3. Ta Thi Thuy

33(4): 1827 T¹p chÝ Sinh häc 122011

THNH PHÇN LOI V PH¢N Bè C¸C LOI C¸ S¤NG BA CHÏ THUéC §ÞA PHËN TØNH QU¶NG NINH

T¹ ThÞ Thñy, §ç V¨n Nh−îng, TrÇn §øc HËu Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m H Néi NguyÔn Xu©n HuÊn Tr−êng ®¹i häc Khoa häc tù Nhiªn, §HQG H Néi

Tõ tr−íc tíi nay, cã mét vi c«ng tr×nh mÉu t¹i thùc ®Þa víi 64 ngy tõ th¸ng 8 n¨m nghiªn cøu vÒ khu hÖ ç ë khu vùc Qu¶ng Ninh. 2008 ®Õn th¸ng 2 n¨m 2011. NguyÔn NhËt Thi (1971) ® ghi nhËn ®−îc 183 3. Ph−¬ng ph¸p loi thuéc 17 hä, 17 bé, trong ®ã cã 45 loi ë vïng biÓn Tiªn Yªn, Qu¶ng Ninh [12]. Kottelat a. Ngoi thùc ®Þa (2001) ph¸t hiÖn ®−îc 28 loi t¹i Qu¶ng Ninh [6]. GÇn ®©y nhÊt, T¹ ThÞ Thñy v nnk. (2010) MÉu vËt ®−îc thu b»ng çch trùc tiÕp ®i ®¸nh ® x¸c ®Þnh ®−îc 175 loi ë s«ng Tiªn Yªn, b¾t cïng ng− d©n b»ng nhiÒu ph−¬ng tiÖn ®¸nh thuéc huyÖn Tiªn Yªn, Qu¶ng Ninh [14]. S«ng b¾t kh¸c nhau (l−íi, chi, c©u, kÝch ®iÖn) hoÆc Ba ChÏ cã chiÒu di 78 km. Cïng víi s«ng Tiªn nhê ng− d©n thu b¾t (cã h−íng dÉn çch thu, ghi Yªn, ®©y l hai con s«ng lín nhÊt ë Qu¶ng Ninh. nhn, ®Þnh h×nh v b¶o qu¶n). MÉu vËt ®−îc ®Þnh S«ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm thñy v¨n gièng s«ng h×nh trong dung dÞch formalin 810% v b¶o Tiªn Yªn: s«ng b¾t nguån tõ khu vùc cã l−îng qu¶n trong dung dÞch formalin 5%. Täa ®é çc m−a cao, dèc, dÉn ®Õn dßng ch¶y m¹nh vo mïa ®iÓm nghiªn cøu ®−îc ghi b»ng Garmin GPS 72. m−a v c¹n kiÖt vo mïa kh«. §Æc biÖt, vïng cöa Theo quan ®iÓm cña Venice (1959), thñy vùc s«ng cã biªn ®é triÒu cao v h×nh thnh nh÷ng n−íc lî cã ®é mÆn tõ 530 ‰ [11]. §Ó x¸c ®Þnh bi triÒu réng, nªn thnh phÇn loi ç ë l−u vùc nhãm ç sèng ë m«i tr−êng n−íc lî, chóng t«i trªn rÊt phong phó v ®a d¹ng, nhÊt l çc loi ç tiÕn hnh ®o ®é mÆn b»ng TOA (WQC22A, n−íc mÆn [11]. Tuy vËy, gi÷a hai s«ng cã sù TOA DDK) kÕt hîp ®¸nh b¾t b»ng l−íi then 24 kh¸c nhau vÒ hÖ sè uèn khóc (s«ng Ba ChÏ l v kÝch ®iÖn tõ ®Þa ®iÓm CÇu NgÇm Ba ChÏ ra 1,78; s«ng Tiªn Yªn l 2,48), h−íng ch¶y... [1], cöa s«ng ®Õn ®Þa ®iÓm cã täa ®é (N: 21 o16 ’04,4”; ®iÒu ny ® t¹o nªn sù kh¸c biÖt vÒ thnh phÇn E: 107 o18 ’35,5”), n¬i cã ®é mÆn cao nhÊt l loi. 11,7 ‰ trong thêi gian 17h0022h00 tõ ngy 17 ®Õn ngy 19 th¸ng 2 n¨m 2011. I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU b. Ph©n tÝch h×nh th¸i v ®Þnh lo¹i 1. §Þa ®iÓm Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm h×nh th¸i theo h−íng dÉn §Ò ti ®−îc tiÕn hnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t v cña Pravdin [10]. Sö dông hÖ thèng ph©n lo¹i cña thu mÉu t¹i 14 ®iÓm (h×nh 1): h¹ l−u (tõ ®Þa ®iÓm Eschemeyer (1998) [3]. ViÖc ®Þnh lo¹i chñ yÕu st.1 ®Õn st.4); trung l−u (tõ st.5 ®Õn st.8) v dùa vo çc ti liÖu cña NguyÔn V¨n H¶o (2001, th−îng l−u (tõ st.9 ®Õn st.14). Thñy vùc ®−îc 2005) [4, 5]; NguyÔn NhËt Thi (1991) [13]; Mai ph©n chia dùa vo NguyÔn V¨n ¢u (1997) [1] v §×nh Yªn (1978) [15]; Nakabo (2002) [8]; Vò Trung T¹ng (2008) [11]. Matsuura v cs. (2000) [7]; Kottelat (2001) [6]. 2. Thêi gian c. Xö lý sè liÖu § thùc hiÖn ®−îc 8 ®ît ®i kh¶o s¸t v thu Sö dông phÇn mÒm Excel v Illustrator tæng hîp, xö lý v ph©n tÝch sè liÖu.

