny i skrótowy (najlepiej hasłowo) a forma ulotki powinna by 4 przejrzysta i czytelna.

VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 151 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Festyny

Festyn ma by 4 w zało beniu imprez = rodzinn =, na której spotykaj = si B wszyscy mieszka Lcy danej miejscowo Vci. Oprócz typowej rozrywki w czasie trwania festynu mog = by 4 przekazywane mieszka Lcom tak be informacje ekologiczne. Mog = to by 4 ró bnego rodzaju konkursy: sprawno Vciowe, wiedzy z danej dziedziny itp. Wskazane aby proponowane formy edukacji poprzez zabaw B anga bowały w ni = dzieci i rodziców. W trakcie trwania festynu mo bna propagowa 4 tre Vci z szeroko rozumianej ochrony Vrodowiska: • Prezentacja gospodarstw agroturystycznych z terenu gmin powiatu, • Warsztat ceramiki, • Wystawa zdrowej bywno Vci poł =czona z degustacj =, • Prezentacja miejscowego nadle Vnictwa, • Warsztaty wikliniarskie, • Wystawa sadzonek drzew, krzewów, kwiatów, • Prezentacja literatury ekologicznej i prac plastycznych zwi =zanych z ekologi =, wykonanych przez młodzie b • Wystawa fotograficzna prezentuj =ca walory krajobrazowo - przyrodnicze gminy, maj =ca na celu pokazanie mieszka Lcom ich okolicy jako terenu wartego ochrony i poznania. Zagadnieniem, które powinno równie b znale `4 si B w kr Bgu zainteresowa L tematycznych kampanii edukacyjnej prowadzonej przez GPEE, jest promowanie odmiennych od samochodu `ródeł transportu np. roweru. Istotne jest równie b wł =cznie władz gminy w promocj B roweru jako ekologicznego Vrodka transportu. Rower jako Vrodek transportu powinien by 4 promowany poprzez dwie funkcje, które spełnia mianowicie: Vrodka transportu i rekreacyjno-turystyczn =. Powinno si B to realizowa 4 poprzez wyznaczenie Vcie bek rowerowych i szlaków rowerowych powi =zanych z istniej =cymi szlakami turystycznymi, co słu byłoby nie tylko zwi Bkszeniu wra bliwo Vci na przyrod B jak równie b promocj B walorów turystycznych gminy. Na promocj B roweru jako Vrodka transportu mo be składa 4 si B organizacja letnich festynów (np. zlot wła Vcicieli starych rowerów) i rajdów rowerowych, poł =czonych z promocj = agroturystyki. Wskazany jest udział rowerzystów w obchodach Dnia Ziemi i Dnia Bez Samochodu. Kampania edukacyjna powinna zach Bca 4 mieszka Lców powiatu do pozostawienia samochodów w gara bu i u bywania ich tylko do dalszych podró by.

152 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Wskazane jest aby w rajdach i wycieczkach (przynajmniej w wi Bkszych imprezach - o charakterze festynów), ze wzgl Bdów promocyjnych udział brali tak be przedstawiciele władz samorz =dowych.

6.2.2.3. Wł =czanie mieszka Lców w procesy decyzyjne na poziomie gminy

Podstawowym celem władz gminy powinno by 4 zapewnienie dost Bpu do informacji o Vrodowisku: jego aktualnym stanie, ocen oddziaływania wybranych inwestycji na Vrodowisko, gminnych planów ochrony Vrodowiska itp. Wskazane byłoby ustanowienie i wdro benie w urz Bdzie gmin procedur uzyskiwania przez obywateli informacji o stanie Vrodowiska i działalno Vci wydziałów zajmuj =cych si B kształtowaniem Vrodowiska. Ponadto informowanie mieszka Lców gminy z wyprzedzeniem o planowanych inwestycjach na terenie gminy oraz o jego wpływie na stan Vrodowiska naturalnego, pomo be w stworzenia pozytywnego klimatu współpracy pomi Bdzy mieszka Lcami a władzami gminy. Dodatkowo nale bałoby ustanowi 4 prowadzenie aktywnych konsultacji społecznych w procesie podejmowania decyzji. Społeczno V4 lokalna powinna mie 4 nie tylko okazj B wypowiedzenia si B w danej kwestii, ale równie b mo bliwo V4 aktywnego uczestnictwa w toku post Bpowania administracyjnego. W tym celu nale by propagowa 4 wiedz B na temat mo bliwo Vci udziału obywateli w procesach decyzyjnych. Generalnie odgórnie narzucone pomysły i zadania nie spotykaj = si B zwykle z aprobat = społeczno Vci lokalnych, a wi Bc najlepiej gdyby wi Bkszo V4 pomysłów w zakresie ochrony Vrodowisk było inicjatywami oddolnymi, zainicjowanymi przez samych mieszka Lców gminy, b =d` władze lokalne.

VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO 153 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

154 VI. ZAŁO aENIA SYSTEMU EDUKACJYNO-INFORMACYJNEGO Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA

7.1. Zało benia systemu finansowania inwestycji

Realizacja zada L wytyczonych w Programie Ochrony Urodowiska wi =b e si B z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Wi Bkszo V4 instytucji, które udzielaj = dotacji lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie ochrony Vrodowiska wymaga, beby inwestycja osi =gn Bła odpowiednio du by efekt ekologiczny i obj Bła swym zasi Bgiem mo bliwie najwi Bksz = liczb B mieszka Lców aglomeracji, gminy lub zwi =zku komunalnego. Dlatego w przypadku Gminy Pyzdry nale by d =b y4 aby podejmowane działania miały charakter gminny lub w niektórych przypadkach obejmowały swym zasi Bgiem kilka gmin (np. mi Bdzygminne - zwi =zkowe działania na rzecz ochrony Vrodowiska). Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obni by koszty, które b Bdzie musiała ponie V4 pojedyncza gmina), ale równie b obni by koszty eksploatacyjne. Oznacza to, be przedsi Bwzi Bcie winno by 4 realizowane wspólnie. W zale bno Vci od przyj Btego w danym przypadku rozwi =zania wariantu organizacyjnego poszczególne miasta i gminy samodzielnie lub wspólnie finansowa 4 bBd= realizacj B konkretnych zada L. Dost Bpne na rynku formy finansowania inwestycji ekologicznych dzieli si B na: kredyty, po byczki, obligacje, leasing, udziały kapitałowe – akcje i udziały w spółkach, dotacje. Urodki na finansowanie zada L zwi =zanych z ochron = Vrodowiska pochodzi 4 mog = z nast Bpuj =cych `ródeł: • własne Vrodki gmin, • dofinansowanie gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i narodowego funduszu ochrony Vrodowiska i gospodarki wodnej, • emisja obligacji komunalnych, • fundusze pomocowe i zwi =zane z eko-konwersj = (Ekofundusz), • kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Urodowiska), • pozyskanie inwestora strategicznego, mo be nim by 4 tak be inwestor zagraniczny.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 155 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

