Program Ochrony Środowiska Dla Miasta Limanowa

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA LIMANOWA

Kraków, czerwiec 2004 r.

PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

TYTUŁ OPRACOWANIA:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA LIMANOWA

WYKONAWCA:

PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE „POŁUDNIE II” SP. Z O.O. ZAKŁAD PRACY CHRONIONEJ BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII UL. ŁOKIETKA 98-104 31-334 KRAKÓW

AUTORZY OPRACOWANIA: dr inż. hab. Janusz Mikuła mgr inż. Monika Dębowska mgr inż. Włodzimierz Rożnowski mgr inż. Stanisław Gastoł Wojciech Mikuła Paweł Kaproń Marcin Nalepa Dominik Krysa

Kraków, czerwiec 2004 r.

2 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

SPIS TREŚCI

I. WSTĘP ...... 5 1.1. Podstawa prawna opracowania...... 5 1.2. Koncepcja i cel opracowania...... 5 1.3. Metodyka opracowania...... 6 II. CHARAKTERYSTYKA MIASTA LIMANOWA...... 7 2.1. Położenie ...... 7 2.2. Ludność ...... 8 2.3. Użytkowanie terenu...... 8 2.4. Rolnictwo...... 8 2.5. Rynek pracy...... 9 2.6. Infrastruktura...... 9 2.6.1. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 9 2.6.2. Gospodarka odpadami...... 10 2.6.3. Drogi i koleje...... 11 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW PRZYRODY...... 12 3.1. Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna ...... 12 3.2. Warunki klimatyczne...... 12 3.3. Wody powierzchniowe...... 13 3.4. Osuwiska...... 14 3.5. Zbiorniki wód podziemnych...... 15 3.6. Zasoby naturalne...... 15 3.7. Gleby i lasy...... 15 3.8. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy miejskiej Limanowa...... 16 3.9. Walory kulturowe...... 18 3.10. Szlaki turystyczne...... 18 3.11. Podsumowanie wielkości zasobów i walorów przyrodniczych ...... 19 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...... 20 4.1. Zanieczyszczenie powietrza...... 20 4.2. Jakość wód powierzchniowych ...... 22 4.3. Zmiany w rzeźbie terenu i przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej...... 24 4.4. Stan i tendencje przeobrażeń gleb ...... 24 4.5 Stan i tendencje natężenia hałasu ...... 25 4.6 Stan i tendencje zmian przyrody ożywionej ...... 27 4.7. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne. Poważne awarie przemysłowe...... 28 4.8. Pole elektromagnetyczne...... 28 4.9. Nakłady inwestycyjne na realizacje zadań w zakresie ochrony środowiska w gminie miejskiej Limanowa w latach 1999 – 2003...... 30 4.10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego...... 44 V. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z II POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA, STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO, PROGRAMU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2001-2015 I PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO ...... 45 5.1. Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego...... 45 5.2 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego...... 46 5.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego...... 46 5.4 Inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym umieszczone w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego...... 48 5.5. Strefy i obszary problemowe na terenie Miasta Limanowa...... 49 5.6 Ochrona przyrody i krajobrazu...... 51 5.7 Sport i rekreacja...... 52 5.8 Turystyka i agroturystyka...... 52

3 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

VI. UWARUNKOWANIA DLA MIASTA LIMANOWA WYNIKAJĄCE ZE STRATEGII ROZWOJU POWIATU LIMANOWSKIEGO I STRATEGII ROZWOJU GOSPODARCZEGO POWIATU LIMANOWSKIEGO...... 54 VII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LIMANOWSKIEGO...... 56 VIII. ZWIĄZEK GMIN DORZECZA RZEKI ŁOSOSINY ...... 58 IX. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I HARMONOGRAM JEGO REALIZACJI ....59 9.1. Ochrona powietrza...... 60 9.1.1. Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym...... 60 9.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych ...... 61 9.2. Ochrona wód...... 61 9.2.1. Zarządzanie zasobami wodnymi...... 61 9.2.2. Ochrona wód...... 61 9.2.3. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna...... 63 9.3. Ochrona powierzchni ziemi...... 63 9.3.1. Gleby użytkowane rolniczo ...... 64 9.3.2. Zasoby kopalin...... 64 9.3.3. Osuwiska...... 64 9.4. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych ...... 64 9.4.1. Racjonalizacja użytkowania wody...... 65 9.4.2. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji ...... 65 9.4.3. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych ...... 65 9.5. Ochrona przed hałasem ...... 66 9.5.1. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym...... 66 9.5.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym ...... 66 9.6. Gospodarka odpadami...... 66 9.7. Zasoby przyrodnicze...... 67 9.7.1. Ochrona i rozwój obszarów cennych przyrodniczo...... 67 9.7.2. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym...... 67 9.7.3 Ochrona lasów...... 67 9.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody...... 68 9.9. Rekultywacja terenu, program rewitalizacji terenów byłej bazy paliw CPN w Limanowej...... 68 9.10. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych...... 70 X. NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA...... 87 10.1. Możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację przedsięwzięć przewidzianych w Programie Ochrony Środowiska ...... 87 XI. ZARZĄDZANIE OCHRONĄ ŚRODOWISKA ...... 93 11.1. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska ...... 93 11.2. Monitoring realizacji programu...... 95 11.3. Edukacja ekologiczna...... 96 11.4. Wnioski z przeprowadzonej ankietyzacji szkół...... 98 STRESZCZENIE...... 101 Załącznik 1 ...... 127 Zestawienie celów i kierunków działań zawartych w Wojewódzkim Planie Zagospodarowania Przestrzennego, które winny być wzięte pod uwagę w Programie ochrony środowiska dla miasta Limanowa...... 127 Załącznik 2 ...... 157 Strategia Rozwoju Powiatu Limanowskiego...... 157 Strategia Rozwoju Gospodarczego Powiatu Limanowskiego...... 161 Załącznik 3 ...... 163 Plan miasta Limanowa...... 163

4 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

I. WSTĘP

1.1. Podstawa prawna opracowania

Obowiązujące od 1 października 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska w art. 17 nakłada na Urzędy Gmin obowiązek opracowania gminnego programu ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej Państwa. Obowiązek ten stanowi przesłankę dla utworzenia niniejszego opracowania.

Formalną podstawą sporządzenia Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Limanowa jest umowa zawarta w dniu 25 lutego 2004 r. pomiędzy Urzędem Miasta Limanowa z siedzibą w Limanowej, ul. Jana Pawła II 9, a Przedsiębiorstwem Usługowym „Południe II” sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie, ul. Łokietka 98-104.

1.2. Koncepcja i cel opracowania

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Miasta Limanowa położonego w powiecie limanowskim na terenie województwa małopolskiego.

Na podstawie aktualnego stanu środowiska, źródeł jego zagrożeń oraz tendencji przeobrażeń Program Ochrony Środowiska określa cele polityki ekologicznej na terenie Miasta Limanowa, instrumenty realizacji programu, potrzebne środki finansowe oraz formy kontroli jego realizacji.

Problematyka ochrony środowiska obejmuje wszystkie jego elementy, a więc budowę geologiczną i bogactwa naturalne, wody powierzchniowe i podziemne, powietrze atmosferyczne, rzeźbę terenu i pokrywę glebową, szatę roślinną i lasy, świat zwierząt, a także podstawowe walory kulturowe.

Dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju niezbędne są: · ochrona środowiska przyrodniczego, · rozwój gospodarczy, · ład przestrzenny, · warunki społeczne.

Z punktu widzenia środowiska przyrodniczego zrównoważony rozwój polega przede wszystkim na dążeniu do: · zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych, · racjonalnego użytkowania zasobów nieodnawialnych i zastępowania ich substytutami, · ograniczania uciążliwości dla środowiska i nie przekraczania granic wyznaczonych jego odpornością, · zachowania różnorodności biologicznej, · zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego, · tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń.

5 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Program Ochrony Środowiska powinien wytyczać cele polityki ekologicznej Miasta Limanowa, takie jak: · racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych przez zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, a równocześnie wzrost udziału w wykorzystywaniu zasobów odnawialnych, · ochronę powietrza i ochronę przed hałasem przez redukcję emisji gazów i pyłów oraz emitorów hałasu i wibracji, · ochronę wód przez właściwą gospodarkę wodno-ściekową oraz racjonalizację zużycia wody, · ochronę gleb i powierzchni ziemi przez racjonalną gospodarkę rolną i minimalizowanie destrukcyjnych oddziaływań przemysłu oraz komunikacji, · ochronę zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bioróżnorodności przez zmniejszanie presji wynikającej z rozwoju gospodarczego.

1.3. Metodyka opracowania

Program Ochrony Środowiska powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów Polityki Ekologicznej Państwa. Równocześnie Program Ochrony Środowiska powinien być skorelowany z dokumentami szczebla wojewódzkiego i powiatowego.

Spośród dokumentów szczebla wojewódzkiego i powiatowego przy sporządzaniu niniejszego opracowania zostały uwzględnione następujące dokumenty identyfikującymi cele ekologiczne: · Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego, · Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015, · Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. · Program Ochrony Środowiska Powiatu Limanowskiego. · Strategia Rozwoju Powiatu Limanowskiego. · Strategia Rozwoju Gospodarczego Powiatu Limanowskiego.

Reasumując, ostatecznie sprecyzowane w Programie Ochrony Środowiska dla Miasta Limanowa cele dotyczące ochrony środowiska, działań w kierunku zahamowania tendencji niekorzystnych oraz działań na rzecz zmniejszenia zagrożeń i poprawy stanu środowiska są skorelowane z celami zdefiniowanymi w dokumentach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego.

6 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

II. CHARAKTERYSTYKA MIASTA LIMANOWA

2.1. Położenie

Rys. 1. Położenie miasta Limanowa w powiecie limanowskim

Miasto Limanowa zajmuje powierzchnię 19 km2 i jest drugim pod względem powierzchni miastem w powiecie limanowskim. Na obszarze miasta zamieszkiwało (stan na 30.06.2003 r.) 14 499 osób co stawia miasto na pierwszym miejscu w powiecie pod względem ilości mieszkańców. Plan miasta Limanowa – załącznik nr 3.

Tabela 1. Powierzchnia miasta Limanowa. Powierzchnia [%] powierzchni L.p. Wyszczególnienie [ha] [km2] powiatu 1 Powiat Limanowski 95 196 952 100,00 2 Miasto Limanowa 1 864 19 2,00 Źródło: Bank danych regionalnych (http:/www.stat.gov.pl)

Miasto Limanowa jest stolicą powiatu limanowskiego, mieszczą się tu siedziby: Starostwa Powiatowego, Zespołu Opieki Zdrowotnej, 5 zespołów ponadpodstawowych szkół ogólnokształcąco- zawodowych, Państwowej Szkoły Muzycznej, bibliotek, Limanowskiego Domu Kultury i Muzeum

7 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Regionalnego Ziemi Limanowskiej. Stanowi centrum administracyjne, kulturowe, edukacyjne i handlowe powiatu limanowskiego.

2.2. Ludność

Tabela 2. Ludność miasta Limanowa (stan na 30.06.2003 r.). Ludność Ludność w wieku L.p. Wyszczególnienie Ogółem Na 1 km2 produkcyjnym 1 Powiat Limanowski 119 780 126 67 278 2 Miasto Limanowa 14 499 763 8 906 Źródło: Urząd Statystyczny w Limanowej

Tabela 3. Ludność w wieku produkcyjnym, poprodukcyjnym i przedprodukcyjnym (stan na 2003 r.). Ludność w wieku (w tys.) Wyszczególnienie ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Miasto Limanowa 3,9 8,9 1,7 14,5 Źródło: Urząd Statystyczny w Limanowej

Na 100 mężczyzn przypada 108,3 kobiet. Przyrost naturalny na 1000 ludności wynosi 4,83. Przewiduje się, że liczba mieszkańców miasta Limanowa w 2005 r. wyniesie 14,63 tys. osób, a w 2015 - 14,89 tys.

2.3. Użytkowanie terenu

Tabela 4. Użytkowanie terenu Formy użytkowania terenu Powierzchnia [ha] Odsetek powierzchni [%] Grunty orne 561 30,2 Sady i łąki 562 30,1 Lasy 212,8 11,4 Tereny zurbanizowane 200 10,7 Inne 328,2 17,6 Ogółem 1864 100 Źródło: Urząd Miasta

Analizując użytkowanie terenu miasta Limanowa i kierunki rozwoju jakim jest głównie rozwój turystyki (miasto Limanowa jako baza turystyczna), konieczna jest rozbudowa infrastruktury służącej ochronie środowiska.

2.4. Rolnictwo

Miasto Limanowa leży w obrębie III rejonu glebowo – rolniczego, Jordanowsko – Limanowskiego o przewadze kompleksu 11 (zbożowo – górskiego) z dużym udziałem kompleksu 12 (owsiano – ziemniaczano – górskiego).

8 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

2.5. Rynek pracy

Tabela 5. Pracujący w gospodarce narodowej (stan na 31.12.2002 r.). Rolnictwo, łowiectwo Przemysł i Usługi L.p. Wyszczególnienie Ogółem i leśnictwo budownictwo Rynkowe Nierynkowe 1 Powiat Limanowski 12 278 151 4 164 3 274 4 689 2 Miasto Limanowa 6 232 17 2 218 1 789 2 208 Źródło: GUS

Tabela 6. Wybrane dane o bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Limanowej (31.12.2002 r.). Z liczby ogółem Osoby w Pozostający Osoby L.p. Wyszczególnienie Ogółem wieku bez pracy posiadające Mężczyźni Absolwenci 24 lat i powyżej 12 prawo do mniej miesięcy zasiłku 1 Powiat Limanowski 11 391 5 721 672 3 695 6 081 2 969 2 Miasto Limanowa 1 340 667 97 428 641 379 Źródło: U.S. w Krakowie, Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2002r.

Tabela 7. Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji PKD (stan na 31.12.2002 r.). Wyszczególnienie Miasto Limanowa Powiat Limanowski Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 14 312 Przetwórstwo przemysłowe 126 670 Budownictwo 136 1168 Handel i naprawy 434 1784 Hotele i restauracje 40 206 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 108 514 Obsługa nieruchomości i firm, nauka 165 392 Ogółem 1362 6171 Źródło: U.S. w Krakowie, Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2002r.

W gospodarce narodowej zatrudnionych jest 6 232 osób, co stanowi około 70 % ludności w wieku produkcyjnym. Pozostała część to ludzie pracujący w rolnictwie i bezrobotni. Bezrobocie w mieście Limanowa wynosi 21,5 %.

2.6. Infrastruktura

2.6.1. Gospodarka wodno-ściekowa

Długość sieci wodociągowej rozdzielczej wynosi 29,9 km, podłączonych do sieci jest 1375 budynków, liczba ludności korzystających z wodociągów zbiorowych wynosi około 9500. Na terenie miasta działa Spółka Wodno-Ściekowa oś. Nad Torami, ul. Reja 19, 34-600 Limanowa. Ogółem w 2002 r. pobrano 351,8 dam3 wody z wodociągów.

Tabela 8. Pobór wody z głównych ujęć. Nazwa Wydajność Pobór Nazwa instytucji Pochodzenie L.p. Nazwa ujęcia użytkownika ujęcia wody obsługującej ujęcie wody wody (m3/h) (m3/h) 1 Z-d Miejski Zakład Rzeka Łososina Wodociągów i Gospodarki Komunalnej i powierzchniowe 158,4 105,1 Kanalizacji Mieszkaniowej 2 Z-d Miejski Zakład Łysa Góra Wodociągów i powierzchniowe około 2,0 1,5 Wodociągów i Kanalizacji Kanalizacji Źródło: Urząd Miasta Limanowa

9 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 21,5 km, podłączonych do niej jest 825 budynków. Około 62 % ludności miasta korzysta z sieci kanalizacyjnej. Ścieki kierowane do oczyszczalni ścieków, w stosunku do całości ścieków wytworzonych w mieście stanowią około 85 %.

Nieskanalizowane rejony: osiedle Chmielnik, ul. Krakowska, ul. Grunwaldzka, ul. Biedronia i przyległe, osiedle Starodworskie, osiedle Zarębki, osiedle przy ulicy Ceglarskiej, ul. Graniczna, przyległe do ulicy M.B. Bolesnej.

Oczyszczalnie obsługujące miasto Limanowa: 1. mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia, ul. Moczarki o wydajności maksymalnej 3872 m3/d, odbiornikiem ścieków jest rzeka Łososina, obsługuje około 9000 mieszkańców, oczyszczalnia jest na etapie rozbudowy i modernizacji; 2. mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków przy Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej (przyzakładowa oczyszczalnia ścieków przemysłowych) o wydajności 210 m3/d, odbiornikiem ścieków jest rzeka Łososina.

Z powyższych informacji wynika, że gospodarka wodno-ściekowa w mieście Limanowa jest tylko częściowo uregulowana. Sieć wodociągowa jak i kanalizacyjna nie są rozbudowane w odpowiednim stopniu. W przyszłości należy zwrócić szczególną uwagę na rozbudowę sieci kanalizacyjnej tak aby objęła swym zasięgiem jak największą ilość mieszkańców, szczególnie ze względu na to, że miasto Limanowa jest idealną bazą wypadową dla turystów w okoliczne rejony.

2.6.2. Gospodarka odpadami

Tabela 9. Zestawienie ilości odpadów powstałych w mieście Limanowa objętych ewidencją. Rok 2002 Rok 2003 Teoretyczna ilość odpadów w 2003* [Mg] 4 438,0 4 956,0 6 592,0 Źródło: Urząd Miasta Limanowa, Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami na lata 2003- 2010

Przedsiębiorstwem zajmującym się zbieraniem i wywozem odpadów komunalnych w mieście Limanowa jest Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Limanowej. Zorganizowanym wywozem odpadów komunalnych objętych jest około 70 % mieszkańców miasta. Do gromadzenia odpadów wykorzystuje się łącznie: · kontenery 1,1 m3 – 22 szt.; · pojemniki 0,11 m3 – 1000 szt.

Prowadzona jest częściowa selektywna zbiórka odpadów w następujący sposób: · 2 gniazda recyklingowe przy szkołach podstawowych nr 1 i nr 2; · zbiórka donoszonych odpadów (szkła, papieru, plastiku) na terenie MZGKiM przy ul. Rzecznej; · rozprowadzanie wśród mieszkańców worków (po trzy sztuki na: papier, szkło i plastik) oraz darmowy odbiór odpadów w tych workach. W 2002 r. zebrano 3,86 Mg szkła i 10,45 Mg makulatury, w 2003 r. zebrano 8,3 Mg szkła i 14,5 Mg makulatury.

Zebrane z terenu miasta odpady składowane są na składowisku w Słopnicach, którego zarządcą jest MZGKiM w Limanowej. Składowisko to planuje się zamknąć w 2009 r.

Ilość odpadów innych niż niebezpieczne wytworzone przez przedsiębiorstwa na terenie miasta Limanowa wyniosła w 2002 r. 694,74 Mg, w 2003 r. 369,26 Mg.

10 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

W 2002 r. wytworzono w przedsiębiorstwach 50,97 Mg odpadów niebezpiecznych, a w 2003 roku 45,5 Mg.

Na terenie miasta Limanowa źródłem powstawania odpadów medycznych jest: 1 szpital (410 łóżek), 7 przychodni, 11 praktyk lekarskich, 1 Dom Pomocy Społecznej (60 miejsc), 7 aptek. Według szacunków wytworzono w mieście Limanowa w 2003 r. ok. 252,,9 Mg odpadów medycznych, z czego: · 227,6 Mg odpadów grupy A, · 25,3 Mg odpadów grupy B, C, D w tym grupy B – 20,1 Mg, a grupy C i D – 5,3 Mg.

2.6.3. Drogi i koleje

Drogi

Przez miasto Limanowa przechodzą główne arterie komunikacyjne regionu: · droga krajowa nr 28, Rabka-Limanowa-Nowy Sącz, która obejmuje: ul. Krakowską, ul. Piłsudskiego, ul. Jana Pawła II, Rynek, ul. Kościuszki, długość 7,638 km na terenie miasta ; · droga wojewódzka nr 965, Zielona-Bochnia-Limanowa, obejmuje: ul. Tarnowską, ul. Witosa, długość 2,804 km na terenie miasta.

Oprócz wyżej wymienionych na terenie miasta zlokalizowane są drogi: · powiatowe, obejmują: ul. Józefa Marka, ul. Żwirki i Wigury, ul. Z. Augusta, ul. M.B. Bolesnej, ul. Starodworską, ul. Łososińską, długość 8,97 km na terenie miasta; · gminne – 61 km; · osiedlowe – 5,5 km; · transportu rolnego – (są niezinwentaryzowane) długość około 20 km. Poważnym problemem dla miasta jest brak obwodnicy (główne drogi przechodzą przez centrum), która wyprowadziłaby ruch tranzytowy poza jego obręb.

Koleje

Przez miasto Limanowa przebiega linia kolejowa relacji Nowy Sącz – Chabówka, na której odbywa się transport osobowy i towarowy. W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił spadek zapotrzebowania na usługi świadczone przez PKP, w związku z tym częstość przejazdów pociągów osobowych na tej linii ograniczona jest do minimum.

11 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW PRZYRODY

3.1. Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna

Zgodnie z podziałem Polski wg Kondrackiego na mezoregiony fizycznogeograficzne, obszar powiatu należy do podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. Miasto Limanowa położone jest w mezoregionie: Beskid Wyspowy. Specyficzną cechą krajobrazową Beskidu Wyspowego jest występowanie odosobnionych gór, wznoszących się 400-500 m ponad poziom zrównania śródgórskiego do wysokości 850-1170 m. Góry te są ostańcami denudacyjnymi płasko zalegających piaskowców magurskich, spod których w kotlince Mszany Dolnej odsłaniają się serie skalne płaszczowin śląskich. Odmienne jest południkowe pasmo Ciecienia (893 m), które w przeciwieństwie do pozostałych gór Beskidu Wyspowego jest zbudowane z warstw fliszu serii śląskiej, a nie z piaskowców serii magurskiej.

Beskid Wyspowy, pod względem morfologicznym składa się z pojedynczych kopulastych wzniesień, górujących nad śródgórskim poziomem zrównania. Zbocza i wierzchowiny wysp są zalesione, natomiast poziom śródgórski w większości zajęty jest pod uprawy i zabudowę.

Miasto położone jest w wąskiej kotlinie górskiej, otoczonej ze wszystkich stron szczytami i wzgórzami należącymi do Beskidu Wyspowego. Miasto leży na 49o 42` szerokości geograficznej północnej oraz na 20o 25` długości geograficznej wschodniej. Centrum miasta położone jest na wysokości 400 m n.p.m.. Nad zabudową miasta od strony północno-wschodniej góruje lesisty szczyt Łysej Góry (785 m n.p.m.).

3.2. Warunki klimatyczne

Beskid Wyspowy cechuje przejściowy klimat związany ze ścieraniem się wilgotnych mas powietrza znad Atlantyku oraz suchego powietrza z głębi kontynentu. Pogodę tego regionu kształtują najczęściej polarno-morskie masy powietrza napływające znad Atlantyku. Więcej niż przez pół roku decydują one o typach pogody w Beskidach. Te polarno-morskie masy powietrza dominują nad masami polarno-kontynentalnymi, których udział nieznacznie przekracza 30%. Znacznie rzadziej napływają nad ten obszar masy zwrotnikowo-morskie i zwrotnikowo-kontynentalne. Powietrze arktyczne dociera tu jeszcze rzadziej i pojawia się wyłącznie w pierwszym kwartale roku.

Dodatkowym czynnikiem różnicującym warunki klimatyczne jest znaczne zróżnicowanie rzeźby terenu. Na klimat tego obszaru istotny wpływ ma wysokość nad poziomem morza, ekspozycja oraz rodzaj form terenowych. Stoki wzniesione do wysokości 750 m n.p.m. znajdują się w obrębie piętra umiarkowanie ciepłego, wzniesienia powyżej 750 m n.p.m. do około 1100 m n.p.m. należą do piętra umiarkowanie chłodnego. Większość badanego obszaru leży w obrębie piętra umiarkowanie ciepłego.

Średnie roczne temperatury powietrza wahają się od +6oC do +8oC. Najcieplejszym miesiącem roku jest lipiec, ze średnią temperaturą +16,1oC, a najchłodniejszym styczeń –2,7oC. Na badanym obszarze wyróżniono osiem termicznych pór roku (tabela 10).

Średnie roczne sumy opadów w terenach górskich podobnie jak temperatury powietrza uzależnione są od wysokości bezwzględnych. Wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza, wzrasta ilość opadów, średnio na każde 100 m wysokości przeciętnie o 30 mm. Opady w ciągu roku są rozmieszczone nierównomiernie. Minimum występuje w lutym lub marcu, natomiast maksimum przypada na czerwiec lub lipiec. Opady letnie są z reguły gwałtowne, krótkotrwałe. Do częstych

12 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa zjawisk należą również burze. Średnia roczna suma opadów wynosi 884 mm. Udział opadów śniegu waha się od 20 do 30% i zależy od temperatury powietrza oraz wysokości nad poziomem morza. Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi około 70 i zależy przede wszystkim od wysokości bezwzględnej i ekspozycji stoków. Na każde 100 m wzniesienia liczba dni z pokrywą śnieżną wzrasta średnio o 9 dni.

Częstym zjawiskiem, zwłaszcza jesienią są mgły. Liczba dni z mgłą wzrasta wraz z wysokością nad poziomem morza, a największe natężenie osiąga w październiku i listopadzie.

Morfologia badanego terenu, a przede wszystkim układ grzbietów i obniżeń, wpływają w znacznym stopniu na kierunki wiatrów. Najczęściej wieją wiatry południowo-wschodnie i zachodnie.

Tabela 10. Długość trwania termicznych pór roku Pora roku Początek Koniec Liczba dni Umiarkowana zima 0oC do –5oC 10 XII 12 III 93 Przedwiośnie 0oC do +5oC 13 III 8 IV 27 Wiosna +10oC do +15oC 9 IV 14 V 36 Przedlecie +10oC do +15oC 15 V 17 VI 34 Lato t>15oC 18 VI 20 VIII 64 Polecie +15oC do +10oC 21 VIII 26 IX 37 Jesień +10oC do +5oC 27 IX 3 XI 38 Przedzimie +5oC do 0oC 4 XI 9 XII 36

Częstym zjawiskiem, zwłaszcza jesienią są mgły. Liczba dni z mgłą wzrasta wraz z wysokością nad poziomem morza, a największe natężenie osiąga w październiku i listopadzie.

Morfologia badanego terenu, a przede wszystkim układ grzbietów i obniżeń, wpływają w znacznym stopniu na kierunki wiatrów. Najczęściej wieją wiatry południowo-wschodnie i zachodnie.

3.3. Wody powierzchniowe

Sieć rzeczna

Pod względem hydrograficznym obszar miasta Limanowa należy do terenów rzek i potoków Karpat, których zasoby wodne są znaczne i nierównomiernie rozłożone w czasie i przestrzeni. Charakteryzują się one małą bezwładnością hydrologiczną (częste zmiany stanów wody nawet w ciągu dnia), znacznym potencjałem powodziowym oraz dużą intensywnością procesów erozyjnych (erozja brzegowa i denna).

Potoki Starowiejski, Jabłoniecki, Mordarka, Skrudlak łączą się w rzekę Sowlinkę, która wpada do rzeki Łososina a ta jest lewobrzeżnym dopływem Dunajca.

Tabela 11. Sieć rzeczna miasta Limanowa Średnia szerokość cieku Ocena zagrożenia L.p. Nazwa cieku Długość cieku [km] [m] powodziowego 1 rzeka Łososina 1 15 małe 2 potok Starowiejski 7 10 średnie 3 potok Jabłoniecki 2,5 6 średnie 4 potok Mordarka 3,5 7 średnie 5 potok Skrudlak 2 5 średnie Źródło: Urząd Miasta Limanowa

13 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Zbiorniki wodne

Na terenie miasta nie występują zbiorniki wodne.

Zagrożenia powodzią

Miasto zagrożone jest dwoma typami wezbrań: · wezbrania opadowo-rozlewne spowodowane opadami ciągłymi, · wezbrania opadowo-nawalne wywołane gwałtownymi ulewami letnimi, które stwarzają zagrożenie dla obszarów przyległych do górskich rzek i potoków.

Szkody powodziowe na terenie miasta: 1997 – potoki: Starowiejski, Mordarka, Jabłoniecki – szacunkowe szkody 18.098.500 zł; 1998 – potoki: Starowiejski, Mordarka, Jabłoniecki – szacunkowe szkody 4.839.181 zł; 1999 – potoki: Starowiejski, Mordarka, Jabłoniecki – szacunkowe szkody 1.169.733 zł; 2001 – potoki: Starowiejski, Mordarka, Jabłoniecki – szacunkowe szkody 1.086.000 zł; 2003 – potoki: Starowiejski, Mordarka, Jabłoniecki – szacunkowe szkody 312.900 zł.

3.4. Osuwiska

Na obszarze 6% powierzchni kraju, jaką stanowią polskie Karpaty występuje ponad 95% wszystkich osuwisk. Osuwiska należą do najbardziej naturalnych zjawisk przyrodniczych w obszarach górskich. Na obszarze polskich Karpat fliszowych do głównych czynników sprzyjających ich występowaniu należą: rzeźba i budowa geologiczna obszaru (tzw. czynniki bierne), katastrofalne opady deszczu, trzęsienia ziemi, niewłaściwa ingerencja człowieka w środowisko (tzw. czynniki aktywne). Tak więc głównymi przyczynami sprawczymi ruchów mas ziemi jako zjawisk katastrofalnych są warunki meteorologiczno-hydrologiczne związane z gwałtownymi, często katastrofalnymi, jak w przypadku lat 1997-2002, opadami deszczu, niewłaściwa gospodarka przejawiająca się m.in. w zabudowie stoków osuwiskowych, prowadzeniu linii komunikacyjnych przez osuwiska. Mniejsze i lokalne zazwyczaj znaczenie mają trzęsienia ziemi. Miejscami najbardziej narażonymi na opady dzienne (o prawdopodobieństwie przekroczenia p=1%, czyli o okresie powtarzalności T raz na 100 lat) są północne stoki Tatr oraz Beskid Śląski i Żywiecki, a także Gorce oraz Beskid Wyspowy i Średni, gdzie raz w stuleciu można oczekiwać pojawienia się opadu dobowego przekraczającego 150 mm. W obszarach górskich, najbardziej narażonych na powstanie osuwisk i zjawisk im podobnych (spływy gruzowe i gruzowo-błotne, oberwania, spełzywania, itp.), ważna jest nie tylko ilość (suma) opadów w danym okresie, ale też ich charakter i rozłożenie w czasie.

Wykaz osuwisk na terenie miasta: 1. rejon ul. Słonecznej, od toru kolejowego do ul. Partyzantów (zagrożenie dla 6 budynków mieszkalnych i działek siedliskowych); 2. rejon ul. Wiejskiej w górnym biegu potoku Jabłonieckiego (zagrożenie dla 2 budynków mieszkalnych, kilkuhektarowego obszaru użytków zielonych, koryta potoku); 3. gospodarstwo Króla i Nowaka przy ul. Zarębki 40 (zagrożenie dla budynku mieszkalnego, zabudowań gospodarczych, łąki); 4. pomiędzy ul. Kościuszki a potokiem Jabłonieckim przed zasklepieniem potoku (zagrożenie dla budynku mieszkalnego).

14 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

3.5. Zbiorniki wód podziemnych

Powiat limanowski położony jest na terenie XXVI tj. karpackiego regionu hydrogeologicznego (wg podziału Wiencława i Mitręgi), którego zasoby eksploatacyjne szacowane są 3 3 2 na 195 tys. m/d, a jednostkowe zasoby eksploatacyjne Meks wynoszą 11 m/na dobę na km , co kwalifikuje ten region do terenów praktycznie bezwodnych. Cztery zbiorniki wód podziemnych (435, 439, 442, 443), które położone są częściowo na terenie powiatu limanowskiego nie obejmują swym zasięgiem terenu miasta Limanowa.

3.6. Zasoby naturalne

Tabela 12. Zasoby surowców mineralnych zlokalizowane na obszarze miasta Limanowa Stan Zasoby w tys. ton Wydobycie w L.p. Nazwa złoża zagospodarowania geologiczne bilansowe przemysłowe tys. ton Surowce ilaste ceramiki budowlanej 1 Limanowa Sowliny II R 19 - - 2 Sowliny Z 64 - - Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce, PIG Warszawa 2000, stan na dzień 31.12.2002 r.)

3.7. Gleby i lasy

Występują tutaj gleby słabo przepuszczalne: brunatne, pseudoglejowe oraz mady oglejone o składzie mechanicznym glin ciężkich i pyłów ilastych powstałe z utworów warstw podmagórskich i pyłów wodnego pochodzenia – utworów lessopodobnych.

Znaczną część powierzchni powiatu zajmują lasy i grunty leśne, ich powierzchnia wynosi 38885 ha (41%). W występującym naturalnym drzewostanie przeważają: buk, jodła, świerk. Lasy zajmują 11,4 % (212,8 ha) powierzchni terenów miasta. Lasy te zlokalizowane są na obrzeżach granic administracyjnych miasta. Powierzchnia lasów prywatnych wynosi 179,0 ha, lasów miejskich 33,8 ha. Według informacji uzyskanych z Nadleśnictwa Limanowa, stan zdrowotny lasów na terenach miasta jest dobry, brak zagrożeń dla lasów.

Planowane zabiegi pielęgnacyjne w lasach na terenach miasta: · odnowienia – 2,97 ha, · pielęgnacja upraw – 3,21 ha, · czyszczenia wczesne – 0,29 ha, · czyszczenia późne – 10,38 ha, · trzebieże – 195,55 ha.

15 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

3.8. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy miejskiej Limanowa

Charakterystyka ogólna szaty roślinnej

Szata roślinna Karpat układa się w charakterystyczne piętra roślinności. Na terenie powiatu limanowskiego występują generalnie dwa piętra: pogórze i regiel dolny. Podstawowymi typami siedliskowymi lasu to: las górski i las mieszany górski, natomiast niewielki udział zajmuje bór mieszany górski oraz las łęgowy górski.

Lasy

W ramach podziału przyrodniczo leśnego Polski wyróżniono osiem krain przyrodniczo leśnych. Krainy dzielą się na dzielnice przyrodniczo leśne, a te z kolei na mezoregiony.

Lasy położone na terenie Powiatu Limanowskiego (i terenach miasta) znajdują się w krainie VIII Karpackiej, Dzielnicach Gorców i Beskidu Sądeckiego oraz Dzielnicy Beskidu Makowskiego i Wyspowego Mezoregion Gorców oraz Mezoregion Beskidu Wyspowego.

Kraina VIII Karpacka – to obszar polskiej części Karpat. Warunki klimatyczne zróżnicowane w zależności od położenia nad poziom morza. Dominującymi gatunkami lasotwórczymi są tu: jodła, buk oraz świerk.

Gospodarkę leśną w lasach własności Skarbu Państwa prowadzi Nadleśnictwo Limanowa.

Lasy zlokalizowane są głównie na wierzchołkach gór i wniesień, stokach i zboczach nie nadających się do rolniczego wykorzystania.

Charakterystyka ogólna świata zwierząt

Świat zwierzęcy Karpat Zachodnich jest bogaty. Występują tu: sarny, jelenie, dziki, a także niedźwiedzie, żbiki, wilki, oraz znajdujące się pod całkowitą ochroną rysie. W całych Karpatach Polskich żyje 148 gatunków ptaków, w lasach reglowych występują między innymi głuszce, jarząbek, orzechówka, puszczyk uralski i drozd obrożny. Z potokami jest związany pluszcz, a w całych Beskidach występuje największa sowa puchacz. Z gatunków herpetofauny wymienić należy przede wszystkim traszkę karpacką, traszkę górską oraz salamandrę plamistą. Z kilkunastu gatunków ryb charakterystyczne dla omawianego obszaru są przede wszystkim brzana karpacka i lipień. W lasach na terenie miasta Limanowa w szczególności należy wymienić następujące gatunki zwierząt: sarna, lis, zając, borsuk, kuna, ptaki śpiewające.

Zieleń urządzona

Tabela 13. Powierzchnia terenów zieleni urządzonej w gminie miejskiej Limanowa Typy zieleni urządzonej Wskaźnik Parki miejskie i Parki podworskie Cmentarze Ogrody działkowe wiejskie Powierzchnia [ha] 1,5 1 4,2 8,3 Udział w powierzchni 0,08 0,05 0,4 0,4 gminy [%] Źródło: Urząd Miasta Limanowa

16 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Tabela 14. Charakterystyka najważniejszych terenów zieleni urządzonej Parki miejskie/wiejskie Nazwa parku, Powierzchnia Cenne Stan L.p. Lokalizacja cmentarza, ogrodu [ha] drzewostany utrzymania 1 Park Miejski 1,5 ul. J. Marka dąb dobry Parki podworskie 1 Park podworski 1 ul. Łososińska - dobry Cmentarze 1 Parafialny 1,2 ul. Szwedzka - dobry 2 Komunalny 2,5 ul. Szwedzka - dobry 3 Jabłoniecki 0,64 ul. Jabłoniecka - dobry Ogrody działkowe 1 - 4,8 ul. Z. Augusta - dobry 2 CPN 2,1 ul. Krakowska - dobry 3 „Słoneczne” 1,4 ul. Ceglarska - dobry Źródło: Urząd Miasta Limanowa

Pomniki przyrody

Tabela 15. Pomniki przyrody w gminie miejskiej Limanowa Lp/Nr Miejsce i data Data utworzenia Położenie geograficzne i Opis obiektu rejestr. Nazwa i forma utworzenia aktu o formy ochrony administracyjne gminna- poddanego ochronie wojewódz ochrony przyrody uznaniu za pomnik przyrody wieś (obw. w cm) kiego przyrody 7/67 Poj. 25.01.1964 20026i49043i Grusza Kraków drzewo Limanowa M. obw. 255 Rol.-IX-3/141/63 z pomnik przyrody ul. Słoneczna 5 Przy 25.01.1964 zabud. Leona Sowy 8/73 Grupa drzew 07.04.1964 20029i49042i Lipa obw. 360 Kraków pomnik przyrody Limanowa M. Lipa obw. 500 dec.Rol.- ul.M.B.Bolesnej przy XIV3/34/64 z zabytkowej kapliczce. 7.04.1964 17/103 Grupa drzew 17.01.1968 20023i49044i Lipy 3 szt. Kraków pomnik przyrody Limanowa M. obw. 300 Dec.Rl.op.8311/11/ Łososina Górna 68 z w otoczeniu kościoła 17.01.1968 parafialnego 36/166 Poj. 15.02.1972 20025i49042i Lipa Kraków drzewo Limanowa M. szerokolistna obw. DecWRN.Rl.op . pomnik przyrody ul. Polna 310 8311/21/72 z w obrębie zabud. 15.02.1972 p. Barbary Bochenek 51/380 Poj. 27.12.1994 Limanowa M lipa drobnolistna Nowy Sącz drzewo ul. Konopnickiej na obw. 360 Rozp.nr.32 Woje pomnik przyrody terenie ogrodu szkoły Dz.Urz.Woj.Nows podst.nr.1 Nr.26/94 z 27.12.1994 53/400 Poj. 21.06.1996 Limanowa M. Dąb Nowy Sącz drzewo Łososina Górna szypułkowy Rozp.Nr.19 Woje. pomnik przyrody w parku przy kościele obw. 365 Nowos. Dz.Urzęd z parafialnym 21.06.1996 57 Poj. 15.09.1999 Limanowa M. Wiąz górski Limanowa drzewo Ul. Fabryczna Skwer po obw. 450 Uchwała Rady pomnik przyrody byłym obiekcie wiek ok. 100 lat Miasta sakralnym Nr. Dział.422 Nr.XII/112/99 z 15.09.1999 Źródło: Starostwo Powiatowe

17 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

3.9. Walory kulturowe

1. Zespół Bazyliki i Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, stanowi dominujący akcent w panoramie centrum miasta. Kościół wzniesiono w latach 1911-1918. Jest to pomnik 100-lecia Konstytucji 3 Maja. Na 200-setną rocznice Konstytucji Papież Jan Paweł II nadał świątyni tytuł „Bazyliki Mniejszej”. Jest to najciekawszy zabytek sakralny polskich Karpat. Przed bazyliką znajduje się pomnik papieża Jana Pawła II, odlany z brązu o wysokości 3 m.

2. Dwór Marsów, który stanowi siedzibę Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej. Muzeum zostało założone w 1970 r., znajdują się tu eksponaty obrazujące historię, etnografię, sztukę profesjonalną i ludową całego regionu limanowskiego. Obok dworku stoi zabytkowa kaplica przydworska p. w. św. Walentego z przełomu XIX i XX wieku. Niedaleko usytuowany jest zabytkowy wiatrak.

3. Zespół cmentarzy żołnierskich z lat 1914-1945 na wzgórzu Jabłoniec, stanowią pamiątkę walk z okresu I i II wojny światowej.

4. Kaplica M. B. Bolesnej z XIX wieku, którą ocienia potężna, licząca 300 lat lipa (zabytek przyrody).

5. Budynek Szkoły Muzycznej z początku XX wieku, zwany „Charmerszlakówną”.

6. Relikty starego drewnianego budownictwa – ul. Leśna.

7. Obelisk Nieznanego Żołnierza – ul. Orkana.

8. Resztki zabytkowego dworku z XVIII w. – ul. Polna.

9. Zabytkowa kaplica grobowa rodziny Marsów – ul. Szwedzka (cmentarz parafialny).

10. Głaz z tablicą pamiątkową (pamięci Janka Krasickiego) – ul. Z. Augusta.

3.10. Szlaki turystyczne

Obszar powiatu limanowskiego charakteryzuje się czystym środowiskiem naturalnym, dużą ilością lasów, urozmaiconą rzeźbą terenu oraz licznymi obiektami zabytkowymi wpisanymi do rejestru zabytków nieruchomych. Wszystkie te walory wpływają na to, że teren powiatu jest bardzo atrakcyjny pod względem turystycznym. Szlaki turystyczne wyprowadzają z Limanowej na Pasmo Łososińskie, Modyń, Paproć.

