„Opracowanie charakterystyki zlewni Kaczawy”
Spis treści:
1. Cel i zakres opracowania ...... 2 2. Charakterystyka zlewni rzeki Kaczawy ...... 2 2.1. Położenie geograficzne ...... 2 2.2. Klimat ...... 10 2.3. Zagospodarowanie terenu ...... 10 2.4. Charakterystyka społeczno-gospodarcza zlewni Kaczawy ...... 13 2.5. Obszary chronione ...... 13 2.5.1. Obszary chronione zgodnie z ustawą o ochronie przyrody ...... 13 2.5.2. Obszary chronione zgodnie z ustawą Prawo wodne ...... 19 2.6. Hydrografia i hydrologia ...... 23 2.7. Budowa geologiczna ...... 43 2.8. Charakterystyka hydrogeologiczna ...... 47 2.9. Charakterystyka znaczących oddziaływań antropogenicznych na wody zlewni ...... 58 2.10. Charakterystyka istotnych problemów gospodarki dotyczących zasobów wodnych i ochrony przed powodzią ...... 73 3. Aktualna ocena stanu wód powierzchniowych i podziemnych w zlewni Kaczawy ...... 77 3.1. Ocena stanu wód powierzchniowych ...... 77 3.2. Ocena stanu wód podziemnych ...... 88 4. Literatura ...... 95 5. Spis rysunków ...... 97 6. Spis tabel...... 98
Spis załączników:
Załącznik nr 1. Użytkownicy wód powierzchniowych i podziemnych z aktualnymi na rok 2013 pozwoleniami wodnoprawnymi. Załącznik zawiera zestawienie danych o użytkowaniu wód zgodny z informacjami przekazanymi przez Zamawiającego oraz pozyskanymi ze starostw. Załącznik nr 2. Klasyfikacja stanu wód powierzchniowych i podziemnych.
1. Cel i zakres opracowania
Celem zadania 3 było opracowanie charakterystyki zlewni rzeki Kaczawy. W dokumencie przedstawiony został opis zlewni Kaczawy. Ponadto przeanalizowano znaczące oddziaływania antropogeniczne na wody zlewni, jak również dokonano opisu istotnych problemów gospodarki wodnej, dotyczących zasobów wodnych i ochrony przed powodzią, z uwzględnieniem zbiornika Słup. W niniejszym dokumencie zaprezentowano także aktualną ocenę stanu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych. Podstawą do opracowania charakterystyki była analiza dokumentów planistycznych oraz dokumentów dotyczących gospodarki wodnej, zrealizowana w ramach zadania 2 oraz analizy wykonane przez Wykonawcę.
2. Charakterystyka zlewni rzeki Kaczawy
2.1. Położenie geograficzne
Zlewnia rzeki Kaczawy o powierzchni 2613,22 km2 położona jest w całości w województwie dolnośląskim i leży w powiatach: bolesławieckim, jaworskim, jeleniogórskim, kamiennogórskim, legnickim, mieście Legnica (na prawach powiatu), lubińskim, lwóweckim, polkowickim, średzkim, świdnickim, wałbrzyskim, wołowskim oraz złotoryjskim. W obrębie zlewni Kaczawy 16 gmin położonych jest w całości w omawianym obszarze, a 29 gmin częściowo. Podział administracyjny zlewni Kaczawy przedstawiono w poniższej tabeli (Tabela 1) oraz na niżej zamieszczonej mapie (Rysunek 1).
Tabela 1. Podział administracyjny zlewni rzeki Kaczawy
Procentowy udział Powierzchnia gminy powierzchni gminy Lp. Gmina w zlewni Kaczawy w obrębie zlewni [km2] Kaczawy
Województwo dolnośląskie Powiat bolesławiecki: 1 Gromadka 189,82 70,92 2 Warta Bolesławiecka 17,46 15,81 3 Bolesławiec - obszar wiejski 27,04 9,37 Procentowy udział Powierzchnia gminy powierzchni gminy Lp. Gmina w zlewni Kaczawy w obrębie zlewni [km2] Kaczawy
Powiat jaworski: 4 Jawor 18,79 100 5 Paszowice 101,24 100 6 Wądroże Wielkie 89,10 100 7 Mściwojów 71,91 100 8 Męcinka 147,73 100 9 Bolków - miasto 7,68 100 10 Bolków - obszar wiejski 137,82 95,14 Powiat jeleniogórski: 11 Janowice Wielkie 5,74 9,93 12 Jeżów Sudecki 0,41 0,43 Powiat kamiennogórski: 13 Marciszów 11,71 14,35 Powiat legnicki: 14 Krotoszyce 67,47 100 15 Ruja 73,25 100 16 Legnickie Pole 85,20 100 17 Miłkowice 86,60 100 18 Chojnów (gm. miejska) 5,32 100 19 Kunice 92,57 99,95 20 Chojnów 227,89 98,72 21 Prochowice - miasto 9,63 97,86 22 Prochowice - obszar wiejski 61,77 66,70 Powiat m. Legnica: 23 M. Legnica 56,27 100 Powiat lubiński: 24 Lubin - obszar wiejski 75,51 26,07 25 Ścinawa - obszar wiejski 0,24 0,16 Powiat lwówecki: 26 Wleń - obszar wiejski 3,50 4,44 27 Lwówek Śląski - obszar wiejski 8,15 3,65 Powiat polkowicki: 28 Chocianów - obszar wiejski 52,69 24,59 29 Przemków - obszar wiejski 0,003 0,003 Powiat średzki: 30 Udanin 105,66 95,34 31 Malczyce 36,03 68,58 32 Kostomłoty 40,51 27,91 33 Środa Śląska - obszar wiejski 9,72 4,84 Powiat świdnicki: 34 Dobromierz 58,28 67,85 Procentowy udział Powierzchnia gminy powierzchni gminy Lp. Gmina w zlewni Kaczawy w obrębie zlewni [km2] Kaczawy
35 Strzegom - obszar wiejski 69,23 55,79 36 Strzegom - miasto 2,77 13,53 37 Żarów - obszar wiejski 0,80 0,98 Powiat wałbrzyski: 38 Stare Bogaczowice 1,05 1,20 Powiat wołowski: 39 Wołów - obszar wiejski 0,11 0,03 Powiat złotoryjski: 40 Świerzawa - miasto 1,76 100 41 Złotoryja (gm. miejska) 11,50 100 42 Wojcieszów 32,16 100 43 Złotoryja 144,91 100 44 Zagrodno 119,87 98,00 45 Świerzawa - obszar wiejski 152,02 96,10 46 Pielgrzymka 94,34 89,99 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego
Rysunek 1 Podział administracyjny zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego Zgodnie z przyjętym przez J. Kondrackiego systemem regionalizacji fizyczno- geograficznej, północna i centralna część omawianego terenu położona jest w obrębie makroregionu Nizina Śląsko-Łużycka (317.7). Niewielki wschodni fragment zlewni Radomki wchodzi w zakres makroregionu Wał Trzebnicki (318.4). Wschodnia część terenu leży w obrębie Niziny Śląskiej (318.5), zaś południowo-wschodni kraniec zlewni leży w obrębie Przedgórza Sudeckiego (332.1). Zachodnia część przedmiotowego obszaru położona jest w granicy makroregionów: Pogórze Zachodniosudeckie (332.2), Sudety Środkowe (332.4-5) oraz Sudety Zachodnie (332.3). Zlewnia Kaczawy położona jest w granicach następujących mezoregionów: Równina Chojnowska (317.78), Równina Legnicka (317.77), Bory Dolnośląskie (317.74), Wysoczyzna Lubińska (317.76), Obniżenie Ścinawskie (318.43), Pradolina Wrocławska (318.52), Wysoczyzna Średzka (318.531), Wzgórza Strzegomskie (332.11), Obniżenie Podsudeckie (332.15), Pogórze Wałbrzyskie (332.28), Góry Wałbrzyskie (332.42), Góry Kaczawskie (332.35), Pogórze Kaczawskie (332.27). Równina Chojnowska (317.78) to zdenudowana równina morenowa z ostańcami kemowymi i pokrywą lessową. W północno-wschodniej części równina osiąga wysokość w granicach 180 – 200 m. Południowa część mezoregionu charakteryzuje się występowaniem odkrywek bazaltów. W południowo-wschodniej części wyodrębnia się mikroregion Równiny Jaworskiej nad Nysą Szaloną. Równina Legnicka (317.77) swym zasięgiem obejmuje szerokie, płaskodenne doliny dolnego odcinka Kaczawy oraz jej dopływów: Czarnej Wody, Skorej oraz Nysy Szalonej. Mezoregion Bory Dolnośląskie (317.74) obejmuje drzewostany, w których przeważają sosnowe z wrzosem zwyczajnym, żarnowcem i jałowcem w podszyciu. Miejscami występują domieszki drzew liściastych, takich jak: dąb, brzoza, buk, oraz drzew iglastych – jodły i świerku. Wysoczyzna Lubińska (317.76) zbudowana jest glin morenowych, które częściowo przykryte są lessem. W obrębie zlewni Kaczawy występują Wzniesienia Chocianowskie, stanowiące wydłużony, płaski garb moreny ablacyjnej, którego wysokość dochodzi do 188 m. Jest on częściowo pokryty lasem. Mezoregion Obniżenie Ścinawskie (318.43) tylko w niewielkim fragmencie znajduje się w granicach zlewni Kaczawy. W budowę mezroregionu wchodzi kilkudziesięciomertowej miąższości warstwa osadów rzecznych Odry. Obszar zlewni Kaczawy obejmuje mały fragment północno-zachodniej części mezoregionu Pradolina Wrocławska (318.52). Pradolina ma szerokość 10-12 km i wypełniają ją plejstoceńskie i holoceńskie osady rzeczne w postaci tarasów – holoceńskiego, który wysłany jest madami oraz tarasów wyższych, piaszczystych, pochodzących z plejstocenu. W granicach zlewni Kaczawy położony jest północno-zachodni fragment mezoregionu Wysoczyzna Średzka (318.531). Mezoregion ten to równina morenowo-sandrowa, charakteryzująca się występowaniem ostańców moren czołowych i kemów. Gleby, które występują na tym obszarze, należą do typu brunatnoziemnych i płowych słabogliniastych i gliniastych. Mezoregion Wzgórza Strzegomskie (332.11) niemal w całości znajduje się w granicach zlewni Kaczawy. W obrębie zmetamorfizowanych łupków paleozoicznych stanowi on granitową intruzję, przebitą żyłami trzeciorzędowych bazaltów, które tworzą kulminację wzgórz (350 m). Zlewnia Kaczawy obejmuje swym zasięgiem północną część mezoregionu Obniżenie Podsudeckie (332.15). Przedmiotowy mezoregion stanowi rodzaj rowu tektonicznego, który jest wypełniony osadami mioceńskiego morza oraz piaskami i glinami czwartorzędowymi. Północna część Pogórza Wałbrzyskiego (332.28) położona jest w obrębie zlewni Kaczawy. Pogórze Wałbrzyskie zbudowane jest ze skał paleozoicznych, zrównanych na poziomie od 300 do 500 m. Mezoregion opada tektonicznym stopniem ku Obniżeniu Przedsudeckiemu. W obrębie zlewni Kaczawy znajduje się mikroregion Obniżenie Wolbromki (332.281), położone w dolinie Nysy Szalonej. Zlepieńce permskie i porfiry w podłożu przykryte są osadami czwartorzędowymi. W zlewni Kaczawy położony jest północny fragment mezoregionu Góry Wałbrzyskie (332.42), gdzie zlokalizowane jest szerokie przełęczowe obniżenie koło Domanowa oraz górny bieg Nysy Szalonej. Mezoregion Góry Kaczawskie (332.35) stanowi niewysoką grupę górską. W granicach przedmiotowej zlewni obszar ten opada tektonicznym stopniem ku Pogórzu Kaczawskiemu. Wysokości względne nie przekraczają 250 m i nie zaznacza się piętrowość klimatyczno- roślinna. W związku z powyższym góry te zaliczane są do typu gór niskich. Południowo-wschodnia i wschodnia część Pogórza Kaczawskiego (332.27) położona jest w obrębie zlewni Kaczawy. Jest to niecka, która złożona jest z warstw cechsztynu, dolnego triasu i kredy. Wychodnie tych warstw tworzą kuesty. Na tym terenie wydzielono mikroregion – Pogórze Bolesławieckie (332.272), które jest silnie zdenudowaną brzeżną częścią Pogórza Kaczawskiego, rozciągającą się między Bobrem a Skorą. Ma ona postać płaskich, zalesionych pagórków, poniżej których położone są pola uprawne. Wysokość wzgórz przekracza 300 m n.p.m. Podział fizjograficzny wg Kondrackiego w zlewni rzeki Kaczawy przestawiono na poniżej zamieszczonej mapie (Rysunek 2).
