W Artości Krajobrazu Okolic Ujścia Prosny I Problem Y Jego Ochrony

1 Słowa kluczowe: Krajobraz waniu naturalnego krajobrazu dla naturalny, krajobraz kulturowy Dolina przyszłych pokoleń. Środkowej Warty, złoża geologiczne, Podejmując temat, korzysta- obszary chronione, osadnictwo no z literatury dotyczącej zagad- nień geologicznych i hydrologicz- nych, przestrzennych i kulturowych, Wprowadzenie a zwłaszcza badań własnych prowa- Przedstawienie i przeanalizo- dzonych na miejscu. Na potrzeby wanie cech krajobrazu naturalnego tego tematu istotne było przedstawie- i kulturowego okolic ujścia Prosny do nie obrazu Doliny Środkowej Warty Warty, obszaru położonego na styku widocznego z poziomu rzeki. dwóch parków krajobrazowych: Wartości krajobrazu Doliny Nadwarciańskiego i Żerkowsko-Cze- Środkowej Warty przesądziły o utwo- szewskiego miało na celu zwrócenie rzeniu w 1995 r. Nadwarciańskiego uwagi na walory krajobrazowe i ko- Parku Krajobrazowego opisywanego nieczność ochrony tego dostępnego w publikacjach o charakterze nauko- i mało znanego, lecz zachowującego wym, popularnonaukowym i prze- naturalny charakter odcinka Warty. wodnikach turystycznych [Chwistek Podjęty temat poszerza badania nad 2011]. W tych publikacjach najwię- małymi miastami w Wielkopolsce cej miejsca poświęcono odcinkowi z punktu widzenia wpływu ładu doliny między Lądem a Pyzdrami, przestrzennego otaczających je podkreślając malowniczość nadwar- obszarów na ich rozwój społeczno- ciańskiej skarpy i wartości kulturowe -gospodarczy. Badania nad małymi licznych zabytków w Lądzie, Ciąże- miastami Wielkopolski, ich prze- niu, Pyzdrach i Zagórowie (ryc. 1). mianami i rolą w sieci osadniczej są Problemy zagospodarowania udokumentowane wieloma pracami południowo-zachodniego odcinka z różnych okresów [Tłoczek 1955, Warty między Pyzdrami a funkcjo- problemy jego ochrony problemy 1978, Zaniewska 1998, 2009]. nującą przeprawą promową w No- Wartości krajobrazu krajobrazu Wartości Prosny ujścia okolic i Zaniewska Monika Zaniewska, Hanka W obecnych warunkach spo- wej Wsi Podgórnej (ryc. 3), gdzie łeczno-gospodarczych poszukiwanie krajobraz przyrodniczy tworzy ujście Values of podstaw ekonomicznych małych Prosny do Warty (ryc. 2), zaś Prosna miast, które zatraciły rolniczy charak- stanowi granicę nie tylko między a Landscape ter, wywołuje presje inwestycyjne na sąsiadującymi gminami, ale także otaczające je obszary cenne zarówno granicę widocznego zagospodarowa- Surrounding the krajobrazowo, jak i pod względem nia, historycznego rezultatu podziału użyteczności złóż geologicznych. między zaborem pruskim i rosyjskim, Prosna River Mouth Dlatego też potrzebna jest analiza nie znajdowały się w głównym nur- and Problems of ostrzegawcza, aby działania inwe- cie badań. Obszar ten o naturalnym 1 stycyjne nie przeszkodziły zacho- krajobrazie ze śladami prehistorycz- Protection nego osadnictwa w Modlicy, lecz 56 3/2013 Ryc. 1. Widok na zabudowania pocysterskiego klasztoru w Lądzie (fot. H. Zaniewska, 2006) Fig. 1. A view of the buildings of a former Cistercian monastery in Ląd (photo by H. Zaniewska, 2006) Key words: Natural landscape, of the natural landscape for future cultural landscape, the Central Warta generations. River Valley, geological deposits, Taking the subject there was protected areas, settlements used the literature on geological and hydrological, spatial and cultural is- Introduction sues, and in particular the ongoing own desk research. For the purpose of use, requires a special consideration Presenting and analyzing of this topic it was important to present in the management compatible with characteristics of natural and cultural the image of the Central the Warta an idea of the sustainable develop- landscape surrounding the mouth of River Valley visible from a river level. ment. the Prosna river to the Warta river, The values of the Central Warta an area situated at the junction of River Valley landscape have deter- two landscape parks: the Warta and mined the creation in 1995 the Warta Hydrological and the Żerków-Czeszewo, was to draw River Landscape Park described in the geological conditions attention to values of the landscape scientific, popular scientific literature and the need to protect that available and tourist guides [Chwistek 2011]. The studied area from Pyzdry and little-known, but preserving the In these publications the most space to Nowa Wieś Podgórna is located natural character the Warta river had been devoted to a section of the in the valley of the Warta river, the section. This taken subject expands river valley between Ląd and Pyzdry third longest Polish river, between the research on small towns in Greater highlighting the picturesqueness of two tributaries: Poland region from the point of view slopes on the Warta river and cultural the stream from Wrzembórz of an impact of