Szlaki turystyczne administrowane przez PTTK Ziemi Limanowskiej: 1. niebieski – Limanowa-Łysa Góra-Sałasz; 2. niebieski – Limanowa-Golców-Modyń; 3. zielony – Limanowa-Paproć-Tymbark-Kostrza; 4. żółty – Ośrodek Wypoczynkowy Łysa Góra-Stary Krzyż-Łysa Góra-Nowy Krzyż-Ośrodek Wypoczynkowy; 5. biało-czerwony – Limanowa (muzeum)-ul. Słoneczna-Nowy Krzyż-Stary Krzyż-ul. M.B. Bolesnej-Limanowa (muzeum); 6. zielony – Łukowica-Pępówka-Łyżka-Kuklacz-Limanowa.

18 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

3.11. Podsumowanie wielkości zasobów i walorów przyrodniczych

Rozpatrując na terenie powiatu istnienie zasobów i walorów przyrodniczych, należy robić to w kilku płaszczyznach. Występowanie tych samych zasobów uznać można jednocześnie jako czynnik prorozwojowy jak i ograniczający rozwój. W tabeli 16 przedstawiono zestawienie ważniejszych czynników przyrodniczych oddziałujących na rozwój miasta Limanowa.

Tabela 16. Prorozwojowe i ograniczające rozwój zasoby i walory przyrodnicze istniejące na terenie gminy miejskiej Limanowa Czynniki pogarszające możliwości Element przyrodniczy Czynniki prorozwojowe rozwojowe Położenie – Beskid Wyspowy - turystyka (miasto Limanowa jako - wzrost natężenia ruchu- baza turystyczna) wzrost zanieczyszczenia powietrza i wzrost wytwarzanych odpadów Ukształtowanie terenu - teren - turystyka – rozwój szlaków - wzrost natężenia ruchu- górzysty, duża różnorodność turystycznych, punktów wzrost zanieczyszczenia powietrza i ukształtowania terenu widokowych wzrost wytwarzanych odpadów - ograniczenia w rozwoju budownictwa i infrastruktury Gleby - niska jakość bonitacyjna - zastępowanie areału rolnego - uprawa gatunków roślin o nasadzeniami leśnymi lub niewielkich wymaganiach naturalnymi użytkami (łąki) glebowych (ziemniaki, zboża) - zmiana profilu gospodarstw - niższe plony rolnych z produkcyjnego na usługowy (agroturystyka) Wody podziemne - niewielkie - konieczność rozbudowy sieci - ograniczenia nowego osadnictwa zasoby wodociągowej -niedobory wody wpływające na wielkość plonów -rozwój niektórych dziedzin gospodarki Wody powierzchniowe - gęsta sieć, -rozwój bazy turystycznej - - zła jakość wód ujmowanych na duże zanieczyszczenie wędkarstwo cele socjalne - zwiększenie zagrożenia powodziowego - występowanie tylko niektórych gatunków flory i fauny wodnej Powietrze - zanieczyszczenie w - w rejonach pozbawionych - gorsze warunki bytowania rejonach skupisk przemysłu i przemysłu i odizolowanych od jego ludności – zagrożenie zdrowia głównych ciągów komunikacyjnych wpływu oraz z dala od głównych ciągów komunikacyjnych, rozwój bazy turystycznej Hałas - w pobliżu zakładów - rozwój turystyki w rejonach poza - pogorszenie warunków mieszkania przemysłowych i głównych ciągów skupiskami przemysłu i z dala od ludności komunikacyjnych głównych ciągów komunikacyjnych Walory przyrodnicze – skupiska - rozwój turystyki - ograniczenia lokalizacyjne przy leśne na obrzeżach miasta podejmowaniu działalności gospodarczej – wykluczenie pewnych dziedzin gospodarczych Walory kulturowe - zabytki - rozwój turystyki - konieczność zapewnienia - popularyzacja regionu odpowiedniej ochrony zabytkom

19 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. Zanieczyszczenie powietrza

Emisja z punktowych źródeł zanieczyszczeń, tj. z zakładów przemysłowych i przedsiębiorstw energetyki cieplnej, jest w powiecie objęta całkowitą kontrolą i ewidencją, natomiast emisja z pozostałych źródeł, ze względu na charakter i rozproszenie, jest trudna do zbilansowania i nie jest kontrolowana w skali województwa. Udział źródeł niepunktowych w ogólnej emisji jest szacowany jako znaczący, lecz nie określany ilościowo.

W strukturze zanieczyszczeń wyróżnia się : · zanieczyszczenia pyłowe: pyły ze spalania paliw, pyły z procesów technologicznych;

· zanieczyszczenia gazowe: SO2, NO2, CO, CO2 oraz inne gazy.

Badania stanu powietrza atmosferycznego przeprowadził Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Objęły one podstawowe wskaźniki: pył zawieszony, SO2 i NO2 oraz wielkość opadu pyłu, kadmu i ołowiu. Stanowisko pomiarowe było zlokalizowane na terenie Limanowej ul. Józefa Marka 9 (centrum).

Tabela 17. Średnioroczne stężenia zanieczyszczeń powietrza w Limanowej Zanieczyszczenie Rok 2000 Rok 2001 Rok 2002 Norma 3 SO2 [μg/m ] 6 6 6 40 (od 2005 r – 20) 3 NO2 [μg/m ] 12 19 19 40 pył [μg/m3] 14 25 18 40 ołów [μg/m3] 0,027 0,5 kadm [μg/m3] 0,0008 Źródło: WIOŚ

Dwutlenek siarki 3 Stężenie średnioroczne SO2 w 2002 r. w Limanowej wynosiło 6 µg/m . Dopuszczalna wartość średniodobowa ze względu na zdrowie ludzi – wynosząca 150 µg/m3 – nie została przekroczona w żadnym dniu roku.

Dwutlenek azotu Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu w 2002 r. w Limanowej wyniosło 19 µg/m3, co stanowi 47,5% wartości dopuszczalnej. Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu w Limanowej w 2000 r. wynosiło 12 µg/m3, natomiast w 2001 r. stężenie to wzrosło do wartości 19 µg/m3 i utrzymywało się na tym samym poziomie w 2002 r.

Pył zawieszony Stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego mierzonego reflektometrycznie w 2002 r. w Limanowej wynosiło 18 µg/m3, co stanowi 45% dopuszczalnej normy wynoszącej 40 µg/m3. Wartość stężenia pyłu zawieszonego w 2002 r. uległa zmniejszeniu w porównaniu do roku 2001 o 28 %.

20 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Tabela 18. Opad pyłu, kadmu i ołowiu na stanowisku kontrolno-pomiarowym w Limanowej okres pomiarowy okres pomiarowy Zanieczyszczenie Norma 06. 2001 – 05.2002 06. 2002 – 05. 2003 pył [ g/m2] 19,616 39,3 200 g/m2 rok ołów [ g/m2] 2,125 1,80 100 g/m2 rok kadm [ g/m2] 0,344 0,30 10 g/m2 rok Źródło: WIOŚ

Roczny opad pyłu dla punktu pomiarowo-kontrolnego zlokalizowanego w Limanowej wynosi 39,3 g/m2/rok co stanowi 19,7% wartości dopuszczalnej. Wartość dopuszczalnego opadu pyłu wynosi 200 g/m2/rok. Wielkości opadu pyłu na przestrzeni roku kształtowały się na jednakowym poziomie.

Roczny opad kadmu dla punktu zlokalizowanego w Limanowej w 2002 r. wynosił 0,3 mg/m2/rok, co stanowi 3% Da. Dopuszczalny opad kadmu (jako sumy kadmu i jego związków) nie może przekraczać wartości 10 mg/m2/rok.

Roczny opad ołowiu dla punktu zlokalizowanego w Limanowej wynosił 1,8 mg/m2/rok, co stanowi 1,8% Da. Dopuszczalny opad ołowiu (jako suma ołowiu i jego związków) nie może przekraczać wartości 100 mg/m2/rok.

W marcu 2003 r. WIOŚ opracował „Ocenę jakości powietrza w województwie małopolskim w 2002 r.”. Jest to pierwsza ocena roczna opracowana w oparciu o przepisy art. 89 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Ocena polega na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza.

Tabela 19. Wynikowe klasy strefy (powiat limanowski) z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru Klasa Nazwa strefy całej strefy ogólna

SO2 NO2 PM 10 Pb C6H6 CO O3 strefy powiat limanowski A A A A A A A A Źródło: WIOŚ

Tabela 20. Wynikowe klasy strefy (powiat limanowski) z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru Klasa Nazwa strefy całej strefy ogólna

SO2 NOx O3 strefy powiat limanowski A A A A Źródło: WIOŚ

Na terenie powiatu limanowskiego i miasta Limanowa w 2002 r. nie nastąpiły przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń dla podstawowych zanieczyszczeń powietrza, dlatego strefa ta została zakwalifikowana do klasy A ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin.

Ze względu na niewystarczające istniejące metody oceny jakości powietrza (brak prowadzenia pomiarów) dla pyłu PM10 i benzenu należy rozpocząć pomiary tych zanieczyszczeń w Limanowej celem określenia rzeczywistych stężeń 24 godzinnych dla pyłu PM10 i średniorocznych dla benzenu.

Podsumowanie

1. Na terenie miasta w 2002 r. nie nastąpiły przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń dla podstawowych zanieczyszczeń powietrza, dlatego strefa (powiat limanowski) ta została

21 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

zakwalifikowana do klasy A ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. 2. Ze względu na niewystarczające istniejące metody oceny jakości powietrza (brak prowadzenia pomiarów) dla pyłu PM10 i benzenu należy rozpocząć pomiary tych zanieczyszczeń w Limanowej celem określenia rzeczywistych stężeń 24 godzinnych dla pyłu PM10 i średniorocznych dla benzenu. 3 3. Stężenie średnioroczne SO2 w 2002 r. w Limanowej wynosiło 6 µg/m , dopuszczalna wartość średniodobowa ze względu na zdrowie ludzi 150 µg/m3 nie została przekroczona w żadnym dniu roku. Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu w 2002 r. w Limanowej wyniosło 19 µg/m3, co stanowi 47,5% wartości dopuszczalnej. Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu w Limanowej w 2000 r. wynosiło 12 µg/m3, natomiast w 2001 r. stężenie to wzrosło do wartości 19 µg/m3 i utrzymywało się na tym samym poziomie w 2002 r. Stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego mierzonego reflektometrycznie w 2002 r. w Limanowej wynosiło 18 µg/m3, co stanowi 45% dopuszczalnej normy wynoszącej 40 µg/m3. Wartość stężenia pyłu zawieszonego w 2002 r. uległa zmniejszeniu w porównaniu do roku 2001 o 28%. 4. W okresie 06.2002 do 05.2003 zanotowano dwukrotnie wyższy opad pyłu niż w analogicznym okresie lat 2001 – 2002. 5. W latach 1999-2002 w mieście Limanowa poniesiono znaczne nakłady na termomodernizację obiektów użyteczności publicznej i modernizację kotłowni.

4.2. Jakość wód powierzchniowych

Rzeką która odwadnia teren miasta Limanowa jest rzeka Łososina, będąca lewobrzeżnym dopływem Dunajca. Jakość jej wód opracowano na podstawie badań prowadzonych na dwóch punktach kontrolnych: · Piekiełko (powyżej ujęcia wody dla Limanowej) – km 35,9 · Jakubkowice (wodowskaz – most Łososina Dolna) – km 6,8.

Głównymi zrzutami ścieków komunalnych odprowadzanymi z terenu miasta do zlewni Dunajca jest mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Limanowej. Natomiast głównymi zrzutami ścieków przemysłowych jest Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Limanowej.

Tabela 21. Stężenia zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do zlewni Dunajca z terenu miasta Limanowa Stężenia Wskaźnik zanieczyszczeń w BZT5 ChZT Zawiesina ogólna Azot ogólny Fosfor ogólny ściekach mg O2/l mg O2/l mg/l mg/l mg/l Limanowa - Łososina dopływających 231 429 123,7 90,2 4,6 oczyszczonych 15,0 125 35 15 1,5 Źródło: Ankiety z Urzędu Miasta

Tabela 22. Ładunki zanieczyszczeń Ładunek Wskaźnik zanieczyszczeń w BZT5 ChZT Zawiesina ogólna Azot ogólny Fosfor ogólny ściekach kg O2/d kg O2/d kg/d kg Nog/d kg Pog/d Limanowa - Łososina dopływających 389 897 269 88 7,6 oczyszczonych 137 324 107 44 5,5 Źródło: Ankiety z Urzędu Miasta

Łososina – lewobrzeżny dopływ Dunajca wpadający do zbiornika Czchowskiego, o całkowitej długości 56,0 km. Wypływa z północno – wschodnich stoków Jasienia (Beskid Wyspowy) na wysokości 760 m n.p.m., powierzchnia zlewni 407 km². Średni spadek doliny 9,6%. Amplituda

22 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa wahań stanów wody wynosi 4 – 5 m. Rzeka charakteryzuje się wzmożonymi procesami erozyjnymi (erozja wgłębna i boczna) oraz nadmiernym transportowaniem materiału unoszonego. Przepływa przez tereny o wyraźnej przewadze użytkowania rolniczego nad leśnym.

Wzdłuż biegu rzeki źródłami zanieczyszczeń wód są ścieki komunalno-przemysłowe z Limanowej (dopływem Sowlinka) oraz z Tymbarku i socjalno-bytowe z oczyszczalni gminnych w Dobrej, Laskowej, Ujanowicach i Łososinie Dolnej.

Wody rzeki Łososiny są ujmowane do celów pitnych dla Limanowej. W Łososinie Górnej znajduje się ujęcie wody o nominalnej wydajności 3800 m3/d. W 2002 r. badania jakości rzeki Łososiny prowadzono w dwóch punktach kontrolnych: · Piekiełko (powyżej ujęcia wody dla Limanowej) km 35+900, · Jakubkowice (wodowskaz – most Łososina Dolna) km 6+800.

Stan czystości wód Łososiny: · substancje organiczne w Piekiełku – I klasa czystości, w Jakukowicach - II klasa czystości, · substancje nieorganiczne oraz substancje biogenne – I klasa czystości, · zawiesiny – I klasa powyżej ujęcia wody dla Limanowej, przy ujściu do Zbiornika Czorsztyńskiego – II klasa czystości, podczas gwałtownych wezbrań ilość niesionych zawiesin wzrasta do wartości ponadnormatywnych, · zanieczyszczenia specyficzne – I klasa czystości.

Pod względem hydrobiologicznym – wody słabo zanieczyszczone II klasy czystości. Stan sanitarny – III klasa (25-krotne przekroczenie normatywu I klasy czystości). W ocenie ogólnej Łososina prowadzi wody III klasy ze względu na zanieczyszczenie bakteriologiczne. Wody Łososiny nie wykazują cech eutrofizacji.

WIOŚ w Krakowie prowadził także badania wód powierzchniowych, które ujmowane są do celów wodociągowych (zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia). Ocenę wód przeprowadzono dla punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych powyżej miejsc ich ujmowania. Ocenę wód przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 204/2002 poz. 1728). Powyższe rozporządzenie zostało zastąpione nowym, w obecnej chwili nie ma jeszcze dostępnych opracowań z wynikami badań opracowanych na podstawie nowego rozporządzenia.

W punkcie pomiarowo-kontrolnym Łososina – Piekiełko, powyżej ujęcia wody dla Limanowej, kategoria jakości wód w 2002 r. przedstawiała się następująco: · ocena fizyko-chemiczna – A2, · ocena bakteriologiczna – A3. przy czym: · wody kategorii A2 – wody wymagające typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantyzacji, filtracji i dezynfekcji (chlorowanie końcowe, · wody kategorii A3 – wody wymagające wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowanie, chlorowanie końcowe).

Jakość rzeki Łososiny w punkcie kontrolno-pomiarowym Piekiełko uległa poprawie w zakresie oceny wg kryterium fizykochemicznego z klasy II na I. Oceny końcowej jednak nie zmieniono. Wody tej rzeki pozostają w III klasie. W punkcie pomiarowo-kontrolnym Jakubkowice pogorszeniu uległa ocena wg kryterium fizykochemicznego z I klasy na II klasę. Ogólna ocena rzeki Łososiny w tym punkcie nie zmieniła się (III klasa).

23 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Podsumowanie

1. Jakość rzeki Łososiny nie spełnia docelowych wymogów I klasy czystości. Wody rzeki Łososiny odpowiadają II klasie czystości w zakresie zanieczyszczeń fizykochemicznych, a pod względem bakteriologicznym III klasie czystości. 2. Zła jakość wód powierzchniowych wynika z nieuporządkowanej gospodarki ściekowej na terenach miast i wsi, charakteryzującej się: a. brakiem kanalizacji i oczyszczalni, b. niekontrolowanymi zrzutami nieoczyszczonych ścieków, c. funkcjonowaniem nieszczelnych szamb. 3. Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę gospodarki komunalnej jest zlewnia rzeki Łososina i dlatego powinna być ona poddana szczególnej ochronie. 4. Na terenie miasta Limanowa, podobnie jak na terenie województwa obserwowany jest spadek zużycia wody.

4.3. Zmiany w rzeźbie terenu i przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej

Na terenie miasta brak jest czynników wywołanych przez człowieka powodujących zmiany w rzeźbie terenu. Natomiast występują naturalne czynniki zmieniające rzeźbę terenu, którymi są osuwiska i pełznięcie. Na terenie powiatu limanowskiego jak i miasta, osuwiska i pełznięcie są zjawiskiem pospolitym, a przy tym niezwykle groźnym w skutkach.

4.4. Stan i tendencje przeobrażeń gleb

Większość gleb powiatu limanowskiego wykształciła się ze zwietrzeliny osadów fliszowych o uziarnieniu pyłów zwykłych i ilastych. Tylko fragmentarycznie wierzchnią warstwę budują bardziej spoiste utwory podścielone rumoszem skalnym. Pyłowy charakter utworów oraz urozmaicona rzeźba terenu wpływa na dużą podatność tych gleb na zjawiska erozyjne wraz z ruchami masowymi (spełzywanie). Przykładem tych niekorzystnych procesów jest duża ilość wąwozów, parowów czy jarów, powstających w dolinach cieków i na poboczach dróg dojazdowych.

Degradacja naturalna gleb

Zjawiska erozji gleb obserwuje się przede wszystkim na bardziej nachylonych stokach. Jej natężenie jest zależne od spadku i długości zbocza. Im teren jest silniej sfalowany, poprzecinany dolinami, tym spływ wody jest szybszy. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy czym wpływ spadku jest większy od wpływu długości zbocza. Z tego względu na pola orne należy przeznaczać zbocza o spadkach mniejszych niż 20% i dostatecznie dobrej glebie, czyli miejsca, gdzie nie zagraża zniszczenie gleby wskutek spływów. Na zboczach o spadkach większych od około 6% konieczny jest właściwy układ pól umożliwiający uprawę poziomą. Na zboczach o spadkach większych niż 10% gleba podczas orki przemieszczana jest przez pług ku dołowi. Najbardziej niebezpieczna, z uwagi na ułatwianie spływu, jest orka z góry w dół zbocza. Przeciwdziała degradacji także zmiana struktury użytkowania gleb, która powinna postępować na terenie gminy miejskiej Limanowa w kierunku ograniczania pól uprawnych na rzecz lasów i użytków zielonych, które najlepiej chronią glebę.

24 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych (od niego zależy osłona jaką zapewniają glebie rośliny), a także częstotliwość orek i innych zabiegów uprawnych. Wieloletnie rośliny (np. trawy) zabezpieczają nawet przed silnym spływem. Mniej skutecznie chronią glebę rośliny ozime, jak żyto, rzepak; jeszcze mniej zboża jare osłaniające tylko przed spływem letnim. Szczególne zagrożenie stwarza uprawa roślin, które w okresie silnych opadów nie osłaniają należycie gleby (np. ziemniaki, buraki, tytoń, kukurydza), przyczyniającą się do znacznych spływów powierzchniowych oraz spłukiwania gruntu. Ze względu na podatność gleb powiatu na degradację naturalną, należy dążyć do ograniczenia upraw mających najbardziej niekorzystne oddziaływanie.

Degradacja chemiczna gleb

Badania gleb wykazały, że charakteryzują się one bardzo kwaśnym i kwaśnym odczynem. Zawierają naturalną i podwyższoną (nie stanowiącą zanieczyszczenia) zawartością cynku i metali ciężkich: kadmu, miedzi i ołowiu.

W glebach z terenu gminy Limanowa wystąpiło słabe zanieczyszczenie niklem, stwierdzono również wysoką zawartość siarki (III stopnia) oraz podwyższoną zawartość siarki siarczanowej (IV stopnia) świadczącej o chemicznej degradacji gleb.

4.5 Stan i tendencje natężenia hałasu

Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.: · hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł; · hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenia.

Hałas drogowy

Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, przede wszystkim z uwagi na powszechność występowania, należy komunikacja drogowa. Znaczny wzrost liczby pojazdów oraz duży udział transportu samochodowego skutkują wzrostem liczby osób narażonych na ponadnormatywny hałas, przy jednocześnie wzrastającym zagrożeniu w porze nocnej.

Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90. spowodował zmiany klimatu akustycznego, które - tak jak w całym województwie małopolskim - również na terenie miasta Limanowa ulegają postępującemu pogorszeniu. Również tu konsekwencją znacznego przyrostu pojazdów samochodowych jest między innymi: · proces stabilizacji hałasu na wysokim poziomie (poziom równoważny – Leq) w godzinach szczytu komunikacyjnego, · proces rozciągania się godzin szczytu komunikacyjnego: do późnych godzin nocnych (godz. 24.00) i wczesnych godzin porannych (godz. 500), · istotny wzrost natężenia ruchu w godzinach nocnych, co powoduje jedynie niewielki spadek rejestrowanych poziomów w stosunku do pory dziennej i skutkuje brakiem możliwości odpoczynku osób mieszkających w otoczeniu głównych szlaków komunikacyjnych.

Wszystko to powoduje wzrost równoważnych poziomów dźwięku tak w dzień, jak i w nocy. Tym samym następuje systematyczne rozszerzanie się strefy ponadnormatywnego oddziaływania

25 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa hałasu komunikacyjnego powodując, że coraz większa ilość mieszkańców terenów położonych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych narażona jest na uciążliwy hałas.

Analiza zagrożenia hałasem drogowym, wykonana na podstawie przeprowadzonych badań (WIOŚ, Instytut Rozwoju Miast) wskazuje, że poziom emisji hałasu w bezpośrednim sąsiedztwie źródła (1 m od krawędzi jezdni) dla większości dróg o znaczeniu ponadregionalnym, przekracza poziom 70 dB w porze dziennej, dochodząc do wartości 80 dB dla arterii najbardziej hałaśliwych.

Daje to przekroczenia rzędu 5-25 dB, w zależności od przyjętych wartości dopuszczalnych. Jednakże zasięg przekroczeń dla poszczególnych tras jest trudny do przedstawienia z uwagi na istniejące uregulowania prawne. Z uwagi bowiem na powiązanie wartości dopuszczalnej z charakterem zagospodarowania przestrzennego nawet na niewielkim odcinku drogi progowe wartości poziomu dźwięku mogą zmieniać się kilkakrotnie.

Natężenie ruchu na niektórych odcinkach drogi krajowej 28 i dróg wojewódzkich nr 965 i 968 wzrosło w stosunku do 1995 r. i kształtuje się w granicach od ok. 30% do 75%. Na odcinku drogi krajowej 28 Limanowa (Przejście) średniodobowe natężenie ruchu sięgnęło 13 500, doprowadzając do zakłóceń płynności ruchu.

We wrześniu 2003 r. wykonano kontrolne pomiary hałasu komunikacyjnego do środowiska w porze dziennej – godziny szczytu komunikacyjnego, oraz w porze nocnej, pochodzącego z drogi krajowej 28 w Limanowej przebiegającej obok bloków wielorodzinnych osiedla Spółdzielni Mieszkaniowej (przekrój km 108+700, obszar zabudowany). Pomiary wykonywano w odległości ok. 2 m od elewacji budynków. Przeprowadzone pomiary wykazały przekroczenia emisji hałasu do środowiska w stosunku do obowiązującego rozporządzenia MOŚZNiL z dnia 13 maja 1998 r. (Dz.U. Nr 66 poz. 436). Zmierzone wartości poziomu dźwięku w godzinach nocnych wykazały przekroczenia o 8,2 dB w odniesieniu do dopuszczalnego poziomu dźwięku określonego w rozporządzeniu z 13 maja 1998 r. wynoszącego 50 dB. W ciągu dnia wykonano pomiary tylko w godzinach szczytu tj. od 12:30 do 16:00. Pomiary te także wykazały przekroczenie dopuszczalnych wartości średnio o 6,5 dB (wartość dopuszczalna 60 dB).

Tabela 23. Natężenie ruchu na wybranych odcinkach dróg krajowych i wojewódzkich w2000r. Numer Średniodobowe natężenie ruchu Lp. Odcinek Uwagi drogi (ilość pojazdów na dobę) LIMANOWA zakłócenia płynności ruchu, wskaźnik 1 28 13496 /PRZEJŚCIE/ wzrostu ruchu od 1995 r – 31 % MŁYNNE – wskaźnik wzrostu ruchu od 1995 r – 2 965 7865 LIMANOWA 74,5 % Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

Hałas kolejowy

Transport kolejowy jest źródłem emisji hałasu o znacznych poziomach, przekraczających wartości normatywne zarówno w porze nocnej, jak i dziennej. Zasięg ponadnormatywnych wartości obejmuje tereny wokół tras kolejowych do około 40 m w porze dziennej i może wzrosnąć nawet do kilkuset metrów w porze nocnej (w zależności od konfiguracji terenu).

Należy pamiętać, że rozwój kolejnictwa wiąże się przede wszystkim ze wzrostem prędkości poruszania się pociągów, co bez zastosowania odpowiednich zabezpieczeń oraz cichszych konstrukcji skutkować będzie coraz większymi oddziaływaniami akustycznymi.

26 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Do chwili obecnej pomimo niewątpliwych uciążliwości jakie wywołuje hałas pochodzący od trakcji kolejowej nie prowadzono w powiecie specjalnych badań dotyczących tego tematu.

Przez teren miasta przebiega linia kolejowa relacji Nowy Sącz – Chabówka, na której odbywa się transport osobowy i towarowy. W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił spadek zapotrzebowania na usługi świadczone przez PKP w związku z czym częstość przejazdów pociągów osobowych na tej linii jest ograniczona do minimum.

Hałas przemysłowy

W mieście Limanowa charakterystycznym zjawiskiem jest utrzymujący się wzrost zagrożenia akustycznego dla środowiska przez niewielkie zakłady produkcyjne, usługowe i gastronomiczne. Są one przyczyną wielu interwencji, przy czym emitują one hałas o relatywnie niewysokim poziomie (przy niewielkich przekroczeniach wartości normatywnych) i niewielkim zasięgu oddziaływania. Jednakże ich lokalizacja w pobliżu terenów wymagających ochrony akustycznej stwarza, że stają się one obiektami uciążliwymi akustycznie o charakterze lokalnym.

Na podstawie badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska obiektów przemysłowych można stwierdzić, że coraz większą liczbę skarg stanowią zgłoszenia emisji hałasu z obiektów przemysłowych. Największa ilość interwencji dotyczyła niewielkich zakładów produkcyjnych oraz obiektów usługowych, zlokalizowanych w pobliżu terenów o charakterze zabudowy jednorodzinnej. Przeprowadzone w wyniku interwencji pomiary akustyczne wykazały duże zróżnicowanie w emitowanych do środowiska poziomach dźwięku. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu wynosiły od kilku do kilkunastu decybeli.

4.6 Stan i tendencje zmian przyrody ożywionej

Szata roślinna

Szata roślinna występująca na terenie miasta spełnia następujące funkcje: · ochronną – polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego; · retencyjną – polegającą na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i wód podziemnych); · dekoracyjną wynikającą w dużej mierze z naturalnych cech roślinności (kształt, barwa), uzyskiwane dzięki temu efekty plastyczno – dekoracyjne korzystnie oddziałują na psychikę człowieka.

Szata roślinna poddawana jest zagrożeniom i degradacji ze strony: · zanieczyszczeń powiązanych z ruchem komunikacyjnym, · zanieczyszczeń wód, · intensywnego ruchu turystycznego.

Świat zwierzęcy

Zasoby świata zwierzęcego okolic miasta są bardzo bogate. Dużą grupę stanowią rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących (sarny, lisy, borsuki, kuny). Dla tej grupy największym zagrożeniem ich egzystencji i dalszego rozwoju są: · nieprawidłowa gospodarka leśna, · kłusownictwo, · ogólnie zły stan środowiska przyrodniczego.

27 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Dla grupy płazów i gadów występujących w okolicach miasta poważnym zagrożeniem są: · zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania i niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków; · zmienność i niedobory stanu wód; · nowe tereny zajmowane pod zabudowę.

4.7. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne. Poważne awarie przemysłowe

W powiecie limanowskim jak i również przez miasto Limanowa nie ma wytyczonych tras przewozu materiałów niebezpiecznych. Według rozeznania na terenie miasta nie ma zlokalizowanych zakładów, w których może dojść do poważnej awarii przemysłowej.

Ważnym działaniem jest stałe zwiększanie bezpieczeństwa ekologicznego i eliminacja substancji uznanych za groźne dla zdrowia ludzi.

4.8. Pole elektromagnetyczne

Źródła promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego

Źródłem promieniowania elektromagnetycznego w powiecie są: · urządzenia będące w powszechnym użyciu np. kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, anteny radiowe i telewizyjne, komputery, telewizory, lodówki, instalacje domowe, suszarki. Urządzenia te w czasie pracy wytwarzają promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości 50 Hz, a nawet większej; · urządzenia elektromedycznych do badań diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych; · stacje nadawcze, telekomunikacyjne telefonii komórkowej; · linie wysokiego napięcia i związana z nimi stacja elektroenergetyczna. Występuje wokół nich pole elektromagnetyczne, które przy odpowiednio dużych wartościach może wpływać na środowiska poprzez oddziaływanie dwóch niezależnych składowych: elektrycznej (E) i magnetycznej (H). Przyczyną powstawania pola elektrycznego jest napięcie istniejące pomiędzy poszczególnymi przewodami linii przesyłowej a ziemią. Z kolei prąd płynący przewodami linii jest przyczyną powstania pola magnetycznego.

Intensywność występowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a także możliwości techniczne. W wielu krajach, również w Polsce obowiązują w tym względzie szczegółowe przepisy.

Przez teren miasta Limanowa przechodzi linia energetyczna 110 kV (wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego) z Nowego Sącza do Myślenic, oraz w mieście znajduje się stacja energetyczna 110 kV. Projektowana jest linia 110 kV z miasta Limanowa do Bochni.

28 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Źródła promieniowania jonizującego

Jak sama nazwa wskazuje, promieniowaniem jonizującym nazywamy promieniowanie, które w wyniku oddziaływania z atomami może spowodować usunięcie z nich elektronów i przekształcenie atomów w jony. I chociaż już wysokoenergetyczne promieniowanie ultrafioletowe jest w stanie zjonizować niektóre atomy to dla fal elektromagnetycznych Prawo Atomowe przyjmuje dla promieniowania jonizującego granicę 100 nm.

Szkodliwy wpływ promieniowania jonizującego na człowieka polega na wzbudzaniu atomów i cząsteczek, które z kolei mogą prowadzić do zmian życiowych i morfologicznych. Fala elektromagnetyczna przechodząc przez ciało oddaje część energii, która zostaje pochłonięta i może powodować jonizację tkanki. Zwykle, aby zaobserwować zmiany trzeba długiego czasu.

Wśród źródeł promieniowania jonizującego które potencjalnie występują na terenie analizowanego obszaru są: · naturalne źródła, do których obok promieniowania z kosmosu zaliczamy promieniowanie pochodzące z nuklidów promieniotwórczych znajdujących się w skałach i glebie (np. uran- 235 i 238, tor-232, wreszcie potas-40), w samym człowieku znajdują się pewne ilości jąder promieniotwórczych, · źródła sztuczne, z których najbardziej znanymi i powszechnymi są: ® elektrownie węglowe. Węgiel emituje bowiem pewne promieniowanie. Pyły pochodzące ze spalania węgla (napływ z Górnego Śląska, EC Jaworzno, EC Skawina, EC Siersza itp.) stanowią istotne źródło tego rodzaju promieniowania, ® budownictwo. Również pewna ilość materiałów używanych w budownictwie wykazuje często podwyższony poziom promieniowania, np. niektóre płytki ceramiczne, a konkretnie barwniki używane do ich zdobienia. Jej źródłem jest przede wszystkim gazowy, promieniotwórczy radon, który powstaje w wyniku przemian promieniotwórczych.

Choć wszystkie wymienione sztuczne źródła promieniowania wnoszą swój wkład do ogólnego bilansu poziomu promieniowania, łatwo pokazać, że jest to wkład stosunkowo niewielki, jeśli porówna się go z poziomem tła, tj. promieniowaniem nas otaczającym, które ewidentnie nie powoduje znaczących szkód.

29 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

4.9. Nakłady inwestycyjne na realizacje zadań w zakresie ochrony środowiska w gminie miejskiej Limanowa w latach 1999 – 2003

Tabela 24. Wykaz inwestycji ekologicznych zrealizowanych przez Urząd Miasta Limanowa Rok 1999 Źródła finansowania (tys. zł) Całkowity koszt Lp. Nazwa zadania Środki zadania (tys zł) NFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Ekofundusz BOŚ inne własne 1 Remont ujęcia wody dla m. Limanowa – UM Limanowa 78.0 78.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Zadrzewianie i zalesianie gruntów zdegradowanych w m. 2 Limanowa – UM Limanowa 16.3 0.0 0.0 0.0 0.0 16.3 0.0 0.0 0.0 Modernizacja kotłowni biblioteki miejskiej w m. Limanowa, 3 etap I, - UM limanowa 12.9 0.0 0.0 0.0 0.0 12.9 0.0 0.0 0.0 4 Zabiegi przeciw erozyjne w m. Limanowa 18.5 0.0 0.0 0.0 0.0 18.5 0.0 0.0 0.0 Modernizacja kotłowni ZS nr 1 w m. Limanowa – I etap – S.P. 5 w Limanowej 253.8 122.9 0.0 130.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Modernizacja kotłowni w budynku starostwa w m. Limanowa – 6 S.P. w Limanowej 120.6 120.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Termomodernizacja budynku starostwa w m. Limanowa – I 7 etap – S.P. w Limanowej 29.0 29.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 RAZEM 529,1 350,5 0.0 130.9 0.0 47.7 0.0 0.0 0.0 Rok 2000 Źródła finansowania (tys. zł) Całkowity koszt Lp. Nazwa zadania Środki zadania (tys zł) NFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Ekofundusz BOŚ inne własne 1 Kanalizacja os. Marsa w m. Limanowa – UM Limanowa 232.0 112.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 120.0 0.0 Modernizacja składowiska odpadów w m. Słopnice – UM 2 Limanowa 2 056.0 609.0 484.0 350.0 20.0 0.0 0.0 0.0 593.0 Modernizacja kotłowni w Szkole nr 2 w m. Limanowa– UM w 3 Limanowej 172.0 172.0 0.0 V 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Modernizacja kotłowni biblioteki miejskiej w m. Limanowa, 4 etap II, - UM limanowa 61.4 0.0 0.0 0.0 0.0 61.4 0.0 0.0 0.0 Termomodernizacja budynku starostwa w m. Limanowa – II 5 etap – S.P. w Limanowej 36.9 36.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Modernizacja kotłowni w budynku I LO w Limanowej – S.P. w 6 Limanowej 194.8 64.8 0.0 130.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Modernizacja kotłowni w budynku ZSME w m. Limanowa – 7 S.P. w Limanowej 458.5 108.5 175.0 175.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Modernizacja kotłowni w budynku ZS nr 1w m. Limanowa – 8 S.P. w Limanowej 64.8 64.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 RAZEM 3 276.4 1 168.0 659.0 665.0 20.0 61.4 0.0 120.0 593.0

30 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Rok 2001 Całkowity Źródła finansowania (tys. zł) Lp. Nazwa zadania koszt zadania Środki NFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Ekofundusz BOŚ inne (tys zł) własne 1 Budowa kanalizacji ul. Leśnej w m. Limanowa – UM Limanowa 238.0 113.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 125.0 0.0 2 Remont wodociągu przy ul. Słonecznej w m. Limanowa – UM Limanowa 12.0 12.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 3 Modernizacja kotłowni biblioteki miejskiej w m. Limanowa, etap III, - UM Limanowa 64.0 10.3 0.0 50.0 0.0 3.7 0.0 0.0 0.0 4 Modernizacja kotłowni w budynku przy ul. Rynek w m. Limanowa, I etap – UM Limanowa 8.1 0.0 0.0 0.0 0.0 8.1 0.0 0.0 0.0 5 Termomodernizacja budynku starostwa w m. Limanowa – III etap – S.P. w Limanowej 36.9 36.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 RAZEM 359.0 172,2 0.0 50,0 0.0 11.8 0.0 125.0 0.0

Rok 2002 Całkowity Źródła finansowania (tys. zł) Lp. Nazwa zadania koszt zadania Środki NFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Ekofundusz BOŚ inne (tys zł) własne 1 Przebudowa wodociągu przy ulicy fabrycznej w m. Limanowa – UM Limanowa 201.0 101.0 0.0 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2 Budowa wodociągu przy ul. Szkolnej w m. Limanowa – UM Limanowa 18.0 18.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 3 Modernizacja kotłowni w budynku przy ulicy Spacerowej m. Limanowa, - UM Limanowa 35.0 10.0 0.0 25.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 4 Modernizacja kotłowni w budynku przy ul. Rynek w m. Limanowa, II etap – UM Limanowa 63.9 10.2 0.0 0.0 0.0 53.7 0.0 0.0 0.0 5 Modernizacja kotłowni w budynku II LO w Limanowej – S.P. w Limanowej 307.3 158.5 0.0 122.9 0.0 0.0 0.0 0.0 25.9 6 Termomodernizacja budynku II LO w Limanowej – S.P. w Limanowej 908.0 189.1 0.0 136.7 0.0 30.0 475.6 0.0 76.6 7 Termomodernizacja budynku I LO w Limanowej – S.P. w Limanowej 376.9 110.2 0.0 41.1 0.0 30.0 72.5 0.0 123.1 8 Termomodernizacja budynku ZSME w m. Limanowa – S.P. w Limanowej 730.4 45.0 0.0 106.0 0.0 0.0 342.2 0.0 237.2 9 Termomodernizacja budynku ZS nr 1 w m. Limanowa – II etap-S.P. w Limanowej 778.9 47.6 0.0 108.3 0.0 0.0 431.8 0.0 191.2 RAZEM 3 419,4 689,6 0.0 640,0 0.0 113.7 1322,1 0.0 654,0

31 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Rok 2003 Źródła finansowania (tys. zł) Całkowity koszt Lp. Nazwa zadania Środki zadania (tys zł) NFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Ekofundusz BOŚ inne własne 1 Modernizacja oświetlenia drogowego dróg gminnych 329,8 29,8 0,0 300,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2 Kanalizacja ulicy Andrusikiewicza 51,2 51,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3 Kanalizacja ulicy Słonecznej 31,3 31,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 4 Kanalizacja ulicy Kochanowskiego 44,3 44,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5 Termomodernizacja budynku Szkół Samorządowych nr 1 753,7 269,8 220,0 148,9 0,0 0,0 0,0 0,0 115,0 6 Termomodernizacja budynku Szkół Samorządowych nr 2 567,8 374,7 90,1 102,9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7 Termomodernizacja budynku Szkół Samorządowych nr 3 406,6 206,2 0,0 85,4 0,0 0,0 0,0 0,0 115,0 8 Termomodernizacja budynku Żłobka Miejskiego 165,1 118,7 14,0 32,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 9 Termomodernizacja budynku Miejskiego Przedszkola 72,8 72,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10 Wodociąg do osiedla Nad Torem 215,6 15,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 200,0 11 Wodociąg w rejonie ulic: Grunwaldzka, Biedronia, 268,8 268,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Lipowa, Owocowa RAZEM 2907,0 1483,2 324,1 669,6 0,0 0,0 0,0 0,0 430,0

Tabela 25. Wielkość i struktura nakładów inwestycyjnych poniesionych przez Urząd Miasta Limanowa na ochronę środowiska w latach 1999-2003 Lata L.p. Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 [tys zł] [%] [tys zł] [%] [tys zł] [%] [tys zł] [%] [tys zł] [%] 1 Gosp. wodno-ściekowa 78 12,8 232 7,1 250 37,2 219 3,9 611,2 21,0 2 Gosp. odpadami - - 2056 62,7 ------3 Ochrona powierzchni 18,5 3,0 ------ziemi 4 Ochrona przyrody 16,3 2,7 ------5 Ochrona powietrza 497,1 81,5 988,4 30,2 422 62,8 5430,1 96,1 2295,8 79,0 6 Ogółem 609,9 100,0 3276,4 100,0 672 100,0 5649,1 100,0 2907,0 100,0 Źródło: Urząd Miasta