Rysunek 2 Zlewnia Kaczawy na tle podziału fizjograficznego według Kondrackiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 2.2. Klimat
Obszar zlewni Kaczawy położony jest w strefie przejściowej, gdzie ścierają się wpływy oceaniczne i kontynentalne. W konsekwencji warunki klimatyczne, panujące na przedmiotowym obszarze charakteryzują się dużą zmiennością paramentów meteorologicznych. Zróżnicowanie warunków klimatycznych w głównym stopniu wynika z urozmaiconej rzeźby terenu. Panuje tu klimat umiarkowany, o cechach oceanicznych – miesiące zimowe w obrębie zlewni Kaczawy są łagodne, zaś miesiące letnie niezbyt upalne. Najwyższe wartości średniej rocznej temperatury, wyznaczonej na przełomie lat 1971-2000 odnotowano na Nizinie Śląsko-Łużyckiej i Nizinie Śląskiej (Legnica 8,8°C). Średnie sumy opadów kształtują się w przedziale 450-1000 mm, w zależności od wysokości nad poziomem morza – pionowy gradient opadów rocznych wyznaczony z wielolecia 1971-2000 wynosi 66 mm/100 m.
2.3. Zagospodarowanie terenu
Zlewnia Kaczawy w przeważającym stopniu ma charakter rolniczy – największy udział w powierzchni zlewni mają tereny rolne – zajmują 69,30% powierzchni zlewni, w tym największy udział mają grunty orne – 59,01%. Lasy i ekosystemy seminaturalne zajmują 24,69% powierzchni zlewni, w tym lasy mieszane – 9,79%, lasy iglaste – 9,04%, lasy liściaste – 4,14%. Lasy pełnią ważne funkcje: funkcję ekologiczną: zapewniają stabilizację stosunków wodnych, chronią gleby przed erozją, kształtują klimat, oczyszczają atmosferę, wzbogacają krajobraz, funkcję gospodarczą: umożliwiają pozyskiwanie drewna czy prowadzenie gospodarki łowieckiej, podnoszą wartość turystyczną regionu. Tereny zantropogenizowane stanowią 5,14% powierzchni zlewni, przy czym miejsca eksploatacji odkrywkowej to 0,32%, a zwałowiska i hałdy 0,01% powierzchni zlewni Kaczawy. Pozostały obszar to tereny wodne (0,67% powierzchni zlewni) oraz strefy podmokłe (0,20% powierzchni zlewni). Szczegółowe zagospodarowanie terenu wraz z procentowym udziałem w zlewni rzeki Kaczawy zestawiono w tabeli poniżej (Tabela 2) oraz na poniższej mapie (Rysunek 3).
Tabela 2. Zagospodarowanie terenu zlewni rzeki Kaczawy
Zagospodarowanie Zagospodarowanie terenu Powierzchnia Udział w zlewni terenu POZIOM 3 [km2] Kaczawy [%] POZIOM 1 Lasy mieszane 255,81 9,79 Lasy iglaste 236,11 9,04 Lasy i ekosystemy Lasy liściaste 108,14 4,14 seminaturalne Lasy w stanie zmian 38,32 1,47 Murawy i pastwiska naturalne 6,42 0,25 Roślinność rozproszona 0,49 0,02 Strefy podmokłe Bagna śródlądowe 5,22 0,20 Grunty orne poza zasięgiem urządzeń 1541,99 59,01 nawadniających Tereny głównie zajęte przez rolnictwo z dużym 97,16 3,72 Tereny rolne udziałem roślinności naturalnej Złożone systemy upraw i działek 88,77 3,40 Łąki 82,92 3,17 Zbiorniki wodne 17,52 0,67 Tereny wodne Cieki 0,00029 0,00001 Zabudowa luźna 100,15 3,83 Strefy przemysłowe lub handlowe 9,32 0,36 Miejsca eksploatacji odkrywkowej 8,26 0,32 Tereny sportowe i wypoczynkowe 7,72 0,30 Tereny Lotniska 6,47 0,25 zantropogenizowane Tereny komunikacyjne i związane z komunikacją 1,72 0,07 (drogową i kolejową) Zwałowiska i hałdy 0,39 0,01 Miejskie tereny zielone 0,30 0,01 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Corine Land Cover 2006
Rysunek 3 Zagospodarowanie terenu w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Corine Land Cover 2006 2.4. Charakterystyka społeczno-gospodarcza zlewni Kaczawy
Zlewnia Kaczawy, o powierzchni 2613,22 km2, stanowi 0,84% powierzchni kraju i zamieszkuje ją ok. 300 000 ludności (0,77% liczby ludności Polski). Wskaźnik gęstości zaludnienia wynosi ok. 113 osób/km2. Tereny zantropogenizowane zlewni Kaczawy obejmują 5,14% obszaru zlewni. W obrębie przedmiotowej zlewni zlokalizowane są w całości lub w części pięć miast, o liczbie ludności powyżej 10 tys. mieszkańców i należą do nich: Legnica – powyżej 100 000 mieszkańców – w całości w obszarze zlewni, Jawor – powyżej 20 000 mieszkańców – w całości w obszarze zlewni, Chojnów – powyżej 10 000 mieszkańców – niemal 99% w obszarze zlewni, Złotoryja – powyżej 10 000 mieszkańców – w całości w obszarze zlewni, Strzegom – powyżej 10 000 mieszkańców – ok. 14% w obszarze zlewni. Pozostały obszar zlewni zajmują miejscowości, których liczba mieszkańców kształtuje się poniżej 10 000 (Prochowice, Bolków, Świerzawa) oraz tereny wiejskie. Teren zlewni Kaczawy zaliczany jest do obszarów średnio uprzemysłowionych. W obrębie przedmiotowego terenu zlokalizowana jest Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, gdzie dominuje przemysł motoryzacyjny. Ponadto na obszarze zlewni Kaczawy rozwinięty jest przemysł hutniczy, chemiczny, maszynowy, motoryzacyjny, tworzyw sztucznych, papierniczy, włókienniczy, skórzany, spożywczy, cukrowniczy, drzewny, meblarski, ceramiczny, materiałów budowlanych, wydobywczy kruszyw, przetwórstwo rolne i inne. Rozwinięte jest także rolnictwo. Tereny użytkowane rolniczo obejmują 69,3% obszaru zlewni.
2.5. Obszary chronione
2.5.1. Obszary chronione zgodnie z ustawą o ochronie przyrody
W obszarze zlewni rzeki Kaczawy występują obszary mające kluczowe znaczenie dla zachowania bioróżnorodności poprzez ochronę zagrożonych i rzadkich gatunków roślin, zwierząt i ich siedlisk. Należą do nich obszary Natura 2000, ustanowione na mocy dyrektyw unijnych – specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO): PLH020015 – Wrzosowisko Przemkowskie, PLH020042 – Ostrzyca Proboszczowicka, PLH020054 – Ostoja nad Bobrem, PLH020052 – Pątnów Legnicki, PLH020037 – Góry i Pogórze Kaczawskie, PLH020092 – Źródliska koło Zimnej Wody, PLH020034 – Dobromierz, PLH020018 – Łęgi Odrzańskie, PLH020087 – Gałuszki w Chocianowie oraz obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO): PLB020005 – Bory Dolnośląskie i PLB020008 – Łęgi Odrzańskie. Ponadto w zlewni rzeki Kaczawy mieści się 16 rezerwatów przyrody: Buki Sudeckie, Góra Miłek, Wąwóz Lipa, Nad Groblą, Łęg Korea, Wąwóz Lipa, Zimna Woda, Jezioro Koskowickie, Błyszcz, Torfowisko Borówki, Torfowisko Kunickie, Wąwóz Myśliborski koło Jawora, Buczyna Storczykowa na Białych Skałach, Ponikwa, Ostrzyca Proboszczowicka, Wilcza Góra. Na terenie zlewni Kaczawy zlokalizowane są również 3 parki krajobrazowe: Przemkowski Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Chełmy i Rudawski Park Krajobrazowy oraz 5 obszarów chronionego krajobrazu – Dolina Czarnej Wody, Grodziec, Ostrzyca Proboszczowicka, Dolina Odry i Góra Krzyżowa. Łącznie w zlewni Kaczawy obszary chronione zajmują powierzchnię 926,6 km2, co stanowi ok. 35,5% całej powierzchni omawianej zlewni. Wszystkie formy ochrony wraz z powierzchniami występujące w zlewni rzeki Kaczawy zestawiono w poniżej zamieszczonych tabelach (Tabela 3), (Tabela 4) oraz mapie (Rysunek 4).
