Rhifyn Electronig Rhif
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
RHIF 435 RHIFYN MEDI-HYDREF 2020 AR Y WE RHIFYN ELECTRONIG RHIF TRI Os yw’n well gennych ddarllen papur na sgrin, gellwch ei argraffu'n rhwydd Os yw hi wedi bod yn 'gyfnod cloi', ni ddaeth y cystadlu a'r dathlu i ben ym mhob man. LlongyfarchiadaU I Llion Harries a Preseli Fly y ci defaid, enillwyr 'Ffermio: Treialon y Cŵn'; i deulu lleol sy'n mentro i fusnes gwerthu llaeth mewn potel 'Carningli Dairy; i Allison a staff 'The Flower Garden' yn dathlu deunaw mlynedd mewn busnes yn Abergwaun, ac i holl gystadleuwyr 'Carnifal Rhithwir Cwm Gwaun'. 'Sneb yn ardal 'Y Llien Gwyn' wedi bod yn segur yn ddiweddar! Mae'r hanesion i gyd yn y rhifyn hwn Y Llien Gwyn Medi-Hydref 00 Y Llien Gwyn - PORI YM MYD AMAETH Shwt i chi i gyd ? Ond ydyn ni mewn y byd yn dangos ei hun. Gan mai trafod Pwy sy’n neud beth sefyllfa ryfedd! Un cyfnod o’r haint y dyfodol yw’r pwnc, roeddwn yn Y PANEL GOLYGYDDOL ddifrifol wedi mynd ac un arall yn gyflym disgwyl llawer mwy o sylw i hyn yn y Bonni Davies, Penlanwynt, Cwm Gwaun ddatblygu nawr yng nghanol mis Medi. ddogfen newydd. Pan fo’r newyddion (01239 820333); Morys Rhys, Sgubor, Dinas Yn ffodus iawn mae’r sefyllfa yma yng yn sôn am danau yn nhalaith Oregon o’r (01348 811497); Lowri Williams, Maes Nghymru mymryn yn well ar y cyfan UDA sy’n fwy o ardal na holl diriogaeth Waldo, Abergwaun (01348 872819). nag ar draws y ffin. Hyn yn f’atgoffa o Cymru; taleithiau de’r UDA yn diodde’ gwestiwn sy’n mynd o gwmpas yn yr mwy o gorwyntoedd a llifogydd nag TRYSORYDD Almaen. “Beth sy’n ffinio ar wallgofrwydd erioed o’r blaen; sychder parhaol parthau Ann Hughes, Glandy, Dinas, Trefdraeth, llywodraethol?” Yr ateb yn ôl wyres sy’n amaethyddol India wedi achosi mwy na SA42 0XP (01348 811255). byw yno ydy “Cymru a’r Alban”. O leiaf 18,000 o hunan laddiadau ymysg ffermwyr mae’r Almaenwyr yn gweld bod synnwyr oherwydd methu talu dyledion; prinder SWYDDOGION HYSBYSEBU cyffredin yn creu cymuned ddiogelach. dŵr mewn nifer o wledydd; poblogaethau Iona a Meirion Williams, Pontiago Wrth sôn am “wallgofrwydd yn newynu a cheisio symud ohono, onid (01348 891656) llywodraethol” mae agwedd bresennol Prif yw hi’n amser i dalu sylw? Hynny yw Weinidog Prydain tuag at iechyd ariannol talu sylw a thrafod nawr. Trafod beth yw’r CYSODWYR y wlad yn rhyfedd. Rwy’n dal i feddwl bo posibiliadau, pa gnydau, pa anifeiliaid a Hedydd Hughes, Bonni Davies, Alwyn cydweithio yn well na chreu trafferthion phwy yw ein cwsmeriaid? Daniels. Cysodydd y mis hwn: Hedydd wrth farchnata. Ar ben hynny mae datgan Mae sôn ei fod yn gyfrifoldeb ar eich bod yn paratoi i dorri cytundeb ffermwyr i geisio darparu bwyd i bawb. DARLLEN PROFLENNI: Morys Rhys, rhyngwladol yn annhebyg o hwyluso Sôn hefyd bo mwy na digon yn cael ei Lowri Williams.. unrhyw drafodaeth ar farchnata gyda gynhyrchu nawr. Yn anffodus y diffygion Y LLIEN