RHIFYN ARBENNIG I Groesawu'r EISTEDDFOD I GAERDYDD
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
BWRLWM TAFWYL rhifyn arbennig 2018 i groesawu’r eisteddfod i gaerdydd Beth yw Y Dinesydd? Ychydig o gefndir Y Dinesydd apur bro ardal Caerdydd a’r Fro yw Y Gwilym Roberts P Dinesydd. Ceir deg rhifyn y flwyddyn, ac fe welwch ynddo newyddion ôl ym mhumdegau’r ganrif ddiwethaf ymddangosodd diweddaraf sefydliadau Cymraeg y N cylchgrawn o’r enw Y Gaer ar gyfer trigolion brifddinas, gan gynnwys ysgolion, capeli Cymraeg Caerdydd. Roedd y cylchgrawn hwn o faint ac eglwysi, corau a chymdeithasau a hanner papur ffwlsgap, a’r gŵr oedd yn gyfrifol amdano chlybiau, yn cynnwys chwaraeon, a oedd Carey Roberts. Ond, yn anffodus, ar farwolaeth gweithgareddau Menter Caerdydd a Carey, daeth y cyhoeddiad hwn i ben. Menter y Fro. Mae’r Digwyddiadur yn nodi manylion am ddigwyddiadau o bob math. Y Gaer, mewn gwirionedd, oedd rhagflaenydd Y Dinesydd, a ymddangosodd am y tro cyntaf yn Ebrill 1973 Mae pob rhifyn hefyd yn cynnwys – diolch, yn arbennig, i frwdfrydedd heintus y Dr erthyglau ‘rheolaidd’, fel Cwmni’r Meredydd Evans (Merêd) a chriw bychan o selogion yr Dysgwyr, Bwytai Merch y Ddinas, Cerdyn iaith yn y ddinas. Post, a Gwylio’r Geiniog. Ceir hefyd ddwy gystadleuaeth boblogaidd, y Dinesair a Golygydd cyntaf y papur oedd Norman Williams oedd Pobol y Rhigwm. yn byw yn Rhiwbeina ar y pryd ond sy bellach yn byw yn ardal Caernarfon. Gellir prynu’r papur mewn nifer o siopau yn yr ardal, a chaiff ei ddosbarthu Ar y dechrau dim ond criw bach o bobl megis Robin i danysgrifwyr. Gellir tanysgrifio i Jones (BBC), Cen Williams, Siân Emlyn ac eraill oedd yn dderbyn copi ar-lein, hefyd. cyfarfod yn fisol i roi’r papur at ei gilydd cyn mynd â’r proflenni at yr argraffwyr. Du a gwyn oedd y print am Mae ôl-rifynnau i’w gweld ar ein flynyddoedd ond erbyn hyn mae diwyg modern i’r papur, gwefan, http://dinesydd.cymru ynghyd ag â lluniau mewn lliw llawn yn britho’r tudalennau. eitemau ychwanegol – yn y ffenest ‘Newyddion’. Beth am daro i mewn? Cafwyd llu o olygyddion gwirfoddol ar hyd y blynyddoedd ac oni bai am eu gwaith clodwiw byddai’r Cydnabyddir, â diolch, gymorth papur wedi dod i ben ers amser. Erbyn hyn, mae’r ariannol gan Lywodraeth Dinesydd yn 45 oed ac yn gallu ymfalchïo yn y ffaith mai Cymru a hefyd gan nifer o hwn yw’r papur bro hynaf yn y wlad. gymdeithasau ac unigolion. Fuodd y 45 mlynedd hynny ddim heb ambell ddigwyddiad a gynhyrfodd y dyfroedd, megis pan ymddangosodd cyfres o erthyglau dan yr enw ‘Dyddiadur Siopau sy’n gwerthu’r Dyn Dwad’ a achosodd i ambell gapel fygwth peidio â Dinesydd dosbarthu’r papur oherwydd natur y cynnwys, oedd braidd yn risqué yn eu tyb nhw! CABAN, Pontcanna Un uchafbwynt uchelgeisiol oedd cyhoeddi’r Dinesydd CANT A MIL VINTAGE, 100 Whitchurch Rd. yn ddyddiol yn ystod wythnos ‘Y Genedlaethol’ yn ardal CHAPTER, Treganna Pentwyn yn 1978. Roedd hyn yn dipyn o gamp, mewn DERI STORES, Rhiwbeina gwirionedd. Dro arall, cyhoeddwyd Atodiad arbennig i GRIFFIN BOOKS, Penarth groesawu’r Eisteddfod i Gaerdydd yn 2008. A dyma