W zakresie ochrony Vrodowiska, rozwoju regionalnego i rozwoju wsi funkcjonuj = m.in.: takie organizacje i fundusze jak: • NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY URODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ – najwi Bksza instytucja finansuj =ca przedsi Bwzi Bcia ochrony Vrodowiska o zasi Bgu ponadregionalnym i ogólnokrajowym w Polsce, • WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY URODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ – dofinansowuje zadania z zakresu ochrony Vrodowiska i gospodarki wodnej z uwzgl Bdnieniem celów okre Vlonych w ustawie z dnia 27.04.2001roku. Prawo ochrony Vrodowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627 z 2001r.), Polityce Ekologicznej Pa Lstwa, • EKOFUNDUSZ - jego zadaniem jest dofinansowywanie przedsi Bwzi B4 w dziedzinie ochrony Vrodowiska, które maj = przynie V4 efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale tak be wpływaj = na osi =gni Bcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej a nawet Vwiatowej; • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) - pomoc jest skierowana głównie do samorz =dów województw, powiatów i gmin, stowarzysze L oraz zwi =zków gmin i powiatów, instytucji naukowych, instytucji rynku pracy, agencji rozwoju regionalnego i instytucji wspierania przedsi Bbiorczo Vci. Ogółem na ZPORR w latach 2004 – 2006 przeznaczone b Bdzie ponad 4 miliardy euro. W ramach ZPORR mog = by 4 realizowane inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony Vrodowiska oraz inwestycje zwi =zane z rewitalizacj = obszarów zdegradowanych; • GLOBAL ENVIRONMENTAL FACILITY – Vwiatowa organizacja o charakterze kapitałowego funduszu celowego na rzecz ochrony Vrodowiska, • PROGRAM WWF DLA POLSKI – krajowe przedstawicielstwo mi Bdzynarodowej organizacji World Wild Fund, • NARODOWA FUNDACJA OCHRONY URODOWISKA - fundacja zajmuj =ca si B opracowywaniem ekspertyz w zakresie ochrony Vrodowiska oraz edukacj = ekologiczn =, • FUNDACJA PARTNERSTWO DLA URODOWISKA – Fundacja promuje działania na rzecz ekorozwoju, • REGIONALNE CENTRUM EKOLOGICZNE NA EUROP AURODKOW < WSCHODNI < – wspomaga swobodn = wymian B informacji oraz udział społecze Lstwa w podejmowaniu decyzji dotycz =cych ochrony Vrodowiska.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 156 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Cz BV4 programów pomocowych w UE została zabud betowana na lata 2003 – 2006, w zwi =zku z tym Polska nie b Bd=c jeszcze członkiem Wspólnoty Europejskiej nie została w nich uwzgl Bdniona. Polska b Bd=c członkiem Wspólnoty Europejskiej od maja 2004 mo be ubiega 4 si B o Vrodki pomocowe w ramach takich programów w latach pó `niejszych. Do programów unijnych uruchomionych dla naszego kraju w latach 2007 – 2013 nale b= mi Bdzy innymi LEADER i URBAN, które b Bd= kontynuowane w nast Bpnych latach bud betowych Unii Europejskiej tj. 2007-2013. Nale by zaznaczy 4, be wszystkie instytucje udzielaj =ce pomocy finansowej w dziedzinie ochrony Vrodowiska wymagaj = od inwestora nie tylko wypełnienia odp owiedniego formularza, ale równie b przedstawienia szeregu opracowa L i dokumentacji planuj =ce czy opisuj =ce dane przedsi Bwzi Bcie. S = to mi Bdzy innymi: • Plan zagospodarowania przestrzennego • Strategia rozwoju gminy, • Program ochrony Vrodowiska, Plan gospodarki odpadami, Koncepcje gospodarki wodno- Vciekowej, Plan zalesiania itp. • Studium wykonalno Vci (lub biznes plan w przypadku przedsi Bwzi B4 komercyjnych), • Wymagane przez prawo zezwolenia na realizacj B projektu.

7.2. Zarz =dzanie Programem Ochrony Urodowiska

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Urodowiska jest ustalenie systemu zarz =dzania tym programem. Zarz =dzanie Programem odbywa si B z uwzgl Bdnieniem zasad zrównowa bonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz =dzania zgodne z kompetencjami i obowi =zkami podmiotów zarz =dzaj =cych. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Urodowiska jednostk =, na której bBd= spoczywały główne zadania zarz =dzania tym programem b Bdzie Urz =d Gminy Pyzdry, jednak cało Vciowe zarz =dzanie Vrodowiskiem w gminie b Bdzie odbywa 4 si B na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego s = jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki obejmuj =ce działania podejmowane w skali województwa i powiatu, a tak be szczeble jednostek organizacyjnych, obejmuj =cych działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj =ce ze Vrodowiska. Na ka bd= z tych jednostek nało bone s = ró bne (czasami zbie bne) obowi =zki. Na troch B innych zasadach odbywa si B zarz =dzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj =cych ze Vrodowiska. Kieruj = si B one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej cho 4 od jakiego V czasu

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 157 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry uwzgl Bdniaj = one tak be głos opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz =dzane Vrodowiskiem odbywa si B przez: • dotrzymywanie wymaga L stawianych przez przepisy prawa, • porz =dkowanie technologii i re bimów obsługi urz =dze L, • modernizacje stosowanych technologii, • eliminowanie technologii uci =b liwych dla Vrodowiska, • instalowanie urz =dze L ochrony Vrodowiska, • stał = kontrole zanieczyszcze L. Instytucje działaj =ce w ramach administracji a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj = głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: • racjonalne planowanie przestrzenne, • kontrolowanie gospodarczego korzystania ze Vrodowiska, • porz =dkowanie działalno Vci zwi =zanej z gospodarczym korzystaniem ze Vrodowiska, • instalowanie urz =dze L ochrony Vrodowiska. Instrumenty słu b= ce do zarz =dzania programem ochrony Vrodowiska wynikaj = z obowi =zuj =cych aktów prawnych (np. Prawo ochrony Vrodowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i mo bna je podzieli 4 na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

7.2.1. Instrumenty prawne

Do instrumentów prawnych zaliczamy: • pozwolenia na wprowadzanie do Vrodowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, • decyzje zatwierdzaj =ce plany gospodarki odpadami, • koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, • raporty oddziaływania na Vrodowisko planowanych czy istniej =cych inwestycji, • uchwały zatwierdzaj =ce plany zagospodarowania przestrzennego, • decyzje ustalaj =ce lokalizacj B inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring czyli kontrola jako Vci stanu Vrodowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako Vci Vrodowiska jak te b w odniesieniu do ilo Vci zasobów Vrodowiska. Obecnie, wprowadzenie bada L

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 158 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry monitoringowych jako obowi =zuj =cych przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni= je instrumentem o znaczeniu prawym.

7.2.2. Instrumenty finansowe

Do instrumentów finansowych zaliczamy: • opłaty za korzystanie ze Vrodowiska – za emisje zanieczyszcze L do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie Vcieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnie, z której odprowadzane s = Vcieki, • administracyjne kary pieni Bb ne, • odpowiedzialno V4 cywilna, karna i administracyjna, • kredyty i dotacje z funduszy ochrony Vrodowiska.

7.2.2. Instrumenty społeczne

WVród instrumentów społecznych jako najwa bniejszy nale by wymieni 4 współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne s = wa bnym elementem skutecznego zarz =dzania opartego o zasady zrównowa bonego rozwoju. Mo bna je podzieli 4 na: • narz Bdzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si B poprzez działanie”. Mo bna w nich wyró bni 4 dwie kategorie dotycz =ce: a) działa L samorz =dów (dokształcanie profesjonalne i system szkole L, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), b) powi =za L mi Bdzy władzami samorz =dowymi a społecze Lstwem (udział społecze Lstwa w zarz =dzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania Vwiadomo Vci – kampanie edukacyjne) • narz Bdzia dla formułowania, integrowania i wdro benia polityk Vrodowiskowych: a) Vrodowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, b) strategie i plany działa L, c) systemy zarz =dzania Vrodowiskiem, d) ocena wpływu na Vrodowisko, e) ocena strategii Vrodowiskowych. • narz Bdzia wł =czaj =ce mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa bonego rozwoju: a) opłaty, podatki, grzywny (na rzecz Vrodowiska),

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 159 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

b) regulacje cenowe, c) regulacje u bytkowania, oceny inwestycji, d) Vrodowiskowe zalecenia dla bud betowania, e) kryteria Vrodowiskowe w procedurach przetargowych. • narz Bdzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa bonego rozwoju: a) wska `niki równowagi Vrodowiskowej, b) ustalenie wyra `nych celów operacyjnych, c) monitorowanie skuteczno Vci procesów zarz =dzania.

Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj Bciem nale by rozumie 4 ró bnorodne działania, które zmierzaj = do kształtowania Vwiadomo Vci ekologicznej społecze Lstwa oraz przyjaznych dla Vrodowiska nawyków. Podstaw = jest tu rzetelne i ci =głe przekazywanie wiedzy na temat ochrony Vrodowiska oraz komunikowanie si B władz samorz =dów lokalnych ze społecze Lstwem na drodze podejmowanych działa L inwestycyjnych. Wa bna dla ochrony Vrodowiska jest równie b współpraca pomi Bdzy powiatowymi i gminnymi słu bbami ochrony Vrodowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Powinny to by 4 relacje partnerskie które bBd= prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi Bwzi B4 . I tak pozarz =dowe organizacje ekologiczne mog = zajmowa 4 si B zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywa 4 plany ochrony rezerwatów i parków narodowych, opracowywa 4 operaty ochrony przyrody dla nadle Vnictw), prowadzi 4 konstruktywne (i jak najbardziej fachowe) programy ochrony ró bnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa 4 pro Vrodowiskowe inwestycje (np. zwi =zane z alternatywnymi `ródłami energii) itp. Tradycyjn = rol = organizacji jest te b prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony Vrodowiska i monitoringu. Niezb Bdne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj Bła swym zasi Bgiem wszystkie grupy społecze Lstwa. Bardzo wa bn= spraw = jest wła Vciwe, rzetelne i odpowiednio wcze Vniejsze informowanie tych mieszka Lców, których planowane inwestycje b Bd= dotyczyły w sposób bezpo Vredni (np. mieszka Lców przez tereny, których posesji b Bdzie przebiega 4 wodoci =g). Nie mo be mie 4 miejsca sytuacja, be o planowanych zamierzeniach dowiaduj = si B oni z „innych” `ródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm = oni postaw B negatywn = (czasami nawet wrog =) w stosunku do planowanej inwestycji. Jak uczy do Vwiadczenie wydłu ba to lub nawet czasami uniemo bliwia realizacje planowanych celów.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 160 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Edukacja i informacja z komunikacj = s = ze sob = Vci Vle powi =zane, bowiem dobra i wła Vciwa informacja pot Bguje proces edukacji.