18 S«ng Ba ChÏ →

H×nh 1. S¬ ®å c¸c ®iÓm nghiªn cøu ë l−u vùc s«ng Ba ChÏ, Qu¶ng Ninh tõ th¸ng 8 n¨m 2008 ®Õn th¸ng 2 n¨m 2011 Ghi chó: St.1 CÇu Ba ChÏ; St.2 Nam S¬n; St.3 Khe Cãc; St.4 CÇu ngÇm Ba ChÏ; St.5 §ån §¹c; St.6 Khe T©m; St.7 Khe Loäng Ngoi; St.8 Khe Nh¸ng; St.9 §¹p Thanh; St.10 Khe Xa; St.11 Minh CÇm; St.12 L−¬ng M«ng; St.13 Khe Tun; v St.14 T©n èc.

II. KÕT QU¶ V TH¶O LUËN s«ng Ba ChÏ (b¶ng 1 v h×nh 2). Danh s¸ch ny ®−îc ph©n chia theo thñy vùc v mïa xuÊt hiÖn. Ph©n tÝch 976 mÉu ç thu ®−îc trong çc ®ît V× ch−a cã ®ñ ti liÖu, cã 2 d¹ng loi ch−a x¸c ®iÒu tra, chóng t«i ® x¸c ®Þnh ®−îc 123 loi ®Þnh ®−îc tªn, ®ã l Acheilognathus sp. v thuéc 102 gièng, 58 hä v 13 bé ç ë l−u vùc Rhodeus sp..

B¶ng 1 Danh s¸ch loi c¸ ë s«ng Ba ChÏ, Qu¶ng Ninh Ph©n bè Nhãm c¸ Th−îngl−u Trung l−uTrung Mïa m−a Mïa kh«Mïa S l−uH¹ Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam TT

ELOPIFORMES Bé Ç CH¸O Megalopidae Hä ç Ch¸o lín 1 Megalops cyprinoides (Broussonet, 1782) Ç ch¸o lín + + M VU ANGUILLIFORMES Bé Ç CH×NH Ophichthidae Hä ç NhÖch 2 Muraenichthys gymnopterus (Bleeker, 1853) Ç nhÖch v©y trÇn + + M 3 M. thompsoni Jordan & Richardson, 1908 Ç nhÖch r¨ng mét + + M hng