32 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Tabela 26. Stan środowiska Powiatu Limanowskiego (dane za rok 2002-2003) Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza · Stężenie zanieczyszczeń pył 18µg/m3 · energochłonność 2226 atmosferycznego zawieszony · zanieczyszczenia pyłowe 0 (zużycie energii powietrza zatrzymane w elektrycznej w ciągu urządzeniach do redukcji roku na 1 odbiorcę w · emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % kWh) gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych zakładów · zanieczyszczenia gazowe · nakłady inwestycyjne 2295,8 tys. zł 3 · stężenie dwutlenku siarki 6 µg/m (bez CO2) powietrza 0 na ochronę środowiska zatrzymane w przeznaczone na · stężenie tlenków azotu 19 µg/m3 urządzeniach do redukcji ochronę powietrza zanieczyszczeń w % · emisja dwutlenku węgla z brak danych wytworzonych zakładów

· emisja dwutlenku węgla ze brak danych · zanieczyszczenia środków transportu zatrzymane i 0 zneutralizowane w urządzeniach

· emisja tlenku węgla z brak danych oczyszczających zakładów dwutlenek siarki

· inne zanieczyszczenia brak danych · zanieczyszczenia

gazowe zatrzymane i zneutralizowane w 0 · całkowita emisja SO2 z terenu powiatu urządzeniach oczyszczających · całkowita emisja NO2 z dwutlenek azotu terenu miasta w tym ze źródeł mobilnych · zanieczyszczenia 0

· całkowita emisja lotnych brak danych zatrzymane i zneutralizowane w związków organicznych urządzeniach brak danych oczyszczających tlenek · całkowita emisja metali węgla ciężkich:

33 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji ciężkich: węgla - arsen 0 - chrom brak danych · zanieczyszczenia - cynk zatrzymane i - kadm zneutralizowane w - miedź urządzeniach - nikiel oczyszczających - ołów węglowodory - rtęć · inne zanieczyszczenia 0 zatrzymane i zneutralizowane w urządzeniach oczyszczających 0 · pyły zatrzymane i zneutralizowane w urządzeniach oczyszczających

· stężenia średnioroczne podstawowych zanieczyszczeń: - pył zawieszony 18 mg/m3 6 3 19 - SO2 mg/m 3 39,3 - NOx mg/m 2 - opad pyłu g/m

2. Zanikanie ozonu · bieżąca konsumpcja brak danych · koncentracja związków brak · stopień wycofywania brak danych stratosferycznego związków CFC CFC w atmosferze danych CFC

· wydatki na technologie brak danych wycofywania CFC i zastępowania związków CFC

34 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji związków CFC 3. Eutrofizacja · bieżąca konsumpcja nawozów sztucznych brak danych · stan czystości rzek · nakłady inwestycyjne (mierzona w jednostkach objętych kontrolą na ochronę środowiska N i P) monitoringu przeznaczone na podstawowego, ocena ochronę wód i · zużycie nawozów sztucznych brak danych ogólna: gospodarkę ściekową 611,2 tys. zł NPK na 1 ha użytków Pod względem rolnych hydrobiologicznym – wody słabo II · liczba oczyszczalni

zanieczyszczone ścieków komunalnych 25 1 · ścieki komunalne i ogółem III przemysłowe wymagające Stan sanitarny –

oczyszczenia [%] Łososina · Przepustowość

-substancje organiczne w oczyszczalni ścieków · ścieki komunalne i 85 I komunalnych w 3872 p.p. Piekiełku 3 przemysłowe oczyszczone w [m /dobę] ogółem [%] - substancje organiczne w II p.p.Jakukowicach · liczba oczyszczalni ścieków 1 · ścieki komunalne i 85 - substancje nieorganiczne I przemysłowych przemysłowe oczyszczone oraz substancje biogenne chemicznie, biologiczne i z · Przepustowość podwyższonym usuwaniem · zawartość metali ciężkich oczyszczalni ścieków biogenów w % w osadach rzek objętych przemysłowych 210 monitoringiem brak projektowana w geochemicznym według danych [m3/dobę] ogółem · ludność korzystająca z 62,1 Regionalnych Zarządów oczyszczalni ścieków w % Gospodarki Wodnej (wartości średnie)

4. Zatrucie gleb i wód · Odpady( z wyłączeniem 414,76 · Powierzchnia składowisk 0 · Powierzchnia 0 toksycznymi komunalnych) wytworzone odpadów komunalnych składowisk odpadów odpadami w ciągu roku ogółem [Mg] [ha] komunalnych [ha] zrekultywowana w · Powierzchnia składowisk 0 ciągu roku odpadów przemysłowych [ha] 35 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji · odpady komunalne stałe 6,6 (ilość odpadów przemysłowych wytworzone w ciągu roku obliczona) [ha] · Powierzchnia 0 [tys. Mg] składowisk odpadów · Tereny składowania 0 przemysłowych [ha] · odpady komunalne stałe 4,95 odpadów nie zrekultywowana w wywiezione w ciągu roku zrekultywowane [ha] ciągu roku [tys. Mg], w tym - składowane w ciągu 100 · Ilość odpadów objętych 70 roku w % zorganizowaną zbiórką wywiezionych [%]

· Udział odzyskiwanych · Ilość powstających osadów 3395 surowców wtórnych w 0,5 ściekowych [Mg/rok] całkowitym strumieniu zebranych odpadów · Składowiska odpadów 0 komunalnych i przemysłowych czynne komunalnopodobnych [%]

· Składowiska odpadów · Obiekty gospodarki 0 komunalnych czynne 0 odpadami komunalnymi: - linie do segregacji - kompostownie · Odpady niebezpieczne [szt./(Mg/rok)] wytworzone w ciągu roku - linie do demontażu [Mg] w tym: 45,50 odpadów - unieszkodliwiono 40,94 wielkogabarytowych - odzyskano 4,35 - linie do przekształcania gruzu budowlanego

· Ilość mogilników odpadów 0 środków roślinnych 0 Obiekty gospodarki

odpadami [szt /

wydajność]: - zakłady termicznej utylizacji odpadów 36 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji utylizacji odpadów - składowiska odpadów niebezpiecznych - inne instalacje

· Ilość zakładów 0 termicznej utylizacji odpadów medycznych [szt./wydajność]

· Nakłady inwestycyjne 0 tys. zł na gospodarkę odpadami i ochronę gleb

· Nakłady na gospodarkę odpadami, w tym: 0 - usuwanie, wykorzystanie i unieszkodliwianie odpadów przemysłowych i komunalnych - budowę i urządzanie składowisk dla odpadów przemysłowych i komunalnych - rekultywację hałd, stawów osadowych i składowisk odpadów oraz innych terenów 37 zdewastowanych i zdegradowanych PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji odpadów oraz innych terenów zdewastowanych i zdegradowanych

5. Różnorodność · odstrzał ważniejszych · zagrożone lub utracone · gatunki chronione jako biologiczna zwierząt łownych: brak danych gatunki jako procent brak procent liczby - jelenie rozpoznanych gatunków danych zagrożonych gatunków brak danych - sarny - dziki · ochrona gatunkowa roślin brak - lisy wprowadzona danych · nakłady na ochronę - zające rozporządzeniami różnorodności - bażanty wojewodów na czas biologicznej i 0 - kuropatwy określony i nieokreślony krajobrazu - kaczki

· wykorzystanie powierzchni 1864 ha · obszary ekologicznego 13,7 · powierzchnia obszarów 6. Krajobraz gminy[ha]: powierzchnia zagrożenia w [ha] tereny prawnie chronionych - całkowita zdegrado wane bazy · obszary prawnie użytki rolne, 1123 paliwowej chronione jako % lasy i zadrzewienia, 212,8 w powierzchni ogółem - grunty Limanowe zurbanizowane, 200 j · powierzchnia parków narodowych (ha) -

· powierzchnia rezerwatów przyrody (ha) -

· powierzchnia parków krajobrazowych -

· powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu - i innych form ochrony przyrody 38 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji chronionego krajobrazu i innych form ochrony przyrody - · użytki ekologiczne

· stanowiska - dokumentacyjne

· zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

· nakłady na ochronę różnorodności 0 biologicznej i krajobrazu

7. Zasoby wodne intensywność użytkowania · rozmiar deficytu wody brak zasobów wodnych: danych · nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska · pobór wody na potrzeby brak danych · średni odpływ opadów brak przeznaczone na gospodarki narodowej i danych ochronę wód i 3 ludności [hm ] · wskaźnik sztucznej brak gospodarkę ściekową 611,2 tys. zł retencji danych · pobór wody na cele produkcyjne (poza brak danych · Nakłady inwestycyjne rolnictwem i leśnictwem) w na gospodarkę wodną 611,2 tys. zł % Efekty rzeczowe · pobór wody na nawodnienia brak danych inwestycji gospodarki w rolnictwie i leśnictwie oraz wodnej: uzupełnienie stawów - wydajność ujęć rybnych wodnych w m3/dobę 160,4 - uzdatnianie wody 3 · pobór wody na zaopatrzenie w tys. m /dobę - wodociągów komunalnych, w tym: 39 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji wodociągów komunalnych, - sieć wodociągowa 29,9 w tym: w km 106,6 - regulacja i - pobór wody z wód zabudowa rzek i powierzchniowych 0 potoków w km - pobór wody z wód - obwałowania podziemnych przeciwpowodziowe 351,8 dam3 · zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej ogółem brak danych · zużycie wody na potrzeby przemysłu

· zużycie wody na brak danych zaopatrzenie wodociągów sieciowych

· procent zakładów 0 zużywających wodę do celów produkcyjnych wyposażonych w obiegi zamknięte

· długość sieci wodociągowej 29,9 rozdzielczej w [km]

· zużycie wody w gospodarstwach domowych 37 wyposażonych w sieć wodociągową na 1 mieszkańca

40 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 8. Zasoby leśne · stosunek krótkookresowego · powierzchnia lasów trwałego przychodu do brak danych - ogółem 212,8 ha · powierzchnia lasów wartości bieżącego wyrębu ochronnych brak danych

· użytkowanie lasu w · lesistość 11,4 % Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe, w brak danych · powierzchnia lasów w · powierzchnia lasów tym: strefach uszkodzeń ochronnych w brak danych - pozyskanie ogółem emisjami pyłów i gazów brak zarządzie Lasów - ogółem danych Państwowych: · pozyskanie drewna z brak danych - w % pow. lasów - razem zadrzewień - wg. stref uszkodzeń - glebochronne - wodochronne · powierzchnia pożarów lasów brak danych - w strefie w 2001 roku oddziaływania przemysłu · Liczba pożarów lasów brak danych ogółem - z czego podpalenia powierzchnia lasów brak danych ochronnych prywatnych

powierzchnia lasów brak danych ochronnych gminnych 9. Degradacja gleb · wykorzystanie powierzchni 1864 ha · rozmiar strat górnych brak · powierzchnia powiatu [ha]: powierzchnia warstw glebowych danych zrekultywowana jako 0 całkowita procent całej zagrożenia potencjalne gleb brak zdegradowanej użytki rolne, 1123 użytkowanych rolniczo: danych powierzchni gleb · erozja wietrzna lasy i zadrzewienia, 212,8 · erozja wodna · grunty zdewastowane i powierzchniowa zdegradowane 13,7 ha grunty zabudowane i 200 · erozja wąwozowa wymagające zurbanizowane, rekultywacji w tym: - zdewastowane · procent udziału gleb - zdegradowane zanieczyszczonych metali brak ciężkich w stopniu II doV danych powierzchniowej wa41r stwie gleb w stopniach zanieczyszczenia: PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji · tereny miejskie w ha zanieczyszczonych metali danych · grunty zdewastowane i 0 - na 1 mieszkańca miasta 0,01 ciężkich w stopniu II doV zdegradowane w ha powierzchniowej zrekultywowane w warstwie gleb w stopniach ciągu roku: zanieczyszczenia: - na cele rolnicze · ubytek gruntów rolnych 0,2 % - ołów - na cele leśne i leśnych - cynk - miedź · grunty - nikiel zagospodarowane na brak danych - kadm cele: - rolnicze · Użytki rolne wg klas - leśne bonitacyjnych: 0 - klasa I 0 · uprawy ekologiczne brak danych - II 1,8 ogółem w ha - III 41,8 - IV 48,9 - V 7,5 - VI

10. Jakość środowiska · stopień urbanizacji 10,7 % · koncentracja SO2, NO2, Limanowa · Nakłady miejskiego pyłów (wartości średnie) SO2 – 6 inwestycyjne na 2907 tys. zł 3 · tereny zieleni μg/m ochronę środowiska ogólnodostępnej i osiedlowej NO2 – 19 3 w ha: μg/m · nakłady inwestycyjne Pył – 18 na ochronę powietrza 2295,8 tys. zł 3 - parki miejskie 1,5 μg/m atmosferycznego i - parki podworskie 1 klimatu - cmentarze 4,2 - ogrody działkowe 8,3 · nakłady inwestycyjne 611,2 tys. zł - las miejski w ha 33,83 na gospodarkę ściekową i ochronę · zakłady skontrolowane wód emitujące hałas: brak danych - przekraczające poziomy dopuszczalne · nakłady inwestycyjne 0 - zakłady które na zmniejszenie hałasu dostosowały się do i wibracji poziomów dopuszczalnych w 2002 r. 42 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji dostosowały się do na zmniejszenie hałasu poziomów i wibracji dopuszczalnych w 2002 r. · nakłady inwestycyjne 0 na ochronę przed · hałas drogowy w dzień Limanowa promieniowaniem jonizującym - długość skontrolowanych 0 ulic w mieście 0,5 km · ilość dróg z ekranami - długość ulic przy akustycznymi których emisja przekracza 0,5 km maksymalny poziom 60 dB - średnia ważona natężenia ruchu, w tys. 13,5 - poj./dobę. Limanowa

11. Zasoby złóż kopalin · eksploatacja kopalin · zasoby kopalin energetycznych w tys. Mg: energetycznych: - węgiel kamienny 0 - węgiel kamienny 0 - ropa naftowa 0 - ropa naftowa 0 - gaz ziemny 0 - gaz ziemny 0

· eksploatacja kopalin · zasoby kopalin skalnych skalnych w tys. Mg: w tys. Mg: - surowce ilaste ceramiki budowlanej 0 - surowce ilaste ceramiki budowlanej 83

43 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

4.10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego

Na podstawie zebranych informacji i ich analizy sporządzono listę problemów ekologicznych, jakie występują na terenie miasta, tabela 27.

Tabela 27. Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie miasta Limanowa Problem ekologiczny (forma Główne przyczyny występowania Ogólne metody w zakresie przeciwdziałania określonemu problemowi degradacji środowiska) problemu Zanieczyszczenie powietrza - istnienie kilku zakładów - współpraca na rzecz kierunków zmniejszania zanieczyszczeń z zakładów atmosferycznego przemysłowych przemysłowych na terenie miasta - stosowanie indywidualnego - przechodzenie na paliwa ekologiczne lub promowanie nowoczesnych bardziej ogrzewania (węglowego) wydajnych kotłów węglowych - nasilony ruch komunikacyjny w - tworzenie i rozszerzanie stref ochronnych mieście Limanowa - prowadzenie nowych nasadzeń leśnych na terenach nieużytków - poprawienie płynności ruchu drogowego, budowa obwodnicy Hałas - niewielkie zakłady przemysłowe i - przebudowa złych rozwiązań węzłów komunikacyjnych obiekty usługowe - budowa obwodnicy - duży ruch komunikacyjny w mieście - modernizacja zakładów przemysłowych Limanowa Zanieczyszczenie wód - brak skanalizowania całego miasta - pełne skanalizowanie miasta powierzchniowych - budowa indywidualnych oczyszczalni tam gdzie doprowadzenie sieci kanalizacyjnej jest trudne do wykonania ze względu na budowę terenu Zanieczyszczenie wód - nieszczelne zbiorniki bezodpływowe - pełne skanalizowanie miasta podziemnych lub ich brak - kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych Degradacja szaty roślinnej - degradacja gleb - ograniczenie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych - właściwa pielęgnacja szaty roślinnej - stosowanie gatunków odpornych na zanieczyszczenia - zalesianie nieużytków - wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost)

44 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

V. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z II POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA, STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO, PROGRAMU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2001-2015 I PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Program ochrony środowiska Miasta Limanowa powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów II Polityki Ekologicznej Państwa.

Program ochrony środowiska powinien być także powiązany z dokumentami szczebla wojewódzkiego i powiatowego. Z dokumentów szczebla wojewódzkiego dokumentami identyfikującymi cele ekologiczne są: · Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego, · Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015, · Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego.

5.1. Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego

Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego uchwalony przez Sejmik Województwa Małopolskiego rozgranicza cele na długoterminowe do roku 2015 oraz w ramach strategii wdrożeniowej – cele do 2004 roku. Jako cele długoterminowe Program wymienia: · spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji, · zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów, · kontrolę i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego, · przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych, · rewitalizację pierwszego poziomu wodonośnego do jakości umożliwiającej jego wykorzystanie jako lokalnego źródła zaopatrzenia w wodę pitną, · ochronę jakości wód podziemnych oraz racjonalizację ich wykorzystania, · stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody i zapewnienie w planach zagospodarowania przestrzennego nadrzędności zasad gospodarowania w nich nad innym wykorzystaniem terenów, · ochronę zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie w koordynacji z planami rozwoju regionu, · minimalizację ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów, · ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych, · ścisły nadzór nad jednostkami będącymi potencjalnymi sprawcami NZŚ oraz wyłączenie transportu tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb miast.

45 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

5.2 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego

W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego wśród celów nadrzędnych jest wymieniony cel „Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego”, a w ramach tego celu nadrzędnego grupa celów strategicznych i zadań do zrealizowania. Cele strategiczne to: B.1. Zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska poprzez: B.1.1. Poprawę jakości wód; B.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza; B.1.3. Uporządkowanie gospodarki odpadami; B.1.4. Rewaloryzację obszarów zdegradowanych B.2. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem poprzez: B.2.1. Minimalizację zużycia zasobów naturalnych; B.2.2. Zwiększanie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii; B.2.3. Minimalizację wytwarzania odpadów; B.2.4. Zwiększanie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów; B.2.5. Podnoszenie retencyjności dorzeczy i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego; B.2.6. Zalesianie nieużytków i słabych użytków rolnych; B.3. Ochronę przyrody i różnorodności biologicznych poprzez: B.3.1. Zwiększenie obszaru objętego różnorodnymi formami ochrony przyrody; B.3.2. Rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z ochroną przyrody; B.4. Kształtowanie krajobrazu kulturowego poprzez: B.4.1. Stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego; B.4.2. Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa; B.4.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich; B.4.4. Ochrona tradycyjnych form gospodarowania, szczególnie na terenach górskich; B.4.5. Ochrona zabytków i rewitalizacja starej zabudowy; B.4.6. Humanizacja blokowisk;

5.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego uchwalony w grudniu 2003 roku przez Sejmik Wojewódzki zawiera następującą listę celów w zakresie ochrony środowiska (zestawienie celów i kierunków – załącznik nr 1): - - W zakresie surowców mineralnych: · ochronę i oszczędne korzystanie z zasobów kopalin, · ograniczanie skali i zakresu naruszeń środowiska w otoczeniu eksploatowanych kopalin, · renaturyzację i rekultywację terenów poeksploatacyjnych, · racjonalne wykorzystanie surowców w celu aktywizacji gospodarczej rejonów ich występowania, · weryfikację bilansu złóż kopalin w złożach eksploatowanych i przewidywanych do eksploatacji, · poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie nowych złóż. - - W zakresie ochrony zasobów wód podziemnych i powierzchniowych: · zintegrowaną ochronę zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz nadmiernym lub nieuzasadnionym zużyciem, · racjonalne kształtowanie zasobów wodnych oparte na korzystnym ekologicznie i gospodarczo zagospodarowaniu zlewni rzek, · wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych.

46 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

- W zakresie ochrony gleb i środowiska gruntowo-wodnego: · zmniejszenie zagrożenia środowiska gruntowo-wodnego od składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych, · sukcesywną likwidację nagromadzonych w przeszłości odpadów poprodukcyjnych ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych, · zmniejszenie strumienia odpadów deponowanych na składowiskach poprzez wdrożenie segregacji odpadów i technologii ich przetwarzania, · wdrożenie systemu monitoringu gospodarki odpadami. - - W zakresie pokrywy glebowej: · zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów glebowych przy uwzględnieniu warunków ekonomicznych i racjonalności ekologicznej oraz ograniczenie zakresu zagospodarowywania gleb w sposób nie odpowiadający ich naturalnym walorom przyrodniczym, · konsekwentną realizację programu niezbędnego odkwaszającego wapnowania gleb na znacznej powierzchni województwa, · intensyfikację wysokotowarowej produkcji rolniczej na glebach o wysokiej jakości, · konsekwentne zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, · tworzenie warunków do wyeliminowania produkcji rolniczej lub modyfikacji upraw na gruntach o bardzo silnym lub silnym zanieczyszczeniu metalami ciężkimi. - - W zakresie gospodarki leśnej: · stałe powiększanie zasobów leśnych oraz poprawę ich kondycji przyrodniczej umożliwiającej optymalne warunki funkcjonowania lasów, · zapewnienie dostępu do lasu społeczeństwu, z kontrolowanym i sterowanym użytkowaniem turystycznym. - - W zakresie ochrony przyrody i bioróżnorodności: · ochronę przyrody i różnorodności biologicznej poprzez zachowanie, wzbogacanie i odtwarzanie zasobów przyrody, · zwiększanie powierzchni obszarów objętych różnymi formami ochrony, szczególnie przez powołanie nowych parków krajobrazowych lub powiększenie już istniejących i rezerwatów przyrody – dla ochrony najbardziej zagrożonych ekosystemów, gatunków i ich siedlisk, · wyznaczenie ostoi przyrodniczych i włączenie ich do europejskiej sieci Natura 2000 (do końca 2004 r.), · tworzenie warunków przestrzennych dla zapewnienia ścisłej ochrony unikatowych wartości środowiska przyrodniczego, · ochronę terenów o wybitnych walorach przyrodniczych wyznaczonych jako obszary węzłowe szczególnie cenne dla zachowania bioróżnorodności, · ochronę rzek z ich otoczeniem oraz innych ciągów obszarowych mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, w tym jako korytarze ekologiczne, · rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z zasadami i przepisami ochrony przyrody. - - W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: · ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających powietrze do poziomu zapewniającego wysoką jakość środowiska atmosferycznego oraz odpowiadających funkcjom, uwarunkowaniom regionalnym i wymaganiom ogólnokrajowym. - - W zakresie ochrony przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem elektromagnetycznym: · realizację szczególnie w miastach obiektów zmniejszających propagację hałasu komunikacyjnego, · realizację wzdłuż ciągów komunikacyjnych pozamiejskich charakteryzujących się dużym obciążeniem ruchu w obszarach niezabudowanych pasów zieleni jako ekranów akustycznych,

47 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania dla lotnisk, w pierwszym rzędzie lotniska Kraków-Balice im. Jana Pawła II, · konsekwentne zachowanie warunków zagospodarowania w strefach ograniczonego użytkowania obiektów i sieci emitujących ponadnormatywne promieniowanie elektromagnetyczne, · modernizację tras komunikacyjnych będących źródłem znaczących wibracji.

5.4 Inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym umieszczone w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

W planie zagospodarowania przestrzennego województwa umieszczono te inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, o których mowa w art. 39 ust. 3 pkt 3, które zostały ustalone w dokumentach przyjętych przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, właściwego ministra lub sejmik województwa, zgodnie z ich właściwością. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa nie jest jednak aktem prawa miejscowego i nie narusza w tym zakresie uprawnień gmin. Art. 44. ust 1 mówi, że ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego wprowadza się do planu miejscowego po uprzednim ustaleniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego. Uzgodnienia takie zgodnie z art. 44 ust. 2 przeprowadza marszałek województwa z wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Zbiór zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych – stanowiących konkretyzację kierunków zagospodarowania przestrzennego województwa usystematyzowano poprzez ich podział na: a) grupy zadań (w obrębie działów) obejmujące: · zadania rządowe ujęte w rejestrze Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast – Wojewódzki Rejestr Zadań Rządowych, · potencjalne zadania programów rządowych lub centralnych , wynikające z dokumentów rządowych, takich jak np.: „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”, strategie i polityki resortowe, plany rozwoju instytucji centralnych zarządzających infrastrukturą, w tym zgłoszone jako wnioski do planu, · zadania ujęte w uchwalonym Kontrakcie Wojewódzkim na lata 2001- 2003, · potencjalne zadania programów rządowych, wojewódzkich lub planów rozwoju jednostek zarządzających regionalną ponadlokalną infrastrukturą techniczną i społeczną, w tym zgłoszone jako wnioski do planu zagospodarowania przestrzennego województwa; · potencjalne zadania programów rządowych i wojewódzkich wynikające z potrzeb regionalnych, które wyłoniły się w trakcie prac planistycznych nad kierunkami zagospodarowania, a wiążą się z ogólnymi zapisami Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2001 – 2006. b) działy i rodzaje powiązane z poszczególnymi celami publicznymi (np. infrastruktura transportowa – drogi krajowe, wojewódzkie, infrastruktura energetyczna – elektroenergetyczna i gazownicza, infrastruktura ochrony i kształtowania środowiska – kanalizacyjna i utylizacji odpadów, infrastruktura społeczna – nauka, kultura, zdrowie, sport, itp.) c) aneks - potencjalne zadania programów rządowych i wojewódzkich zawarte w programach średnio i długookresowych, sporządzanych przez organy i jednostki samorządu województwa oraz zgłoszone jako wnioski do planu zagospodarowania przestrzennego województwa przez samorządy lokalne;

48 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA

Tabela 28. Potencjalne zadania programów rządowych dotyczące dróg krajowych wynikające z : a) Koncepcji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, b) Polityki i zamierzeń inwestycyjnych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, oddział w Krakowie, c) Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji Modernizacja drogi krajowej nr 28 z obwodnicami: Wadowic, Makowa Podhalańskiego, 1 Limanowej, Nowego Sącza, Gorlic i Biecza, utrzymuje się rezerwy dla obwodnic Zatora Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

5.5. Strefy i obszary problemowe na terenie Miasta Limanowa

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego zakwalifikował powiat limanowski do dwóch stref problemowych – strefy B i C. Samo miasto Limanowa leży w strefie problemowej – B.

Strefy problemowe to obszary różniące się stopniem przekształcenia środowiska przyrodniczego, dla których to polityka ekologiczna przewiduje dostosowane do rodzaju strefy kierunki działań proekologicznych zmierzające do zachowania, poprawy lub przywrócenia równowagi między stanem środowiska a gospodarką.

B – STREFA OBSZARÓW O WYSOKICH WALORACH PRZYRODNICZYCH Zasięg przestrzenny tej strefy problemowej wynika z waloryzacji, która pozwoliła na wydzielenie obszarów o bardzo bogatym potencjale ekologicznym obejmującym przede wszystkim powierzchnie terenów o różnych formach specjalnej ochrony określonej przepisami prawa lokalnego, krajowego i międzynarodowego. Dotyczy to przede wszystkim terenów parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Wyznaczając strefę przyjęto założenie, że w jej zasięg powinny być włączone obszary spełniające dwa zasadnicze kryteria: · o bardzo wysokiej różnorodności biologicznej – obszary węzłowe o randze międzynarodowej i krajowej oraz korytarze ekologiczne o randze międzynarodowej; · objęte przepisami prawnej ochrony przyrody, wchodzące w skład ekologicznej sieci obszarów chronionych w kraju. Proekologiczne działania na tych terenach zmierzać powinny w kierunku zachowania tych walorów i aktywne przeciwdziałanie ich możliwej degradacji poprzez m.in.: · zwiększanie powierzchni terenów podlegających różnym formom ochrony prawnej; · reglamentowanie na drodze administracyjnej rodzajów i form działalności gospodarczej, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko.

Obszary funkcjonalne Wyodrębnione na obszarze województwa obszary funkcjonalne charakteryzują się pewnymi określonymi cechami wyróżniającymi je na tle innych obszarów, a cechy te mogą stanowić ograniczenia lub preferencje rozwojowe różnych funkcji. Oznacza to, że obszary te wymagają odpowiedniego, zróżnicowanego sterowania zagospodarowaniem i użytkowaniem terenów, w celu optymalnego wykorzystania możliwości i szans rozwoju bądź złagodzenia ograniczeń wynikających ze specyfiki danego obszaru.

49 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Wyodrębniono najistotniejsze z punktu widzenia polityki ekologicznej obszary funkcjonalne: 1. obszary o szczególnym znaczeniu dla zachowania zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazowych (zwłaszcza dla zachowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej); 2. obszary o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych predestynowane do rozwoju turystyki krajowej i międzynarodowej; 3. obszary występowania kopalin użytecznych oraz głównych zbiorników wód podziemnych, 3a) podobszar występowania kopalin użytecznych, w tym wód mineralnych i geotermalnych, 3b) podobszar występowania GZWP (głównych zbiorników wód podziemnych); 4. obszary występowania deficytów wody: 4a) podobszar występowania deficytów wody podziemnej, 4b) podobszar występowania deficytów wody powierzchniowej; 5. obszary rolnicze o dobrych i średnich glebach predestynowane do rozwoju intensywnego rolnictwa wysokotowarowego; 6. obszary rolnicze o słabych glebach, predestynowane do rozwoju rolnictwa ekologicznego; 7.obszary intensywnie zurbanizowane i uprzemysłowione; 8. tereny sąsiadujące z pasmami i węzłami infrastruktury transportowej o znaczeniu krajowym i międzynarodowym; 9. tereny wzdłuż pasm i węzłów infrastruktury elektroenergetycznej napięcia powyżej 200 kV; 10. tereny przygraniczne narażone na niekorzystne oddziaływanie antropogenne Słowacji; 11. tereny trwale nieprzydatne dla rolnictwa, predestynowane do zalesień lub inną działalność nierolniczą; 12. tereny wymagające wzmocnienia w nośniki gazu; 13. tereny wymagające wzmocnienia w nośniki energii elektrycznej; 14.obszary możliwe do wykorzystania dla potrzeb małych elektrowni wodnych.

Na rys. 2. przedstawiono występowanie poszczególnych stref i obszarów problemowych na terenie powiatu limanowskiego.

Rys. 2. Obszary problemowe sfery ekologicznej w powiecie limanowskim

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

50 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

5.6 Ochrona przyrody i krajobrazu

Projektowane parki krajobrazowe

Żegociński PK (lub Łososińsko-Żegociński PK) – 96,3 km2 Propozycja utworzenia Łososińsko–Żegocińskiego PK wynika z potrzeby ochrony fragmentów Beskidu Wyspowego, jego pogranicza z Pogórzem Karpackim oraz naturalnego koryta rzeki Łososisny. Park składa się z dwóch części różniących się pod względem krajobrazowym i kulturowym. Za zasadnością utworzenia ŁŻPK przemawiają m.in. następujace argumenty: Ø na obszarze projektowanego ŁŻPK stwierdzono występowanie 900 gat. roślin naczyniowych, prawie ¼ z nich to gat. chronione, wymierające, zagrożone lub rzadkie, Ø krajobraz parku posiada dużą wartość estetyczną i jest scharmonizowany z krajobrazem kulturowym a środowisko przyrodnicze nie wykazuje skażeń i dewastacji, Ø bogactwo zespołów roślinnych, niezupełnie jeszcze rozpoznanych, Ø brak przemysłu, usług uciążliwych, ruchliwych ciągów komunikacyjnych.

Rys. 3. Projektowany park krajobrazowy w powiecie limanowskim

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

51 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

5.7 Sport i rekreacja

· Lokalizacja wielofunkcyjnej hali sportowej dającej możliwość uprawiania szerokiej gamy sportów halowych na terenie miasta Limanowa. · Lokalizacja krytej pływalni na terenie miasta Limanowa. · Lokalizacja ośrodka sportowo–rekreacyjnego łączącego różne formy uprawiania sportów i aktywnego spędzania wolnego czasu Słopnice (Mogielica).

5.8 Turystyka i agroturystyka

Turystyka przyrodnicza (piesza, rowerowa, konna, narciarska i kajakowa itp.) powinna być rozwijana na bazie parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody, pomników przyrody i muzeów przyrodniczych powiązanych z tymi obszarami. Wprowadzenie infrastruktury turystycznej na obszary chronione winno być poprzedzone uzgodnieniami z właściwymi jednostkami. Agroturystyka, wykorzystując zachowany w województwie tradycyjny wiejski krajobraz kulturowy i walory przyrodnicze stosowne do tej formy wypoczynku, powinna rozwijać się na bazie obszarów agroturystycznych, łatwo dostępnych urządzeń obsługi z zakresu kultury, rozrywki, handlu itp., a także kwater w jednostkach osadniczych położonych w obszarach agroturystycznych.

Podstawowe kryteria wyboru gmin wskazanych dla rozwoju agroturystyki to przede wszystkim sprzyjające warunki klimatyczne, nie zanieczyszczone powietrze, wody i gleba, atrakcyjność naturalnego krajobrazu, dostęp do lasu, do zbiornika wodnego lub rzeki, zabytki kultury materialnej oraz dobra dostępność komunikacyjna. Obszarami szczególnie atrakcyjnymi dla rozwoju szerokiego spektrum usług agroturystycznych w województwie małopolskim są tereny podgórskie i górskie. Wspierać powinno się także inicjatywy tworzenia takich gospodarstw na innych obszarach, a w szczególności: w parkach krajobrazowych i otulinach, obszarach chronionego krajobrazu, u zbiegu ze szlakami kulturowymi i obiektami zabytkowymi. Ta atrakcyjna forma wypoczynku - jaką jest agroturystyka - wymaga wielostronnego zaangażowania się władz lokalnego samorządu dla pobudzania społeczności wiejskiej do tworzenia nowych gospodarstw agroturystycznych. Dotyczy to także pomocy w przygotowaniu atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty w rozwiązywaniu licznych problemów ekonomicznych oraz udziału w promocji i marketingu. Obrzeża miasta Limanowa spełniają powyższe wymagania do rozwoju agroturystyki. W związku z tym władze miasta Limanowa powinny pomagać w tworzeniu i promocji tej formy wypoczynku.

52 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Rys. 4. Dziedzictwo kulturowe powiatu limanowskiego

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

53 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

VI. UWARUNKOWANIA DLA MIASTA LIMANOWA WYNIKAJĄCE ZE STRATEGII ROZWOJU POWIATU LIMANOWSKIEGO I STRATEGII ROZWOJU GOSPODARCZEGO POWIATU LIMANOWSKIEGO

W sierpniu 1999 r. została opracowana Strategia Rozwoju Powiatu Limanowskiego, jej uzupełnieniem i rozwinięciem w zakresie rozwoju gospodarczego powiatu jest opracowana w kwietniu 2003 r. Strategia Rozwoju Gospodarczego Powiatu Limanowskiego. W 2004 r. Strategia Powiatu Limanowskiego została uaktualniona. W załączniku nr 2 przedstawiono obszary strategiczne działalności samorządu.

W Strategii Rozwoju Powiatu Limanowskiego określono misję powiatu limanowskiego:

„POWIAT LIMANOWSKI – OSTOJA NATURY I ZDROWIA, ATRAKCYJNY TURYSTYCZNIE, ZASOBNY W WYNIKU WIELOFUNKCYJNEGO ROZWOJU”

Z punktu widzenia Programu Ochrony Środowiska dla miasta Limanowa należy stwierdzić, że obydwa dokumenty strategiczne zakładają: · rozwój rolnictwa w szczególności produkcję zdrowej żywności, rozwój sadownictwa oraz przetwórstwa rolno-spożywczego, promowanie programu zalesiania gruntów rolnych, · rozwój turystyki (w tym agroturystyki) w oparciu o wzmocnienie walorów naturalnych, ożywienie tradycji i folkloru oraz rozszerzenie wachlarza usług turystycznych i podniesienie ich jakości, rozwój istniejącej i tworzenie nowej infrastruktury turystycznej, zwiększenie aktywności turystycznej, · ochronę walorów przyrodniczych i kulturowych, · rozwój sieci komunikacyjnej dla potrzeb lokalnych, rozwoju turystyki oraz tranzytu, · rozwój infrastruktury technicznej, w szczególności budowę nowych oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej, gazyfikację terenu powiatu, modernizacje istniejących kotłowni, · wsparcie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, w tym utworzenie strefy aktywności gospodarczej, stworzenie dogodnych warunków do inwestowania w powiecie limanowskim.

Przyjęcie tego typu priorytetów może wywoływać pozytywne jak i negatywne skutki dla stanu środowiska naturalnego w mieście. Największe zagrożenia związane mogą być z: · dynamicznym i niekontrolowanym rozwojem małych i średnich przedsiębiorstw, co skutkować może wzrostem emisji zanieczyszczeń do poszczególnych komponentów środowiska i stwarzaniem nowych uciążliwości dla mieszkańców regionu; · dynamiczny rozwój turystyki spowodować może wzrost natężenia ruchu samochodowego, presje inwestycyjną na cenne obszary przyrodnicze oraz wzrost emisji ścieków i odpadów pochodzących z obiektów infrastruktury turystycznej; · rozwój sieci komunikacyjnej dla potrzeb lokalnych, turystyki i tranzytu przez teren powiatu (w szczególności miasta Limanowa) skutkować będzie presją na zajmowanie nowych terenów pod tego typu inwestycje, co może powodować konflikty z terenami cennymi przyrodniczo, może także powodować wzrost zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w szczególności tlenkami azotu, a także wzrost natężenia hałasu komunikacyjnego; · rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego może powodować wzrost ilości odpadów organicznych;

Z tych względów niezwykle istotne jest wprowadzenie stosownych zapisów w gminnym planie zagospodarowania przestrzennego określających formę przeznaczenia terenów i zasady ich

54 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa zagospodarowania ze szczególnym uwzględnieniem kierunków działań zawartych w Wojewódzkim Planie Zagospodarowania Przestrzennego .

W Programie Ochrony Środowiska dla Miasta Limanowa uwzględniono wszystkie podstawowe cele strategiczne i operacyjne zawarte w omawianych dokumentach strategicznych powiatu a realizacja zaproponowanych w programie zadań ekologicznych umożliwi przeciwdziałanie wymienionym powyżej negatywnym skutkom.

55 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

VII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LIMANOWSKIEGO

W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Limanowskiego wyznaczono główne zasady polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymagało to wyznaczenia: · celów ekologicznych – cel, po osiągnięciu którego ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań; · kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych; · zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków, a tym samym celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań należy określić zadania priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji jako najpilniejsze.

Cel nadrzędny PPOŚ:

WYSOKA JAKOŚĆ ŚRODOWISKA WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO I DYNAMICZNEGO ROZWOJU POWIATU LIMANOWSKIEGO

Cele ekologiczne:

1. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza w klasie A oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów.

2. Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią.

3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją.

4. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych.

5. Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku.

6. Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko.

7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości powiatu.

8. Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju.

Dla każdego celu ekologicznego określono kierunki działań ekologicznych, realizacja których umożliwi osiągnięcie w/w celów.

Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu limanowskiego, stanowią podstawę do realizacji konkretnych zadań na przestrzeni kilkunastu lat.

56 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Cele ekologiczne i kierunki działań wyznaczone dla miasta Limanowa są zgodne z celami ekologicznymi i kierunkami działań zawartymi w PPOŚ, co umożliwi koordynacje działań zmierzających do poprawy stanu środowiska naturalnego w całym powiecie.

Zgodnie z wytycznymi do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska zamieszczonych w PPOŚ dla powiatu limanowskiego, gminne programy muszą być zgodne z PPOŚ (w szczególności cele i kierunki działań). Umożliwi to wspólną współpracę wszystkich gmin powiatu oraz znacznie obniży koszty planowanych inwestycji.

57 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

VIII. ZWIĄZEK GMIN DORZECZA RZEKI ŁOSOSINY

Miasto Limanowa należy do Związku Gmin Dorzecza Rzeki Łososiny w skład którego wchodzą: miasto Limanowa, gminy: Limanowa, Dobra, Tymbark, Laskowa, Słopnice.

Zadaniem Związku jest wspólne działanie na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego, w szczególności poprzez: - budowę, rozbudowę sieci kolektorów sanitarnych i oczyszczalni ścieków, - działanie na rzecz budowy zbiornika w Młynnem, - organizację i wdrożenie systemów zbiórki, segregacji, składowania i utylizacji odpadów stałych, - modernizację starego lub budowę nowego składowiska odpadów stałych, - poprawę stanu powietrza poprzez likwidację niskiej emisji, - kształtowanie wysokiej świadomości ekologicznej mieszkańców obszaru Związku, - działalność zmierzająca do rozwoju infrastruktury turystycznej, - rozwój infrastruktury drogowej.

Związek nie zrealizował jeszcze żadnej inwestycji ekologicznej. W 2004 r. przewidziano do realizacji opracowanie „Studium gospodarki wodno – ściekowej” dla potrzeb uregulowania gospodarki wodno-ściekowej na terenie Związku. Środki na ten cel pochodzą ze składek i wynoszą 133994,00 zł.

58 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

IX. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I HARMONOGRAM JEGO REALIZACJI

We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań społeczno-gospodarczych na terenie miasta Limanowa. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska i towarzyszące im zagrożenia.

W celu realizacji przyjętych założeń konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: · celów ekologicznych – cel, po osiągnięciu którego ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań; · kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych; · zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków, a tym samym celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań należy określić zadania priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji jako najpilniejsze.

Po określeniu powyższych zagadnień konieczne jest ustalenie harmonogramu prowadzenia działań ekologicznych na terenie miasta Limanowa wraz z ich mechanizmami finansowo ekonomicznymi. W harmonogramie tym każdemu wyznaczonemu celowi proponuje się konkretne kierunki działań, które mają być realizowane poprzez zadania ekologiczne.

