Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample*

Inonu University Journal of Art and Design İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi ISSN: 1309-9876, E-ISSN: 1309-9884 Cilt/Vol. 7 Sayı/No.16 (2017): 18-34

Fatih SEMERCİ1**, Meryem ALAGÖZ1

1: Necmettin Erbakan University, Faculty of Engineering - Architecture, De- partment of Architecture, Konya **: Corresponding Author. [email protected] DOI: 10.16950/iujad.311029

Abstract Mevlana Celalettin Rumi who is one of the most important figures of the Turk- ish-Islamic World and pionner of the mysticism and contemplation always influence people with thoughts and living skills throughout his life. Also he is a represent as indulgence, brotherhood and vision of Islam. Today, ideas and messages of Mevlana which is lived by museum is an avalanche that spread from Konya to the World. The templets where is located grave in it and is called Mevlana Museum is an effective and important value for Konya and Turkey because being in the most visited museums in Turkey. Today, Mevlana Museum where is visited by many tourists from different countries of the World, attracts people to city of Konya because of the faith, tolerance and thoughts of Mevlana beside architecture of museum. It is known as the city of Konya Mevlana. But, other rich values and properties of the city remain in the background and the effect of these values to the city is very weak. With this study, all the values and riches of the city have been addressed as a whole, and has created a premise by the holistic approach. At the same in this study, the relationship with the city of Konya and Mevlana with urban effect was in- vestigated. This study which was developed "Exhibition-exhibition-architectural Space relation" expression and after that exposured the approaches to the city's showcase holistic model was chosen as a model city of Konya. The study, involving propositions about how is an exhibition of the historic center tissue, was reveled the importance and benefits of urban exhibition. Keywords: Urban exhibition, exhibition, Konya city, cultural heritage, urban architecture

Suggested Citation Semerci, F., & Alagöz, M. (2017). Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample. Inonu University Journal of Arts and Design, 7(16). 18-34. DOI: 10.16950/iujad.311029

* This study was presented at ICCHT – 2017 International Congress on Cultural Heritage and Tourism 19-21 May 2017.

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Extended Abstract

Anatolia has a rich content that remark- “unity in diversity” approach constitutes ably reflects the architectural values of the basis of museology-related mental- Turkey and presents the historical flow ity, which suggests the idea of general- of the past. Different societies, cultures izing the peace and mutual understand- and lifestyles are reflected by the archi- ing in society, by analyzing the interac- tecture, and these elements shed light tion between the museums and society on our lives at the present time. These in a humanist and universal manner. elements that determine the value of the Museum buildings of the present time host regions or cities and assist in mak- are the international indicators of archi- ing these cities or regions more popular tects’ culture in a global world. This ar- capture the attention of visitors and chitectural trend is related to the effort tourists. This study aims to present the to find the better in a high-tech arena. rich content of the architectural ele- Finding the common characteristics of ments in Konya, a Turkish city which museum architecture in 1990s is harder hosted significant nations and bear the and more complicated than other years. traces of a quite rich culture, as a whole. Museums and the works in these muse- Mevlana Museum, situated at the cen- ums are integral, thus seeing the inter- ter of the city, makes great contributions esting, remarkable works in places that for the city. However, many architec- cover and protect them makes it possi- tural values of different nations are still ble to perceive them more significant, excluded from presentations or dis- which ensures more admirers. plays. This study included a research on A socio-spatial development pattern presenting the architectural pattern that would shape the spatial organiza- around Mevlana and Alâeddin Hill in tion of Konya was formed during Seljuk- Konya. This study was organized in a Ottoman era. Downtown area main- way to set rules that are specific to tained its development by shaping the Konya. Scenarios will serve as exam- traces of past and reached the present ples for other studies and fields. Thus, time (Karpuz, 1998). Exhibition culture urban display issue was analyzed on should be developed with a program Konya example. that is shaped around Mevlana Mu- The roots of Turkish museology dates seum by making plans with a museol- back to Seljuks era. Professor Doctor ogy-related approach such as exhibition Semavi Eyice gave examples regarding based on urban scales. Consequently, the tablets and processed architectural values of Konya will be displayed and pieces of Ancient Rome or Byzantine Konya will be known in its true form. Era that can be seen on the fortification True Konya concept and architecture walls and doors in Konya and walls of will be comprehended by the urban us- Seljuk Caravanserai (Kadınhanı district) ers. in the area between Konya and Ilgın; it Mevlana Jalaluddin Rumi, one of the is stated that different ancient works, most important people of Turkish-Is- unique and valuable pieces, valuable lamic world and pioneer of Sufism and art works, gifts and prizes were col- Islamic thoughts, affected people during lected with a similar approach during his life, and his influence expanded af- the Ottoman era (Eyice, 1990). In addi- ter his death. tion, it is fact that sultans’ clothes and personal belongings were collected in Mevlana formed a remarkable border palace and stored in packages (Pasinli, between the buildings thanks to certain 2002). Military museums, naval muse- factors such as his knowledge about the ums, archaeological and ethnographic area and public awareness and ac- museums, and post-republican handi- ceptance of the heritages collected be- craft and Islamic arts museums were hind the doors of tombs, thus he be- opened (Özkasım and Ögel, 2005). The came a point or interest for the people.

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample

However, these elements form a gap global statements and the Museum between the different historical works have become an abstract and substan- that almost disappear in commercial tial showcase of Konya. The effect of and building-related patterns in the Mevlana Museum and its environment area. Ineffectiveness of these historical is definitely important an accepted fac- values and failure to form integrity with tor for Konya. However, the city is iden- the museum is accepted as an urban is- tified with Mevlana and historical works sue with a same value. The number of of the city are neglected, which indi- tourists visiting Konya varies by year. cates that exhibition is performed in the Domestic and foreign tourists complete wrong way. In addition to Mevlana, their trips based on Mevlana tomb, other exhibition elements and works which excludes other valuable historical should be related to one another and places in Konya from the concept. supported with the elements that could Therefore, Konya is prevented from display the true potential of the city. gaining the prestige it deserves. Konya, İnce Minareli Medrese (Madrasah with a city accepted as a value by Mevlana, Narrow Minarets) Museum, Karatay could earn its true reputation and re- Medresesi (Karatay Madrasah) Mu- ceive the appreciation it deserves, but seum, Sahipata Social Complex, Sırçalı people fail to realize its value, and other Madrasah and Archeology and Ethno- historical values are neglected as they graphic Museums are valuable places are not exhibited and fall apart from that are the urban and authentic values Mevlana. Konya is theoretically known of Konya. These places and values are as Mevlana city. The city lives the traces connected to one another with signifi- of Mevlana, but the true potential of the cant relationships. However, they are city is not exhibited. The potential of independent from one another in the Konya cannot be truly comprehended same city due to wrong exhibition cul- as Mevlana may come to mind first ture. These places that are almost the when Konya is mentioned. Exhibition subbranch of Mevlana Museum are composition that is supported by other seen as urban gaps. These places and historical works and urban pieces while other architectural values in the histori- simultaneously supporting them is en- cal pattern cannot display themselves, tirely significant. Konya will be one of which is a significant deficit for Konya. the most significant urban destinations Meeting this deficit will make economic, with the holistic approach and urban socio-cultural and physical contribu- presentation (Konyalı, 1997). tions to the city. In addition, the true form of the city will be introduced. To sum up, Mevlana who holds a higher value than what Konya possessed, his

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Kentsel Sergileme Senaryoları: Konya Kenti Örneği*

Fatih SEMERCİ1**, Meryem ALAGÖZ1

1: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Mühendislik - Mimarlık Fakültesi, Mimar- lık Bölümü, Konya **: Corresponding Author. [email protected] DOI: 10.16950/iujad.311029

