Pludry – Zarys Historii Miejscowości Do Roku 1945
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PLUDRY Zarys historii miejscowości do roku 1945 Treści udostępnia się na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 2.5 Polska. Oznacza to, że informacje mogą być swobodnie kopiowane, rozpowszechniane, odtwarzane, wykonywane, modyfikowane (tworzone utwory zależne), użytkowane w sposób komercyjny na warunkach „Uznania autorstwa” pod warunkiem podania informacji o autorze utworu/treści, o serwisie jako źródle utworu/treści, a jeśli to możliwe należy zamieścić link do źródłowego tekstu. Należy też poinformować, że utwór/treść jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 2.5, a jeśli to możliwe zamieścić link do tekstu licencji. Należy jednak pamiętać, że opublikowane materiały nie stanowią własności publicznej i korzystanie z nich niezgodnie z licencją (bez podania autorów) stanowi złamanie praw autorskich. Część serwisu nie podlega licencji Creative Commons – logotypy firm i innych podmiotów oraz część publikowanych zdjęć; użycie tych materiałów jest ograniczone. Edward Goszyk PLUDRY Zarys historii miejscowości do roku 1945 WYDAWNICTWO DOBRODZIENIANIN Dobrodzień 2006 Opracowanie edytorskie Paweł Mrozek Druk Pracownia Usług Plastycznych w Dobrodzieniu www.dobrodzienianin.net [email protected] Wydano w okresie działalności Międzygminnego Towarzystwa Regionalnego Dobrodzień–Zębowice Wydanie I ISBN 83-60079-06-4 O d w y d a w c y Pludry – miejscowość położona w południowej części Gminy Dobro- dzień. Sołectwo liczy 1200 mieszkańców. Obejmuje 213 ha gruntów rolnych, 135 ha łąk oraz 90 ha lasów łącznie ze stawami. Znajdują się tu 53 gospo- darstwa rolne, a działalność gospodarczą prowadzi 41 zakładów usługowych, handlowych i produkcyjnych. Publikacja ukazuje się w okresie uroczystych obchodów rocznic wybu- dowania szkół na terenie Pluder. Wiele nieznanych faktów z historii miejscowości Autor odkrył w kro- nice szkolnej prowadzonej od 1875 roku. 7 Z a r y s h i s t o r i i P l u d e r d o r o k u 1 9 4 5 Zapis z 1783 roku2 głosi: „Pluder zwa- ny też Pludrami, mają 6 kmieci (rolni- darzało się, że ktoś wy- ków mających 1 łan ziemi), 10 zagro- karczował kawałek puszczy, dników – 69 mieszkańców. Należą do zbudował sobie dom i tam pana von Jeannereta”. Pod Z osiadł wraz z rodziną. Miej- Nie wiadomo, czy Plu- panowaniem sce takie zwano Pustkowiem. dry posiadały już wten- pruskim Z biegiem czasu rodzina robiła się czas urząd gminny, czy liczna a synowie w pocie czoła powię- takowy był jeszcze w Kośmidrach. Je- kszali areał swych, a raczej pańskich, żeli go tu nie było, to wkrótce musiał niezbyt zresztą urodzajnych pól, wy- powstać, bo tego wymagały przepisy dzierając je puszczy. Tam, gdzie kiedyś obowiązujące w Prusach. A urząd, jak był jeden dom, powstawała wioska. Jak to urząd, musiał mieć swoją pieczęć. ulał ten scenariusz pasuje do Pluder. W większości wypadków środek okrą- Pierwsza o nich wzmianka pochodzi głej pieczęci gminnej wypełniano ja- z roku 1640 „Wawrzin Pludra zu Plu- kimś symbolem charakterystycznym der”1. Wtenczas raczej nie było to już dla danej wsi. Mogło to być drzewo pustkowie o jednej chacie, bo liczba (Warłów, Rzędowice, Klekotna), głów- mnoga wskazuje, że było tam więcej ka maku (Makowczyce), wiatrak (Skrzy- Pludrów. Również