Poniżej przedstawiono zaproponowane dla miasta Limanowa cele, kierunki i zadania ekologiczne w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań określonych w polityce ekologicznej państwa, co powinno prowadzić do zrównoważonego rozwoju powiatu.

Cele, kierunki i zadania są ściśle powiązane z celami, kierunkami i zadaniami zamieszczonymi w Programie ochrony środowiska dla powiatu limanowskiego, co umożliwi koordynację konkretnych zadań ze Starostwem Powiatowym i ościennymi gminami powiatu.

Cel nadrzędny:

POPRAWA POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MIASTA LIMANOWA I PEŁNIENIA PRZEZ NIE FUNKCJI BAZY TURYSTYCZNEJ REGIONU

Cele ekologiczne skorelowane z Powiatowym Programem Ochrony Środowiska:

1. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza w klasie A oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów.

2. Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią.

3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją.

59 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

4. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych.

5. Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku.

6. Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko.

7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości terenów miasta.

8. Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju.

9.1. Ochrona powietrza

Zgodnie z przepisami polskiego prawa ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach, które stanowią miasta i aglomeracje o liczbie ludności większej niż 250 tys. oraz obszary powiatów nie wchodzących w skład aglomeracji. Uwzględniając założenia ochrony powietrza określono cel ekologiczny: Zapewnienie wysokiej jakości powietrza w klasie A oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: · Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym · Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

9.1.1. Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym

Tzw. niska emisja zanieczyszczeń powietrza pochodząca z ogrzewnictwa komunalnego stanowi w miastach około 50% ogólnej emisji zanieczyszczeń. Źródłem powstawania zanieczyszczeń jest przede wszystkim wykorzystywane w przestarzałych urządzeniach grzewczych paliwo w postaci niskiej jakości węgla, a także różnego typu materiały odpadowe. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych, gospodarstwach domowych oraz w kotłowniach w małych i średnich zakładach przemysłowych, rzemieślniczych i usługowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej czy gazu lub promocja nowoczesnych bardziej wydajnych kotłów węglowych; 2. promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych – energia słoneczna, wierzba energetyczna; 3. wsparcie finansowe dla mieszkańców zmieniających ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne i wykonujących inwestycje termomodernizacyjne; 4. termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej; 5. edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych); 6. budowa urządzeń ograniczających emisje pyłów i gazów z instalacji przemysłowych.

60 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

9.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych

Ruch drogowy jest istotnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwiększające się natężenie ruch, stan dróg oraz stan techniczny pojazdów stanowią źródło zagrożeń, w tym przyczyniają się do wzrostu emisji zanieczyszczeń do powietrza. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania: 1. wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszaru miasta, przebudowa dróg o małej przepustowości; 2. bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych; 3. rozbudowa transportu publicznego na terenie miasta oraz zachęcanie mieszkańców do korzystania z tego rodzaju transportu.

9.2. Ochrona wód

Gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające zasadę wspólnych interesów i powinna być realizowana przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności. Uwzględniając założenia ochrony zasobów wodnych określono cel ekologiczny: Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: · Zarządzanie zasobami wodnymi · Ochrona wód · Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

9.2.1. Zarządzanie zasobami wodnymi

Zarządzanie zasobami wodnymi jest jednym z podstawowych zagadnień mających wpływ na rozwój miasta i jakość życia na jego obszarze. Ma to istotne znaczenie dla miasta Limanowa ze względu na deficytowy charakter zasobów wodnych oraz średnią jakość wód powierzchniowych. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie programu zaopatrzenia w wodę na terenie miasta; 2. opracowanie koncepcji gospodarki wodno-ściekowej dla terenów miasta będącej podstawą do podejmowania dalszych przedsięwzięć w tym zakresie; 3. wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania zasobami wodnymi.

9.2.2. Ochrona wód

61 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. rozbudowa sieci wodociągowej na obszarze miasta; 2. sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej; 3. minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody magistralne i lokalne); 4. ustanowienie stref ochrony wokół ujęć; 5. przeprowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej propagującej optymalizację zużycia wody przez indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni); 6. wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą; 7. sukcesywna modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej (rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej) i pilna realizacja nowych sieci na terenie miasta (należy dążyć do zrównania sieci wodociągowej z kanalizacyjną); 8. optymalizacja wykorzystania (dociążenie) oraz modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków w kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa oraz dyrektyw UE w terminie do 2014 r. zgodnie z Dyrektywą Wodno-Ściekową Unii Europejskiej; 9. budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, bądź bardzo trudna do realizacji ze względów technicznych (ukształtowanie terenu); 10. zewidencjonowanie wszystkich zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania; 11. opracowanie i sukcesywne wdrażanie programów ochrony wód powierzchniowych w układzie zlewniowym rzek; 12. stopniowe ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych (pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów) i punktowych (składowiska obornika) pochodzących z działalności rolniczej; 13. preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuż cieków wodnych.

Kierunki działań w strefie B (zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego): · prowadzenie gospodarki wodnej w układzie zlewniowym z określeniem warunków korzystania z wód oraz ustaleniem hierarchii działań i potrzeb poszczególnych użytkowników; · zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń, a szczególnie stężeń substancji biogennych źródeł ściekach odprowadzanych z istniejących oczyszczalni; · pełne wykorzystanie mocy przerobowych oddanych w ostatnich latach do eksploatacji oczyszczalni ścieków; · systematyczne ograniczanie dopływu zanieczyszczeń z terenów nieskanalizowanych i rolnictwa poprzez: · budowę kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków na terenach gęściej zabudowanych, · wykonywanie oczyszczalni przydomowych na terenach o silnie rozproszonej zabudowie, · właściwe zabiegi agrotechniczne; · przetwarzanie i odpowiednie zagospodarowywanie osadów ściekowych; · szczególną ochronę źródeł i obszarów źródliskowych z uwzględnieniem zakazu ich meliorowania; · zachowanie lub wprowadzenie stref buforowych (lasy i zarośla łęgowe, mokradła, łąki) przy dnach dolin lub łożyskach rzek i potoków w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń obszarowych i komunikacyjnych; · stosowanie regulacji koryt oraz zabudowy hydrotechnicznej cieków sprzyjającej samooczyszczaniu się wód oraz rozwojowi charakterystycznych dla danego siedliska biocenoz wodnych i przybrzeżnych.

62 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Systematyczna realizacja wymienionych uprzednio działań pozwoli na stopniowe doprowadzenie stanu czystości wody w rzekach i zbiornikach zaporowych do wymaganych w strefie B I i II klasy czystości wód.

9.2.3. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna

W ochronie przeciwpowodziowej bardzo ważne jest wprowadzenie kompleksowego systemu ochrony przed powodzią oraz systemu zbiorników retencji wodnej. Ze względu na potencjalne zagrożenie powodziowe na terenie miasta Limanowa, istotne jest podjęcie działań zmierzających do zwiększenia ochrony przeciwpowodziowej. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie programu przeciwpowodziowego dla miasta Limanowa z uwzględnieniem zasad działalności odpowiednich służb wojewódzkich i samorządowych; 2. opracowania niezbędnych dokumentów stanowiących miarodajną informację i rzetelną podstawę dla prac planistycznych, w tym dla planowania przestrzennego: - studium określającego granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią w zakresie przewidzianym w ustawie Prawo wodne (art. 82 ust. 2) przez dyrektora RZGW, - planu ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego (zgodnie z art. 113 ust. 1 pkt 3 Prawa wodnego), - uwzględnienie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego a wynikających z Prawa wodnego (art. 83 ust. 1 i art. 40 ust. 1 pkt 3) - opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i użytkowania obiektów już istniejących lub planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego 3. systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych; 4. wspieranie wszelkich działań zmierzających do zwiększenia naturalnej retencji zlewni poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprzyjającego retencji wód (prowadzenie zalesień, ograniczenie wyrębu drzew) i stosowanie metod agrotechnicznych w rolnictwie sprzyjających retencji glebowej i ograniczającej spływ powierzchniowy; 5. naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek i potoków przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych (zapory przeciwrumowiskowe, stopnie, progi, żłoby oraz lokalne umocnienia brzegów).

9.3. Ochrona powierzchni ziemi

Ochrona powierzchni ziemi zgodnie z zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości. Uwzględniając założenia ochrony powierzchni ziemi określono cel ekologiczny: Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją

W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: · Gleby użytkowane rolniczo · Zasoby kopalin · Osuwiska Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

63 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

9.3.1. Gleby użytkowane rolniczo

Biorąc pod uwagę klasyfikację bonitacyjną gleb na terenie miasta Limanowa, należy dążyć do racjonalnego wykorzystania tych gleb oraz zapewnienia im właściwej ochrony. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie kompostu; 2. ochrona i wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i przydrożnych spełniających rolę przeciwerozyjną;

9.3.2. Zasoby kopalin

W zakresie zagadnień zasobów kopalin, ważna jest ochrona obszarów perspektywicznych i ochrona złóż udokumentowanych. Najistotniejsze znaczenie dla miasta Limanowa mają złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. ochrona złóż niezagospodarowanych poprzez uwzględnienie obszaru ich występowania w studiach uwarunkowań oraz planie zagospodarowania przestrzennego; 2. renaturalizacja i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych.

9.3.3. Osuwiska

Do pilnych potrzeb w tym zakresie należy: 1. stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, systematyczna rejestracja nowopowstałych i odnawiających się usuwisk; 2. zabezpieczenie osuwisk i przenoszenie infrastruktury poza obręb oddziaływania osuwisk.

9.4. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych

Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównoważonego rozwoju. Uwzględniając to założenie określono cel ekologiczny: Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: · Racjonalizacja użytkowania wody. · Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji. · Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

64 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

9.4.1. Racjonalizacja użytkowania wody

Racjonalizacją użytkowania wody powinny być objęte wszystkie działy gospodarki korzystające z zasobów wody. Konieczne jest zatem w najbliższej przyszłości ograniczenie zużycia wody przede wszystkim w przemyśle oraz ograniczenie strat związanych z jej rozprowadzaniem. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działań to: 1. wspieranie finansowe zakładów realizujących plany racjonalnego gospodarowania wodą (np. wprowadzające zamknięte obiegi wody).

9.4.2. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji

Działanie to jest jednym z najważniejszych w polityce ekologicznej państwa, gdyż prowadzi do likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u „źródła”. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. wprowadzenie ograniczeń dotyczących możliwości składowania odpadów z przemysłu ze wskazaniem właściwej metody ponownego wykorzystania bądź unieszkodliwiania; 2. wprowadzenie nowych małoodpadowych technologii; 3. wprowadzenie bodźców ekonomicznych dla przedsięwzięć proekologicznych (ulgi podatkowe, możliwość współfinansowania, itp.).

9.4.3. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

W polityce energetycznej państwa przewiduje się zmniejszenie w 2010 r. zużycia energii na jednostkę krajowego produktu o 25% w stosunku do 2000 r. Zakłada się ponadto w 2010 r. osiągnięcie poziomu 7,5% udziału energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej. Poziom ten ma być osiągnięty poprzez odpowiednie wykorzystanie zasobów biomasy, energii wody i wiatru, słońca, wód geotermalnych oraz biogazu z odpadów. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie i wdrożenie przez gminę (zgodnie z Prawem Energetycznym) planów zaopatrzenia w energię. Dokument ten powinien określać rozwiązania w tym przedmiocie na obszarze gminy z uwzględnieniem zasady ochrony środowiska; 2. wprowadzenie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle i energetyce oraz podniesienie ich sprawności; 3. poprawa parametrów energetycznych budynków - termorenowacja (dobór otworów drzwiowych i okiennych o niskim współczynniku przenikalności cieplnej, właściwa izolacja termiczna ścian – ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturalną (cieplejszą), kierunkową orientacją stron świata; 4. stosowanie indywidualnych liczników ciepła; 5. zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii. Na terenie miasta Limanowa można to osiągnąć przez odpowiednie wykorzystanie przede wszystkim zasobów biomasy energetycznej (słomy, drewna, wierzby energetycznej).

65 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

9.5. Ochrona przed hałasem

Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska (Dział V, art. 112), „ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, między innymi poprzez utrzymanie hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego w przypadku gdy jest on dotrzymany”. Uwzględniając założenia ochrony przed hałasem określono cel ekologiczny: Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku W celu jego osiągnięcia określono kierunki działań ekologicznych: · Ochrona przed hałasem komunikacyjnym. · Ochrona przed hałasem przemysłowym. Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

9.5.1. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. eliminowanie ruchu tranzytowego z obszarów o gęstej zabudowie np. budowę obwodnicy; 2. wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu, mianowicie: budowy ekranów akustycznych i tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej, a także izolacji budynków (np. wymiana okien); 3. integrowanie planu zagospodarowania przestrzennego z problemami zagrożenia hałasem.

9.5.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym

Poziom emisji hałasu ze źródeł przemysłowych jest porównywalny z emisją ze środków transportu, jednak na jego oddziaływanie jest narażona mniejsza liczba mieszkańców. Częstą przyczyną złego klimatu akustycznego wokół zakładów przemysłowych jest ich niewłaściwa lokalizacja w stosunku do obiektów sąsiadujących. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. systematyczna kontrola zakładów przemysłowych, egzekwowanie w zakładach zmian technologicznych w przypadku przekroczeń emisji hałasu (stosowania obudów dźwiękochłonnych, ekranów oraz tłumików akustycznych); 2. wyznaczenie stref ochronnych wokół zakładów przemysłowych, w obrębie których nie należy lokalizować budynków mieszkalnych; 3. tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej wokół zakładów.

9.6. Gospodarka odpadami

Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko.

Zagadnienia związane z gospodarką odpadami zostały dokładnie omówione w Planie Gospodarki Odpadami.

66 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

9.7. Zasoby przyrodnicze

Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu (różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju. Uwzględniając konieczność ochrony zasobów przyrody określono cel ekologiczny: Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: · Ochrona i rozwój obszarów cennych przyrodniczo. · Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym. · Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt. · Ochrona lasów. · Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody. Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

9.7.1. Ochrona i rozwój obszarów cennych przyrodniczo

Rozwój gospodarczy miasta pociąga za sobą niebezpieczeństwo degradacji obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, z tego względu ważne jest połączenie systemu rozwoju obszarów cennych przyrodniczo z rozwojem społeczno-gospodarczym. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie planów ochrony obszarów cennych przyrodniczo na terenie miasta; 2. bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych; 3. przygotowanie planu zabiegów konserwacyjnych i pielęgnacyjnych parków oraz pomników przyrody.

9.7.2. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym

Ze względu na gęstnienie sieci infrastruktury w krajobrazie oraz potencjalny rozwój gospodarczy na terenie miasta, należy zadbać o uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego oraz studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta, wniosków wynikających z planowanej lokalizacji terenów chronionych wraz z ich otulinami (park krajobrazowy). Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu do terenów wyjątkowo cennych przyrodniczo; 2. wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem; 3. przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach cennych przyrodniczo.

9.7.3 Ochrona lasów

Istniejące na terenie miasta małe obszary leśne wymuszają podjęcie zdecydowanych działań ochronnych istniejących zasobów w celu zachowania ich funkcji (przyrodniczej, społecznej).

67 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (choroby, szkodniki); 2. opracowanie i wdrożenie planu zwiększenia lesistości; 3. prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów; 4. zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków rolnych; 5. stworzenie systemu zachęcającego rolników do zalesiania nieużytków będących ich własnością; 6. zwiększenie nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa; 7. wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i poprodukcyjnych.

9.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody

Powiat limanowski a w szczególności miasto Limanowa ma sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i rekreacji, co może stanowić potencjalne zagrożenie dla terenów przyrodniczych. Kolejnym zagrożeniem jest intensywna gospodarka rolna w pobliżu terenów cennych przyrodniczo oraz intensywna zabudowa mieszkaniowa o nieregulowanej gospodarce ściekowej oraz odpadowej. Z tego względu ważnym zadaniem będzie wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Cel ekologiczny: Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem mieszkańców a zgodnym z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody; 2. edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych); 3. rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej; 4. rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych; 5. włączenie w akcję edukacji ekologicznej proekologicznych organizacji pozarządowych.

9.9. Rekultywacja terenu, program rewitalizacji terenów byłej bazy paliw CPN w Limanowej

16 kwietnia 1907 r. wydano Z. Marsowi „konces przemysłowy na urządzenie sposobem fabrycznym rafinerii nafty z rafinacją benzyny i smarów w Sowlinach”. W ślad za koncesem w 1908 r. wybudowano Rafinerię w Sowlinach. Niestety prężnie początkowo działająca Rafineria ograniczała od 1930 r. produkcję, zaprzestając jej zupełnie w latach 1935-36. Druga odsłona aktywności gospodarczej w Sowlinach nastąpiła 1maja 1938 r. – Podhalańska Fabryka Karoserii Polak, Fischer i Spółka uruchamiają wytwórnie nadwozi samochodowych. Ponadto w 1939 r. zainicjowały działalność Zakłady Przemysłowe J. Fischera. Na przeszkodzie rozwinięcia szerszej działalności stanął wybuch II wojny światowej. W pierwszym powojennym dziesięcioleciu na terenie porafineryjnym na Swolinach uruchomiono bednarnię . W latach 60 – tych XX wieku upadły nadzieje związane z poszukiwaniem ropy naftowej na terenie Limanowej, w związku ze stwierdzeniem nieopłacalności jej eksploatacji, a tym samym nieopłacalności reaktywacji działalności dawnej Rafinerii.

68 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Na przełomie wieków teren byłej Rafinerii został przekazany władzom powiatowym na cele walki z bezrobociem. Ograniczone środki własne, będące w dyspozycji Samorządu Powiatu Limanowskiego nie pozwalają na pełne sfinansowanie rewitalizacji tego terenu. Konieczna jest aktywna postawa władz samorządowych w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowych. Planuje się, że rewitalizacja wpłynie na pobudzenie lokalnego rynku pracy, a w szczególności segmentu usług budowlanych na etapie realizacji inwestycji. Celem strategicznym rewitalizacji jest stworzenie nowych miejsc pracy.

Obszar programowej rewitalizacji o powierzchni ok. 13,7 ha stanowi działka nr ew. 380/3 położona w Limanowej Sowlinach. Jest to teren poprzemysłowy po byłej rafinerii. Teren jest uzbrojony, zaopatrzony w bocznicę kolejową oraz obiekty kubaturowe (budynki, hale, zbiorniki). Teren jest dwupoziomowy, rozdzielony skarpą. Działka jest otoczona od strony południowo- wschodniej istniejącą zabudową poprodukcyjną i mieszkaniową, natomiast od strony północno- zachodniej ogrodzona wałem przeciwpowodziowym od rzeki Łososinki oraz terenami zielonymi.

Celem strategicznym programowej rewitalizacji byłej bazy paliwowej CPN w Limanowej jest wzrost zamożności mieszkańców powiatu poprzez dokonanie trwałych zmian w strukturze gospodarki powiatu. W chwili obecnej poziom przedsiębiorczości społeczności powiatu jest niski. Przyczyną jest rolniczy charakter powiatu, brak popytu na usługi kolejnych małych przedsiębiorstw, korzystna z punktu widzenia podatnika dwuzawodowość oraz brak środków własnych i zdolności kredytowej umożliwiającej inwestowanie. Powiat limanowski charakteryzuje się: wysokim przyrostem naturalnym, niższym niż średni dla województwa wskaźnikiem gęstości zaludnienia, niskim wskaźnikiem urbanizacji, znacznym odsetkiem ludzi młodych, niekorzystną strukturą wykształcenia (niski odsetek ludzi z wyższym wykształceniem), wysokim wskaźnikiem zarejestrowanych bezrobotnych.

Projekt rewitalizacji byłej bazy paliwowej jest zgodny zapisami Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego, nie koliduje z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, relacja pomiędzy programem rewitalizacji byłej bazy paliw CPN w Limanowej a Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami na lata 2003-2010 jest neutralna. Programowa rewitalizacja terenów byłej bazy paliw w Limanowej wypełnia postulat Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Limanowa dotyczący utrzymania istniejących obecnie terenów koncentracji obiektów produkcyjnych, baz, hurtowni, magazynów i składów oraz rzemiosła produkcyjnego. Studium zaleca restrukturyzację przedmiotowych terenów, wynikającą z aktualnych i przewidywanych w przyszłości potrzeb gospodarczych. Studium postuluje objęcie szczególną uwagą obiektów powodujących zagrożenie ekologiczne dla środowiska przyrodniczego, imiennie wymieniając tereny byłej bazy paliw. Programowa rewitalizacja byłej bazy paliw w Limanowej nie narusza rozporządzenia nr 27 Wojewody Nowosądeckiego z dnia 1 października 1997 r. dotyczącego ustanowienia Obszaru Chronionego krajobrazu m. in. Na terenie Miasta Limanowa.

Programem rewitalizacyjnym objęty został obszar o powierzchni 13,7 ha stanowiący obszar działki nr ew. 380/3 położonej w Limanowej Sowlinach. Jest to teren poprzemysłowy po byłej rafinerii i stacji paliw. Teren powyższy stanowi własność Starostwa Powiatowego w Limanowej i został przekazany obecnemu właścicielowi przez PKN Orlen w celu aktywizacji gospodarczej Powiatu i walki z bezrobociem. Zarząd Powiatu w czerwcu 2003 r. dokonał weryfikacji i szczegółowej analizy założeń rewitalizacyjnych omawianego obszaru. Zostały one zawarte w opracowaniu „Powstanie i funkcjonowanie strefy aktywności gospodarczej w Limanowej”.

Wstępnie planuje się, na rewitalizowanym obszarze rozpocznie działalność Inkubator Przedsiębiorczości z którego w momencie powstania skorzysta ok. 10 małych firm. Planuje się pozyskanie ok. 5 większych firm, które będą prowadzić działalność poza Inkubatorem Przedsiębiorczości, niemniej jednak na terenie proponowanej rewitalizacji.

69 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Planuje się, że część mniej skomplikowanych technologicznie robót przygotowawczych na terenie byłej bazy paliwowej w Limanowej zostanie wykonana w ramach robót publicznych i prac interwencyjnych. Jako beneficjentów bezpośrednich proponowanej rewitalizacji terenów byłej bazy paliw w Limanowej należy wymienić sektor lokalnych przedsiębiorców.

Nie wyklucza się możliwości powierzenia funkcji administratora zrewitalizowanego obszaru instytucjoi zewnętrznej, jednakże rozwiązanie takie nie będzie miało wpływu na zakres kompetencji decyzyjnych Powiatu w stosunku do zrewitalizowanego obszaru. Decyzja ta zostanie podjęta na podstawie wyników bieżącego monitoringu postępu we wdrażaniu programu rewitalizacji i uzgodnionego z Komisją Oceniającą stanowiska Zarządu Powiatu Limanowskiego. Planuje się, że za monitoring programu będzie odpowiedzialny Wydział Rozwoju Gospodarczego Starostwa Powiatowego w Limanowej. Jednostka będzie zobowiązana do przedstawiania Zarządowi Powiatu bieżących wskaźników postępu programu rewitalizacji. Planuje się oprzeć proces ewaluacji przedmiotowego programu o powołaną przez Radę Powiatu Komisję ds. rewitalizacji w skład której, obok przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego powiatu limanowskiego będą wchodzili przedstawiciele likalnej społeczności i przedstawiciele lokalnego życia gospodarczego. Planuje się, w momentach kluczowych dla realizacji projektu oraz w przypadku wystąpienia sytuacji konfliktowych czasowe rozszerzenie składu Komisji ds. rewitalizacji w ciało działające na zasadach „Forum rewitalizacyjnego”.

Informowanie społeczności lokalnej o postępach we wdrażaniu programu rewitalizacji będzie ważnym instrumentem budowy zaufania pomiędzy mieszkańcami a samorządem. Proces ten będzie realizowany w dwóch płaszczyznach: Pośredniej – przy udziale lokalnych mediów, strony internetowej, broszur informacyjnych; Bezpośredniej – zebrania z mieszkańcami, przedsiębiorcami i innymi reprezentantami grup interesów zaangażowanych w program rewitalizacji.

9.10. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych

Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów z pośród wszystkich zadań ekologicznych wybrano kilka, które należy realizować w pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkoterminowy harmonogram - plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska na lata 2004-2007 (tabela 29).

Część pozostałych zadań ekologicznych będzie realizowana w okresie długoterminowym w ramach długoterminowego harmonogramu – planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na lata 2008-2015 (tabela 30).

W obu harmonogramach – planach operacyjnych dla miasta poszczególnym celom strategicznym i im kierunkom działań przyporządkowano konkretne zadania priorytetowe z określeniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizować lub współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne będą one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko jak i długoterminowego. Pozostałe zadania ekologiczne nie ujęte w żadnym z harmonogramów, a zamieszczone w części opisowej dotyczącej polityki ekologicznej, stanowią dla miasta dodatkową bazę możliwości realizacyjnych w ramach opracowanego Programu Ochrony Środowiska. Ich ewentualne wprowadzenie do harmonogramu może nastąpić na etapie przewidzianej Prawem ochrony środowiska (art. 14 ust. 2), co czteroletniej weryfikacji polityki ekologicznej państwa. Bowiem w takim samym cyklu założono przyjmowanie kolejnych etapów realizacji Programu Ochrony Środowiska dla miasta Limanowa.

70 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Tabela 29. Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla miasta Limanowa na lata 2004-2007 Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania Zapewnienie Ograniczenie emisji eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i działanie właściciele środki własne K wysokiej jakości w sektorze gospodarstwach domowych oraz w kotłowniach , małych i ciągłe i zarządcy jednostek powietrza w komunalnym i średnich zakładów przemysłowych, rzemieślniczych i budynków realizujących klasie A oraz przemysłowym usługowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, + zakłady WFOŚ, NFOŚ, dalsza redukcja wierzby energetycznej czy gazu lub promocja nowoczesnych przemysłowe kredyty BOŚ bardziej wydajnych kotłów węglowych emisji pyłów i promowanie nowych nośników energii ekologicznej do 2007 organizacje gazów środki własne K pochodzących ze źródeł odnawialnych – energia słoneczna, pozarządowe, jednostek wierzba energetyczna Gmina realizujących, dotacje gminy i funduszy, NFOŚ, WFOŚ, PFOŚ wsparcie finansowe dla mieszkańców zmieniających ogrzewanie działanie właściciele środki własne K węglowe na bardziej ekologiczne i wykonujących inwestycje ciągłe obiektów jednostek termomodernizacyjne realizujących, kredyty BOŚ, fundusz termomoderniz acyjny termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej do 2007 Gmina, środki własne K właściciele właścicieli budynków budynków, kredyty BOŚ, fundusz termomoderniz acyjny edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania działanie Gmina, środki własne K proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania ciągłe organizacje jednostek materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych) pozarządowe realizujących, dotacje gminy i funduszy, WFOŚ, PFOŚ

71 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania budowa urządzeń ograniczających emisję pyłów i gazów z działanie zakłady środki własne K instalacji przemysłowych ciągłe przemysłowe zakładów, kredyty komercyjne, WFOŚ, NFOŚ, BOŚ Ograniczenie emisji wyprowadzenie ruchu tranzytowego z terenu miasta, działanie zarządcy dróg środki własne K zanieczyszczeń przebudowa dróg o małej przepustowości ciągłe jednostek komunikacyjnych realizujących bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych działanie zarządcy dróg GDDKiA, K ciągłe ZDW, Starostwo Powiatowe, Gmina rozbudowa transportu publicznego na terenie miasta i zachęcanie do 2007 właściciele firm środki własne K mieszkańców do korzystania z tego rodzaju transportu przewozowych jednostek realizujących Zapewnienie Zarządzanie opracowanie programu zaopatrzenia w wodę na terenie miasta do 2005 Gmina środki własne W wystarczającej zasobami wodnymi gminy, ilości wody PFOŚ, WFOŚ o odpowiedniej opracowanie koncepcji gospodarki wodno-ściekowej dla 2004 Gmina środki własne W jakości użytkowej, terenów miasta będącej podstawą do podejmowania dalszych gminy racjonalizacja przedsięwzięć w tym zakresie zużycia wody oraz wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania zasobami 2005 RZGW, środki własne K ochrona przed wodnymi Gmina gminy, RZGW powodzią Ochrona wód rozbudowa sieci wodociągowej na obszarze miasta działanie Gmina środki własne W ciągłe gminy WFOŚ, program rolno- środowiskowy UE, SAPARD, środki własne mieszkańców

72 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych działanie Gmina, zakłady środki własne W odcinków sieci wodociągowej ciągłe gospodarki gminy komunalnej minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej działanie Gmina, zakłady środki własne W (przewody magistralne i lokalne); ciągłe gospodarki gminy, komunalnej WFOŚ, SAPARD ustanowienie stref ochrony wokół ujęć wód działanie RZGW, środki własne K ciągłe Starostwo starostwa i właścicieli ujęć, środki pomocowe przeprowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej propagującej 2007 Gmina, środki własne W optymalizację zużycia wody przez indywidualnych organizacje gminy użytkowników pozarządowe PFOŚ, WFOŚ wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie działanie RZGW, Gmina środki własne K racjonalnego gospodarowania wodą ciągłe gminy, NFOŚ, WFOŚ sukcesywna modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej działanie Gmina środki własne W ogólnospławnej (rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej) i ciągłe gminy pilna realizacja nowych sieci na terenie miasta (należy dążyć do NFOŚ, WFOŚ, zrównania sieci wodociągowej i kanalizacyjnej) SAPARD, środki własne mieszkańców optymalizacja wykorzystania (dociążenie) oraz modernizacja działanie Gmina środki własne W istniejącej oczyszczalni ścieków w kierunku spełnienia ciągłe gminy, wymagań obowiązującego prawa oraz dyrektyw UE środki pomocowe UE, SAPARD, WFOŚ, NFOŚ, środki własne mieszkańców zewidencjonowanie wszystkich zbiorników bezodpływowych i 2005 Gmina środki własne W zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości gminy opróżniania

73 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania opracowanie i sukcesywne wdrażanie programów ochrony wód 2005 Gmina, RZGW, środki własne K powierzchniowych w układzie zlewniowym rzek Związek Gmin RZGW, Dorzecza Rzeki Związku Łososiny preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów działanie RZGW, środki własne K roślinności wzdłuż cieków wodnych ciągłe właściciele jednostek nieruchomości, realizujących, Gmina WFOŚ, RZGW zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń, a szczególnie stężeń działanie Gmina środki własne W substancji biogennych źródeł ściekach odprowadzanych ciągłe gminy, z istniejących oczyszczalni środki pomocowe UE, WFOŚ, NFOŚ, SAPARD pełne wykorzystanie mocy przerobowych oczyszczalni ścieków 2007 Gmina środki własne W gminy, WFOŚ, SAPARD przetwarzanie i odpowiednie zagospodarowywanie osadów działanie Gmina środki własne W ściekowych ciągłe gminy, WFOŚ, NFOŚ, SAPARD zachowanie lub wprowadzenie stref buforowych (lasy i zarośla działanie Gmina, RZGW, środki własne K łęgowe, mokradła, łąki) przy dnach dolin lub łożyskach rzek ciągłe właściciele jednostek i potoków w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń nieruchomości realizujących, obszarowych i komunikacyjnych WFOŚ Ochrona opracowanie programu przeciwpowodziowego dla miasta do 2005 RZGW, środki własne K przeciwpowodziowa Limanowa z uwzględnieniem zasad działalności odpowiednich jednostki jednostek i retencja wodna służb wojewódzkich i samorządowych poszczególnych gmin naukowo- realizujących powiatu badawcze, Starostwo, Gmina opracowania niezbędnych dokumentów stanowiących od 2005 Gmina, środki własne K miarodajną informację i rzetelną podstawę do prac RZGW jednostek planistycznych, w tym dla planowania przestrzennego realizujących

74 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń działania Gmina, środki własne K wodnych ciągłe RZGW jednostek realizujących wspieranie wszelkich działań lokalnych zmierzających do 2007 Gmina, środki własne K zwiększenia naturalnej retencji zlewni poprzez kształtowanie RZGW, jednostek pokrycia terenu sprzyjającego retencji wód (prowadzenie MZMiUW realizujących zalesień, ograniczenie wyrębu drzew) i stosowanie metod agrotechnicznych w rolnictwie sprzyjających retencji glebowej i ograniczającej spływ powierzchniowy naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek i zadania MZMiUW środki własne K potoków przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych ciągłe jednostek surowców naturalnych i odpadowych (zapory realizujących, przeciwrumowiskowe, stopnie, progi, żłoby oraz lokalne WFOŚ umocnienia brzegów)

Ochrona Gleby użytkowane podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie zadanie MODR środki własne K powierzchni ziemi rolniczo kompostu ciągłe jednostek i gleb przed realizujących degradacją ochrona i wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i zadanie właściciele środki własne K przydrożnych spełniających rolę przeciwerozyjną ciągłe nieruchomości jednostek realizujących, WFOŚ Zasoby kopalin ochrona złóż perspektywicznych poprzez uwzględnienie 2005 Gmina środki własne W obszaru ich występowania w studiach uwarunkowań oraz planie jednostek zagospodarowania przestrzennego realizujących renaturalizacja i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych 2007 właściciele środki własne K nieruchomości jednostek realizujących, NFOŚ, WFOŚ Osuwiska stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, systematyczna zadanie Gmina, środki własne K rejestracja nowopowstałych i odnawiających się osuwisk ciągłe Starostwo jednostek realizujących zabezpieczenie osuwisk i przenoszenie infrastruktury poza obręb zadanie Gmina, środki własne K oddziaływania osuwisk ciągłe właściciele jednostek nieruchomości realizujących

75 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania Racjonalizacja Racjonalizacja wspieranie finansowe zakładów realizujących plany zadanie fundusze środki WFOŚ, K zużycia energii, użytkowania wody racjonalnego gospodarowania wodą (np. wprowadzające ciągłe ochrony NFOŚiGW surowców i zamknięte obiegi wody) środowiska materiałów oraz Zmniejszenie opracowanie i wdrożenie przez gminę (zgodnie z Prawem 2005 Gmina budżet gminy W wzrost udziału energochłonności Energetycznym) planów zaopatrzenia w energię. zasobów gospodarki i wzrost poprawa parametrów energetycznych budynków - 2007 właściciele środki własne K odnawialnych wykorzystania termomodernizacja i zarządcy jednostek energii ze źródeł budynków realizujących, odnawialnych WFOŚ, NFOŚ stosowanie indywidualnych liczników ciepła zadanie właściciele środki własne K ciągłe i zarządcy jednostek budynków realizujących zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców zadanie zakłady środki własne K odnawialnych w całkowitym zużyciu energii ciągłe energetyczne jednostek realizujących, WFOŚ, NFOŚ Zminimalizowanie Ochrona przed eliminowanie ruchu tranzytowego z terenu miasta działanie zarządcy dróg środki K uciążliwego hałasem ciągłe Generalnej hałasu komunikacyjnym Dyrekcji Dróg, w środowisku ZDW, środki własne gmin wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu, działanie zarządcy dróg środki K mianowicie: budowy ekranów akustycznych i tworzenia pasów ciągłe Generalnej zwartej zieleni ochronnej, a także izolacji budynków (np. Dyrekcji Dróg, wymiana okien) ZDW, środki własne gminy integrowanie planu zagospodarowania przestrzennego z 2007 Gmina środki własne W problemami zagrożenia hałasem gminy Ochrona przed systematyczna kontrola zakładów przemysłowych działanie WIOŚ, środki własne K hałasem ciągłe Starostwo jednostek przemysłowym realizujących, WFOŚ egzekwowanie w zakładach zmian technologicznych w działanie WIOŚ środki własne K przypadku przekroczeń emisji hałasu (stosowania obudów ciągłe jednostek dźwiękochłonnych, ekranów oraz tłumików akustycznych) realizujących

76 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania wyznaczenie obszarów ograniczonego użytkowania wokół 2006 Starostwo środki własne K zakładów przemysłowych, w obrębie których nie należy zakładów lokalizować budynków mieszkalnych przemysłowych tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej wokół zakładów 2006 zakłady środki własne K przemysłowe jednostek realizujących Zachowanie Ochrona i rozwój opracowanie planów ochrony obszarów cennych przyrodniczo 2005 Gmina, środki własne K walorów systemu obszarów na terenie miasta nadleśnictwo jednostek i zasobów chronionych realizujących przyrodniczych bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych zadanie Gmina, środki własne K z uwzględnieniem ciągłe Wojewódzki jednostek georóżnorodnośći konserwator realizujących i przyrody bioróżnorodności, przygotowanie planu zabiegów konserwacyjnych i zadanie Gmina, środki własne K w tym wzrost pielęgnacyjnych parków miejskich oraz pomników przyrody ciągłe Wojewódzki jednostek lesistości powiatu konserwator realizujących, przyrody WFOŚ Integracja aspektów uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego 2005 Gmina środki własne W ekologicznych z selektywnego dostępu do terenów wyjątkowo cennych jednostek planowaniem przyrodniczo realizujących przestrzennym wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych 2005 Gmina środki własne W chroniących tereny cenne przyrodniczo przed jednostek przeinwestowaniem realizujących przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i 2005 Gmina, środki własne K rekreacyjnego na terenach cennych przyrodniczo Starostwo jednostek realizujących Ochrona lasów prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu zadanie nadleśnictwo środki własne K przeciwdziałania stanom niepożądanym (choroby, szkodniki) ciągłe jednostek realizujących opracowanie i wdrożenie planu zwiększenia lesistości 2005 nadleśnictwo, środki własne K Gmina, jednostek Starostwo realizujących

77 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi zadanie nadleśnictwo, środki własne K do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy ciągłe właściciele jednostek struktury wiekowej drzewostanów nieruchomości realizujących, WFOŚ, dotacje z budżetu państwa zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków zadanie nadleśnictwo, środki własne K rolnych ciągłe właściciele jednostek nieruchomości realizujących, WFOŚ, środki pomocowe UE stworzenie systemu zachęcającego rolników do zalesiania 2005 Gmina środki własne W nieużytków będących ich własnością jednostek realizujących, WFOŚ zwiększenie nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności zadanie Gmina, środki własne K Skarbu Państwa ciągłe Starostwo, jednostek nadleśnictwo realizujących wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń zadanie Gmina, środki własne K turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały ciągłe nadleśnictwo jednostek w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i realizujących, poprodukcyjnych WFOŚ Edukacja promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem zadanie Organizacje środki własne K ekologiczna mieszkańców a zgodnym z zasadami ochrony krajobrazu i ciągłe pozarządowe, jednostek społeczeństwa przyrody Starostwo, realizujących, w zakresie ochrony WFOŚ Gmina, przyrody szkoły edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania 2007 Organizacje środki własne K proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania pozarządowe, jednostek materiałów odpadowych Starostwo, realizujących, WFOŚ Gmina, szkoły

78 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w zadanie Gmina, środki własne K ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i ciągłe Starostwo jednostek rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia realizujących działalności rolniczej rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych zadanie Gmina, środki własne K ciągłe Starostwo, jednostek PTTK realizujących, WFOŚ włączenie w akcję edukacji ekologicznej proekologicznych zadanie Gmina, środki własne K organizacji pozarządowych ciągłe Starostwo, jednostek szkoły, realizujących, organizacje WFOŚ pozarządowe

79 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Tabela 30. Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Limanowa na lata 2008-2015 Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania Zapewnienie Ograniczenie eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i działanie właściciele środki własne K wysokiej jakości emisji w sektorze gospodarstwach domowych, rozpowszechnienie stosowania ciągłe i zarządcy jednostek powietrza, komunalnym drewna, trocin, wierzby energetycznej czy gazu lub promocja budynków realizujących redukcja emisji nowoczesnych bardziej wydajnych kotłów węglowych + zakłady pyłów i gazów przemysłowe cieplarnianych i wsparcie finansowe dla mieszkańców zmieniających ogrzewanie działanie Gmina, środki Gminy, K niszczących węglowe na bardziej ekologiczne ciągłe PFOŚ, WFOŚ, PFOŚ, WFOŚ, warstwę ozonową BOŚ BOŚ edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania działanie Gmina, środki własne K proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania ciągłe Starostwo, jednostek materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych) organizacje realizujących, pozarządowe dotacje gminy i funduszy budowa urządzeń ograniczających emisję pyłów i gazów z działanie zakłady środki własne K instalacji przemysłowych ciągłe przemysłowe zakładów przemysłowych , kredyty komercyjne, WFOŚ i NFOŚ, BOŚ Ograniczenie wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszaru miasta, przebudowa działanie zarządcy dróg środki własne K emisji dróg o małej przepustowości ciągłe jednostek zanieczyszczeń realizujących komunikacyjnych bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych działanie zarządcy dróg środki K ciągłe Generalnej Dyrekcji Dróg, środki wojewody, środki pomocowe

80 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania Zapewnienie Ochrona wód rozbudowa sieci wodociągowej na obszarze miasta działanie Gmina środki własne W wystarczającej ciągłe gminy, ilości wody środki o odpowiedniej pomocowe jakości użytkowej, racjonalizacja sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków działanie Gmina środki własne W zużycia wody sieci wodociągowej ciągłe gminy, oraz ochrona środki przed powodzią pomocowe minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej działanie Gmina środki własne W (przewody magistralne i lokalne); ciągłe gminy, środki pomocowe sukcesywna modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej działanie Gmina środki własne W ogólnospławnej (rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej) i ciągłe gminy pilna realizacja nowych sieci na terenie miasta (należy dążyć do środki zrównania sieci wodociągowej i kanalizacyjnej) pomocowe UE, WFOŚ, NFOŚiGW, BOŚ optymalizacja wykorzystania (dociążenie) oraz modernizacja działanie Gmina środki własne W istniejącej oczyszczalni ścieków w kierunku spełnienia wymagań ciągłe gminy, obowiązującego prawa oraz dyrektyw UE środki pomocowe preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów działanie RZGW środki własne K roślinności wzdłuż cieków wodnych ciągłe RZGW, środki pomocowe zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń, a szczególnie stężeń działanie Gmina środki własne W substancji biogennych źródeł ściekach odprowadzanych ciągłe gmin, z istniejącej oczyszczalni środki pomocowe UE, WFOŚ, NFOŚ, SAPARD