Özet Türk-İslam âleminin en önemli şahsiyetlerinden olan, tasavvuf ve tefekkürün öncüsü Mevlana Celalettin Rumi, yaşamı boyunca insanları düşünceleri ve yaşayışıyla her zaman etkilemiş, ölümünden sonra ise bu etki kitlelere yayıl- mıştır. İslamiyet’in hoşgörüsünü, kardeşliğini ve vizyonunu temsil etmektedir. Bugün müzenin yaşattığı Mevlana’nın fikirleri ve mesajları, Konya’dan dün- yaya yayılan bir çığdır. Kabrinin bulunduğu ve şuanda Mevlana Müzesi olarak adlandırılan dergâhın, Türkiye’de en çok ziyaret edilen müzeler arasında ol- masından dolayı, Konya ve Türkiye için etkili ve önemli bir değer haline gel- miştir. Bugün dünyanın farklı ülkelerinden birçok turistin ziyaret ettiği Mevlana Müzesi, mimarisinden çok Mevlana’nın inanç, hoşgörü ve düşünceleri nedeniyle insanları Konya kentine çekmektedir. Konya Kenti Mevlana olarak bilinmektedir. Fakat kentin diğer zengin değerleri ve varlıkları geri planda kalmak- tadır ve bu değerlerin kente etkisi çok zayıftır. Bu çalışma ile kentin tüm de- ğerleri ve zenginlikleri bir bütün olarak ele alınmış ve bütüncül yaklaşım üze- rine bir önerme oluşturmuştur. Aynı zamanda bu çalışma ile Konya Kenti’nin Mevlana ile ilişkisi ve kentsel etkisi araştırılmıştır. “Sergi-sergileme-mimari Mekân İlişkisi” üzerine söylemlerin geliştirildiği ve sonrasında kentin bütüncül sergileme modeli üzerine yaklaşımların ortaya konduğu çalışmada model olarak Konya kenti seçilmiştir. Kentin özellikle tarihi merkezi-dokusunun nasıl bir sergileme ihtiyacının olduğu üzerine önermelerin yer aldığı çalışma, kentsel sergilemenin önemini ve yararını ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: Kentsel Sergi, sergileme, Konya kenti, kültürel miras, kentsel mimari

Önerilen Atıf Semerci, F., & Alagöz, M. (2017). Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample. Inonu University Journal of Arts and Design, 7(16). 18-34. DOI: 10.16950/iujad.311029. 1. GİRİŞ

* Bu çalışma, ICCHT – 2017 International Congress on Cultural Heritage and Tourism 19-21 May 2017 kongresinde sunulmuştur.

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample

Anadolu ülkemizin mimari değerlerini so- temelini oluşturan olgulardır. Sergi objele- mut olarak yansıtan, geçmişin tarihi akışını rin veya varlıkların sunulması iken sergi- bizlere sunan ve sergileyen zengin bir içe- leme mimari anlamda mekânı tariflemekte- riğe sahiptir. Farklı medeniyetler, farklı kül- dir. Sergilenecek nesneler mekândaki her- türler, farklı yaşantılar mimari ile ifade bul- hangi bir obje olabileceği gibi mekânın ta makta ve günümüze ışık tutmaktadır. Gü- kendisi de olabilmektedir. Daha geniş pers- nümüzde var olan mimari yapıları farklı dö- pektifte bakıldığı zaman mekânın ve obje- nemlerin izlerini barındırmakta ve bir arada lerin birlikte sergi olabileceği de anlaşıl- bulunduğu yerin sosyal, kültürel, ekonomik maktadır. Dolayısı ile öncelikle serginin içe- ve sanatsal değerlerini ortaya koymaktadır. riği belirlenmeli ve sonrasında sergileme- Bölgenin veya kentin değerini belirleyen ve nin nasıl olacağı kurgulanmalıdır. Tamda çevresine ismini duyurmasında etkin olan bu kısımda ülkemizde kurgusal sorunların bu değerler ziyaretçilerin ve turistlerin odak olduğu görülmektedir. Bu nedenle çalışma noktası olmaktadır. Güçlü imajların sahip da kavramlar ve sorunlar üzerinde durula- olduğu çekim gücü de fazla olmakta ve rak yine bu bağlamda çözümün getirilmesi kentin-bölgenin değerini artırmaktadır. Bu amacıyla Konya kent merkezi özelinde şekilde kentin tüm mimari değerleri kent kentsel sergileme üzerine çıkarımlarda bu- için bir kazanç olarak görülmelidir. Kentin lunulmuştur. tüm kazançları da birbiri ile ilişkili olarak 2.1. Geçmişten Günümüze Kentsel Ser- kurgulanmalıdır. Dolayısıyla kent bütüncül gileme Anlayışı olarak kullanıcıya sunulmalıdır. Kentsel sergileme modeli ile kenti ziyarete gelenle- Türkiye’de kentsel sergileme anlayışı; ön- rin tüm kente hakim olması ve algılaması celikle zengin tarihî ve kültürel mirasımızı hedeflenmelidir. korumayı hedefleyen, 19. yüzyılın Batılı- laşma çabalarının göstergesi olan “çağdaş 1.1. Çalışmanın Amacı bir kurum” olarak ortaya çıkmıştır. Müzenin İnsanlık tarihi açısından önemli medeniyet- kurumsallaşma sürecine ilişkin bu tespit, lere sahne olmuş, oldukça zengin bir kültü- aynı zamanda Türkiye’de müzecilik uygu- rün izlerini taşıyan Konya Kentinin zengin lamalarının biçimlenmesini de etkileyen iki mimari içeriğinin bir bütün halinde sergilen- önemli kavramı, “koruma” ve “Batılılaşma- mesine yönelik tespit çalışması bu araştır- nın göstergesi çağdaş bir kurum olma” kav- manın temel amacını oluşturmaktadır. ramlarını da vurgulamaktadır (Özkasım ve Özellikle kent merkezinde yer alan Mev- Ögel, 2005). lana Müzesi’nin kente katkısı oldukça faz- Türklerde ilk müzecilik hareketi Selçuklu ladır. Fakat birçok medeniyete ait zengin dönemine kadar inmektedir. Prof. Dr. Se- mimari değerler ise sergi ve sergileme kon- mavi Eyice, Konya’daki sur duvarları ve ka- septinin dışında yer almaktadır. Bu çalışma pılarında, Konya-Ilgın arasındaki Selçuklu ile Mevlana ve Alâeddin Tepesi Çevresinde Kervansarayı (Kadın Hanı)’nın cephele- yer alan mimari dokunun kentsel sergisinin rinde, Antik Roma veya Bizans çağına ait sağlanmasına yönelik bir araştırmaya yer kitabe ve işlenmiş mimari parçaların kulla- verilmiştir. nılmasını örneklerken; Osmanlı döne- 1.2. Çalışmanın Kapsamı: minde de çeşitli eski eserlerin, nadir ve de- ğerli eşyaların, kıymetli sanat eserleri, he- Bu çalışmada kentsel sergileme üzerine bir diye ve ganimetlerin, benzeri bir yaklaşımla araştırma yapılmış ve araştırma kapsamı, toplandıklarını ifade etmektedir (Eyice, Konya Kenti özelinde genel kurallar elde 1990). Bunun yanı sıra padişahların giysi etme üzerine kurgulanmıştır. Elde edilen ve kişisel eşyalarının da bir gelenek olarak senaryolar diğer çalışmalar ve alanlar için sarayda toplanıp, bohçalar içinde muha- örnek teşkil edecektir. Bu nedenle kentsel faza edildiği bilinmektedir (Pasinli, 2002). sergileme kurgusu Konya Kenti üzerinden irdelenmiştir. İstanbul’un fethinden sonra, hem Os- manlı’nın kullandığı hem de savaşlarda ga- 2. KENTSEL SERGİLEME nimet olarak elde edilen yabancı silahlarla, Sergi ve sergileme birbirini tamamlayan iki savaş araç gereçlerinin korunduğu Aya İrini kavram olarak özellikle müzecilik işlevinin Kilisesi, modern anlamda ilk Türk müzesi