Tabela 3. Formy ochrony przyrody w zlewni rzeki Kaczawy
Całkowita Powierzchnia Udział obszaru powierzchnia obszaru chronionego Nazwa obszaru chronionego obszaru chronionego w zlewni chronionego w zlewni [%] [km2] [km2] PLH020087-Gałuszki w Chocianowie 0,30 0,30 100 PLH020052-Pątnów Legnicki 8,38 8,38 100 PLH020092-Źródliska koło Zimnej Wody 1,56 1,56 100 PLH020042-Ostrzyca Proboszczowicka 0,74 0,65 87,87 PLH020037-Góry i Pogórze Kaczawskie 350,06 296,13 84,60 PLH020034-Dobromierz 2,26 1,83 81,04 PLH020015-Wrzosowisko Przemkowskie 66,64 31,62 47,45 PLH020054-Ostoja nad Bobrem 153,73 4,76 3,10 PLH020018-Łęgi Odrzańskie 202,24 6,03 2,98 PLB020005-Bory Dolnośląskie 1720,93 232,13 13,49 PLB020008-Łęgi Odrzańskie 179,99 5,35 2,97 Rezerwat Torfowisko Kunickie 0,08 0,08 100 Rezerwat Wilcza Góra 0,04 0,04 100 Rezerwat Błyszcz 0,54 0,54 100 Rezerwat Nad Groblą 0,86 0,86 100 Rezerwat Ponikwa 0,08 0,08 100 Rezerwat Torfowisko Borówki 0,39 0,39 100 Rezerwat Wąwóz Lipa 1,02 1,02 100 Rezerwat Wąwóz Lipa 0,61 0,61 100 Rezerwat Wąwóz Myśliborski koło Jawora 0,10 0,10 100 Rezerwat Buczyna Storczykowa na Białych 0,09 0,09 100 Całkowita Powierzchnia Udział obszaru powierzchnia obszaru chronionego Nazwa obszaru chronionego obszaru chronionego w zlewni chronionego w zlewni [%] [km2] [km2] Skałach Rezerwat Jezioro Koskowickie 0,66 0,66 100 Rezerwat Góra Miłek 1,49 1,49 100 Rezerwat Zimna Woda 0,74 0,74 100 Rezerwat Buki Sudeckie 1,90 1,90 100 Rezerwat Ostrzyca Proboszczowicka 0,06 0,04 75,09 Rezerwat Łęg Korea 0,80 0,30 37,61 Park Krajobrazowy Chełmy 141,02 141,02 100 Przemkowski Park Krajobrazowy 236,56 49,68 21,00 Rudawski Park Krajobrazowy 159,68 2,33 1,46 Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Czarnej 101,22 101,22 100 Wody Obszar Chronionego Krajobrazu Ostrzyca 11,44 11,34 99,18 Proboszczowicka Obszar Chronionego Krajobrazu Grodziec 21,68 15,00 69,18 Obszar Chronionego Krajobrazu Góra Krzyżowa 1,59 0,82 51,48 Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Odry 13,63 6,95 51,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: WMS GDOŚ – Obszary chronione
Tabela 4. Użytki ekologiczne w zlewni rzeki Kaczawy
Nazwa użytku Rodzaj użytku Pow. Obręb Gmina Opis ekologicznego ekologicznego [ha] ewid. Środowisko bagienne i łąkowe z gatunkami roślin takich, jak: Siedliska przyrodnicze oraz turzyca Hartmana (Carex stanowiska rzadkich lub hartmanii), turzyca dwustronna chronionych gatunków roślin Bagno przy ul. (Carex disticha H.), ostrożeń siwy i zwierząt, ich ostoje oraz 1,67 Legnica Pawice Poznańskiej (Cirsium canum) oraz zwierząt: miejsca rozmnażania lub potrzos (Emberiza schoeniclus), miejsca sezonowego gąsiorek (Lanius collurio), kumak przebywania nizinny (Bombina bombina), żaba wodna (Rana esculenta) Zbiorniki wodne. Stanowiska rzadkich lub chronionych Ekosystem wodny obejmujący dwa gatunków zwierząt , ich niewielkie zbiorniki wodne, będące Glinianki przy ul. ostoje oraz miejsca 3,06 Legnica Pawice miejscem rozrodu kilku Szczytnickiej rozmnażania niektórych chronionych gatunków płazów oraz gatunków zwierząt lub żerowisko nietoperzy miejsca sezonowego przebywania Użytek obejmuje dwa zbiorniki Glinki w Lasku Śródleśne oczko wodne 7,56 Legnica Glinki wodne wraz z otaczającą je Złotoryjskim roślinnością szuwarową i łąkową. Nazwa użytku Rodzaj użytku Pow. Obręb Gmina Opis ekologicznego ekologicznego [ha] ewid. Ochrona ekosystemu wodnego i błotnego z typową dla nich roślinnością Siedliska przyrodnicze oraz Ekosystem leśny grądowy, stanowiska rzadkich lub wykazujący intensywne procesy chronionych gatunków roślin Lasek przy ul. regeneracji. Zachowanie miejsc i zwierząt, ich ostoje oraz 6,77 Legnica Pawice Rzeszotarskiej rozrodu płazów i stanowiska miejsca rozmnażania lub lęgowego myszołowa zwyczajnego miejsca sezonowego (Buteo buteo) przebywania Śródleśne oczko wodne. Oczka wodne z bogactwem Stanowiska rzadkich lub zbiorowisk i zespołów roślinnych chronionych gatunków roślin od wodno- szuwarowych, Lena i zwierząt, ich ostoje oraz 12,82 Złotoryja Wilków wierzbowych do lasów mieszanych miejsca rozmnażania lub z licznymi gatunkami chronionej miejsca sezonowego fauny i flory przebywania. Siedliska przyrodnicze oraz Ekosystem wilgotnej łąki stanowiska rzadkich lub i szuwarów, z ostrożeniem siwym Podmokła łąka chronionych gatunków roślin (Cirsium canum). Miejsce przy ul. i zwierząt, ich ostoje oraz 1,43 Legnica Pawice gniazdowania ptaków: gąsiorek Poznańskiej miejsca rozmnażania lub (Lanius collurio), potrzos (Emberiza miejsca sezonowego schoeniclus), trznadel (Emberiza), przebywania potrzeszcz (Emberiza calandr) Pełnienie roli małej retencji wodnej na obszarach lasów z przewagą suchych borów sosnowych, Torfowisko. Stanowisko występowanie rzadkich występowania rzadkich i chronionych gatunków roślin, Torfowisko Kąty i chronionych gatunków 17,78 Chocianów Michałów ochronę środowiska egzystencji roślin i zwierząt, ich ostoje chronionego motyla z rodziny oraz miejsce rozmnażania modraszkowatych - telejusa, pełnienie roli "banku genów", reprezentującym zespół Rhynchosporetum albe Specyficzny dla wschodniej części powiatu legnickiego torfowisko wskazujące duże wahania wód, zajmującego lokalne zaniżenie Torfowisko. Stanowisko terenu, bogatego w zbiorowiska rzadkich gatunków roślin roślinności bagiennej i torfowisk Szczytniki i zwierząt, ich ostoje oraz przejściowych z zbiornikiem Torfowisko Kunice nad miejsca rozmnażania 6,73 wodnym, pełniącym funkcję małej Szczytniki Prochowice Kaczawą, niektórych gatunków retencji oraz poprawiającego Lisowice zwierząt lub miejsca stosunki wodne w skali lokalnej. sezonowego przebywania Występuje tu bardzo rzadka na Śląsku turzyca Hartmana (Carex Hartmannie). Miejsce rozrodu płazów. Żerowisko bociana czarnego (Ciconia nigra) Torfowisko W centrum lustro wody Śródpolne oczko wodne 1,67 Miłkowice Jezierzany w okolicach z roślinnością wodną, następnie Nazwa użytku Rodzaj użytku Pow. Obręb Gmina Opis ekologicznego ekologicznego [ha] ewid. Miłkowic szeroka strefa trzciny, na niewielkich powierzchniach rosną zarośla łozowe. Pełnienie roli małej retencji wodnej, występowanie stanowiska rzadkiego gatunku Drosera x Torfowisko. Stanowisko Torfowisko beleziana Camus (mieszańca występowania rzadkich 16,16 Chocianów Michałów Zamienice rosiczki pośredniej i rosiczki gatunków roślin okrągłolistnej), ochronę najrzadszych w Polsce torfowisk przejściowych Stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin Celem ochrony jest zachowanie Trzcinowisko i zwierząt, ich ostoje oraz roślin ciepłolubnych - róży rdzawej przy ul. 0,45 Legnica Nowa Wieś miejsca rozmnażania lub (Rosa rubiginosa L.) i róży Gniewomierskiej miejsca sezonowego eliptycznej (Rosa inodora Fr.) przebywania Siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub Siedliska podmokłe chronionych gatunków roślin z występującymi tam gatunkami Trzcinowisko i zwierząt, ich ostoje oraz 2,94 Legnica Nowa Wieś roślin (96 gatunków), płazów przy ul. Miejskiej miejsca rozmnażania lub (w tym ropucha zielona (Bufo miejsca sezonowego viridis)), gadów i ptaków przebywania Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Centralny rejestr form ochrony przyrody województwa dolnośląskiego
Rysunek 4 Obszary chronione w zlewni Kaczawy zgodnie z ustawą o ochronie przyrody Źródło: Opracowanie własne na podstawie: WMS GDOŚ – Obszary chronione 2.5.2. Obszary chronione zgodnie z ustawą Prawo wodne
Rejestr obszarów chronionych jest prowadzony dla ochrony znajdujących się tam wód powierzchniowych i podziemnych oraz tych wyznaczonych w celu zachowania siedlisk i gatunków bezpośrednio uzależnionych od wody. W zlewni Kaczawy wyznaczono obszary, które zostały ujęte w rejestrze obszarów chronionych, w tym: jednolite części wód powierzchniowych wykorzystywane do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Tabela 5), części wód podziemnych wykorzystywane do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia – JCWPd nr 94 i 95, części wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli (Tabela 6), obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie (Tabela 7).
W/w wykazy zobrazowano w formie graficznej na poniższej mapie (Rysunek 5).
Tabela 5. Jednolite części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy, wykorzystywane do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia
Kod Nazwa SCWP Kod JCWP Nazwa JCWP SCWP Kaczawa od źródła do Nysy SO0702 PLRW6000713819 Kaczawa od źródła do Kamiennika Szalonej SO0703 Nysa Szalona PLRW60004138449 Nysa Szalona od źródła do Sadówki SO0703 Nysa Szalona PLRW60007138469 Nysa Mała Kaczawa od Nysy Szalonej do Kaczawa od Nysy Szalonej do Czarnej SO0704 PLRW60002013859 Odry Wody Źródło: Opracowanie własne na podstawie wykazu wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, RZGW we Wrocławiu, 2012 r.