81 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania przetwarzanie i odpowiednie zagospodarowywanie osadów działanie Gmina środki własne W ściekowych ciągłe gminy, środki pomocowe zachowanie lub wprowadzenie stref buforowych (lasy i zarośla działanie Gmina, RZGW, środki własne K łęgowe, mokradła, łąki) przy dnach dolin lub łożyskach rzek ciągłe właściciele jednostek i potoków w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń gruntów, realizujących, obszarowych i komunikacyjnych zarządcy dróg środki pomocowe Ochrona opracowania niezbędnych dokumentów stanowiących miarodajną od 2005 Gmina, środki własne K przeciwpowodzio informację i rzetelną podstawę do prac planistycznych, w tym dla RZGW jednostek wa i retencja planowania przestrzennego realizujących wodna systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń działania MZMiUW, środki własne K wodnych ciągłe RZGW jednostek realizujących naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek i potoków zadania MZMiUW, środki własne K przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych surowców ciągłe RZGW jednostek naturalnych i odpadowych (zapory przeciwrumowiskowe, stopnie, realizujących, progi, żłoby oraz lokalne umocnienia brzegów) WFOŚ

Ochrona Gleby użytkowane podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie zadanie MODR, środki własne K powierzchni rolniczo kompostu ciągłe właściciele jednostek ziemi i gleb przed nieruchomości realizujących degradacją ochrona i wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i zadanie zarządcy dróg, środki własne K przydrożnych spełniających rolę przeciwerozyjną ciągłe właściciele jednostek nieruchomości realizujących upowszechnienie zasad dobrej praktyki rolniczej zadanie MODR środki własne K ciągłe jednostek realizujących

82 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania intensyfikacja działań dla propagowania zachęt i zasad dla zadanie Starostwo, środki własne K rozwoju rolnictwa proekologicznego dla produkcji zdrowej ciągłe Gmina, jednostek i czystej żywności, rozwój rolnictwa proekologicznego jednostki realizujących, certyfikujące środki pomocowe – program rolno- środowiskowy UE Osuwiska stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, systematyczna zadanie Starostwo środki własne K rejestracja nowopowstałych i odnawiających się osuwisk ciągłe jednostek realizujących zabezpieczenie osuwisk i przenoszenie infrastruktury poza obręb zadanie Gmina, środki własne K oddziaływania osuwisk ciągłe właściciele jednostek nieruchomości realizujących Racjonalizacja Racjonalizacja wspieranie finansowe zakładów realizujących plany racjonalnego zadanie fundusze środki, WFOŚ, K zużycia energii, użytkowania gospodarowania wodą (np. wprowadzające zamknięte obiegi ciągłe ochrony NFOŚiGW surowców i wody wody) środowiska materiałów oraz Zmniejszenie stosowanie indywidualnych liczników ciepła zadanie właściciele środki własne K wzrost udziału energochłonności ciągłe i zarządcy jednostek zasobów gospodarki i budynków realizujących odnawialnych wzrost wykorzystania energii ze źródeł zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców zadanie zakłady środki własne K odnawialnych odnawialnych w całkowitym zużyciu energii ciągłe energetyczne jednostek realizujących, WFOŚ, NFOŚ Zminimalizowani Ochrona przed eliminowanie ruchu tranzytowego z obszaru miasta działanie zarządcy dróg środki K e uciążliwego hałasem ciągłe Generalnej hałasu komunikacyjnym Dyrekcji Dróg, w środowisku ZDW, środki własne gmin

83 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu, działanie zarządcy dróg, środki K mianowicie: budowy ekranów akustycznych i tworzenia pasów ciągłe właściciele Generalnej zwartej zieleni ochronnej, a także izolacji budynków (np. wymiana budynków Dyrekcji Dróg, okien) ZDW, środki własne gmin,

Ochrona przed systematyczna kontrola zakładów przemysłowych działanie WIOŚ środki własne K hałasem ciągłe WIOŚ, WFOŚ przemysłowym egzekwowanie w zakładach zmian technologicznych w przypadku działanie WIOŚ środki własne K przekroczeń emisji hałasu (stosowania obudów dźwiękochłonnych, ciągłe jednostek ekranów oraz tłumików akustycznych) realizujących Zachowanie Ochrona i rozwój bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych zadanie Gmina, środki własne K walorów systemu obszarów ciągłe Wojewódzki jednostek i zasobów chronionych konserwator realizujących przyrodniczych przyrody z uwzględnieniem przygotowanie planu zabiegów konserwacyjnych i zadanie Gmina środki własne K georóżnorodnośći pielęgnacyjnych parków miejskich oraz pomników przyrody ciągłe Wojewódzki jednostek i konserwator realizujących, bioróżnorodności, przyrody WFOŚ w tym wzrost Integracja przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i zadanie Gmina, środki własne K lesistości powiatu aspektów rekreacyjnego na terenach cennych przyrodniczo ciągłe Starostwo jednostek ekologicznych z realizujących, planowaniem środki przestrzennym pomocowe Ochrona lasów prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu zadanie nadleśnictwo środki własne K przeciwdziałania stanom niepożądanym (choroby, szkodniki) ciągłe jednostek realizujących

prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do zadanie nadleśnictwo środki własne K zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury ciągłe jednostek wiekowej drzewostanów realizujących

84 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków zadanie nadleśnictwo, środki własne K rolnych ciągłe właściciele jednostek nieruchomości realizujących

zwiększenie nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności zadanie Gmina, środki własne K Skarbu Państwa ciągłe nadleśnictwo jednostek realizujących

wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń zadanie Gmina, środki własne K turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w ciągłe nadleśnictwo jednostek spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i realizujących, poprodukcyjnych środki pomocowe Edukacja promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem zadanie Organizacje środki własne K ekologiczna mieszkańców a zgodnym z zasadami ochrony krajobrazu i ciągłe pozarządowe, jednostek realizujących, społeczeństwa przyrody Gmina, w zakresie Starostwo, WFOŚ ochrony przyrody szkoły edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania zadanie Organizacje środki własne K proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania ciągłe pozarządowe, jednostek materiałów odpadowych Gmina, realizujących, WFOŚ szkoły rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w zadanie Gmina, środki własne K ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, ciągłe Starostwo jednostek budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności realizujących rolniczej rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych zadanie Starostwo, środki własne K ciągłe PTTK, jednostek Gmina realizujących, WFOŚ

85 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lata Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania realizacji realizacyjna finansowania zadania włączenie w akcję edukacji ekologicznej proekologicznych zadanie Gmina, środki własne K organizacji pozarządowych ciągłe Starostwo, jednostek szkoły, realizujących, organizacje WFOŚ pozarządowe W – zadania własne K – zadania koordynowane

Tabela 31. Oczyszczalnie ścieków i kanalizacja - inwestycje planowane do realizacji w latach 2004 – 2015 w mieście Limanowa 2008 – Koszty całkowite w tys. Źródła Lp. Nazwa zadania 2004 2005 2006 2007 2012-2015 2011 zł finansowania 1 Oczyszczalnia ścieków komunalnych X X X 16 620 NFOŚiGW-2 500 mechaniczno-biologiczna modernizacja 5540 5540 5540 WFOŚ - 1 660 przepustowość 4224m3/d gmina miejska UE - 12 460 Limanowa 2 Budowa Kanalizacji sanitanej w rejonie ulic 990 990 UE -RPORP, Granicznej i Andrusikiewicza NFOŚiGW, budżet miasta / Urząd Miasta Limanowa Suma kosztów: 5540 6530 5540 0 0 0 17610 Źródło: Urząd Miasta

Tablica 32. Termomodernizacja - inwestycje planowane do realizacji w latach 2004 – 2015 w mieście Limanowa Lata realizacji Koszt Źródła finansowania Gmina Zadania 2008 – całkowity 2004 2005 2006 2007 Podział kosztów 2011 tys.zł Limanowa Termomodernizacja obiektów 3000 3000 NFOŚiGW , WFOŚiGW, komunalnych Budżet miasta /Urząd Miasta Limanowa Suma kosztów: 3000 3000 Źródło: Urząd Miasta

86 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

X. NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

W Programie Ochrony Środowiska Powiatu Limanowskiego podjęto próbę oszacowania potrzebnych nakładów na ochronę środowiska w całym powiecie limanowskim, które są odbiciem planowanych nakładów w skali województwa i w pewnym zakresie zgodne z polityką ekologiczną kraju. Na tej podstawie, przyjmując odpowiednie wskaźniki procentowe, sporządzono szacunkowe zestawienie nakładów na realizację programu ochrony środowiska dla miasta Limanowa na lata 2004 – 2007.

Tabela 34. Nakłady na realizację programu ochrony środowiska dla miasta Limanowa na lata 2004-2007 2004 2005 2006 2007 2004 – 2007 Zarządzanie środowiskiem 73,6 63,1 57,9 64,3 258,9 Ochrona powietrza 3000,0 1636,8 1500,3 1607,1 7744,2 Ochrona przed hałasem 8,9 7,6 7,0 7,8 31,3 Ochrona zasobów wodnych 5540,0 6530,0 5540,0 1622,5 19232,5 Surowce mineralne 24,3 20,9 19,1 18,0 82,3 Gospodarka odpadami 717,6 615,2 5000,0 630,5 6963,3 Ochrona przyrody 22,8 19,5 17,9 17,9 78,1 Nadzwyczajne zagrożenia 8,1 6,9 6,3 6,3 27,6 Ochrona gleb 0,75 0,67 0,6 0,6 2,62 Ochrona przed promieniowaniem 0,75 0,67 0,6 0,6 2,62 niejonizującym RAZEM: 9396,8 8901,34 12149,7 3975,6 34423,44

10.1. Możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację przedsięwzięć przewidzianych w Programie Ochrony Środowiska

Mogą one występować łącznie.

87 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Kredyty bankowe można podzielić na: · kredyty udzielane ze środków własnych – kredyt komercyjny, · kredyty ze środków powierzonych – otrzymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach, · kredyty udzielane ze środków własnych z dopłatą do oprocentowania przez instytucje zewnętrzne. W Polsce występują najczęściej następujące formy finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska : · fundusze własne inwestorów, · pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, · kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, · zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, konwersji długu wobec Finlandii, · kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOiR, Bank Światowy), · kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne, · leasing.

Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Zasady funkcjonowania narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zm.). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej działa od 1989 r., a w 1993 r. nadano osobowość prawną wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz powołano gminne fundusze. W 1999 r., w związku z reformą ustrojową państwa, powstały fundusze powiatowe. Zasadniczym celem Narodowego Funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. Główne kierunki jego działalności określa II Polityka Ekologiczna Państwa, natomiast co roku aktualizowane są cele szczegółowe – dokumenty wewnętrzne Narodowego Funduszu, w tym zwłaszcza zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. Warunki udzielenia dofinansowania: · udokumentowane pełne pokrycie planowanych kosztów przedsięwzięcia, · wywiązanie się przez Wnioskodawcę z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanowiących przychody Narodowego Funduszu oraz wywiązywania się z innych zobowiązań w stosunku do Funduszu, · przedsięwzięcie nie może być zakończone, · udzielone dofinansowanie nie może przekroczyć kosztów przedsięwzięcia. Fundusze, oprócz udzielania pożyczek i przyznawania dotacji, zgodnie z art. 411 ust. 1 ustawy Prawo Ochrony Środowiska także mogą: · udzielać dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek, · wnosić udziały do spółek działających w kraju, · nabywać obligacje, akcje i udziały spółek działających w kraju. W kryteriach oceny Wniosku o dofinansowanie punktowana jest także pozycja przedsięwzięcia na liście przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

88 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w dziale II rozdziale 4 określa przeznaczenie środków finansowych funduszy gminnych, powiatowych i wojewódzkich. I tak środki gminnych funduszy zgodnie z art. 406 ww. ustawy przeznaczone są na: · edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, · wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, · wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, · realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, · urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, · realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, · wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, · profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, · wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, · wspieranie ekologicznych form transportu, · działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, · inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Środki powiatowych funduszy przeznacza się na wspomaganie działalności wymienionej powyżej, a ponadto na: · realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, · inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.

Fundacje i programy pomocowe

Fundacja EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. konwersja długu). Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia. Tak więc EkoFundusz zarządza środkami finansowymi pochodzącymi z ekokonwersji łącznie ponad 571 mln USD do wydatkowania w latach 1992–2010. EkoFundusz jest niezależną fundacją działającą według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz Statutu. Obecnie Fundatorem jest Minister Skarbu. W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi: · ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza), · ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód), · ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), · ochrona różnorodności biologicznej, · gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.

89 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

We wszystkich pięciu sektorach pomoc finansową EkoFunduszu uzyskać mogą tylko te projekty, które wykazują się wysoką efektywnością, tj. korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów. Poza tym zalecane jest, aby projekty spełniały przynajmniej jeden z następujących warunków: · wprowadzanie na polski rynek nowych technologii z krajów-donatorów, · uruchomienie krajowej produkcji urządzeń dla ochrony środowiska, · szczególne znaczenie dla ochrony zdrowia. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji a także preferencyjnych pożyczek. Dotacje uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych, a także studiów i opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. Z reguły wysokość dotacji dla przedsięwzięć inwestycyjnych obliczana jest ze wskaźników NPV oraz IRR. Jeżeli wniosek o dofinansowanie składa jednostka gospodarcza, dotacja EkoFunduszu z reguły nie przekracza 20% kosztów projektu, a jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach może dochodzić do 30%. Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja może pokryć do 30% kosztów (w wypadkach szczególnych do 50%), a dla jednostek budżetowych, podejmujących inwestycje proekologiczne wykraczające poza ich zadania statutowe, dofinansowanie EkoFunduszu może pokryć do 50% kosztów. W odniesieniu do projektów, prowadzonych przez pozarządowe organizacje społeczne (przyrodnicze, charytatywne) nie nastawione na generowanie zysków, dotacja EkoFunduszu może pokryć do 80% kosztów w projekcie z dziedziny ochrony przyrody i do 50% w inwestycjach związanych z ochroną środowiska. EkoFndusz może wspierać zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i będące w fazie realizacji, jeżeli ich rzeczowe zaawansowanie nie przekracza 60%.

Banki najbardziej aktywnie wspierające inwestycje ekologiczne: Bank Ochrony Środowiska S.A. – statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska, Bank Gdański S.A., Bank Rozwoju Eksportu S.A., Polski Bank Rozwoju S.A., Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

Instytucje leasingowe finansujące gospodarkę odpadami: Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A., BEL Leasing Sp. z o.o., BISE Leasing S.A., Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o.

Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz Programy operacyjne Podstawowymi celami wszystkich programów pomocowych, zarówno ze środków unijnych jak i współpracy bilateralnej, są: · ogólna poprawa stanu środowiska naturalnego, · dostosowanie polskiego ustawodawstwa oraz standardów ekologicznych do wymagań unijnych, · wprowadzenie nowoczesnych technologii ekologicznych oraz schematów organizacyjnych stosownie do standardów europejskich, · transfer know-how.

90 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska straci możliwość korzystania z funduszy przedakcesyjnych, lecz zyska dostęp do znacznie większych funduszy strukturalnych Unii i Funduszu Spójności (www.cie.gov.pl lub www.ukie.gov.pl), przeznaczonego na wsparcie rozwoju transportu i ochrony środowiska. Trudno dziś powiedzieć, na jakich zasadach będą funkcjonować te fundusze po wejściu Polski do Unii Europejskiej (zapowiadane jest ich przeobrażenie), niewątpliwie jednak nadal będą pełniły rolę silnego instrumentu pomocowego, zapewniającego kierowanie dużych środków finansowych, m.in. na ochronę środowiska i zadania realizowane w tym zakresie szczególnie przez samorządy terytorialne. Unia Europejska (UE) przewiduje udzielenie Polsce pomocy na rozwój systemów infrastruktury ochrony środowiska poprzez instrumenty takie jak fundusze strukturalne i Fundusz Spójności (FS). Na lata 2004–2006 UE przewiduje transfer środków finansowych na poziomie 13,8 mld EURO, z czego ponad 4,2 mld na realizację projektów z Funduszu Spójności. Planowane działania strukturalne będą ujęte w Narodowym Planie Rozwoju (NPR). Przewidziane środki inwestycyjne w ramach NPR wynoszą 23 mld. EURO (13,8 mld z funduszy strukturalnych UE, około 6,2 mld EURO krajowe środki publiczne i około 3 mld. z sektora prywatnego, jeżeli będzie beneficjentem funduszy europejskich). Jednym z priorytetów NPR na lata 2004 – 2006 jest: ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska. Priorytet ten będzie realizowany przez: · część środowiskową Funduszu Spójności – 2,6 – 3,1 mld EURO (2,1 mld EURO wkład UE), · Sektorowy Program Operacyjny: Ochrona środowiska i gospodarka wodna – 643 mln EURO (516 mln EURO środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – ERDF), · inne programy operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – ZPORR). Cel strategii dla Funduszu Spójności to wsparcie podmiotów publicznych w realizacji działań na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją zobowiązań Polski wynikających z wdrażania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, poprzez dofinansowanie: · realizacji indywidualnych projektów, · programów grupowych z zakresu ochrony środowiska, · programów ochrony środowiska rządowych i samorządowych. Jednym z kryteriów uzyskania środków finansowych z Funduszu Spójności jest wielkość projektu, a mianowicie łączna wartość projektu powinna przekraczać 10 mln EURO. Projekty o takiej wartości są w stanie zorganizować głównie średnie lub duże miasta bądź np. związki miast czy gmin. Priorytetem 3 FS jest racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi. Przewidziana kwota środków finansowych na ten priorytet z UE wynosi 390,2 mln EURO (przy założeniu 19% udziału środków krajowych). Fundusze te ukierunkowane będą na finansowanie konkretnych inwestycji, których wyniki są zgodne z zapisami Dyrektywy Rady 91/156/EEC. Priorytetem 2 w Sektorowym Programie Operacyjnym - Ochrona środowiska i gospodarka wodna jest Ochrona środowiska na obszarach zanieczyszczonych. Działanie 4 dotyczy zagospodarowania odpadów niebezpiecznych. W ramach tego priorytetu realizowane będą zadania, których nie można dofinansować z Funduszu Spójności. Wsparcie finansowe dotyczyć będzie, także podmiotów niepublicznych. Na ten priorytet przeznaczono 127 mln EURO. W ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego wsparcie zostanie udzielone szerokiej gamie projektów z zakresu ochrony środowiska. Pomoc z zasobów funduszy strukturalnych i państwowych będzie udzielana głównie na projekty jednostek samorządu terytorialnego realizowane w powiązaniu ze wsparciem udzielanym dla wzmocnienia potencjału rozwojowego regionów. Wydatki w ramach działań wyniosą nie więcej niż 633,1 mln EURO, z tego wsparcie ze środków Funduszy Strukturalnych wyniesie 411,56 mln EURO, z czego około 70% zostanie przeznaczone na ochronę wód i gospodarkę wodną. W ramach działań dotyczących gospodarki odpadami na dofinansowanie mogą liczyć projekty ograniczające wpływ składowanych odpadów na powietrze atmosferyczne, wody i glebę poprzez: · modernizację istniejących wysypisk komunalnych, · budowę zakładów unieszkodliwiania odpadów (kompostownie, spalarnie),

91 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· wprowadzenie na szeroką skalę systemu powtórnego zagospodarowania odpadów, · regionalne programy likwidacji niebezpiecznych i dzikich składowisk. Beneficjentem końcowym w ramach działań będą samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne.

92 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

XI. ZARZĄDZANIE OCHRONĄ ŚRODOWISKA

11.1. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska

Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym uznaje ochronę środowiska i przyrody, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, gospodarkę wodną, zagospodarowanie przestrzenne, a także zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska za zadania przynależne do wykonywania przez powiat określone ustawami zaliczanymi do zadań publicznych o charakterze ponadregionalnym.

Kompetencje burmistrza, jako organu ochrony środowiska, ograniczone zostały do zadań związanych ze zwykłym korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne.

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska burmistrz jest zatem właściwy w następujących sprawach: - przyjmowanie wyników pomiarów wielkości emisji z instalacji (art. 149 POŚ), - wydawania decyzji, nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji (art. 150 POŚ), - przyjmowania zgłoszeń instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko (art. 152 POŚ), - wydawania decyzji określającej wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia (art. 154 ust. 1 POŚ), - nakładanie obowiązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko (art. 364 POŚ), - wstrzymanie eksploatacji instalacji (art. 368 POŚ).

Dodatkowo do kompetencji burmistrza należą: - przyjmowanie informacji o wystąpieniu poważnej awarii (art. 245 ust. 1 POŚ), - współdziałanie przy tworzeniu planu operacyjno-ratowniczego (art. 268 ust. 2 pkt 3 POŚ), wydawanie zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrywania w wodę i odprowadzanie ścieków.

Z ustawy o ochronie przyrody wynika kompetencja Rady Gminy do wprowadzania w drodze uchwały obszarów chronionego krajobrazu, pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz użytków ekologicznych.

Zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku określa ustawa z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do zadań własnych gminy (art. 3.1)

Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Limanowa realizowane będzie przez Urząd Miasta Limanowa i polegać ono będzie na inicjowaniu, organizowaniu i okresowej weryfikacji elementów programu zgodnie z wymaganiami ustawy – Prawo ochrony środowiska. Instrumentami służącymi do wykonania zadań programu są: · instrumenty prawne, · instrumenty ekonomiczne (finansowe), · instrumenty organizacyjne, · instrumenty edukacyjno-informacyjne, · współpraca z współrealizatorami programu, · monitorning realizacji programu.

93 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Na Program Ochrony Środowiska dla Miasta Limanowa składają się dwa rodzaje zadań: zadania własne (przedsięwzięcia realizowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy) oraz zadania koordynowane (pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego).

Instrumenty prawne – do instrumentów prawnych zgodnie z kompetencjami organów zarządzających programem i współrealizujących go, wyższego i niższego szczebla, należą w szczególności: 1. decyzje – pozwolenia: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, 2. zezwolenia na gospodarowanie odpadami, 3. pozwolenia wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód, 4. zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, 5. uzgadnianie na podstawie raportów z ocen oddziaływania na środowisko decyzji o warunkach zabudowy oraz o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, 6. cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska, 7. decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień, 8. decyzje stanowiące ochronę cennych obiektów przyrodniczych, 9. uchwały wprowadzające zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planu gospodarki odpadami do prawa lokalnego, 10. opłaty za korzystanie ze środowiska, 11. administracyjne kary pieniężne, 12. decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów, 13. programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do stanu właściwego, 14. decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące użytkowanie instalacji lub obiektu, 15. decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu.

Poprzez system pozwoleń można bezpośrednio wpływać na ochronę środowiska realizowaną w zakładach przemysłowych.

Wśród instrumentów prawnych związanych z wykonywaniem istniejącego prawa, istotne jest wykorzystanie procedury ocen oddziaływania na środowisko i prognozy skutków środowiskowych niektórych planów i programów, zgodnie z celem jakim mają one służyć, tj. jako instrumentu pomocnego w procesach decyzyjnych. W tym zakresie należy wykorzystywać uprawnienia płynące z ustalania zakresu raportu OOŚ dostosowanego do warunków lokalnych i uwzględniania planów i programów ochrony środowiska i gospodarki odpadami przyjętych na szczeblu gminy i powiatu. Niezbędne jest też wzmocnienie nadzoru wyższego szczebla przy uzgadnianiu projektów przyszłej decyzji lokalizacji inwestycji.

Instrumenty finansowe – do instrumentów finansowych należą: 1. opłaty za korzystanie ze środowiska, 2. administracyjne kary pieniężne, 3. odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,

94 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

4. pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska, 5. opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin.

Celem polityki powiatu jest osiągnięcie takiej sytuacji aby wszystkie podmioty gospodarcze działające na terenie powiatu posiadały wymagane prawem decyzje administracyjne w zakresie ochrony środowiska i wnosiły ustalone prawem opłaty.

Instrumenty organizacyjne, edukacyjno-informacyjne oraz współpraca z współrealizatorami programu – opracowanie i wdrożenie programu ochrony środowiska na szczeblu powiatowym wymaga stałego, intensywnego udziału społecznego i nie może polegać jedynie na prowadzeniu kampanii informacyjnej. Podstawowym założeniem skutecznie przeprowadzonej kampanii informacyjnej i edukacyjnej dla społeczności lokalnej winno być uczestnictwo społeczeństwa w podejmowaniu kluczowych decyzji, dotyczących programu zarówno na etapie planowania, wdrażania, jak i funkcjonowania. Jedną z form bezpośredniego udziału przedstawicieli różnych sektorów w tworzeniu, wdrażaniu i funkcjonowaniu programu jest międzysektorowe lobby społeczne, tworzące podstawy partnerstwa samorządu powiatowego i gminnego, biznesu, organizacji pozarządowych, lokalnych liderów. Formą organizacyjną takiego lobby może być zaproponowana w PPOŚ Rada Sterująca. Głównym celem działania rady sterującej winno być stworzenie warunków do autentycznego wyrażania opinii i pomysłów reprezentantów mieszkańców, przedsiębiorstw i organizacji oraz uwzględniania ich w procesie budowy (aktualizacji) programu ochrony środowiska, jego wdrażaniu i monitoringu jego działania. Za wdrażanie GPOŚ w mieście Limanowa odpowiedzialni będą wyznaczeni pracownicy (w szczególności pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska) Urzędu Miasta. Uczestnictwo przedstawicieli Urzędu Miasta w spotkaniach Rady Sterującej umożliwi skoordynowanie działań w skali całego powiatu, szybki przepływ informacji i łatwiejszą możliwość nawiązania współpracy zarówno z innymi gminami jak i przedsiębiorcami i organizacjami społecznymi.

11.2. Monitoring realizacji programu

Monitoring jest podstawą oceny efektywności wdrażania programu ochrony środowiska, a także dostarcza informacji w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu.

Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: · monitoring jakości środowiska, · monitoring polityki środowiskowej.

Monitoring środowiska powinien być traktowany jako system kontroli stanu środowiska, dostarczający informacji o uzyskanych efektach wszystkich dzia łań na rzecz ochrony środowiska. Jest także narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem.

Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska i koordynowane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Badanie to jest sposobem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji o środowisku pozwalającym na ocenę stopnia prawidłowości realizowanego programu ochrony środowiska.

Należy tutaj wymienić następujące elementy środowiska podlegające ocenie: · monitoring wód powierzchniowych, · monitoring wód podziemnych ,

95 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· monitoring wodnych zbiorników zaporowych, · monitoring wody pitnej, · monitoring jakości powietrza, · monitoring gleb, · monitoring hałasu.

Monitoring polityki środowiskowej – monitoring wprowadzanej polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: · określenia stopnia wykonania przyjętych zadań, · określenia stopnia realizacji założonych celów, · oceny rozbieżności pomiędzy celami i zadaniami, · analizy przyczyn powstałych rozbieżności.

Najważniejszym wskaźnikiem uzyskanych osiągnięć władz gminnych jest monitorowanie stopnia realizacji przyjętych zadań. Koordynator wdrażania programu będzie co dwa lata oceniał stopień i jakość wdrażania „Programu ochrony środowiska”. Wyniki oceny rozbieżności pomiędzy celami i uzyskanymi efektami oraz analiza przyczyn zaistniałych rozbieżności będą stanowiły istotny wkład do opracowania następnej wersji „Programu Ochrony Środowiska Miasta Limanowa”.

Mierniki stopnia realizacji programu - pomiar stopnia realizacji programu będzie odbywać się poprzez wskaźniki presji, stanu i reakcji.

Wskaźniki presji wywieranej na środowisko odnoszą się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów środowiska, przy czym możliwe jest rozróżnienie: · wskaźników presji bezpośredniej, wyrażonej w kategoriach emisji zanieczyszczeń lub konsumpcji zasobów środowiska, · wskaźników presji pośredniej, opisujących te szkodliwe formy działalności ludzkiej, które w efekcie prowadza do wywierania presji bezpośredniej.

Wskaźniki stanu odnoszą się do jakości środowiska i jakości jego zasobów; jako takie odnoszą się do ostatecznych celów realizacji Planu i powinny być konstruowane w sposób umożliwiający dokonanie przeglądowej oceny stanu środowiska i zmian dokonujących się w czasie.

Wskaźniki reakcji pokazują w jakim stopniu społeczeństwo zainteresowane jest odpowiedzią na stan środowiska. Reakcja społeczna dotyczyć może indywidualnych i kolektywnych działań prowadzących do ograniczenia, opanowania lub uniknięcia negatywnego oddziaływania na środowisko, ewentualnie powstrzymanie postępującej już degradacji środowiska.

11.3. Edukacja ekologiczna

Kampania informacyjno-edukacyjna w szkołach – szkoły mają bardzo szerokie możliwości włączenia się w proces informacyjno-edukacyjny związany z problematyką ochrony środowiska. W tym zakresie możliwe są zarówno formy zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych.

96 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· stale podejmować i rozszerzać zakres praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w szkole i jej otoczeniu; · eksponować pozytywną rolę dzieci w edukacji ekologicznej dorosłych; · prowadzić edukacje ekologiczną w terenie.

Dla osiągnięcia tych celów szkoła powinna wprowadzić różne formy działań bezpośrednio skierowanych na pobudzenie świadomości, podnoszenie poziomu wiedzy i wyrabianie umiejętności wśród dzieci i młodzieży, a pośrednio również u wszystkich mieszkańców powiatu.

Spośród zalecanych form należy wymienić: · ścieżki tematyczne w ramach przedmiotu Środowisko w nauczaniu początkowym oraz w klasach wyższych w ramach poszczególnych przedmiotów; · badania ankietowe dzieci i młodzieży; · pogadanki i spotkania z ciekawymi ludźmi (przedstawiciele władz lokalnych, zakładów przemysłowych, organizacji ekologicznych); · konkursy plastyczne, literackie, konkursy zbiórki surowców wtórnych; · przedstawienia teatralne, happeningi ekologiczne; · festyny, manifestacje, aukcje, pokazy; · dni otwarte w zakładach przemysłowych; · współpraca i wymiana doświadczeń z innymi szkołami poprzez internet; · kluby młodego ekologa.

Dla wspomagania realizacji celów stawianych szkole należy: · rozszerzyć i pogłębić program studiów dla wychowawców przedszkolnych i nauczycieli, uwzględniając specyficzne potrzeby edukacji ekologicznej; · zapewnić dostęp do atrakcyjnych pomocy dydaktycznych (w tym poradników i przewodników dla nauczycieli).

Kampania informacyjno-edukacyjna dla podmiotów gospodarczych działających na terenie Miasta Limanowa – główny ciężar działań informacyjno-szkoleniowych dla podmiotów gospodarczych z terenu gminy powinny przejąć izby gospodarcze, izby rzemieślnicze, cechy, kongregacje kupieckie, itp.

Zakres szkoleń powinien obejmować: · zagadnienia prawne; · obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie ochrony środowiska; · zagadnienia związane ze stosowaniem najlepszych dostępnych technik; · zagadnienia związane z obniżaniem materiało-, wodo- i energochłonności procesów technologicznych; · gospodarkę odpadami przemysłowymi wraz z recyklingiem odpadów.

Zdecydowana większość osób czynnych zawodowo ma bezpośredni wpływ na stan środowiska. Wynika to z mniej lub bardziej świadomych decyzji podejmowanych na każdym stanowisku pracy. Realizacja zadań związanych z ochroną środowiska w znacznej mierze zależna jest więc od konkretnych działań podejmowanych w zakładach pracy.

97 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· w programach szkoleniowych służb BHP w zakładach pracy należy podjąć tematykę skutków oddziaływania zakładów pracy na lokalne środowisko i zdrowie ludzi w zakresie gospodarki odpadami; · we wszystkich działaniach promocyjnych należy lansować technologie i rozwiązania przyjazne środowisku.

Kampania informacyjno-edukacyjna prowadzona przez organizacje społeczne – organizacje społeczne, w tym działające na rzecz ochrony środowiska, mają zróżnicowany charakter i formy działania, a także różnorodne powiązania ze sferą polityki, ekonomii i kultury.

Działania pozarządowych organizacji ekologicznych polegają najczęściej na: · kształtowaniu świadomości ekologicznej osób zaangażowanych w działania społeczne, · przybliżaniu społeczeństwu istoty i znaczenia problemów ekologicznych, · wpływaniu na osoby i instytucje odpowiedzialne za podejmowanie decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem, · propagowaniu humanistycznego i kulturowego wzorca ekologii.

Dla efektywnego działania społecznych organizacji ekologicznych programy informacyjno- edukacyjne realizowane przez te organizacje winny uzyskać wsparcie zarówno merytoryczne, jak i finansowe ze strony powiatu, gmin i podmiotów gospodarczych. Głównym źródłem finansowania działań organizacji w tym zakresie powinny być Gminne i Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska. Nie wyklucza to jednak ubiegania się o fundusze z innych źródeł, jak: fundusze ekologiczne (np. Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska, fundacje, środki pomocowe).

Dobra współpraca władz gminy oraz przedsiębiorstw może zaowocować włączeniem się społecznych organizacji ekologicznych w proces informacyjno-edukacyjny w następujących zakresach: · prowadzenie szkoleń dla nauczycieli, urzędników, przedsiębiorców, działaczy samorządu terytorialnego, mieszkańców; · przygotowywanie i kolportaż materiałów informacyjno-edukacyjnych dla mieszkańców; · organizowanie konkursów, wystaw, prelekcji; · prowadzenie kampanii np. Świadomy Konsument, Ekologiczne Opakowania, Odnawialne źródła energii, Agroturystyka, Ścieżki rowerowe, itp.

11.4. Wnioski z przeprowadzonej ankietyzacji szkół

Dla celów programu ochrony środowiska, zostały rozesłane ankiety do czterech szkół z terenu miasta Limanowa, Zespołu Szkół Samorządowych nr 1, 2, 3 i 4. Ankietyzacja miała na celu wstępne zapoznanie się z wiedzą młodzieży na temat wiedzy o środowisku w ich najbliższym otoczeniu. Ankietyzacją została objęta młodzież w wieku 13-16 lat, zamieszkała w mieście Limanowa i okolicznych gminach. Poniżej zostały omówione odpowiedzi udzielane przez młodzież.

1. Wymień 3-5 rzeczy, o których myślisz, kiedy słyszysz słowo „ekologia”. Najczęściej słowo ekologia kojarzyło się z: naturalnym środowiskiem, czystością, śmieciami, powietrzem, wodą i ochroną przyrody. 2. Wymień 3-5 rzeczy, o których myślisz, słysząc określenie „szkodliwy dla środowiska”.

98 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Najczęściej wymieniano: śmieci, spaliny, chemikalia, fabryki, samochody, ścieki, zanieczyszczenia. 3. W ciągu ostatniego roku stan środowiska w Twojej okolicy: pogorszył się, poprawił, pozostał taki sam. Według 46 % - nie zmienił się, 36 % - pogorszył, 18 % - poprawił. 4. Najważniejszym problemem ekologicznym jest. Najczęściej wymieniano: zanieczyszczona woda, dzikie wysypiska (są często mylone z jednorazowym, przypadkowym porzucaniem odpadów). 5. Czy możemy poprawić otoczenie naszej szkoły? Najczęściej zaznaczane odpowiedzi: sadzenie drzew i krzewów, uporządkowanie terenu wokół szkoły, przygotowanie oczka wodnego, zorganizowanie edukacyjnej ścieżki ekologicznej. 6. Co można zrobić, aby poprawić stan środowiska? Wybierano następujące odpowiedzi: segregować śmieci, przyłączyć się do organizacji ekologicznych. 7. Czy znasz nazwy organizacji ekologicznych? Wymieniano najczęściej: GREENPEACE i Ligę Ochrony Przyrody. Duża grupa młodzieży nie zna żadnej organizacji ekologicznej. 8. Jak dobre/złe jest powietrze w Twojej okolicy? W skali 6 stopniowej, najczęściej zaznaczano 3. 9. Jak dobra/zła jest woda w Twojej okolicy? W skali 6 stopniowej, najczęściej zaznaczano 3. 10. Jakie są główne czynniki, wpływające na jakość powietrz, którym oddychasz? Oceń każdy z czynników w skali od 1 do 6. Największy wpływ według pytanych mają: przemysł i zanieczyszczenia samochodowe. 11. Czy przyrodę należy chronić? Dlaczego? Uogólniając najczęściej jako powód podawano: żeby świat był piękny. 12. Czy w Twojej okolicy są tereny prawnie chronione? Młodzież wie o takich terenach w swojej okolicy. 13. Czy jest w Twojej okolicy jakieś zwierzę lub roślina, która jest coraz rzadziej spotykana? Połowa pytanych wymieniała rośliny i zwierzęta. 14. Czy w Twojej okolicy jest wystarczająco dużo parków, zieleńców i miejsc do zabawy? Najczęściej pytani zaznaczali odpowiedź „niewiele”. 15. Jak daleko od Twojego domu oddalony jest sklep, w którym dokonujecie podstawowych zakupów żywnościowych (chleb, mąka itp.). Młodzież mieszkająca poza terenem miasta ma więcej niż kilometr do najbliższego sklepu. 16. Czy zdarza się Tobie (Twoim rodzicom) kupować produkty rolnictwa ekologicznego? Młodzież myli produkty rolnictwa ekologicznego ze zwykłymi produktami spożywczymi. 17. Czy w Twoim domu oszczędza się energię elektryczną? Około połowa odpowiedzi była twierdząca. 18. Czy w Twoim domu zwraca się uwagę na ilość zużywanej wody? Około 73 % odpowiedzi było twierdzące. 19. Czy gdybyś był/była odpowiedzialny(a) za przeznaczenie pewnych funduszy publicznych na projekty związane z ochroną środowiska, w co byś zainwestował(a)? Najczęściej zaznaczano: zdrowe lasy i czyste morza, rozwijanie metod oczyszczania zanieczyszczeń pochodzących z zakładów przemysłowych.

Szkoła ma największy wpływ na kreowanie poglądów i przekazywanie wiedzy młodzieży. Dlatego powinna zwiększyć swoje zaangażowanie w kształtowanie wzorców proekologicznych. Proponuje się, żeby oprócz zajęć lekcyjnych stworzyć młodzieży możliwość aktywnego zaangażowania się w sprawy ekologii na swoim terenie, na przykład poprzez:

99 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· organizowanie pogadanek z przedstawicielami organizacji ekologicznych, leśniczym, przedstawicielem zakładu oczyszczania miasta; · wizyty w gospodarstwach ekologicznych; · zwiedzanie zakładów zajmujących się recyklingiem; · udział w akcjach ekologicznych np. Sprzątanie Świata; · porządkowanie terenu szkoły; · urządzanie zbiórki surowców wtórnych; · wycieczki do miejsc cennych przyrodniczo.

100 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

STRESZCZENIE

Podstawa prawna opracowania

Koncepcja i cel opracowania

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Miasta Limanowa położonego w powiecie limanowskim na terenie województwa małopolskiego.

Dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju niezbędne są: · ochrona środowiska przyrodniczego, · rozwój gospodarczy, · ład przestrzenny, · warunki społeczne.

Metodyka opracowania

101 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

CHARAKTERYSTYKA MIASTA LIMANOWA

Położenie

Miasto Limanowa położone jest w środkowej części województwa małopolskiego, wschodniej części powiatu limanowskiego. Od północy, wschodu i południa graniczy z gminą Limanowa, od zachodu z gminami Tymbark i Słopnice. Miasto Limanowa zajmuje powierzchnię 19 km2 i jest drugim pod względem powierzchni miastem w powiecie limanowskim. Na obszarze miasta zamieszkiwało (stan na 30.06.2003 r.) 14 499 osób co stawia miasto na pierwszym miejscu w powiecie pod wzgl ędem ilości mieszkańców.

Użytkowanie terenu

Użytkowanie terenu Formy użytkowania terenu Powierzchnia [ha] Odsetek powierzchni [%] Grunty orne 561 30,2 Sady i łąki 562 30,1 Lasy 212,8 11,4 Tereny zurbanizowane 200 10,7 Inne 328,2 17,6 Ogółem 1864 100

Rolnictwo

Grunty orne stanowią 561 ha. Jak w całym powiecie, występują tu gleby o niskich klasach bonitacyjnych. Pierwsza i druga klasa w ogóle nie występują, III zajmuje ok. 1,8 % użytków rolnych, IV – 41,8 %, V – 48,9 %, VI – 7,5 %. Miasto Limanowa leży w obrębie III rejonu glebowo – rolniczego, Jordanowsko – Limanowskiego o przewadze kompleksu 11 (zbożowo – górskiego) z dużym udziałem kompleksu 12 (owsiano – ziemniaczano – górskiego).

Rynek pracy

Pracujący w gospodarce narodowej (stan na 31.12.2002 r.). L.p. Wyszczególnienie Ogółem Rolnictwo, Przemysł i Usługi łowiectwo i budownictwo Rynkowe Nierynkowe leśnictwo 1 Powiat 12 278 151 4 164 3 274 4 689 Limanowski 2 Miasto Limanowa 6 232 17 2 218 1 789 2 208

Wybrane dane o bezrobotnych zarejestrowanych (stan na 31.12.2002 r.).