19 4 Pisodonophis boro (Hamilton, 1822) Ç nhÖch r¨ng h¹t + + M Muraenesocidae Hä ç D−a 5 Muraenesox cinereus (Forsskål, 1775) Ç d−a + + M CLUPEIFORMES Bé Ç TRÝCH Clupeidae Hä ç TrÝch 6 Clupanodon thrissa (Linnaeus, 1758) EN Ç mßi cê hoa + + + ML 7 Konosirus punctatus (Temmick & Schlegel, Ç mßi cê chÊm + + ML 1846) VU 8 Nematalosa nasus (Bloch, 1795) VU Ç mßi mâm trßn + + ML 9 Sardinella gibbosa (Bleeker, 1849) Ç trÝch x−¬ng + + M Engraulidae Hä ç Tráng 10 Coilia mystus (Linnaeus, 1758) Ç lnh canh ®á + + M 11 Stolephorus commersonnii Lacépède , 1803 Ç c¬m th−êng + + M 12 Thryssa hamiltonii Gray, 1835 Ç ríp + + + ML CYPRINIFORMES Bé Ç CHÐP Cyprinidae Hä ç ChÐp Danioninae Ph©n hä ç Lßng tong 13 Nicholsicypris normalis (Nichols & Pope, Ç dÇm suèi th−êng + + + + N 1927) 14 Opsariichthys bidens Gunther, 1873 Ç ch¸o th−êng + + + + + N 15 Parazacco vuquangensis Nguyen T. T, 1995 Ç l¸ giang + + + N VU 16 Rasbora steineri Nichols & Pope, 1927 Ç m¹i säc + + + + N Cultrinae Ph©n hä ç M−¬ng 17 Pseudohemiculter dispar (Peter, 1881) Ç dÇu s«ng th©n + + + + + NL máng 18 Sinibrama affinis (Vaillant, 1892) Ç nh¸c m¾t to + + + + + NL Hypophthalmichthyinae Ph©n hä ç MÌ 19 Hypophthalmichthys harmandi Sauvage, Ç mÌ tr¾ng ViÖt Nam + + + + N 1884 Gobioninae Ph©n hä ç §ôc 20 Hemibarbus medius Yue, 1995 Ç ®ôc ngé + + + + N 21 Squalidus argentatus (Sauvage & Dabry, Ç ®ôc tr¾ng máng + + + + N 1874) 22 Saurogobio immaculatus Koller, 1927 Ç ®ôc ®anh + + N 23 Sarcocheilichthys nigripinnis (Gunther, Ç nhä ch¶o v©y ®en + + + + + N 1873) Acheilognathinae Ph©n hä ç ThÌ be 24 Acheilognathus barbatulus Gunther, 1873 Ç thÌ be r©u + + N 25 Acheilognathus sp. + + N 26 Rhodeus ocellatus (Kner, 1867) Ç b−ím + + + + + N 27 Rhodeus sp. + + N Barbinae Ph©n hä ç Bçng 28 Acrossocheilus elongatus (Pellegrin & Ç h©n + + N Chevey, 1943) 29 A. iridescens (Nichols & Pope, 1927) Ç ch¸t hoa + + + + + N 30 Capoeta semifasciolatus (Gunther, 1868) Ç ®ßng ®ong + + + + N 31 Spinibarbus hollandi (Oshima, 1919) Ç chy ®Êt + + + + + N 32 Varicorhinus (Onychostoma) laticeps Ç sØnh gai + + + + N (Gunther, 1896) 33 V. (O.) gerlachi (Peters, 1881) Ç sØnh th−êng + + + + N

20 Cyprininae Ph©n hä ç ChÐp 34 Carassius auratus auratus (Linneaus, 1758) Ç diÕc m¾t ®á + + + + + N 35 Cyprinus carpio (Linnaeus, 1758) Ç chÐp + + + + N Cobitidae Hä ç Ch¹ch Nemacheilinae Ph©n hä ç Ch¹ch suèi 36 Micronemacheilus pulcher (Nichols & Pope, Ç ch¹ch cËt punch¬ + + + + + N 1927) Cobitinae Ph©n hä ç Ch¹ch bïn 37 Cobitis sinensis Sauvage & Darby, 1874 Ç ch¹ch hoa Trung + + + + N Quèc 38 Misgurnus anguillicaudatus (Cantor, 1842) Ç ch¹ch bïn + + + + + N 39 M. tonkinensis Rendahl, 1937 Ç ch¹ch bïn nói + + N Balitoridae Hä ç Ch¹ch v©y b»ng 40 Protomyzon sinensis Chen, 1980 Ç ch¹ch b¸m nguyªn + + + N 41 Beaufortia daon (Mai, 1978) Ç b¸m v©y liÒn s«ng + + + N ® SILURIFORMES Bé Ç NHEO Bagridae Hä ç L¨ng 42 Hemibagrus chiemhoaensis Nguyen V. H, 2005 Ç ngang + + + N 43 H. pluriradiatus (Vaillant, 1892) Ç l−êng + + + N 44 Leiocassis virgatus (Oshima, 1926) Ç mÞt + + + N 45 Pelteobagrus fulvidraco (Richardson, 1846) Ç bß ®en + + + + + N 46 Pseudobagrus kyphus Mai, 1978 Ç mÞt trßn + + + N Siluridae Hä ç Nheo 47 Pterocryptis cochinchinensis (Valenciennes, Ç thÌo + + + N 1840) 48 P. wynaadensis Day, 1873 Ç niÕt th−êng + + N Sisoridae Hä ç Chiªn 49 Glyptothorax honghensis Li, 1984 Ç chiªn suèi s«ng hång + + N Clariidae Hä ç Trª 50 Clarias fuscus (Lacépède, 1803) Ç trª + + + + + N Ariidae Hä ç óc 51 Arius arius (Hamilton, 1822) Ç óc + + ML Plotosidae Hä ç Ng¸t 52 Plotosus canius Hamilton, 1822 Ç ng¸t + + M OSMERIFORMES Bé Ç èT ME Salangidae Hä ç NgÇn 53 Salanx cuvieri Valenciennes, 1850 Ç ngÇn mâm nhän + + M BELONIFORMES Bé Ç NH¸I Adrianichthyidae Hä ç Sãc 54 Oryzias pectoralis Roberts, 1998 Ç sãc v©y ngùc + + + + N Belonidae Hä Ç Nh¸i 55 Strongylura strongylura (van Hasselt, 1823) Ç nh¸i ®u«i chÊm + + ML Hemiramphidae Hä ç L×m k×m 56 Hyporhamphus quoyi (Valenciennes, 1847) Ç k×m th©n trßn + + + ML 57 Zenarchopterus buffonis (Valenciennes, Ç k×m biÕn v©y + + + ML 1847) SYNGNATHIFORMES Bé Ç NGùA X¦¥NG Syngnathidae Hä ç Ngùa x−¬ng