Tabela 6. Jednolite części wód w zlewni Kaczawy, przeznaczone do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli
Kod Nazwa SCWP Kod JCWP Nazwa JCWP SCWP SO0703 Nysa Szalona PLRW60007138474 Jawornik Źródło: Opracowanie własne na podstawie wykazu wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskach, RZGW we Wrocławiu, 2012 r. Tabela 7. Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków w zlewni Kaczawy, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie
Inne formy ochrony Gatunki i siedliska podlegające Powierzchnia Obszar Natura 2000 przyrody ochronie na pozostałych obszarach Nazwa obszaru Kod Kod JCWPd Ciek obszaru Nazwa SCWP Kod JCWP Nazwa JCWP Siedliska od wód Gatunki od chronionego SCWP [pełny kod] główny chronionego Rodzaj Kod Rodzaj zależne wód zależne [ha] obszaru [kod] [kod] PLB020003 Stawy Przemkowski PK, Przemkowskie, PLH020015 R3 Torfowisko Borówki, SIED_130,SIED_147, Wrzosowisko R38 Stawy Przemkowskie, SIED_152,SIED_159, Przemkowski Czarna Woda od Przemkowskie, PLB020005 OSO TYP A, R2 Buczyna Piotrawicka, Czarna Woda od SIED_17,SIED_18,SIE Park SO0705 PLRW6000171386529 źródła do PLGW600094 Bóbr 22338 Bory Dolnośląskie, OSO TYP F, R37 Łęgi Źródliskowe koło b.d. źródła do Karkoszki D_248,SIED_40,SIED Krajobrazowy Karkoszki PLH080007 Buczyna SOO TYP G Przemkowa, _55,SIED_61,SIED_6 Szprotawsko - Piotrowicka R68 Annabrzeskie Wąwozy, 8 PLH020097 Jelonek R79 Buczyna Szprotawska, Przemkowski R5 Dalkowskie Jary.
SO0703 Nysa Szalona PLRW60007138469 Nysa Mała PLGW600094
SO0703 Nysa Szalona PLRW600041384729 Paszówka PLGW600094 SO0703 Nysa Szalona PLRW60007138474 Jawornik PLGW600094 Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW6000513829 Kamiennik PLGW600094 Nysy Szalonej Kaczawa od Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW6000713819 źródła do PLGW600094 Nysy Szalonej Kamiennika PK Chełmy, SIED_12;SIED_130;SI Park Kaczawa od źródła do R9 Wąwóz Lipa, ED_152;SIED_199;SI SO0702 PLRW60005138349 Bystrzyk PLGW600094 PLH020037 Góry i Pogórze Krajobrazowy Nysy Szalonej Kaczawa 15990 SOO TYP B R10 Wąwóz Siedmicki, ED_206;SIED_261;SI b.d. Kaczawskie Chełmy Nysa Szalona od R7 Nad Groblą, ED_40;SIED_55;SIED SO0703 Nysa Szalona PLRW60008138479 Sadówki do PLGW600094 R8 Wąwóz Myśliborski. _61;SIED_68; Zbiornika Słup Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW60005138389 Prusicki Potok PLGW600094 Nysy Szalonej Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW6000513836 Drążnica PLGW600094 Nysy Szalonej SO0703 Nysa Szalona PLRW600051384949 Błotnia PLGW600094 SO0703 Nysa Szalona PLRW600051384789 Starucha PLGW600094 Nysa Szalona od SO0703 Nysa Szalona PLRW60009138499 Zbiornika Słup do PLGW631094 Kaczawy SIED_1;SIED_12;SIED Kaczawa od Rudawski Park Kaczawa od źródła do PLH20011 Rudawy SOO TYP B _130;SIED_152;SIED SO0702 PLRW6000713819 źródła do PLGW600094 Bóbr 15705 Rudawski PK b.d. Krajobrazowy Nysy Szalonej Janowickie SOO TYP E _40;SIED_55;SIED_6 Kamiennika 8;
Inne formy ochrony Gatunki i siedliska podlegające ochronie na Powierzchnia Obszar Natura 2000 Nazwa przyrody pozostałych obszarach Kod Kod JCWPd Ciek obszaru obszaru Nazwa SCWP Kod JCWP Nazwa JCWP Gatunki od SCWP [pełny kod] główny chronionego Siedliska od wód zależne chronionego Kod Rodzaj obszaru Rodzaj wód zależne [ha] [kod] [kod]
Nysa Szalona od zb. SO0703 Nysa Szalona PLRW60009138499 PLGW600094 Słup do Kaczawy
Kaczawa od Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW6000913839 Kamiennika do Nysy PLGW600094 Nysy Szalonej Szalonej Skora od źródła do SO0707 Skora PLRW60007138663 PLGW600094 Gajowej SO0703 Nysa Szalona PLRW60007138474 Jawornik PLGW600094 SO0703 Nysa Szalona PLRW60007138469 Nysa Mała PLGW600094 PK Chełmy, Rudawski PK, SO0703 Nysa Szalona PLRW60007138429 Rochowicka Woda PLGW600094 R9 Wąwóz Lipa , Kaczawa od źródła do R8 Wąwóz Myśliborski, SO0702 PLRW60007138329 Młynka PLGW600094 SIED_12;SIED_130;SIED_15 Góry Nysy Szalonej Rezerwat Wilcza Góra, 2;SIED_199;SIED_206;SIED_ i Pogórze Kaczawa 35005,295 PLH020037 SOO TYP E Rezerwat Góra Miłek, b.d. Kaczawa od źródła do Kaczawa od źródła 236;SIED_261;SIED_40;SIED Kaczawskie SO0702 PLRW6000713819 PLGW600094 Rezerwat Buki Sudeckie, Nysy Szalonej do Kamiennika _68;SIED_55; Buczyna Storczykowa na SO0703 Nysa Szalona PLRW600051384949 Błotnia PLGW600094 Białych Skałach, SO0703 Nysa Szalona PLRW600051384789 Starucha PLGW600094 Wąwóz Siedmicki, Kaczawa od źródła do Nad Groblą SO0702 PLRW60005138389 Prusicki Potok PLGW600094 Nysy Szalonej Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW6000513836 Drążnica PLGW600094 Nysy Szalonej Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW60005138349 Bystrzyk PLGW600094 Nysy Szalonej Kaczawa od źródła do SO0702 PLRW6000513829 Kamiennik PLGW600094 Nysy Szalonej SO0703 Nysa Szalona PLRW600041384729 Paszówka PLGW600094 Nysa Szalona od SO0703 Nysa Szalona PLRW60004138449 PLGW600094 źródła do Sadówki Źródło: Opracowanie własne na podstawie wykazu obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, RZGW we Wrocławiu, 2012 r.
Rysunek 5 Obszary chronione w zlewni Kaczawy, zgodne z ustawą Prawo wodne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych od Zamawiającego 2.6. Hydrografia i hydrologia
Zlewnia rzeki Kaczawy położona jest w regionie wodnym Środkowej Odry. Źródła Kaczawy znajdują się w pobliżu miasta Kaczorów, skąd płynie w kierunku północnym przez Wojcieszów i Starą Kraśnicę, Sędziszową, Dynowice, Nowy Kościół, Krzeniów, Złotoryję oraz Rzymówkę. Za Złotoryją zmienia kierunek biegu na wschodni i południowo-wschodni. Do Odry Kaczawa uchodzi w pobliżu wsi Kwiatkowice. Największymi dopływami omawianego cieku są: Nysa Szalona – 53,536 km, Wierzbiak – 48,283 km oraz Czarna Woda – 47,149 km. W tabeli poniżej (Tabela 8) zestawiono ważniejsze cieki zlewni Kaczawy wraz z ich długościami.