L.p. Wyszczególnienie Ogółem Z liczby ogółem Mężczyźni Absolwenci Osoby Pozostający Osoby w bez pracy posiadające wieku powyżej 12 prawo do 24 lat i miesięcy zasiłku mniej 1 Powiat 11 391 5 721 672 3 695 6 081 2 969 Limanowski 2 Miasto Limanowa 1 340 667 97 428 641 379

102 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji PKD (stan na 31.12.2002 r.).

Wyszczególnienie Miasto Limanowa Powiat Limanowski Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 14 312 Przetwórstwo przemysłowe 126 670 Budownictwo 136 1168 Handel i naprawy 434 1784 Hotele i restauracje 40 206 Transport, gospodarka magazynowa i 108 514 łączność Obsługa nieruchomości i firm, nauka 165 392 Ogółem 1362 6171

Infrastruktura

Gospodarka wodno-ściekowa

Pobór wody z głównych ujęć.

Nazwa Nazwa Wydajność Pobór instytucji Pochodzenie L.p. Nazwa ujęcia użytkownika ujęcia wody obsługującej wody wody (m3/h) (m3/h) ujęcie 1 Rzeka Łososina Z-d Miejski Zakład powierzchniowe 158,4 105,1 Wodociągów Gospodarki i Kanalizacji Komunalnej i Mieszkaniowej 2 Łysa Góra Z-d Miejski Zakład brak danych około 2,0 1,5 Wodociągów Wodociągów i i Kanalizacji Kanalizacji

Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 21,5 km, podłączonych do niej jest 825 budynków. Około 60 % ludności miasta korzysta z sieci kanalizacyjnej. Ścieki kierowane do oczyszczalni ścieków, w stosunku do całości ścieków wytworzonych w mieście stanowią około 85 %. Nieskanalizowane rejony: osiedle Chmielnik, ul. Krakowska, ul. Grunwaldzka, ul. Biedronia i przyległe, osiedle Starodworskie, osiedle Zarębki, osiedle przy ulicy Ceglarskiej, ul. Graniczna, przyległe do ulicy M.B. Bolesnej. Oczyszczalnie obsługujące miasto Limanowa: 3. mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia, ul. Moczarki o wydajności maksymalnej 3872 m3/d, odbiornikiem ścieków jest rzeka Łososina, obsługuje około 9000 mieszkańców, oczyszczalnia jest na etapie rozbudowy i modernizacji;

103 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

4. mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków przy Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej (przyzakładowa oczyszczalnia ścieków przemysłowych) o wydajności 210 m3/d, odbiornikiem ścieków jest rzeka Łososina.

Gospodarka odpadami

Zestawienie ilości odpadów powstałych w mieście Limanowa objętych ewidencją.

Rok 2002 Rok 2003 Teoretyczna ilość odpadów w 2003* [Mg] 4 438,0 4 956,0 6592,0

Drogi i koleje

Drogi

Przez miasto Limanowa przechodzą główne arterie komunikacyjne regionu: · droga krajowa nr 28, Rabka-Limanowa-Nowy Sącz; · droga wojewódzka nr 965, Zielona-Bochnia-Limanowa. Oprócz wyżej wymienionych na terenie miasta zlokalizowane są drogi powiatowe, gminne i osiedlowe. Poważnym problemem dla miasta jest brak obwodnicy (główne drogi przechodzą przez centrum), która wyprowadziłaby ruch tranzytowy poza jego obręb.

Koleje

INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW PRZYRODY

Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna

104 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Warunki klimatyczne

Na klimat tego obszaru istotny wpływ ma wysokość nad poziomem morza, ekspozycja oraz rodzaj form terenowych. Stoki wzniesione do wysokości 750 m n.p.m. znajdują się w obrębie piętra umiarkowanie ciepłego, wzniesienia powyżej 750 m n.p.m. do około 1100 m n.p.m. należą do piętra umiarkowanie chłodnego. Większość badanego obszaru leży w obrębie piętra umiarkowanie ciepłego.

Długość trwania termicznych pór roku

Pora roku Początek Koniec Liczba dni Umiarkowana zima 0oC do –5oC 10 XII 12 III 93 Przedwiośnie 0oC do +5oC 13 III 8 IV 27 Wiosna +10oC do +15oC 9 IV 14 V 36 Przedlecie +10oC do +15oC 15 V 17 VI 34 Lato t>15oC 18 VI 20 VIII 64 Polecie +15oC do +10oC 21 VIII 26 IX 37 Jesień +10oC do +5oC 27 IX 3 XI 38 Przedzimie +5oC do 0oC 4 XI 9 XII 36

Wody powierzchniowe

Sieć rzeczna

Sieć rzeczna miasta Limanowa

L.p. Nazwa cieku Długość cieku Średnia szerokość Ocena zagrożenia [km] cieku [m] powodziowego 1 rzeka Łososina 1 15 małe 2 potok Starowiejski 7 10 średnie 3 potok Jabłoniecki 2,5 6 średnie 4 potok Mordarka 3,5 7 średnie 5 potok Skrudlak 2 5 średnie

Osuwiska

105 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

3. gosodarstwo Króla i Nowaka przy ul. Zarębki 40 (zagrożenie dla budynku mieszkalnego, zabudowań gospodarczych, łąki); 4. pomiędzy ul. Kościuszki a potokiem Jabłonieckim przed zasklepieniem potoku (zagrożenie dla budynku mieszkalnego).

Zbiorniki wód podziemnych

Cztery zbiorniki wód podziemnych (435, 439, 442, 443), które położone są częściowo na terenie powiatu limanowskiego nie obejmują swym zasięgiem terenu miasta Limanowa.

Zasoby naturalne

Zasoby surowców mineralnych zlokalizowane w okolicy miasta Limanowa

L.p. Nazwa złoża Stan Zasoby w tys. ton Wydobycie w zagospodarowania geologiczne przemysłowe tys. ton bilansowe Surowce ilaste ceramiki budowlanej 1 Limanowa R 19 - - Sowliny II 2 Sowliny Z 64 - -

Gleby i lasy

Podobnie jak w całym powiecie gleby z okolic miasta Limanowa należą do niskich klas bonitacyjnych. Pierwsza i druga klasa w ogóle nie występują, III zajmuje ok. 1,8 % użytków rolnych, IV – 41,8 %, V – 48,9 %, VI – 7,5 %. Miasto Limanowa leży w obrębie III rejonu glebowo – rolniczego, Jordanowsko – Limanowskiego o przewadze kompleksu 11 (zbożowo – górskiego) z dużym udziałem kompleksu 12 (owsiano – ziemniaczano – górskiego). Występują tutaj gleby słabo przepuszczalne: brunatne, pseudoglejowe oraz mady oglejone o składzie mechanicznym glin ciężkich i pyłów ilastych powstałe z utworów warstw podmagórskich i pyłów wodnego pochodzenia – utworów lessopodobnych.

Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy miejskiej Limanowa

Charakterystyka ogólna szaty roślinnej

106 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Lasy

W ramach podziału przyrodniczo leśnego Polski wyróżniono osiem krain przyrodniczo leśnych. Krainy dzielą się na dzielnice przyrodniczo leśne, a te z kolei na mezoregiony. Lasy położone na terenie Powiatu Limanowskiego (i terenach miasta) znajdują się w krainie VIII Karpackiej, Dzielnicach Gorców i Beskidu Sądeckiego oraz Dzielnicy Beskidu Makowskiego i Wyspowego Mezoregion Gorców oraz Mezoregion Beskidu Wyspowego.

Charakterystyka ogólna świata zwierząt

W lasach na terenie miasta Limanowa w szczególności należy wymienić następujące gatunki zwierząt: sarna, lis, zając, borsuk, kuna, ptaki śpiewające.

Zieleń urządzona

Powierzchnia terenów zieleni urządzonej w gminie miejskiej Limanowa

Wskaźnik Typy zieleni urządzonej Parki miejskie i Parki podworskie Cmentarze Ogrody wiejskie działkowe Powierzchnia 1,5 1 4,2 8,3 [ha] Udział w 0,08 0,05 0,4 0,4 powierzchni gminy [%]

Charakterystyka najważniejszych terenów zieleni urządzonej

Parki miejskie/wiejskie L.p. Nazwa parku, Powierzchnia Lokalizacja Cenne Stan cmentarza, ogrodu [ha] drzewostany utrzymania 1 Park Miejski 1,5 ul. J. Marka dąb dobry Parki podworskie 1 Park podworski 1 ul. Łososińska - dobry Cmentarze 1 Parafialny 1,2 ul. Szwedzka - dobry 2 Komunalny 2,5 ul. Szwedzka - dobry 3 Jabłoniecki 0,64 ul. Jabłoniecka - dobry Ogrody działkowe 1 - 4,8 ul. Z. Augusta - dobry 2 CPN 2,1 ul. Krakowska - dobry 3 „Słoneczne” 1,4 ul. Ceglarska - dobry

Zanieczyszczenie powietrza

Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego w powiecie limanowskim są: zakłady przemysłowe, przedsiębiorstwa energetyki cieplnej, transport, kotłownie lokalne i paleniska indywidualne. Emisja z punktowych źródeł zanieczyszczeń, tj. z zakładów przemysłowych i przedsiębiorstw energetyki cieplnej, jest w powiecie objęta całkowitą kontrolą i ewidencją, natomiast emisja z

107 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa pozostałych źródeł, ze względu na charakter i rozproszenie, jest trudna do zbilansowania i nie jest kontrolowana w skali województwa. Udział źródeł niepunktowych w ogólnej emisji jest szacowany jako znaczący, lecz nie określany ilościowo. W strukturze zanieczyszczeń wyróżnia się : - zanieczyszczenia pyłowe: pyły ze spalania paliw, pyły z procesów technologicznych; - zanieczyszczenia gazowe: SO2, NO2, CO, CO2 oraz inne gazy.

Średnioroczne stężenia zanieczyszczeń powietrza w Limanowej ul. Józefa Marka 9

Zanieczyszczenie Rok 2000 Rok 2001 Rok 2002 Norma 40 (od 2005 r – 3 SO2 [μg/m ] 6 6 6 20) 3 NO2 [μg/m ] 12 19 19 40 pył [μg/m3] 14 25 18 40 ołów [μg/m3] 0,027 0,5 kadm [μg/m3] 0,0008

Opad pyły, kadmu i ołowiu na stanowisku kontrolno-pomiarowym w Limanowej

Zanieczyszczenie okres pomiarowy okres pomiarowy Norma 06. 2001 – 05.2002 06. 2002 – 05. 2003 pył [ g/m2] 19,616 39,3 200 g/m2 rok ołów [ g/m2] 2,125 1,80 100 g/m2 rok kadm [ g/m2] 0,344 0,30 10 g/m2 rok

Wynikowe klasy strefy (powiat limanowski) z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia

Nazwa strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla Klasa obszaru całej strefy ogólna SO2 NO2 PM 10 Pb C6H6 CO O3 strefy powiat A A A A A A A A limanowski

Wynikowe klasy strefy (powiat limanowski) z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin

Nazwa strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Klasa ogólna zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy strefy SO2 NOx O3 powiat limanowski A A A A

108 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Jakość wód powierzchniowych

Stężenia zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do zlewni Dunajca z terenu miasta Limanowa

Wskaźnik Stężenia BZT5 ChZT Zawiesina Azot ogólny Fosfor ogólny zanieczyszczeń mg O2/l mg O2/l ogólna mg/l mg/l w ściekach mg/l Limanowa - Łososina Stężenie w ściekach 231 429 123,7 90,2 4,6 dopływających Stężenie w ściekach 15,0 125 35 15 1,5 oczyszczonych

Zmiany w rzeźbie terenu i przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej

Na terenie miasta brak jest czynników wywołanych przez człowieka powodujących zmiany w rzeźbie terenu. Natomiast występują naturalne czynniki zmieniające rzeźbę terenu, którymi są osuwiska i pełznięcie. Na terenie powiatu limanowskiego jak i miasta Limanowa osuwiska i pełznięcie są zjawiskiem pospolitym, a przy tym niezwykle groźnym w skutkach.

Stan i tendencje przeobrażeń gleb

Gleby terenów górzystych i podgórskich mają swój odrębny charakter wynikający z odmiennego niż na terenach równinnych oddziaływania takich czynników glebotwórczych, jak rzeźba terenu, warunki klimatyczne i właściwości skał macierzystych. Większość gleb powiatu limanowskiego wykształciła się ze zwietrzeliny osadów fliszowych o uziarnieniu pyłów zwykłych i ilastych. Tylko fragmentarycznie wierzchnią warstwę budują bardziej spoiste utwory podścielone rumoszem skalnym. Pyłowy charakter utworów oraz urozmaicona rzeźba terenu wpływa na dużą podatność tych gleb na zjawiska erozyjne wraz z ruchami masowymi (spełzywanie). Przykładem tych niekorzystnych procesów jest duża ilość wąwozów, parowów czy jarów, powstających w dolinach cieków i na poboczach dróg dojazdowych.

Stan i tendencje natężenia hałasu

Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.:

109 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł; · hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenia.

Hałas drogowy

Natężenie ruchu na wybranych odcinkach dróg krajowych i wojewódzkich w2000r.

Średniodobowe Numer Lp. Odcinek natężenie ruchu (ilość Uwagi drogi pojazdów na dobę)

1 28 LIMANOWA/PRZEJŚCIE/ 13496 zakłócenia płynności ruchu, wskaźnik wzrostu ruchu od 1995 r – 31 % 2 965 MŁYNNE – LIMANOWA 7865 wskaźnik wzrostu ruchu od 1995 r – 74,5 %

Hałas kolejowy

Hałas przemysłowy

Stan i tendencje zmian przyrody ożywionej

Szata roślinna poddawana jest zagrożeniom i degradacji ze strony: · zanieczyszczeń powiązanych z ruchem komunikacyjnym, · zanieczyszczeń wód, · intensywnego ruchu turystycznego.

Świat zwierzęcy

110 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne. Poważne awarie przemysłowe

Pole elektromagnetyczne

Źródła promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego

Promieniowaniem nazywamy zjawisko polegające na emisji i przekazywaniu energii na odległość. Energia ta może być wypromieniowywana w postaci ciepła lub fal elektromagnetycznych o różnej częstotliwości stwarzających rożne zagrożenie dla człowieka i środowiska. Rozróżniamy promieniowanie jonizujące (powyżej 3*106 GHz) i niejonizujące (do 300 GHz). Promieniowanie niejonizujące uważa się obecnie za jedno z poważniejszych zagrożeń środowiska. Intensywność występowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a także możliwości techniczne. W wielu krajach, również w Polsce obowiązują w tym względzie szczegółowe przepisy. Przez teren miasta Limanowa przechodzi linia energetyczna 110 kV (wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego) z Nowego Sącza do Myślenic, oraz w mieście znajduje się stacja energetyczna 110 kV. Projektowana jest linia 110 kV z miasta Limanowa do Bochni.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I HARMONOGRAM JEGO REALIZACJI

Cel nadrzędny:

POPRAWA POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MIASTA LIMANOWA I PEŁNIENIA PRZEZ NIE FUNKCJI BAZY TURYSTYCZNEJ REGIONU

Cele ekologiczne skorelowane z Powiatowym Programem Ochrony Środowiska:

1. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza w klasie A oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów. 2. Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią. 3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją. 4. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 5. Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku. 6. Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko. 7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości terenów miasta. 8. Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju.

111 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Ochrona powietrza

Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym

Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych

112 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Ochrona wód

Zarządzanie zasobami wodnymi

Ochrona wód

Jednym z celów polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości. Ważne z tego względu jest utrzymanie jakości wód powierzchniowych, co najmniej na poziomie wymaganym przepisami. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. rozbudowa sieci wodociągowej na obszarze miasta; 2. sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej; 3. minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody magistralne i lokalne); 4. ustanowienie stref ochrony wokół ujęć; 5. przeprowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej propagującej optymalizację zużycia wody przez indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni); 6. wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą; 7. sukcesywna modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej (rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej) i pilna realizacja nowych sieci na terenie miasta (należy dążyć do zrównania sieci wodociągowej z kanalizacyjną); 8. optymalizacja wykorzystania (dociążenie) oraz modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków w kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa oraz dyrektyw UE w terminie do 2014 r. zgodnie z Dyrektywą Wodno-Ściekową Unii Europejskiej; 9. budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, bądź bardzo trudna do realizacji ze względów technicznych (ukształtowanie terenu);

113 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

10. zewidencjonowanie wszystkich zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania; 11. opracowanie i sukcesywne wdrażanie programów ochrony wód powierzchniowych w układzie zlewniowym rzek; 12. stopniowe ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych (pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów) i punktowych (składowiska obornika) pochodzących z działalności rolniczej; 13. preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuż cieków wodnych.

Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna

114 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

- planu ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego (zgodnie z art. 113 ust. 1 pkt 3 Prawa wodnego), - uwzględnienie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego a wynikających z Prawa wodnego (art. 83 ust. 1 i art. 40 ust. 1 pkt 3) - opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i użytkowania obiektów już istniejących lub planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego 3. systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych; 4. wspieranie wszelkich działań zmierzających do zwiększenia naturalnej retencji zlewni poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprzyjającego retencji wód (prowadzenie zalesień, ograniczenie wyrębu drzew) i stosowanie metod agrotechnicznych w rolnictwie sprzyjających retencji glebowej i ograniczającej spływ powierzchniowy; 5. naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek i potoków przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych (zapory przeciwrumowiskowe, stopnie, progi, żłoby oraz lokalne umocnienia brzegów).

Ochrona powierzchni ziemi

Gleby użytkowane rolniczo

Zasoby kopalin

Osuwiska

Do pilnych potrzeb w tym zakresie należy:

115 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

1. stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, systematyczna rejestracja nowopowstałych i odnawiających się usuwisk; 2. zabezpieczenie osuwisk i przenoszenie infrastruktury poza obręb oddziaływania osuwisk.

Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych

Racjonalizacja użytkowania wody

Racjonalizacją użytkowania wody powinny być objęte wszystkie działy gospodarki korzystające z zasobów wody. Konieczne jest zatem w najbliższej przyszłości ograniczenie zużycia wody przede wszystkim w przemyśle i rolnictwie oraz ograniczenie strat związanych z jej rozprowadzaniem. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działań to: 1. wspieranie finansowe zakładów realizujących plany racjonalnego gospodarowania wodą (np. wprowadzające zamknięte obiegi wody).

Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji

Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

116 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

3. poprawa parametrów energetycznych budynków - termorenowacja (dobór otworów drzwiowych i okiennych o niskim współczynniku przenikalności cieplnej, właściwa izolacja termiczna ścian – ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturalną (cieplejszą), kierunkową orientacją stron świata; 4. stosowanie indywidualnych liczników ciepła; 5. zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii. Na terenie miasta Limanowa można to osiągnąć przez odpowiednie wykorzystanie przede wszystkim zasobów biomasy energetycznej (słomy, drewna, wierzby energetycznej).

Ochrona przed hałasem

Ochrona przed hałasem komunikacyjnym

Ochrona przed hałasem przemysłowym

Poziom emisji hałasu ze źródeł przemysłowych jest porównywalny z emisją ze środków transportu, jednak na jego oddziaływanie jest narażona mniejsza liczba mieszkańców. Częstą przyczyną złego klimatu akustycznego wokół zakładów przemysłowych jest ich niewłaściwa lokalizacja w stosunku do obiektów sąsiadujących. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 2. systematyczna kontrola zakładów przemysłowych, egzekwowanie w zakładach zmian technologicznych w przypadku przekroczeń emisji hałasu (stosowania obudów dźwiękochłonnych, ekranów oraz tłumików akustycznych); 3. wyznaczenie stref ochronnych wokół zakładów przemysłowych, w obrębie których nie należy lokalizować budynków mieszkalnych; 4. tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej wokół zakładów.

Gospodarka odpadami

Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko.

Zagadnienia związane z gospodarką odpadami zostały dokładnie omówione w Planie Gospodarki Odpadami.

117 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Zasoby przyrodnicze

Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu (różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju. Uwzględniając konieczność ochrony zasobów przyrody określono cel ekologiczny: Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości powiatu W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: · Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych. · Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym. · Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt. · Ochrona lasów. · Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody. Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

Ochrona i rozwój systemu obszarów cennych przyrodniczo

Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym

Ochrona lasów

Istniejące na terenie miasta małe obszary leśne wymuszają podjęcie zdecydowanych działań ochronnych istniejących zasobów w celu zachowania ich funkcji (przyrodniczej, społecznej). Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (choroby, szkodniki); 2. opracowanie i wdrożenie planu zwiększenia lesistości;

118 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

3. prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów; 4. zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków rolnych; 5. stworzenie systemu zachęcającego rolników do zalesiania nieużytków będących ich własnością; 6. zwiększenie nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa; 7. wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i poprodukcyjnych.

Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody

Harmonogram realizacji zadań ekologicznych

Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działań, zgodne z Powiatowym Programem Ochrony Środowiska, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie miasta Limanowa, stanowią podstawę do realizacji konkretnych zadań na przestrzeni kilkunastu lat. Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów z pośród wszystkich zadań ekologicznych wybrano kilka, które należy realizować w pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkoterminowy harmonogram - plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska na lata 2004-2007. Część pozostałych zadań ekologicznych będzie realizowana w okresie długoterminowym w ramach długoterminowego harmonogramu – planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na lata 2008-2015. W obu harmonogramach – planach operacyjnych dla miasta poszczególnym celom strategicznym i im kierunkom działań przyporządkowano konkretne zadania priorytetowe z określeniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizować lub współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne będą one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko jak i długoterminowego. Pozostałe zadania ekologiczne nie ujęte w żadnym z harmonogramów, a zamieszczone w części opisowej dotyczącej polityki ekologicznej, stanowią dla miasta dodatkową bazę możliwości realizacyjnych w ramach opracowanego Programu Ochrony Środowiska. Ich ewentualne wprowadzenie do harmonogramu może nastąpić na etapie przewidzianej Prawem ochrony środowiska (art. 14 ust. 2), co czteroletniej weryfikacji polityki ekologicznej państwa. Bowiem w takim samym

119 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa cyklu założono przyjmowanie kolejnych etapów realizacji Programu Ochrony Środowiska dla miasta Limanowa.

NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Nakłady na realizację programu ochrony środowiska dla miasta Limanowa na lata 2004-2007 2004 2005 2006 2007 2004 – 2007 Zarządzanie środowiskiem 73,6 63,1 57,9 64,3 258,9 Ochrona powietrza 3000,0 1636,8 1500,3 1607,1 7744,2 Ochrona przed hałasem 8,9 7,6 7,0 7,8 31,3 Ochrona zasobów wodnych 5540,0 6530,0 5540,0 1622,5 19232,5 Surowce mineralne 24,3 20,9 19,1 18,0 82,3 Gospodarka odpadami 717,6 615,2 5000,0 630,5 6963,3 Ochrona przyrody 22,8 19,5 17,9 17,9 78,1 Nadzwyczajne zagrożenia 8,1 6,9 6,3 6,3 27,6 Ochrona gleb 0,75 0,67 0,6 0,6 2,62 Ochrona przed 0,75 0,67 0,6 0,6 2,62 promieniowaniem niejonizującym RAZEM: 9396,8 8901,34 12149,7 3975,6 34423,44

Możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację przedsięwzięć przewidzianych w Programie Ochrony Środowiska

Źródła finansowania inwestycji ekologicznych można podzielić na trzy grupy: · publiczne – np. pochodzące z budżetu państwa, miasta lub gminy lub pozabudżetowych instytucji publicznych, · prywatne – np. z banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw leasingowych, · prywatno-publiczne – np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy. Dominującymi formami finansowania inwestycji ekologicznych są: · zobowiązania kapitałowe – kredyty, pożyczki, obligacje, leasing, · udziały kapitałowe - akcje i udziały w spółkach, · dotacje. Mogą one występować łącznie. Kredyty bankowe można podzielić na: · kredyty udzielane ze środków własnych – kredyt komercyjny, · kredyty ze środków powierzonych – otrzymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach, · kredyty udzielane ze środków własnych z dopłatą do oprocentowania przez instytucje zewnętrzne.

120 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

W Polsce występują najczęściej następujące formy finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska : · fundusze własne inwestorów, · pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, · kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, · zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, konwersji długu wobec Finlandii, · kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOiR, Bank Światowy), · kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne, · leasing.

Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska

Kompetencje burmistrza, jako organu ochrony środowiska, ograniczone zostały do zadań związanych ze zwykłym korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne.

121 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

8. decyzje stanowiące ochronę cennych obiektów przyrodniczych, 9. uchwały wprowadzające zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planu gospodarki odpadami do prawa lokalnego, 10. opłaty za korzystanie ze środowiska, 11. administracyjne kary pieniężne, 12. decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów, 13. programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do stanu właściwego, 14. decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące użytkowanie instalacji lub obiektu, 15. decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu.

Poprzez system pozwoleń można bezpośrednio wpływać na ochronę środowiska realizowaną w zakładach przemysłowych.

Instrumenty finansowe – do instrumentów finansowych należą: 1. opłaty za korzystanie ze środowiska, 2. administracyjne kary pieniężne, 3. odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna, 4. pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska, 5. opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin.

122 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa skali całego powiatu, szybki przepływ informacji i łatwiejszą możliwość nawiązania współpracy zarówno z innymi gminami jak i przedsiębiorcami i organizacjami społecznymi.

Monitoring realizacji programu

Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: · monitoring jakości środowiska, · monitoring polityki środowiskowej.

Należy tutaj wymienić następujące elementy środowiska podlegające ocenie: · monitoring wód powierzchniowych · monitoring wód podziemnych · monitoring wodnych zbiorników zaporowych, · monitoring wody pitnej, · monitoring jakości powietrza, · monitoring gleb, · monitoring hałasu.

Mierniki stopnia realizacji programu - pomiar stopnia realizacji programu będzie odbywać się poprzez wskaźniki presji, stanu i reakcji.

123 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· wskaźników presji pośredniej, opisujących te szkodliwe formy działalności ludzkiej, które w efekcie prowadza do wywierania presji bezpośredniej.

Edukacja ekologiczna

Szkoła powinna: · inicjować i korzystać z kontaktów z władzami samorządowymi oraz innymi reprezentantami społeczności lokalnej; szkołami wyższymi; terenowymi ośrodkami edukacji ekologicznej i innymi instytucjami i organizacjami (w tym z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi); · inicjować oraz uczestniczyć w krajowych i międzynarodowych programach edukacji ekologicznej; · stale podejmować i rozszerzać zakres praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w szkole i jej otoczeniu; · eksponować pozytywną rolę dzieci w edukacji ekologicznej dorosłych; · prowadzić edukacje ekologiczną w terenie.

124 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Zakres szkoleń powinien obejmować: · zagadnienia prawne, · obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie ochrony środowiska, · zagadnienia związane ze stosowaniem najlepszych dostępnych technik, · zagadnienia związane z obniżaniem materiało-, wodo- i energochłonności procesów technologicznych, · gospodarkę odpadami przemysłowymi wraz z recyklingiem odpadów.

Skuteczność tych działań wymaga spełnienia następujących warunków: · wiedza o ochronie środowiska, w tym gospodarce odpadami, w miejscu pracy powinna być upowszechniana przez kierownictwo zakładu, specjalistyczne służby pracownicze i związki zawodowe, włączając w to program doskonalenia zawodowego kadry oraz elementy edukacji środowiskowej związanej ze specyfiką prowadzonej działalności; · w programach szkoleniowych służb BHP w zakładach pracy należy podjąć tematykę skutków oddziaływania zakładów pracy na lokalne środowisko i zdrowie ludzi w zakresie gospodarki odpadami; · we wszystkich działaniach promocyjnych należy lansować technologie i rozwiązania przyjazne środowisku.

Większe zakłady i jednostki handlowe powinny przeprowadzić cykl instruktażowo- szkoleniowy dla swoich pracowników. Szkolenia powinny uwzględniać podnoszenie ogólnej świadomości ekologicznej pracowników oraz ich zachowania konsumenckie, a także gospodarkę odpadami opakowaniowymi - w tym selektywną zbiórkę - na terenie gminy. Kampania informacyjno-edukacyjna prowadzona przez organizacje społeczne – organizacje społeczne, w tym działające na rzecz ochrony środowiska, mają zróżnicowany charakter i formy działania, a także różnorodne powiązania ze sferą polityki, ekonomii i kultury.

Dobra współpraca władz gminy oraz przedsiębiorstw może zaowocować włączeniem się społecznych organizacji ekologicznych w proces informacyjno-edukacyjny w następujących zakresach:

125 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

· prowadzenie szkoleń dla nauczycieli, urzędników, przedsiębiorców, działaczy samorządu terytorialnego, mieszkańców, · przygotowywanie i kolportaż materiałów informacyjno-edukacyjnych dla mieszkańców, · organizowanie konkursów, wystaw, prelekcji, prowadzenie kampanii np. Świadomy Konsument, Ekologiczne Opakowania, Odnawialne źródła energii, Agroturystyka, Ścieżki rowerowe, itp.

126 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Załącznik 1

Zestawienie celów i kierunków działań zawartych w Wojewódzkim Planie Zagospodarowania Przestrzennego, które winny być wzięte pod uwagę w Programie ochrony środowiska dla miasta Limanowa Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań A - Ochrona i gospodarowanie kopalinami A1 racjonalizacja gospodarki kopalinami A1.1. opracowanie i realizacja kompleksowego programu zmierzającego do racjonalizacji gospodarki zasobami kopalin, A1.2. rozwój substytucji i recyklingu A1.3. rozwijanie racjonalnej gospodarki odpadami mineralnymi powstającymi w procesie eksploatacji złóż A.1.4. weryfikacja ochrony złóż w planach zagospodarowania przestrzennego: objęcie ochroną terenów, na których występują perspektywiczne i niezagospodarowane zasoby kopalin, w szczególności: dolin rzecznych (głównie Wisły, Soły, Skawy, Raby, Dunajca) gdzie występuje większość zasobów kruszywa naturalnego, uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego takiego sposobu zagospodarowania tych terenów, który nie koliduje z perspektywiczną eksploatacją tych złóż np. użytkowanie rolnicze lub zagospodarowanie nietrwałe np. rekreacyjno-turystyczne, w przypadku złóż zlokalizowanych w obrębie realizowanych inwestycji hydrotechnicznych dążenie do jak najpełniejszego wybrania ich zasobów (łącznie z gromadzeniem ich w wyznaczonych miejscach do przyszłego wykorzystania). Ma to istotne znaczenie, gdyż zasoby pozostawione w czaszach zbiorników wodnych zostają bezpowrotnie stracone A.1.5. wykorzystanie kopalin w celu aktywizacji gospodarczej rejonów ich występowania A2 ochrona środowiska w rejonie A2.1. wymaganie przy wydawaniu koncesji na wydobycie kopalin programu ograniczającego skalę i zakres naruszeń eksploatacji środowiska w otoczeniu planowanej eksploatacji A2.2. monitorowanie wpływu eksploatacji złóż na środowisko A2.3. renaturyzację i rekultywację terenów poeksploatacyjnych A2.4. ograniczony rozwój eksploatacji na obszarach cennych przyrodniczo

127 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań A3 rozpoznanie i dokumentowanie A3.1. Ocenę perspektyw kopalinowych. zasobów nowych złóż Spośród ogółu udokumentowanych złóż kopalin pospolitych istotne znaczenie w skali województwa, bądź to z racji dużych zasobów, bądź unikatowości zawartej w nich kopaliny lub z powodu dużej skali eksploatacji mają następujące złoża: kamieni budowlanych i drogowych: Zalas, Niedźwiedzia Góra, Klęczany, Wierchomla, Tenczyn Górny, Barwałd, Męcina, Skawce, Libiąż, Dubie (eksploatowane) oraz Toporzysko-Działy, Toporzysko-Głaza, Osielec, Dział, Pawlikówka, Sikorowiec, Harbutowice, Królowa Górna, Libiąż Wielki, Niesułowice-Lgota (rezerwowe); wapieni dla przemysłu wapienniczego i cementowego oraz dolomitów: Czatkowice, Płaza i Żelatowa oraz złoża rezerwowe: Wolbrom - Zarzecze, Kamienica, Płaza -Południe, Porąbka, Kąpiele Wielkie; kopalin ilastych ceramiki budowlanej: Wola Rzędzińska i złoża rejonu Sądeckiego: Biegonice-Dąbrówka, Bielowice, Brzezinka Biegonicka (eksploatowane) oraz Rzezawa, Przymiarki, Stradomka II, Krzęcin, Chodenice, Chocznia, Jabłonka, Mszanka, Zaborówka, Brzezie (rezerwowe); Wskazane złoża lub obszary złożowe należy bezwzględnie chronić przed formami zagospodarowania przestrzennego, uniemożliwiającymi ich przyszłe wykorzystanie. Przed podejmowaniem wszelkich decyzji dotyczących planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu, w tym również przy planowaniu i typowaniu obiektów lub obszarów predystynowanych do ochrony z racji walorów przyrody ożywionej lub krajobrazu należy uwzględnić strategiczne potrzeby kopalinowe województwa. A3.2. Rozpoznawanie zasobów w znanych i perspektywicznych obszarach złożowych A3.3. Planowanie zagospodarowania złóż z uwzględnieniem walorów krajobrazowych. W pierwszej kolejności konieczne jest: objęcie ochroną terenów, na których występują perspektywiczne i niezagospodarowane zasoby kopalin, w szczególności: dolin rzecznych (głównie Wisły, Soły, Skawy, Raby, Dunajca) gdzie występuje większość zasobów kruszywa naturalnego. dużych złóż czystych wapieni (złoża: Porąbka, Płaza-Południe, Wolbrom-Zarzecze), dużych złóż piaskowców karpackich położonych poza obszarami objętymi ochroną (Toporzysko-Głaza, Toporzysko- Działy), uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego takiego sposobu zagospodarowania tych terenów, który nie koliduje z perspektywiczną eksploatacją tych złóż np. użytkowanie rolnicze lub zagospodarowanie nietrwałe np. rekreacyjno-turystyczne; w przypadku złóż zlokalizowanych w obrębie realizowanych inwestycji hydrotechnicznych dążenie do jak najpełniejszego wybrania ich zasobów (łącznie z gromadzeniem ich w wyznaczonych miejscach do przyszłego wykorzystania).

128 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań B - Zasoby wód podziemnych i powierzchniowych B1 skuteczna ochrona prawna, B1.1. objęcie faktyczną ochroną prawną na drodze rozporządzenia obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych. minimalizacja zużycia i Zgodnie z ustawą prawo wodne obszary ochronne zbiorników śródlądowych (w tym zbiorników wód podziemnych) przeciwdziałanie zanieczyszczeniu dla których zasadna jest ochrona, ustanawiane są na podstawie planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza wód podziemnych B1.2. ustanowienie na drodze rozporządzenia stref ochronnych dla wód mineralnych oraz wprowadzenie ograniczeń w zagospodarowaniu tych terenów B1.3. egzekwowanie zasad użytkowania terenu w strefach ochronnych ujęć wód podziemnych zgodnie z przepisami szczególnymi B1.4. racjonalne gospodarowanie wodami mineralnymi z uwzględnieniem rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego oraz rozlewnictwa tych wód B1.5. przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom stosunków wodnych, szczególnie na terenach silnie przekształconych i zdegradowanych B1.6. wyznaczenie i ochrona terenów źródliskowych oraz przeciwdziałanie nadmiernemu zczerpywaniu źródeł przez lokalne, małe wodociągi na terenach wiejskich B1.7. minimalizacja zużycia zasobów wód podziemnych, a w szczególności ograniczenie zużycia zasobów słabo odnawialnych poprzez: weryfikację udzielonych pozwoleń wodno prawnych na pobór wód oraz wydawanie nowych pozwoleń na podstawie uzasadnionych i aktualnych potrzeb w ramach zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych (zasada oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych), efektywne użytkowanie wód podziemnych z priorytetem dla ludności, a jedynie w szczególnych przypadkach dla przemysłu (np. farmaceutycznego, spożywczego czy elektronicznego), kontrolę ilości i wydajności ujęć wód podziemnych zaopatrujących szczególnych w wodę lokalne wodociągi na terenach wiejskich, podniesienie sprawności systemów wodociągowych, w tym zmniejszenie strat wody w sieci, właściwe rozdysponowanie wód podziemnych na obszarach deficytowych w wodę z przeznaczeniem w pierwszej kolejności na potrzeby ludności, wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych B1.8. przeciwdziałanie zanieczyszczeniu wód podziemnych poprzez: inwentaryzację i klasyfikację istniejących źródeł zanieczyszczeń (przemysłowych, komunalnych, komunikacyjnych, rolnych) szczególnie w obrębie obszarów wymagających szczególnej ochrony (GZWP, ujęcia wód, wody mineralne ze strefami ochronnymi), a w efekcie likwidację lub ograniczenie niekorzystnych oddziaływań oraz wprowadzenie lokalnego monitoringu na koszt właścicieli obiektów stanowiących zagrożenie dla wód podziemnych (zasada zanieczyszczający płaci), ustalenie zasad nawożenia gleb oraz stosowania środków ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych, systematyczną kontrolę obiektów o największym zagrożeniu dla wód podziemnych

129 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań B1.11. dostosowanie systemu gospodarki wodami podziemnymi do dyrektyw Unii Europejskiej, które kraj nasz zobowiązany jest realizować na mocy zawartych umów B1.14. wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych dla wspomagania działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia niekorzystnego wpływu czynników antropogenicznych B1.15. wprowadzenie zlewniowego systemu zarządzania gospodarką wodną umożliwiającego gospodarowanie, planowanie i sterowanie za pomocą instrumentów ekonomicznych i prawnych B2 racjonalne wykorzystanie wód B2.1. określenie obszarów występowania wód geotermalnych, określenia ich parametrów oraz przeprowadzenia badań geotermalnych i mineralnych bilansujących zasoby geotermalne B2.2. wykorzystanie istniejących odwiertów geologicznych dla potrzeb instalacji geotermalnych B2.3. wdrażanie lokalnych systemów grzewczych wykorzystujących wody termalne B2.4. wykorzystanie wód poziemnych dla celów leczniczych i produkcji wód mineralnych w nowych rejonach B3 racjonalne kształtowanie zasobów B3.1. wdrożenie programów monitoringu wód i dokonanie kompleksowego przeglądu ich stanu wodnych oparte na korzystnym B3.2. wprowadzenie zlewniowego system zarządzania gospodarką wodną przez właściwe organy administracji ekologicznie i gospodarczo B3.3. stosowanie odpowiednich rozwiązań dla stref problemowych A,B zagospodarowaniu zlewni rzek inwestorów nowych lub modernizowanych obiektów czy instalacji wymagań z zakresu ochrony wód. B3.4. Kierunki działań w strefie B: prowadzenie gospodarki wodnej w układzie zlewniowym z określeniem warunków korzystania z wód oraz ustaleniem hierarchii działań i potrzeb poszczególnych użytkowników; zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń, a szczególnie stężeń substancji biogennych źródeł ściekach odprowadzanych z istniejących oczyszczalni; pełne wykorzystanie mocy przerobowych oddanych w ostatnich latach do eksploatacji oczyszczalni ścieków; systematyczne ograniczanie dopływu zanieczyszczeń z terenów nieskanalizowanych i rolnictwa poprzez: budowę kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków na terenach gęściej zabudowanych, wykonywanie oczyszczalni przydomowych na terenach o silnie rozproszonej zabudowie, właściwe zabiegi agrotechniczne; przetwarzanie i odpowiednie zagospodarowywanie osadów ściekowych; szczególną ochronę źródeł i obszarów źródliskowych z uwzględnieniem zakazu ich meliorowania; zachowanie lub wprowadzenie stref buforowych (lasy i zarośla łęgowe, mokradła, łąki) przy dnach dolin lub łożyskach rzek i potoków w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń obszarowych i komunikacyjnych; stosowanie regulacji koryt oraz zabudowy hydrotechnicznej cieków sprzyjającej samooczyszczaniu się wód oraz rozwojowi charakterystycznych dla danego siedliska biocenoz wodnych i przybrzeżnych. Systematyczna realizacja wymienionych uprzednio działań pozwoli na stopniowe doprowadzenie stanu czystości wody w rzekach i zbiornikach zaporowych do wymaganych w strefie B I i II klasy czystości wód.

130 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań B3.5. Strefa problemowa obszarów pośrednich – C Zasięg terytorialny tej strefy obejmuje zarówno obszary niezainwestowane jak i słabo oraz dość silnie zurbanizowane i uprzemysłowione. Ponadto w strefie C znajdują się pojedyncze zakłady uciążliwe dla środowiska. Powoduje to bardzo duże zróżnicowanie standardów środowiskowych, a zatem zasad i kierunków ochrony wód powierzchniowych. Odnośne ustalenia dla tej strefy mieszczą się w zakresie merytorycznym zasad i kierunków działań podanych w omawianych uprzednio strefach problemowych A i B. B3.6. opracowanie indywidualnych planów gospodarowania dla poszczególnych rzek i ich odcinków, uwzględniających potrzeby konsumpcji wody, zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony przyrody C- Ochrona przed powodzią C1 właściwe zagospodarowanie C1.1. Opracowania niezbędnych dokumentów stanowiących miarodajną informację i rzetelną podstawę dla prac przestrzenne terenów zagrożonych planistycznych, w tym dla planowania przestrzennego: studium określającego granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią w zakresie przewidzianym w ustawie Prawo wodne (art. 82 ust. 2) przez dyrektora RZGW, planu ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego (zgodnie z art. 113 ust. 1 pkt 3 Prawa wodnego), uwzględnienie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego a wynikających z Prawa wodnego (art. 83 ust. 1 i art. 40 ust. 1 pkt 3) 19. opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i użytkowania obiektów już istniejących lub planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego C1.2. Uwzględnianie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego, szczególnie istotne jest przestrzeganie nakazów prawa wodnego w szczególności art. 85 pkt 1.4 – zakaz wykorzystywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału C1.3. opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i użytkowania obiektów już istniejących lub planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego, w tym: wprowadzenie ograniczeń funkcji dla kondygnacji obiektów zagrożonej zalaniem, sformułowanie przepisów regulujących sposób użytkowania i zabezpieczenia dolnych części budynków, opracowanie zasad przygotowania budynków w okresie poprzedzającym powódź, eksploatacji w czasie powodzi oraz postępowania po powodzi, - wprowadzenie zakazów określonych w ustawie prawo wodne na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią, położonych pomiędzy wałem przeciwpowodziowym a linią brzegową.