GWYN DRWY’R POST darpar bartneriaid newydd. Mae hyn yn oherwydd tlodi, dosbarthu a gwastraff Ann Hughes, Glandy, Dinas, Trefdraeth, bwysig i bawb, ond yn enwedig i ffermwyr sy’n creu’r prinder. A ydyn ni’r ffermwyr SA42 0XP Cymru. Rhaid gobeithio mai bygythiad yn anghofio edrych yn ddigon manwl ffôl a difeddwl oedd gwneud hyn wrth ar ein harferion a’n cynnyrch cyn beio’r GOLYGYDDION Y COLOFNAU geisio bod yn gadarn mewn trafodaethau. archfarchnadoedd a’u cwsmeriaid ynglŷn Portreadau - Morys Rhys; Myfi, Tydi, Rwy’n gobeithio y bydd gwrthwynebiad â gwastraff? Fe fûm i’n cynhyrchu nifer o Efe - Y Parchg Geoffrey Eynon; Colofn cymaint o bobl i’r syniad gwrthun ‘ma yn eidion a channoedd o ŵyn am flynyddoedd. Amaethyddol - Dafydd Williams; Golwg ar llwyddiant. Tan i mi ddarllen llyfr ar fwyd y dyfodol y Ganrif Gynt - Martin Lewis. Tudalen y Dal i rygnu mlaen mae’r drefn o geisio yn ddiweddar wnes i ddim sylweddoli sawl Plant - Glan Rees datblygu polisi dyfodol amaeth a chefn can tunnell o wastraff oedd wedi gadael y gwlad Llywodraeth Cymru. Mae’r syniadau ffarm hon. Gwastraff o berfedd, esgyrn ac CYLCH TREFDRAETH yn dal i wyro tuag at drosglwyddo canran ati oedd wedi cael dŵr, bwyd a gofal, ond Gohebwyr: Dinas - Y Parchg Alwyn lawer uwch, o unrhyw arian fydd ar gael, yn wastraff ! Daniels (01348 811430); Cwm Gwaun - tuag at yr amgylchfyd. Gofal pia hi. Bonni Davies (01239 820333); Llanychaer Fel gyda phob newid sylfaenol mae’r - Delyth Jenkins (01348 872704). syniadau yn creu cynnwrf ymysg ffermwyr, Hwyl am y tro, eu cynrychiolwyr ac ymysg pawb sydd yn Dafydd CYLCH ABERGWAUN gofidio am y ffordd mae grym hinsawdd Gohebwyr: Abergwaun - Glesni James (873965), Margaret Watts (872745), Pencaer - Lowri Williams, Maes Waldo, (01348 TAFARN SINC 872819); Tremarchog - Kay Williams. (01348 891638). 01437 532214 CYLCH CASBLAIDD AWEN Cysylltwr a Gohebydd: Brian Jones. Gofynnwch am fwydlen Treletert - Ian Williams, Dros Dro; Casmael pryd i fynd - Bethan Williams, Y Wern, Casmael; Casnewydd Bach - Richard Davies, North TEIFI www.tafarnsinc.cymru Gate. TEIPYDD: Glesni James, Abergwaun Dewis da o lyfrau (01348 873965) Cymraeg Cyhoeddwyd a chysodwyd Y Llien Gwyn i blant ac oedolion, gan y Bwrdd Golygyddol ac fe’i argraffwyd hefyd cardiau a recordiau gan E. L. Jones a’i Fab, Aberteifi. Nid yw’r Bwrdd Golygyddol o angenrheidrwydd Ar agor 9 - 5.30yh yn cytuno ag unrhyw farn a fynegir yng ngholofnau’r papur. Llun i Sadwrn Cewch fwyd, clonc a chwrw da & 01239 621370 Awgrymir cadw ford 23 Stryd Fawr Aberteifi. SA43 1HJ 'Aelwyd pob ymwelydd’ Rhifyn Medi-Hydref 00 Y Llien Gwyn Golwg ar y ganrif gynt gyda Martin Lewis Clywsom dipyn y flwyddyn hon am dydd y Fuddugoliaeth ar y Cyfandir (V.E.Day),- y dydd amser gwnaeth y Prif Weinidog ar y pryd, yr anrhydeddus Sir Winston Churchill, gyhoeddi fod yr Almaen wedi ildio a rhoi’r gorau i’r rhyfela a’r ymladd oedd wedi para’ dros gyfnod o bron