Tabela 8. Cieki wodne w zlewni rzeki Kaczawy
Lp. Rzeka ID_HYD Długość [km] Rząd 1 Cicha Woda 1378 57,3 2 2 Groda 13782 4,6 3 3 Dopływ spod Konar 137832 2,9 3 4 Jania 13784 8,6 3 5 Trudna 137852 4,8 3 6 Jarosławiec 13786 16,8 3 7 Dopływ spod Kostomłotów 137862 4,5 4 8 Pielaszkowicki Rów 137864 12,3 4 9 Rokitnik 1378642 7,3 5 10 Zabroda 1378644 7,4 5 11 Czerniec 137872 8,5 3 12 Kałeczna 137874 10,1 3 13 Drążnik 137876 8,0 3 14 Dopływ w Lasowicach 1378762 2,5 4 15 Ławisko 13788 7,6 3 16 Bykówek 137892 14,5 3 17 Kaczawa 138 86,0 2 18 Dopływ w Kaczorowie 138112 2,9 3 19 Mokrzyna 13812 4,4 3 20 Olszanka 13814 3,7 3 21 Dopływ spod góry Skopiec 138152 3,9 3 22 Dopływ spod góry Chmielarz 138154 3,0 3 23 Bukownica 13816 7,5 3 24 Dopływ spod góry Piasecznej 138162 2,2 4 25 Sarnka 138164 4,1 4 26 Świerzawa 13818 11,1 3 27 Radzynka 1 138182 5,5 4 28 Radzynka 2 138184 6,3 4 29 Kamiennik 1382 12,7 3 Lp. Rzeka ID_HYD Długość [km] Rząd 30 Dopływ spod Muchowa 13822 2,8 4 31 Czerwieniec 13824 9,2 4 32 Dopływ spod góry Pustelnik 13826 2,6 4 33 Młynka 13832 6,9 3 34 Dopływ w Lubiechowej 138322 4,0 4 35 Koziniec 138332 5,0 3 36 Wilcza 13834 15,5 3 37 Dopływ z Biegoszowa 138342 4,9 4 38 Drążnica 13836 5,5 3 39 Dopływ spod Uniejowic 138372 3,8 3 40 Szreniawa 138374 5,0 3 41 Prusicki Potok 13838 12,6 3 42 Dopływ spod Sichowskich Wzgórz 138382 2,9 4 43 Nysa Szalona 1384 53,5 3 44 Kamionka 138412 2,6 4 45 Ochodnik 138414 4,0 4 46 Dopływ spod góry Bukowej 1384142 3,3 5 47 Dopływ spod Poręby Górskiej 138416 2,6 4 48 Dopływ w Wierzchosławicach 138418 3,7 4 49 Rochowicka Woda 13842 7,6 4 50 Dopływ spod Jeżowa 138422 3,1 5 51 Dopływ spod Wierzchosławiczek 138424 3,6 5 52 Dopływ spod Gorzanowic 138432 4,0 4 53 Sadówka 13844 13,3 4 54 Potok w Sadach Górnych 138442 2,6 5 55 Dopływ spod góry Kaczorek 138444 6,3 5 56 Dopływ spod Wierzchosławic 1384442 5,0 6 57 Czyściec 138452 7,0 4 58 Parowa 138454 7,9 4 59 Dopływ spod Godzieszówka 1384542 4,0 5 60 Radynia 1384544 4,7 5 61 Nysa Mała 13846 18,3 4 62 Świekotka 138462 9,8 5 63 Rogozina 1384622 6,9 6 64 Muchówka 13846222 3,7 7 65 Przyłęcznica 138464 7,1 5 66 Dopływ spod Gorzanowic 1384642 4,0 6 67 Dopływ spod góry Świerczek 138466 2,7 5 68 Łężek 138468 5,3 5 69 Dopływ spod góry Kocisko 1384682 4,4 6 70 Paszówka 138472 8,9 4 71 Dopływ spod Bazaltowej Góry 1384722 3,0 5 72 Zatoka 1384724 5,7 5 73 Dopływ spod Kłonic 13847242 4,6 6 Lp. Rzeka ID_HYD Długość [km] Rząd 74 Jawornik 138474 14,3 4 75 Księginka 138476 5,9 4 76 Starucha 138478 11,2 4 77 Dopływ spod Chełmca 1384782 4,1 5 78 Męcinka 1384784 4,8 5 79 Rakówka 13847842 2,7 6 80 Dopływ spod Kol. Chełmiec 13847844 3,2 6 81 Rowiec 13848 5,2 4 82 Błotnia 138494 9,3 4 83 Gajka 1384942 7,3 5 84 Ciekąca 138496 6,5 4 85 Dopływ spod Krotoszyc 13852 4,0 3 86 Dopływ w Przybkowie 13854 3,8 3 87 Czarna Woda 1386 47,1 3 88 Siekierna 13862 12,8 4 89 Dopływ spod Osłej 138622 4,8 5 90 Główna 138624 5,6 5 91 Krzywiec 138626 5,2 5 92 Świnie Błoto 138632 12,6 4 93 Siekierna "H" 1386322 2,4 5 94 Nidzica 138634 14,6 4 95 Dębia 1386342 5,9 5 96 Kanał "E" 1386354 8,5 4 97 Kanał "P" 138636 5,7 4 98 Dopływ spod Rakowa 138638 9,4 4 99 Stawiska 1386392 7,1 4 100 Brenna 13864 26,2 4 101 Dopływ w Krzywej 138642 4,7 5 102 Karkoszka 138652 8,8 4 103 Śródka 1386522 7,7 5 104 Plęsawa 138654 4,5 4 105 Kanał Ulgi w Grzymalinie 138656 2,0 4 106 Skora 13866 50,7 4 107 Chełst 1386612 4,1 5 108 Debrznik 1386614 5,1 5 109 Czermnica 138662 16,0 5 110 Wojcieszynka 1386622 4,4 6 111 Gajowa 138664 9,8 5 112 Dopływ spod góry Ostrzycy 1386642 4,6 6 113 Dopływ spod Pieszkowa 1386644 5,3 6 114 Piaseczna 1386652 6,6 5 115 Dopływ z Nowej Wsi Grodziskiej 1386654 5,2 5 116 Dopływ spod Grodźca 13866542 3,9 6 117 Dopływ spod góry Pustak 1386656 4,1 5 Lp. Rzeka ID_HYD Długość [km] Rząd 118 Zimnik 138666 15,5 5 119 Dopływ spod Świdniczki 1386662 4,7 6 120 Jabłowa 1386664 3,4 6 121 Kraśnik 1386666 4,6 6 122 Dopływ spod Wojciechowa 1386672 2,3 5 123 Kanał Osetnicki 138668 5,6 5 124 Dopływ spod Witkówki 1386682 5,1 6 125 Dopływ z Michowa 1386692 1,9 5 126 Dłużeń 1386694 6,0 5 127 Brochotka 138672 18,1 4 128 Dopływ spod Strupic 1386722 3,1 5 129 Dopływ spod Gołocina 1386724 4,1 5 130 Dopływ w Studnicy 1386726 3,3 5 131 Brochotka 2 1386728 8,1 5 132 Kanał Grzymaliński 138674 6,1 4 133 Kanał Irygacyjny 138676 3,3 4 134 Lubiatówka 13868 19,3 4 135 Okaleniec 138682 5,4 5 136 Łopiennik 138684 7,1 5 137 Kanał Rzeszotarski 138692 4,3 4 138 Pawłówka 1386922 5,5 5 139 Wierzbiak 1388 48,3 3 140 Rakowiec 138812 6,3 4 141 Osina 13882 7,8 4 142 Dopływ spod Drzymałowic 138832 3,0 4 143 Chotla 138834 4,1 4 144 Modzel 13884 9,9 4 145 Uszewnica 13886 7,1 4 146 Kojszkówka 138872 8,1 4 147 Żurawek 138874 6,2 4 148 Chłodnik 13888 11,9 4 149 Smug 138882 4,4 5 150 Dopływ spod Legnickiego Pola 138884 5,1 5 151 Dopływ spod Gniewomierza 138886 4,3 5 152 Niecka 13892 12,8 3 153 Niecka Mała 138922 7,8 4 154 Dopływ spod Zimnic 138924 3,8 4 155 Młokita 13894 8,3 3 156 Jagodziniec 13896 11,8 3 157 Kaczorek 13898 13,8 3 158 Kanał Prochowicki 138992 6,2 3 159 Dopływ spod Kawic 1389922 4,4 4 160 Dopływ spod Rogów Legnickich 138994 7,8 3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPHP 2010 W zlewni Kaczawy położonych jest 18 jezior (MPHP 2010), z czego do największych należą: Jezioro Kunickie (102,2 ha), Jezioro Koskowickie (57,3 ha), Jezioro Jaśkowickie (25,3 ha) oraz Jezioro Tatarak (19,3 ha). Ponadto znajduje się tu 37 zbiorników wodnych (MPHP 2010), w tym dwa największe to Zbiornik Słup (280,9 ha) i Zbiornik Winna Góra (39,0 ha). W północnej i południowej części zlewni Kaczawy zlokalizowane są liczne stawy hodowlane. W poniższej tabeli (Tabela 9) zestawiono wszystkie zbiorniki naturalne oraz sztuczne, znajdujące się w granicach zlewni Kaczawy.
Tabela 9 Zbiorniki naturalne i sztuczne położone w granicach zlewni Kaczawy, w podziale na SCWP
Identyfikator hydrograficzny Powierzchnia Lp. Rodzaj zbiornika Nazwa zbiornika zlewni zbiornika Kod SCWP jeziora/sztucznego [ha] zbiornika
1 zbiornik sztuczny Bez nazwy 137692 0,86 2 jezioro Bez nazwy 137852 0,37 3 jezioro Bez nazwy 137861 0,25 SO0701 4 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1378729 0,07 5 jezioro Bez nazwy 1378761 0,19 6 jezioro Bez nazwy 137892 0,95 7 zbiornik sztuczny Bez nazwy 13812 0,09 8 zbiornik sztuczny Bez nazwy 13821 0,47 9 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138181 0,03 10 staw Bez nazwy 138184 0,71 SO0702 11 staw Bez nazwy 13824 4,42 12 staw Bez nazwy 13824 4,47 13 staw Bez nazwy 138332 0,13 14 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138372 1,90 15 staw Bez nazwy 138416 0,15 16 staw Bez nazwy 138416 0,23 17 staw Bez nazwy 138416 0,43 18 staw Bez nazwy 138429 1,03 19 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138432 0,07 20 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1384542 0,05 21 staw Bez nazwy 13846222 0,19 SO0703 22 staw Bez nazwy 1384649 0,77 23 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138466 0,93 24 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1384721 0,04 25 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138476 0,08 26 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1384781 0,11 27 zbiornik sztuczny Zb. Słup 1384919 280,91 28 jezioro Jez. Jaśkowickie 138923 25,31 SO0704 29 jezioro Jez. Kunickie 1389290 102,18 Identyfikator hydrograficzny Powierzchnia Lp. Rodzaj zbiornika Nazwa zbiornika zlewni zbiornika Kod SCWP jeziora/sztucznego [ha] zbiornika
30 jezioro Bez nazwy 13896 0,15 31 jezioro Bez nazwy 13896 0,16 32 staw Bez nazwy 13896 33,25 33 staw Bez nazwy 1389941 3,05 34 jezioro Bez nazwy 138996 0,33 35 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138621 0,83 36 staw Bez nazwy 138621 1,50 37 staw Bez nazwy 138621 1,72 38 staw Bez nazwy 138622 0,23 39 staw Młyński Staw 138623 1,92 40 staw Staw Młynik 1386329 5,60 41 staw Bez nazwy 1386521 0,22 42 staw Bez nazwy 1386521 0,34 SO0705 43 staw Bez nazwy 1386521 0,60 44 staw Bez nazwy 1386521 0,93 45 staw Bez nazwy 1386521 7,49 46 staw Bez nazwy 1386521 7,82 47 staw Bez nazwy 1386521 8,69 48 staw Bez nazwy 1386521 10,85 49 staw Bez nazwy 1386521 12,67 50 staw Bez nazwy 13865321 0,22 51 staw Bez nazwy 13865321 122,68 52 jezioro Bez nazwy 138654 0,10 53 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386721 0,10 54 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386721 0,16 55 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386721 0,65 56 jezioro Bez nazwy 1386724 0,05 57 staw Bez nazwy 1386724 0,17 SO0706 58 staw Bez nazwy 1386724 0,54 59 staw Bez nazwy 1386724 1,58 60 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386728 0,10 61 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138681 1,11 62 jezioro Bez nazwy 138682 0,65 63 jezioro Jez. Tatarak 138683 19,28 64 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386921 4,44 65 jezioro Bez nazwy 1386613 0,51 66 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386641 0,33 67 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386642 0,12 SO0707 68 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386652 0,11 69 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386652 0,12 Identyfikator hydrograficzny Powierzchnia Lp. Rodzaj zbiornika Nazwa zbiornika zlewni zbiornika Kod SCWP jeziora/sztucznego [ha] zbiornika
70 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386663 1,35 71 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386663 2,27 72 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386664 0,28 73 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386664 0,47 74 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386664 0,86 75 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386665 1,83 76 jezioro Bez nazwy 1386672 0,06 77 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386681 0,09 78 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386682 0,45 79 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386682 0,86 80 zbiornik sztuczny Bez nazwy 1386692 0,07 81 jezioro Bez nazwy 1386692 0,21 82 zbiornik sztuczny Zb. Winna Góra 1388139 39,01 83 zbiornik sztuczny Bez nazwy 13882 0,10 84 jezioro Bez nazwy 13882 0,49 SO0708 85 zbiornik sztuczny Bez nazwy 138832 0,14 86 jezioro Jez. Koskowickie 1388839 57,26 Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPHP 2010
W km 8+200 Nysy Szalonej, zlokalizowany jest zbiornik retencyjny Słup. Jest to zbiornik wielofunkcyjny, który służy m.in. do retencjonowania wód oraz ich odprowadzania ze zbiornika do rzeki Nysy Szalonej, celem wyrównania odpływów ze zlewni rzeki Nysy Szalonej i zagwarantowania odpowiedniej ilości wody na ujęciu z rzeki Kaczawy w Przybkowie dla Legnickiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. w Legnicy z przeznaczeniem na zaopatrzenie ludności w wodę oraz dla KGHM Polska Miedź S.A. Ponadto zbiornik powstał z uwagi na potrzebę zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej doliny rzeki Nysy Szalonej i rzeki Kaczawy. Według aktualnej „Instrukcji eksploatacji i gospodarki wodnej zbiornika retencyjnego Słup na rzece Nysie Szalonej”, całkowita pojemność zbiornika wynosi niemal 38,7 mln m3, pojemność użytkowa przy normalnym poziomie piętrzenia wynosi nieco ponad 25,7 mln m3, a pojemność powodziowa przy maksymalnym poziomie piętrzenia powodziowego jest równa 7,17 mln m3. Wyznaczono również pojemność zbiornika tzw. „powodziową forsowaną”, która przy absolutnie maksymalnym poziomie piętrzenia, przy przejściu fali kontrolnej, wynosi 2,24 mln m3, co daje łączną, maksymalną pojemność zbiornika równą 40,93 mln m3. Na zbiorniku Słup prowadzona jest tzw. „elastyczna” gospodarka powodziowa, umożliwiająca znaczniejszą redukcję wezbrań dla wód do Q7%. Przy wystąpieniu wód o mniejszym prawdopodobieństwie niż Q7% efekty redukcji fali przy gospodarce „elastycznej” mogą być niższe niż przy gospodarce powodziowej „sztywnej”, ze względu na ograniczenie zrzutu ze zbiornika w okresie przechodzenia kulminacji na rzece Kaczawie. Gospodarka „elastyczna” umożliwia jednak wypracowanie rezerwy powodziowej przygotowanej, co w efekcie daje większe korzyści niż prowadzenie gospodarki „sztywnej”. Wyróżnia się dwa okresy normalnej gospodarki wodnej: przy ograniczonym czasowo piętrzeniu wody w zbiorniku do rzędnej 174,00 m npm oraz przy normalnym piętrzeniu zbiornika do 176,00 m npm. W okresie od 15 czerwca do 15 września, kiedy prawdopodobieństwo występowania powodzi jest największe, utrzymuje się poziom piętrzenia na rzędnej nie wyższej niż 171,50 m npm (17,1 mln m3). Na poniżej załączonej mapie przedstawiono graficzne odwzorowanie sieci hydrograficznej (Rysunek 6).
