- 319 -

SEVENTH SITTIN3 FOR mE NINlH SESSION OF Tr1E FCUR TH MIZORAIv1 LEGISLATIVE ASSEMBLY ON THURSDAY, lHE 29TI1 MARCH, 2001.

PRESE!':!TS PO R.LALAWIA, Speaker at the Chair, Chief Minister, 14 Mioistarand 23 Members were present.

c u~ ES 1 leN s' QUESTIONS entered in separate list to be asked and oral answers given.

PRESENTATION Of_REPORT

(i) PO H.~~AWI to present to the House the 9th Report of . Public Accounts COIJWli ttee .rel~ting to Printing anr' Statio~~ry D~par:tment.

(ii) PU C.SANGZUALA to present to .theHouse the 1st,Report of the Committee on Petitions.,

DISCUSSION AND VOTUn ON DE;'vtANDS FOR GRANlS FOR 2001 - 2002

(i) PU B.LALTHLENGLIANA to submit to the Vote of the House various Demands for grants under his charge.

(ii) ~U LALC~~LIANA to submit to the vote of the HOJse various Demands for grants under his charge.

SPEAKER r Pathian ring tawh te chuan thil tha t.i· z.el turin ngaihtuah rawh ~e, tih thu hi a rinawm a ni. Chung thu chanchin chu

•••320/- ..,. 320

. . huai taka i hrilh tlat ka duh a ni* Chung thu chu mihring te tan a tha in a sawt ani. Tita 3:8.

Businessah kan kal nghal anga~ starred question No.109 na zawt t ur'Ln Pu C. Thanghluna ilo sawm anq ,

.:

PU C.TMAl\nHLUNA ·• ~u Speaker, starred question 109 na Minister Environment & Forest Department chhan atan­ (a) Ngengpui Wildlife Sanctuary hi Forest Department hian ra venghim tha in a hrl?·em ? (b) Wildlife Guard engzat nge a dah a, an hlawh atan thla­ khat ab engzat nge a sen ?

PU RUALCHHlNA • iJu speaker, Pu Theno hLun a MLA rviINISIER · zahawm tak zawhna - (a) Ngengpui Wildlifo Sanctuary hi forest Department hian a vElghim tha in a hria em ? tih ehhnnna chu ~ Ngengpui Wildlife sanctuary hi Forest Department hian" a venghim tha in a· hria e.

(b) Wildlife Guard engzat nge a dah a, an hlawh atan thla­ khat ah engzat nge a sen ? tih chhanna ehu - WildlifA Guard, (Muster Roll) 11 dah a ni a, an hlawh atan hian thlakhat ah Rs.23,100 sen ani e.

PU C. THAN3HLUNA Pu Speaker, zawh be Lhn a ­ Bazar a v awk s a , sangha~ sa te leh sakhi sa te an zawrh ren~ thin hi ·Wildlife. Sanctuary Ngengpuia mi an k eh ruk ni.d.n hriat a ni a, ramsa te him zawka humhalh that anih thA1h nan Sorkar hian engtia hmalak nge a tum ? hetia an sa te an zawrh reng lai hian a him tawk e in ti reng dawn em ni ? tih kha zawh belhna pakhat ani a. Tin, a pahnihna ah engti ehiah in nge hmalak Sorkar hian a tum? Engti chiahin nge a humhalh theihna tura hmalak a tum? Tin, Wildlife GUQrd dah belh tumna a nei em ? ,Tin, Wildlife Guard te hi Khaw chhung a awm tur ring'awt in em ni a dah reng dawn ?

'.0321/- 321 -

PU ZAKHU HLYCHHO Pu Spea.ker, 4Qwhna pakha t , Ngengpui sanctuary a Forest Guard d ah ho hi anmahni ngei

ka hmu .thin 0. 0 A. hmunah hian an awm 16 reng reng a. Anmahni khua ah an awn a, t.h La t awpah hlawh 10. t.urLn an kal mqi thin a. Chutiang chu a awm tih kan Minister hian a hria 'ein? Nichinkhan kan veng tha i ti a, 'an k hua atanga an yen chuan a that yak karing ~(ova, chuvanq Ln , helaiah hd an thil diklo a awm tih k an Minister hi,an hriatna a .ne i. reng em ?

PU K.T.ROKHAW . Ngengpui Wildlife Sanctuary hi Km. engzata zau nge a nih a, hemi Sanctuary ah hian eng so. te nge awm ?

PU RUALCHHINA Pu Speaker, tuna Ngengpui MIN ISffiR Sanctuary him zawk? kalpui dan tur engtinnge ni ah~ tih zawhnakha chu kan. ",chhahi, tawh ang khan a him tawkah k an ngai rih a, ala tho. rih h:"'e pawhin . k an ngai a, khati ang kha kan La'hrLat ngai.lon avanq Ln , Tin,kan hriatna hmasa pawh a niaw-n e. A him leh ,him loh kha lafiat:l leh pawh a ngaih hmel'ria4vin ka hrLa. a, a ..lawmawm hLs in ka hria 9-. (So. te hi&azar a hral.h a nih thleng h i.an an himah kanla ngaitnei zel dawn emni ? - .Pu C. Thang hluna) kha kha Sanctuary chhung ami an k ah emaw an thah emaw sa anih leh nih loh !kha identi­ fied phawt loh chuan'khata mi a ni e' tih ngawt chi kha a nilovin ka hrio. a. Chuvo.ng chuan a nia, a nilova chu chu, Lawi so. te pawh miin an rep a, Sazuk so. tia mi bum an, ching tihte pawh a awn ve tlat mai a. Chuv ang in, Sanctuary ami Sazuk so. emaw eng sa 8maw an ni tih ngawt kho. bazar-a an zawrh avang khan a him lohna ah kan ngai lova. Bawngsa rep pawh a n1 maithei a. Chuvangin, kha kha chu a dik tak a nih chuan enquiry pawh kan la i anga, hei hi chu hriat pawh kan tum ani. Tin, a him zelna tux hian chu guard pawh kan dah a'. Tin, tunlaiah phei chuanin urhsun zo.wkin a development Scheme leh engemaw te pawh kan ko.l­ pui zel avang khan him zawka tih kan tum bakah khami avanga8ngemaw tea ramsa te. chhuaki,n. emaw an 10' hliam palh thleng!pawha a measure .kha engtinnge ni angti a hmalak zel ani a. Mahs€: tun~maiah hi chuan Ngengpui bikah chuan guard dah beLh tumne -e awm hrih Lov a ,

. ~ •••322/- •

- 322 -

Tin, Pu Zukhu a zawhna kha hlawhlak hunah guard Leh thawktu te hian an la mai thin a, khua ah'an awm mai thin niin a lang a. Hei hi Sorkar in a hre lova, tin, lthatiang ;tur khan k an dah .l.ova , Kha­ La i ah khan chut.Lanq'a ran loawm anih chuan tun maiah nilo, nakinah pawh min .rawn puih zeI' a, Lnfo rrna tion min pek k an 10 beisei dawn ani. Khatiang"thil tha 10 a 10 awm tih kha tunah hi c huan kari hre rih love. Tin, hmanni khan" thuthang ~iklotak mai pakhat chu kan han hria a, Sai pakhat an kap t Lh ' kha, enquiry kan 'han lak'iir vat a, c hu pawh chutiti thang mai a 10 ni a, pciv'vi k en ti k hawp .rn.ed, Kan MLA zahawn takte pawh hi.an engemaw hriatna dLkLoiernaw thuthang diklo deuh emaw an 10 dawng palh ve fovin ka ring a, mahse in thahnemngaihna a heng in rawn zawt hi keini tan hmalak a tirem a. Tin, tih tur min hriat zualtir thin a, a lawmawm hle ani.

Tin, kanMLA z ahawn tak Pu Ro­ k h ew zawhna engt:ta zau nq e . tih..khaSq Km 150 a zau a ni a, Lawngtlai atanga Km 30 vel a awm a ,ni a. He Sanctuary hi 1997 atanga s i.am chhoh chauh kha a ni a, nungcha pawh hi chhiarna chu 1999 khan kan han nei a, Sava awm leh ransa awm ho kha hriatthiam hi a har khawp a, floating population kan tih ang deuh kha a ni a~ a then an rawn thlawk lut a, a then an thlawk chhuak a, chuvo.ngin, tunah pawh hian engzat nge awm tihte sawi thiam har tak anih min 10 hriat sak ula. Amaherawhchu, khatianga kan chhiar­ na azarah chuan ramsa te J,ehnungcha te engnge awm tih ah c huan Sakei te, Sangh ar te, Savawm. te, Zamphu te,Hahuk p awh awm5n k an hre nqhe nqhe a. Sanghal te, Sazuk,sakhi khatiangang khan an awn ve miala n L, Chinghnia te ,Awr rang leh Le Lkapse n tih thlengin an awm ve a n i., Chepa pawh a awm ve thoang. A ngaw saw a th a ve angTeng k h awp a, a chhuan pawh kan chhuariq a, engemawlai phei kha chu.an Elephant Projectgtan pawh hman a tha lawm n i., outlet corridor emaw a neL ve em rawn fiah teh u k en inti a, Corridor a 10 nei 10 hlauh a, chutiang chuan he Sanctuary hi k an chhuang ve viau a, kha kba kan d i.nhrnun leh kan han. sawi theih arii e.

.PU C. THANGHLUNA . 'pUSp~gker, k a z awhna pakhat, kha a chhang lova, heng Wild­ life Guard duty te hi an duty dan tur hi a c hi.enq lo em ni ? Khawchhungaawn ringawt a duty tur nge ni? Khawi atanga duty tur nge an nih? tih min chhang lova•. Zawhna min chhannaah - kan Minister te kan zawhna hi thudik tak chhanna kan beisei a. Fiamthu thawhna ang deaha tih thin hi thudik m~g 10, pawmtlak mang 10 a inchhan thin hi fiamthu kan sawi dawn anih chuan Vanapa Hall ah kal mai hi a tho. zawk lawm ni...... 32J/- - 323

PU NIRUPJ.\1v1 a-iAKMA • Pu Speakbr, whenever any mem­ bers speaks in the House, I think every member speaks seriously. Why do all the Ministers ,almost all the Ministers give us a back r e p.Ly ? Sawhthing Ipte an siam a, kan sawi a, officialah:hriat a nd.Lo , 1 Kg. Re.1/- an sawi tih official an hJ::i~t: a n I Lo, Lawngtlai bazar ah rc.msa an z uar tin khakan msmbe r zahawm takin a sawichhuak a. Let them take it seriously. Chuvangin, Minlster zahdWffi takin enquiry a la dawn em ? tih kha rdwn sawi rawh see Assuarance min pe thei ang em?

PU K. T• ROKHAW Pu Speak'er, zewh belhna ­ forest Departm6nt in road side a thingphun hi hmalak zel a tum em ? tih leh mau mahal ho in a Vairerq te "LIangdung leh Hortoki a mau an su as arn dan hi Sorkar hian a hria em ?

SPEAKER ·• Sanctuary chungchang thu kha zaw~ teh u. Member ho pawh hi inz,awt duh dah v.e,!,e h bawk thin ani, a s ubjectah hi an kal teh ang ~ A De partm6 nt chhung ami zawng zawng chu inzawt thei nang. sanctuary a nia a main question a hi~ Sanctuary chungchang thu a zawhna kha chhang turin Minis­ ter i 10 sawm leh ang.

PU RUALCHHINA • Pu Speaker, zawhna kan han MINISTER · chhah hianin kan Sbrious 10 a nilova, a diktakkha'n kan han ti hr-ern hram'a. Amah.... erawhchu, khalaiah khan a dik Lut.uk vang nge in nuih a za thin a, chu chu nangmahni khan'in lola serious 10 ni a awki r» j.{a hria. Chuvang chuaninserious 16 t aka han intih te kha.,ni lemin ke L chuan ka hre lova, serLous takin kan ~hhdng a. Tin, bazar-a sa an zawrh apiarqte hi identify a eng emaw anih loh r.huanSazuk sa te anih tih kan hriat loh chuan keini tan khawih theih mai bik a nilova. Chu chu engemaw chenah phei chuan kha sa kha a thianghlim Lch thianghlim loh thuah te pQwh Vety 10m pawhin engemaw chen

'•••324/- - 32t-

mawh an phur 'a. Khatiang thil kha chu b az ar ah;hian keini' chuan a a'wn 'kan ring 10 sa zawk nghe nghe a~ Amaherawh­ chu, in rawn zawh tak azarah chuan kan chhang chauh zawk a nia.

PU'LALRINZUALA · 'Pu'Speaker, mem be.r zahawm tak · khan Sakhi sa an zawrh thu a sawi a, a hrilh Qy a hrechiang a, dawt sawiah a puh ta tihna em ni ?

\ PU RUALCHHINA ·• .?u Speaker, a .rawn sawia. kha, MINIS1ER a rawn zawhna kha kan welcome khawp maio Amaherawhchu, khaticing tak khanin keini chuan kan hre 10 a ni zawk a. Tin, Sakhi nge a nih a Sazuk tih pawh kha thuti mai chuan kan zu identify thei 10 ani.

