“Xalqımıza Qarşı Törədilmiş Soyqırımı Haqqında Həqiqətləri Real Faktlar
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
“Xalqımıza qarşı törədilmiş soyqırımı haqqında həqiqətləri real faktlar, dəlillər əsasında dünya dövlətlərinə, nüfuz lu beynəlxalq təşkilatlara çatdırmaq, saxta erməni təbliğatı nəticəsində formalaşmış yalan təsəvvürləri dəyişdirmək, ona hüquqi-siyasi qiymət verdirmək nə qədər çətin olsa da, şərəf li və müqəddəs bir iş kimi bu gün də, gələcəkdə də davam et dirilməlidir. Bu, soyqırımı qurbanlarının xatirəsi qarşısında indiki nəslin müqəddəs borcudur. Eyni zamanda, bütün dünya əsl soyqırımı haqqında həqiqətləri bilməli, bu gün baş verən hadisələrin kökləri və mahiyyəti açılmalı, yanlış stereotiplər dağıdılmalıdır”. Heydər ƏLİYEV Ümummilli lider “Azərbaycanın ərazi bütövlüyü danışıqlar mövzusu ol mayıb və olmayacaqdır. Azərbaycan ərazi bütövlüyünü bərpa edəcəkdir, Dağlıq Qarabağ bizim doğma, əzəli torpağımızdır. Əsrlər boyu Azərbaycan xalqı Dağlıq Qarabağda və ətraf böl gələrdə yaşamışdır, yaratmışdır. Bugünkü Ermənistan dövlə ti tarixi Azərbaycan torpaqları üzərində qurulmuşdur. İrəvan xanlığı, Zəngəzur mahalı bizim tarixi torpaqlarımızdır. Biz o tor paqlara da qayıtmalıyıq və qayıdacağıq. Biz heç vaxt imkan verə bilmərik ki, doğma torpağımız olan Dağlıq Qarabağda ikinci erməni dövləti yaradılsın”. İlham ƏLİYEV Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun qrant layihəsi çərçivəsində nəşr olunmuşdur Elçin Əhmədov ERMƏNİSTANIN AZƏRBAYCANA TƏCAVÜZÜ: Beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin siyasəti III kitab Bakı - Elmin İnkişafı Fondu - 2015 Elmi redaktor: tarix elmləri doktoru, professor Həsənov Əli Rəyçilər: tarix elmləri doktoru, professor Qasımlı Musa siyasi elmlər doktoru, professor Nəsirov Elman Əhmədov E.İ. Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü: Beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin siyasəti. III kitab. Bakı: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu, 2015. - 368 s. Kitabda Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizama salınmasına dair dünya birliyi, o cümlədən beynəlxalq təşkilatlar (BMT, ATƏT, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, NATO, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və s.) tərəfindən qəbul edilmiş sənədlərin xronoloji ardıcıllıqla və sistemli şəkildə təhlili xronikası verilmişdir. Bundan əlavə, baş verən hadisələrin xronoloji ardıcıllıqla təhlil edildiyi kitabda münaqişənin nizama salınması istiqamətində beynəlxalq təşkilatların fəaliyyətindəki ziddiyyətli cəhətlərə, buraxılan nöqsanlara, eləcə də perspektivdə həlli mümkün və zəruri olan məsələlərə də diqqət yetirilmişdir. Kitab xarici siyasət məsələləri ilə məşğul olan mütəxəssislər, həmçinin ali məktəblərin beynəlxalq münasibətlər, beynəlxalq hüquq, hüquqşünaslıq, politologiya, regionşü- naslıq, tarix ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr və müəllimlər, eləcə də geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu kitab Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyə yardımı ilə çap edilmişdir - Qrant № EİF/MQM-2- Şuşa-2013-3(9)-10/09/5 ISBN: 978-9952-8185-8-1 © Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu, 2015 © Elçin İ. Əhmədov, 2015 Bu əsər 13 mart 2014-cü il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu tərəfindən Azərbaycan Respublikası Müəllif Hüquqları Agentliyində qeydiyyatdan keçirilmiş və əsərin qeydiyyatı haqqında 8010 nömrəli Şəhadətnamə (qeydiyyat nömrəsi №04/C-7496-14) verilmişdir. M Ü N D Ə R İ C A T Beynəlxalq təşkilatların münaqişəyə dair qəbul etdiyi sənədlərin mahiyyəti və böyük dövlətlərin siyasəti ............................................................. 