21 58 Hippichthys heptagonus Bleeker, 1849 Ç ch×a v«i thÊp + + M SYNBRANCHIFORMES Bé Ç MANG LIÒN Synbranchoidei Ph©n bé ç Mang liÒn Synbranchidae Hä L−¬n 59 Monopterus albus (Zuiew, 1793) L−¬n + + + + N Mastacembeloidei Ph©n bé ç Ch¹ch s«ng Mastacembelidae Hä ç Ch¹ch s«ng 60 Mastacembelus armatus (Lacépède , 1800) Ç ch¹ch s«ng + + + N 61 Sinobdella sinensis (Bleeker, 1870) Ç ch¹ch gai + + + N SCORPAENIFORMES Bé ç Mï ln Tetrarogidae Hä ç Ong b¾p cy 62 Paracentropogon rubripinnis (Temminck & Ç mï ln + + M Schlegel, 1843) Synanceiidae Hä ç §¸ 63 Inimicus didactylus (Pallas, 1769) Ç mao quy + + M Platycephalidae Hä ç Chai 64 Platycephalus indicus (Linnaeus, 1758) Ç chai + + M PERCIFORMES Bé Ç V¦îC Percoidei Ph©n bé ç V−îc Centropomidae Hä ç ChÏm 65 Lates calcarifer (Bloch, 1790) Ç chÏm + + ML Ambassidae Hä ç S¬n 66 Ambassis vachellii Richardson, 1846 Ç s¬n vachen + + ML Percichthyidae Hä ç R« mo 67 Coreoperca whiteheadi Boulenger, 1990 Ç r« mo + + + + + N Hä ç V−îc NhËt Lateolabracidae B¶n 68 Lateolabrax japonicus (Cuvier, 1828) Ç v−îc nhËt + + + ML Serranidae Hä ç Mó 69 Epinephelus bruneus Bloch, 1793 Ç song n©u + + M 70 E. coioides (Hamilton, 1822) Ç mó + + M Teraponidae Hä ç C¨ng 71 Terapon jarbua (Forsskål, 1775) Ç c¨ng ong + + + M Apogonidae Hä ç s¬n biÓn 72 Apogon kiensis Jordan & Snyder, 1901 Ç s¬n säc + + M Sillaginidae Hä ç §ôc 73 Sillago sihama (Forsskål, 1775) Ç ®ôc b¹c + + M Carangidae Hä ç KhÕ 74 Carangoides praeustus (Bennett, 1830) Ç khÕ v©y sau ®en + + M 75 Caranx bucculentus Alleyne & Macleay, 1877 Ç h¸o miÖng thÊp + + M Leiognathidae Hä ç LiÖt 76 Leiognathus daura (Cuvier, 1829) Ç liÖt säc vng + + + ML 77 Photopectoralis bindus (Valenciennes, 1835) Ç liÖt mâm ng¾n + + + ML Lutjanidae Hä ç Hång 78 Lutjanus johnii (Bloch, 1792) Ç hång v¶y ngang + + ML 79 L. russellii (Bleeker, 1849) Ç hång chÊm ®en + + ML Gerreidae Hä ç Mãm 80 Gerres limbatus Cuvier, 1830 Ç mãm gai ng¾n + + + ML