, PU ZAKHU HLYCHHO • Pu SP'eaker, he i k an MLAzahEIWIl takin Lawng~lai bazara ransa an hralhthin hi kan Wildlife Sanctuary ami an ru a, an hralh a nilo maw? tih report a pe a. Cnu ch u kal Minis ter h i an 'kan 10 en angel chu ti sela ka la hrethiam a. Am aherawh­ chu, kha a sawia kha Lawisa pawh a ni maithei, Bawngza pawh a ni mai t hei , a thianghlim leh thianghlim loh Vety exam ttr a ngai anq ·ti zawnga a chh anq kha chu c hhan dan t.u.r a ni lovin kavhrLa a , He House ah hian Lawng tlai a awn ngei kan MLA z ahawn takin bazar ah an hralh thin a y hei hi Wildlife Sanctuary a mi an kaph.lurn t.h i,n Q ni 10 maw ti!\ a zawt anih chuan I kan lochhuiange I tal pawh tih awm. Enq ah nge Bawng~a a ni maithei, Lawisa a ni maithei a ti., a, kha kha chhan dan tur a ni miah 10.

PU RUALCHHINA Nia kha kha chu Pu Speaker, MINIS1ER 10 ti rawh u pawh ti 10 mahselangin kan tih tho tho tur a ni zawk a. Khatia an

~ ••325/- - 325 -

rawn tih azarah chuan MLA zahawm tak tenu an rawn tih kha chu lawmawm pawh kan ti a. AmUherawhchu, a pawng a takin action Lek na t.h ern a nih leh nih Lo h erawh c hu k an hre 10 anizawk a ni. Kha kha chu k en chhui ange kan tih loh pawhinkan;nna a ni a, kan hna kal lai mek a ni a, kan tih lai mek a ni zawka. Tin, chutiangin thil zawhfiah . ngai te IGh engemaw pawh a theih a11.g o11.gi11. phone te, W. T. te, tin, a chang ch uan mite pawh intir in heng hi ch u k an inkar tawn ve reng ch u a 11.i a. Chuvangin, khangte pawh kha tail tak tak a 10 awm em tihte kha chu ken la hmabak a' ni a, k an tih· turah pawh keel dah reng a 11.i. Tin, serious tak pawhin kan la a. tin, hela;iah hianin khatianga awmin min ngaimawhpui a~ zawhna te pawh an rawn zawt a, chu chu i hrI a em ? an tia k a n 10 hriat loh a kha kan en chu a 11.g ai :reng ani•., Chu chu k an sawt,11.a t ur pawh a ni a11.g tih 'kan ring a ;nr~~ Awle" chu ehu k arehhan theih tawk ni rawh se, ka lawtn e. .

SPEAKER . starred Question No~110-na zawt tur in Pu P. 8 .Rosanga i 10 s awm ang" ,.

PU P.8.ROSANGA Pu Speaker, ka zawhna Starred Question No.110 ka zawhna chu hei hi a ni - (a) Kum 1999-2001 chhung hian Fisheries. Department in Fish Seed Farm eng z a t nge a siam ? (b) Khawi khawiah nge ? (c) Sum senral theuh dan ? Chunqtc'hu min chhang turin Fisheries Department Minister ka zawte.·

....326/- - 326 -

PU H~VANLALALNA . .?U Speaker, Ngopa bialtu zah­ MINISlER avvm tak z awhna - (a) Kum 1999-2001 chhung hian Fisheries Department in Fish Seed Farm engzat nge a s Larn ? chhanna chu Kum 1999-2001 chhung hian Non-Lapsable Food Fund hnu ai ah Fisheries Department c huan Fas h Seed Farm 4 (pali) a siam. (b) Khawi khawiah nge ? chhanna chu - (1) Zawlnuam (2) Lengpui (3) Zobawk (4) Fhura (Palak) itlh te ani. (c) Sum senral theuh dan ? chhanna chu - Sum senral han tih hi senral tura ruahman hnakallai mek a ni a, la zawh fel +oh 'a ni 'a, hetiangin ruahman a ni - . (1) Zawlnuam - Rs.64,22,902.,00 (2) Lengpui - R~~36,91,629.00 (3) Zobawk - Rs.33,62,487·.00 (4) Phura (.i?alakl Rs .30,00,000.00 Rs.164,77,018.00

PU J .LAWMZUALA ,.. Ka que s tion chh an na ah khan Zobawk, Lengpui,Zawlnuam, Phura ah hmalak rnek a ni tih a ni a. Vawiinah engchennge hmalak a nih tawh tih zawhna ah khan Phura (Palak) hi hmaih a ni leh daih a. Tin, kan Budget Speech ah hian Zawlnuam, J~ngpui,Zobawk hi a awm a, Phura a awm leh lova. Heti zah pawisa hi k~~khat dawn a ni tawh a, eng atana hman nge? Tin, Nori-Lapse abl e Pool Fund atanga nuai 200 sem hi a chuang nuai li dawn lai a awm a. Hemi hi eng utana dahthat nge ? tih hi ka zawh belhna ani.

IJU C.THANGHLUNA Pu Speaker, Fishery Farm tih leh Fishery ?ond tlh hi in­ kaihhnawih tho nia. ka hriat _ avangin han zawt t a .i La, Le nqpuL Fishe·ry Pond khu Sorkarin enkawlzui zel a tum ta 10 em ni ? tih a ni a. Tin, Lengpui Fishery ,j,Jond-a Fishery Department Staff te kha khawiah nge an awm tak ? Tin, enkawlzui zel tum ta 10 nise khu Dil khu engtia tih zel nge an twn? Public Auction ah sale a tihral an tum nge engtia tih nge an t~~ ? tih ka zawt belh e •

•• 327/- - 327 -

COL. LALCHUNGNUNGA SAILO • ZAwh b81hna - Hei kan Chief MinisterSudget Speech ah hian Phek' 21 na ah hian Fish Seed Lak h 24 chhuah niin a lang a, luiah te.hei hi Fish Farm atangp lak nge a nih, khawi atanga lak nge a nih tih ka zawt e. .,

.Pu Speaker, nikuma Supple­ · mentary Demand ah khan a lang tawh a. Nikuma kan .. Budqet Memorandum ah hian a lang bawk a. October veL khan: heng an siamna hmun hrang hrang Lengpui, Zo~awk t~nte kan kal a. Sulhnu ka hmu lemlova, eng lai a t anq Ln nge heng hna te hi t.an an nih? Eng thla atangin nge tan an nih ?

i'U .LkLHMING lliAf'rJA •o Ka zawh duh chu hemi hmun li a chi siamna tut dil hi tuna an sawi ang khan Supple­ mentary Demand ah 27/3/01 khan k an pass a. Thu kan han hri et taka hi chu khami Fi- nancial year chhung khan he pawisa nuai 200 hi A.C .. Bill Treasury atanga draw a ni tihin k an hria a. A dik em ? Chutianga draw chhuah chunia k an hriatavangin heng Sangha dil s iamna t.ur hmun li te hi k a zin p ahIri k a en thin a. Zcbavk ah chuan thla hrnasa ni 4-a·ka kalin M/H hmang in a sir an samfai bak chu hmuh tur a. awm lava. A-dangte pawh hi a hmunah ka t Lewh chiah 10 no. "a, hnathawha awm vak 10 a n L, A a\MIlzia chu nu a.l, 200 hi .kum khat c hhunq kha draw tawh siin khawiah emaw a awn tihna, i~_ni .a.. Khawi.ah nge a Department khan a d ah min hrLl.b chiang thei se.. A chhan chu thla10 chnang khatianga heti zat Sorkar pawisa hi a awmna lai hre lava House kan awn hi a tha 10 ani.

SPEAKER ·• ;U J.Lalthangliana khan a zawt dawn em? Zawh balhna ~ nih pawhin hei chhan tur hi a tam si a, nangmahni tan information h€tia hmaichhana han inhriihfiah hi a tho. zawk a. Tlemin hun h i, ren de uhh.Lek ula, a point te hian zawtta ul a, Hei hi mipui pawhin an nqad,thla chak a,

•••328/- - 328 -

chuvang chuanin t LernLn kal chak deuhhlek tum tawh ila.. Awle, tunah chuanin Pu H.Van­ lalauva, Ministeri 10 sawn leh ang,.

PU H. VANLALAUVA . .?U Speak8r, Lunglei South MINISTER bialtu zahawm tak, Pu J.Lawm­ zuala zawhna - Phura,Palak cheng nuai 30 bika kha chu Project Reportah MADC Central ah a 10 th e h.Lut ve tho mai a o Fisheries Departmen t in hmalakna a 10' telh bawk a. Tichuan, keimahni State Project Report atang leh MADC, District Council report atanga thil kal ve ve a kha Fishe­ r Le s Department ah sanction a 10 kala,. chu chu MADe in anmahni kutkawih ni ve a ngaiin theihtawp chhuahin min rawn dil a. Chuvang chuan .?hura,.?alak atana Central in sanction min rawn pek chang nuai 30 hi chu District Coun­ cil (MADC) kutah pek ni rawh se tiin Fd.s her Le s Department Officers meeting in a r e I a.. Chumi ang chuan District Council kutah dah a ni ta ani. Chu chu an d.raw tawh em, draw lovem tih kha erawh chu vawiinah memberte ka hrilh mai thei lova. Hei hi a tul anih chuan kan rawn chhui ch iang ang a, House-ah kher 10 pawh, pawn lamah pawh in hrilh theih turah kan ngai ani.

Tin, .?U C.l:Thanghluna zawhna Ngengpui Farm chung cnClflg hi v awi.Ln niah hem.L z awhna zing ah hian a telin a chhanna han buatsaih tel kha a ni thova. Mahse tunah chhang ngh21 mai ila, helaia an hriat duh ni a lang chu, 1¢97-~eh 1988 ah khan Ngengpui Farm ah hian hmaj ek.. a ni a.. Chutah c huan , Stopping pa.rk pakhat Rearing tank 2, Breeder Tank 2, Nursery Tank 8 si~n a ni a. Tin, 1994 leh 1995 ah khan Nursery Tank 3 s iam belh leh a ni a. Tichuan a vaiin Tank 16 a awn a, amaherawhchu, 1996 to 2000 inkar chhungah khan tuilian le.1 eng eng emaw in heng tank te hi tam t.ak a tichhia a. Chung th arthawh leh chu a tul hle a, amaherawhchu, fund indaih lohna avangin vawiin ni thlengin hmalak z awn hlei hthe ih 10Lin a awn a. Nimahselangin, tuna non-lapsable pool fund ah hian prnject report ah telhin hmalak tum a ni a, a 1st Instalment ah erawh chuan hmalakna tur zingah an rown telh ta rih 10 mai a ni a. Tin, heng fund te hi enkawl zui zel a la ni a, Field Officer incharge H.C.Lalrinthanga FiSheries Demonstrator leh Farm Chowkidar ?u Sachia te vawiin ni thleng hian Lengpui Farm enkawl turin dah an ni e tih kha kan chhanna nise. Tin, Col.Lalchungnunga Sailo MLA ~ahawrn t ak zawhna Riverine an tih mai f\1iz·o ram. lui hrang hranga sangha chi chhuah chungchang thu a Mlzoram . seed farm a mi chhuah nge ni khawi ami ng& kan chhuah thin ? tih hi-tuna kan chhuah tawh ho zawnga hi chu kei- 00.329/- 329 mahni supplier, keimahni ramchhung ngeia seed farm neite Fisheries Department in lui hrang hrangah a chhuah thin ani. Mizoram c hhunq ngeia seed f arrn k en . ne ihte atarq a supply rawn titute hian rawn pe ·tur~ n tih an ni thin a~ Chutian9a an pek chu chhuah th1n ani tih hi ka chhanna nisela e Tin, a zawhna neitu ?u P.B.Ro~ sanga MLA zahawn tak zawhna heng Lengpui hna te .leh a . . danq t e hi engtika tan nge anih tih kha; central an s anct i.op.. an rawn siam a hi state Finance leh Pl.annanq lam atangin " eng engemaw harsatna avangin heng a fund a hi tihfel rne i. theih a ni lava. Amaherawhchu, chuti chung chuan hun a chep si avangin February thla atang khan a pawisa hi la draw theih chiah loh mahsela, hna kan tan loh chuan thil fello a ni thei dawn a, tiin hengte hi a rang thei anga hna tan turin k an inhrilh a.. Chumi ang chuan heng Leng­ pui chauh nilovin Zawlnuam leh Zobawk ah te pawh hna tan zui ngOgl a ni a. Tunah hian:mita hmuh theihin a awm a. A k a L c huan ' in nmu vekin kari,ng a, keini pawhin rilru takin a'fiLm a taw,i nq ad.h tuahi.r; kan hnathawktu ten an thawk thain kannria a. Kat leh lamah hian LPS Vision leh Doordarshan Kendra Vision Cameramen te nena hmun hi tlawh a, LPS Vision ah te, Doordarshan Kendra ah te, Fisheries Department hmalakna hi miin an hmuh theih tura buatsaih tumin zin programme kan siam ve mek nghe nghe a ni tih hi k an chhanna a ni a. Opposition Leader zahawm tak flu Lalhmingthanga, Ea s tJ bi.a+~u z ahawrn tak zawppakha kan sawi tawh khan a chhang \h~wkhatin ka ring a. Tunah hian he hnathawhna turqpawisa Central in min rawn pek hi nikum lam atanga Ale bill a draw tawh a, khawirnaw laia Bank a dah anga hriat hi chu Pu Speaker, hriat s ue.L p al.h anih ka ring a. Hemi pawisa kan hrnuh loh avang hian hna kan tan lawk thei 10 a ni zawk e.