nazwa wydaje się dłowice), lis (Lisowice), młot mecha- być jasna, bo pochodzi od nazwiska niczny (Katowice) czy jeszcze coś inne- czy przezwiska pierwszego osiadłego go. W pieczęci Pluder znalazła się jas- tu chłopa. Już wtenczas włości panów kółka. Symbol z pieczęci z reguły sta- na zamku w Lublińcu rozciągały się aż wał się herbem danej gminy i jako taki tutaj, a nawet trochę poza naszą miej- podlegał prawom heraldyki. scowość. Z nimi więc częściowo zwią- Jakoś nie prze- zana jest historia Pluder oraz później trwały tu nazwiska założonej kolonii Pietraszów. pierwszych wójtów. Istnieje z roku 1877 notatka o sołtysie Chmielusie. Sekre- tarzami gminnymi byli tu od czasu powstania szkoły (1830) tutejsi nauczyciele. W 1822 roku3 w Pludrach był 1 pań- ski folwark, 6 kmieci, 8 zagrodników, 11 chałupników – 173 mieszkańców. 8 Z a r y s h i s t o r i i P l u d e r d o r o k u 1 9 4 5 Równie skąpy jest opis z 1830 roku: z pobliskiej Fosowskiej zrobić ważny Pludry – użytkownik von Grotowska; węzeł kolejowy, skoro koło tej miejsco- 35 domów – 212 mieszkańców – 1 smo- wości przekroczono Małą Panew, by po larnia – rozsiane domy4. paru kilometrach znów powrócić na jej Rok 1858: 1 szkoła, 51 domów miesz- drugi brzeg. Jakoż 11 lat później otwarto kalnych i 57 gospodarczych – 416 miesz- linię kolejową, którą pierwotnie zamie- kańców5. rzano poprowadzić przez Dobrodzień– Rok 1861: Pludry – 378 mieszkańców Olesno do Kluczborka. Zadłużone wła- (2 ewangelików); wioska Pludry z ko- dze lublinieckiego powiatu nie zgodzi- lonią o tej samej nazwie oddalona jest ły się na to, więc pociągnięto ją przez od Lublińca 2 mile i leży na granicy Myślinę, Zębowice i parę małych wiosek. powiatu w lesistej okolicy. Są tu: 1 kar- Odtąd też rozpoczęły się rozdźwięki czma oraz 6 kmieci, 3 półkmieci, 11 za- między Dobrodzieniem a Lublińcem, grodników i 21 chałupników z 893 mor- który w tym wypadku stałby się małą gami roli, 123 morgami łąk i 8 morga- prowincjonalną mieściną, Dobrodzień mi podwórzy i ogrodów. Gleba w prze- zaś znaczącym miastem. Co prawda już ważającej mierze piaszczysta o niskiej w r. 1856 zaczęto urzędowo załatwiać wydajności. Uprawia się tu przeważnie sprawy budowy kolei z Tworoga przez ziemniaki, sporadycznie kapustę i so- Lubliniec–Olesno do Kluczborka, ale czewicę. Inwentarz żywy to 10 koni, właściciele gruntów żądali wysokich 21 wołów, 96 krów i 56 jałowic i cieląt odszkodowań. Także z innych jeszcze oraz 40 szt. świń. Roczny podatek grun- powodów powiat zrezygnował wten- towy – 50 talarów, dochodowy – 146 czas z tej budowy. W r. 1880 postano- talarów, przemysłowy – 4 talary. Znaj- wiono przeprowadzić takową z Tar- dująca się tu szkoła została wybudowa- nowskich Gór. Oddano ją do użytku na w 1830 r.; 1 nauczyciel, ok. 100 ucz- 15.10.1884 r. Równocześnie też zapa- niów, w tym dzieci z Pietraszowa6. dła decyzja połączenia kolejowego Opo- W roku 1856 zapowiedziano budo- la z Częstochową od Fosowskiej przez wę drogi bitej z Dobrodzienia do Za- Lubliniec do granicy w Herbach. W paź- wadzkiego przez Pludry, Pietraszów dzierniku 1888 przeprowadzono w na- i Liszczok. Wnet jednak w części zre- szej miejscowości wstępne pomiary, zygnowano z tego zamiaru na korzyść o czym donosiła kronika szkolna. Do- krótszej drogi z Pawonkowa do Zawadz- brodzień jednak