7.2.4. Instrumenty strukturalne

Do instrumentów strukturalnych nale b= wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi a tak be program ochrony Vrodowiska i to one wytyczaj = główne tendencje i kierunki działa L w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony Vrodowiska. Nadrz Bdnymi dokumentami powinny by 4 Strategia rozwoju lub Plan Rozwoju Lokalnego. Dokumenty te stanowi = baz B dla opracowania programów sektorowych np. dotycz =cych rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony Vrodowiska itp. W programach tych powinny by 4 uwzgl Bdnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla Vrodowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk= o stan Vrodowiska. Oznacza to, be ochrona Vrodowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych działa L w okre Vlonych dziedzinach gospodarki jak i codziennego bycia jego mieszka Lców.

7.3. Analiza mo bliwo Vci gminy w zakresie finansowania zada L w dziedzinie ochrony Vrodowiska

7.3.1. Sprawozdanie ekonomiczne z bud betu gminy za lata 2001 - 2004

Poni bej przedstawiono wykonania bud betu Gminy Pyzdry w latach 2002 - 2003 oraz plan bud betu na rok 2004, ze wskazaniem głównych `ródeł dochodów, w podziale na: • dochody własne, które stanowi = Vrednio 20,0 % dochodów, • udział w podatkach stanowi =cych dochód bud betu pa Lstwa, który kształtuje si B na Vrednio niskim poziomie w wysoko Vci 6,0 % dochodów, • subwencje, które kształtuj = si B na poziomie 60,7 % dochodów, • dotacje, które kształtuj = si B na poziomie 13,5 % dochodów. Po stronie wydatków wyró bni 4 nale by dwie kategorie: • wydatki bie b= ce, które stanowi = Vrednio 80,2 % ogółu wydatków, • wydatki maj =tkowe, (w cało Vci b Bd=ce wydatkami inwestycyjnymi), stanowi = 19,8 % ogółu wydatków.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 161 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Syntetyczne zestawienie `ródeł dochodów i wydatków bud betowych Gminy Pyzdry w latach 2002 - 2004 T a b e l a 57 Wyszczególnienie Wykonanie 2002 Wykonanie 2003 Plan 2004 DOCHODY 9 459 567 10 239 741 10 717 464 Własne 1 662 815 2 393 361 2 025 151 Udział w podatkach stanowi =cych 532 103 561 859 727 413 dochód pa Lstwa Subwencje 5 687 325 6 285 087 6 487 598 Dotacje 1 577 324 999 434 1 477 302 PRZYCHODY 200 000- 1 266 377 3 939 847 w tym kredyt/po byczka -200 000 1 266 377 3 939 847 w tym wolne Vrodki - - - w tym inne rozliczenia krajowe - - - WYDATKI 9 236 676 10 152 761 14 527 771 Wydatki bie b= ce 8 796 800 8 762 281 9 638 732 w tym na obsług B długu 59 000 76 336 183 600 Wydatki maj =tkowe 439 876 1 390 480 4 889 039 w tym inwestycyjne 439 876 1 390 480 4 889 039 Rozchody (spłata kredytów i po byczek) 308 925 1 184 332 129 540 WYNIK 113 966 169 025 - _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry

Dynamik B zmian głównych pozycji bud betowych przedstawiono w tabeli 58. Dynamika zmian dla okresu 2003/2002 wynika z realizacji bud betu w roku 2003 w odniesieniu do roku 2002. Natomiast dynamika na lata 2004/2003 została oszacowana na podstawie przyj Btego planu bud betowego na 2004 w odniesieniu do realizacji bud betu w roku 2003.

Dynamika zmian dla obu okresów przedstawiono w tabeli 58.

Dynamika zmian głównych pozycji bud betowych w latach 2002 - 2004 T a b e l a 58 Wyszczególnienie 2003/2002 2004/2003 DOCHODY 8,25 % 4,66 % Własne 43,93 % -15,38 % Udział w podatkach stanowi =cych dochód pa Lstwa 5,59 % 29,46 % Subwencje 10,51 % 3,22 % Dotacje -36,64 % 47,80 % WYDATKI 9,92 % 43,09 % Wydatki bie b= ce -0,39 % 10,00 % Wydatki maj =tkowe 216,11 % 251,61 % _ródło: Opracowanie własne

Z przedstawionych powy bej danych wynika, be dochody gminy wzrosły o 8,25 % w roku 2003. Wzrost ten został odnotowany głównie w dochodch własnych, w udziale w podatkach stanowi =cych dochód pa Lstwa i subwencjach oraz. Nast =pił natomiast do V4 znaczny spadek w dotacjach.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 162 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

W roku 2004 zaplanowano wzrost dochodów o prawie 4,7 % w stosunku do wykonania bud betu z roku 2003. Najwi Bkszy przewidywany wzrost odnotowuje si B w udziale w podatkach stanowi =cych dochód pa Lstwa, dotacjach i subwencjach. Nast =pił natomiast do V4 znaczny spadek w dochodach własnych gminy. Na rok 2004 prognozuje si B ponad 47 % wzrost dotacji i ponad 15 % spadek dochodów własnych.. Niemniej dochody ogólne gminy wzrastaj = o 4,66 % w stosunku do roku 2003. Niewielki wzrost dochodów przy wzrastaj =cym zakresie obowi =zków gminy szczególnie w zakresie ochrony Vrodowiska, wymusza konieczno V4 poszukiwania zewn Btrznych `ródeł finansowania zada L głównie ze Vrodków unijnych.

7.3.2. Analiza wska `nikowa zdolno Vci kredytowej jednostki administracyjnej

Wska `nik dochodowo Vci - jest miernikiem zamo bno Vci. Im wy bszy poziom tego wska `nika tym gmina z wi Bksz = łatwo Vci = wykonuje zadania publiczne na rzecz swoich mieszka Lców. Wska `nik inwestycyjny - okre Vla udział inwestycji w wydatkach i jest zwi =zany z poziomem zamo bno Vci gminy. Wska `nik zadłu benia 1 - okre Vla na ile gmina b Bdzie mogła prowadzi 4 obsług B bie b= cych zobowi =za L na poziomie dochodów wykonanych w roku ubiegłym. Wska `nik zadłu benia 2 - okre Vla, czy zadłu benie gminy nie przekroczy 15 % wysoko Vci dochodów. Wska `nik mo bliwo Vci zadłu benia - okre Vla relacj B długu gminy w stosunku do dochodów w roku bie b= cym (max 60 % dochodów). Wska `nik struktury 1 - okre Vla poziom Vrodków własnych gminy. Dopełnienie do stu okre Vla udział uzyskanych Vrodków obcych w Vrodkach finansowych. Wska `nik struktury 2 - okre Vla poziom wydatków poniesionych na realizacj B zada L własnych. Dopełnienie do stu tego wska `nika okre Vla udział spłat pozyskanych Vrodków obcych w Vrodkach finansowych. Poziom wydatków finansowych okre Vla stopie L obci =b enia gminy z tytułu obsługi zadłu benia.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 163 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Wska `niki finansowe dla oceny zdolno Vci kredytowej gminy T a b e l a 59 Wykonanie Wykonanie Plan Wska `niki Opis wska `nika 2002 2003 2004 Wska `nik dochody gminy na jednego 1 251 1 358 1 420 dochodowo Vci mieszka Lca Poziom wydatków inwestycyjnych wydatki inwesty cyjne/wydatki 4,76 % 13,70 % 33,65 % w wydatkach [%] Wska `nik obsługa zobowi =za L w roku zadłu benia 1 bie b= cym/dochody gminy ogółem 0,71 % 0,81 % 1,79 % [%] zrealizowane w roku poprzednim Wska `nik (rata kredytów i po byczek + zadłu benia 2 odsetki)/dochody gminy w roku 3,89 % 12,31 % 2,92 % [%] bie b= cym < 15% Wska `nik mo bliwo Vci kwota zadłu benia/dochody gminy 5,07 % 3,53 % 38,93 % zadłu benia w roku bie b= cym < 60% gminy [%] dochody zrealizowane w roku bie b= cym/dochody + przychody Struktura 1 [%] 97,93 % 88,99 % 73,12 % bud betu zrealizowane w roku bie b= cym wydatki zrealizowane w roku Struktura 2 [%] bie b= cym/wydatki + rozchody 96,76 % 89,55 % 99,12 % zrealizowane w roku bie b= cym Poziom wydatki finansowe w roku wydatków bie b= cym - obsługa długu/wydatki 104,33 % 115,00 % 148,82 % finansowych roku bie b= cego [%] Liczba wg stanu na koniec roku 7564 7535 7546 mieszka Lców _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry.