PU LALHMINGlliAN3A· .• ?u Speaker, hei Central in· progress an monitor na lehkhabu ah hian September thla ni 1-a an han tihchhuah ah khan fund release tiin tah hiidn an z Lak vek mai a. Khami project zawng zawng ami kha. Engtizia nge chu chu tunah pawh la draw loh tih ang khan kan Minister khan a sawi niin ka hria a. Kan hriat zawng zawng hi a dik vek 10 thei bawk a. Mahse, a dimhmun dik tak kha hriat kan duh avanga zawt k an ni a. Central lamah chuan an rawn release daih tawh tih kha hetah hian c~iang takin a ziak bawk ai a. Chiang lehzualin min han hrilh teh se4

*Speech not corrected. • ••330/- - 330

flU H.VANLALAtNA . Opposition Leader zahawm MINISTER tak hriat dan kha a dik thei t.h ova , Central lam atang chuan hikum SepternbG-r atanga sanction order kha kan hmuh ani. Mahse' State' Planning le.h state Finance Lan ten detail' estim!~t~ leh thil buatsaih thar a a bul-a tan' leh tura tih k an nih angin buatsaih a ni o.. He fund hi nichina kan sawi zawng kha vawiinni' thleng hian treasury atangin pakhat an 10. draw 10 a ni tih hi kan chhanna a ni eo

SPEAKER Starred Question No.111-na Pu Vanlalhlana zawt turin i 10 sawm IGhang ..

PU VANLALHLANA '?u' Speaker, starred question no.111-na MinistEr zahawm tak Horticultur€: ctlang tu hnena ka z awh chu (a) Sorktir hian sawhthing chi tur quintal c nqze t nge lei a tum ? (b) A leina tur rate engzat nge ni ? tih ko. zawt e.

Sj)EAKER . Chhang turin M~nister of State i/c Horticulture .?u C. LaLrLns anq d i 10 sawm anq ,

flU C.LALEINSANGA ~u Spe~ker, Lungpho bialtu MINIS1ER zahawm tak 20whna (a)-no. chhanna chu - Sorka'r : hian Central Financial Institu­ tion hrang hranga loan lain an c hanne Lis Lno ag",ncy theuh k a Ltlangin sawhthing chi tur quintal 60,500 lei a tum ani..

Tin y (b )-no. c hhonn a chu sawhthing chi hi Kg.tio.h Rs.10/- his~p a lei tum ani•

•• •331/- • - 331 -

PU J .LAWMZUALA ·• .?u Spe ake r, he i Sorkarin s awht hing chi 4Uintal 60,500 lai lei a tum a. ~ A hmasa a

t ka z awhna a chi tha hi a ni em? Engtinnge hei hithlan a nih tfuh ka zawhna kha sawh­ thir:g hi chu a chi tha veka n:1 tiin min chhang tawh a, Hetl z o z ..;;J.i kanch.ing. anih chuari athal'. tha hIe dawn a. A chi t.h a. a :nih a, het ah hiankan' zawhb'~lh duh chu - Mar­ keting ah hian kan buai Leh paLh ang';:em ? Chhimtuipui District te, Lunglei District te tan Vairengte ah pur- cha sing point siam hi a towk lovin ka ring a. Hei hi Mizoram pum tana a that zawk nan sawhthing chingtute Zoram pum huapa a that xawk nan hemi a leina hmun hi Vairengte gate ah chauh ni lovip hmun hrang hrangdh siam tumna a awm em ? tih ka zawh'belh a.

Tin, chutianga theih loh chuan kilkhawr zawk Vaireng tEl atang a hla tak Chhim tawp atan te h i.an transport subs i.dy pek theiha ni ang em ? tih hi ka zawh belhna a ni~

jfu H.LALTANPUIA • Pu SpeakE;r.',.. zawh belhna ­ · Sawhth'ing loan an s em tur hi a tira ka hriat ean a sual loh chuan mipakhat hnenah 10 quintals thEluh tih a ni a. Mffiaherawhchu, sum leh pai duh ang tawk a daih 10 leh a duh an tam tak avangin niin ka hria p, 5 quintals ah tlakhniam a ni leh a, chu chu mipui tara izawkte pek theihna tur atana Sorkarin a ruahman chawpch il.h Ie h niin ka hrt a CI. Chutah chuanin sawhthing chila tu turte chu an k hua ah Truck a lut thei t.u.r a ni tihkha kan hotuten an s awi niin k a hria a. Ka bialte Khawlek, Vanbawng leh Zawngin ah Truck a lut a, Bus a lut bawk a, sawhthing chi loan hi As so c Lat.Lon in siamin an dil VEl a, mahse, Vanbawng te, N .Khawlek leh Zawnq i nt-.€! hncnah Lnhmu ve. thei Lovanq , Horticul t.ur-e Department ho -hi.an an ti lieh s i o. Kha kha engnge a awmz La "? 'truck luktheihna chinah kan pe ung ti si tih kha kan ~awt duh a ni e.

iU I,ALRINZUALA • Pu Speaker, Sorkar hian · sawhthing chi a lei tur zat a kha a lei kim tawh em ? tih kha ka zawh belhna

•••332/- - 332 -

pakhatrra a ni a. l A pahnihna ah chuan a leibanga hia hralhna tur Sorkar hian a ngaihtuah s ak dawn em '( A pathumna ah c huan a 16 i tu tur±e h;i a chi tha ngei pek an ni ang tih kha chhanna kan hmuthin 0, helaiah a chi c hhLa an pek thu sawia ni 9.. Horticulture Department a chingtu Department rigeL k ha an 10 ni a, a lei tu nilovin, a chi tha ngei k h a an pata em '( tih kha kan zawh b e.Lh ve duh a ni e.

.flU F. LK L iTHANZUALA . Pu sp~aker9 zcwh belhna k en zawt ve ange" Hnah t.h LeL ah sawn sdwhthing chi hi a leitu ten an duhzawng thlang 1-118; Jovin, "chumi ta chu i lei ngei tur a ni", an rawn ti a , Hrnanni ah pawh khan an insual th elh 0, k an Sorkar pawh khan a chi tha lei tur tih kha a ng?i pawimawh a, mahse, Hnahthial ah chuan Ruling Party hotutechuan "Hemi ta hi i lei tur a ni" an ti t.awp a. Mi.pak het chuan a va lei ta a, rn ah s e a 10 chhe em em rnai, a, pek let leh a tum a, an insual deuhthaw a e HetLa nq thil awm hi kan Minister hian min enfiah sak the i ang6m '( tih ka zawtin ka ngen ~.

Pu P~B.ROSAi\GA PuSpe,aker, Z.awh bsLhna ­ k'en Sor ke.r Ln sawhthing loan atana sum a tum te hi fi- n anc La.I agency a hman zinga pakhat zroco hian a rApFl.YIIJAnt t.h u a h GnVA1.1ullPllt in gua­ rantee min pek lob c h uan pawj_sa kan pe c hhuak duh 10 an ti tih aaWffi a, t.hudi.k a ni em '( So r ker Ln a guarantee a pe thei dawn em '( tih ka1n zawt e •

• .tJu Speaker, Mizoram Irist.rLct; · 8 ah hian eng District hian nge sawhthing thar tam ber tih min hrilh thci em '(

'?U VkNLALHLhNA Pu Speaker, ka'n zawh belh · leh duh chu, sawhthing chi 60,500' quintals Sorkarin a lei a, nakumah hian sawhthing

••••333/- - 333 - a

L'U K. T• ROKHAW • ?u Speaker, Phullen khua a · MNF pa te chauh sawhthing chi lei 'tur tih hi snrkar h i.an a hria em? Tin, hria rti.se he i hi a tato tak nita se action a 1a dawn em ? tih ta zawhna pakhatna 'a nia. Tin Pu Speaker, a in relevant riauvin ka hri.a a .. ' sawhth1.ng loan la turte hi ZrDCO in a pe thei 10 tih hia dik em? Central atanga sawhthing loan pawisa rawn "ka L a hi Mi.z or-ern Sorkarin guarantee a pe ngamlu tih hia d~k em ? tih hi k6 z awh belhna a ni e.

i?{j R.LJ\LZIRLIi\NA • Pu Speaker, zawh belhna ­ · Farkawn khua ah chuan in khaw chhung6h sawhthing chawh SD., sawhthing hrisel tam t ak a awn a, c h u c hu .a chiah lei duh LovLn , MNF VCx.) ta kha z ema mi lei turin an ti a.. He i hi a phurh man hi Sorkaxin an pe dawn nge tih khakan zawt duh a ..

, Tin, tuna kan sawhthing hring thD.r Sorkar pawhin ~ hralhna a hriat loh hetia dah vuai a dah tawih mai ai hianE:ngemaw a chhawk na tur thildang hi Sorkar m.an ngaihtl,Jql) .~nei em ? Saitualthlen d awnah khian a tihro na te term hmasa khan an siam tawh a. Heng ang zawng te hian tan lak a tum em ? tih k a t n zawt e.

SPEAKER • Mi pakua laiin Supplementary · question an rawn ti tawh a, chhany turin Pu Lalrinsang~ • i 10 sawm leh ang •

..0334/- - 334 -

.PU C.LKLR INSANGA .• MINIsTER

Tin, Transport sUbsidy chung­ chang ah hian hmun hla zawk atang a phurhna hi Sorkarin" provision a nei hran lova. Amaherawhchu, a chingtutena an inhuam dan azir erawh chuan a chingtute kuta innghat a ni 10 thei 10 anga. Hun kal zel turah E:rawh chuanin Sor­ k arLn a 1 a enz ui zel tur ah ng ai il a.. Tin, Suangpuilawn bialtu z ahewn tak khan truck Luh t.heihna si ah sawhthing loan an hmuh loh thu a rawn tarlang d. Hei tun tum kan loan pek tura hi kan h en beisei dan c huan v a.i be Lchhs riat hmu thei turah k an be Ls e L a. A'Tlaherawhchu, kan beisei anga k a n hmuh tak loh aVungin a hma a ruahmanna hmas a k an ne ih &nga kha chhut a ngai 10 thei lova, tahchuan Department ten hrnan hmawh pholeng in ruahmanna em han nei z unc zung a, tiang chuan hmun thenkhat, truck kal theih lohna hmunte pawh 10 chhawk a 10 awm 10 thei Lov a , Le i k a b i.a Lah te pawh min c hhawk t.he uhve , truck k a.I theihna tho si ah , tiang chu a ni t.Lanq vek mai a" Engpawhnisela, vawikhat kan tihna anih avanq Ln helai chu famkim takin a kal thei rih 10 a ni tih kha k a r;lJ harlllA n i.se 1 a ..

Tin, tun tumah ni.an s awht.h ing loan hi s orkarLn Ce n t re.... l atan':Ja Fj n an c i.aL Ins tit.ut Lori hrang hzanq a t anq a a hmuh a, pek tur, an pek z awh h i an engemaw zah chuang tux chu an awm tehmeuh mai a. Hei hi Tlabung lamah te a hralhna dap mek a ni a. Kan neih bak hi chu a hralh chhuah hi Darsa 10 turah kan ngai a ni e Tin, Hnah­ thial bialtu zahe.wn tak khan bial chhung ah Ruling Party ta cha uh lei s sk tur anga engemaw ruahmanna awrn anga a sawt. khaDepartmen t Sorkar chuan engmah hr-Let oui.na k an nei lava, hemi c hunq c h enq ah hian ..••• . 1.

PU F. LAL THANZU~LA ru Speaker, Party ta chauh nilo zawkin, a chi tha an thlang thei Lova , chumi ta chu lei rawh, an ti tawp mai a, a dang an thlang thei ta,;.Lova, a chiiat pewn i.n an lei the a ngai ta anih chu, k he kha a awn a, mipakhat kha an lEitir a, a 10 chhe si a, thleng let leh a tum C-t an intibuai a, an insual"deuhthaw a, khalai chun0chang thu kha min hrilhfiah

the i em 7 0 •• 335/- &.4-" ...•• PU C.LALRINSANGA PU Speaker, engpawh nisela, MINIsrER ~an loenfiah ang e. Tin, Ngopa bialtu in ZIPCO in Oua- rantee pek theih ~h theih . loh thu a rawn zawhna kha, hei hi a pe thei dawn tih ~ k ha a chhanna ni sela. Tin, a hre I hna chungchangah hian Sorkarin hrna a Le chho zel a. 'rin, Crop Insuarance hi National Insuarance ~rporation hian in rule s a nei a. Chumi ang zul zui chuan ruahrnanna nei ani, a. Hei hi chu a chawpa a la en turah ngei i1a.

Tin, chula chu, Pu K.T.Rokhaw >--ialtuzahawm tak khan Phullen a MNF tan chauh a Sawhthing pek tih chu'ngchapg a sawi k he, engmah Sor­ karin kan hriatpui lova.

Tin, Oaitual bialtu zahawm tak khan ~arkawn ah chawh sa awm, la leh thei silo ni anga a sawi k ha , ••••••••

PU R.Ll-iliZIRLIANA Pu Speaker, k a hrethiam e, la lehturnilovin, tam tak a awm zawk 3 , khawpuiah khan, khaw hmunah khan, mahse, VCP ta kher Ramhnuai ami kha 1ak tur a ni a, khalaia a kal man, a zu chawh man vel kha anpe thei dewn em ni ? ka tihna zawk a nia.