ni, yn PAPERWEIGHT, 22 Wellfield Road 2018, yn croesawu’r Eisteddfod gyda’r rhifyn arbennig SIOP BODLON, Yr Hen Lyfrgell, Yr Ais hwn. SIOP Y FELIN, Yr Eglwys Newydd Ein nod yw dangos a dathlu y bwrlwm o Gymreictod VICTORIA FEARN GALLERY, Rhiwbeina sydd ym mywyd y brifddinas a’r Fro erbyn hyn. Gobeithio y cewch chi sy’n ymweld â’r ardal yr wythnos hon gyfle i brofi peth o’r bwrlwm hwnnw – mae e wir yn ysbrydoliaeth i ni i gyd yn ein hymdrechion dros ‘y pethe’. Golygwyd y rhifyn arbennig hwn gan y Tîm Golygyddol a gofalwyd am faterion eraill gan y Tîm Busnes. Gwahoddwyd unigolion i gyfrannu at y Y Dinesydd cynnwys, a gwerthfawrogir eu Papur Bro cyntaf Cymru parodrwydd i’n cynorthwyo. Er cof annwyl am Merêd, ac i ddiolch o galon i’r holl gefnogwyr ar hyd y blynyddoedd. Diolch yn fawr hefyd i bawb sydd wedi hysbysebu yn y rhifyn hwn – gan ein galluogi i’w ddosbarthu yn rhad ac am Mae’n gostrel i ddiogelu – ein hiaith; ddim. Mae’n rhodd hardd i’w rhannu; Cysodydd: Eirian Dafydd Hwn yw teg drysor pob tŷ, Argraffwyr: Gwasg Morgannwg, A dolen i’r holl deulu. Castell-nedd Robin Gwyndaf 2 Y CYNGHORYDD HUW THOMAS Arweinydd Cyngor Caerdydd CROESO leser o’r mwyaf yw P croesawu’r Eisteddfod i Gaerdydd. Am y tro cyntaf erioed, ni fydd ffens o amgylch y Maes. Mae hyn yn symbolaidd – dw i’n credu y dylen ni achub ar bob cyfle i ASHOK AHIR sicrhau bod yr iaith Gymraeg yn agored i bawb. Does gen i Cadeirydd y ddim amheuaeth y bydd trigolion Caerdydd – Pwyllgor Gwaith siaradwyr Cymraeg, Saesneg neu, yn wir, unrhyw rai o’r 100 o ieithoedd sy’n cael eu siarad yn ein dinas – yn cofleidio’r digwyddiad. Bydd hi’n Eisteddfod i bawb. ae cannoedd o ddigwyddiadau wedi eu cynnal Chwarter canrif yn ôl, byddai ymwelydd â M dros y ddwy flynedd ddiwethaf i godi arian Chaerdydd wedi bod yn annhebygol iawn o tuag at y gronfa leol a hefyd i godi ymwybyddiaeth glywed gair o Gymraeg yn cael ei siarad yn ein am y brifwyl ar draws y brifddinas. Rwy’n prifddinas. Fel mae agweddau wedi newid! ddiolchgar iawn i’r holl bwyllgorau apêl am eu Disgwylir i Gaerdydd dyfu’n fwy na phob gwaith diflino ac mae wedi bod yn bleser cael Awdurdod Lleol arall yng Nghymru gyda’i gilydd, cydweithio a phrofi eu brwdfrydedd cyson. ac o dan fy arweinyddiaeth i, mae’r Cyngor yn ymroddedig i alluogi’r iaith Gymraeg i fynd o Hefyd, hoffwn ddiolch i aelodau’r pwyllgor gwaith nerth i nerth. – mae’r creadigrwydd a ddangosir yr wythnos hon yn ganlyniad i ymdrechion llwyth o unigolion Fel y brifddinas, mae Caerdydd hefyd yn siarad ymroddedig. Gyda’n gilydd rydym wedi creu cyffro Cymraeg â’r byd. Trwy gyfrwng digwyddiadau a chyfleoedd cymdeithasu yn y Gymraeg i Gymry rhyngwladol mawr, fel Cynghrair y Pencampwyr rhugl a dysgwyr Caerdydd yn ogystal ag estyn UEFA a Ras Fôr Volvo, mae’r Gymraeg wedi ei croeso i’n cymdogion di-Gymraeg er mwyn eu chlywed ar lwyfan byd-eang. cynnwys yn ein gŵyl unigryw. Mae ein prifddinas ni yn un sy’n gweithio i Mae Eisteddfod Caerdydd 2018 yn perthyn i holl Gymru. Dw i wrth fy modd fod ein dinas yn rhoi drigolion ein prifddinas a’r wythnos hon fe welwch