131 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań C2 zwiększenie retencji powierzchniowej C2.1. rozbudowę systemu zbiorników retencyjnych oraz tzw. suchych zbiorników: budowę projektowanego zbiornika Młynne na rzece Łososinie (planowany termin realizacji 2006 r.) celem ochrony przed powodzią doliny rzeki Łososiny, budowę „suchego” zbiornika retencyjnego Szarysz na potoku Mordarka (z ewentualną dodatkową funkcją rekreacyjną) dla poprawy bezpieczeństwa miasta Limanowa, rozważenie potrzeby i możliwości budowy małych zbiorników retencyjnych zgłoszonych we wnioskach gmin i powiatów w kontekście opracowanego modelu kompleksowej ochrony przed powodzią, a więc: 22.2.3.1. w mieście Porąbka Spytkowska, w Skrzyszowie i Szynwałdzie (w ramach programu ochrony wód zlewni Dunajca), małych zbiorników retencyjnych na dopływach rzek: Dunajca, Popradu, Łososiny, rozwój systemu polderów, kanałów ulgi („Kanał Krakowski”) i retencji naturalnej: wspieranie wszelkich działań lokalnych zmierzających do zwiększenia naturalnej retencji zlewni poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprzyjającego retencji wód (prowadzenie zalesień, ograniczanie wyrębów drzew) i stosowanie metod agrotechnicznych w rolnictwie sprzyjających retencji glebowej i ograniczających spływ powierzchniowy, w miejscach krytycznych poprzez poszerzanie części doliny objętej obwałowaniem, C3.3. rozbudowę sieci telemetrycznego systemu osłony przeciwpowodziowej „Vistel” C3.4. remonty, modernizację i rozbudowę systemu wałów przeciwpowodziowych szczególnie na terenach, które powinny być chronione w pierwszym rzędzie wg „Programu działań inwestycyjnych Małopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie na lata 2004 – 2020 w zakresie infrastruktury powodziowej oraz regulacji rzek i potoków”

C3.5. Budowę nowych obwałowań wg przyjętego programu uwzględniającego wnioski zgłoszone przez gminy i powiaty C3.7. Naprawę i rozbudowę systemu regulacji i zabudowy rzek i potoków przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych (zapory przeciwrumowiskowe, stopnie, progi, żłoby oraz lokalne umocnienia brzegów) – zgodnie z Programem działań inwestycyjnych opracowanym przez Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych

132 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań C3.8. Stabilizacja koryt rzek i potoków jest jednym z podstawowych elementów ochrony przed powodzią i ograniczeniem strat powodziowych. Do rzek wymagających kompleksowej regulacji należy w pierwszym rzędzie Soła (35,4% długości rzeki), jej dopływy (11,2%), Wisła (17,6% długości rzeki). Robót remontowych wymagają przede wszystkim: Raba (59,9% długości rzeki), Wisła (37,8% długości rzeki), Skawa (18,9% długości rzeki). Według zgłoszeń wniosków z gmin i powiatów (regulacja rzeki Skawicy, potoków w gminie Piwniczna, rzeki Szreniawy na całej długości oraz jej dopływów: Ścieklca, Nadzówki. Podwyższenia i umocnienia strefy brzegowej w Tęgoborzu wymaga zbiornik Rożnów) oraz według programów działań w poszczególnych powiatach województwa małopolskiego C4 Zapobieganie i zmniejszanie szkód C4.1. Osuwiska zazwyczaj uruchamiane są w okresach występowania powodzi. Do pilnych potrzeb w tym zakresie należy: związanych z osuwiskami oraz wykonanie map osuwiskowych, opracowania zawierającego identyfikację obszarów osuwiskowych i obszarów likwidacja skutków ich powstawania predestynowanych do powstawania osuwisk, a ponadto obszarów na których mogą wystąpić inne zjawiska geodynamiczne tak naturalne (sufozja) jak i antropogenne (deformacje ciągłe i nieciągłe na terenach poeksploatacyjnych), opracowanie wytycznych dotyczących sposobu uwzględniania problemów zagrożeń osuwiskami w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, sytematyczna rejestracja nowopowstałych i odnawiających się usuwisk stosowanie zabiegów przeciwerozyjnych, właściwe odwodnienie, wprowadzenie do realizacji „Programu odbudowy zniszczonej infrastruktury na terenie województwa małopolskiego. D- Zasoby glebowe D1 ograniczenie zakresu D1.1. Rozwijanie wielkotowarowej produkcji rolnicza na glebach I-III a wyjątkowo IV klasy zagospodarowywania gleb w sposób nie odpowiadający ich naturalnym walorom przyrodniczym

133 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań zagospodarowywania gleb w sposób D1.2. Rozwój rolnictwa proekologicznego zwłaszcza w produkcji owoców metodami ekologicznymi w podgórskich nie odpowiadający ich naturalnym i górskich rejonach, w środkowej i wschodniej części województwa walorom przyrodniczym Intensyfikacja działań dla propagowania zachęt i zasad dla rozwoju rolnictwa proekologicznego na glebach słabych (klasy V i VI), dla produkcji zdrowej i czystej żywności. Wykorzystanie tych gleb dla produkcji zdrowej żywności ogólnie ograniczają warunki agroklimatyczne danego rejonu. Lokalnie, czynnikiem ograniczającym może być zawartość zanieczyszczeń metalami ciężkimi w stopniu średnim lub silnym, wykluczająca możliwości uprawy określonych gatunków, zwłaszcza niektórych warzyw. Na wszystkich obszarach użytkowanych rolniczo, usytuowanych zwłaszcza na terenach objętych rozmaitymi formami ochrony przyrody oraz na obszarach zlewni chronionych, ochrona gleb przed niekorzystnym wpływem zabiegów agrochemicznych wymaga: stosowania mniej toksycznych środków chemicznej ochrony roślin, stosowania właściwej dawki środka chemicznego, dostosowania poziomu nawożenia mineralnego do zasobności gleb i potrzeb nawozowych upraw Zwiększenie nakładów na wapnowanie gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych, które na terenie województwa małopolskiego zajmują ogółem 64% gleb użytków rolnych. Największy udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych stwierdzono w powiatach: tatrzańskim, nowotarskim, limanowskim, bocheńskim, brzeskim i dąbrowskim Realizacja ochrony gleb przed erozją głównie poprzez prawidłowy sposób prowadzenia upraw, zwłaszcza na stokach górskich, nie pozostawianie nagiej powierzchni gruntu, bez okrywy roślinnej, np. użytki zielone, lasy glebochronne, lasy górnej granicy lasu, zadrzewienia śródrolne. zalesienia śródpolne Konsekwentne zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa tj. o słabych glebach lub leżących na stokach o nachyleniu ponad 15%. Ulepszenie systemu monitoringu środowiska w zakresie gleb m.in. poprzez modyfikację sieci punktów pomiarowych, włączenie do badań punktów leżących szczególnie przy granicach województwa dla oceny stanu zanieczyszczenia gleb i ewentualnego określenia kierunków napływu zanieczyszczeń spoza granic województwa. D1.3 Część powierzchni zajmowanej przez gleby wysokiej jakości w klasach I-III może podlegać ograniczeniom w wykorzystywaniu dla intensywnej wysokotowarowej produkcji w terenach: - bardzo wysokiej wartości różnorodności biologicznej, - bardzo silnym i silnym stopniu zanieczyszczenia warstwy ornej gleby przez metale ciężkie – kadm, ołów, nikiel, cynk i miedź D2 wprowadzenie fitomelioracji wzdłuż cieków wodnych, jezior, stawów

134 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań D3 ścisłe przestrzeganie warunków D3.1. Ochrona wojewódzkiego zasobu gleb zwłaszcza wysokiej jakości (klasy bonitacyjne: I-III) przed nieuzasadnionymi wyłączania gruntów z produkcji rolnej wyłączeniami z użytkowania rolniczego i przeznaczania ich na inne cele, np. różnego typu inwestycje podanych w ustawie z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.95.16.78) E - Zasoby leśne E1 stałe powiększanie zasobów leśnych E1.1. Powiększanie powierzchni lasów ochronnych E1.2. Zalesiania terenów trwale nieprzydatnych dla rolnictwa, tzw. gruntów marginalnych E2 poprawa kondycji przyrodniczej lasów E2.1. Poprawa stanu, zdrowotności i kondycji drzewostanów, zwłaszcza narażonych na oddziaływania szkodliwych do stanu umożliwiającego optymalne abiotycznych i biotycznych czynników szkodliwych, m.in. przez: warunki funkcjonowania lasów stosowanie i upowszechnianie stosowania biologicznych metod ochrony lasu, przy jednoczesnym maksymalnym ograniczaniu do niezbędnego minimum udziału aktywnych substancji chemicznych, stosowanie licznych działań dla poprawy różnorodności biologicznej drzewostanów, w tym inspiracja i promocja różnych form ochrony, opracowanie i wdrażanie programów małej retencji wodnej dla zapewnienia lub przywrócenia korzystnego zaopatrzenia m.in. lasów w wodę, z jednoczesnym zabezpieczeniem albo odtworzeniem zabudowy biologicznej brzegów zbiorników. Sprzyjać to będzie także poprawie stosunków wodnych i gospodarki wodnej, zwłaszcza w terenach górskich, podgórskich oraz na wododziałach, E2.2. Kontynuacja przebudowy gatunkowej drzewostanów dla dostosowania składu gatunkowego zbiorowisk leśnych do warunków siedliskowych, w tym m.in. działania dla przebudowy drzewostanów: narażonych na ujemne oddziaływanie przemysłowych imisji gazów i pyłów, po klęskach owadzich, grzybowych, pożarach, oraz ochrona i przebudowa siedlisk lasów łęgowych. E2.3. Kontynuacja i intensyfikacja działań mających na celu zabezpieczenie obecnego poziomu różnorodności biologicznej w małopolskich lasach, m.in. przez wykorzystanie możliwości zachowania materiału genetycznego drzew. Różnorodność biologiczna drzew karpackich, także z terenu województwa małopolskiego powinna zostać zabezpieczona jako zbiór nasion różnych gatunków w I Stacji Terenowej Karpackiego Banku Genów w miejscowości Wyrch Czadeczka. E3 prowadzenie wielofunkcyjnego E3.1. regulowania intensywności i sposobów użytkowania zasobów leśnych województwa w taki sposób, aby pogodzone modelu gospodarowania zostały produkcyjne i pozaprodukcyjne (w tym ekologiczne) funkcje drzewostanów. Bardzo ważną środowiskową rolę spełniają lasy ochronne, których powierzchnie należy powiększać E3.2. wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i poprodukcyjnych

135 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań E3.3. zalesiania terenów trwale nieprzydatnych dla rolnictwa, tzw. gruntów marginalnych. Zalesianie gruntów marginalnych , z reguły rozdrobnionych przestrzennie i o małej powierzchni, powinno być realizowane w skali lokalnej, przez władze samorządowe. Działania takie poza efektami przyrodniczymi posiadają ważne znaczenie społeczne, wpływając jednocześnie na podniesienie wskaźnika lesistości województwa i kraju F - Ochrona przyrody i krajobrazu F1 kształtowanie spójnej przestrzennie F1.1. weryfikacja i ostateczne wyznaczenie listy ostoi sieci NATURA 2000 oraz proponowanie nowych obszarów do małopolskiej sieci powiązań włączenia w europejską sieć ekologiczną przyrodniczych uwzględniającej F1.2. inicjowanie i kontynuowanie współpracy dwustronnej z ościennymi województwami: śląskim, świętokrzyskim istniejące i projektowane obszary i podkarpackim w celu zintegrowania działań dla odnowy i prawidłowego wykorzystywania walorów i wartości chronione, włączone w sieć krajową, przyrodniczych obszarów chronionych (parków narodowych, parków krajobrazowych i obiektów sieci opartej o założenia i koncepcję NATURA 2000, ECONET-PL) usytuowanych przy granicy województwa europejskich sieci ekologicznych F1.4. prowadzenie stałego monitoringu przyrodniczego i środowiskowego na obszarach objętych ochroną prawną F1.5. obejmowanie ochroną obszarów, na których występują chronione siedliska przyrodnicze, stanowiska roślin, grzybów, zwierząt: zagrożonych, rzadkich, chronionych, endemicznych, reliktowych występujących na granicy zasięgu i korytarzy ekologicznych łączących obszary podlegające ochronie, ostoje (biocentra) przyrodnicze o znaczeniu międzynarodowym i krajowym F2 tworzenie warunków przestrzennych F2.1. ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków roślin i zwierząt, wykorzystywanie inwentaryzacji dla zapewnienia ochrony prawnej przyrodniczych w planach zagospodarowania przestrzennego gmin. unikatowych i wybitnych walorów F2.2. renaturalizacja obszarów mokradeł i łąk w dolinach rzek stanowiących lokalne ostoje ptaków i zagrożonych przyrodniczych w tym ochrona rzek gatunków roślin, z ich otoczeniem oraz innych ciągów w ciągach korytarzy ekologicznych w obszarach położonych pomiędzy wałem przeciwpowodziowym a linią obszarowych mających znaczenie dla brzegową gatunki roślin winny być dobierane tak, aby nie utrudniały spływu wód powodziowych (ustawa prawo zachowania różnorodności wodne zakazuje sadzenia na terenie międzywali drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby biologicznej regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych) F2.3. odbudowa utraconych wartości naturalnych w przyrodzie, zwiększenie różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarom przekształconym przez działalność człowieka F2.4. konsekwentne przeciwdziałanie fragmentacji środowiska przyrodniczego wywołanej powstawaniem kolejnych barier, np. typu komunikacyjnego, urbanistycznego, gospodarczego i in., ograniczających swobodny rozwój populacji i utrudniających lub nawet uniemożliwiających migrację zwierząt i roślin F2.5. wprowadzanie przez władze gminne na terenie gminy indywidualnych form ochrony przyrody, jeżeli wojewoda uprzednio nie wprowadził tych form. Kompetencje władz gminy dotyczą uznania za pomnik przyrody, użytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej i zespół przyrodniczo-krajobrazowy

136 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań F2.6. poprawa i renaturalizacja walorów krajobrazów leśnych, rolniczych i dolinnych poprzez: powiększanie obszarów małych kompleksów leśnych, modyfikowanie granic dużych kompleksów leśnych, zapewnianie przestrzennej ciągłości terenów zalesionych i zadrzewionych w korytarzach ekologicznych, wprowadzanie i pielęgnowanie zadrzewień śródpolnych F2.7. objęcie ochroną walorów krajobrazowych terenów otwartych w otoczeniu dużych miast i w obszarach wiejskich, degradowanego zabudową chaotyczną i rozproszoną oraz hałasem optycznym zachowanie wszystkich dojrzałych fragmentów lasów łęgowych lub wywodzących się z łęgów, jakie przetrwały w obrębie wałów przeciwpowodziowych rozwinięcie działań zmierzających do odtworzenia naturalnych lasów łęgowych wychodząc z upodobnionych do grądów ich zamienników, zwłaszcza w obrębie celowo tworzonych polderów przechwytujących wody powodziowe zachowanie związanych nierozerwalnie z dolinami rzek obszarów torfowisk niskich i przejściowych, starorzeczy zachowanie lub zwiększenie urozmaicenia struktury rzek podczas prowadzonych prac związanych z ich regulacją na obszarach parków krajobrazowych i obszarach chronionego krajobrazu podejmowanie działań zmierzających do: w sferach krajobrazu harmonijnego – zachowania i uczytelnienia istniejących wartości estetyczno-widokowych związanych z rzeźbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem, kształtowanie nowych form zabudowy w nawiązaniu do cech regionalnych, w sferze krajobrazu dysharmonijnego i strefie krajobrazu zdegradowanego – przywracania równowagi przyrodniczej, zwiększania bioróżnorodności, porządkowania i odtwarzania zasobów kulturowych, usuwania lub maskowania zielenią elementów obniżających walory estetyczno – widokowe, kształtowania nowych form zabudowy w nawiązaniu do cech regionalnych, na obszarach otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody, a w przypadku, gdy nie zostały one wyznaczone w ich bezpośrednim sąsiedztwie – podejmowanie działań zmierzających do zabezpieczenia stanu środowiska przyrodniczego tych form ochrony przed negatywnymi wpływami z zewnątrz, zachowania lub odtwarzania korytarzy ekologicznych łączących ich obszary z terenami ościennymi, F2.8. powoływanie nowych parków krajobrazowych lub powiększenie już istniejących, rezerwatów przyrody i innych form ochrony – dla zachowania najbardziej zagrożonych ekosystemów, gatunków i ich siedlisk

137 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań G - Gospodarka odpadami G1 racjonalizacja gospodarki odpadami G1.1. Wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym, w tym budowa zakładów unieszkodliwiania odpadów (ZUO) Gospodarka odpadami komunalnymi będzie prowadzona w oparciu o Zakłady Zagospodarowania Odpadów (ZZO), pełniących funkcję ponadlokalną. Docelowo do 2014 roku proponuje się istnienie 10 ZZO, a przejściowo 19 ZZO w skali województwa. proponowana w WPGO Dla osiągnięcia założonych celów, konieczne jest podjęcie następujących działań: - wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawartości składników ulegających biodegradacji; wdrażanie systemu eliminacji odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, ich zbierania i przekształcania; modernizacja składowisk odpadów komunalnych; bieżąca likwidacja nielegalnych składowisk i rekultywacja składowisk wyłączonych z eksploatacji oraz nieczynnych kwater na składowiskach funkcjonujących; edukacja społeczna (zapobieganie powstawaniu odpadów, selektywne zbieranie, itp.)

G1.2. minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów komunalnych oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania G1.3. zmniejszenie stopnia składowania osadów ściekowych na składowiskach, minimalizacja magazynowania osadów na oczyszczalniach ścieków, zwiększenie kontroli nad osadami wykorzystywanymi dla celów przyrodniczych kompostowanie wraz frakcją organiczną odpadów komunalnych. Powstały w ten sposób kompost będzie wykorzystywany na potrzeby zieleni miejskiej oraz w rekultywacji składowisk i terenów poprzemysłowych; termiczna przeróbka. Instalacje termicznego przekształcania osadów winny obsługiwać oczyszczalnie z dużych aglomeracji oraz z rejonów gdzie rozwijane jest rolnictwo ekologiczne, turystyka i z rejonów uzdrowiskowych; wykorzystanie odpowiednio spreparowanych komunalnych osadów ściekowych do okresowego przesypywania odpadów na składowisku; wykorzystanie w celach nawozowych i w rekultywacji osadów o odpowiednich parametrach; deponowanie osadów na składowiskach odpadów komunalnych.

G1.5. preferowanie kompostowani odpadów organicznych we własnym zakresie na terenach wiejskich oraz miejskich z zabudową jednorodzinną G2 ograniczenie negatywnego wpływu G2.1. modernizowanie składowisk odpadów komunalnych, które nie spełniają wymogów ochrony środowiska, a będą składowisk na środowisko użytkowane do czasu wprowadzenia rozwiązań ponadlokalnych G2.2. stworzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych

138 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań G2.3. opracowanie programu likwidacji nielegalnych składowisk, mogilników i rekultywacji składowisk wyłączonych z eksploatacji oraz nieczynnych kwater na składowiskach funkcjonujących G2.4. sukcesywna likwidacja nagromadzonych w przeszłości odpadów poprodukcyjnych ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych ograniczenie negatywnego wpływu składowisk odpadów niebezpiecznych na środowisko; bezpieczne dla człowieka i środowiska unieszkodliwienie odpadów azbestowych oraz odpadów i urządzeń zawierających PCB; likwidacja istniejących mogilników; minimalizacja ilości powstawania odpadów medycznych, wymagających szczególnych metod unieszkodliwiania na drodze termicznej, eliminacja nieprawidłowych praktyk w gospodarce odpadami pochodzącymi z jednostek służby zdrowia i placówek weterynaryjnych oraz eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego; ograniczanie powstawania odpadów z pojazdów samochodowych oraz zwiększanie ich odzysku i recyklingu; stworzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych. G2.5. wdrożenie systemowego monitoringu składowania odpadów zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie G2.6. Działania w zakresie sektora gospodarczego: systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji; stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów; budowa nowych i modernizacja istniejących składowisk odpadów przemysłowych oraz rekultywacja składowisk wyłączonych z eksploatacji. Odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobyciu i wzbogacaniu rud oraz innych surowców mineralnych należy wykorzystywać tak jak dotychczas jako: materiał budowlany w budownictwie hydrotechnicznym, komunikacyjnym oraz górnictwie; materiał do rekultywacji i rekonstrukcji terenów zdegradowanych; surowiec przy produkcji materiałów bodowlanych i odzysku minerałów. W celu unieszkodliwienia odpadów niebezpiecznych proponuje się budowę nowych instalacji lub szersze wykorzystanie istniejących (lokalizacja: Kraków, Tarnów, Oświęcim, Bolesław, Alwernia, Trzebinia). Miedzy innymi przewiduje się budowę instalacji do termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych zgromadzonych na terenie ZCh Alwernia oraz odpadów komunalnych, a także budowę instalacji do witryfikacji popiołów i żużla ze spalarni odpadów niebezpiecznych i innych odpadów nieorganicznych, zlokalizowanej w firmie "DWORY" w Oświęcimiu. W woj. małopolskim funkcjonujące instalacje przeznaczone do termicznego unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych w pełni pokrywają obecne i przyszłe potrzeby w tym zakresie.

139 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań H - Ochrona powietrza atmosferycznego, ochrona przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem elektromagnetycznym H1 ograniczenie emisji substancji H1.1. Ciągła redukcja wielkości sumarycznych emisji pyłów i gazów z procesów przemysłowych (na koniec 2004 r. – zanieczyszczających powietrze do o 20% w stosunku do 1999 r.) i energetycznych oraz tzw. niskiej emisji komunalnej umożliwiająca utrzymanie poziomu zapewniającego wysoką spadkowego trendu stężeń (w tym dla 2004 r.: dla pyłu zawieszonego PM10 – 30 mg/m3, 20 mg/m3 – dla dwutlenku jakość środowiska atmosferycznego siarki i likwidacja obszarów z imisją wyższą od 30 mg/m3 dla dwutlenku azotu do 2010 r.), cele te zostaną osiągnięte oraz odpowiadających funkcjom, poprzez: uwarunkowaniom regionalnym 1. Ciągłą redukcję zanieczyszczeń z przemysłu i energetyki, w tym zanieczyszczeń specyficznych: i wymaganiom ogólnokrajowym Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych, w tym zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności. Spalanie paliw lepszej jakości lub zmiana nośnika. Zwiększenie sprawności urządzeń redukcji zanieczyszczeń i instalacja nowych. Modernizacja sieci przesyłowych energii i ciepła. Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem w obiektach najbardziej uciążliwych. 2. Ograniczanie tzw. niskiej emisji: Centralizacja źródeł uciepłownienia w warunkach uzasadnionych ekonomicznie dla odbiorców. Termorenowacja budynków. Budowa sieci gazowych na obszarach wiejskich i małych miast. Kontynuacja i rozszerzenie programów wspierających i zachęcających mieszkańców do zmiany systemu ogrzewania z węglowego na inne bardziej ekologiczne. Realizacja źródeł energii odnawialnej: wodnej, wiatrowej, lub odpadowej m.in. biogazu. 3. Ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych: Budowa obwodnic pozamiejskich w głównych miastach regionu. Zmiany organizacji ruchu ulicznego w miastach polegające m.in. na redukcji ruchu docelowego w centralnych częściach miast, eliminacji ruchu ciężarowego z terenów mieszkaniowych, budowie dróg alternatywnych, systemów parkingów na obrzeżach miast i uzdrowisk, tworzeniu preferencji dla transportu publicznego i jego ciągłej modernizacji. Tworzenie tras pieszych i rowerowych zachęcających do proekologicznych zachowań mieszkańców. Zwiększenie udziału transportu szynowego w przewozach. Zwiększenie kontroli stanu technicznego pojazdów. zadania te realizowane będą w pierwszej kolejności w m. Kraków, Wojnicz, Łapczyca, Nowy Sącz, Dąbrowa Tarnowska, Kęty, Nowy Wiśnicz, Andrychów, Wadowice, Chrzanów, Biecz, Gorlice, Limanowa, Proszowice H1.2. redukcja gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 do 94% wielkości emisji z roku 1988 H1.3. objęcie pełnym rozpoznaniem przestrzennym substancji specyficznych i ograniczenie poziomu i ich zasięgu do wielkości normatywnych

140 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań H1.4. ograniczanie wzrostu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych do powietrza w głównych miastach, w tym do 2005 r. – do 120% wielkości emisji z 1999 roku H1.5. Działania sprzyjające uzyskaniu celów obejmować powinny w sferze prawno-administracyjnej: wdrożenie prawa wspólnotowego UE do pragmatyki krajowej, opracowanie w oparciu o postanowienia ustawy – Prawo ochrony środowiska programu naprawczego ochrony powietrza i ochrony akustycznej, rozbudowę systemu monitorowania jakości powietrza w oparciu o wymagania ogólnokrajowe, rozbudowa systemu monitorowania zabnieczyszczeń transgranicznych we współpracy z Czechami i Słowacją utworzenie rejestru zanieczyszczeń (PRTR) i zewidencjonowanie całości emisji zanieczyszczeń w regionie z oszacowaniem tzw. emisji niezorganizowanej, wprowadzenie zintegrowanych pozwoleń. H2 systematyczna poprawa klimatu Systematyczna poprawa klimatu akustycznego akustycznego, ochrona przed H2.1. realizacja szczególnie w miastach obiektów zmniejszających propagację hałasu komunikacyjnego wibracjami i promieniowaniem H2.2. realizacja wzdłuż ciągów komunikacyjnych pozamiejskich charakteryzujących się dużym obciążeniem ruchu przekraczającym normy krajowe bądź w obszarach niezabudowanych pasów zieleni jako ekranów akustycznych europejskie H2.4. wyznaczenie terenów szczególnego zagrożenia i podejmowania działań „naprawczych”, a więc ochrony przed hałasem w pierwszej kolejności obejmujących obszary mieszkaniowe o najwyższej uciążliwości hałasu bądź obszarów A ochrony uzdrowiskowej H2.5. wzmocnienie systemu organizacyjno-kontrolnego egzekwującego obowiązki podmiotów w zakresie wypełniania wymagań prawnych związanych z ochroną przed hałasem, w szczególności istniejących obiektów, intensyfikacji badań, rozbudowy systemu monitorowania hałasu drogowego i doposażenia laboratorium WIOŚ w aparaturę specjalistyczną

H2.7. szerokiego stosowania zasady przezorności polegającej na uwzględnianiu wymagań ochrony przed hałasem (standardów akustycznych poszczególnych rodzajów terenów) w opracowywanych planach zagospodarowania przestrzennego i prognozowania skutków hałasu od lokalizacji głównie nowych dróg i centrów handlowych H2.8. w odniesieniu do nowych inwestycji stosowanie zasady prewencji polegającej na bezwzględnym egzekwowaniu ustalonych środków ochrony akustycznej inwestycji Promieniowanie niejonizujące

141 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań H2.11. - kontynuację badań i monitorowanie zagrożenia promieniowaniem niejonizującym, - lokalizację źródeł promieniowania niejonizującego zapewniających bezpieczeństwo oraz mało konfliktowych społecznie, - uwzględnienie zagadnień promieniowania niejonizującego na poziomie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji lokalizacyjnych dla procesów inwestycyjnych związanych z obiektami będącymi źródłem tego promieniowania. I - Dziedzictwo kulturowe I1 ochrona i rewaloryzacja zasobów I1.1. Ochrona, utrzymanie i przywracanie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: dziedzictwa kulturowego dla ustanawianie nowych form ochrony zasobów kulturowych takich jak parki kulturowe podniesienia poziomu wiedzy, obejmowanie ochroną w studiach uwarunkowań i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego świadomości historycznej oraz wartościowych obiektów i zespołów znajdujących się poza rejestrem zabytków, w tym zabytków inżynierii edukacji społeczeństwa, a także egzekwowanie zaleceń konserwatorskich oraz prawidłowości procesu rewaloryzacji i użytkowania obiektów możliwości ich wykorzystania zabytkowych opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych łączących ochronę z wykorzystaniem gospodarczo-społecznym opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych architektury regionalnej opracowanie programu dotyczącego ochrony zespołów architektury militarnej i pól bitewnych oraz miejsc wydarzeń historycznych, w tym martyrologii kształtowanie świadomości społeczeństwa o wartości zasobów zabytkowych oraz wartościach regionalnych dokumentowanie i opracowywanie pod względem naukowym zasobów dziedzictwa kulturowego ochrona dorobku mniejszości etnicznych. I1.2. Wykorzystanie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: tworzenie ofert inwestycyjnych i poszukiwanie inwestorów proponujących wykorzystanie zasobów w sposób nie kolidujący z charakterem i pierwotną funkcją obiektów prowadzenie działań promocyjnych, organizacyjnych dla podniesienia świadomości społeczeństwa odnośnie znaczenia i wartości obiektów zabytkowych, a także możliwości ich wykorzystania I1.3. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej: wytypowanie obiektów zabytkowych o randze regionalnej i krajowej podejmowanie działań na rzecz wpisania na listę światowego dziedzictwa natury i kultury UNESCO obiektów o najwyższej randze (kościoły w Binarowej, Dębnie na Podhalu, Lipnicy Murowanej, Sękowej, Dolina Prądnika) podejmowanie prac dla wytypowania i weryfikowania listy obiektów mogących potencjalnie spełniać warunki wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO

142 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań I2 wykorzystanie zasobów dziedzictwa I2.1. Zachowanie, ochrona i kształtowanie architektury regionalnej: kulturowego dla ochrony tożsamości utrzymanie zróżnicowania regionalnego krajobrazu architektonicznego (Podhale, Orawa, Spisz, Pogórze, Ziemia regionalnej oraz promocji Krakowska) województwa i jego rozwoju ochrona najcenniejszych obiektów „in situ” oraz rozwoju muzeów typu skansenowskiego gospodarczego obejmowanie w studiach uwarunkowań i planach zagospodarowania przestrzennego problematyki form zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawiązywania nową architekturą do lokalnych form i materiałów podnoszenie świadomości o wartości architektury regionalnej tworzenie programów pomocy w zachowaniu i konserwacji zabytkowych obiektów architektury regionalnej I2.2. Zachowanie i ochrona niematerialnych wartości kulturowych, stanowiących o tożsamości regionu poprzez: podjęcie prac na rzecz inwentaryzacji zasobów niematerialnych (miejsc kultu, szlaków pielgrzymkowych, ośrodków tradycji, obyczajów i obrzędów) promowanie imprez kultywujących tradycję, regionalny strój, obrzędy wspieranie zanikających zawodów wykorzystanie niematerialnych zasobów dziedzictwa kulturowego w ofercie turystycznej województwa I2.3. Podejmowanie działań organizacyjnych, badawczych i promocyjnych: inicjowanie i wspieranie współpracy między samorządami na rzecz ochrony i promocji zasobów kulturowych wspieranie współpracy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego pomiędzy służbami konserwatorskimi i samorządami wspieranie wydawnictw i autorów publikujących problematykę kultury i tradycji regionu podejmowanie działań na rzecz komputeryzacji obiektów wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków oraz upowszechnianie wiedzy na ten temat m.in. przez strony www. wspieranie organizacji imprez regionalnych popularyzujących materialne lub niematerialne zasoby kulturowe regionu. I3 kształtowanie harmonijnego I3.1. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych układów przestrzennych poprzez: krajobrazu poprzez prawidłowe opracowanie programów kompleksowej rewaloryzacji zespołów staromiejskich z zachowaniem wymogów kształtowanie struktur przestrzennych konserwatorskich przy zapewnieniu im doboru właściwych funkcji oraz zapobieganiu zagrożeniom wynikającym od skali urbanistycznej po rozwiązania z oddziaływania układów komunikacyjnych architektoniczne podejmowanie działań rewaloryzacyjnych zespołów staromiejskich wg priorytetów wynikających z ich wartości, promowanie wzorów gospodarowania w centrach historycznych miast i miasteczek obejmowanie kompleksową rewaloryzacją zespołów urbanistycznych i ruralistycznych w obrębie proponowanych rezerwatów i parków kulturowych eksponowanie i odtwarzanie w sylwetach miejscowości dominant architektonicznych takich jak wieże kościołów, klasztorów, zamków ratuszy oraz wkomponowywanie nowych przeciwdziałanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi oraz powstawania ciągów zabudowy wzdłuż dróg powodujących łączenie się odrębnych miejscowości

143 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań I3.2. Zachowanie i ochrona krajobrazu kulturowego poprzez: obejmowanie ochroną w formie rezerwatów kulturowych terenów o wybitnych walorach kulturowych obejmowanie ochroną w formie parków kulturowych terenów o wysokich walorach kulturowych zagospodarowanie i udostępnianie stanowisk archeologicznych o czytelnej formie krajobrazowej w celach dydaktycznych, turystycznych i naukowych powstrzymanie zanikania specyficznych i wyjątkowych form krajobrazu poprzez znalezienie dla nich nowych funkcji i sposobów utrzymania stworzenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej i historycznego krajobrazu naturalno-kulturowego polan gorczańskich oraz ich promocji jako produktu turystycznego wspieranie tradycyjnych form rolnictwa na terenach górskich, w tym hodowli owiec I3.3. Integracja ochrony środowiska kulturowego z ochroną środowiska przyrodniczego: obejmowanie ochroną krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z założeniami urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi wykorzystanie wartości kulturowych dla rozwoju gospodarczego regionu; opracowanie katalogu ofert kulturowych województwa; wspieranie podmiotów gospodarczych zainteresowanych ochroną i konserwacją oraz wykorzystaniem obiektów zabytkowych; promocja produktu kulturowego Małopolski na rynku krajowym i zagranicznym.

O - Turystyka i agroturystyka O1 szersze wykorzystanie walorów O.1.1. Wiodącymi formami turystyki i wypoczynku w województwie będą: turystyka przyrodnicza, turystyka kulturowo– przyrodniczych i krajobrazowych dla etniczna, turystyka kwalifikowana, agroturystyka, turystyka transgraniczna i międzynarodowa. rozwoju rozmaitych współczesnych Turystyka przyrodnicza (piesza, rowerowa, konna, narciarska i kajakowa itp.) powinna być rozwijana na bazie form turystyki i wypoczynku, parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody, pomników przyrody i muzeów przyrodniczych m.in. tzw. agroturystyki powiązanych z tymi obszarami. Wprowadzenie infrastruktury turystycznej na obszary chronione winno być poprzedzone uzgodnieniami z właściwymi jednostkami. Obszary szczególnie atrakcyjne dla rozwoju takiej formy turystyki to: obrzeża Tatrzańskiego Parku Narodowego, Gorczańskiego Parku Narodowego, Babiogórskiego Parku Narodowego, Pienińskiego Parku Narodowego, a także Popradzkiego Park Krajobrazowego. Turystyka kulturowo–etniczna (piesza, rowerowa, konna, kajakowa i motorowa) powinna być rozwijana na bazie walorów kulturowych województwa. Turystyka kwalifikowana, wzbogacająca o niekonwencjonalne formy turystykę tradycyjną i przedłużająca sezon turystyczny, powinna rozwijać się na bazie terenów i obiektów przydatnych dla turystyki sprawnościowej, szkół przetrwania, szlaków dla rajdów pieszych, rowerowych, konnych, motocyklowych i narciarskich powiązanych z walorami turystyki przyrodniczej i kulturowo-etnicznej. Turystyka transgraniczna i międzynarodowa, uwarunkowana bezpośrednim sąsiedztwem ze Słowacją, przebiegiem ciągów międzynarodowej infrastruktury transportowej, unikalnymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi wykorzystywać powinna w szczególności:

144 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań wykorzystywać powinna w szczególności: drogi krajowe transgraniczne, przejścia graniczne, drogi krajowe i wojewódzkie zapewniające dostępnoścobszrów turystycznych o randze międzynarodowej i krajowej; transgraniczna linia kolejowa i kolejowe przejście; drogi wodne dostosowane do ewentualnej turystyki transgranicznej; transgraniczne obszary chronione oraz obszary o wybitnych walorach przyrodniczych dostosowane do potrzeb turystyki międzynarodowej; najcenniejsze walory kulturowo–etniczne, w tym zabytkowe układy urbanistyczne oraz zabytki architektury i inżynierii; szlaki i trasy turystyczne wyposażone w infrastrukturę turystyczną. Agroturystyka, wykorzystując zachowany w województwie tradycyjny wiejski krajobraz kulturowy i walory przyrodnicze stosowne do tej formy wypoczynku, powinna rozwijać się na bazie obszarów agroturystycznych, łatwo dostępnych urządzeń obsługi z zakresu kultury, rozrywki, handlu itp., a także kwater w jednostkach osadniczych położonych w obszarach agroturystycznych. O2 poprawa oferty turystycznej mniej O2.1. Podstawowe przyjęte kryteria wyboru gmin wskazanych dla rozwoju agroturystyki to przede wszystkim sprzyjające uczęszczanych obszarów warunki klimatyczne, nie zanieczyszczone powietrze, wody i gleba, atrakcyjność naturalnego krajobrazu, dostępność do lasu, do zbiornika wodnego lub rzeki, zabytki kultury materialnej oraz dobra dostępność komunikacyjna. Obszary szczególnie atrakcyjne dla rozwoju szerokiego spektrum usług agroturystycznych w województwie małopolskim to głównie jego część południowa, przede wszystkim tereny górskie i podgórskie. Jako najważniejsze można wskazać: w pow. limanowskim: gminy: Niedźwiedź, Dobra, Słopnice. Ta atrakcyjna forma wypoczynku jaką jest agroturystyka wymaga wielostronnego zaangażowania się władz lokalnego samorządu dla pobudzania społeczności wiejskiej do tworzenia nowych gospodarstw agroturystycznych. Dotyczy to także pomocy w przygotowaniu atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty, w rozwiązywaniu licznych problemów ekonomicznych oraz udziału w promocji i marketingu. Prowadzenie gospodarstw agroturystycznych jest jedną z form gospodarowania w środowisku, dostępną m.in. na obszarach parków krajobrazowych i ich otulin oraz obszarach chronionego krajobrazu. P - Integracja przestrzenna P1 stworzenie czytelnego systemu P1.1. Jako docelowy model hierarchii ośrodków w województwie małopolskim, w zakresie wyposażenia w infrastrukturę w miarę równomiernie społeczną, przyjęto układ składający się z pięciu poziomów: rozmieszczonych ośrodków obsługi mieszkańców województwa małopolskiego w zakresie zaspokajania ich ponadlokalnych i lokalnych potrzeb

145 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań rozmieszczonych ośrodków obsługi P1.4. poziom ponadlokalny I stopnia – ośrodki o większym zasięgu (przeważnie powiatowym) i większych mieszkańców województwa możliwościach zaspokajania potrzeb mieszkańców niż ośrodki lokalne, wyposażone w bardziej wyspecjalizowane małopolskiego w zakresie instytucje infrastruktury społecznej; zaspokajania ich ponadlokalnych Przyjmuje się, że docelowy minimalny zakres wyposażenia ośrodków tego poziomu powinien zawierać następujące i lokalnych potrzeb obiekty infrastruktury społecznej: placówki administracji szczebla powiatowego, muzea o charakterze regionalnym, galerie sztuki, szkoły średnie ogólnokształcące, zawodowe i zasadnicze, szpitale powiatowe, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, domy pomocy społecznej o zasięgu ponadlokalnym, hale sportowe duże, pływalnie kryte o wymiarach 12,5x25m, stadiony sportowe o pojemności do 10 tys. widzów. Wszystkie ośrodki tego poziomu to miasta powiatowe. Wśród nich wyróżnić należy: ośrodki ponadlokalne I stopnia istniejące: Bochnia (przemysłowo-usługowy), Brzesko (usługowo-przemysłowy), Gorlice (przemysłowo-usługowy), Limanowa (przemysłowo-usługowy), Miechów (usługowy), Myślenice (przemysłowo-usługowy), Olkusz (przemysłowo-usługowy), Sucha Beskidzka (przemysłowo-usługowy), Wadowice (przemysłowo-usługowy), Zakopane (usługowy); ośrodki ponadlokalne I stopnia potencjalne: Dąbrowa Tarnowska (usługowy), Proszowice (usługowy), Wieliczka (przemysłowo-usługowy).