7 Nəticə ................................................................................................................. 232 İstifadə edilmiş və tövsiyə olunan ədəbiyyat siyahısı ................................... 251 Summary ........................................................................................................... 325 Резюме ............................................................................................................. 342 BEYNƏLXALQ TƏŞKİLATLARIN MÜNAQİŞƏYƏ DAİR QƏBUL ETDİYİ SƏNƏDLƏRİN TƏHLİLİ VƏ BÖYÜK DÖVLƏTLƏRİN SİYASƏTİ Beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin siyasəti 1985 20 iyun - SSRİ Nazirlər Soveti “1985-1986-cı illərdə xarici ölkə lərdən ermənilərin SSRİ-yə repatriasiyasının davam etdirilməsi haqqında” qərar qəbul etdi. Həmin qərarın yerinə yetirilməsi nəticəsində Ermənistana xarici ölkələrdən çoxlu sayda erməni köçürüldü. Onlar özləri ilə qatı erməni millətçiliyi gətirərək azərbaycanlılara qarşı düşmənçiliyi qızışdırır və bu istiqamətdə təbliğat aparırdılar. 1986 Noyabr - Ermənistan KP MK-nın I katibi K.Dəmirçiyanın Sov. İKP MK-ya yazdığı məxfi məktubda göstərilirdi ki, Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulduğu ilk illərdən Sov.İKP MK-nın qərarları ilə müxtəlif xarici ölkələrdən ermənilərin repatriasiyası həyata keçirilmiş və sovet dövründə Ermənistan SSR-ə xaricdən 230 min nəfərdən çox erməni gətirilmişdir. Eyni zamanda məktubda göstərilirdi ki, Yaxın və Orta Şərq ölkələrində (Suriya, Livan, İran, İraq, İordaniya) yaşayan ermənilər içərisində Ermənistan SSR-də daimi yaşamaq üçün gəlmək istəyənlər də vardır. Məktubun sonunda repatriasiyanın mühüm siyasi əhəmiyyətini nəzərə alaraq Ermənistan KP MK və SSRİ Nazirlər Sovetinin “1985-1986- cı illərdə xarici ölkələrdən ermənilərin SSRİ-yə repatriasiyasının davam etdirilməsi haqqında” 1985-ci ildə qəbul edilmiş müvafiq qərarın fəaliyyət müddətinin 1990-cı ilin sonunadək uzadılması xahiş edilirdi. 1987 17 iyul - Avropa Parlamenti saxta “erməni soyqırımı” iddialarını tanıdı və “soyqırımı qurbanlarına” xatirə günü təsis etdi. 9 Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü: 1988 21 fevral - Sov. İKP MK-nın Siyasi Bürosu Dağlıq Qarabağda vəziyyətlə bağlı məsələni müzakirə etmiş, Azərbaycan və Ermənistan kommunist partiyaları mərkəzi komitələrinə vəziyyəti normallaşdırmaq tapşırılmışdır. 22 fevral - DQMV partiya fəallarının yığıncağında Sov. İKP MK Siyasi Bürosu üzvlüyünə namizəd, Sov. İKP MK katibi G.P.Razumovski öz çıxışında hadisələri qiymətləndirərək bildirmişdi: “...Son vaxtlar Sov. İKP MK-nın, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin və digər mərkəzi orqanların ünvanına DQMV-nin erməni əhalisinin göndərdiyi məktublarda, ərizələrdə vilayəti Ermənistan SSR-lə birləşdirmək xahiş olunur. Dağlıq Qarabağda olan çıxışlarda da bu tələblər irəli sürülür. Sov. İKP MK mövcud milli-ərazi quruluşunu dəyişdirmək məqsədi güdən hərəkətləri və tələbləri Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR zəhmətkeşlərinin mənafelərinə zidd hərəkətlər və tələblər kimi qiymətləndirir. Belə hərəkətlər və tələblər onların millətlərarası münasibətlərinə ziyan vurur, əgər indi məsul tədbirlər görülməsə, ciddi nəticələrə gətirib çıxara bilər”. Yığıncaq elə bu məzmunda qərar qəbul etsə də, təəssüf ki, bütün bu deyilənlər yalnız kağız üzərində qaldı. 