Rysunek 6 Sieć hydrograficzna zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPHP 2010 W obszarze zlewni zlokalizowanych jest 11 posterunków wodowskazowych. Pięć umieszczonych jest na Kaczawie, dwa na rzece Skorej, a cztery pozostałe na Cichej Wodzie, Czarnej Wodzie, Nysie Szalonej i Wierzbiaku. Zestawienie posterunków wodowskazowych przedstawiono w tabeli poniżej (Tabela 10) oraz na powyższej mapie (Rysunek 6).
Tabela 10. Posterunki wodowskazowe w zlewni rzeki Kaczawy
Km biegu Powierzchnia zlewni SSQ SNQ Qmin Qmax Lp. Nazwa posterunku RZEKA SCWP cieku [km2] [m3/s] [m3/s] [m3/s] [m3/s] 1 Chełm Cicha Woda 30,1 190,9 SO0701 0,43 0,10 0,03 9,02 2 Świerzawa Kaczawa 66,3 133,7 SO0702 1,19 0,40 0,11 26,57 3 Rzymówka Kaczawa 40,3 313,8 SO0702 2,17 0,77 0,38 44,13 4 Dunino Kaczawa 35,3 774,0 SO0704 4,79 1,52 0,92 84,49 5 Piątnica Kaczawa 20,6 1807,0 SO0704 8,59 3,01 1,67 140,48 6 Winnica Nysa Szalona 6,2 398,4 SO0703 2,12 0,37 0,07 40,26 7 Bukowna Czarna Woda 17,0 430,5 SO0706 1,84 0,44 0,04 18,99 8 Zagrodno Skora 25,8 162,0 SO0707 0,88 0,32 0,10 19,02 9 Chojnów Skora 10,6 263,9 SO0707 1,39 0,58 0,20 48,41 10 Kunice Wierzbiak 4,6 252,7 SO0708 0,62 0,22 0,08 7,71 11 Pątnów Legnicki Kaczawa 19,2 1809,7 SO0704 9,20 3,21 1,74 149,89 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych od Zamawiającego i danych literaturowych Zlewnia Kaczawy obejmuje 47 jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych, z czego 23 to naturalne części wód, a pozostałe 24 to silnie zmienione części wód. Zgodnie z oceną stanu przedstawioną w Planach gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry 14 JCWP wykazuje stan dobry. Pozostałe 33 JCWP wykazują stan zły z czego 5 jest zagrożonych nieosiągnięciem celu środowiskowego do 2015 r. Dla zagrożonych nieosiągnięciem celu środowiskowego JCWP nie wyznaczono jednak derogacji – odstępstw od założonych celów środowiskowych. W obrębie zlewni Kaczawy zlokalizowane są 2 jednolite części wód powierzchniowych jeziorne: PLLW30740 – Koskowickie oraz PLLW30742 – Kunickie. Zgodnie z oceną stanu przedstawioną w Planach gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry JCWP PLLW30740 – Koskowickie wykazuje stan zły i zagrożona jest nieosiągnięciem celu środowiskowego. Ze względu na warunki naturalne, niepozwalające na poprawę stanu JCWP, wyznaczono dla niej derogacje czasowe. W związku z powyższym, termin osiągnięcia celu środowiskowego jest przedłużony do grudnia 2021 r. Termin ten w kolejnym planie gospodarowania wodami może zostać przedłużony jeszcze do grudnia 2027 r., jednak nie będzie możliwości dalszej prolongaty. JCWP PLLW30742 – Kunickie charakteryzuje się stanem dobrym i nie jest zagrożona nieosiągnięciem celu środowiskowego. JCWP rzeczne i jeziorne zostały zagregowane do 8 scalonych części wód powierzchniowych o kodach: SO0701, SO0702, SO0703, SO0704, SO0705, SO0706, SO0707 i SO0708. Dokładną charakterystykę JCWP rzecznych i jeziornych wraz z SCWP przedstawiono w poniższych tabelach (Tabela 11, Tabela 12), zaś graficzne odwzorowanie JCWP i SCWP zamieszczono na mapach (Rysunek 7, Rysunek 8) w dalszej części rozdziału.
Tabela 11. Zestawienie JCWP rzecznych wraz z SCWP w zlewni Kaczawy
Wg PGW Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) Ocena ryzyka Lp. SCWP Typ JCWP Ocena nieosiągnięcia Status Europejski kod JCWP Nazwa JCWP stanu celów środowiskowych silnie zmieniona część 1 PLRW600017137899 Cicha Woda SO0701 Potok nizinny piaszczysty (17) zły niezagrożona wód Potok wyżynny krzemianowy 2 PLRW60005138349 Bystrzyk SO0702 z substratem drobnoziarnistym- zachodni naturalna część wód zły niezagrożona (5)
Potok wyżynny krzemianowy 3 PLRW60005138372 Dopływ spod Uniejowic SO0702 z substratem drobnoziarnistym- zachodni naturalna część wód zły niezagrożona (5)
Potok wyżynny krzemianowy 4 PLRW6000513836 Drążnica SO0702 z substratem drobnoziarnistym- zachodni naturalna część wód zły niezagrożona (5) Kaczawa od Kamiennika 5 PLRW6000913839 SO0702 Mała rzeka wyżynna węglanowa (9) naturalna część wód zły niezagrożona do Nysy Szalonej Kaczawa od źródła do Potok wyżynny węglanowy z substratem silnie zmieniona część 6 PLRW6000713819 SO0702 zły niezagrożona Kamiennika gruboziarnistym (7) wód Potok wyżynny krzemianowy 7 PLRW6000513829 Kamiennik SO0702 z substratem drobnoziarnistym- zachodni naturalna część wód zły niezagrożona (5) Potok wyżynny węglanowy z substratem 8 PLRW60007138329 Młynka SO0702 naturalna część wód zły niezagrożona gruboziarnistym (7) Potok wyżynny krzemianowy 9 PLRW60005138389 Prusicki Potok SO0702 z substratem drobnoziarnistym- zachodni naturalna część wód zły niezagrożona (5) Wg PGW Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) Ocena ryzyka Lp. SCWP Typ JCWP Ocena nieosiągnięcia Status Europejski kod JCWP Nazwa JCWP stanu celów środowiskowych Potok wyżynny krzemianowy silnie zmieniona część 10 PLRW600051384949 Błotnia SO0703 z substratem drobnoziarnistym- zachodni zły niezagrożona wód (5)
Potok wyżynny krzemianowy 11 PLRW60004138452 Czyściec SO0703 z substratem gruboziarnistym - zachodni naturalna część wód zły niezagrożona (4) Potok wyżynny węglanowy z substratem 12 PLRW60007138474 Jawornik SO0703 naturalna część wód zły niezagrożona gruboziarnistym (7) Potok wyżynny węglanowy z substratem 13 PLRW60007138469 Nysa Mała SO0703 naturalna część wód zły niezagrożona gruboziarnistym (7) Nysa Szalona od Sadówki Mała rzeka wyżynna krzemianowa - silnie zmieniona część 14 PLRW60008138479 SO0703 zły niezagrożona do zb. Słup zachodnia (8) wód Nysa Szalona od zb. Słup 15 PLRW60009138499 SO0703 Mała rzeka wyżynna węglanowa (9) naturalna część wód zły niezagrożona do Kaczawy Potok wyżynny krzemianowy Nysa Szalona od źródła do 16 PLRW60004138449 SO0703 z substratem gruboziarnistym - zachodni naturalna część wód zły niezagrożona Sadówki (4) silnie zmieniona część 17 PLRW60000138491 Nysa Szalona, zb. Słup SO0703 Typ nieokreślony (0) zły niezagrożona wód Potok wyżynny krzemianowy 18 PLRW600041384549 Parowa SO0703 z substratem gruboziarnistym - zachodni naturalna część wód zły niezagrożona (4)