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

olan Arkeoloji Müzeleri’nin çekirdeğini oluş- tır (Özkasım ve Ögel, 2005). İstanbul Re- turmuştur. Depo niteliğindeki bu mekân ilk sim ve Heykel Müzesi, Atatürk'ün emriyle, kez 1869’da müze olarak nitelendirilmiştir. 20 Eylül 1937'de Dolmabahçe Sarayı'nın İstanbul Arkeoloji Müzesi, çeşitli kültürlere Veliaht Dairesi'nde kurulan Türkiye'nin ilk ait bir milyonu aşkın eserle, dünyanın en Güzel Sanatlar Müzesidir. Bina ampir, ba- büyük müzeleri arasındadır. Müzenin ko- rok ve rokoko üsluplarının bir sentezidir. leksiyonunda, Balkanlar'dan Afrika'ya, Müzenin koleksiyonunda, Türk ve dünya Anadolu ve Mezopotamya'dan Arap Yarı- sanatçılarına ait resim, heykel, özgün baskı madası'na ve Afganistan'a kadar, Osmanlı yapıtları, Antik ve Rönesans dönemlerin- İmparatorluğu'nun sınırları içinde yer alan den heykel mulajlarının yanı sıra müzeye medeniyetlere ait eserler bulunmaktadır bağış yoluyla gelmiş özel koleksiyonlardan (Şekil 1). yapıtlar da bulunmaktadır. Türk sanatının seçkin örneklerinin sergilendiği salonlar- dan Resim Bölümünde, çoğunlukla yağlı- boya olan yapıtlar mevcuttur (Şekil 3), (URL - 1).

Şekil 3. İstanbul Resim ve Heykel Müzesi (URL

- 1) Şekil 1. İstanbul Arkeoloji Müzesi (URL - 1) Ülkemiz sahip olduğu eserlerin niteliği ge- İstanbul'un Harbiye semtinde Cumhuriyet reği ağırlıklı olarak arkeolojik, etnografik Caddesi üzerinde bulunan Askerî Müze, eserlerin ve sikkelerin sergilendiği müzeler- 1964'e kadar askeri okul ve Kolordu Ka- den oluşmakta, bilim-sanayi, oyuncak, kent rargâhı olarak kullanılmış, 1991'de askeri müzeleri alanında doldurulması gereken müze olarak hizmete girmiştir. Başlangıcın- boşluklar bulunmaktadır. Dünyada kültür- dan bugüne kadar yapıda işlevsel ve sanat alanında yaşanan gelişmelere bakıl- mekânsal değişiklikler meydana gelmiş ve dığında kent müzelerinde artış göze çarp- bina okuldan müzeye çevrilene kadar ge- maktadır. Kent müzeleri sürekli yenilenen rek iç, gerekse dış görünümü itibariyle bir- teşhiriyle, yerli halkın kentin geçmişini ge- çok değişiklik geçirmiştir (Şekil 2), (URL - zerek nostalji yaşamasını sağlarken, kente 1). sonradan gelen ve çeşitli nedenlerle kentte bulunan ziyaretçinin de kentin dünden bu- güne gelişimini seyretmesi için fırsat sun- maktadır. Ülkemizde köklü birikime sahip olan kentlerimiz bulunmakla birlikte kent- tarih müzeleri yeterli sayıda değildir. En po- püler kent müzeleri Bursa, İzmir, Kayseri

ve Safranbolu gibi illerimizde kurulan kent Şekil 2. Askeri Müze (URL - 1) müzeleridir (Pulhan, 2007). Askeri müzeler, deniz müzeleri, arkeolojik Dünyadaki müzecilik anlayışının temelini ve etnografik müzelerin yanı sıra Cumhuri- ise müzelerin toplumla etkileşim içinde ol- yetin ilanından sonra el sanatları ve İslam masını, hümanist, evrenselci bir tarih bilin- sanatları müzeleri de açılmaya başlanmış- cini temel alarak, toplumda barış ve karşı-

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample lıklı anlayışı yaygınlaştırmaya aktif bir bi- çimde katkıda bulunmasını öngören "çeşit- lilik içinde birlik" anlayışı oluşturmaktadır. Yurt dışındaki müzeler, geniş destekleyici grupların katkılarıyla kişilerin gelişiminde, eğitiminde rol oynayan etkin bir kültür merkezi işlevi görmektedir. Bu müzelerden birisi olan British Museum, dünya'nın her yanından getirilen seçkin Es- kiçağ yapıtları ve etnografya koleksiyonla- rını kapsayan müzedir. British Museum ko- leksiyonları Eskiçağ yapıtları bölümü, sik- Şekil 6. Solomon R. Guggenheim Müzesi keler ve madalyalar bölümü, baskılar ve çi- (URL - 1) zimler bölümü ve günümüzde ayrı bir ya- Kısaca, günümüz müze binaları, ait olduk- pıda bulunan "Museum of Mankind" ("İn- ları kültürün ve çoğunlukla globalleşen sanlık Müzesi") adı verilen etnografi bö- dünya mimarlarının uluslararası gösterge- lümü olmak üzere dört ana bölümde top- leridir. Bu mimari arayışlar, yüksek tekno- lanmıştır (Şekil 4). loji arenasında daha iyiyi, daha güzel olanı yakalayabilme çabalarıdır. 1990'ların müze mimarisi için ortak özellikler bulmak, daha önceki yıllara göre daha zor ve karmaşıktır. Müze mimarisinin tasarım özellikleri dı- şında, müze ve içindeki eserlerin birbiri ile Şekil 4. British Museum (URL - 1) ayrılmaz bir bütün oluşturduğu; böylece al- benisi yüksek, çarpıcı eserleri, onu sakla- Londra’da 1857 yılında kurulan Ulusal Bi- yan, koruyan çekim gücü olan yerlerde gö- lim ve Sanayi Müzesi, Stephenson'un Ro- rebilmenin, çok daha anlamlı olarak algıla- keti, ilk jet motoru, ilk buhar motoru, Fran- manın, yüksek beğenileri getirdiği görün- cis Crick ve James Watson'ın DNA model- mektedir. leri gibi 300 binden fazla parçayı bulundur- maktadır. Aynı zamanda müzede bilimsel 2.2. Sergi-Sergileme-Mimari Mekân İliş- ve doğal belgelerin gösterildiği 3D bir si- kisi (Mimarinin Sergideki Rolü) nema yer almaktadır (Şekil 1). Sergilenecek ürünün değeri, niteliği ve sergilenecek yer (mekân), birlikte kullanıcı po- pülasyonunu etkileyen ortak etkenlerdir. Ürün çok değerli olabilir ve sergi değeri ile insanları (kullanıcıyı) kendisine çekebilir. Bu serginin direk etkisidir ve doğal olandır. Burada yapı yani mekân çok ön planda de- ğildir. Sergi ürünü odaklı bir güdülenme söz konusudur. Diğer bir ürün sergileme yön- Şekil 5. Londra Ulusal Bilim ve Sanayi Müzesi temi ise ürün ve sergi mekânının bütünlük (URL - 1) içinde sergiye sunulması ile oluşmaktadır. Özellikle Modern veya Çağdaş Sanatlar Frank Llyod Wright'ın inşa ettiği Solomon Müzesi olarak tasarlanan mekânlar ile R. Guggenheim Müzesi, günümüzde New sergi ürünleri birlikte kullanıcıya çekim York'un yeni kent simgesi haline gelmiştir. oluşturmaktadır. Buradaki ayrıntı ise yapı- Müze'de Brancusi, Braque, Calder, Cha- nın mimari özelliklerinin sergi değerine sa- gall, Robert Delaunay, Giacometti, Kan- hip olmasıdır ve sergi ürünü niteliği taşıma- dinsky, Klee, Leger, Miro, Picasso ve Van sıdır. Gogh gibi 19. ve 20. yüzyıl sanatçılarının birçok eseri bulunmaktadır (Şekil 6). Guggenheaim Müzesi’nin 1990’lı yıllarda inşası ile başlayan devrimi müze binaları- nın tasarımında “Rönesans dönemi” olarak