i chwe’ mlynedd. Ar y teledu, gwelsom bobl o’r cyfryngau’n holi hen bobl, a gofyn iddynt beth oeddent yn gofio am y rhyfel, y dydd â’r dathlu,- a ’nawr, dyma fi yn un ohonynt! Cefais fy ngeni ar ddechrau’r flwyddyn 1940, felly fe fues byw drwy’r rhan fwyaf o’r cyfnod yma. ’ Roeddem yn byw ym Morawel, Ffordd y Parrog, Tydrath, ar y pryd, ac ’rwyn cofio bod mewn dychryn o weld y dyn yma yn dychwelyd i’r tŷ yn yr hwyr, wedi ei wisgo mewn dillad du a ‘helmet’ du tal ar ei ben. Nid oeddwn yn Y Tanc Milwrol ’nabod fy nhad, ond fe fu’n blismon am o ffermwyr lle bu’n gwneud y pethau hyn. brechdanau, creision, ham, sosejis, jeli, te, ychydig yr adeg yma fel rhan o’i gyfraniad Heblaw am y pethau y byddai’n saethu, ac pop ‘corona’,- faint fynnoch. tuag at ymdrech y rhyfel. hefyd y pysgod fyddai yn eu dal, ’roedd hefyd digon o fwyd fel menyn, wyau a Ond beth wnaeth ddal fy llygad oedd y Ym 1943, symudom fel teulu i fyw drws chaws o hyd ar y bwrdd. ’Rwyn cofio Mrs tanc milwrol o flaen y farced,- peiriant nesa’ lawr i Gapel Hermon, Abergwaun, Young yn dweud wrth Mam rhyw dro, gwyrdd tywyll gydag olwynion rhyfedd di- am dair mlynedd. ’Roedd fy nhad yn prynu “Ma rhywbeth da fi i chi Mrs Lewis”, a ri, a dryll enfawr ar ei blaen, a dyma fe’n pob cyfrol o’r Picture Post, a gyhoeddwyd dyma hi’n chwilio o dan y cownter, a dod symud o na, yr injan yn chwyrnu, a mynd yn wythnosol os ’rwyn cofio’n iawn. lan a thair banana yn ei llaw,- ffrwyth nad lan y stryd fawr. Rhyfedd iddo ddychwelyd Ynddo, byddwn yn gweld lluniau o’r oeddwn wedi ei weld erioed o’r blaen,- un rhyw ugain munud yn ddiweddarach, ymladd, y brwydro â’r llanastr mewn pob i mi, un i’m chwaer a’r llall i’m rhieni. minnau yn syllu i weld rhyw ugain o blant rhan o’r byd. ’Roedd yn gymharol ddi- ’Roedd blas bendigedig arni unwaith yn cael eu codi allan o grombil y tanc. Ar ystyr i mi, ond credais ei fod yn hollol dwp, ’roeddwn wedi tynnu’r croen!! ôl cyfnod hir o boeni Mam, dyma hi’n ildio - dynion yn lladd ei gilydd, llosgi tai ac a chytuno y cawn fynd yn y tanc. Draw â eiddo gwerthfawr,- disynnwyr hyd yn oed Pob nos Sadwrn, fel rhan o baratoi ar ni ac ymuno â’r ciw hir o blant,- a dyma’n i mi, a minnau dim ond yn bedair blwydd gyfer mynd i’r capel ar fore Dydd Sul, nhro i’n dod,- un milwr yn cydio o dan fy oed. Cofiaf hefyd deimlo’r gofid a’r pryder byddai Mam yn sgrwbio fy ngwddwg yn mreichiau, a’r llall yn cydio yn fy nwylo, a deimlai fy nhad,- wedi’r cyfan, ’roedd ddidrugaredd gyda clwtyn garw a Phersil a’m codi a’m rhoi i lawr drwy’r twll ar Hitler wedi concro gweddill y cyfandir, a nes fod fy ngwddwg mor dost a choch a ochr ucha’r cerbyd. Amser oedd tua ugain Phrydain Fawr fyddai nesa’ ? chig eidon. Dibwrpas oedd ceisio esbonio ohonom ni blant yn eistedd ar y llawr, iddi na fyddai brown yr haul yn dod o na ta dyma filwr arall yn sgriwio’r caead lawr, Ac eto, bach iawn o hyn a welsom yn faint y byddai’n sgrwbio.