22 81 G. filamentosus Cuvier, 1829 Ç mãm gai di + + + ML 82 G. japonicus Bleeker, 1854 Ç mãm nhËt + + ML Haemulidae Hä ç S¹o 83 Plectorhinchus gibbosus (Lacépède, 1802) CR Ç kÏm mÐp v¶y ®en + + M Sparidae Hä ç Tr¸p 84 Acanthopagrus berda ( Förssk ăl, 1775) Ç tr¸p b¬ ®a + + ML 85 A. latus (Houttuyn, 1782) Ç tr¸p v©y vng + + + ML 86 Rhabdosargus sarba (Förssk ăl, 1775) Ç tr¸p ®en + + ML Sciaenidae Hä ç §ï 87 Nibea soldado (Lacépède , 1802) Ç söu + + + M Polynemidae Hä ç Nhô 88 Eleutheronema tetradactylum (Shaw, 1804) Ç nhô + + M Mullidae Hä ç PhÌn 89 Upeneus sulphureus Cuvier, 1829 Ç phÌn v©n vng + + M 90 U. tragula Richardson, 1846 Ç phÌn säc ®en + + M Drepaneidae Hä ç Khiªn 91 Drepane longimana (Bloch & Schneider, 1801) Ç khiªn v»n + + M 92 D. punctata (Linneaus, 1758) Ç khiªn chÊm + + M Chaetodontidae Hä ç B−ím 93 Chelmon rostratus (Linnaeus, 1758) Ç b−ím m«i nhän + + M Mugiloidei Ph©n bé ç §èi Mugilidae Hä ç §èi 94 Liza carinata (Valenciennes, 1836) Ç ®èi l−ng gê + + + ML 95 L. subviridis (Valenciennes, 1836) Ç ®èi ®Êt + + + ML Labroidei Ph©n bé ç R« phi Cichlidae Hä ç R« phi 96 Oreochromis niloticus (Linnaeus, 1758) Ç r« phi + + + + + NN Blennioidei Ph©n bé ç Lon Blenniidae Hä ç Lon 97 Omobranchus fasciolatoceps (Richardson, 1846) Ç lon + + M Gobioidei Ph©n bé ç Bèng Odontobutididae Hä ç Bèng ®en èng trßn 98 Odontobutis potamaphia (Gunther, 1861) Ç bèng trßn + + + + N Eleotridae Hä ç Bèng ®en 99 Bostrichthys sinensis (Lacépède, 1802) CR Ç bíp + + + M 100 Butis butis (Hamilton, 1822) Ç bèng cÊu + + ML Gobiidae Hä ç Bèng tr¾ng 101 Acanthogobius flavimanus (Temminck & Ç bèng hoa + + M Schlegel, 1845) 102 A. stigmathonus (Richardson, 1849) Ç bèng hoa gai di + + M 103 Acentrogobius chlorostigmatoides (Bleeker, 1849) Ç bèng chÊm bông + + M 104 A. viridipunctatus (Valenciennes,1837) Ç bèng l¸ tre + + ML 105 Boleophthalmus pectinirostris (Linnaeus, 1758) Ç l¸c + + ML 106 Ctenogobius brevirostris (Gunther, 1861) Ç bèng säc + + M 107 Glossogobius giuris (Hamilton, 1822) Ç bèng çt + + ML 108 Oxyurichthys microlepis (Bleeker, 1849) Ç bèng chÊm m¾t + + + ML 109 Tridentiger trigonocephalus (Gill, 1859) Ç bèng lôa v©n + + M 110 Trypauchen vagina (Bloch & Schneider, 1801) Ç ló hoa + + M Acanthuroidei Ph©n bé ç §u«i gai Scatophagidae Hä ç NÇu 111 Scatophagus argus (Linnaeus, 1766) Ç nÇu + + + ML