Z analizy powy bszych wska `ników wynika, be: • wydatki inwestycyjne s = na stosunkowo wysokim poziomie i w analizowanym okresie kształtowały si B w przedziale 4,76 – 33,65% (wynosiły Vrednio 19,8 %), • wska `nik zadłu benia 2 i wska `nik mo bliwo Vci zadłu bania w badnym z analizowanych lat nie przekracza warto Vci granicznej, • wska `nik struktury 1 mówi, be gmina posiłkuje si B długiem – jego wielko V4 w latach 2002, 2003 i 2004 ulega zwi Bkszeniu. Wzrastaj =cy poziom wydatków nie znajduje pełnego pokrycia w dochodach własnych, dotacjach i subwencjach, • wska `nik struktury 2 oraz wska `nik poziomu wydatków finansowych mówi, be spłata zadłu benia oraz obsługa długu stanowi = bardzo niewielk = cz BV4 wydatków z bud betu.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 164 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

7.3.3. Ocena wydatków na ochron BVrodowiska

Głównym `ródłem finansowania wydatków na ochron BVrodowiska w gminie jest Gminny Fundusz Ochrony Urodowiska i Gospodarki Wodnej (GFO UiGW) i bud bet gminy oraz inne podmioty udzielaj =ce pomocy finansowej (w tym Powiatowy, Wojewódzki i Narodowy Fundusz Ochrony Urodowiska i Gospodarki Wodnej). Zestawienie dochodów, jak i wydatków zrealizowanych przez GFO UiGW w latach 2001 - 2004 przedstawia poni bsza tabela 60.

Wykonania bud betu GFO UiGW w latach 2001-2003 T a b e l a 60 Wykonanie Wykonanie Wykonanie Wyszczególnienie Plan 2004 2001 2002 2003 DOCHODY 8 179 14 283 28 407 10 950 Stan funduszu na pocz =tek okresu 3 984 11 296 16 735 27 509 Przychody GFO UiGW 14 283 28 407 10 950 Odsetki na rachunku bankowym - - - WYDATKI 867 16 296 45 142 38 459 gospodarka odpadami ochrona powietrza gospodarka wodno- Vciekowa 12 504 33 459 gospodarka zieleni = edukacja 867 16 296 5 129 5 000 nadzwyczajne zagro benia Vrodowiska ochrona powierzchni ziemi ochrona przed hałasem inne dziedziny Stan funduszu na koniec okresu 11 296 16 735 27 509 - _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry.

Analizuj =c wykonania GFO UiGW (wg kryterium przedmiotowego) w latach 2001 - 2003 nale by stwierdzi 4, be w latach 2001-2003 wydatki na gospodark B wodno – Vciekow = były realizowane jedynie w roku 2003 - 27,7 w latach poprzednich 2001-2002 wydatki przeznaczone były na edukacj B. Na rok 2004 zaplanowano ł =czne wydatki z GFO UiGW na kwot B 38 459 zł, któr = w 87 % przeznaczono na gospodark B wodno- Vciekow = i w 13 % na edukacj B.

7.3.4. Prognoza dochodów i wydatków na lata 2004 – 2007

W celu dokonania wieloletnich projekcji dochodów i wydatków bud betowych uwzgl Bdniaj =cych trendy i kierunki rozwoju ekonomicznego gminy musz = zosta 4 opracowane zało benia bud betowe. Prognoza bud betowa przekazana przez Urz =d Gminy i Miasta w Pyzdrach przedstawia si B w sposób zaprezentowany w tabeli 61.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 165 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Prognoza bud betu Gminy Pyzdry na lata 2004 – 2007 T a b e l a 61 Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 DOCHODY 10 717 464 12 190 245 9 688 858 9 713 358 Własne 2 025 151 3 906 633 1 381 168 1 381 168 Udział w podatkach 727 413 611 137 611 137 611 137 stanowi =cych dochód pa Lstwa Subwencje 6 487 598 6 468 253 6 468 253 6 468 253 Dotacje 1 477 302 1 204 220 1 228 300 1 252 800 PRZYCHODY 3 939 847 1 936 440 2 757 078 890 332 WYDATKI 14 527 771 13 186 087 11 737 420 9 895 174 Wydatki bie b= ce 9 638 732 9 604 087 9 737 420 9 895 174 Wydatki maj =tkowe 4 889 039 3 582 000 2 000 000 - ROZCHODY 129 540 940 596 708 516 708 5160 WYNIK 0 0 0 0 _ródło: Urz =d Gminy i Miasta w Pyzdrach

Z przedstawionych wy bej szacunków wynika, i b zadania zawarte w Programie i przewidziane do finansowania z bud betu gminy nie przekraczaj = jego mo bliwo Vci finansowych.

Przedstawione w tabeli 56 (rozdział V Polityka ochrony Vrodowiska do 2011 roku oraz harmonogram realizacji zada L ekologicznych, niniejszego opracowania) zadania do realizacji w latach 2004 - 2007 z zakresu ochrony Vrodowiska, musz = mie Vci 4 si B w przedstawionych poni bej przybli bonych nakładach finansowych:

Prognozowane nakłady na ochron BVrodowiska w latach 2004 – 2007 w Gminie Pyzdry T a b e l a 62 Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 Wydatki na ochron BVrodowiska 2 160 906 b.p b.p b.p wydatki bie b= ce 5 000 b.p b.p b.p wydatki maj =tkowe 2 155 906 b.p b.p b.p W tym z bud betu gminy 437 284 b.p b.p b.p b.p. – brak prognozy; _ródło: Urz =d Gminy i Miasta Pyzdry.

Z powy bszego zestawienia wynika, i b wydatki (rok 2004) na ochron BVrodowiska w 20,24 % pokryte zostan = z bud betu gminy. Pozostałe kwoty mog = by 4 one pokrywane ze `ródeł zewn Btrznych: preferencyjnych po byczek i dotacji z WFO UiGW, funduszy strukturalnych UE oraz funduszy celowych Bud betu Pa Lstwa. Prognoz B struktury finansowania zada L uj Btych w niniejszym Programie (tabela 56 rozdział V) w latach 2004-2007 przedstawia zestawienie zamieszczone w tabeli 62. Zało bono w nim, be wydatki inwestycyjne b Bd= dofinansowywane ze Vrodków unijnych na

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 166 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Vrednim poziomie 52,5 %, natomiast dofinansowanie zada L z PFO UiGW, WFO UiGW oraz NFO UiGW przyj Bto na poziomie wynosz =cym 25 %.

Harmonogram wydatków na ochron BVrodowiska wraz ze `ródłami finansowania T a b e l a 63 Razem _ródło finansowania 2004 2005 2006 2007 2004 - 2007 Bud bet gminy 437 284 - - - 437 284 Urodki unijne 1 135 163 - - - 1 135 163 GFO UiGW 38 459 - - - 38 459 PFO UiGW, WFO UiGW, 550 000 - - - 550 000 NFO UiGW Fundusze celowe - - - - - Razem 2 160 906 - - - 2 160 906 b.p. – brak prognozy; _ródło: Urz =d Gminyi Miasta Pyzdry.