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

adlandırmıştır. Bu yapıt, binalarının biçim- Bütün bu sergileme çeşitlerinin yanı sıra lendirilmesinde ve alışılageldik estetik an- sergi ürününün nesnel yaklaşımı da önem- layışında bir manifesto niteliği taşımakta- lidir. Sergi ürünü sadece bir obje olmanın dır. Gehry, içeriğin önemini vurgularken, dışındadır ve ölçeği farklılaşabilmektedir. müzenin biçiminin içeriğe uygun olmasını; Bir tablo, bir halı veya tarihe ışık tutan bir onun değerli bir eser olarak beğeniye su- taş sergi ürünü olabilmekte iken bir mimari nulmasını ve sergilenmesini istemiştir (Şe- yapı da sergi ürünü olarak karşımıza çık- kil 7). maktadır. Özellikle tarihi kent dokusu içinde yer alan ve insanların psikolojik ve ruhsal değerlerine hitap eden yapılar birer sergi ürünüdür ve sergi değerleri vardır. Bu halde Sultanahmet Cami, Dolmabahçe Sa- rayı, Malta Köşkü gibi mimari yapılar sergilenen sergi ürünleridir ve hem müze hem de sergi ürünü kimliğini birlikte taşımakta- dırlar (Şekil 10). Bu mekânlar sergileme iş- levinin temelini oluşturan etkenlerin birlikte- liğini güçlü bir bağ ile taşıdıkları için kulla- nıcılarda daha çok ilgi ve istek doğurmak- tadır. Mimari ürünlerin kullanıcı üzerindeki Şekil 7.Guggenheim Müzesi, Bilbao (URL - 2) büyük çekim etkisine sahip diğer bir faktörü ise oran ve ölçeğinin insan boyutunu aşma- Müze binasının bir sanat eseri olarak nite- sıdır. lendirilmesi sonucunda, birçok mimarın heykelsi müze binaları görünmektedir. Zaha Hadid’in “Maxxi Müzesi”, ve Santiago Calatrava’nın “Milwaukee Sanat Müzesi”, bu binalara örnek gösterilebilir (Şekil 8, Şe- kil 9).

Şekil 10. Dolmabahçe Sarayı (URL - 5) Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden

olan, yaklaşık on bin yılda insanlık tarihine Şekil 8. Maxxi Müzesi, Zaha Hadid (URL - 3) ışık tutan Konya, önümüzdeki yıllarda farklı turizm ürünlerini geliştirerek küresel bir destinasyon olarak ortaya çıkabilecek ka- pasitede bir bölgedir. Sergileme değerleri incelendiğinde geniş ölçekli bir konsepte sahip olduğu görülmektedir. Akşehir’de, Hitit, Frig, Lidya, Roma ve Bi- zans dönemi eserlerinin sergilendiği Akşe- hir Arkeoloji Müzesi yer almaktadır. Ayrıca, İstiklal savaşı sırasında Garp cephesi Ko- mutanlığının karargâhı olarak kullanılan ta- Şekil 9. Milwaukee Sanat Müzesi, Santiago rihi bina Atatürk müzesi olarak kullanıl- Calatrava (URL - 4) makta, restorasyonu yapılan taş medrese de arkeoloji müzesi olarak hizmet vermektedir. Bununla birlikte, Neolitik, Kalkolitik ve

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample

Frig dönemlerine ait birçok eser Ereğli Ar- Selçuklulardan bugüne kadar kentin geli- keoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. şimi eski bir höyük olarak Alaeddin Te- pesi’nin çevresinde şekillenmiştir. Bu tepe Ören yeri olarak Çatalhöyük, Kilistra ve 750 yıldan fazla bir süre şehre gözcülük et- Sille Aya-Elena sayılabilir. miştir. Frigler, Lidyalılar, Persler ve Roma- Çatalhöyük, Konya'ya 60 km uzaklıktadır. lılar tarihte burayı merkez edinerek yerle- Arkeolojik kazılar devam etmektedir. En er- şim yeri olarak kullanmıştır (Konyalı, 1997). ken yerleşim katı M.Ö.5500 yıllarına tarih- MS. 395 tarihine kadar Romanın vilayeti lenmektedir. İnsanlık tarihinde ilk yerleşme, olarak kalan kent, Roma İmparatorluğu’nun ilk ev mimarisi, ilk kutsal yapı Çatalhöyük'te ikiye ayrılmasıyla Bizanslılara kalmıştır. Bi- olmuştur. Yapılarda kullanılan malzeme zans’ın elindeki “İkonium (ikonların ülkesi)” kerpiç, ağaç ve kamıştır. Bulunan bazı İslam akınları ile karşılaşmış ve Alaeddin eserler Konya Arkeoloji Müzesine teslim Tepesine sıkıştırılmıştır (Karpuz, 1998). edilerek bir kısmı teşhir edilmektedir. Türkler, 1071‟den sonra tabiat ve iklim şartları ile alışkın oldukları Orta Asya’ya Kilistra Antik Kenti, Konya'nın güney batı- benzeyen bu beldeyi sevmişler ve yerleş- sında 55 km. mesafededir. Kral yolu üze- mişlerdir. Çevresi at ve hayvancılığa uygun rinde bulunan ve İsa'nın havarilerinden Sa- otlaklarla çevrili, Türk savaş taktiği içinde int Paul'ün ilk vaaz verdiği yerlerdendir. Ar- savunulması ve gerektiğinde boşaltılması keolojik kazıları devam eden bölgede Hac kolay olan şehir, hükümdar-ordu-karargâh Plank Şapel, Sümbül Kilise, Çiftli Sırahane, için son derece uygun tepesi ile başkent Büyük Su sarnıcı gibi yerler ortaya çıkarıl- yapılmıştır. Alaeddin Tepesi, Konya’nın ilk mıştır. kurulduğu yer olarak Frigler döneminden, Sille Aya-Elana Kilisesi, Selçuklu Sille şe- Selçuklulara kadar tüm tarihi bünyesinde hir merkezine 8 km. mesafede bir yerleşim barındırmış olmasından dolayı çok değerli- yeridir. M.S. 327 senesinde Bizans İmpara- dir (Kuştepe, 2011). toru Constantin'in Annesi Helena, Hac için Bir Roma koloni kenti olan Konya (İkonion) Kudüs'e giderken Konya'ya uğramış ve ilk kentinin ilk yerleşim alanı, Alâeddin Tepesi Hıristiyanlık çağlarına ait oyma mabetleri ve tepenin güneyi olmuştur. Bizans döne- görmüş, burada bir mabet yaptırmaya ka- minde ise halk, Roma döneminde olduğu rar vermiştir. Kilisenin vaaz kürsüsü ve du- gibi, özellikle Alâeddin Tepesi ve güneyin- varlardaki renkli figürler birer sanat şahese- deki alanlarda yaşamlarını sürdürmüştür. ridir (Tapur, 2009). 13. yüzyılda kentin yerleşme dokusu yine Genel olarak Konya’da Selçuklu-Osmanlı Alâeddin Tepesi çevresinde yoğunlaşmış- dönemlerinde, kentin gelecekteki tır. Selçuklu dönemi, Konya’nın gerek sos- mekânsal örgütlenmesini biçimlendirecek yal yapı ve siyasi hayatı, gerekse fiziki sosyo-mekânsal bir gelişme kalıbı oluş- doku değişimi bakımından tarihinde yaşa- muştur. Kent merkezi, geçmişinin izlerini dığı en görkemli yıllar olmuştur. Alaeddin şekillendirerek gelişimini sürdürmüş ve gü- Keykubat, 1229 yılında Mevlana ve babası nümüze dek ulaşmıştır (Karpuz, 1998). Bahaeddin Veled’i, Konya’ya getirmiş-yer- leştirmiştir. Bu durum kentin cazibesini bir Kentsel ölçekli sergileme gibi bir müzecilik kat daha artırmıştır. Ayrıca dönemin ilim ve anlayışı ile planlama yapılarak Mevlana düşünce adamlarını Konya’ya çekmiştir. Müzesi etrafında şekillenen bir program ile Mevlana’nın kente gelmesinden sonra sur sergileme kültürünün geliştirilmesi gerek- dışına taşmalar olmuştur. Böylece dış ka- mektedir. Böylece, Konya kentinin sahip ol- lenin haricinde serbest dokulu dışa kapalı, duğu değerler sergilenecektir ve Konya bahçe ve zengin iç mimarisi ile bütünleşmiş kenti sahiden ve gerçekçi yönüyle biline- sokaklar ve mahalleler oluşmuştur. Kent cektir. Kentin kullanıcı algısındaki gerçek Mevlana’nın ölümünden sonra da ticari Konya ve mimarisi yerini bulacaktır. fonksiyonlarla bezenmiş bir ziyaretgâh ve sosyal merkez haline gelmiştir. Konya Sel- çuklular zamanında bir başkente yakışan, sanat, estetik mimari ve sistem anlayışı ile 3. KONYA KENT MERKEZİ VE TARİH- bezenmiştir.1308’de Anadolu Selçukluların SEL GELİŞİMİ