PU C.LALRINSANGA . PU Speaker, engpawh nisei kan MINIsrER 10 enfiah an; Co

PU LALRINZUALA PU Speaker, k~ theihnghilh hlauh emaw ni ? a lei tur zat a lei kim tawh em ? tih te,

zawh bel hna a tam deuh hlek a I a 1 ei bang hi SorkaJ.in hral hna a zawn s-sk ang em ? tih te.

PU C.LZ\LRINSANGl\ : Pu Speaker, ni e, hei tunah lei MINISTER mek a ni a, ~n lei kim dan chin cnu kan hre kim thei 10 ani. Sorkarin, lei kim tura ngaih chl1 ani.

PU C.TH~NGHLUNA : Pu sPeaker, znwh laiin pakhat ka In zawh belhl awk anga, Mi- , eoram hi Sawhthing chi.rma hrnun- put be~ a 10 nidawri ta a. Sawhthingchinnaah hian le1­ lung a'hek duh hle ta a. Hemi leilung luangraL tur "" •• 336/- 336 - venna programme hi Sorkarin engtin nge siam a turn tih leh chutiang 10 nise engtin chiahin nge chu programme chu S(')rkarin tih a tum ? tih ka zawt beLh ve ,

SPEA.KER · Mini ster khan 2 chhan thei h · chuan chhang scla, a chhan , -." thei h Loh Le h duh tawk mai ila. .

PU C.LALiUNSANGA : Pu Speaker,ng3ihtuahna ah a MINI STER awm a. Hei hi chu a tul ang zelin kan 1~ ng3ihtuah ang. ...

PU K. T .ROKHl~W · sawhthing loan hi ZIDCO in · an pe chhu~k tur a ni a. Chu chu Central atang2 pawisa rawn kal a ni 2. Mizoram, Sorkarin Guarantee a pek theih loh avangin loan kha an la thei 10 a ni tih hi a dik ern ?

PU C.L!l.LRINSl\.NGi\ PU Spe3ker,' k he k ha chu ka MINI STER v chhang tawhin ka hria. PU Speaker, Sorkarin Guarantee a pe thei 10.

PU R.LALZIRLIANA PU Speaker, Transport Minis­ ,ter zphawm tak chhan atan Question No. 112-na - a) Tran SpOLI-: Depal LLI('lni..: hia n Motor te chi tunah hfen e nqze t: nge a k awI ?

b) 2000i ni.k urn chhung khan engzat nge a lei tih ka zawt e.

PU K. S!'.,NGTHUAMA : Pu Speaker, zawhna No.112~n~ MINISTER a)-na Transport Department hian Motor to chi engzay nge a kawl ? tih chhanna chu Transport Deptt hian Motor te chi 30 tunah hian k e wI lai a nei. b) -na kum 2000 ri'i.k urn chhung khan engzat nge a lei ? tih chhanna chu k um 2000 nikurn chhungin Motor te chi pakhat mah a lei leva, mahse Centrally sponsored scheme atangin Motor tc chi 8 chu lei a ni thung ani.

, -337

PU R.L,;LZIRLIANA : PU ~eaker, zawh belhna. Cen- tral ~onsored atangin Motor te chi 8 lei a ni ati a. Hong hi tuten nge kawl ? Ka In hriat danf.n kum 2000 June thla khan Central Sorkar atangin mipui te hman tur accident thil leh thil dang ah Ambulance te, Bus te mipui tena harsatna an neih a, an hman tur leina tur min rawn pe a, c hu chu mipuite hman theih a lei ta 10 chuan Motor Van pahnih leh Gypsy Soft Top 5 leh Hard Top 1 an lei a, Officer hote hian an insem darh vek mai a nia, mipui to ~hQntur chu khawi­ a h nge a awm tak ? tih k he ka han zawt <2 ... He an Motor 8 lei a hi tu tu in nge kawl ? tih pawh ka rawn zawt ani.

PU Ll'iliRINZUZ\LA pu ~eaker, Motait:' chungchang a h khan a ke k he han zawh ve , ,-', ..... ,'-, '-:,-' '}; ka duh a. Kum 2000 chhuhg .' . hian Mote.r;; lian ke, Bus te, Truck ke te p awh: Transport Department: a. brne n fur ~hg zat nge lei a nih ti h kan zawt a, pahnihna ah chu'an Goat Proof Wire Mesh engzat nge an lei, eng atan tak rige an lei tih kha kan Z3wt tel e.

PU K. SANGTHUl\MZ\ PU ~eaker, zawhbelhna - Hemi MIlJISI'EP Centra1 Spansored Scheme a Motor lei hi a rawn zawh ang khan tunah hian Van pahnih siam a ni a. A dang chu tuna an sawi ang khan Gypsy te lei a ni a. Hemi Van hi Motor accident te a 10 awm tak aha hmang duhin hmantheihin tunah hi.an k awL reng ani. Arna lierawhchu"a hmangtuawm lava dah ringawt chua chhe mai duh a, kan Officer te Motor indaih loh em em, Mizo­ ram Sorkarin Motc.r lei rU.Q phal sak si loh avangin tunah hian kan Officer ten ankawl a, chu chu englai pawhin Motor accident emaw, hmang duh an awm chua n hman thei h reng a ni tih ka sawi duh a. Tunah hian Motor te chi 30 Department in a kawl ah hian 16 Gypsy a ni a, 12 chu tunhma ami Jeep a ni a. Tin, Jeep pakh~t phei chu hman t.La k tawh loh a ni nghe nghe a, tihral tum mek ani. Hmantlak 11 hei pawh hi chhe tawh tak mQi a ni a. Ma­ ruti Van 2 a vawrn a, Petrol hmang Jeep 8 te phei chu kum 10 chuang zet a ni a, an hman theih tawk tawk a. A ~al hlei thei tawh 10 ani. Chu chu k2n chhanna nise­ la,~ hmang duh tan hman theilfhin a awm re:ng e.

PU R.LllliZIRLIANA Pu Speaker, k hat.d e nqe Officer ten an kawl khan mipui hman theih anih hi tumahin an hre lava, khawng2ihin mipui ah hian publitize sela, heti zat hi Central Sorkarin kan Sorkar mipui te hman tur harsat zual rikrum thila hman tur~p rawn pe a •. Chung chu a ni kha s'1wi sela• •••3.3'8/- PU -.- K• SANGT HUAMA : pu Speaker, h2mi chungchangah MINI STER - chuan a tum tak hi chu mrn accident te an 10 tawh a phur k hawrn z unq zung nan ti h a ni tl- ,_ , ,,' . : a, chutiang accident te a '10 awm palh ani h chuan. in rawn sawi ang a, kan 16 pe zel. ang cheu.

PU R .L,:\LZIRLI.ANA · Pu speaker, Minister ten an " kawl lehOfficcr te~n an kawl a, an duh anq thc:la an hman tur a ni 10 rcng reng a tum k he a the1 h de:.; i h a n i ,

PU K. S;;NGTHU,;MA · Pu Speaker, l"lini st.er in a kawl MINISTER · 10 reng reng 2. Cfficer ten an hman atan karn pe mai ani • .'

S PEA 'K E -R Que sti on Hour a tawp chiah ani. Tukin chu hun kan hmang dik hIe maio Tukin hian thil dang tih tur te ~awh kan nei .awn a, rna h se , chumi hma chuan Presentation of Report kan ko hmasa ang a. Tunah Pu H.Rammawi;Chairman, Public Acc.~nt ; Committee (PAC) chu 9th ReDort of Public Accounts Committee relating to Printing and stationery Department Present turin i 10 sawm ang.

PU H.R,'\fciMAWI Pu Speaker, i phalna leh he House rem t.i hns inE'ublic Account s Committc'e Rep..,rt 9­ ne he House a h h:'an'-ka Present 8.

S PEA KE R ,\ copy kha se:n ni sela, PU C.Sangzual0, Chairman, Commit­ tee on Petitj.ons chu . 1st Re­ pert of the COlTJT,i ttee on Peti­ tions Present turin i 10 sawm ve leh ang.

PUC. SANGZl"\LI-\. Ptt Speaker, i p ha I na leh he House zahawm t3k rem tihna in Petition Commi-ttee 1st Report hi he House 2 h hfan ka Pre sent -e. . .. iJ,9/- 33~ -

SPE ..i.\KER . A copy kha h3n sem ve leh rawh ule.

Short Ruration Discussion neih dilna kan M.L.l',. pu J~Lalthangliana, Pu F.Lal Thanzuala, PU Lalrinzuala te hnen atangin ka hmu a. An dilna hi kan chhiar chhuak ang e.

To,

The secretary, Mizoram Legislative Assembly ~1izoram, .

..Subj: - Short nu~ation Discussion neih dil thu•

PU zahawm t.ak ,

Ka n Dan hman lai'.flapter 10 No.55 Rule s of Pro­ cedllre and Cenduct of Busine 5S in min p heL sak angin, ni 29.3.2001 Mizoram Legislative Assembly Budget session Ikan neihna turah hian Short Duration Discussion neih m~n . phal sak turin ka ngen a che ,A chhan chu House Leader In arn a firm Neihbawi ram at.ana Z\griculture Department ta Angle Iron a lak chungchang thu a ni 8, khawngaiha min ngaih pawt.rnawh sak leh min hlawhtlin tiro turin ka ngen c he a n , , Explanatory note kan han thil tel e tiin.

I Nichina ka h3n sawi tak M.L.A. 3 te khan Short Duration Discussion an r2wn dil a. ~n Explana.tory Note C:lU r-e t.i e nq hi a n i ,

'Pu K.T.RokhClW, I~LA in ni 27.3.­ 2 00 l' a . kan Se ssi on a h kan Chie f Mini stcr-in ama Farm Neih­ ~awi ramah ama chan Department ta Iron d2n dik lovin a p hur h chhohtir chungchang a sawi chhuak ta mai k ha , a pawi k a n ti a. Hemi chungchang hi thil seriou s Le h Mi zo­ ram leh hnam tanmualph~ theihna a nih avang hian, kan Assembly House 'ah ngei pawh h i e n a dik Le h dik loh chung­ chang sawi hi kan rnawhp\urhna ram hruaitu MLl,., Mini ster, Chief Mini ster te tan ~ ni a, hemi chungchang thu hi sawi tha k a n ti'tiin expl anatory note an rawn siam bawk a.

Hei hi ngun t0kin kan ngaihtuah a, kan House Leader, kdn Chief Minister, he thil an rawn putluh chhan hi a ni a, kan dan hian-House Leader hi he- mi admit tur chungcharig thuah hian rawn tur a ni a, a tul anga zawhfiah ngai 'a awrn chuan athehluttute pawh hi kan zawt tur a nia. Chutianganga House Leader te kan zawh leh kan rawn hnuah chuan House Leader hian ad­ mi t ngei a thain a hria a. Tin, an s'3~vi hun pawh hi an dil ang hian vawiin ni maise, he Question Hour zawh hnu hian a ti a. Hemi parliamentary Practice ah hi chuan hetiang ang hi Short Duration Discussion hi Budget Sus­ sion bik ah hi chuan •• :3~ /- - 340 - khami Dema~d te, General Discussion te, khatiangah khan Discussion kha a awm tho avangin, admit zen zen loh pawh hi thiltih dan pangngai zawk a ni a. Mehse, vawiin nia kan thil hi'kan House Leader in ama Portfolio a 10 ni bawk nen han sawi tlan law law hi a 10 duh zawk bawk a.

Tin, chu mai bakah a hunte thleng pawh hian dan ang chuanin kan Business ah hian kan rawn telh vek angd, chungte pawh chu tihdan phung pakhat a ni a, a bik tak erawh c hua n Sp:::,:Jkcr remtihna chuan heta telh loh pawh hian tih thaib chu a ni tho a n L, Chutiang te te chuan .tunhnuah henq thilte pawh hi a lola x e L leh ang a, hmanah pawh i titawh intih ang­ tnh~_kal ngawt theih loh a. A tlangpui chuanin Parlia­ ffle tary Practice, kan zawm for tur a ni i~. Manse, a leh­ Tawah, a dtltute leh helaia a insawifi2htu turtena an 10 duhthusam a nih kha chuanin kan ti rna i zel ani. Hnan­ nia pawh khan Sawhthing c huriqc h anq t.hue h PU K.L .Lianchia In Short Duration Discussion a rawn dil an pawh kha a Minis­ try lampang, a Minister in-charge te, House Leaderte nen kan rawn vek avanga admit.\-k.:f\n ni tih k ha min 10 hriatsak reng thain ka hria a, lo tang viau sela chuan Practice pangnai angin BUdget session bik a 1,)* nih avang khan hnawl mai thei k a n ni tihte pawh k ha mi n 10 hriatpuii n n akLn hnuah eng eng emaw sawi hi a awm thin 2. Heng ang thil reng reng hi alai thei ang berin Zoram hruaituten a in thil rawt chi tinrenga hi helai atang hi chua#. dan- in rem a ti em:tiha hikan tehna fung a ni a. Chu chu danin thuneihna a pek ang zelin rorel hi kan tum ber a ni tih 5n hriat a tulin ka hria a~

Hei tuna Short Duration Dis­ cussion hi reilvte tih a ni. A t.huaaw.i tura hi , chuvang chuan. Tin, vawiin pawh hianin heta a r~wn diltute hi pathum hi thusawi turin ka sawm ang 3, tin, helaiah Opposition Group an awm ve tho si avanoi n anni lam atang hian p akhat, ka sawm ang a. Tin, Ruling lam hi a M.L.h. Membe:::- .chu in tam h'le rnai a, mahse, Chief Iij Iii st-.er hemi '.• concerned Mini ster ni bawk lJii'ln a sawi fi;:,h tho dawn avarg hi an kan member kan tam a, k ei.ni, pawn kan ::Jawi ve tur a nitih lama tan yak lohte pawh kl1cf a thain k a hria. Eng­ emaw .sawi d uh bik nei chu k a tan pawh hnial thlak thuai c he uchu a rem bik hran lava. I:.. 'puha hi an thil awmdan a hriat chian ber dawn avangin kan Chief 1/11ni sterhemi concerned Minister a 10 ni zel bawk siJ. Chuvangin Rul­ Lriq v.lam chu sawi tam vaklo turin kan ng3i che u a. Tin, kan Chief Minister hian ~ sawifiah tawk tura ka ngaih bawk avangin. Tunah, hemi rawn sawi t.ur hi.a n PU J.Lal­ thangliana 7 minute ka'n phalsak teh ang. In dilah pawh reilote in dil a, in sawisel theih a ni lovang. Short Duration hi chu in dil angin reilote kan pc dawn che u ani.