Potok wyżynny krzemianowy silnie zmieniona część 19 PLRW600041384729 Paszówka SO0703 z substratem gruboziarnistym - zachodni zły niezagrożona wód (4) Potok wyżynny węglanowy z substratem 20 PLRW60007138429 Rochowicka Woda SO0703 naturalna część wód zły niezagrożona gruboziarnistym (7) Wg PGW Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) Ocena ryzyka Lp. SCWP Typ JCWP Ocena nieosiągnięcia Status Europejski kod JCWP Nazwa JCWP stanu celów środowiskowych Potok wyżynny krzemianowy silnie zmieniona część 21 PLRW600051384789 Starucha SO0703 z substratem drobnoziarnistym- zachodni zły niezagrożona wód (5) silnie zmieniona część 22 PLRW60001613854 Dopływ w Przybkowie SO0704 Potok nizinny lessowo-gliniasty (16) dobry niezagrożona wód silnie zmieniona część 23 PLRW60001713896 Jagodziniec SO0704 Potok nizinny piaszczysty (17) dobry niezagrożona wód Kaczawa od Czarnej Wody 24 PLRW600020138999 SO0704 Rzeka nizinna żwirowa (20) naturalna część wód zły niezagrożona do Odry Kaczawa od Nysy Szalonej 25 PLRW60002013859 SO0704 Rzeka nizinna żwirowa (20) naturalna część wód dobry niezagrożona do Czarnej Wody silnie zmieniona część 26 PLRW60001713898 Kaczorek SO0704 Potok nizinny piaszczysty (17) dobry niezagrożona wód silnie zmieniona część 27 PLRW6000171389929 Kanał Prochowicki SO0704 Potok nizinny piaszczysty (17) dobry niezagrożona wód 28 PLRW60001713894 Młokita SO0704 Potok nizinny piaszczysty (17) naturalna część wód dobry niezagrożona silnie zmieniona część 29 PLRW600017138929 Niecka SO0704 Potok nizinny piaszczysty (17) dobry niezagrożona wód Czarna Woda od źródła do silnie zmieniona część 30 PLRW6000171386529 SO0705 Potok nizinny piaszczysty (17) dobry niezagrożona Karkoszki wód silnie zmieniona część 31 PLRW6000181386729 Brochotka SO0706 Potok nizinny żwirowy (18) dobry niezagrożona wód Czarna Woda od Karkoszki silnie zmieniona część 32 PLRW600019138699 SO0706 Rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta (19) dobry niezagrożona do Kaczawy wód silnie zmieniona część 33 PLRW600017138674 Kanał Grzymaliński SO0706 Potok nizinny piaszczysty (17) dobry niezagrożona wód Wg PGW Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) Ocena ryzyka Lp. SCWP Typ JCWP Ocena nieosiągnięcia Status Europejski kod JCWP Nazwa JCWP stanu celów środowiskowych silnie zmieniona część 34 PLRW600018138689 Lubiatówka SO0706 Potok nizinny żwirowy (18) dobry niezagrożona wód silnie zmieniona część 35 PLRW6000181386922 Pawłówka SO0706 Potok nizinny żwirowy (18) dobry niezagrożona wód silnie zmieniona część 36 PLRW600017138654 Plęsawa SO0706 Potok nizinny piaszczysty (17) dobry niezagrożona wód Dopływ spod 37 PLRW6000171386672 SO0707 Potok nizinny piaszczysty (17) naturalna część wód zły niezagrożona Wojciechowa Potok wyżynny krzemianowy silnie zmieniona część 38 PLRW600041386649 Gajowa SO0707 z substratem gruboziarnistym - zachodni zły niezagrożona wód (4) 39 PLRW6000171386689 Kanał Osetnicki SO0707 Potok nizinny piaszczysty (17) naturalna część wód zły niezagrożona Potok wyżynny krzemianowy Skora od Gajowej do 40 PLRW600041386669 SO0707 z substratem gruboziarnistym - zachodni naturalna część wód zły niezagrożona Kraśnika (4) Skora od Kraśnika do 41 PLRW6000201386699 SO0707 Rzeka nizinna żwirowa (20) naturalna część wód zły niezagrożona Czarnej Wody Skora od źródła do Potok wyżynny węglanowy z substratem 42 PLRW60007138663 SO0707 naturalna część wód zły niezagrożona Gajowej gruboziarnistym (7) Chłodnik z jez. silnie zmieniona część 43 PLRW600017138889 SO0708 Potok nizinny piaszczysty (17) zły zagrożona Koskowickim wód Wierzbiak od Chotli do silnie zmieniona część 44 PLRW600016138872 SO0708 Potok nizinny lessowo-gliniasty (16) zły zagrożona Kojszkówki wód Wierzbiak od Kojszkówki silnie zmieniona część 45 PLRW60001913889 SO0708 Rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta (19) zły zagrożona do Kaczawy wód Wierzbiak od źródła do silnie zmieniona część 46 PLRW600018138834 SO0708 Potok nizinny żwirowy (18) zły zagrożona Chotli wód Wg PGW Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) Ocena ryzyka Lp. SCWP Typ JCWP Ocena nieosiągnięcia Status Europejski kod JCWP Nazwa JCWP stanu celów środowiskowych
47 PLRW600017138874 Żurawek SO0708 Potok nizinny piaszczysty (17) naturalna część wód zły zagrożona
Tabela 12. Zestawienie JCWP jeziornych wraz z SCWP w zlewni Kaczawy
Jednolita część wód Ocena ryzyka powierzchniowych (JCWP) Ocena nieosiągnięcia Lp. SCWP Typ JCWP Status Derogacje* Uzasadnienie derogacji Europejski stanu celów Nazwa JCWP kod JCWP środowiskowych 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nastąpić poprawa stanu wód, nawet przy założeniu całkowitej eliminacji presji. Jeziora o wysokiej W jeziorach zanieczyszczenia zawartości wapnia, kumulują się, głównie w osadach naturalna 1 PLLW30740 Koskowickie SO0708 o dużym wypływie zły zagrożona 4(4) - 3 dennych, które w jeziorach część wód zlewni, eutroficznych są źródłem niestratyfikowane (3b) związków biogennych oddawanych do jezior jeszcze przez bardzo wiele lat po zaprzestaniu dopływu zanieczyszczeń Jeziora o wysokiej zawartości wapnia, silnie 2 PLLW30742 Kunickie SO0704 o dużym wypływie zmieniona dobry niezagrożona - - zlewni, część wód niestratyfikowane (3b) * - derogacje: 4(4)-3 derogacje czasowe – warunki naturalne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry
Rysunek 7 Jednolite części wód powierzchniowych (rzecznych i jeziornych) w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry
Rysunek 8 Scalone części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 2.7. Budowa geologiczna
Opisywany obszar położony jest w zasięgu dwóch jednostek tektonicznych: bloku przedsudeckiego oraz Sudetów (południowo-zachodnia część), rozdzielonych sudeckim uskokiem brzeżnym [17, 18],(Rysunek 9, Rysunek 10). Podłoże obydwu jednostek stanowią metamorficzne skały starszego paleozoiku (górny kambr-ordowik) struktury kaczawskiej: łupki metamorficzne, fyllity, tufy diabazowe i diabazy. Skały te są silnie sfałdowane i złupkowacone. Południowo-wschodnia część bloku przedsudeckiego przecięta jest dużą intruzją granitoidową Strzegomia, która razem z garbem Sobótki tworzy masyw granitowy Strzegom-Sobótka [17, 18]. Wiek granitoidów określa się na górny karbon-perm dolny. W obrębie Sudetów wyznaczono trzy struktury geologiczne: strukturę kaczawską oraz młodsze depresję północnosudecką i depresję śródsudecką (niewielki, południowy fragment obszaru) [17, 18]. Struktura kaczawska wypełniona jest utworami wieku staro paleozoicznego (górny kambr – karbon dolny) [17, 18]: łupki metamorficzne, fyllity, tufy diabazowe i diabazy (górny kambr – ordowik), seria fyllitowa: łupki o zróżnicowanym składzie petrograficznym(kwarcowo- serycytowe, serycytowo-chlorytowe, chlorytowe, ilaste) oraz fyllity serycytowo- kwarcowe (ordowik), łupki krzemionkowe, kwarcyty oraz łupki ilaste z wkładkami lidytów i diabazów (sylur), łupki kwarcowo-serycytowe i fyllity (dewon), łupki szarogłazowo-ilaste (karbon dolny). Na utworach struktury kaczawskiej zalegają osady depresji północnosudeckiej i śródsudeckiej. Depresję północnosudecką wypełniają utwory wieku od karbonu górnego do górnej kredy [17, 18]: zlepieńce, piaskowce i mułowce (karbon górny), osady facji lądowej – czerwonego spągowca, takie jak: zlepieńce, piaskowce oraz mułowce z kilkoma poziomami skał wulkanicznych porfirów, melafirów i towarzyszącym im tufom oraz facji morskiej – cechsztynu: wapienie margliste, margle, wapienie dolomityczne, dolomity, iłowce, a także anhydryty (perm), osady pstrego piaskowca: piaskowce, iłowce, margle oraz wapienia muszlowego: wapienie, margle, dolomity (trias), piaskowce ciosowe i margle (kreda górna). Depresję śródsudecką, podobnie jak depresję północnosudecką, wypełniają osady wieku od karbonu górnego do górnej kredy [17, 18].