23 Anabantoidei Ph©n bé ç R« Anabantidae Hä ç R« ®ång 112 Anabas testudineus (Bloch, 1792) Ç r« ®ång + + + + N Belontidae Hä ç SÆc 113 Macropodus opercularis (Linnaeus, 1788) Ç ®u«i cê th−êng + + + + N Channoidei Ph©n bé ç Chuèi Channidae Hä ç Chuèi 114 Channa asiatica (Linneaus, 1758) Ç chÌo ®åi + + + + N 115 Ch. maculata (Lacépède , 1802) EN Ç chuèi hoa + + N 116 Ch. striata (Bloch, 1793) Ç chuèi + + + N PLEURONECTIFORMES Bé Ç B¥N Paralichthyidae Hä ç B¬n vØ 117 Tephrinectes sinensis (Lacépède , 1802) Ç b¬n vØ chÊm + + + ML Soleidae Hä ç B¬n säc 118 Brachirus orientalis (Bloch & Schneider, 1801) Ç b¬n säc ph−¬ng ®«ng + + M 119 Zebrias zebra (Block, 1787) Ç b¬n säc + + M Cynoglossidae Hä ç B¬n çt 120 Cynoglossus arel (Bloch & Schneider, 1801) Ç b¬n l−ìi çt + + M 121 C. cynoglossus (Hamilton, 1822) Ç b¬n dÑp + + M TETRAODONTIFORMES Bé Ç NãC Monacanthidae Hä ç Nãc gai 122 Monacanthus chinensis (Osbeck, 1765) Ç nãc + + M Tetraodontidae Hä ç Nãc 123 Chelonodon patoca (Hamilton, 1822) Ç nãc mét mòi r¨ng rïa + + ML Tæng sè 110 34 43 84 101 Ghi chó : M. Ç biÓn; ML. Ç biÓn b¾t gÆp ë n−íc lî (mÆn lî); NL. Ç n−íc ngät b¾t gÆp ë n−íc lî (ngät lî); N. ç n−íc ngät; NN. Ç nhËp néi. VU. sÏ nguy cÊp; EN. nguy cÊp; CR. rÊt nguy cÊp (S¸ch §á ViÖt Nam, 2007 phÇn §éng vËt).

H×nh 2. Ph©n bè çc hä, gièng, loi v nhãm ç trong çc bé ë s«ng Ba ChÏ

24 B¶ng 1 v h×nh 2 cho thÊy, trong 13 bé ®−îc Sù kh¸c nhau vÒ çc nhãm ç gi÷a çc bé ph¸t hiÖn ë KVNC, bé Perciformes ®a d¹ng nhÊt ®−îc thÓ hiÖn ë h×nh 2. KÕt qu¶ cho thÊy bé vÒ bËc hä, gièng v loi (29 hä, 40 gièng v 52 Cypriniformes cã tû lÖ sè loi n−íc ngät lín nhÊt loi t−¬ng øng chiÕm 50%, 39,2% v 42,3% (27 loi, chiÕm 22% tæng sè loi) v kh«ng thÊy tæng sè hä, gièng v loi). Bé Siluriformes cã 6 loi ç n−íc mÆn no ®−îc thu ë khu vùc. Ng−îc hä, chiÕm 10,3%. Bèn bé cã ®é ®a d¹ng bËc hä l¹i, bé Perciformes cã sè loi n−íc mÆn cao h¬n t−¬ng ®−¬ng: Cypriniformes, Beloniformes, h¼n n−íc ngät (23 so víi 7). XÐt theo çc nhãm Scorpaeniformes v Pleuronectiformes víi 3 hä, sinh th¸i cho thÊy, ç n−íc mÆn ®−îc ph¸t hiÖn ë chiÕm 5,2%. XÐt vÒ ®é ®a d¹ng bËc gièng v loi, 10 bé, nhiÒu nhÊt ë bé Perciformes; ç n−íc mÆn bé Cypriniformes ®a d¹ng h¬n çc bé cßn l¹i víi gÆp ë n−íc lî xuÊt hiÖn ë 6 bé, nhiÒu nhÊt ë bé 24 gièng, 29 loi (chiÕm 23,5% v 23,6%), chØ Perciformes; ç n−íc ngät xuÊt hiÖn ë 5 bé; ç sau bé Perciformes. Çc bé Elopiformes, n−íc ngät gÆp t¹i n−íc lî chØ cã ë bé Osmeriformes v Syngnathiformes chØ 1 hä, 1 Cypriniformes. Nh− vËy, ë khu vùc nghiªn cøu gièng v 1 loi chiÕm tØ lÖ 1,7%, 0,9% v 0,8%. ®a sè çc loi trong bé ç ChÐp ph©n bè ë m«i Trong 58 hä thu ®−îc, hä ç ChÐp cã sè loi tr−êng n−íc ngät, chØ Ýt loi ph©n bè ®−îc ë m«i nhiÒu nhÊt (23 loi, chiÕm 18,7% tæng sè loi). tr−êng n−íc lî, kh«ng cã loi no ph©n bè ë m«i Gièng Gerres cã sè loi nhiÒu nhÊt, víi 3 loi. tr−êng n−íc mÆn. Bé ç V−îc thÓ hiÖn sù ®a Trong 123 loi ç ë s«ng Ba ChÏ, cã 42 loi d¹ng kh«ng nh÷ng vÒ thnh phÇn loi, gièng v ç n−íc mÆn, 31 loi ç n−íc mÆn gÆp ë n−íc lî, hä m c¶ vÒ m«i tr−êng ph©n bè tõ n−íc mÆn 45 loi ç n−íc ngät v chØ 1 loi ç nhËp néi ®Õn n−íc ngät. §iÒu ny phï hîp víi quan ®iÓm (Oreochromis niloticus ) [5, 13, 16]. §Æc biÖt, cã cña Nelson (2006) [9]. hai loi ç n−íc ngät ®−îc ph¸t hiÖn ë m«i tr−êng VÒ sù ph©n bè çc loi ç, h×nh 3 cho thÊy, n−íc lî, ®ã l Pseudohemiculter dispar v sè loi ph©n bè ë khu vùc h¹ l−u phong phó nhÊt Sinibrama affinis . Trong ®ã loi P. dispar ph©n víi 110 (chiÕm 59%), trung l−u Ýt nhÊt. Ç n−íc bè ë tÇng mÆt, cã thÓ ®¸nh b¾t b»ng l−íi v kÝch mÆn v ç n−íc mÆn gÆp ë n−íc lî chØ thÊy ë h¹ ®iÖn víi sè l−îng lín. Theo NguyÔn V¨n H¶o l−u. Ç n−íc ngät ph©n bè réng, ®−îc ph¸t hiÖn (2001), hai loi ny ®Òu ph©n bè ë n−íc ngät [4]. ë ton bé thñy vùc, cao nhÊt ë th−îng l−u.