PU Zl-U(HU HLY CHHO : pu Speaker, Srlort Duration tih a nia Dark,3r hni l: thleng tih kha a nia. - 341 -

S,-,P E, 1>. K }o~ R Helaia p awh hi. an sawi ve duh t.houh mai thei a, nangniah pathum kaq reI tawh a. Hetah pakhat kan rei tawh a, helamah hian kan han tih ve leh chuan engzatin nge sawi dawn pawh'-kan hre bik lava. Paruk (6) chauh in ni a, Khatiang a a preportiona lak kha chu a tih chi loh anq, Chuvariq-c in het.a a theh luttute hi kan ngai pawimawh a, kan ti mai ani.

1M PU ZAKHU' HLYCHHO : Pu Speaker, paruk(6) kan ni a. Chuvahgfn p ahmh] 2) in min sawi..,. tir rnai nawh,

,.1, .' S PEA KER : A hrilhfiah hun chhung tur hi kan hrelova. Mipister con­ cerned hian a sawi rei hun chhung tur hi a tuk theih tlat loh. Hei hi tuk a ni ngai lava. A movetute chance ka pe tlemlo che u a, ka pe thui lutuk c he u a n.i, ~hort Du- . ration atan c huan, darkar khat. chauh p-awh~,an,pe thei a,. a aia reil'" pawh k an pe thei che u.7ininute~-ah.khan . sawi tum r~~:h u , Pathum( 3). in.a ngai hi in sawi dawn a, c huvanqf.n (3,~j5ubjecta hi thil t am tak a awm 10, a point in in sawi dawn a.lawm, in sawi ang hian Angle Ironthu hi in sawi . dawn a nf mai a,tnil dangtamtak sawi in tum ani., Nakinah Demand-ah inl-asawi dawn a nf, , Angle Iron t.hu hi in. sawi mai dawu:"a nd.,

PU J.Lr~TH\NGLIANA : pu speaker, Kan sawi tan a~g'a, He thil 'pawf.mawh tak.#· Chief, Mi­ ni ster Neihbawi Farm House Epi­ sode tih vawiin niah sawi a tul ta a. Sawi min phalsak a, ka lawrn hle ani.' 27th March, 2001 khan Member zahawm tak Pu Rokhaw an,Agriclllture ho_r tor ZRG-152U(TMB) Angle Iron Chief Hinister Neihbawih farm House ah dahv'tur' hi a phur a ni tih kha a rawn sawi .~lhuak a. Housekha min barakhaih. hIe 8, k.e ngaihdan chuan k an Chief Minister hi Mini ster zirigah pawh hlawh tam ber, ML1\'chusawi Loh, hlawh a tam chhanpawh. eiruk venna atan a nitih a sawi thin a. A ra.wn si3wifiah rnaL dawn ernaw k an ti't\:!, ma hseLa, Budget -sessior.),. wind-up khan a rawn sawi ta miah 10 mai ani, General:pipcllssi:on Wind­ up khan. Hei chu .engatinge maw a serious nen engatinge a sawifiah Joh chu aw ! kan ti a. Hemi tlai khan P.C.MLA te Video Camera nen NeihbawihFarm House ah hian kan kal chhova. Pu speaker, heta hi a Cassette p awh ka nei a, i duh chuan chhuah theih re~g ~ ni.

Tichuan he Farm House ahhian a 10 awm ngei mai a. Angle Iron thlalak api a. Chtimi bakah chuan Goat Wire Mesh roll 30 a awrn baw~ a. Su­ preme Court ina phal reng reng loh thi,I1g bung zai sa ." •• .f\4?/_.

." -f - 342./-

Fann kawtah chuan a in tiang teuh rnaL a ni , Video Came­ ra in a lang thei reng a. MAP in an zai lai mek te pawh hwuh tur a awm ani. Chumi bakah chuan Sorkar Gypsy 4 pakhat phei chu VIP Car-ah, sawi dan c huen kan Clilief Mi­ ni s'te r thiannu hi VIP Car 10 chuan a feh duh ngai love an ti a. VIP Light te a awm a nl , a ding renq mai a. Tichuan a kawtah kawngpuiah chuan Agriculture Depart­ ment Tractor in Sairang atanga Balu rawn phurh chhoh a dinpui a. Chu chu Gypsy hian a thiar thin ani. Fann House ah chuen chu chu thlalak te pawl! k.an nei veka, Vide. a h a lang vek ani. Hemi ni kher h ian kan Chief Minister thiannu Pi Roneihsangi a awm nghe nghe a. Video ah hian ~thlalak a awm a. Thusawina te pawh a awm a, a phalna lak ani. Tichuan, chu chu hemi Angle Iron leh Gnat Pr••f Wire Mesh hemi Farm House kawta chhekkhawm zawng zawng hi a man kan han chhut a. NU3i sarih(7) leh singli leh sangnga leh zariat man ani. Tichuan ni 27 zan a ni a. Kan rilruah kan Chief Minister hian a man pe 10vinachhekkhawm ang tih k a n ring reng reng 10.

Chuvangin, Agriculture Depart­ ment ah Officer hnenah kan kal a. Angle Iron leh Goat Proof Wire Mesh hi subsidised iterhani em tih lee.n z3wt a. Nilo, subsidise item a ni ngai 10. Tumah kan pechhuak ngai 10. Department in "k an hmang mal ani," atulnaah. Kan pekchhuah pawh ka n 1a hrereng reng 10 an tie Kan rindan tak ohuan Bazara mi alei a ni::mg kan ti a. De­ partment ami a lak anihkan'la rin~ phal 10. A chhan chu heng Angle Iron te hi an chhungte Supply vek a ni a. Nimin k1aD Agriculture Director ah kan kal a, a ni chuan Aii puk Farming Society hnenah 50% subsidy a pek turin DAO 'Wi hnena kan pek a ni tih min 10 hrilh ta ani.

DAO 'Wi ah kan kal 2. Hetiang Farming", Society hi a awm em ni kan ti c.• Kan hre miah 10~ka'n' hnuaiah c huen awm seLa , k an hria ariq, a 10 ti ani. Engpawh nise, ka hre sual palh mai thei 2. Project Officer kan k o ang a.Ahre teh reng ernaw a ti a. l.,n k o ta a. Ka Are a chhunga Farming Society hriat loh p ak het; mah ka nei 10. Mahse, Aii puk in tih hi chu k a hriat vawi khatna a ni e, a ti a. Tichuan, kan Chief Minister hi ram hruaitu ber a ni a, a Society hi an 10 Register reng ang e tiin. Register, Farming and Society ah kan kal 2. Hetiang hi a awm 10 an ti a. Lehkha min pe a. chu baK'3h chuankan Chie f Mini ster te hi hotu ber a nil.a" an fel em al Co-operative Society ah an. Regi ster a ni ang kan ti leh a. An ni p awhi.n, "Aii puk ohu k a n hriat vawi khat na a ni" an ti a. Hetiang Society kan Register 10 tin lehkha min pe . . leh ta ani. PU Speaker, Tichuan Director hlan DAO West a kava, tlai12m dar 2 velah chuan he lehkha lem hi a 10 chhuak ta ani. Pu Speaker, i duh chuan a copy pawh k a pe ve ang 'che , He lehkha lem hi a 10 chhuak ta a. Tahchuan Aii puk So­ ciety, Sihphir. hnenah hian 50% in, SUbsidy in, Angle Iron 660 pek tur a ni e tih hi nikum Nobember ni 16 khan Order an .~huah ta ani. .. .343 ./- - 34'3_ -

Mahse, helaiah hian Challan 10 1 ang ta chu ni 23.3.2001 ni.kumah- khan, hei hi Supply tur a ni ei tih he lehkha a hmuh hma daih hian a 10 awm tawh a, a phurtu tur pawh zRG 1520 hien phur rawh se, tih an ziak tel nia mawle, Aii puk ami a pek tur. Tin, chu bakah chuan Society 2 an 10 nei em ni awkan ti a. Aii puk Farming Society tana pek tur. Tichuan Barbed Wire Mesh pek tih hian ni 15.3. ah hian order a 10 chhuak leh ta a. Chu chu Aii Puk zau, Co. Operative Farming'Society hnena pek turin ni 15 March khan order a 10 chhuak leh ta a ni ,

Tichuan Director ah kan kaL a, "He lehkha in issue na hi kan hmu duh: e", k an ti a, a awm 10 ani. Tichuan, DAO ah kan kal leh a, "He lehkha hi in hmu tawh em ? II, k an ti a. An han':eir:t a, IE, hei k an puin a hmuh t awh hi mawle, het :tnitL'll a pe tawh a, ni 28.3.2001 hian a pek hi mawle",. a ti a. A lang reng a. Hei, 'Vawiin a in hmuh chauh Bni maw?' ka ti a. A ~ik takin a lang a, in received ~awh em ? ka tt ., "Re­ ceived tawh a .d.h chuan Seal kan chhu thtn a", an ti a.

Fu speaker, tawite chauh, minute hnih khat chauh mawle. Chumi hnuah chuan Director Agricul­ ture leh Dl\O te hnena kan kal chuan, I'Pute u, thil k an hrilh rna! ang che u, hei hivawiinthil vek a nih hi. Chuvariq chuan .k an buai zo vek,.a nih hi , ;receive dawn ila, vawiin akan hmuh ani's.l .=:l ,he:!.. .hi .Chuvang chuan a Lnka l.h lutuk ani" kan Registerah pewh.rkhan ziak lova dah tak :lai a ni II ,tiin min' chhang ia ni'';Chuvang chuan he t.hfLe h hian ei rukna chiang tak:awm niin kan hria a.

" Tin, subsidy a pe t.uz hdan, kan hr:1.at «an/ hian Government phalna a'ngai ai phalna la lova, tin; a: man pawh hi an la pe 10 a ni awm e.

SFEAKER : I hun a tawp tawh e, Fu F.Lal Thanzuala i 10 sawm ve ang. I hriat thiam lohlai apiang kha a la rawn sawifiah dawn nia.

I'U F.LAL THANZUl\.Lt~ : Fu speaker. ka lawm e. He thil hi thil sawi nuam 10 tak a ni a. amaherawhchu, kanSorka~ hruBitu ber chung­ chang thu a nih tlat avangin sawi ngei tur hi a ni zawk­ in ka hria a. A chhan chu Ho~se ah sawi chhuah tawh a ni a. Chanchinbu ah tam tak a awm a, hemi rorelna hmun ngeiah hian am-ah pawhin a dik emaw diklo emaw in sawi felna chance' awm lova thil tha 10 pawh a ni zawk thei a ni. ChuVanginvaWiin niah hian amah ngei ~awhin a he­ tiang sawina hun dilna dang lova a io pawm a duhthawh t.ak maia nileng mai pawh a sa\'l1i a duhte kha a' rilr~ a pui ngawtin ka hria a. • .•344/- 344 -

V--,wiin niah h.ia n hei hi sawt k a duh vena chhan c hu ram hruaitu hi hct ianq kawngah a inti herh ve anih chuan a hnuaia mite chu engtinnge kan awm ang, pa ber khan heti'lnga a 10 Lnr i h berh ve chuan a hnuai a~ite engtinnge a tih tak 3ng. Chuvang chuan hetah kan sawi a. A lakna khati teh ngawta tih theih a ni lava, a vel a awrn thin a l awm mow.l e , in pawh kan thlen dawnin kawng thui tak kal a ng;::,i thin alawm, inah khan kan zuang lut ringawt thei lao

Ka hun chu ka thu a nia~ Pu Speaker, ka duh ang z~wngin ka sawi ve dawn a ni mai a. Thinytlangah sawn vawikhat chu ne upa n.; an in awm lem a, naupang pakhat chuanin, kei zu ka rui a nc, pa ah ka chang anga zu ka rui ang a ti a, an nuih dar dar a, midang chuan/a tihna chhan chu a pa kh2 zu 2 10 rui thin a 10 ni a. Khatiang deuh khan vawiin niah"hian he thil hi keinipawhin ka n hrLet t.h.lam 10h leh dik lava kan ngaih hi kan House Leader p2whin a di.k anih chuan a s~wifiah ve ang a, kha kh~ tha tak ani. h chhan chu hnarn hi a ropui d awn chuan rinawm angai :dik a ngai ao House Leader ber Chief Mini ster ber ni.Lov> a pangper vel ami anih k ha chuanngaihthiam t.hei.h ven e l-ai a awrn ,r ,;:; a', a hotupa ber hian sawi sela kai Loh vohu.sn khang kha chu a 1a siam dik thei zel ang tiin mipuiin ngaihdan kan nei thei. Ameher"lwhchu, em ah ber mai heti anga an awm ta hi a pawi tak meuh rre uh a, hnam 1 unc;ngoi hna a tlingin ka hria. H~i hi faltaka tih tling tlak hi a nga.i a ni~ Heng thu han ngaihtuah hian k"1D sakhaw leh­ k habu c. Zawl nei tawngkamte T)'lwh kha rilru2h a 10 1 ang a. S"amcri mi Iian ho nuhote zawl nei p"-ikhat chuan nangni ho hi Basan phula Bawng thau tla ang in ni a, in pasal te hnenah hianin zu pawh rawnla ula, chutiang khatiang chu rawn 1a ul a, i ei ang u, i-11 ti a. Sai ngho khum-ah inmu a tih ang deuh hlek khanin. Khatiang deuh hlek khan k an mi leh sa te rethei taka an al-JIT lai h i a n k e n thlam te hi a ropui deuh 10 maw? Ki3n ~llc::,iba\\'l dan te hi a lutuk deuh a ni 10 maw? tih kha- ngaihUJ,=!lJ tharn moral issue 1 i anpui a awrn a.