146 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań P1.5. poziom ponadlokalny II stopnia – ośrodki o podobnej charakterystyce jak ponadlokalne I stopnia, jednak o mniejszym od nich potencjale i zasięgu oddziaływania; Przyjmuje się, że docelowy minimalny zakres wyposażenia ośrodków tego poziomu powinien zawierać następujące obiekty infrastruktury społecznej: placówki administracji szczebla lokalnego, biblioteki publiczne, szkoły średnie ogólnokształcące, hale sportowe małe, pływalnie kryte, stadiony sportowe o pojemności do 10 tys. widzów. Wszystkie ośrodki tego poziomu to miasta. Podobnie jak w przypadku ośrodków I stopnia wyróżnia się: ośrodki ponadlokalne II stopnia istniejące: Andrychów (przemysłowy), Kęty (przemysłowy), Krynica (usługowy), Krzeszowice (przemysłowo-usługowy), Mszana Dolna (przemysłowo-rolniczy), Rabka (usługowy), Skawina (przemysłowy); ośrodki ponadlokalne II stopnia potencjalne: Alwernia (przemysłowy), Biecz (rolniczo-przemysłowy), Dobczyce (przemysłowo-rolniczy), Grybów (funkcje mieszane), Kalwaria Zebrzydowska (przemysłowo-usługowy), Muszyna (rolniczy), Niepołomice (usługowo-rolniczy), Słomniki (funkcje mieszane), Szczawnica-Krościenko (usługowo- rolniczy), Tuchów (usługowy), Wolbrom (przemysłowo-rolniczy). P1.6. poziom lokalny – małe ośrodki wyposażone w podstawowe obiekty infrastruktury społecznej, zaspokajające potrzeby lokalnych społeczności.

147 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań P1.8. Obszar aktywizacji i promocji produktu turystycznego Małopolski Południowej Dla obszaru tego konieczne będzie podjęcie następujących działań, służących rozwiązywaniu istniejących i zapobieganiu potencjalnych konfliktów oraz zmierzających do aktywizacji społeczności regionu i promocji oferowanego produktu turystycznego: wspieranie rozwoju wszelkich form turystyki nie kolidujących z wymogami ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu kulturowego na tym obszarze, aktywny udział w rozwiązywaniu konfliktów wynikających z kolizji lokalizacyjnych obiektów i form zagospodarowania turystycznego mogących wpływać na stan środowiska i krajobraz z wymogami ich ochrony (powinien on obejmować co najmniej: tworzenie przyjaznego klimatu negocjacji, wskazywanie lokalizacji alternatywnych, rozpatrywanie skali zamierzonych przedsięwzięć, wskazywanie potencjalnych możliwości pogodzenia zamierzeń inwestycyjnych z wymogami ochrony, rozwijanie edukacji społeczności lokalnych w zakresie tworzenia produktu turystycznego w różnej skali (od uruchamiania gospodarstw agroturystycznych po przedsięwzięcia wymagające zaangażowania większej ilości podmiotów), włączanie się w promowanie produktu turystycznego obszaru poprzez pomoc w tworzeniu organizacji promocyjnych, wykorzystywanie kontaktów krajowych i międzynarodowych zarządu i kadry kierowniczej administracji województwa, dofinansowywanie przedsięwzięć o charakterze promocyjnym (targów, festiwali, konferencji). Gospodarka R1 efektywne wykorzystanie stanu R1.1. adaptacja zainwestowania do nowych warunków rozwoju poprzez restrukturyzację i modernizację, głównie: zainwestowania dróg publicznych (dostosowanie parametrów technicznych do wymogów ustawowych), linii kolejowych międzynarodowych (dostosowanie do prędkości podyktowanych zawartymi porozumieniami), obszarów o dominacji przemysłu tradycyjnego i schyłkowego, poprzez przekształcenie gospodarki z monostruktury w strukturę wielobranżową, rolnictwa zarówno w zakresie zainwestowania w ramach obszarów wiejskich, na których rolnictwo nie może być główną dziedziną gospodarowania (tereny o niekorzystnych warunkach glebowych, obszary aglomeracji i korytarzy transportowych, tereny o wysokich walorach środowiska przyrodniczego), jak i w zakresie rolniczej przestrzeni produkcyjnej, która wymaga przekształceń strukturalnych i nakładów inwestycyjnych, R1.2. efektywne wykorzystanie rezerw tkwiących w użytkowaniu i zainwestowaniu terenów, zakładając rozwój jakościowy. Rezerwy tkwią przede wszystkim w użytkowaniu terenów (rolniczym, przemysłowym, rekreacyjnym, mieszkaniowym), które można zintensyfikować. Natomiast, jeśli chodzi o zainwestowanie to można mówić wyłącznie o rezerwach w zaopatrzeniu pewnych rejonów w energię elektryczną, gaz i wodę oraz rezerwach tkwiących w oczyszczalniach ścieków (głównie z powodu spadku zużycia wody i niezrealizowanej jeszcze w pełni sieci kanalizacyjnej). R2 tworzenie warunków do poprawy R2.1. zachowanie właściwych proporcji miedzy elementami zagospodarowania przestrzennego w dążeniu do harmonijnego jakości życia i rozwoju rozwoju zrównoważonego

148 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań zrównoważonego R2.2. poprawę walorów estetycznych struktur przestrzennych i krajobrazu R2.3. sprostanie zróżnicowanym zapotrzebowaniom na miejsca pracy, zamieszkania i wypoczynku R2.4. poprawę sprawności funkcjonowania infrastruktury społecznej i technicznej R3 przełamywanie barier i ograniczeń R3.1. Ograniczenia i bariery jakie hamują rozwój województwa występujące w sferze społecznej i gospodarczej oraz rozwoju w wyposażeniu w infrastrukturę techniczną mogą być przełamywane poprzez: podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców regionu. rozwiązanie problemu bezrobocia w rejonach najbardziej nim dotkniętych (tu konieczne są działania na szczeblu rządowym wspierane stosowną polityką na szczeblu wojewódzkim). realizację ponadlokalnych usług (wszelkiego rodzaju szkół ponadpodstawowych szpitali obiektów opieki społecznej itp.) szczególnie w rejonach województwa wykazujących braki. wprowadzenie zmian w kredytowaniu budownictwa mieszkaniowego i uruchomienie mechanizmów pozwalających na realizację taniego budownictwa dla najuboższych warstw społeczeństwa. wprowadzenie zmian w kredytowaniu inwestycji (szczególnie drobnych przedsiębiorstw). podniesienie poziomu wyposażenia regionu w instytucje otoczenia biznesu. stopniowe zwiększanie udziału w gospodarce sektorów innowacyjnych. dozbrojenie terenów: niedostatecznie wyposażonych w infrastrukturę wodnokanalizacyjną, na których występują niedobory w dostawach energii elektrycznej, z niewystarczającym dostępem sieci do gazowej, niedostatecznie wyposażonych w sieć telefoniczną. poprawę stanu technicznego dróg ekspresowych krajowych i wojewódzkich oraz dostosowanie ich parametrów technicznych do wymaganej klasy. promocja i wzmacnianie wśród mieszkańców więzi utożsamiających ich z regionem przy zachowaniu i wykorzystaniu przestrzennego zróżnicowania kulturowego.

149 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań R3.2. Barierami i ograniczeniami w swobodnym zagospodarowaniu przestrzeni których nie powinno się przekraczać są: rezerwaty przyrody w ramach których dopuszczalną działalność określają ustawa o ochronie przyrody i plany ochrony. parki narodowe w których działalność powinna być ograniczona do dopuszczonej w planach ochrony. parki krajobrazowe w których nie powinno się lokalizować obiektów zaliczonych do szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi obiektów mogących pogorszyć stan środowiska oraz obiektów kolidujących z krajobrazem (wielkością zajmowanego terenu charakterem zabudowy i gabarytami) a także nie powinno się prowadzić powierzchniowej eksploatacji kopalin na skalę przemysłową. obszary chronionego krajobrazu w ramach których nie powinno się lokalizować inwestycji zakłócających walory krajobrazowe. tereny zagrożone występowaniem wód powodziowych które należy pozostawić w dotychczasowym użytkowaniu bez intensyfikowania zabudowy z wyjątkiem obszarów najbardziej zagrożonych na których wymagana jest likwidacja zainwestowania. zbiorniki wód podziemnych w obrębie których gospodarowanie powinno być uzależnione od lokalnych warunków hydrogeologicznych. strefy ochrony wód podziemnych dla wszystkich ujęć w których zagospodarowanie winno być zgodne z ustaleniami zawartymi w opracowaniach ustanawiających te strefy. obszary o niewystarczających zasobach wód podziemnych, w których należy zachować racjonalne gospodarowanie wodą w granicach zasobów dyspozycyjnych. doliny rzek, które powinny być chronione przed intensywnym zagospodarowaniem i w maksymalnym stopniu renaturalizowane, co pozwoli na ich funkcjonowanie jako korytarzy ekologicznych o szczególnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego. obszary leśne których powierzchnia nie powinna być zmniejszana, szczególnie na obszarach o niskim wskaźniku lesistości. gleby wysokich klas bonitacyjnych (I i II) występujące w większych kompleksach, na których istnieją ograniczenia lokalizacji działalności gospodarczej. obiekty szczególnie cenne kulturowo, które wraz ze swoim bezpośrednim otoczeniem wymagają ochrony konserwatorskiej i powodują ograniczenia architektoniczne oraz urbanistyczne dla nowych inwestycji. strefy ochrony konserwatorskiej, zagospodarowanie których winno odbywać się na warunkach określonych przez służby konserwatorskie. strefy ochrony widokowej wyznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (osie widokowe, ciągi widokowe, dominanty przestrzenne, panoramy). R4.2. Wykorzystanie powiązania autostradowego Krakowa z konurbacją katowicką w celu stworzenia ponadregionalnej osi rozwoju która docelowo stworzy główny obszar metropolitalny w południowej Polsce R4.6. Wysoki poziom przedsiębiorczości lokalnej w zakresie przetwórstwa przemysłowego i usług, który powinien być nadal wspierany ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań na lokalnych rynkach pracy

150 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań R4.8. Wysoki poziom rolnictwa, który daje możliwości szybszego dostosowania tego sektora do wymogów unijnych; uzyskanie w rolnictwie standardów europejskich wymagać będzie: wykorzystania w szczególności pod uprawy wysokotowarowe licznie występujących w regionie gleb o wysokich klasach bonitacyjnych (I-III), kontynuacji procesów restrukturyzacji polegających między innymi na: przekształceniach niekorzystnej struktury wielkościowej indywidualnych gospodarstw rolnych, wprowadzaniu postępu technologicznego, a zwłaszcza biologicznego oraz nowoczesnych form zarządzania, podniesienie towarowości produkcji i zmiana jej struktury, zmiana profilu rolniczego użytkowania terenów górskich i podgórskich. podniesienie poziomu życia mieszkańców obszarów wiejskich poprzez wspieranie modernizacji infrastruktury technicznej i społecznej, działania sprzyjającego wielofunkcyjnemu rozwojowi obszarów wiejskich R4.9. Potencjał środowiska przyrodniczego i zasobów kulturowych stanowiący jeden z najważniejszych elementów decydujących o przewadze konkurencyjnej województwa w zakresie atrakcyjności lokalizacyjnej działalności gospodarczej, osadniczej oraz rozwoju ruchu turystycznego. Do głównych walorów środowiska przyrodniczego należy znajdujący się w granicach województwa fragment pasma górskiego Karpat oraz południowa część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W celu poprawy wykorzystania walorów przyrodniczych i zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu należy podjąć następujące działania: poprawa dostępności komunikacyjnej miejsc o dużych walorach turystycznych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów górskich poprzez modernizację i rozbudowę dróg oraz zwiększenie efektywności wykorzystania sieci kolejowej, zwiększenie atrakcyjności turystycznej poprzez rozbudowę i podwyższenie standardu bazy noclegowej oraz urządzeń towarzyszących obsłudze ruchu turystycznego, polityka ograniczająca rozwój działalności gospodarczej mogącej stanowić zagrożenie dla walorów przyrodniczo- kulturowych obszarów turystycznych, dbałość o istniejące zasoby dziedzictwa kulturowego poprzez poprawę stanu technicznego oraz właściwe zagospodarowanie ich otoczenia, promocja obszarów atrakcyjnych turystycznie i rozbudowa sieci informacji turystycznej R4.10 Optymalizacja wykorzystania bazy surowcowej województwa R5 optymalne zagospodarowanie R5.1. Wszystkie dotychczasowe sprawdzone działania producentów owoców, np. jabłek należy usilnie promować, m.in. dla plonów upraw krzewów owocowych zagwarantowania wielostronnych efektów ekonomicznych, przy jednoczesnym rozwoju ekologicznych form i sadów w niektórych regionach użytkowania gruntów i wysokiej jakości plonów. województwa małopolskiego R5.2. Zakładanie nowych plantacji krzewów owocowych i sadów, zwłaszcza przez grupy producentów, umożliwi m.in. przygotowanie dla rynków w UE konkurencyjnej oferty na owoce świeże, schłodzone oraz całą gamę przetworów – jako tzw. żywność ekologiczna. Spełniać ona musi najwyższe parametry sanitarne i smakowe.

151 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań R5.3. Wykorzystania surowców sadowniczych – dla konsumpcji i przetwórstwa – jest potencjalnie możliwy do realizowania także w innych obszarach województwa małopolskiego. Istotnym wskazaniem są tutaj odpowiednie warunki klimatyczno-siedliskowe oraz stan zanieczyszczenia gleby, zwłaszcza przez metale ciężkie. R6 ekologizacja produkcji rolnej R6.1. dostosowania działań do zróżnicowanych warunków produkcji rolnej zwłaszcza pomiędzy północną i południową częścią województwa poprawa infrastruktury rolniczej w tym głównie utwardzenie dróg – dotyczy praktycznie całego województwa a zwłaszcza obszarów objętych powodziami, zalesienie gleb marginalnych skoncentrowane w południowej części województwa oraz obejmująca obszary nadmiernie uwilgotnione, transformacja gruntów ornych na łąki w południowej części województwa a zwłaszcza w otulinach parków narodowych i na obszarze parków krajobrazowych, wprowadzenie w przestrzeni zadrzewień i zakrzewień śródpolnych w celu ochrony gleb przed erozją i spływem biogenów, wspieranie programu rolnośrodowiskowego poprzez wdrożenie pakietów: rolnictwo zrównoważone, łąki nizinne z opóźnionym koszeniem, zadrzewienia śródpolne, tworzenie stref buforowych. R6.2. utrzymywanie i rozwój wielofunkcyjności rolnictwa Transport S1 modernizacja i przebudowa układu S1.1. Zatrzymanie dekapitalizacji istniejącej sieci drogowej i obiektów mostowych oraz ich efektywne wykorzystanie dróg głównych w tym dróg dojazdowych do przejść granicznych

152 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań dróg głównych w tym dróg S1.2. Modernizacja i przebudowa istniejących tras, dostosowująca je do prognozowanego ruchu i gabarytów pojazdów, dojazdowych do przejść granicznych eliminacja bądź ograniczenie ruchu kołowego z obszarów zabudowanych, zwłaszcza z centrum miast, konieczna dla poprawy warunków przejazdu i warunków życia mieszkańców oraz dostosowanie dróg do parametrów wynikających z umów i standardów europejskich Zwiększenie środków finansowych przeznaczonych na komunikację, w tym komunikację drogową (zarówno z funduszy zagranicznych – pomocowych, jak również krajowych) oraz racjonalne ich wykorzystanie dla budowy, przebudowy i modernizacji tras drogowych. Budowa tras komunikacyjnych obsługujących główne ośrodki aktywności województwa, dogodne powiązanie Krakowa – stolicy Małopolski, z istotnymi ośrodkami gospodarczymi regionu. Optymalizacja pracy przewozowej transportu drogowego poprzez prawidłowe rozmieszczenie celów i źródeł ruchu, zmniejszenie transportochłonności gospodarki narodowej i przejęcie części przewozów przez tańsze i bardziej przyjazne środowisku systemy transportowe (kolej, żeglugę). Budowa tras obwodowych i obejść miejscowości zmniejszając konflikty w strukturach przestrzennych wywołane ruchem drogowym, zapewnienie należytej dbałości przestrzennych ochronę środowiska i zapewnienie ładu przestrzennego. Wyposażenie sieci drogowej w obiekty zaplecza technicznego, zwłaszcza w parkingi dla pojazdów ciężarowych na głównych trasach drogowych, także miejsca i obiekty obsługi podróżnych na trasach ruchu turystycznego. Ustalenie priorytetów realizacji inwestycji drogowych uwzględniających potrzeby obsługi komunikacyjnej i możliwości finansowe i realizacyjne, wytypowanie kluczowych przedsięwzięć infrastruktury drogowej. S1.3. Poprawa dostępności, zapewnienie zrównoważonego rozwoju obszarów o niskiej gęstości sieci drogowej i niedostosowanych do ruchu parametrach, zwłaszcza na terenach podgórskich S1.4. Aktywizacja terenów w pobliżu tras drogowych poprzez właściwe kształtowanie przebiegu tych dróg i obsługę terenów przyległych Ograniczenie „obudowywania” dróg, zwłaszcza dróg wyższych klas (GP, G) funkcjami mieszkaniowymi, usługowymi i przemysłowymi, i takie kształtowanie przestrzeni w sąsiedztwie tras drogowych, aby eliminować konflikty relacji: ruch drogowy – zabudowa. S1.7. Poprawa bezpieczeństwa ruchu na drogach, ograniczenie uciążliwości wywołanych ruchem, większa dbałość o ochronę środowiska już na etapie planowania i projektowania inwestycji drogowych, a także realizacji i utrzymania, poprawa jakości życia mieszkańców województwa poprzez prawidłowy rozwój komunikacji drogowej Dbałość o ochronę środowiska poprzez wprowadzenie w infrastrukturze dogodnych (zwłaszcza przy realizacji dróg ruchu szybkiego) elementów koniecznych dla ochrony środowiska naturalnego (przepusty pod drogami, „zielone mosty” itp.), kształtowanie sieci drogowej w zgodzie z ładem przestrzennym i warunkami naturalnymi terenu. Segregacja ruchu na drogach poprzez stworzenie odrębnych tras dla ruchu tranzytowego i lokalnego, a także oddzielenie ruchu kołowego od ruchu rowerowego i pieszego, zwłaszcza przy przejściu przez miejscowości.

153 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań S1.8. Optymalizacja pracy przewozowej transportu drogowego poprzez prawidłowe rozmieszczenie celów i źródeł ruchu, zmniejszenie transportochłonności gospodarki narodowej i przejęcie części przewozów przez tańsze i bardziej przyjazne środowisku systemy transportowe (kolej, żeglugę); S1.9. Poprawa funkcjonowania komunikacji w miastach, zwłaszcza komunikacji publicznej S1.10. Zapewnienie sprawnej i niezawodnej komunikacji lądowej na wypadek klęsk żywiołowych S2 przebudowa regionalnego systemu S2.1. Komunikacja kolejowa – zakłada się intensyfikację regionalnego i lokalnego ruchu kolejowego poprzez integrację transportu zbiorowego w tym oraz wchodzenie różnych operatorów w przewozy kolejowe przy finansowym wsparciu ze strony władz optymalne wykorzystanie samorządowych, jak również poprzez przewozy autobusami szynowymi infrastruktury kolejowej poprzez S2.2. Komunikacja autobusowa – zakłada się kontynuację procesu restrukturyzacji i prywatyzacji PKS, generalnie w oparciu tworzenie centrów logistycznych o dotychczasowe formy i zasady funkcjonowania, przy uwzględnieniu uwarunkowań organizacyjnych i stosowaniu zasad polityki stymulowania wzrostu popytu na usługi transportowe S2.3. Poprawa funkcjonowania komunikacji w miastach, zwłaszcza komunikacji publicznej S3 podwyższenie standardu kolejowych przewozów pasażerskich, S3.2. Budowę nowego odcinka linii kolejowej Podłęże – Tymbark z odgałęzieniem na kierunek Zakopianki i Muszyny jako powiązanie ruchu kolejowego część międzynarodowej linii CE 65. z systemem szlaków kulturowych i turystycznych Zaopatrzenie w wodę i odprowadzenie ścieków T1 zlikwidowanie ilościowego T1.1. kontynuować prawidłową tendencję ostatnich lat, która wykazuje szybszy rozwój systemów kanalizacyjnych od i jakościowego deficytu wody oraz wodociągowych. Jednak utrzymanie tego trendu wymagać będzie bardzo dużych środków finansowych często wysoka sprawność odprowadzania przekraczających możliwości gmin ścieków T1.2. w odniesieniu do istniejących systemów konieczne będą działania natury technicznej w kierunku poprawy niezawodności dostawy wody, zmniejszenia jej strat w procesach dystrybucji, poprawy jakości wody uzdatnionej, a w przypadku kanalizacji – poprawy stanu technicznego sieci, szczególnie w miastach (Kraków, Tarnów, Nowy Sącz) oraz modernizacji i rozbudowy wielu oczyszczalni ścieków. Zadania te wymagają także znacznych środków finansowych, często przekraczających możliwości gmin T1.3. zmniejszyć dysproporcję pomiędzy stopniem zwodociągowania i skanalizowania w miastach, a szczególnie na wsiach. T1.4. na terenach rozproszonej zabudowy realizować lokalne systemy kanalizacji sanitarnej, oparte o przydomowe oczyszczalnie ścieków T2 ochrona zasobów wód T2.1. konsekwentnie wdrażać wymagania ochronne określone w ustanowionych administracyjnie strefach ochrony ujęć powierzchniowych i podziemnych, wodociągowych, a równocześnie dążyć do ustanowienia tych stref dla ujęć wodociągowych, które ich nie posiadają ujmowanych w celach T2.3. budować nowe oczyszczalni ścieków w gminach miejsko-wiejskich i wiejskich, gdzie systemy kanalizacji sanitarnej wodociągowych, ustanawianie ich ich nie posiadają stref ochronnych

154 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań stref ochronnych T2.4. rozbudowywać i modernizować istniejące oczyszczalnie ścieków, które nie spełniają wymogów jakim powinny odpowiadać ścieki z nich odprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem, a w przyszłości z dyrektywami unijnymi T2.5. modernizować istniejące sieci i urządzenia kanalizacji sanitarnej i deszczowej, szczególnie charakteryzujące się dużą awaryjnością Zaopatrzenie w gaz sieciowy U1 doinwestowania po stronie U1.1. W prognozach rozwojowych spółki PGNiG S.A. (wg danych Oddziału Głównego w Warszawie i Regionalnych wysokiego ciśnienia powiatów: Oddziałów Przesyłu w Tarnowie i Świerklanach) przewidywane są nowe inwestycje na terenie województwa nowosądeckiego (grodzkiego małopolskiego realizowane w przedziale czasowym: do roku 2006 i do roku 2011. i ziemskiego) oraz gorlickiego Obejmują one budowę 20 nowych gazociągów wysokiego ciśnienia i 6 stacji redukcyjno-pomiarowych I stopnia. i doprowadzenie gazu Projekty te w zasadzie pokrywają się z wnioskami gmin województwa małopolskiego dotyczącymi zadań przewodowego do wszystkich miast ponadlokalnych i ponadlokalnych celów publicznych. Realizacja niżej wymienionych przedsięwzięć pozwoliłaby na województwa osiągnięcie zamierzonych celów strategicznych. 6 stacji redukcyjno-pomiarowych I stopnia w rejonie ul. Zadziele w Limanowej, w pobliżu Kopalni Soli Wieliczka, w Kombinacie Metalurgicznym „Skawina”, w Zawodzie, Charsznicy i Centrum Handlowym „Selgros” w Krakowie, 7 gazociągów wysokiego ciśnienia relacji: rejon ul. Zadziele w Limanowej, teren miasta Wieliczka, Nowy Sącz – Zawada, podłączenie m. Charsznica, Nowy Targ – Czarny Dunajec, Sucha Beskidzka – Maków Podhalański, Maków Podhalański. U1.4. ochrony obszarów górniczych gazu i ropy naftowej Infrastuktura elektroenergetyczna W1 budowa stacji i linii najwyższych W1.1. Po zakończeniu trwającego obecnie procesu inwestycyjnego, związanego z budową linii 400 kV relacji Tarnów – napięć 400 kV na obszarze Krosno (Iskrzynia), Polskie Sieci Elektroenergetyczne planują kolejne inwestycje w sferze najwyższych napięć województwa dopiero po roku 2015. Będą to trzy linie najwyższych napięć 400 kV o następujących relacjach: Tarnów – Klęczany (Nowy Sącz), Byczyna (Jaworzno) – Studzionka (Pszczyna), Byczyna (Jaworzno) – Varin (Słowacja), oraz stacja 400 kV w Klęczanach, gm. Chełmiec, pow. nowosądecki, dla których nieodzowne będzie wyznaczenie rezerw terenu w dokumentach planistycznych. Trasy linii Tarnów – Klęczany oraz Byczyna – Varin nie zostały ostatecznie wybrane. Operator sieci wskazuje obecnie kilka wariantów tras, bowiem studia lokalizacyjne nie zostały zakończone. O ile wszystkie warianty tras linii Tarnów – Klęczany w całości przebiegają w województwie małopolskim, to tylko jeden z wariantów międzynarodowej linii Byczyna – Varin, tzw. wariant wschodni, wiedzie przez Małopolskę, pozostałe poprowadzone są przez województwo śląskie 155 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Projekt Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Cele operacyjne Kierunki działań Klęczany w całości przebiegają w województwie małopolskim, to tylko jeden z wariantów międzynarodowej linii Byczyna – Varin, tzw. wariant wschodni, wiedzie przez Małopolskę, pozostałe poprowadzone są przez województwo śląskie W2 budowa, rozbudowę i modernizację W2.1. Spółki dystrybucyjne (zakłady energetyczne), działające na obszarze województwa małopolskiego, w swych planach stacji i linii wysokiego napięcia rozwoju, zatwierdzonych przez Urząd Regulacji Energetyki (do roku 2004) oraz w dotychczasowych planach 110 kV oraz sieci średniego perspektywicznych (do roku 2015 i lat następnych) ujęły szereg przedsięwzięć w zakresie budowy i rozbudowy sieci i niskiego napięcia elektroenergetycznej 110 kV: do roku 2006 włącznie: budowę 14 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN, rozbudowę i modernizację 15 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN, budowę i modernizację 14 linii elektroenergetycznych 110 kV, w latach od 2007 do 2013 włącznie: budowę 8 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN, budowę i modernizację 6 linii elektroenergetycznych 110 kV, po roku 2013: budowę 6 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN, budowę i modernizację 3 linii elektroenergetycznych 110 kV. W3 tworzenie pierścieniowych struktur Planowane przedsięwzięcia w zakresie budowy i rozbudowy sieci elektroenergetycznej 110 kV są związane: sieciowych umożliwiających co ze wzrostem zapotrzebowania mocy, najmniej dwustronne zasilanie z koniecznością zwiększenia niezawodności (ciągłości) zasilania istniejących układów, poszczególnych stacji systemu z potrzebą poprawy parametrów jakości energii elektrycznej dostarczanej odbiorcom. Wymienione zjawiska występują na terenach wiejskich o rozproszonej zabudowie, na których jeszcze nie dokonano modernizacji sieci elektroenergetycznej, a przede wszystkim na terenach miast i ich gmin ościennych, o zwiększonym ruchu budowlanym i inwestycyjnym – w największej skali sytuacja taka występuje w Krakowie i gminach otaczających Kraków. Telekomunikacja Y2 Dalsza rozbudowa i modernizacja Y2.1. dalsza rozbudowa i modernizacja infrastruktury telekomunikacji mająca na celu osiągnięcie europejskich standardów infrastruktury telekomunikacji gęstości abonentów, niezawodności, jakości i prędkości transmisji – w tym także transmisji cyfrowych, czasu potrzebnego na przyłączenie nowego abonenta do sieci telekomunikacyjnej i teleinformatycznej. Y3 Wsparcie rozwoju telekomunikacji Y3.1. Wsparcie rozwoju telekomunikacji na obszarach wiejskich i małych miast, będących poza zasięgiem zainteresowań na obszarach wiejskich i małych operatorów telekomunikacyjnych. miast Y3.2. wyrównanie dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania internetu oraz innych technik informatycznych, Y3.3. wyposażenie stref inwestycyjnych w infrastrukturę teleinformatyczną

156 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Załącznik 2

Strategia Rozwoju Powiatu Limanowskiego Obszary strategiczne aktywności samorządu

Cele Zadania Rolnictwo 1. Utrzymanie rolniczego charakteru powiatu 1. Opracowanie programu rozwoju rolnictwa i limanowskiego - rolnictwo rozwija się w kierunkach przekształceń dostosowanych do lokalnych możliwości dostosowania do lokalnych możliwości oraz z określeniem zadań do realizacji. krajowych i zagranicznych rynków pracy 2. Wdrażanie kierunków działań na obszarach wiejskich w oparciu o zadania zawarte w programie rozwoju rolnictwa przekształceń dostosowanych do lokalnych możliwości. 3. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego kierunków rozwoju rolnictwa określonych w programie rozwoju rolnictwa przekształceń dostosowanych do lokalnych możliwości. 2. Na bazie surowców własnych rozwija się drobne 1. Opracowanie programu promocji rodzimych przetwórstwo rolno-spożywcze produktów rolno-spożywczych. 2. Merytoryczna pomoc w zakresie rozwoju drobnego przetwórstwa rolno-spożywczego.

Cele Zadania Turystyka i kultura 1. Istnieją regionalne produkty turystyczne 1. Opracowanie programu działania na rzecz rozwoju – wykreowane w oparciu o wzmocnienie walorów turystyki – łączącego działania powiatu i gmin. naturalnych , ożywienie tradycji i folkloru, 2. Powołanie Lokalnej Organizacji Turystycznej. rozszerzenie wachlarza usług 3. Przygotowanie oferty inwestycyjnej w sektorze i podniesienie ich jakości turystycznym. 4. Promocja oferty inwestycyjnej z uwzględnieniem systemu zachęt dla inwestorów w sektorze turystycznym . 5. Przeprowadzenie analizy popytu na usługi uzdrowiskowe i profilaktyczne oraz opracowanie programu rozwoju funkcji uzdrowiskowej w gminach Kamienica i Niedźwiedź. 6. Budowa pijalni wód mineralnych w Szczawie. 7. Lobbing na rzecz zagospodarowania góry Mogielica. 8. Budowa basenów całorocznych zasilanych wodą ze źródeł cieplicowych w Porębie Wielkiej. 9. Budowa ośrodków sportowo – rekreacyjnych na terenie Powiatu Limanowskiego w miejscach atrakcyjnych turystycznie. 2. Działa system informacji i promocji turystycznej 1. Opracowanie programu promocji turystycznej miast powiatu oraz marketingu produktów i gmin Powiatu Limanowskiego. turystycznych 2. Wdrożenie programu promocji turystycznej miast i gmin Powiatu Limanowskiego. 3. Włączenie programu promocji w program promocji Województwa Małopolskiego. 4. Stworzenie systemu informacji turystycznej.

157 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Cele Zadania Przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnych rynków pracy promocja zatrudnienia i aktywizacja lokalnego rynku pracy 1. Istnieją warunki do rozwoju małej i średniej 1. Zabezpieczenie terenów dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości i pozyskania inwestorów przedsiębiorczości (msp), wspieranie tworzenia inkubatorów przedsiębiorczości na terenie gmin Powiatu Limanowskiego przy współpracy z agencjami rozwoju i fundacjami. 2. Uzbrojenie terenów do działalności gospodarczej, ze szczególnym uwzględnieniem przemysłu czystego ekologicznie. 3. Prowadzenie Punktu Obsługi Inwestora. 4. Wypracowanie systemu zachęt dla inwestorów. 5. Powołanie Rady Przedsiębiorczości Powiatu Limanowskiego. 6. Prowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej w zakresie tworzenia przedsiębiorstw i możliwości pozyskania środków. 7. Utworzenie Strefy Aktywności Gospodarczej w Limanowej. 2. Stworzenie możliwości powstania nowych miejsc 1. Wdrażanie szkoleń w zakresie samozatrudnienia i pracy prowadzenia przedsiębiorstwa. 2. Zorganizowanie szkoleń w zakresie wykorzystania komputera w firmie i możliwości jakie daje internet. 3. Przeprowadzenie szkoleń dotyczących prowadzenia gospodarstw agroturystycznych. 3. Skrócenie czasu osiągnięcia „pierwszego kontaktu” 1. Opracowanie indywidualnego „przewodnika dla z pracą bezrobotnych w Powiecie Limanowskim” (kolejne kroki w poszukiwaniu pracy). 2. Inicjowanie działań umożliwiających aktywizację zawodową bezrobotnej młodzieży poprzez zwiększenie oferty usług Powiatowego Urzędu Pracy. 3. Organizowanie giełd pracy i promowanie udziału w targach pracy. 4. Rozpowszechnianie idei „wsparcia koleżeńskiego” w zakresie aktywnego poszukiwania pracy. 5. Prowadzenie indywidualnego i grupowego poradnictwa zawodowego wspomagającego podejmowanie decyzji zawodowych w obszarze własnej działalności gospodarczej. 4. Inicjowanie współpracy powiatowego urzędu pracy 1. Zidentyfikowanie instytucji działających w ze środowiskami: otoczeniu biznesu. lokalnych przedsiębiorców oraz instytucji 2. Nawiązanie dialogu ze środowiskami: lokalnych okołobiznesowych przedsiębiorców i instytucji okołobiznesowych w celu wypracowania wspólnych działań w zakresie sprawnego przepływu informacji. 3. Przeprowadzenie spotkań informacyjnych dla przedsiębiorców i instytucji okołobiznesowych. 4. Przygotowanie materiałów informacyjnych dla pracodawców nt. pomocy oferowanej bezrobotnym i przedsiębiorcom w ramach wdrażania funduszy strukturalnych. 5. Stworzenie warunków dla partnerskiej współpracy przedsiębiorców, instytucji okołobiznesowych, instytucji samorządowych oraz podmiotów III sektora. 5. Dostosowanie kwalifikacji osób bezrobotnych do 1. Badanie potrzeb lokalnego rynku pracy. potrzeb rynku pracy 2. Współpraca miastami i gminami Powiatu Limanowskiego w zakresie bieżącej aktualizacji bazy adresowej działających podmiotów gospodarczych.

158 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

adresowej działających podmiotów gospodarczych. 3. Przygotowywanie kadry pracowniczej pod potrzeby inwestora lokującego swoją działalność na terenie powiatu limanowskiego. 4. Przekwalifikowanie osób długotrwale bezrobotnych poprzez organizowanie odpowiednich szkoleń. 5. Zwiększenie mobilności zawodowej osób bezrobotnych i poszukujących pracy, poprzez stosowanie „aktywnych form wsparcia”. 6. Dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku 1. Stworzenie sprawnego systemu informacji pomiędzy pracy PUP i szkołami ponadgimnazjalnymi. 2. Organizowanie szkoleń dla osób dorosłych związanych z umiejętnościami podstawowymi w zakresie języków obcych i wykorzystania technik informacyjnych. 3. Organizowanie cyklicznych spotkań pracodawców, PUP, Wydz. Edukacji, Kultury, Sportu i Turystyki, dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych.

Cele Zadania Ochrona środowiska 1. Czyste środowisko – dzięki właściwej gospodarce 1. Opracowanie powiatowego programu ochrony odpadami stałymi i ciekłymi środowiska oraz planu gospodarki odpadami. 2. Utworzenie Powiatowego Centrum Edukacji Ekologicznej. 2. Walory krajobrazowe i przyrodnicze powiatu są 1. Ustalenie terenów wymagających rewitalizacji. chronione i rewitalizowane 2. Doprowadzenie terenów wymagających rewitalizacji do stanu pierwotnego / optymalnego. 3. Opracowanie programu ochrony terenu o szczególnych walorach krajobrazowych i przyrodniczych.

Cele Zadania Infrastruktura 1. Sieć komunikacyjna jest dostosowana do potrzeb 1. Wyznaczenie miejsc parkingowych i punktów lokalnych, rozwoju turystyki oraz tranzytu widokowych. 2. Tworzenie sprawnego systemu komunikacyjnego w oparciu o sieć autostrad, dróg krajowych i wojewódzkich poprzez tworzenie i modernizację dróg powiatowych. 3. Przyjęcie kierunków rozwoju sieci dróg na terenie Powiatu Limanowskiego. 4. Modernizacja poszczególnych odcinków dróg, zgodnie z ustalonym harmonogramem. 5. Lobbing na rzecz budowy dróg łączących powiat z aglomeracją krakowską. 6. Lobbing na rzecz budowy linii kolejowej do Krakowa (przez Piekiełko). 7. Lobbing na rzecz budowy obwodnic w Limanowej i Mszanie Dolnej. 8. Tworzenie sprawnego systemu komunikacji lokalnej w oparciu o drogi powiatowe i gminne. 2. Media techniczne są powszechnie dostępne (dzięki 1. Lobbing na rzecz działań z zakresu gospodarki czemu podnosi się standard życia mieszkańców) wodno – ściekowej na terenie Powiatu Limanowskiego. 2. Lobbing na rzecz działań z zakresu gospodarki odpadami. 3. Lobbing na rzecz budowy zbiornika wodnego w Młynnem.

159 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Młynnem. 4. Współpraca z gminami na rzecz opracowania programu zagospodarowania obrzeży zbiornika wodnego w Młynnem. 5. Lobbing na rzecz pełnej gazyfikacji terenu powiatu.

Cele Zadania Edukacja 1. Wzrasta wskaźnik osób z wykształceniem średnim i 1. Udzielanie pomocy finansowej dla dzieci z rodzin wyższym wielodzietnych na cele edukacyjne. 2. Prowadzenie systemu stypendialnego dla młodzieży szczególnie uzdolnionej. 3. Doposażenie bazy dydaktycznej . 4. Unowocześnienie bazy dydaktycznej do nauki języków obcych. 5. Rozwój bazy dydaktycznej do nauki przedmiotów ogólnych, zawodowych i bazy sportowej. 2. Szkolnictwo jest dostosowane do potrzeb rynku 1. Ustalenie kierunków kształcenia w oparciu pracy o badanie rynków pracy. 2. Opracowanie programu rozwoju oświaty pod kątem potrzeb rynku pracy.

160 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Strategia Rozwoju Gospodarczego Powiatu Limanowskiego Domeny strategicznego rozwoju gospodarczego powiatu limanowskiego

Domena strategiczna Cele strategiczne Cele operacyjne

Wspieranie rozwoju małych i 1. Podniesienie atrakcyjności 1.1. Utworzenie stref aktywności średnich przedsiębiorstw gospodarczej powiatu gospodarczej na terenie powiatu limanowskiego (regionu) celem limanowskiego. przyciągnięcia inwestorów 1.2. Stworzenie dogodnych zewnętrznych. warunków do inwestowania w powiecie limanowskim (system zachęt inwestycyjnych). 1.3. Zagwarantowanie kompleksowej pomocy inwestorowi w procesie inwestycyjnym wraz z monitorowaniem prowadzonych działań. 1.4. Promocja gospodarcza / inwestycyjna powiatu limanowskiego wraz z profesjonalnym systemem dystrybucji oferty inwestycyjnej. 1.5. Rozwój infrastruktury technicznej spełniającej wymogi inwestycyjne (Poprawa systemu komunikacyjnego w powiecie limanowskim). 2. Aktywizacja lokalnego kapitału 2.1. Uruchomienie finansowych narzędzi wsparcia dla lokalnego biznesu. 2.2. Wsparcie organizacyjno- merytoryczne dla funkcjonujących na terenie powiatu limanowskiego firm oraz dla osób zainteresowanych rozpoczęciem działalności gospodarczej. 2.3. Zachęcanie przedsiębiorców do wdrażania standardów zarządzania jakością. 2.4. Propagowanie nowych „obszarów tematycznych” prowadzenia działalności gospodarczej opartych na lokalnych zasobach naturalnych. 2.5. System edukacyjny dostosowany do potrzeb lokalnego rynku pracy. Rozwój zróżnicowanych typów 1. Utworzenie z turystyki znaczącej 1.1. Rozwój istniejącej i tworzenie turystyki w oparciu o istniejące gałęzi rozwoju regionu. nowej infrastruktury turystycznej w walory przyrodnicze i kulturowe powiecie limanowskim. 1.2. Aktywizacja/pobudzenie mieszkańców powiatu do świadczenia usług okołoturystycznych. 1.3. Stworzenie całościowej oferty inwestycyjnej skierowanej do inwestorów zewnętrznych.

161 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Domena strategiczna Cele strategiczne Cele operacyjne inwestorów zewnętrznych. 1.4. Zintegrowany system promocji turystycznej regionu. 2. Kreowanie w powiecie 2.1. Stworzenie lokalnego produktu limanowskim dobrego klimatu markowego. wokół turysty (w myśl zasady 2.2. Zapewnienie odpowiedniego „turysta nasz pan”). standardu świadczonych usług turystycznych dostosowanego do potrzeb i oczekiwań turysty. 3. Ochrona i wyeksponowanie 3.1. Podniesienie poziomu wiedzy walorów przyrody i dziedzictwa mieszkańców o regionie, tradycji i kulturowego. kulturze oraz kultywowanie tradycji regionu. 3.2. Organizowanie wydarzeń kulturalnych promujących region oraz integrujących społeczność lokalną (przywiązanie do miejsca, tradycji, ludzi). 3.3. Rozwój infrastruktury związanej z ochroną środowiska. Rolnictwo i przetwórstwo rolno- 1. Zapewnienie godnego życia 1.1. Przygotowanie mieszkańców spożywcze jako czynnik rolnikom i mieszkańcom wsi. wsi do prowadzenia działalności uzupełniający rozwój ekoagroturystycznej. przedsiębiorczości i turystyki w 1.2. Promowanie programu powiecie limanowskim zalesiania gruntów rolnych. 1.3. Stworzenie silnego samorządu rolniczego współpracującego z samorządem powiatowym i gminnymi. 2. Zwiększenie atrakcyjności 2.1. Zachowanie krajobrazu wsi turystycznej wsi limanowskiej. limanowskiej oraz dbanie o estetykę gospodarstw. 2.2. Zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska na terenach wiejskich. 2.3. Promocja wiejskiego produktu ekoagroturystycznego.

162 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Miasta Limanowa

Załącznik 3

Plan miasta Limanowa

163