llwyfan i un o draddodiadau pwysicaf Cymru, ond ein prifddinas ddwyieithog ar ei gorau – hefyd ein bod yn helpu i ddod â’r Eisteddfod at mwynhewch! fwy o bobl nag erioed o’r blaen. Dwi’n llawn cyffro am yr hyn y gallwn ni ei gyflawni nesaf. cyfnewidfa i groesawu Eisteddfod Genedlaethol 2018 i Gaerdydd Ar lannau Taf, i’r Gyfnewidfa Lo fe dyrrai dynion busnes dirifedi i brynu diemwntau du y fro i yrru peiriant ager llong a ffatri. Ac yno – os yw’r stori’n wir – yr ysgrifennwyd gyntaf siec werth miliwn, a’r cyffro’n werth ei weld, a’r sôn yn hir fod yma, yng Nghaerdydd, y ffasiwn ffortiwn! Mewn ‘cyfnewidfa’ arall yn y Bae gosodwyd nod o godi miliwn eto – nid punnoedd, ond siaradwyr y Gymraeg yn gyfoeth gloyw gwlad heb ’r un pris arno. Camp maes agored prifwyl y brifddinas fydd cynnu torf yn Gymry newydd eirias. Cofiadur yr Orsedd a'r Dirprwy Christine James Archdderwydd Christine 3 Caerdydd ngweddill y ddinas, aeth yr economi ôl- CAERDYDD: Y BRIFDDINAS ddiwydiannol o nerth i nerth. Yn 1987 caewyd gwaith dur East Moors; yn ei le ymddangosodd DDOE, HEDDIW AC YFORY gwasanaethau a chanolfannau galwadau yn Hefin Mathias arbenigo mewn cyllid ac yswiriant. Yn ategu hynny bu twf ym mhwysigrwydd swyddi yn y cyfryngau, r yr ugeinfed o Ragfyr 1955 cyhoeddodd y yn arbennig wedi lansio S4C yn 1982. Adlewyrchai A llywodraeth mai Caerdydd fyddai prifddinas hynny, yn ei dro, dwf y diwydiant hamdden, gyda Cymru o hynny ymlaen. Roedd hi’n bencadlys i llu o westai newydd yn ymddangos yn y ddinas. nifer o sefydliadau cenedlaethol megis yr Yn y sector cyhoeddus, Cyngor Caerdydd yw’r Amgueddfa Genedlaethol a’r BBC, roedd ganddi cyflogwr mwyaf o ddigon; ochr yn ochr â hyn, brifysgol a cholegau meddygol a phensaernïol, gwelwyd cynnydd mawr mewn buddsoddi ym coleg cerdd a drama yn ogystal â choleg hyfforddi meysydd iechyd ac addysg. athrawon. Ers dechrau’r ganrif hefyd buasai Parc yr Arfau yn ganolfan genedlaethol i gemau rygbi Twf a datblygu pellach rhyngwladol. Wrth i’r boblogaeth gynyddu, cyfoethogwyd crandrwydd adeiladau Fictoraidd ac Edwardaidd Naw mlynedd yn ddiweddarach, yn 1964, daeth Caerdydd gan stadau ac adeiladau modern, hyn oll Caerdydd yn gartref i’r Swyddfa Gymreig a dyna yn ernes o’r egni a’r ddeinameg a’i gwnaeth yn ddechrau ar y broses o ddatganoli grym a ddinas yn y lle cyntaf. Ac mae cynlluniau helaeth ar arweiniodd at sefydlu’r Cynulliad Cenedlaethol yn y gweill i newid tirlun y ddinas ymhellach, gan 1999. Bu hynny o fudd mawr i’r brifddinas; gynnwys lleoliad newydd i bencadlys BBC Cymru o esgorodd ar lu o swyddi gweinyddol newydd a fewn tafliad carreg i’r orsaf ganolog, ychwanegiad wnaeth y ddinas yn atynfa i bobl o bob rhan o modern i’r orsaf ei hun, canolfan hyfforddi gwerth Gymru. Y newid allweddol hwn sydd i gryn raddau £11 miliwn ar gyfer y Llynges yn y Bae, campws wedi gwneud Caerdydd yn ddinas fwy Cymreig newydd gwerth £35 miliwn i Brifysgol Caerdydd, Y cyhoeddus a’r preifat yn cydweithio swyddfa dreth incwm newydd yng nghanol y Craidd y datblygiad hwn fu’r briodas hapus rhwng ddinas a nifer o brojectau cyffrous eraill.