3 3

thñy vùc) thñy Tû lÖ phÇn Tû lÖ tr¨m (%) (Trong tæng sæ 187 loi ®−îc b¾t gÆp ë 1, 2 hoÆc c¶ hoÆc 2 1, ë gÆp b¾t ®−îc loi 187 sæ tæng (Trong

Sù xuÊt hiÖn c¸c loi c¸ däc theo s«ng cã sù víi 51 loi (chiÕm 27,3%) v Ýt nhÊt ë trung l−u kh¸c biÖt râ vo mïa m−a, nhiÒu nhÊt ë h¹ l−u chØ cã 1 loi (chiÕm 0,5%) (h×nh 3).

25 ë s«ng Ba ChÏ cã 8 loi ghi trong S¸ch §á Sciences, U.S.A. ViÖt Nam n¨m 2007 (phÇn §éng vËt) [2]. Cã 2 4. NguyÔn V¨n H¶o (chñ biªn) v Ng« Sü loi bËc CR: Bostrichthys sinensis (LacÐpÌde, V©n , 2001: Ç n−íc ngät ViÖt Nam, tËp 1. 1802) v Plectorhinchus gibbosus (LacÐpÌde, Nxb. N«ng nghiÖp, H Néi. 1802); 2 loi bËc EN: Clupanodon thrissa 5. NguyÔn V¨n H¶o , 2005: Ç n−íc ngät ViÖt (Linnaeus, 1758) v Channa maculata Nam, tËp 2, 3. Nxb. N«ng nghiÖp, H Néi. (LacÐpÌde, 1802) v 4 loi bËc VU: Megalops cyprinoides (Broussonet, 1782); Nematolosa 6. Maurice Kottelat , 2001: Freshwater fishes nasus (Bloch, 1797); Konosirus punctatus of northern Vietnam. Environment and (Temmick, 1758); Parazacco vuquangensis Social Development sector unit, The World Nguyen T.T, 1995. Trong sè ®ã, cã 1 loi Bank. (Parazacco vuquangensis ) thu ®−îc ë th−îng 7. Keiichi Matsuura , O. Kurnae l−u, 7 loi cßn l¹i ®Òu ë h¹ l−u , ë trung l−u Sumadhiharga and Katsumi Tsukamoto , kh«ng thu ®−îc loi no. Bé Clupeiformes v 2000: Field guide to Lombok Island, Perciformes mçi bé cã 3 loi cã tªn trong S¸ch Identification guide to marine organisms in §á, cßn bé Cypriniformes v Elopiformes chØ cã seagrass beds of Lombok Island, Indonesia. 1 loi ë mçi bé. Sù xuÊt hiÖn cña 8 loi ny theo Ocean Research Institute, University of mïa t−¬ng ®−¬ng gi÷a mïa m−a v mïa kh«, tõ Tokyo. 2 ®Õn 3 loi mçi mïa. Trong 8 loi trªn, 2 loi 8. Tetsuji Nakabo , 2002: Fishes of Japan, with Parazacco vuquangensis v Clupanodon thrissa pictorial keys to species, English edition I, II. thu ®−îc nhiÒu mÉu; çc loi cßn l¹i chØ thu Takai University Press. ®−îc 1 ®Õn 2 mÉu. 9. Joseph S. Nelson , 2006: Fishes of the IV. KÕT LUËN World, 4th edn. Wiley, Hobken. 10. Ivan F. Pravdin , 1963: H−íng dÉn nghiªn § ph¸t hiÖn ®−îc 123 loi thuéc 102 gièng, cøu ç. Ph¹m ThÞ Minh Giang dÞch (1973). 58 hä v 13 bé ë s«ng Ba ChÏ. Trong ®ã cã 42 Nxb. Khoa häc v Kü thuËt, H Néi. loi ç n−íc mÆn, 31 loi ç n−íc mÆn gÆp ë n−íc lî, 47 loi ç n−íc ngät, 2 loi ç n−íc 11. Vò Trung T¹ng , 2008: Sinh th¸i häc çc hÖ ngät gÆp ë n−íc lî v 1 loi ç nhËp néi. Sè loi sinh th¸i n−íc. Nxb. Gi¸o dôc, H Néi. ç xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt ë h¹ l−u v vo mïa 12. NguyÔn NhËt Thi , 1971: TËp san Sinh vËt m−a, Ýt nhÊt ë trung l−u v vo mïa kh«. ë