the spatial order of values of numerous monuments in (near Pyzdry) – a right tributary of surrounding areas on their socio- Ląd, Ciążeń, Pyzdry and Zagórów a 8.05 km length and the catch- 2 economic development. Research (Fig. 1). ment area of 32.03 km , on small towns in Greater Poland, Problems of development of the the Odczepicha river (behind the their transformations and a role of the south-western section of the Warta ferry in Nowa Wieś Podgórna) settlement network are documented river between Pyzdry and a ferry – a left tributary of a length of with numerous works from different operating in Nowa Wieś Podgórna 8.98 km and the catchment area 2 periods [Tłoczek 1955, 1978, Za- (Fig. 3), where the natural landscape of 11.47 km . niewska 1998, 2002]. is formed by the mouth of the Prosna More or less 9 km from Pyzdry, Under current socio-economic river to the Warta river (Fig. 2), and near Modlica, close to Ruda Ko- conditions seeking economic founda- the Prosna river makes a border not morska, to the Warta river flows the tions of small towns, which have lost only between neighboring munici- Prosna river, its left tributary of the agricultural character, induces invest- palities, but also a visible border of ment pressures on surrounding areas a management, the result of historical valuable both scenic and in terms division between the Russian and the of usability of mineral resources. Prussian annexation, were outside the Therefore, there arises a need for the mainstream of research. This area of warning analysis so that investment a natural landscape with traces of activities did not stop preservation prehistoric settlements in Modlica, but also having deposits suitable for Ryc. 2. Ujście Prosny w pobliżu Modlicy (fot. M. Zaniewska, 2012) Fig. 2. The Prosna river mouth near Modlica (photo by M. Zaniewska, 2012) 3/2013 57 Ryc. 3. Przejście promowe w Nowej Wsi Podgórnej (fot. H. Zaniewska, 2006) Fig. 3. The cross-river ferry in Nowa Wieś Podgórna (photo by H. Zaniewska, 2006) w większości w szpalerach wierzbo- bałtyckiego, który uformował Poje- wych, a jej źródła znajdują się mię- zierze Wielkopolskie. Mezoregion dzy Olesnem a Gorzowem Śląskim, ma 240 km2 powierzchni. Badany ob- obok wsi Wolęcin w województwie szar obejmuje Pyzdry i prawy wysoki opolskim, w gminie Radłów. Prosna brzeg Warty, z charakterystyczną uchodzi do Warty w pobliżu Mo- skarpą, wąski pas lewego brzegu oraz dlicy k. Rudy Komorskiej. Ujściowy ujście Prosny do Warty. także posiadający złoża geologiczne odcinek biegu w Dolinie Konińskiej Mezoregion: Równina Ry- użytkowe, wymaga szczególnej uwa- zabezpieczony jest przeciwpowo- chwalska – stanowi kotlinowate gi w zagospodarowaniu zgodnym dziowymi wałami ochronnymi; uj- obniżenie pomiędzy wysoczyznami z ideą zrównoważonego rozwoju. ście znajduje się na wysokości 70 m Kaliską i Turecką o powierzchni n.p.m. Naprzeciw ujścia, na prawym 1186 km2, ograniczone od północy Uwarunkowania brzegu Warty, położona jest wieś Tar- Doliną Warty (Doliną Konińską). Na nowa, powyżej, nad Wartą – Pyzdry. urozmaicony krajobraz składa się hydrologiczne przeplatanie się lasów, łąk i torfowisk oraz pól uprawnych. Wschodnim i geologiczne Charakterystyka skrajem Równiny Rychwalskiej prze- Badany obszar od Pyzdr do fizycznogeograficzna pływa dolna Prosna. Nowej Wsi Podgórnej leży w dolinie Geologia – zróżnicowany fi- rzeki Warty, trzeciej pod względem Obszar między Pyzdrami zycznogeograficznie obszar okolic długości rzeki Polski pomiędzy dwo- a Nową Wsią Podgórną należy do ujścia Prosny charakteryzują geo- ma dopływami: podprowincji Niziny Środkowopol- logiczne złoża eksploatowane lub spod Wrzembórza (okolice skie; Mezoregionu Dolina Konińska, przewidziane do eksploatacji. Pyzdr) – prawy dopływ o długo- graniczącego z Mezoregionem Rów- W dolinie – czwartorzędowe ści 8,05 km i powierzchni zlewni nina Rychwalska [Kondracki 1978]. piaski, żwiry, mady rzeczne oraz 32,03 km2 Mezoregion: Dolina Koniń- torfy i namuły, Odczepicha (za promem w No- ska – równoleżnikowa część doliny Na skarpie – czwartorzędowe wej Wsi Podgórnej) – lewy do- Warty od okolic Koła po Pyzdry piaski i żwiry sandrowe, gliny zwa- pływ o długości 8,98 km i po- o charakterze pradoliny, powstałej łowe, ich zwietrzeliny oraz piaski wierzchni zlewni 11,47 km2 na bezpośrednim przedpolu lodowca i żwiry lodowcowe (tab. 1). Około 9 km na południe od Pyzdr, w pobliżu Modlicy, koło Rudy Tabela 1. Złoża geologiczne w gminie Pyzdry Komorskiej do Warty uchodzi rzeka Table 1. Deposits in the Pyzdry municipality Prosna, jej lewy dopływ o długości 227,05 km i powierzchni zlewni Kopalina Lokalizacja Stan zagospodarowania 4916,32 km2 (ryc. 4 i 5). Mineral Location Current development Złoża eksploatowane bądź zaniechane Prosna jest nizinnym szlakiem Spławie, gmina Pyzdry lub zagospodarowane Spławie, the

Load more