Z przedstawionych powy bej danych wynika, i b zadania zwi =zane z ochron = Vrodowiska b Bd= realizowane ze Vrodków własnych gminy jak równie b współfinansowane ze Vrodków unijnych, Gminnego Funduszu Ochrony Urodowiska, PFO UiGW, WFO UiGW oraz NFO UiGW, przy czym nale by zauwa by4, be udział Vrodków unijnych w roku 2004 bBdzie wynosi 4 ponad 50 % wydatków ogółem. Z przedstawionych wy bej szacunków wynika, i b zadania zawarte w Programie i przewidziane do finansowania z bud betu gminy nie przekraczaj = jego mo bliwo Vci finansowych.

7.4. Monitorowanie Programu Ochrony Urodowiska

7.4.1. Zasady monitoringu

W procesie wdra bania Programu wa bna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada L w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi =gni Bcia zało bonych celów. Z tego wzgl Bdu wa bne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b Bdzie mo bliwe dokonanie oceny procesu wdra bania, jak i równie b bBd= mogły by 4 dokonane ewentualne modyfikacje Programu. Monitoring powinien by 4 sprawowany w nast Bpuj =cych zakresach: • monitoring Vrodowiska; • monitoring programu; • monitoring odczu 4 społecznych.

Monitoring Vrodowiska – system kontroli Vrodowiska, jest narz Bdziem wspomagaj =cym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz =dzania Vrodowiskiem. Dostarcza

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 167 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry informacji o efektach wszystkich działa L na rzecz ochrony Vrodowiska i mo be by 4 traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony Vrodowiska. Jest jednym z najwa bniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s = w znacznym stopniu dost Bpne jako wielko Vci mierzone w ramach istniej =cych systemów kontroli i monitoringu. W tabeli zamieszczonej poni bej zaproponowano najistotniejsze wska `niki (mierniki) przyjmuj =c, be lista ta nie jest wyczerpuj =ca i powinna by 4 modyfikowana. Lista ta została oparta na dokonanej w rozdziale IV punkt 4.12. Analizie wska `nikowej stanu Vrodowiska gminy. Obok wska `ników zamieszczonych w tabeli wskazano równie b `ródło informacji, z którego mog = by 4 czerpane. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s = wykonywane w ramach działalno Vci np. WIO U, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, ł =k, terenów parkowych) znany jest instytucjom takim jak np. Urz=d Gminy, Wojewódzki Konserwator Przyrody, RDLP.

Wska `niki monitorowania efektywno Vci Programu T a b e l a 64 Lata _ródło Wska `nik Jednostka miary informacji o 2005 2007 2009 2011 wska `nikach 1 2 3 4 5 6 7 Cel strategiczny Dobry stan Vrodowiska umo bliwiaj =cy zrównowa bony rozwój Polepszaj =ca si B pozycja gminy Pozycja w WIO U miasto w klasyfikacjach klasyfikacji charakteryzuj =cych czysto V4 Vrodowiska

Cele operacyjne Cel: Racjonalizacja zu bycia materiałów, wody, energii -Wodochłonno V4 produkcji; W przeliczeniu na Urz =d -Materiałochłonno V4 produkcji PKB, jednostk B Statystyczny -Energochłonno V4 produkcji produkcji, warto V4 produkcji lub warto V4 sprzedan = w przemy Vle

Zu bycie energii w przeliczeniu na kW Zakład 1mieszka Lca na rok Energetyczny

Cel: Wykorzystanie energii ze `ródeł odnawialnych Udział energii ze `ródeł % WIO U, odnawialnych w zu byciu energii Urz =d pierwotnej: Statystyczny - 1,6 % (rok 2007); 7,5,% (rok 2010); Cel: Stan sanitarny powietrza Wielko V4 emisji zanieczyszcze L Mg WIO U, pyłowych do powietrza z zakładów Urz =d obj Btych sprawozdawczo Vci = GUS Statystyczny

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 168 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 5 6 7 Wielko V4 emisji zanieczyszcze L Mg WIO U, gazowych do powietrza z zakładów Urz =d obj Btych sprawozdawczo Vci = GUS, Statystyczny (bez CO 2)

Cel: Hałas Zmniejszenie liczby zakładów przypadki WIO U emituj =cych hałas o wielko Vciach przekrocze L norm ponadnormatywnych krajowych stwierdzonych w trakcie kontroli WIO U Cel: Jako V4 wód, poprawa stosunków wodnych i ochrona przed powodzi = Jako V4 cieków wodnych, udział % udziału w ogólnej WIO U wód pozaklasowych (wg oceny ilo Vci punktów ogólnej) pomiarowych (na terenie gminy) Jako V4 wód podziemnych, udział % udziału w ogólnej WIO U wód o bardzo dobrej i dobrej ilo Vci punktów jako Vci (klasa Ia i Ib) monitoringu (na terenie gminy) Liczba uj B4 wody szt. WIO U

Wydajno V4 czynnych uj B4 wody m 3/d Gmina, Zakład Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Usług Wodno- Kanalizacyjnych Ilo V4 zu bytej wody/1 mieszka Lca m3/osoba Gmina, na rok Zakład Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Usług Wodno- Kanalizacyjnych Długo V4 sieci wodoci =gowej na km Urz =d terenie gminy Statystyczny

Procent mieszka Lców obj Btych % ogółu ludno Vci Gmina, sieci = wodoci =gow = Zakład Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Usług Wodno- Kanalizacyjnych Liczba przył =czy wodoci =gowych szt Gmina, Zakład Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Usług Wodno- Kanalizacyjnych % ogółu ludno Vci Gmina, Udział ludno Vci obsługiwanej przez Zakład oczyszczalnie Vcieków Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Usług Wodno- Kanalizacyjnych Długo V4 sieci kanalizacyjnej na km Urz =d terenie gminy Statystyczny

Liczba przył =czy kanalizacyjnych szt Gmina, Zakład Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Usług Wodno- Kanalizacyjnych

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 169 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

1 2 3 4 5 6 7 Liczba szamb szt Gmina, Zakład Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Usług Wodno- Kanalizacyjnych Liczba przyzagrodowych szt Gmina oczyszczalni Vcieków % długo Vci wałów % w stosunku do Zarz =d Melioracji przeciwpowodziowych ma całego rozmiaru i Urz =dze L wła Vciwy stan techniczny ewidencyjnego Wodnych długo Vci wałów Cel: Ochrona gleb Udział gleb kwa Vnych i bardzo % Okr Bgowa Stacja kwa Vnych Chemiczno – Rolnicza, WIO U Cel: Kopaliny Powierzchnia terenów ha Gmina, Powiat zrekultywowanych Cel: Ochrona ró bnorodno Vci biologicznej i krajobrazowej regionu % powierzchni gminy obj Bty % Urz =d prawn = ochron = przyrody Wojewódzki

Obszar Chronionego Krajobrazu ha Urz =d Wojewódzki Liczba rezerwatów szt. Wojewódzki Konserwator Przyrody Liczba pomników przyrody szt Wojewódzki Konserwator Przyrody Liczba u bytków ekologicznych szt Wojewódzki Konserwator Przyrody Liczba Parków Krajobrazowych szt Wojewódzki Konserwator Przyrody Cel:. Rozwój lasów i ich racjonalne wykorzystanie Ubytki le Vne oraz grunty % powierzchni RDLP, zadrzewione i zakrzewione gminy Urz =d Statystyczny Powierzchnia lasów ochronnych na ha RDLP, terenie gminy Urz =d Statystyczny Cel: Edukacja ekologiczna Centra informacji i edukacji Starostwo ekologicznej (funkcjonowanie Powiatowe istniej =cego) Liczba projektów zrealizowanych Gmina na rzecz ochrony Vrodowiska 1) - w 2004 roku, wska `niki zu bycia wody, materiałochłonno Vci i energochłonno Vci, zostan = wprowadzone do systemu statystyki publicznej i zostanie okre Vlony zakres i sposób wykorzystania tych wska `ników w regionalnych i lokalnych programach ochrony Vrodowiska;

Monitoring programu – najwa bniejszym wska `nikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada L. Gmina Pyzdry b Bdzie oceniała, co dwa lata stopie L wdro benia Programu, natomiast na bie b= co b Bdzie kontrolowany post Bp w zakresie wykonania przedsi Bwzi B4 zdefiniowanych w programie. Pod koniec 2005 roku nast =pi ocena realizacji przedsi Bwzi B4 przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007. Wyniki oceny bBd= stanowiły wkład dla listy przedsi Bwzi B4 , obejmuj =cych okres 2006 - 2007. Ten cykl bBdzie si B powtarzał, co dwa lata, co zapewni ci =gły nadzór nad wykonaniem Programu.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 170 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