Chuvang c hua n 1\:2 duhsak ber chu k an House Leader pawh hi fel takin insawithiam thei sela, ka duh khawp maio House ~eader p~wh hi. A chhan chu,Sorkarah hian corruption kan tih r e h loh chuan Kohhranah hian kan thianghlim thei t.ak tak 10. Kohhran ah khan thianghlimna te, rinavvmn·3 to sawL s aw l mah ila, Sorkarah khan a awm loh chuan '] dik the! chuang 10. Inthlunzawrn tlat k he a nia. I'leti a nih laia a ni ber hetianga a awm si. chuan a pawi lutuK a. Pastor pawimawh ang tlukin kan Minister te hi an pawimawh t.heuh a n i ,

Chuvangin hei helai thil te hi rnak tak mai chu, Pu Speaker, a dik hi >n ka hre thei 10 reng reng a. Nikum, hei a ziak a chiang em em a, k urn 2000, thla 2 ni 28-a challan siam a ni a. Mahse, all.tment, a hmasa zawK daih tur kha a ni 28, niminah .••345/- khan an han ti chauh a ni chu. Adi~ thei 10 reng reng a, heng zawng z awnq hi Pu Speaker, phuahchawp a ni hian a 1 a rig a. A pawi ern ern a, hetiang kan Sorkarah a 1'-< awrn ta hi.~ Pathianleh k an . ram tanlltia kan ng'3i htuah a 'ropui 1. taka hma'lam ~ana kal tura kan,in ngaih laiin eng kawngah h i.an nge mawkan ke L tak Le ? A va han buait.hlak sawt VE:: tih hi kan in ngaihtuah a ngai t~ niin k.a hria a. Chu­ tiang a nih loh chuan. kan rarnhiiepiknakawngah leh felna kawngah pawh kan hruai chuang lov~pg a. Dik 10 takin thil k a n ti ang a, khami lam k ha kan ngaihtuah loh chuan. Tuna k a rilrua awm' her chu a moral issue k ha a pawtrnawh 1 utuk­

in ka hriaa'.Kan House Leader pawh hi a c thiam a nih chuan s2~i' ·~l~w·ftse. Amaherawhchu, heng hi chu ehgtin nge ni taaf\g Ie:'? ',Allotment pawh siam hma a ohel Lan cut a kurnJ.ai/mai thlaka an 10 cut hi, -m ak ka ti ngawtmai.

. chuvanqtn, Pu Sp~aker; Vawiiri' ah hian kan Sorkar hi a tha zawngin ken kal dawn 10 tih hi, .a hlauhawrn h1ein ka hria a. Mirnal rinawrnna te" dikna tel zahawrnna te a kan inkaihhnuailoh -c huan sum leh pai 1 amah .kan t.lar, ang 'a .. Kanei theih theih kah ei ang a# kan i,u;thik zel, 'anq a. Tumah insiam dik tur k an ' awrn chuang lovanga, kan z av.aL hian kan ·eiru.dual dual ang a. Mizo, a langah rd.sd, hian,a chhungrilah' c huan depde tak, chhe takin kan awrn dawn a nf, ,

Chuvangin heng ~ kan House Leader hian House a an insawi thiamna chauh ni 10 h l an a di)(; Leh ",~ dik 'Iahna fiah Ttut hian Inql,liryte p awh siarn;,se'a. Chutichuan en'gkirh hi fiah£el·r;ta~n·i. sela, tLchuan,hetianga hrtlingchhiatna a loe.wm. pawhhi a thianghli,m ang a,Mi zorarn mfpui zawngzawng hian kan Chief Minister hi entawntlak ani. .. hetiang hi a 10 ni zawk e pawh kanti!.thei a rrq, Chumi a nih si loh cbuan helai House a inpuhleh i nsawithiam ringawiT.a kan t.awp chuan mipui nqaf.btruahna chambang a awm anq, Chumi ni lovq.hetah kan finfiah fel vek a kha tul ern eminka hrrLa a nd , PU Speaker, ka 1awm'e. ' - 346 -

PU LALRINZUALA . PU Speaker# vawiinah hian thil lung~~hiatthlak tak thil hre­ awm tak kan ngaihtuah a. Vawi­ ina kan thil ngaihtuah hi khawilai tlangval pakhat thil ruk emaw chu ngaihtuah ila chuan kan pawr viauin ka ring a. Mahse~ chu aia serious chu kan ram roreltu sang ber kan Chief Minister thil tih kan ngaihtuah a. Chuvang chuan minute 7 chauh hun kan han nei hi a pawi ka ti khawp mai~ chuvang chuan~ ~awiinah hian thil namai 10 kan ngaihtuah a. Nichinah khan kan ngaithla tawh a~ a item hrim hrimhi subsidise item a ni 10 tih kha kan mover khan a rawn sawi tawh a. Chu chu ni­ minah khan Directorate-ah leh DAO ah kan zawt chhuak vek a~ chu cl1U chiang takin min hrilh a ni. Tun hma reng reng in tih hga.i 1011 thil a ni. Tin.. an fimkhur tawk 10 an thil tihsual zep tuma dawt sawi tum hi chu a hmuingil 10. Helai ahhian a phurtu hi ZRG~1520 a ni a ti a. Goat proof Wlre~ mesh ah khan angle iron ah pawh chu tho chu a ni a ti a~ a Driverhming thuhmun kha an ziak bawk a. lvJ:ahse. an hming sign pakhatah chuan a hming pumin a ziak a~ apakhatah hi chuan thai mai ~iin a ziak a. Hei pawh hi a chhan chu he Dri~!er hi station ah a awm Lo, kan zawng vek a. niminah khan a zin bova. a zinbo si laiin he lehkha hi buatsaih a ngai si a. Chuvang chuan a hming hi an sign sak mai mai ani. Hei pawh hi forgery case a ni PU speaker. chuvang chuan ru bawkzepru bawk.hi hi chu Lal Davida bawhchhiat vanglai ang kha a ni lawmni ( Lal Davidabawhchhiat vang­ lai pawh khan 1'1i nu u.tre~.a uire a zep a. a pasal a thah sakbawk. Kan .ru bawk a~ k an zc'prubawk a .. keimahni tih chauh kan duh tawk 10va•. Official te thil kan tih tir a. Hei aia thil zahthlak hi a aw,n ngai em ni? Chuvang chuan heng zawng zawl1g hi kan Sorkc."r h Lan a ngaihtuah tur a n.i ,

Ni;ninah khan nilengin he Direc­ torate Offic~ hian thil dang reng reng an ngalht~ah thei 10. HE21aia dawt sawi tanpuitu tur hian heng document hi an si2..:n a .. k e i.nLn kan vil tlat ba~jk si a. Chuvang chuan a harsa lutuk a~ hna pawh an thawk thei 10. A l~hkha 10 kal zawng kha kan han ti a .. hengah hian nimin tlai dar 4:30PM thlenga DAO in an lehkha hrnuh te kha kan record vek a. Kan l~A pahnihin an thutchilh reng a~ an 10 kal lova dar 4 : 30Pm hnu 1 amah khan ni 27 zan a tc,ng khan an bei tawh a ni. A chhan chu kan r~A zahawm tak ten O.T.singh-a a dik tak chuan kan Mizo tlangval Mizo hlnangaihtu Pu Thansanga a lehkhaah hian a awm~~ chu chu ka han chhiar a ni a. Kan 1'1izo tlangval pakhat an hnawl a~ an lakluhna chhan hi hetiang thil tih tir tumna hi a ni ang tlh ka hlau­ the.wng em t;ln a n.i ,TLchuan, an vau e , lehlamin an vau a .. hlau bawk s~ lehlamin thil sual tilo turin ken u~ng a~ ,3. hlau bawk si t.uboh leh dolung inkarah khan a awrn a n.i , A khawngaihthlak hle in ka hria. a mut pawh a tui mieh lovang. Tichuan. a date tE kha a inkalhhclh ta a. chal­ lan-a a landan Leh order-a a landan a inang Love, Nimina Lehkhe a pek Luh, a 10 z e c.i.e ve leh a recieve-t_uin a pck chhuah ni te chu nimin ni 28.3.2001 ah DJIO WE:.st j.izawl ami hian"hei hi 10 pe rawh" t a.hne Director atFmgin c."l dawng a .. he'i a signature a pe t h.lape, Tichunn. ni 28.3.2001-a a

•••347/- - 347 - dawn kne, a dawn hma ni 26.3.2001 ah Neihbawlh-a a Farm athl~ng'daih tawh~ nimin zingah KE;'irnah ng\;:'i ka kal a~ kanMLAte pahnih n~n hian kan la vek tawh a. Chuvang . chuank.hak.ha a awrn reng a n.i, ch'\,ltiang ehuan hei hi re­ gularisc-d an tum ang tih kan h1alllh,avangin Dawt chu Dawt in lang:rawh se kan ti a ni. Chuvapgin~ Pu speaker~ hman­ nia BUdg·~t Discussion k an neIh ni':khan keini lam hian kan sawi ve lo~ kan hriat loh avang khan kan ngaithla a ni. Kan C.H. rawn wind-up tur kha kan'b~isei ber a chu~ hetianga inpuhna a 10 awm tak slah chuan a rawn insawi fihlim ang chu kan ti a. Amah~rawhchu~ ahmel kari en khan a awm a nUam lova~ thusawi ,Pawh a tui lo~ khalamah khan a rdlru a dah tawh reng reng ro~ chiang lutuk tak khan~ nidangah kan la wind-uptha dawn nia a ti mai mal ta a· ni. Chutiang k.hawp chuan a rilrua ti hrehawm a ni a. Chtrvenq chlian PU speakE:i'r ~ kanrorelna in a 10 zahawm a~za a za Christian ram kan ni tihna te hi tunnun a a 10 a wrn t.he~hna turin keLn L Legislature ~arty chuan t.h.i.L. kan phut, a n i , Kan Chief Hinister zahawm t.ak hian a thianghlimna hi a prov~ tur a ni. Chum±, proof tur chuan engemaw tal hi amah hian a pr-e.s.crLbe ariqa, joint Pama­ me~tary in enquiry kan 1:i ang a ti emaw~engenquiry bererna:w action a lak hi ken phut tlat a n a , Achhan chu kan han d.ebate·anqe, 7 minutes cJ:1uan ~mgmah k an neih 10h avang khan~ kan documeQts neih pawh hi kan,la tifel hrnan 10 a n t , J~ chha#',Ghp, saWl vekcl~_wn Lla bun in min daih silo., Arlin limit neilovin a han sawi arisia~ chu chu a tha dawn silo. Chuva'ng chuan kan phut a hi chu joint Parliamentary Enquiry emaw~ aman aremtih ang zawkin anih loh chuan k an High Court ju.dgt::i",pakhat,t,alln tu tu te emaw c e L hian chut.Lanq- tal chua,rr',~rnaw En,qlllry comrnis­ sion siam sela. chumi chhung chuari;ani hici'ri a charge hi midang 10 pe sela~ DE:lhi-aa zin chhung pawhin a pe fo a ni~ a tello in he Sorkar hi a kal thEi tho a o.i • Chu­ tiang chuan 10 ti sela. chumi chhung chuan 10 chaw1 lai­ lawk sela.