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

yıkılmasıyla kent farklı beyliklere tabi ol- muştur. 1327’de İlhanlılara arkasından Ka- ramanoğullarına ve nihayet Osmanlılara geçmiştir. 1465 yılında Osmanlı hâkimiyetine geçen kent, artık başkentolmaözelliğiniyitirere- kOsmanlıİmparatorluğuordusunundo- ğuseferlerinde konakladığı, şehzadelerin valilik yaptığı bir eyalete dönüşmüştür. Do- ğal olarak Osmanlılarla birlikte Konya’daki imar hareketleri yavaşlamıştır. Ancak Mev- lana’nın ölümünden sonra adına yapılan dergah etrafında düşünceleri yayılmaya devam etmiştir. Böylece dergah bir ziyaret- Şekil 11. Konya Kenti Sur Kapıları (Kuştepe, 2011). gah ve sosyal merkez halini alarak çevre- sine katkı sağlamaya devam etmiştir. Ay- 1880-1900 yıllarda Osmanlı İmparator- rıca bölgeye ticareti de getirmiştir. Konutla- luğu’nun ekonomik olarak sıkıntıda olduğu rında bu bölgede yoğunlaştığı görülmekte- dönemdir. Bu dönemde tarihi eserlere her- dir. Mevlana Türbesi’nin yapımına başlan- hangi bir bakım yapılmamıştır. Konya şeh- ması ile beraber Mevleviler, Dergah çevre- rinin 19. yüzyılın başında çekilen fotoğraf- sine toplanmaya, şehir surlar dışına yeni ları da bize bu durumu göstermektedir. bir iskan alanı gerçekleştirmeğe başlamış- 1867’de başlayıp üç gün boyunca devam lardır. Dergah arkasındaki geniş mezarlık eden yangın, kentin fiziki yapısını etkileyen alanının gösterdiği gibi, ölümden sonrada önemli olaylardan biri olmuştur. Yangının Türbeye yakın olmak anlayışı hakim ol- ardından kentte yavaş fakat sürekli imar fa- muştur (Konyalı, 1997).Dergah çevresinde aliyetleri görülmüştür. Bu faaliyetler, 1898- ortaya çıkan bu yoğunlaşma şehrin yol şe- 1902 yıllarında hız kazanmış, kent merke- masını da etkilemiştir. Ortaçağ ve onu izle- zinde birbirini dik kesen cadde ve sokaklar yen dönem içinde şehir karakteri, genelde açılmıştır. Bu caddelerden en önemlisi, gü- iç kalenin bulunduğu Alaeddin Tepesinin nümüzde de önemini devam ettiren Alâed- çevresinde bir daire içinde gelişen merkez din Tepesi ve Mevlana Külliyesi arasında ve o merkeze yönelen ışınsal yollardan iba- uzanan Mevlana Caddesi’dir (Kuştepe, rettir (Kuştepe, 2011). 2011). Osmanlılarda merkezi bir imparatorluğun 19. ve 20. Yüzyıllarda Mevlana Külliyesi ve sağladığı otorite nedeniyle, surlar eski öne- çevresinin kentin prestij yerleşme alanı ol- mini kaybetmiştir. Ancak şehre gelen yolla- ması ile birlikte, kentin zengin tüccar ve rın giriş noktaları, yine sur kapıları olmuş- memurlarının konutlarının bulunduğu Mev- tur. Her kapının çevresi birer sanat ve tica- lana Caddesi’nde 2-3 katlı binalar yüksel- ret bölgesi haline gelmiş ve açılan meye başlamıştır. Tarihi kent merkezinin dükkânlar ile buralarda çarşılar oluşmuştur. sınırlarının belirginleşmesinde, gömülü ka- Şehre gelen yolların bağlandığı bu sur ka- nallar sistemi olarak tanımlanabilecek eski pıları, şehir içi yol sisteminin oluşumunda ulaşım omurgasının, sınırlandırıcı bir etkisi etkili olmuştur (Şekil 11). olmuştur. Tarihi süreç içerisinde Konya, tek merkezli bir kent olarak gelişme göstermiş- tir. Kentin merkezi iş alanlarını, Alaeddin Tepesi ve çevresi oluşturmaktadır (Kuş- tepe, 2011). 1900 -1923 yüzyılın başları Osmanlı İmpa- ratorluğu’nun girdiği ve mağlup olarak ay- rıldığı 1. Dünya Savaşı’nın olduğu dönem- dir. Bu dönemde Mevlana Caddesi üze- rinde bulunan birçok mimari eser yanlış po-

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample litikalar sonucu yok olmuştur. Alaeddin te- mesajları, Konya’dan dünyaya yayılan bir pesi ile hükümet konağı arasında bulunan çığdır. Kabrinin bulunduğu ve şuanda Mev- 9 medrese ve 2 cami yıkılmıştır. Mevlana lana Müzesi olarak adlandırılan dergâhın, Caddesi de bu dönemde açılmıştır (Kuş- Türkiye’de en çok ziyaret edilen müzeler tepe, 2011). arasında olmasından dolayı, Konya ve Tür- kiye için etkili ve önemli bir değer haline 3.1. Mevlana Caddesinin Konya İçindeki gelmiştir. Bugün dünyanın farklı ülkelerin- Yeri ve Önemi den birçok turistin ziyaret ettiği Mevlana Konya’nın kent kimliğini oluşturan en Müzesi, mimarisinden çok Mevlana’nın önemli iki unsurdan biri Alaeddin Tepesi di- inanç, hoşgörü ve düşünceleri nedeniyle ğeri de Mevlana Türbesidir. Bu ikisini bir bi- insanları Konya kentine çekmektedir (Kon- rine bağlayan ise Mevlana Caddesi’dir. yalı, 1965). “Kentin merkezi iş alanlarını, Alâeddin Te- Son verilere göre Ayasofya ve Topkapı Mü- pesi ve çevresi oluşturmaktadır. Tarihi kent zesi’nden sonra Türkiye’nin üçüncü en çok merkezi ise Alâeddin Tepesi ile Mevlana ziyaret edilen müzesi (Şekil 13) olan Mev- Külliyesi arasında, kentin en önemli ulaşım lana Türbesi ve Müzesi Selçuklu dönemi- arteri olan Mevlana Caddesi'nin üzerinde nin yanı sıra Osmanlı ve Cumhuriyet döne- yer almaktadır. Alâeddin Tepesi ile Mev- minin mimari eserleri ile birlikte tarihi kent lana Külliyesi arasında yer alan tarihi kent dokusu içinde yer almaktadır. merkezi, tarihi kimliğinin yanı sıra, halen merkez işlevlerinin yoğun olarak bir arada bulunduğu, kent içinde ulaşılabilirliği en yüksek olan alandır. Cadde üzerindeki tarihi eserlerin büyük bir kısmı yok olmasına rağmen halen kentin kültürel hafızası konu- mundadır. Mevlana Caddesinin tarihi ile

Konya Kent tarihi arasında büyük bir para- lellik söz konusudur (Kuştepe, 2011), (Şekil

12).