W przypadku nie osi =gni Bcia zaplanowanych zamierze L nale by dokona 4 analizy sytuacji i pozna 4 jej przyczyny. Powodem mog = by 4 np. brak czasu, pieni Bdzy, zasobów ludzkich lub te b zmiana kolejno Vci przewidzianych w programie zada L priorytetowych. W cyklach czteroletnich b Bdzie oceniany stopie L realizacji celów ekologicznych (okre Vlonych w tym dokumencie dla okresu do 2011 roku). Ocena ta b Bdzie baz = do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga L zapisanych w ustawie Prawo ochrony Vrodowiska, a dotycz =cych okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony Vrodowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony Vrodowiska. Na poni bszym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

Monitoring realizacji programu T a b e l a 65 Monitoring 2004 2005 2006 2007 Itd. Monitoring stanu Vrodowiska Mierniki efektywno Vci

Programu Ocena realizacji listy przedsi Bwzi B4 Raporty z realizacji

Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Urodowiska

Monitoring odczu 4 społecznych – jest on sprawowany na podstawie bada L opinii społecznej i specjalistycznych opracowa L słu b= cych jako Vciowej ocenie udziału społecze Lstwa w działaniach na rzecz poprawy stanu Vrodowiska, a tak be ocenie odbioru przez społecze Lstwo efektów Programu, mi Bdzy innymi przez ilo V4 i jako V4 interwencji zgłaszanych do powiatowych władz Vrodowiskowych.

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 171 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY URODOWISKA 172 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

VIII. STRESZCZENIE W J AZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Program Ochrony Urodowiska dla Gminy Pyzdry na lata 2004 –2007 z perspektyw = na lata 2008 - 2011 został wykonany zgodnie z ustawowymi wymogami (ustawa Prawo ochrony Vrodowiska – art. 17). Przy tworzeniu w/w opracowania kierowano si B tak be wskazaniami Ministerstwa Urodowiska w tym zakresie (m. in. Wytyczne sporz =dzania programów ochrony Vrodowiska na szczeblu lokalnym i regionalnym).

Charakterystyka i ocena stanu elementów Vrodowiska przyrodniczego

W Programie Ochrony Urodowiska dla Gminy Pyzdry dokonano charakterystyki zasobów i składników Vrodowiska przyrodniczego terenu gminy w zakresie poszczególnych elementów Vrodowiska. Na podstawie szczegółowej analizy scharakteryzowanych elementów sporz =dzono ocen B zagro beL i tendencji przeobra beL Vrodowiska przyrodniczego obszaru gminy. W opracowaniu wskazano równie b `ródła i przyczyny zachodz =cych przeobra beL. Stan poszczególnych elementów Vrodowiska na terenie gminy przedstawia si B nast Bpuj =co:

Rze `ba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej

Do czynników wywołuj =cych zmiany w rze `bie terenu na obszarze Gminy Pyzdry nale by głównie lokalna – „dzika” eksploatacja piasków drobnoziarnistych. Miejsca, w których skala wydobycia mo be oddziaływa 4 na ukształtowanie powierzchni ziemi i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej, zlokalizowane s = przede wszystkim w rejonie miejscowo Vci Wr =bczynek. Eksploatacja złó b kruszywa naturalnego powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu (w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych) w miejscach wydobywania,

Wody podziemne

Podstawowe zasoby wód podziemnych nale b= do dwóch Lokalnych Zbiorników Wód Podziemnych LZWP wyst Bpuj =cych na terenie gminy. Wody podziemne obszaru gminy s = głównym `ródłem zaopatrzenia mieszka Lców w wod B do picia, dlatego jako V4 tych wód i wpływ czynników zewn Btrznych jest istotnym elementem ochrony Vrodowiska. Wody ujmowane otworami studziennymi na terenie gminy nale b= do wód o zadowalaj =cej jako Vci o niewielkim stopniu zanieczyszczenia, głównie zwi =zkami belaza i manganu. Nadaj = si B do picia po prostych zabiegach uzdatniaj =cych.

VIII. STRESZCZENIE 173 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Na jako V4 wód podziemnych gminy maj = wpływ zanieczyszczenia antropogeniczne wyst Bpuj =ce na terenach eksploatowanych rolniczo i terenach zurbanizowanych. Głównymi `ródłami zanieczyszcze L s = infiltruj =ce wody deszczowe, wraz z którymi przedostaj = si B do wód gruntowych Vrodki ochrony ro Vlin i zanieczyszczenia bytowo - gospodarcze z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych (szamb). Z tego wzgl Bdu nale by zadba 4 przede wszystkim o jak najszybszy rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy (obecnie przez gminne oczyszczalnie obsługiwanych jest zaledwie 37 % mieszka Lców w tym głównie miast Pyzdry i wie V Tarnowa, natomiast pozostałe jednostki osadnicze gminy nie s= podł =czone do sieci kanalizacyjnej). Rozwój sieci kanalizacyjnej b Bdzie miał du by wpływ na popraw B jako Vci wód podziemnych na skutek zanieczyszcze L pochodz =cych ze Vcieków bytowo-gospodarczych.

Wody powierzchniowe

Na terenie Gminy Pyzdry zasoby wód powierzchniowych s = ubogie – brak wyst Bpowania naturalnych jezior, a zbiorniki wodne wyst Bpuj = w postaci Vródpolnych oczek wodnych, stawów hodowlanych i wyrobisk poeksploatacyjnych. Głównym ciekiem przepływaj =cym przez teren gminy jest rzeka Warta, i Prosna wraz z dopływami.

• Stan czysto Vci rzek

Do czynników wpływaj =cych na jako V4 wód powierzchniowych nale b= uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolno V4 samooczyszczania oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Według bada L WIO U istotn = cz BV4 zanieczyszcze L odprowadzanych do wód powierzchniowych stanowi = zanieczyszczenia obszarowe. _ródłem tych zanieczyszcze L jest: - rolnictwo – co wynika przede wszystkim z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych, a tak be Vrodków ochrony ro Vlin, - hodowla zwierz =t poprzez niewła Vciwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewła Vciwe, zbyt du be lub zbyt cz Bste stosowanie na polach, - niedostateczna infrastruktura odprowadzaj =ca Vcieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza w miejscowo Vciach korzystaj =cych z wodoci =gów.

Stan czysto Vci wód powierzchniowych trudno oceni 4 ze wzgl Bdu na niewystarczaj =c= ilo V4 punktów monitoringu jako Vci wody – najbli bszy taki punkt znajduje si B poza terenem gminy na rzece Warcie w m. L =d gmina L =dek. Decyduj =cy wpływ na jako V4 wód rzeki Warty maj = wody po Vciekowe z oczyszczalni we wsi Tarnowa oraz niedostatecznie oczyszczone Vcieki wprowadzane do 174 VIII. STRESZCZENIE Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry rzeki Warty z miejscowo Vci znajduj =cych si B w obr Bbie zlewni. Ponadto do rzeki dostaj = si B zanieczyszczenia pochodz =ce ze spływów powierzchniowych. Brak punktów pomiarowo-kontrolnych na pozostałych ciekach nie pozwala na identyfikacj B i ocen B zagro beL. Na badanym obszarze zinwentaryzowanym i najwa bniejszym punktem zrzutu Vcieków, który przyczynia si B do degradacji jako Vci wód powierzchniowych, jest gminna oczyszczalnia we wsi Tarnowa oraz odprowadzane nielegalnie Vcieki do sieci wód powierzchniowych. Mo bna wnioskowa 4, be cieki przepływaj =ce przez obszary zabudowane oraz prowadz = wody o obni bonej jako Vci, co wynika z braku podstawowej infrastruktury komunalnej w wielu małych miejscowo Vciach (jedynie miast Pyzdry i wie V Tarnowa wyposa bone s = w sie 4 kanalizacyjn =). Wymaga to podj Bcia zdecydowanych działa L w kierunku uporz =dkowania gospodarki wodno – Vciekowej z naciskiem na rozbudow B kanalizacji sanitarnej.