Pu Sp~aker# ?~thian nung be lem lova kan hriat Central lam pawh kan hal) en a~ Bangar Laxman tE' chu Hindu aakhaw bia k an ti a , ka..l hmusit viau a niawm e. Amaheiawhch\.l~ani chuan nuaikhat avenq.Ln a nihna a kal aan rnqarn a 01,;. George F'ernande'z. kanChristian pui pawhin anihna a kal-san ngam a. ohut Lartq chuanian 1'11­ n Lat.er nihna hi an dah nqam a. Pathian Leh kari ram t.an tiin Pr~sident hian hetianghi a tih ve ka beisei a. ka phut a. kan phut tlat a ni tih kha kan sawi duh ani. PU speaker ~ a rei 10 'em a pawi ka ti khawp maL,

s PEAK Eo R . Alawroawm. Pu Zakhu Hlychho i .10 sawm ve leh anq , Nang­ mahni lam atangin maw. l.W anih taX chu PU Zira •

•••348/- - 348 -

PU R.LALZ~RLlhNA . PU speaker, ka lawm e.He thil hi sawi ka hreh khawp mai a, kei chuan. Kan House Lea­ derbcT a mua l.pho chuan ei­ rukna an kei ka mUcilpho tel a ni a,·kan ram Cl mualpho a ni a, a parvi ka ti tak zet a. Vawiin niah hian PU Rama hi amah kal1aw lova, amaherawhchu, a sualn2. hi chu ka haw em ema ni t.:Lh hi .ka bultanna a ni a. K3n Chief Minister '- zahawm telk hian ei Leh bara .i.nt.odeLh a tum kha a lawmawm .K.a ti a. Ka 10 1:in Vc danin zoram loneitute a hmasain?i chawikang anga,c.mutah chuan ·a hnungah chuan kaldan t.ur. a riqei.h't.ueri turahka 10 riq a i, a, k e 10 beisei thin a. Vqwiin ni thlenga kan rama Agriculture-a Mecha­ nisation-a kan hmuh te chu kumin ah hian kan eiral ani. Chutih lai chuanzoram pumpui thil a ni a, kan C.M. bEer hian chutih laichuan ama Farm siamna atan cheng nuairiat nqawt; man Agr iculture Kudam atangin inrinni ah leh thawh­ tanni ah khan a 10 lak chhuah tir hi a zahthlak ka ti a, a vanduaithlak pawh ka ti em em ani. Helaia Material a lakchhuah man hi cheng nuairiat man chauh nimahse, Sai­ ranga Balu a ze phurhna te, Rawra an phurhna te Labour charge zawngzawng nen chuan cheng nua.i sawm hi a khuh hrim hrim a ni Pu speaker. Tiang chuanin ni 27.3.2001':"'a kan han sawilan khan kan House Leader kha a r ewn react ve tur ah ka ngai a, a react loh khe criuan a pawrn rim.i.ah ah(admit hmiahah) ka ngai a .. Tichuan, amanorawhohu, kl:].a­ lai ah khan a han sawichhuah kha chuan. a t:.an khan har­ satna kha a awm ve dawn a. -Engtiangin,nge D~partmentlam­ in "1.l1 rawn chulmam dan tur a kha a hri2t siloh avangin a sawi 10 ma.L ni khan ka hria a" Heta thila keen han rawt duh chu heti em em akan Chi;;..f l"1inister~in c Lrukna kawng a a thawhpui Agricultur~: Director corrupt lutuk hi a hma» sa be.rin .suapend phawt tur a n.i ,Tichuan suspend chhungin he thil hi chiang )takin sorkarin a chhui t.ur a ni tih hi' ka han ngen a.

Tin, ]-\.iipuk Farmf:r ~ Society hi Aizawl West DAO rinu.a.i.a awm tur a ni Gg vawi.Ln ni thleng hian Registration Number pakhatmah a nei lova. Khawiah hian nge an register tih hi ka hre duh bdwk 2. Tin, kan Chief Ninistt2r zanaw.m. tak hian oppos.irti.on Leader anih lai khan Chakai Farm kha siam a 10 re.wt thin a. a 10 hlawk viau dawn ani. Vawiin niah hian Chakai tawmna Aiipuk· Farm.er Society an siam chuan hli;;i k.e.r lovah cheng nuairiat, l1l..j.aisawm chu an nei nghal ma.i a ni a. thil tih awm tak a ni a, a 10 ngaihtuah fOO hIe pawhin ka hria 'a ni. Tichuan eiru thin pawhin insum hun an n(.i a. zoram rorelna sang ber thutkhawm lai kher khera khaweng pawh zah zolova hetiang anga Opposition Member ten eirukna thil leh thil dik 10 te hi chu an mit an len a, an zawng ve thin a ni tih hrereng chunga t.umah zehna nei lova MLA te pawh hi ~in zah 10 lutuk a. HE:tiang hun kher khera thimah n.il.o khaweng ah eiru ngam nqat. hi chu Pu Spe'aker, a runthlak zualin ka hria a, a Lnhnua.LchhLah thlak em em in ka hria ani. Tichuan he tbilah hian

••349/- - 349 -

Parliamentary P-dcruiry conunission: din nisela.', chu chuan he hna a thawh theih nan hian kan Chief Minister zahawm tak hi 10 chawl rih sela. a chawl duh em lova. C.M. 'atanga a bang duh 10 anihpawhin Agriculture Department hi kalsan sela. Chumi chhung chuan joint Parliamentary Rnquiry molmnission emawin an chhui anga. thil dik taka tih a 10 nih phei chuan he Department pawh hi a la leb anga. C.H. atanga a banganih pawhin a rawn aWHl leh mai turah xe .ngai a. Chutiang ang thil ,a corrunission han din anih loh chuan he House hi a kal.tur a ni reng"reng 10 ani .. Vawiin niah leh kan tih leh zel tur Budgt::>t session pawh hi a kal dawn 10 reng reng ani. Chu chu Pu speaker. dan n9aJna mi leh e-irukna hua i ni a. vawiin niah pawh heikan savd, thejh phah a. a lawmawrn ka ti a. t.LchuenLn rorelna h.I tal<. i r awn nei t.hc i, hi kan beiseit::>j[\ em a n.i ,

'Vawiin niah hian thiam thu sawina hun tur ni 27.3.2001 ah khan a awm tawh a. An tih 1 nh 7. i a 1 eh an tihzia 1 e h khatiang zozei an 10. chhuax anih hi chuan an' bot.u Po. berin a hre v ek alg. "Hei hi chu chutiang khat-iFl"lga sllhs; ('j ;f;C::!t1. rate-a kan neih a ni a. Aiipllk sn<'il':-t_y hrni nga k an lo.kt:hhuah a ni" tih· a nre Vf;;;-K tur a nf., ·Nimahse. tun tumah riLan sawi tur a hriat Loh avang hi,oan vawiin niah hian han sawi mam teh t.urn rnahsela. he'laiahhian a tih theih t.awh 10h z eriq reng a. Nichina ka thianten an sawi ang khan a phurtute po.wh hi G.I. APproved wire hi ZRG.1520 khan a phur 10. ZRG.2426) 608 Truck-ina phur zawk ani. Chu chu chiang taka kan hriat bawk a n i , Challan-ah pawh hian a d i.k 10, bawk,::..• Hetah ni 28-ah an hotuPain a 10 hmu chauh a. mahse ni 26-ah deLh h.Lar. Challan an 'issuf:;: t.awh si a. Hei eka hmu t'awh a. Challan hi 10 issue rawh tlhna ang chauh ani. Chu­ vangin PU Speaker. he thil. hi dawt muhlum hlak a in. chu­ vangin. helaiah hian thiam thu sawi v~ tur an..neih pawh in an sawi leh tura pawhchudawt vEk a ni tih chi ani. Chuvangin thu dik laihlan nanParliarnent-ary enquiry COmndssion khasiam ngei,ang che~ chur.L anih loh ohuan i ror~lnahi n<"lngmah zah Loh v'ang ni Lov.i n .. h~ House zahewmne humhirn duh avangin J.IOll:Fl,,? hi a kal lovang' tih ka han sawi duh ani. Ka laWI1Le.

APEAKER . HUN in hmang dik hIe tak tak mai. a la;~rnawm hIt.:' a n.i , Rul­ ling lamatang hian la sawi duh te hi in ko Vl:' teh ang.

Sawi duh innE:J- dawn ern ? C.i'1. in a khaikhawrn tawh hi chuan midangkoh lEh chu a r ernohenq Lovariq , •

•••350/- - 350 - J ptJ ZORi\l'1I'H-,¥NGA Pu Sp~akcr, kan sawi anga~ QiIBF,1'1INISTER tawk mai rawh se, midang a .. ~- ... ngai hran love.

Awle ~ Pu speakl;T ~ 7mins mi Pali-in an sawia. 28rnins. arnaherawhchu. khati em em kha ka sawI lovanga, kan sawi duh chu k an l'1emb\:,r zahawm tak ten helai hi thil £ello a awm 2~ han enchiang la. sawi horia pawh i nei ang u , an han tih kha 2. 12"vmawm h l.e in ka hria ..:'t. Hetiang hi thil anihna kan 1 aj.hl an chi an Loh chuan kan House-ah rorelna te pawh a mam lova~ azar-'h pawh k an inzawt kan inzawt fiah a. Chuv.rriq.in a aawL pawh kan sawi fiah anga. Tun hnai'khan khilai sihphir. tuna LAD in bawlhhlawh paihna an siam hnuaiah khian Lo kan LeL ve a. huan aniang chu, chu chu Thinghmun t.unhrna atanga awrn thin. clear pawh la91~ar loh anih pvang khan a yah te pawh a ngai a. chU chu kan huan neih ve chhun anih avangin thlai chin tE;;' pawh k an ouh a. a yah te pewh kan han vat a. Mahse. kan 1'1izo tihdan pangngaiin kan hal 10 thei lova. kan huan chu. chumi kan halna thing te chu, a thing a tha 10 angreng viauva s : hnum 1 eh' thil dang tc a ni a. Mahse. a u.ihawm e~.kan ti a, kan chhek khawl zel a. khang kha kanti 10 thei. lova. chu chu a vahchap khawiah m~h kan peih 10 thei bik lava. Chu chu a bul ami kha , Ai Puk, n.tLovLn, Aii-pu.k . a ni "'. lI..ii h Len tawm na puk a r;.ill. thin a~ Lo-lu ah khan chum.iho ohuan Aii­ puk society an din ve a. kan kal hma ami a 10'nitawh awrn nyhe ,nghea. Keini phei chuan a hzLat; pnv-Jh kan 10 hre lova. tunhnua kan hriat leh a ni a. Chu chu In pawh 15 lai et ni a. kei:ni kha a chunq.larn, kawng hnaih lam­ pangzu.al khi In 4 vel kan ni a. churn.i: k an neih ah cnuan a ral lehlama t.unhme atclnga Link-road 10 k21 thin' kha a e.wm a ni a. Khatatang khan mi an 10 kol a .. kharni then­ awmte 10 lamah khan kal thlakna a nuam si 2, an 10 kal thla kha thil a be nasa lutuk a. s~lpaiLine te, bungrua chitin z eriq ma L a 60 nasa lutuk a, an mariqenoLn a hma khan 1..griculture-in h et.Lariq hi chu hemi chho ah pawh a hungn2 an tih sak thleh thluah a. Keini pawh min tihsak ve thei ang, i dil ang u; herni Angle-Iron t " an dil tak phei chu Barbed-wire a ni a, Barbed-~iir,,_ teo hi dil .Lla , tihngaihna a aWf'.1 Lo , a be nasa lutuk an ti a g a dil pawh. an dil a.

Tin~ k e.i a hmingc: Agricul­ ture lVIinistE.r bE.r kha chu delegation-in kdn 10 kal dawn. nang.:hi. pawhin huan anih avangin in Nu kha HC'rnber-ah kan r ewn ring nghal anga, electric pek Leh rie m.i, hungna hi, 2. hung t.ak tak a vai chuan tihngaihna a awrn Lo va , HahsE::... mi 10 kalna helai danna tur zual hi chu kan tih loh chuan thil be a nasa lutuk a, chuvangin min han tih ran teh u, thLai chi thlak leh hnathawh a tul chho si e... an ti a. Tltr:lUan k e L pawh.in Agriculture Director lawah t.E. pawh khan kan 10 zuk sawipui a, kan Nu te pawhin an phone pui a. Khikhi min rawn tih chhoh vat a n9<1i ania hei a be nasa lutuk ... kan bUai ania kan ti a. Anni khan chumi chu

.' ••351/- - 351 -

hriainan 10 dahc$hova. Tin a dah chhohna ah pawh khan 'anmahni pawhin hmUn dangah pawh Agriculture Bepartment ina tanpuina in pel< hi chuan a M:>tor pawhin in phurh sak zung zung a, a Minister ber awmna Farm ah hi chuan minute 40 lek tlan a ni a~ min rawn dah sak ve sela a tha. Ni e, chung pawh kan 10 hrilh dawn nia. hmundang ah pawh hla tak tak. ni khat kal amit~ pawh kan phurh sak teuh alawm kan ti a. Tichuan. Session lai takin. thil, a ruka kal anih 10h avangin an dahna pawhSilchar kawngpui dung a n.i , Truck khan a phur chho a~h(-;-tah LAD in bawlhhlawh an paihna bu.Lah khan aio' 'han load thIq. ruih ruih a. Chhun laiah. khami kawngpui ahkhan. chumi thawm an hriat khan a fehho khan e khai. khi khi a dahna tur a ni 10. hetah a hnaiah rawn ti thla leh rawh se an tia. An tlan chho a. engemawzat chu a 10 laad thlanman a, hemia thlang deuh hlek. a hnaivai.turah khan an load thlak tir a. Hetia kawngpui bula kan 6. ah phei chuan zan khat pawh a awm 10 tawp ariq, anphur be 1 eh vek ang .. Chuvangin zanin ngeiahthlam bulah lak thlak a ngai a ni an -tIa. Tichuan, anla thla leh ta chuk chuk a. Hei hi k€ini kan thlarn kha a kawt zawl a zauva. a be nasat avang khankan nau te kan riah tir a. Hemi riahchilhna kawtah, hian awm rawh se an ti a. an dah ta ae

TLcnuan, an rawn dah pewh khan kan :en a. barbed wire pawh awm 10 lehnghal, engtin nge kan tih dawn anrawn ti a. GOat proof wire-mesh an t.ih hi chu tel khat pawh hi han pawt mar Lla , inchhung dung cheri awrh a nidawn si a.kan rnarnawh chanve chanve l\:;;'h pawh a phuhru silova, barbed wire hian a tih leh theih lawm ni"? Mi kalna dal t.~r chuari a r.ha ber si a, an ti" a.. Chu chu anmahni pawhin an 10 aawt.: £0 a ni a. -E;rlgpawhnise. hei hi chu an hnenah pewh aawL .i l a , insiam - rem danemaw. a' thleng dan c,r.aN te a a.wm chuan anni. lam khan hetah a r awn pek dan ang kna .. chu t umah hria pawh an awm ka ring 10 .. Tin, chumf rual,:' chuan khifTli Aii~~puk society ho kha an: in r t:gist.cr 10 tih khe., in register teh nang. Champhai ah pawh zau hrang hrang an awen a. tumah an in regj,st-.tr J.o , ht:.'i hmun dangah pawh regisr.er , a neihin a m.i.ma.L te pawhkan pe tam em Agr i ~1l1 r ur e hian? Chuvangin society zau khi 1n regisre.r pawh an awm o.nga, a tarn ber khi chu an in reglster pawh ka ring 10. T.ichuan, an in register Lova, midang pewh re·gister loh kan pe teuh.