ubiegał się, by ta linia kiego, ukończonej w listopadzie 18617. nie ominęła ich miasta – jak się okaza- Dnia 8 stycznia 1858 oddano do użyt- ło – bezskutecznie. Jesienią 1893 r. za- ku linię kolejową Opole–Tarnowskie częły się tutaj prace, a otwarcie ruchu Góry–Bytom. Wówczas już planowano na tej trasie nastąpiło 10.10.1894 roku. 9 Z a r y s h i s t o r i i P l u d e r d o r o k u 1 9 4 5 Parę słów o dworze. Obszar do niego Pietraszów – 20 domów, 134 miesz- należący to 123 ha. Prócz zabudowań kańców; Przystanek Pludry – 1 dom, folwarcznych był tu tylko jeden dom 8 mieszkańców; Kolonia Pludry – 15 mieszkalny. W r. 1876 figuruje jeszcze domów, 125 mieszkańców. jako samodzielny obwód dworski na- To, że Pludry nie stały się śródleśną leżący do spadko- deskami zabitą wiochą, zawdzięczać na- bierców hr. Johan- leży, prócz kolei, także fabryce chemicz- nesa Renarda, je- nej przeróbki drewna Rozbudowa dnak w roku 1885 (hololiza) o specjalnoś- Pluder wykazywany jest ci ocet drzewny, smoła jako filia pietra- i zwęglanie drewna. Plac pod nią za- szowskiego dworu. kupiono już w r. 1891. Być może, że W tym też to roku w statystyce Pludry z rozpoczęciem prac wznoszeniowych figurują łącznie z Pietraszowem, a mo- trochę zwlekano aż do czasu definityw- gło oznaczać to tylko jedno. Pietraszów nego zatwierdzenia przebiegu linii ko- wraz z swymi przysiółkami został wchło- lejowej. Końcem września 1894 roku nięty przez tutejszą gminę. ukończono dom dla dyrekcji i zaraz Rok 1885: Pludry z Pietraszowem – też przystąpiono do budowy fabryki. 592 ha, z tego 385 ha ról, 55 ha łąk, Jej dyrektorem i zarazem właścicie- inne 57 ha, obwód urzędowy Kośmi- lem był chemik Löschhorn, doktor fi- dry, 78 domów mieszkalnych, 121 ro- lologii. dzin – 555 mieszkańców8. 18 IV 1896 r. ogłoszono przetarg Rok 1895: 631,7 ha, domów miesz- na budowę w PIudrach nowej szkoły, kalnych 82 plus 2 inne; 125 rodzin – 628 zaś 22 czerwca na rozbiórkę starej9. mieszkańców (7 ewangelików). Już w listopadzie tegoż roku rozpoczę- Rok 1905: 640,1 ha, domów miesz- to w nowym budynku naukę. kalnych 97 plus 1 inne miejsce zamiesz- W lipcu 1897 r. wzniesiono opodal kałe; 125 rodzin plus 13 osób samot- stacji kolejowej nieduży tartak. Wnet tnych – 714 mieszkańców (15 ewan- też go uruchomiono. Na dworskich zaś gelików), z tego 45 osób posługujących polach i u gospodarzy Johanna Gaidy się w domu językiem niemieckim, 72 i Jakoba Brolla po raz pierwszy roz- władających obu językami oraz 597 wy- siano nawozy sztuczne, m.in. kainit łącznie polskim. i tomasynę. Okazało się to zachętą dla Kopina – 3 domy, 24 mieszkańców; pozostałych rolników, bo żniwa wypa- Piła – 4 domy, 30 mieszkańców; Lisz- dły pomyślnie. czok – 10 domów, 61 mieszkańców; Dnia 15 sierpnia 1899 r. wybuchł 10 DWORZEC KOLEJOWY W PLUDRACH, pocz. XX w. SZKOŁA W PLUDRACH, pocz. XX w. Z a r y s h i s t o r i i P l u d e r d o r o k u 1 9 4 5 w tutejszej fabryce wielki pożar. Je- W sierpniu 1904 uruchomiono go przyczyny nie zdołano ustalić. tu kolejkę wąskotorową. Dowożono nią konno drewno z gwoździańskich lasów do stacji kolejowej, zaś firma Rok później, 7 listopada, tutejsze społeczeństwo zostało poruszone „Ruping” zajmowała się dalszą jego niezwykłą wiadomością. Kolonista przesyłką do kopalń w Westfalii. Johann Bock, wracając do domu, 18 września 1907 r.