Degradacja gleb

Degradacj B gleb mo bemy podzieli 4 na chemiczn = i naturaln =. Na naturaln = degradacj B gleb składaj = si B czynniki Vrodowiskowe takie jak klimat czy ukształtowanie terenu oraz dobór ro Vlin uprawnych i ich usytuowanie do spadku terenu. Na terenie gminy gleby s = nara bone na degradacj B naturaln = zwi =zan = przede wszystkim z intensywnym ubytkowaniem rolniczym. Degradacja chemiczna gleb Gminy Pyzdry objawia si B w postaci podwy bszonej kwasowo Vci. Jest ona wa bnym wska `nikiem degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowo V4 najcz BV ciej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstaj =ce przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Z dotychczasowych obserwacji wynika, be gleby zakwaszone wyst Bpuj = lokalnie i maj = charakter rozproszony. Jednym z kierunków działa L mog =cych przyczyni 4 si B do poprawy wydajno Vci i jako Vci produkcji rolnej na omawianym terenie jest wapnowanie gleb.

Powietrze atmosferyczne

Głównym `ródłem emisji zanieczyszcze L komunikacyjnych na terenie Gminy Pyzdry s = drogi wojewódzkie 466, 442 oraz drogi powiatowe. Do zanieczyszczenia powietrza przyczynia si B równie b emisja niska, czyli zanieczyszczenia pochodz =ce z sektora komunalnego, zakładów usługowych, indywidualnych gospodarstw.

VIII. STRESZCZENIE 175 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Stopie L zanieczyszczenia w du bej mierze zale by od siły i kierunku (zasi Bg przenoszonych zanieczyszcze L) oraz cz Bstotliwo Vci wiatrów (ilo V4 przenoszonych zanieczyszcze L). W my Vl nowych przepisów wynikaj =cych z ustawy Prawo ochrony Vrodowiska, w 2002 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Urodowiska w Poznaniu przeprowadził inwentaryzacj B emisji zanieczyszcze L do powietrza atmosferycznego, celem, której było uzyskanie informacji o st Bb eniach zanieczyszcze L. Wynikiem przeprowadzonej oceny rocznej jest zaliczenie Powiatu Wrzesi Lskiego (a tym samym Gminy Pyzdry) do klasy A dla kryterium okre Vlonego w celu ochrona zdrowia i równie b do klasy A według kryteriów dla „ochrony ro Vlin”. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze której poziomy st Bb eL substancji nie przekraczaj = warto Vci dopuszczalnej.

Urodowisko akustyczne

Nadmierny hałas jest uci =b liwo Vci = postrzegan = cz BV ciej ni b degradacja innych elementów Vrodowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w Vrodowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudno Vci i poci =ga za sob = znacz =ce koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Badania prowadzone w kraju i za granic = potwierdzaj = szkodliwy wpływ hałasu na Vrodowisko przyrodnicze i osiedla ludzkie.

• Hałas komunikacyjny

Na hałas komunikacyjny na terenie gminy składa 4 si B b Bdzie hałas zwi =zany z ruchem samochodowym. Zagro benie dla Vrodowiska akustycznego wynikaj =cego z ruchu samochodowego na terenie gminy, dotyczy zwi Bkszonego poziomu hałasu komunikacyjnego głównie wzdłu b dróg wojewódzkich 466 i 442 przechodz =cych przez teren zwartej zabudowy miasta Pyzdry i wsi Tarnowa, Dłusk, Rataje, Pietrzyków, przyczyniaj =c si B w znacznym stopniu do hałasu komunikacyjnego. Znaczne nat Bb enie poziomu hałasu wyst Bpuje tak be wzdłu b dróg powiatowych. • Hałas przemysłowy

_ródłem hałasu przemysłowego s = zakłady przemysłowe i odbywaj =ce si B w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla ka bdego obiektu i zale bny jest od rodzaju maszyn i urz =dze L hałasotwórczych, izolacyjno Vci obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej s =siaduj =cych z nimi terenów.

176 VIII. STRESZCZENIE Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Specyfik = hałasu przemysłowego jest jego długotrwało V4 wyst Bpowania (zmianowy charakter pracy), a tak be czasowe krótkotrwałe du be nat Bb enia. Lokalizacja zakładów w obr Bbie zabudowy mieszkaniowej, wymaga jednak szczególnej dbało Vci o wyeliminowanie nadmiernego hałasu. Do zakładów przemysłowych b Bd=cych `ródłem hałasu nale b= przede wszystkim przedsi Bbiorstwa posiadaj =ce decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu. Starostwo Powiatowe we Wrze Vni, zgodnie z uzyskanymi informacjami dla zakładów działaj =cych na terenie Gminy Pyzdry nie wydało takich decyzji.

Przyroda o bywiona

• Szata ro Vlinna

Szata ro Vlinna analizowanego obszaru jest jego cennym walorem. Ze wzgl Bdu na walory przyrodnicze i krajobrazowe, cz BV4 obszaru gmin weszła w skład utworzonego Nadwarcia Lskiego Parku Krajobrazowego. Cz BV4 lasów gminy otrzymało status lasów ochronnych Szczególn = ochron = obj Bte zostały pojedyncze okazy, które otrzymały statut pomników przyrody. Wa bn= rol B w systemie ekologicznym gminy przy niewielkim poziomie lesisto Vci spełnia ro Vlinno V4 niele Vna, czyli ziele LVródpolna, ziele L parkowa oraz ziele L cmentarna. Obszary te, jak równie b uprawy rolne na terenie gminy poddawane s = nadzwyczajnym zagro beniom i degradacji. Najcz Bstszymi ich formami s =: • zanieczyszczenia pyłowe ze `ródeł niskiej emisji i emitorów przemysłowych; • zanieczyszczenia zwi =zane z ruchem komunikacyjnym; • zanieczyszczenia wód powierzchniowych; • zanieczyszczenia odpadami komunalnymi (dzikie wysypiska Vmieci); • zanieczyszczenia liniowe zwi =zane z promieniowaniem elektromagnetycznym Gmina posiada stosunkowo du by wska `nik lesisto Vci wynosz =cy 30,0 % co jest pozytywnym zjawiskiem. Nale by jednak d =b y4 do stopniowego zalesiania najsłabszych gleb o małej przydatno Vci dla gospodarki rolnej lub przeznaczy 4 te grunty pod uprawy ro Vlin energetycznych np. wierzby.

• Uwiat zwierz Bcy

Zasoby Vwiata zwierz Bcego na terenie gminy mo bna uzna 4 za bogate, jednak typowe dla równinnych obszarów kraju - Wielkopolski. Urozmaicon = i licznie reprezentowan = grup B stanowi = ptaki, beruj =ce i gniazduj =ce głównie w dolinach

VIII. STRESZCZENIE 177 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry rzecznych, przede wszystkim rzeki Warty. Dla urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków oraz dla gatunków ssaków, płazów i gadów, wyst Bpuj =cych na omawianym obszarze powa bnym zagro beniem s =: • zanieczyszczenia wód powierzchniowych – niedostateczny stopie L skanalizowania i niewystarczaj =ca ilo V4 oczyszczalni Vcieków oraz dzikie wysypiska; • zmienno V4 i niedobory stanu wód.

Walory krajobrazowe

Pod wzgl Bdem walorów krajobrazowych teren gminy jest bardzo bogaty i zró bnicowany. Wi Bksz = cz BV4 terenu charakteryzuje krajobraz otwarty, Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych du bych zakładów przemysłowych naruszaj =cych walory krajobrazowe, natomiast istnieje wiele małych i Vrednich zakładów usługowo – handlowych. S = one zlokalizowane w wi Bkszo Vci w mie Vcie Pyzdry a poprzez powi =zanie z siedliskowym charakterem zabudowy nie pogarszaj = one, mimo wszystko, walorów estetyczno – krajobrazowych. Za naruszenie walorów estetyczno – widokowych mo bna uzna 4 tak be chaotyczn = i nieujednolicon = stylowo zabudow B mieszkaln = na terenie gminy.

Cele i zadania realizowane w ramach programu ochrony Vrodowiska

Uwzgl Bdniaj =c stan poszczególnych elementów Vrodowiska przyrodniczego na terenie Gminy Pyzdry, zaproponowano działania zmierzaj =ce do poprawy istniej =cych warunków. W ramach polityki ekologicznej powiatu na podstawie ustalonych zasad okre Vlono cele ekologiczne, kierunki działa L oraz zadania ekologiczne. Polityka ekologiczna Gminy Pyzdry oparta jest na II Polityce Ekologicznej Pa Lstwa, Programie Ochrony Urodowiska dla Województwa Wielkopolskiego, Powiatowym Programie Ochrony Urodowiska oraz istniej =cych uwarunkowaniach prawnych z uwzgl Bdnieniem dostosowania prawa do prawa wspólnotowego Unii Europejskiej. Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działa L, jakie nale by podj =4 w zakresie ochrony Vrodowiska przedstawione s = w harmonogramie b Bd=cym odzwierciedleniem polityki ekologicznej gminy. Z uwagi na szeroki zakres przedsi Bwzi B4 koniecznych do osi =gni Bcia wyznaczonych celów ekologicznych wybrano kilka, które nale by realizowa 4 w pierwszej

178 VIII. STRESZCZENIE Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry kolejno Vci. Ich zestawienie stanowi harmonogram Programu Ochrony Urodowiska na lata 2004 – 2011. (tabela 56). Cz BV4 z nich nale by zrealizowa 4 w najbli bszych latach 2004 - 2007 a cz BV4 w latach 2008 – 2011. Z uwagi na specyfik B ci =gło Vci realizacji niektórych zada L b Bd= one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko jak i długoterminowego.