PU Speaker, Agriculture tel Horticulture ,_ te hian hun 10 kalin a rnamawh angin... 10. pek miah 10h pawh hi pek kan tum ani. Entirnan- Pu speaker, ka .~awi zawh hi nghak ve sela. anni pawh kan. tihbuai 10h kha .. Entirnan- Pu R9Puia bial ah pawh l\-Iual1ianpui lamin Panhnah an dring a. chumi chu a tawlh thlakna.tur ~awng min pek 10h chuan a ngaihna a awm 10, min ngaihtuah pui a ngai an ti.a.Chuvangin SUbsidy-a tih tura dah pawh ni chuang 107 a thlawna pek tur list a awm chuang 10, lawng pawh kh~ an mamawh a. Agriculture Leh Horticulture-in an rnamawh a'variqLn hei hi kcimahin

e ...352/- .. 352

remchang all. 10 ngaihtuah pui rawh U.. ka ti a .. p~k pawh kan tum ani. Chbtiangin a lncLQawh ang zelin Ka pe ani. Dan nilovin DEpartment-in a tul kan till. anga Ministry khaituin kalpui kan tum dan hian khatiang head hriueLa Lei, tur t€:. k an :work prog­ rarnmeah hian kan dah zeL ani. Chu chu kan tihdan a ni a. Pu Speaker.. ll.emi tbuah hian kan sawi dull. chu kha­ tianga dah dhhoh anih takah khan kan MLA tEn an 10 han tlawh a .. Vedeo Carnere. nen an 10 han 1 a a.. a zep pawh kan~~p 10 ka saVii ang khan.. open ariih avangih session laiin chhunah Aizawl-silcharroad all. chhunah an load thlq- sup sup a.Chuvangin aruka till. k a n twa r criq r€ng 10.. kha society tana pek kha.

Tin.. chumi zawhah chuan kan Member.ten .off.ice larnah nen engat.i nge an 10 zuk till. tak all. chuan .annipawh an buai kriawp ang till. ka ring a n.t , Het.Lenq , hian MLA te pa whLn ka blalah tui pi.pe hetia till. tur a awm a. hti a 10' zin laklawh tawh si:a~ .i s sue ve tell. kan t.j,. a .. tikhan kan ti a .. kan issu~ tir a. Amamawh ang ze.l Ln Farme--:-s 11.0 hnenah hian.. a then phc.i chu errter-' gency bik tak taka tih-ngai te pawh a awm a .. chung chu kan han issue rup .rup a .. a date 1 ell. thil dang adjustment. a phei kha chu inmil mangloa an 10 adjust tie pawh a awm teuhin K.a ring.

T In. a dangah Pi1V/h hiana awrn teuhinka ring an han regularj.sed naah khcl chuan , Chu elm a dik pawh ka ring a.. tun ami pa\vh klla khutah Director-all. DEn Jomnt Director-all. n cn MLI~ In an hual r.uau tuau a .. , i-..hatia bichilh taka c1.(just.ment. an t.ah chuan a date te pawn kha an dah sual 1: em rum pd\i,h k c. ring. Het.e.h hrnun danga k an issue pawh khe a tahrik rie n C· in mil chiah 10 till. lai kha chu a awm teuhj.n ka ring. Tin s kan Finan~ Mial adjustment all. tE DepartmE'nt tinrE:.ngin .ka.l kal pui.na all. hian a datE:. regularisation all. hi chuan jnrnil 10 hi a awm thin a. Arna I rCliNhchu.. a awmzia zewk t_2_kah <:;rAwh (~hllCln khami bungrua kh2: pek ohhuah a ni em ? An da1img em ? till. a k.h a ke.n hriat tur a chu a nil.

Tichuan Pu speakLr .. hemi Departrnent=ina k an kalpuina all. h i.an k e L pci\vh k ari huan a khe he Aii-pu.:k society 6.h hian a ar8a h i en a cover avangin ko.LnL pawh kan tel d. 'T'in.. hcrru ami 10 1 uhna dalne. tur atan h i.an k s n huan cha.. hungna tur pa\llih a awrn a .., a dang hungna chin tur pawh c, ;="vlffi a .. a da.i h phei chu a daih hauh 10 a. Chu chu a kal pa'&ll l<.~'"l. lr,

s PEA KER . Ngawirawh han sawi zo lawk teh se. i sawi zawh tlr lawk ang u , ngait.hla teh u , He­ lam pawh thu ula, helam pawh thu teh u. A sawi hi i ngaithla ang u. a hrilhfiah a nia.. a ngaihthlak kha kan tih tur ani. (1'1€mber te an 10 ri=1WnlJ zeL a) Ni 10, thil dang chu sawifiahna hun tur in J.a nei tho tho dawn. 2 sawi hi ngaithla teh u • a sawifiah r~k a .. chu eh u i ngaithla teh ang (Member tE:' an 10 t.awnq bengehheng zel a) Kal rawh u , .nanqn.L 'pawh 10 thu teh u .. thu theuh teh u, a sawifiah mekhi i ngaithla tE:'h ang u , (Nemb€r te 10 tawng neaat, avangin a. ziah t.he Lh loh) Ngawi r awh u , ngaithlatawn teh u, han sawi lawk r awh se.. 'han sawi lawk rawh se.. i .ngaHhla rih ang \1. a mawi vawh a mawi ang., in r.an pawh a maw i zawk a ng.. han sawi ~lang lawkrawhs~. I

•••354P- - 354

PU ZORA1"lI'HANGA .• Pu Speaker. ni e. kan pe teUh CHIEF MINISTER a. subsidy te a awm a, a then chu a thlawna pek te pawh an awm a. Tin. a tul ang zelin emergency thilah dhuan a pek pawh kan pe reng reng ~. Hei chu 10 ziak fel mai rawh u. hei chu 10 bill ula, a man chu nakinah 10 kal mai rawh se·, han tih zung zung te pawh kan nei a. Emergency thil tak'ta·k te pawh a 10 awm thin reng ani. Chu dhu kan tih dan a ni a, 10 neih lamah leh Agriculture I amah theih tawpin Sorkarin hmalak kan tum a. Chutah chuan in encourage tlang ila k an tih avariqLn s tun ah hei hichu pek loh tur. hemi zau-vah hian kei ka tel ve a.- ka hming a chhia ang t·i ta tlat ila. C.M.awmna t.e , Minister awmna, kan MLA awmna zaute kha tik hai ang maiin an awm dhuan min an hlau dawn a. hei tanpuina hmulj theih lohna a ni tih a ni zel dawn a. Chu chu a tha lova. chuai c}1uan kan theih tawkin kan awmna zaute hi tanpuina hmu thei tura kan sawi pui zawk turah kan ngai a.

Tin. Pu speaker. kan MLA zah­ awm tak te pawh hian ka duh dan dhuan tun hunah chuan sorkar hian huan te. ram pawh, l~zoram~kan ngah a, Sq. km.20000 chuang kan nei a.Tin., lo,hmun pawh insem vek ila a oh.arrve h Lan kan in.sem zo Lova ; Chutiang ram chu a nih avang hi?n mirethei pawh hian a tam thei ang ber nei ila. '. Tin. chu chauh chu n Ll.ov Ln , chumi tanpuina tur chuan sork,,3,r pawhin hetah hianhmalak zel kan tum ani. Chu­ vangin kan. 1'1LA te pawhin an awmna ah te heng hi tanpuina rawn sawipui tur annei anih chuanrawn sawl zel sela. kan thei~ tawkin kan 10 tihpui anga. Chutilo chuan thing­ tlang khua ah l\'ILA te, sorkar hnathawk lian te, l'1inister te ram an pekna chhan hi khami tanpuina tur atan hian a sawipuitu an dhak beisei vanga ti an ni ae Chuvangin, chung awmna tur atan chllan mahni ram kha pek an duh theuh thin. Chuvangin kan MLA te pawhin inthlahrung hauh lovin rawn ti zel sela.. a hotupa ber pawhin hei zak miah lovin kan zau te chu ka sawipui nasa aniail Chuvangin anni pawh hian rawn sdwipui sela kan pe zel ang. tih kha kan hrilh dUh ani. Chuvangin heng zawng zawng ah hian kan tihna dhhan a kha kan zau te kan pek dng khan PU speaker. nang pawh i bial ah te pawh tuikawng te pawh a nuai tel man kan la laih sak anga. huan pawh a hungna tur leh thil dang pawh kan la pe zel ang. Tin, a mimal pawhin hei hi kan pe thei 'zel a ni. Department hrnalakna ah khan hei hi a kalphung pangngai a n i , Chuvangin h e L hi k e i.rna mimal a ka lak ni sela chuan thuhran a ni a. Arnaherawhchu. he zau-ina~ 10 lak. a dangah pawh khan kan tih tur ani. Chutilo chuan Agriculture Department-in kan hmalakna hi encourage theih tawpa kan tum avang hian kan 11LA te pa~h in an the~h tawpin rawn tihpui zel sela. A nawr pawh kan 10 nawr pui zel ang t.a.h kha kan sawi duh zawk a ni e •. Ka lawm e.

Speech not corrected. • ••355/- - 355

PU LALHl'1INGTHANGA · F l speaker l hetiangah hian · Demand opposition ten Parlia­ ment ah pawh Legislative Assem­ bly ah pawh kan nei thin a. Kan Demand kha Joint Parliamentary Enquiry Cownission High COurt Judge pakhat telin hemi ~dik tur hian kan C.M. tan pawh a tha a. Tunah chtian rinhlelha hlawh a l tinl khami~hhung khan a o£ficechu. 10 chhuahsan turin kan nge~a. Kha kha House Leader a ni a, chu chu min assure thei em ? Min assure theih loh chuan House a kal dawn 10 anta. Chu chu kan hrilh chiang sa a~ chu chu kan-zawt a, khawngaih takin min rawn chhang rawh selPu spe.aker l H6us~ Leader a nia. kha kha a thuneihna a ni. He sorkar hia t a a ni a. Engpawhnise 1* a duh dawn 10 anih chuan House hi 'a kal dawn 10 •

SPEAKER · (An inhnial buai) KhaJai kha · chu chhan tul i tih 1 eh tih lolj a ni maio

PU ZORAMI'HANGA · Pu speaker, khalai kha chu QiIEF MINISTER · issue na fel leh fel 10 laia kha dhu kan 10 en ange.

SPEAKER h ~e~ Meeting Adjourned. Dar 2:00 ahkan lut leh ang.

12 :46 PM.

s PEA K E R Right i nei 10 1 10 thu hrih r ewn, Short dur;:d-i0n riiF"'llf';­ sion reng reng ah hian thu­ tlukna siam ngai a ni lova, vawi khatmah an la siam ngai 10 (A buai nuai nuai)

Meeting adjourned. 2:10 PM.

DR. LALZAMA · Pu speaker, Short Duration · Discussion kan zo tawh a. chawhmain an duh tawkin an sawi tawh a. Pali(4) in minute 30 chuang an huang tawh a, keini lam atangin pakhatin an sawi a. Sawi dhhunzawm zel an duh chuari a pawi k~n ti 10. Mahse. kan business-a kal a hun tawh •

• e .. 356/-

,/ Dub. tawkin chawhma lamah pal -in an sa"Ji t.ev.h a .. minute 28 an sawi tawh a. Keini lamah pakhat criauh.in an sawi 2 • Chuvang chuan kha kha chu ngaihthlak reng chi a ni lovang.

PU Z.H.ROPUIA · PU speaker .. short Duration · Discussion a ni a9 long dura­ tion pawh a ni lova. Chiang takin a hrilhfiah che u a, dis­ cussion a ni a. Thu mai mai rawh u" discussion a ni a .. in 20 tawh alawm" long eiscussion engah nge in dil loh; Long duration ·tal engah nge in dil loh", short d r s cus-sLon dura­ tion a ni a" kan 20 tawh alawffi.

(Inhnial bua L, tawng hriat thp.ih 10h)

SPEAKER Awle. kan hun a T_avlp a • · naktuk 10:30 AM ah kan tan leh ang.

Meeting adjourned. at 4:00PM.

e •••1 fj'{l