Şekil 12. Mevlana Caddesi 1920’li yıllar.(Kuş- tepe, 2011).

3.2.Konya Kentinde Mevlana Müzesi’nin Yeri Ve Önemi Türk-İslam âleminin en önemli şahsiyetle- rinden olan, tasavvuf ve tefekkürün öncüsü Mevlana Celaleddin Rumi, yaşamı boyunca insanları düşünceleri ve yaşayışıyla her zaman etkilemiş, ölümünden sonra ise bu etki kitlelere yayılmıştır. Mevlana, millet olarak duygu ve düşüncelerimizin tercüma- nıdır. İslamiyet’in hoşgörüsünü, kardeşli- ğini ve vizyonunu temsil etmektedir. Bugün müzenin yaşattığı Mevlana’nın fikirleri ve

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Şekil 13. 2015 Yılı (Ocak-Eylül) Dönemi Ziy aretçi Bazda İlk 20 Müze ve Örenyerlerimiz (URL - 6)

Söz konusu durumda Mevlana Müzesi'nin rıca, Konya'nın hak ettiği prestiji kazanma- önemi ve değeri çok iyi anlaşılmaktadır. sına engel olmaktadır. Bir yanda Mev- Mevlana, inşa edildiği alana hâkim edası, lana’nın değer olarak gördüğü Konya ken- türbenin kapıları arkasında birikmiş miras- tinde değerlenmesi ve hak ettiği değerin ların halk tarafından bilinmesi ve kabul edil- kabul görmesi var iken, diğer yanda kentin mesi gibi etkenler sayesinde, diğer yapı- değerinin görülememesi ve sunumunun larla arasında hem gözle görülen, hem de (sergilenmesinin) sağlanamaması ile Mev- hissedilen bir sınır oluşturmuş, Mevlana’yı lana’dan kopuk kalması açık olarak görül- bir odak noktası ve işaret öğesi haline ge- mektedir. Konya kenti teorikte Mevlana tirmiştir. Ancak bu unsurlar aynı özelliklere şehri olarak bilinmektedir. Fakat uygula- sahip olmayan, alandaki ticaret ve konut mada kentte Mevlana vardır, Kentin varlığı dokuları arasında artık neredeyse göze ise (sergi bağlamında) söz konusu değildir. çarpmayan tarihi eserlerle arasında bir Düşünülenin aksine Mevlana Konya’da ilk uçurum oluşturmaktadır. Kentin bu değer- akla gelen değer olunca önemi tam olarak lerinin etkisiz kalması ve Müze ile bütünlük kavranamaz. Diğer tarihi eserler ve diğer oluşturmaması aynı değerde kentsel sorun kent parçaları tarafından desteklenen, aynı olarak değerlendirilmektedir. Konya ken- zamanda onları destekleyen-bütünleşen tine gelen turist sayısı yıllara göre artış sunum kompozisyonu tekilde ve bütünde gösterirken (Şekil 14), yerli ve yabancı tu- önem oluşturmaktadır. Bütüncül yaklaşım ristlerin sadece Mevlana odaklı kültürel ge- ile kent merkezinin prezentasyonu ile zilerini tamamlamaları, Konya kentinin sa- Konya kenti gelecekteki en kuvvetli desti- hip olduğu diğer değerli tarihi yerleri ve mü- nasyon noktalarından biri olacaktır (Kon- zeleri konsept dışında bırakmaktadır. Ay- yalı, 1997).

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample

sergi elemanlarıdır. Sergilenecek nesne kendileridir ve döneminin şaheserleridir. Kent merkezi mimari değerleri ile açık bir müze alanı olarak var olmakta iken istatik- sel verilerde ve kent dışından görünü- münde bu etki görülmemektedir (Kuştepe, 2011). 3.3. Kentsel Sergileme ve Senaryolar Selçuklu İmparatorluğuna ev sahipliği yap- mış; Mevlana Celâlettin-i Rumi’yi ağırlamış olan Konya, güçlü bir kimliğe sahiptir. Ta- rihsel süreçte edindiği önemli tarihi eserler, Meram bağları gibi doğal güzellikler bu kimliğin bir parçasıdır. Kent bu değerlerle gelişmiş, şekillenmiştir. Bu bağlamda kente gelen yerli ya da ya- bancı turist; şehri; tasarımı, düzenlenişi, görünümü ve yapılarının mimari özellikle- riyle algılamaktadır. Bu doğrultuda bellek- lerinde algılanan şehir, izler bırakmaktadır. Konya’da en bilinen bellek öyküsü Mevlana Celâlettin-i Rumi’dir. Ancak Konya’nın Şekil 14. Konya Kentine Gelen Turist Sayısı. daha geniş çaplı hikâyeleri vardır. Konya kenti kurulduğundan bu yana, Alâeddin Te- Konya kent merkezi Alâeddin Tepesi etra- pesi ve çevresinde gelişmiştir. Eski bir hö- fında şekillenmiştir (Şekil 15). Selçuklu yük olan bu Tepe, yıllarca Konya’da bir ni- başkenti olan şehir Selçuklu mimarisi ile ön rengi noktası olma özelliği göstermiş ve plana çıkmakla birlikte farklı dönemlerin geçmişten günümüze kadar Konya kentinin eserlerini de sahiplenmektedir. kimliğini yansıtan önemli unsurlarından biri olmuştur (Erdem ve ark.,2003).Kent merkezinde bulunan Alaeddin tepesi, kente gelen gözlemcileri kendine çekmektedir. Aynı zamanda bu tepenin etrafında, İnce Mi- nare, Karatay Medresesi, Sahibi Ata Cami ve Müzesi gibi mimarisiyle ve hikâyesiyle güçlü mekânlar da bulunmaktadır. Kente gelen ziyaretçiler dönüşlerinde, tepeye ya- kın konumlanmış bu değerlerden habersiz, sadece Mevlana ve onla ilişik oluşumları alıp gitmektedirler. İstenilen Konya bütün- Şekil 15. Konya Kent Merkezinden Eski Bir cül olarak tüm değerleriyle algılanıp, bel- Görüntü(URL - 7) leklere yer etmesidir. Bunun için bu kopuk- luk giderilmeli ve Konya her yönüyle tanıtıl- Karatay Medresesi ve İnce Minareli Med- malıdır. Şekil 16’da Konya tarihi kent mer- rese günümüzde müze olarak hizmet veren kezinde sergiye değer mekânlar yer almak- Selçuklu eserleri olarak Alaeddin Tepesi tadır. Bu mekânların ve yapıların bütüncül etrafında yer alan mekânlardır. Alaeddin olarak sergilenmesi için kent merkezinde Cami ve İplikçi Cami Selçuk Dönemine ait bir güzergâh dâhilinde gezi rotası oluşturul- mimari eserlerdir. Bu eserlerin yanı sıra malıdır. Bu rotanın cazip ve kullanılabilir ol- Sırçalı Medrese ve Sahip Ata Medresesi de ması önemlidir. Gelen turistin veya ziyaret- Selçuklu döneminin değerli eserlerinden- çinin için cazip olması kullanımını artıran dir. Müze olarak kullanılanlarının sahip ol- en büyük etmendir. duğu sergi elemanlarının yanı sıra her bir mekân mimari özellikleri ile direkt kendileri