VIII. STRESZCZENIE 179 Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Bibliografia

Akty prawne

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony Vrodowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627; 2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz. U. Nr 62, poz. 628; 3. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony Vrodowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 132 poz. 1085; 4. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Dz. U. Nr 63 poz. 638, 5. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowi =zkach przedsi Bbiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, Dz. U. Nr 63 poz. 639; 6. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wod B i zbiorowym odprowadzeniu Vcieków, Dz. U. Nr 72 poz. 747; 7. Ustawa z dnia 13 wrze Vnia 1996 r. o utrzymaniu czysto Vci i porz =dku w gminach, Dz. U. Nr 132, poz. 622 z pó `niejszymi zmianami; 8. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz =dzie terytorialnym, Dz. U. Nr 16, poz. 95 z pó `niejszymi zmianami; 9. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, Dz. U. Nr 9, poz. 43; 10. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. Nr 80, poz. 717 ; 11. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r Prawo geologiczne i górnicze Dz. U. Nr 27 poz. 96 z pó `niejszymi zmianami; 12. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne. Dz. U. Nr 115, poz. 1229; 13. Rozporz =dzenie Rady Ministrów z dnia 24 wrze Vnia 2002 r. w sprawie okre Vlenia rodzajów przedsi Bwzi B4 mog =cych znacz =co oddziaływa 4 na Vrodowisko oraz szczegółowych kryteriów zwi =zanych z kwalifikowaniem przedsi Bwzi B4 do sporz =dzenia raportu oddziaływania na Vrodowisko, Dz. U. Nr 179, poz. 1490; 14. Rozporz =dzenie Ministra Urodowiska z dnia 27 wrze Vnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów, Dz. U. Nr 112, poz. 1206; 15. Rozporz =dzenie Rady Ministrów z dnia 21 pa `dziernika 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, Dz. U. Nr 145 poz. 942. z pó `niejszymi zmianami. BIBLIOGRAFIA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

16. Rozporz =dzenie Ministra Zdrowia z dnia 16.10.2002 r, w sprawie wymaga L, jakim powinna odpowiada 4 woda w k =pieliskach, Dz. U. Nr 183, poz. 1530. 17. Rozporz =dzenie Ministra Urodowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r., w sprawie komunalnych osadów Vciekowych, Dz. U. Nr 134 poz. 1140. 18. Rozporz =dzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. zmieniaj =ce rozporz =dzenie w sprawie opłat za korzystanie ze Vrodowiska, Dz. U. Nr 151 poz. 1703. 19. Rozporz =dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2002 r, w sprawie dopuszczalnych st Bb eL metali ci Bb kich zanieczyszczaj =cych gleb B, Dz. U. Nr 37 poz. 344. 20. Rozporz =dzenie Ministra Urodowiska z dnia 9 stycznia 2002 r w sprawie warto Vci progowych poziomów hałasu, Dz. U. Nr 8 poz.81. 21. Rozporz =dzenie Ministra Urodowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie okre Vlenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegaj =cych ochronie, Dz. U. Nr 92 poz. 1029. 22. Rozporz =dzenie Ministra Urodowiska z dnia 11 wrze Vnia 2001 r. w sprawie listy gatunków ro Vlin rodzimych dziko wyst Bpuj =cych obj Btych ochron = gatunkow = Vcisł = cz BV ciow = oraz zakazów wła Vciwych dla tych gatunków i odst Bpstw od tych zakazów, Dz. U. Nr 106 poz. 1167. 23. Dyrektywa Rady 75/442/EEC z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów znowelizowana dyrektyw = Rady 91/156/EEC, dyrektyw = Rady 91/692/EEC oraz decyzj = Komisji 96/350/EC. 24. Dyrektywa Rady 94/63/WE z dnia 27 wrze Vnia 1996 r. w sprawie oceny i zarz =dzania jako Vci = powietrza. 25. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych, zmieniona dyrektyw = Rady 94/31/WE. 26. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowa L i odpadów z opakowa L, zmieniona decyzj = Komisji 99/42/WE i decyzj = Komisji 1999/177/WE. 27. Dyrektywa Rady 99/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r w sprawie składowisk odpadów. 28. Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 wrze Vnia 1996 r w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze L (IPPC).

BIBLIOGRAFIA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

Materiały `ródłowe

29. Dokumenty ko Lcowe konferencji Narodów Zjednoczonych „ Urodowisko i rozwój” Rio de Janeiro. 3-14 czerwca 1992 r. Szczyt Ziemi, IO U Warszawa 1998 r.; 30. Gmina wobec obowi =zku ochrony Vrodowiska przed odpadami komunalnymi, H. Przybyła, Fundacja Ekologiczna SILESIA, Katowice 1993; 31. Instrukcja w zakresie formułowania i realizacji głównego planu zagospodarowania odpadów komunalnych, Japo Lska Agencja d/s Współpracy Mi Bdzynarodowej (JICA), 1992; 32. Studium uwarunkowa L i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy L=dek, Wojewódzkie Biuro Planowania w Koninie, Konin 1997, 33. Plan Urz =dzania Lasu Nadle Vnictwa Grodziec Program Ochrony Przyrody Grodziec 2000r., 34. Raport o stanie lasów w Polsce w 2002 roku, PaLstwowe Gospodarstwo Le Vne Lasy Pa Lstwowe, Warszawa 2003 r.; 35. Roczna ocena jako Vci powietrza w województwie wielkopolskim w roku 2002, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Urodowiska w Poznaniu, Pozna L 2003 r.; 36. Krajowy plan gospodarki odpadami; 37. Krajowy Program Oczyszczania Ucieków Komunalnych, Ministerstwo Urodowiska, Warszawa 2003 r.; 38. Program Ochrony Urodowiska Województwa Wielkopolskiego, ARCADIS Ekokonrem Sp. z o. o., Pozna L 2001; 39. Program Ochrony Urodowiska Powiatu Wrzesi Lskiego, 40. Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównowa bonego rozwoju i ochrony Vrodowiska, M. Kistowski, Gda Lsk 1999 r.; 41. Geografia Fizyczna Polski Jerzy Kondracki, Wydanie VI, Warszawa 1988 r; 42. Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2001 r, Pa Lstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2002 r.; 43. Raport o stanie Vrodowiska w 1999 roku na obszarze województwa wielkopolskiego, WIO U w Poznaniu 2000 r.; 44. Raport o stanie Vrodowiska w 2000 roku na obszarze województwa wielkopolskiego, WIO U w Poznaniu 2001 r.; 45. Raport o stanie Vrodowiska w 2001 roku na obszarze województwa wielkopolskiego, WIO U w Poznaniu 2002 r.; 46. Raport o stanie Vrodowiska w 2002 roku na obszarze województwa wielkopolskiego, WIO U w Poznaniu 2003 r.;

BIBLIOGRAFIA Program Ochrony Urodowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy i Miasta Pyzdry

47. Rocznik statystyczny ochrony Vrodowiska 1999 r.; 48. Rocznik statystyczny ochrony Vrodowiska 2000 r.; 49. Rocznik statystyczny ochrony Vrodowiska 2001 r.; 50. Rocznik statystyczny ochrony Vrodowiska 2002 r.; 51. Wa bniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego w 2002 roku, Urz =d Statystyczny w Poznaniu 2002 r.; 52. Wytyczne sporz =dzania programów ochrony Vrodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Ochrony Urodowiska, Warszawa 2002 r.

Przy tworzeniu opracowania wykorzystano tak be materiały i informacje uzyskane z Urz Bdu Gminy w L =dku drog = ankietyzacji z jednostek działaj =cych na omawianym terenie oraz zdobyte podczas wizji lokalnej terenu gminy.

BIBLIOGRAFIA