s«ng §Þa häc , IX(3+4): 6571. Ba ChÏ cã 8 loi ®−îc ghi vo S¸ch §á ViÖt 13. NguyÔn NhËt Thi , 1991: Ç biÓn ViÖt Nam: Nam n¨m 2007 (phÇn §éng vËt), ®ã l: 2 loi Ç x−¬ng vÞnh B¾c Bé. Nxb. Khoa häc v bËc CR, 2 loi bËc EN v 4 loi bËc VU. Kü thuËt, H Néi. TI LIÖU THAM KH¶O 14. T¹ ThÞ Thñy, NguyÔn Xu©n HuÊn, §ç 1. NguyÔn V¨n ¢u , 1997: S«ng ngßi ViÖt V¨n Nh−îng, TrÇn §øc HËu v Ph¹m ThÞ Nam. Nxb. §¹i häc Quèc gia H Néi. Thanh Tó , 2010: T¹p chÝ Khoa häc, 26 (2S): 237246, §¹i häc quèc gia H Néi. 2. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ v M«i tr−êng , 2007: S¸ch §á ViÖt Nam, phÇn I. §éng vËt. 15. Mai §×nh Yªn , 1978: §Þnh lo¹i ç n−íc Nxb. Khoa häc tù nhiªn v C«ng nghÖ. ngät çc tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam. Nxb. Khoa häc v Kü thuËt, H Néi. 3. William N. Eschmeyer , 1998: Catalog of fishes, vol. 1, 2, 3. California Academy of 16. Http ://www.fishbase.org.

26 COMPOSITION AND DISTRIBUTION OF FISH IN BA CHE RIVER, QUANG NINH PROVINCE

TA THI THUY, NGUYEN XUAN HUAN, DO VAN NHUONG, TRAN DUC HAU

SUMMARY

Based on eight surveys conducted at 14 stations from the estuary to the upper reaches of Ba Che river, Quang Ninh province from August 2008 to February 2011, a total of 976 fish specimens were collected and analyzed. Of those 13 orders, 58 families, 102 genera and 123 species of fish were determined. The result reveals that eight of these species were already listed in the Red Data Book of Vietnam (2007) by CR level: Bostrichthys sinensis, Plectorhinchus gibbosus ; EN level: Clupanodon thrissa , Channa maculata and VU level: Megalops cyprinoides , Nematolosa nasus , Konosirus punctatus and Parazacco vuquangensis . Of the thirdteen orders, Perciformes is the most abundant of familes, genera and species levels, and also being widely distributed from sea to freshwater. On the other hand, almost all species of Cypriformes are believed to occur in the freshwater. Not only being diverse of species composition, but there are also various marine to freshwater fishes in the research area. Particularly, of the 123 species, two freshwater fishes could be collected from the brackish water ( Pseudohemiculter dispar and Sinibrama affinis ). Based on the seasonal occurrence at stations, we suggested that fish distribution is abundant in the lowland, but is less dominant dispersion in midland of the river. Furthermore, marine or brackish fishes are limited to occur in lowland waters, whereas freshwater fish distribute throughout the fauna. Key words : Fish, species composition, distribution, Ba Che river, Quang Ninh province.

Ngy nhËn bi: 1672011