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

ile entegre edilerek bütüncül olarak sergileme hizmeti vermelidir. Kent üzerinde ya- pılacak her müdahalede bütüncül yakla- şımlar temel hedef olarak dikkate alınmalı- dır. Konya’da Mevlana Müzesinin oluşturduğu derin etkiye karşın diğer müzelere ve mü- zeciliğe verilen değer ne yazık ki dünya ça- pında bir düzeye ulaşmamaktadır. "Müze" kavramı, özellikle genç nesilin "sıkıcı mekânlar" algısını yıkamamaktadır. Sergi- lemede kullanıcıların demografik ve sosyo- kültürel yapısı göz önünde bulundurulmalı- dır. Müzelerde her kesimin ihtiyaçları dikkate alınmalı ve her kesime hitap edecek işlevler yer almalıdır. Sergilemenin fiziksel ve canlı olarak yapıl- masının yanı sıra sanal olarak tüm dün- yaya açılması ulaşacağı kitlelerin hızla art- masını sağlayacaktır. Genç neslin internet kullanımının yüksek olduğu bilindiğinden özellikle bu grubun müzelerle tanıştırılması için ilgi çekici web sayfaları hazırlanması yerinde bir uygulama olacaktır. Müzelere ait web sayfalarının açılmasıyla müzenin ve koleksiyonlarının 360 derece panaromik görüntüsü internet kullanıcısına ulaşabil- mektedir. Ekonomik, zamansal, mekânsal nedenlerle gidilip görülmesi zor müzelerin Şekil 16. Konya Tarihi Kent Merkezi ve Sergiye çoğuna sanal müzecilikle ulaşılabilmekte- Değer Mekânlar dir. İnternet bağlantısı dışında hiçbir mali- yeti olmayan, mekânsal sıkıntıları bulun- Konya Mevlana Celâlettin-i Rumi ile ulusla- mayan bu modern uygulama, müzecilik fa- rarası platformda yer edinmiştir ve bu sa- aliyetlerini geniş kitlelere yaymak bakımın- yede büyük etkinlikler gerçekleştirmiştir. Bu dan oldukça başarılıdır. Bu şekilde eser ve sebepten kentin iyi sergilenmesi, stratejile- müzeler hakkında merak duygusu uyandı- rin iyi planlanması kent imajı için büyük rılırken, eserlerin internet ortamında detaylı önem taşımaktadır. incelemesine de olanak sağlanmaktadır Konya’da müzelerin çoğu eski mimariye (Düzgün, 2007). Bu uygulamada da kentin sahip tescilli yapılardan oluşmakta ve bu bütüncül sergilemesi göz ardı edilmeden yapılar üzerinde büyük değişiklikler yapıla- tüm eserlerin ve yapıların birlikte sanal or- mamaktadır. Müze binası olarak tasarlan- tamda yer alması sağlanmalıdır. mayan yapılarda eser vitrinleri, bina mima- Kent imajına katkıda bulunacak sergi ve ta- risine uydurulmaya çalışıldığında eserin nıtım amacı olan tüm unsurları da, kente görüntüsünü olumsuz etkilemektedir. Bu- gelen misafirlerin kolaylıkla gezebilme nun yanı sıra, tescilli yapıların kendisi de imkânı bulabileceği, müze gibi bir plat- birer kültür varlığı olması sebebiyle kimi za- formda sunmak mantıklı bir öngörüdür. man binayla eser birbirini tamamlayabile- Müze, kenti bütün olarak algılamayı sağla- ceği gibi kimi zaman da eser, yapının göl- yan ve akıllarda kalması bakımından po- gesinde kalmaktadır. Bu yüzden, kendisi tansiyeli yüksek olan bir platformdur. Ay- de birer sergi elemanı olan yapılarda sergi- rıca müze gibi bir oluşum; günümüzde lenecek eserin niteliğine dikkat edilmelidir. kentsel dönüşümün yitirdiği bazı yaşanmış- Ayrıca günümüz mimarisi ile yapılacak yeni lıkları da saklamaktadır. İnsanlar, müzeyi müze yapıları mevcut diğer müze yapıları gezdiklerinde kent değerlerinden iyi ya da

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample kötü, olumlu veya olumsuz tüm değerlerini Sergilemenin ve tanıtımın güçlü sesini du- ve içeriğini bilmelidir. Sergi değeri olan her yurmuş ve yankılarının etkisini görmüş ola- objenin veya ürünün hikâyelerini dinlerken, caktır. günümüzdeki haliyle anlamaya çalışmak Bu sergilemedeki amacın sonucu olarak mümkün olmayacaktır. Değişim ve dönü- karşımıza çıkacaktır (Şekil 17). Özgün ken- şümdeki süreç, gelinen son nokta o sergi tin nitelikli değerlerinin anıcı zincirleri ile ürününün kullanıcı üzerindeki etkisini ve al- dünyaya aktarılması farklı kentlerin bilin- gısını oluşturacaktır. Örneğin Alaeddin mesini ve farkındalığını ortaya koyacaktır. Cami’sinin uzunca bir yaşanmışlıklar serü- Konya Kenti gibi her kentin özgün olduğu veni vardır ve bu serüvende sergi ürünü- değerler ve birikimler vardır ve bunların müz Cami’nin değişimi-dönüşümüdür. sergilenmesi gerekmektedir. (Şekil 18). Kent bütününe bakıldığı zamanda durum aynı şekildedir ve kentin yaşayan bir orga- nizma gibi değişim ve dönüşümü söz konusudur. Cumhuriyetin başında Konya’nın sergilenmesi ile günümüz Konya Kentinin sergilenmesi ve senaryoları kesinlikle farklı olacaktır. Dönüşümler ve süreç sergilenen değerin niteliğini artıran veya azaltan bir etki olarak girdi sağlamaktadır. Dönüşen kentin dönüşen sergi sistemi her zaman canlı ve diri kalmak zorundadır. Böylelikle bireysel sergilenmeden, kentsel ve bütün- cül sergilenmeye doğru tüm eğilimler pozitif ve optimum düzeyde olacak ve kentsel etki devam edecektir. Müze platformu, kentin tanıtımı için çok Şekil 17. Konya Kentinin Mimari Sunum Değer- önemli bir yere sahip olup insanlara, eski leri kent hakkında, o dönemlerin mimarisi, ya- şanmışlıkları, kültürleri ve gelenekleri gibi birçok konuda bilgi vermektedir. Tarihine saygılı ve bizden sonraki nesillere değerli bir miras bırakmak adına duyarlı insanlar olarak, güzel kentimizi uluslararası platformda olası senaryolarla sergilenmeli ve gelecekteki imajına katkıda bulunulmalıdır. Tarih boyunca birçok medeniyetlere ev sahipliği yapan, Konya'daki sosyal ve kültürel yapı; insanlarda merak uyandır- makla birlikte, insanların değerine değer katıp öğrendikçe gelişmelerine katkı sağla- Şekil 18. Konya Kentinin Özgün olduğu Değer- maktadır. Kentler insanları (kullanıcıları) leri ve Birikimlerinden Örnekler kendilerine çekerler veya diğer bir deyişle 4.SONUÇ çağırırlar. Bu farklı seslerle veya farklı söy- lemler ile olabilmektedir. Konya kentinin Mevlana Müzesinin Türkiye ve dünyadaki büyük çağrısı da Mevlana’dır ve ziyaretçiler toplayıcı etkisi müzenin yıllık iki buçuk mil- O’nun vasıtası ile kente gelmektedirler. Fa- yon ziyaretçi popülasyonu ile görülmekte- kat Mevlana’nın çağrısı daha geniş ve dir. Kentin sahip olduğu birçok farklı değer- kentsel bir boyuta dönüşmeli ve kent su- lerin üstünde bir konuma sahip olan Mev- numu - kentin bütüncül sunumu ile şekillen- lana ve O’nun global söylemleri ile büyük melidir. Eğer kent, seni kendine çağırmayı bir çekim noktası olan Müze ise kentin so- başarırsa veya başarmışsa, tıpkı bir müze- yut ve somut vitrini haline dönüşmüştür. nin kendisine kullanıcıyı çektiği gibi kent Müzenin bulunduğu konum, kent içindeki imajının ve etkisinin değeri bilinecektir. yeri ve çevresinin şekillenmesi kent dışı