26 fevral - Sov. İKP MK Baş Katibi M.S.Qorbaçovun Azərbaycan və Ermənistan zəhmətkeşlərinə (ifadə olduğu kimi verilmişdir - E.Ə.) müraciəti münaqişənin tezliklə həll olunacağına olan ümidləri bir qədər də azaltdı. Müraciətdə deyilirdi: “Bu Muxtar Vilayətin Azərbaycan SSR-in tərkibindən Ermənistan SSR-in tərkibinə keçməsi məsələsi qaldırılmışdır... Biz müxtəlif ideyaların və təkliflərin açıq müzakirəsindən boyun qaçırmağın tərəfdarı deyilik”. Müraciətdə ermənilərlə yanaşı azərbaycanlılar da şüurlu və məsuliyyətli olmağa çağırılırdı. Belə ki, hadisələrin başlanğıcında Mərkəzi hakimiyyətin hadisələrə prinsipial qiymət verməməsi, ermənilərin ərazi iddialarının əsassız olmasının göstərilməməsi ermənilər tərəfindən Əsgəran və xüsusi plan əsasında hazırlanmış Sumqayıtda faciəli hadisələrin baş verməsinə gətirib çıxartdı. SSRİ rəhbərinin ədalətsiz və ermənipərəst mövqeyi sonralar münaqişənin müxtəlif mərhələlərində də özünü göstərdi. Nəticədə, təcavüzkarlarla təcavüzə məruz qalanların eyni tutulması ilə əslində bu günədək davam edən münaqişənin əsası qoyuldu və həmin dövrdə SSRİ məkanında millətlərarası münasibətləri daim gərginləşdirən tarixi bir səhvə yol verildi. 10 Beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin siyasəti --------------------------------- 26 fevral - Sov.İKP MK-nın baş katibi M.S.Qorbaçov Azərbaycan və Ermənistan xalqlarına və zəhmətkeşlərinə televiziya ilə müraciət etdiyi bir vaxtda Sov. İKP MK-nın beynəlxalq əlaqələr şöbəsi müdirinin birinci müavini Karen Brutens Bakıda olarkən İttifaq respublikaları arasında sərhədlərin dəyişdirilməsinin yolverilməzliyini bildirdi. 9 mart - Sov. İKP MK-da bu məsələ ilə əlaqədar keçirilmiş müşavirədəki çıxışında da Sov.İKP MK-nın baş katibi M.S.Qorbaçov ermənilərin ərazi iddialarının əsassız və sərhədlərin dəyişdirilməsinin SSRİ Konstitusiyasına zidd olması barədə heç nə demədi. Halbuki, SSRİ Konstitusiyasından əlavə, respublikaların sərhədlərinin dəyişdirilməsi məsələsinin qoyuluşunun özü tamamilə qanuna zidd idi, çünki Azərbaycan 1922-ci ildə bağlanmış İttifaq müqaviləsinə görə də, SSRİ-nin tərkibinə mövcud ərazisi və sərhədləri ilə daxil olmuşdu. DQMV-nin Azərbaycan SSR daxilində hüquqi statusu SSRİ Konstitu siyasının 86-cı maddəsinin, Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 83-84-cü maddələrinin və DQMV haqqında 1981-ci il iyulun 16-da Azərbaycan SSR Ali Soveti tərəfindən qəbul edilmiş Qanunun əsasında müəyyən edilmişdi. Bu qanun DQMV orqanlarının təşkilini və fəaliyyətini, onların səlahiyyətlərini, respublika və ittifaq orqanları ilə qarşılıqlı münasibətlərini müəyyən edirdi. Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 138-ci maddəsinə və DQMV haqqında Qanunun 41-ci maddəsinə görə, DQMV-nin Xalq Deputatları Soveti yerli hakimiyyət orqanı hesab olunur və öz ərazisində sosial-iqtisadi və təsərrüfat