Semerci & Alagöz İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

kullanıcılar için Konya Kentinin görünü- KAYNAKLAR münü oluşturmaktadır. Mevlana Müzesinin ve çevresinin bu etkisi Konya için kesinlikle Altunbaş, A.,& Özdemir, Ç., (2012). Çağdaş Müzecilik Anlayışı ve Ülkemizde Müzeler. önemlidir ve kabul edilen bir olgudur. Fakat Ankara, 5-20. Kentin sadece Mevlana ile özelleşmesi ve kentin güçlü geçmişine ait eserlerin geri Atasoy, S. (1994). Çağdaş Müzecilik Anlayışı ve planda kalması sergilemenin yanlış yapıldı- Türk Müzeciliği. Anons Plastik Sanatlar Der- ğının göstergesidir. Bireysel ve bağımsız gisi, 41-42, İstanbul. olarak sergileme ile sadece Mevlana’nın Allwood, J., & Montgomary, B, (1989). Exhibi- öne çıkması, Selçuklu Başkenti Konya için tion Planning and Design. London: B.T. eksik ve yetersiz bir sunumdur. Bu şekilde Batsford Ltd. süregelen sergileme Kentin yanlış-eksik al- gısına sebep olmaktadır. Aynı zamanda Deniz, K. (2004).Konya’da Farklı Üç Kentsel kentin ekonomik ve sosyo-kültürel yapısını Mekanda Kent Kimliği Üzerine Bir Araş- zayıflatmaktadır. Bu nedenle öncelikle tırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, S.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Tezi, Konya. Kent Merkezinin bir bütün olarak sergilenmesi üzerinde durulmalıdır. Mevlana’ya ek Düzgün, O. (2007). Sanal Müzecilik ve Müzele- olarak diğer sergi unsurları ve eserlerin bir- rimiz. Geçmişten Geleceğe Türkiye'de Mü- biri ile ilişkilendirilmesi yapılmalı ve kentin zecilik I Sempozyum (21-22 Mayıs), Dizayn asıl imajını ortaya konacak unsurlarla des- Ofset Basım Sanayi Matbaacılık, s. 217- teklenmesi sağlanmalıdır. Kente gelen tu- 220, Ankara. rist ve ziyaretçilerin öncelikle kenti algıla- Erdem, R., Deniz, K., Kızıldağ, Y., & Çakırer, Y. masına yardımcı olunmalıdır. Sonrasında (2003). Plan Kararlarının Konya Kent Kimli- Mevlana’nın kentteki yeri ve önemine dik- ğine Etkisi. Konya Planlama Tartışmaları kat çekilmelidir. Bu bağlamda Mevlana’nın Kolokyumu, Konya. neden Konya Kentini tercih ettiği daha net olarak ortaya çıkmaktadır. Çünkü kentin ta- Eyice, S.(1990). Müzeciliğimizin başlangıcı ve Türk-İslam Müzeleri. Müze/Museum s. 5-8, rihi, kültürel ve sosyal birçok değeri güçlü ed. İnci Bayburtluoğlu Mevlana olgusunu destekleyecek ve daha üst seviyelere taşıyacak bir potansiyele sa- Karpuz, H. (1998). Fotoğraflarla Geçmişte hiptir. Fakat bu değerler Mevlana’dan uzak Konya. İstanbul, 22-169. ve kopuk bir görünüme sahiptir. Konya Konyalı, İ. H. (1965). Abideleri ve Kitabeleriyle merkezinde İnce Minareli Medrese Müzesi, Konya Tarihi. Konya. Karatay Medresesi Müzesi, Sahipata Külli- yesi, Sırçalı Medrese, Arkeoloji ve Etnoğ- Konyalı, İ., H., (1997). Abideleri ve Kitabeleri rafya müzeleri Konya’nın kentsel ve özgün İle Konya Tarihi. Ankara: Enes Kitap Sa- değerleri olarak temsil değerleri yüksek rayı, Burak Matbaası. yerleridir. Bu mekânlar ve değerler birbirine Kostof, S. (1999). The City Shaped, Thames& çok güçlü bağlarla bağlı olan mekânlardır. Hudson. Ama yanlış sergi kültürü nedeniyle birbirin- den kopuk ve bağımsız olarak kent içinde Kuştepe, A. (2011). Mevlana Caddesi Tarihi Do- yer almaktadır. Mevlana Müzenin adeta bi- kunun Analizive Süreç İçinde Değişimi. Ya- rer alt konu ve dalı olan bu mekânlar sanki yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk kentsel boşluklar halinde görünmeyen Üni., F.B.E., Konya. alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu Madran, B. (1999). Müze Türleri, Yeniden Mü- mekânların ve diğer Tarihi dokuda yer alan zeciliği Düşünmek. Ed. Atagök, Tomur. İs- farklı dönemlere ait mimari değerlerin ken- tanbul. dini sergileyememesi Konya kenti için Nasar, J.L. (1998).The Evaluative Image of the önemli bir eksikliktir. Bu eksikliğin gideril- City. Sagepub., London. mesi kente ekonomik, sosyo-kültürel, fiziksel olarak çok büyük katkı sağlayacaktır. Odabaşı, A. S. (1998). 20. Yüzyıl Başlarında Aynı zamanda kentin asıl ve gerçek yapısı Konya’nın Görünümü. Konya, 13-149. tanıtılmış olacaktır. Önder, M. (1962). Mevlâna Şehri Konya (Tarihi Kılavuz). Konya: Yeni Kitap Basımevi.

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

Urban Exhibition Scenarios: Konya City Sample

Özkasım, H., & Ögel, S. (2011). Türkiye'de mü- URL - 1: http://v3.arkitera.com/h63750- zeciliğin gelişimi. İtüdergisi/b, 2(1), 96-102, dunya-muzeler-gunu.html, alındığı ta- İstanbul. rih:06.01.2016

Pasinli, A. (2002). Türkiye Müzeleri. Ankara: URL - 2: http://buildipedia.com/aec-pros/featu- T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. red-architecture/frank-o-gehry-guggenheim-museum-bilbao, alındığı ta- Pulhan, G. (2007). Müze Gezmek: Bir Kaşık Acı rih:06.01.2016 Şurup. Geçmişten Geleceğe Türkiye'de Mü- zecilik I. Sempozyum (21-22 Mayıs). Dizayn URL – 3: http://www.arcspace.com/CropUp/- Ofset Basım Sanayi Matbaacılık, 157-161, /media/49603/maxxi_2.jpg, alındığı tarih:06.01.2016 Ankara. URL – 4: http://www.mimdap.org/?p=44610, Semerci, F., & Uğur, B.,S. (2017). Geleneksel alındığı tarih:06.01.2016 Konya Evlerinin Mimari Değerlerinin Analiz Edilmesi. Uluslararası Hakemli Tasarım ve URL - 5: http://www.besiktasyasam.com/besik- Mimarlık Dergisi, Kocaeli. tasta_tarih_dolmabahce_sarayi.htm, alın- dığı tarih:06.01.2016 Tapur, T. (2009). Konya İlinde Kültür Ve İnanç Turizm. Uluslararası Sosyal Araştırmalar URL - 6: http://dosim.kulturturizm.gov.tr/muze- Dergisi, The Journal of International Social istatistikleri,alındığı tarih:06.01.2016 Research, 2(9), 473-492. URL - 7: http://www.superaktif.net/gezi/konya- alaaddin-tepesi,alındığı tarih:06.01.2016