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 9 Jednostki tektoniczne obejmujące zlewnię Kaczawy Źródło: „Zadanie 24: Wykonanie modeli pojęciowych dla 106 JCWPd (60 w roku 2009 i 46 w roku 2010)” PIG – PIB, Warszawa 2011 „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 10 Schematyczny przekrój geologiczny Źródło: „Zadanie 24: Wykonanie modeli pojęciowych dla 106 JCWPd (60 w roku 2009 i 46 w roku 2010)” PIG – PIB, Warszawa 2011
Utwory kenozoiku zalegają dyskordantnie na zróżnicowanym morfologicznie starszym podłożu i reprezentowane są przez osady paleogenu, neogenu i czwartorzędu. Miąższość kompleksu osadów paleogenu i neogenu jest zmienna i dochodzi do 200 m. Pełny profil osadów neogenu i paleogenu (od utworów najstarszych) przedstawiono poniżej [18]: gliny zwietrzelinowe (regolity) wytworzone na powierzchni skał krystalicznych starszego paleozoiku (paleogen – neogen: miocen dolny i środkowy), piaski i żwiry kwarcowe, mułki i iły w stropowej części z pokładem węgla brunatnego, tzw. seria śląsko-łużycka z pokładem łużyckim (miocen środkowy), „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” piaski i żwiry kwarcowe, mułki i iły w stropowej części z pokładem węgla brunatnego „Henryk”, tzw. seria Mużakowa (miocen środkowy), bazalty, ilaste zwietrzeliny bazaltów i tufów bazaltowych (miocen środkowy i górny), poziom szarych iłów oraz poziom pstrych i zielonych iłów, tzw. seria poznańska (miocen górny), piaski i żwiry, iły kaolinowe, tzw. seria Gozdnicy (pliocen). Utwory czwartorzędowe pokrywają obszar bloku przedsudeckiego, natomiast w Sudetach wypełniają głównie doliny cieków. Pod względem startygraficznym osady czwartorzędu zaliczane są do plejstocenu i holocenu, a wykształcone są w postaci poziomów glin zwałowych i rozdzielających je serii piaszczysto-wodnolodowcowych i rzecznych oraz osadów zastoiskowych, które leżą niezgodnie na starszym podłożu. Miąższość osadów czwartorzędu jest bardzo zróżnicowana i wynosi od kilku metrów do 120 m w obrębie plejstoceńskich dolin kopalnych. Średnia miąższość tych osadów wynosi 30-40 m. Utwory plejstoceńskie to osady preglacjalne, zlodowaceń południowopolskiego, środkowopolskiego (Odry i Warty) i północnopolskiego, a także interglacjału mazowieckiego (wielkiego) i eemskiego. Pełny profil czwartorzędu przedstawia się następująco [18]: piaski i żwiry rzeczne preglacjalne, piaszczysto-żwirowe osady wodnolodowcowe oraz gliny zwałowe zlodowacenia południowopolskiego, kompleks mułków oraz piasków i żwirów rzecznych interglacjału mazowieckiego, piaski i żwiry wodnolodowcowe, mułki ilaste i iły zastoiskowe, gliny zwałowe, piaski i żwiry lodowcowe z głazami, piaski i żwiry moren czołowych i kemów zlodowacenia Odry, piaski i żwiry wodnolodowcowe i rzeczne zlodowacenia Warty, tworzące tarasy nadzalewowe rzek, iły i mułki jeziorne interglacjału eemskiego, piaski i żwiry rzeczne tarasów nadzalewowych rzek oraz lessy i gliny lessopodobne zlodowacenia północnopolskiego, eluwia glin zwałowych, gliny zwietrzelinowe, gliny i piaski deluwialne oraz piaski eoliczne pochodzące ze schyłku plejstocenu, piaski rzeczne tarasów zalewowych, namuły den dolinnych oraz zagłębień bezodpływowych i okresowo przepływowych oraz torfy i namuły torfiaste holocenu.
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 2.8. Charakterystyka hydrogeologiczna
Opisywany obszar, zgodnie z regionalizacją słodkich wód podziemnych należy do regionu dolnośląskiego V (prowincji niżowej), regionu przedgórskiego VI (prowincji niżowej) oraz regionu sudeckiego XIV (prowincji górskiej). Na obszarze tym wyróżniono czwartorzędowe, neogeńskie, kredowe, permskie i paleozoiczne (paleozoik nierozdzielony) piętra wodonośne (Rysunek 11) [3, 9, 13]. Czwartorzędowe piętro wodonośne tworzą piaski i żwiry o zmiennej miąższości i rozprzestrzenieniu. Piętro to obejmuje poziomy wodonośne występujące na obszarze współczesnych dolin rzek, w strukturach kopalnych oraz na obszarze wysoczyzn (Rysunek 11). Na obszarze Sudetów jego zasięg wyznaczają współczesne doliny rzeczne. Poziomy wodonośne budują głównie piaski ze żwirami oraz piaski różnoziarniste, których miąższość wynosi od kilku metrów do około 100 m (w strukturach kopalnych). Zwierciadło wody ma charakter swobodny lub lokalnie naporowy, a głębokość do warstwy wodonośnej wynosi od kilku do 40 metrów (w strukturach kopalnych do około 100 m). Poziomy charakteryzują się zazwyczaj korzystnymi parametrami hydrogeologicznymi i stanowią, obok poziomu neogeńskiego, główne użytkowe poziomy wodonośne na obszarze bloku przedsudeckiego. Wydajność potencjalna otworu studziennego wynosi od kilku do około 100 m3/h. Czwartorzędowe poziomy wodonośne są podatne i bardzo podatne na zanieczyszczenia (Rysunek 13). Podatność ta obniża się wraz z pojawieniem się w strefie aeracji utworów słabo przepuszczalnych. Neogeńskie piętro wodonośne występuje na obszarze bloku przedsudeckiego (Rysunek 11). W obrębie tego piętra wyróżnia się 2 użytkowe poziomy wodonośne, które zalęgają na głębokości od kilkunastu do 150 metrów (najczęściej 40-80 m). Budują je piaski drobnoziarniste, rzadziej średnioziarniste, często ze znaczną domieszką frakcji pylastej. Miąższość tych osadów jest zmienna i wynosi 10-40 m. Zwierciadło wody ma charakter naporowy. Piętro to cechuje duża zmienność warunków hydrogeologicznych. Wydajność potencjalna otworu studziennego wynosi od 10 do 80 m3/h. Stopień zagrożenia neogeńskich poziomów wodonośnych, ze względu na głębokość występowania oraz izolacje poziomów kompleksem utworów słabo przepuszczalnych, ocenia się jako niski i bardzo niski (Rysunek 13). Kredowe piętro wodonośne występuje w zachodniej części opisywanego obszaru i związane jest z występowaniem spękanych górnokredowych piaskowców w obrębie depresji północnosudeckiej (Rysunek 11). Wody piętra kredowego są wodami subartezyjskimi. W obrębie pietra wyróżnia się dwa poziomy wodonośne, charakteryzujące się średnią i niską podatnością na zanieczyszczenia (Rysunek 13). Głębokość do warstwy wodonośnej wynosi 30-60 m. Poziomy kredowe charakteryzują się zróżnicowanymi parametrami hydrogeologicznymi, uzależnionymi od zaangażowania tektonicznego obszaru. „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Im jest ono większe tym warunki są korzystniejsze. Wydajność potencjalna otworu studziennego wynosi od kilku do 70 m3/h.
Rysunek 11 Główne użytkowe poziomy wodonośne obejmujące zlewnie Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mapy hydrogeologicznej Polski oraz danych literaturowych
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 12 Schemat krążenia wód podziemnych Źródło: „Zadanie 24: Wykonanie modeli pojęciowych dla 106 JCWPd (60 w roku 2009 i 46 w roku 2010)” PIG – PIB, Warszawa 2011 „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Permskie piętro wodonośne związane jest z obszarem występowania skał osadowych w obrębie depresji północnosudeckiej (Rysunek 11). Miąższość serii wodonośnych (spękane piaskowce, wapienie, dolomity i zlepieńce) wynosi od kilku do 40 m. Głębokość do warstwy wodonośnej wynosi od kilkunastu do ponad 100 m. Jest to poziom o zwierciadle naporowym. Wydajność potencjalna otworu studziennego dochodzi do kilkudziesięciu m3/h. Piętro to charakteryzuje się średnim stopniem zagrożenia (Rysunek 13). Paleozoiczne piętro wodonośne paleozoiczne związane jest z występowaniem skał metamorfiku kaczawskiego oraz skał granitowych masywu Strzegom-Sobótka (Rysunek 11). Piętro paleozoiczne jest stosunkowo słabo wodonośne. Studnie charakteryzują się wydajnościami od kilku do 70 m3/h, najczęściej 2-5 m3/h. Wydziela się dwie strefy wodonośne o użytkowym charakterze: strefę górną – w przypowierzchniowej warstwie zwietrzeliny, znajdująca się w łączności hydraulicznej z wodonoścem szczelinowym o swobodnym zwierciadle wody, pozbawioną naturalnej izolacji oraz strefę dolną – związaną z głębszym krążeniem wody w systemie szczelin i spękań w rejonach rozluźnień tektonicznych skał krystalicznych. W strefie tej najczęściej występują wody o zwierciadle naporowym. Miąższość serii wodonośnych dochodzi do 20 m. Paleozoiczne piętro wodonośne charakteryzuje wysoką podatnością na zanieczyszczenia (Rysunek 13). Na powyższym rysunku przedstawiono schemat krążenia wód podziemnych (Rysunek 12). Strefa zasilania regionalnego przepływu wód podziemnych związana jest z pasmem Gór Kaczawskich na południu obszaru. Przepływ wód odbywa się z SW na NE, generalnie ku dolinie Odry na co wskazuje układ hydroizohips (Rysunek 11). Bazą drenażu dla czwartorzędowych poziomów wodonośnych jest Kaczawa wraz z jej dopływami. Natomiast dla poziomów neogeńskich bazę drenażu stanowi dolina Odry. Zasilanie czwartorzędowych poziomów wodonośnych w dolinach rzek oraz na obszarze wysoczyzn odbywa się głównie na skutek bezpośredniej infiltracji wód opadowych, w mniejszym stopniu przez drenaż wodonośców szczelinowych. Natomiast w obrębie struktur kopalnych (zwierciadło naporowe) główną rolę w zasilaniu odgrywają dopływy wód szczelinowych z otoczenia i podłoża struktur kopalnych [13]. Zasilanie wgłębnych poziomów odbywa się na drodze przesączania się wód z poziomów nadległych oraz poprzez dopływ lateralny.
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 13 Stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wodonośnego w obrębie zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mapy hydrogeologicznej Polski oraz danych literaturowych
W zasięgu opisywanego obszaru, zgodnie z „Mapą obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony” [5], wyznaczono 6 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, z których 3 zostały udokumentowane (Tabela 13, Rysunek 14).
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Tabela 13. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych
Powierzchnia Moduł Zasoby Nr Stratygrafia zbiornika/w zasobów Rok wykonania Nazwa zbiornika dyspozycyjne zbiornika /typ ośrodka granicach dyspozycyjnych dokumentacji [m3/d] zlewni [km2] [m3/d/km2]
Zbiornik Chocianów 315 Q/porowy 1170,36 /159,5 109 270 93,36 2013 [1] – Gozdnica
316 Subzbiornik Lubin Ng/porowy 258/89,9 50 000 2,24 nieudokumentowany
Niecka zewnętrzna
sudecka K3, lokalnie 317 Bolesławiec (Niecka T1/szczelinowo- 843,15/87,5 120 000 142,32 2013 [20] zewnętrznosudecka porowy Bolesławiec)
318 Słup – Legnica Q/porowy 70/70 15 000 2,48 nieudokumentowany
Prochowice – Środa 319 Ng/porowy 654/105,4 37 456 43,3 2011 [4] Śląska
Dolina rzeki Bóbr 343 Q/porowy 60/4,4 50 000 9,65 nieudokumentowany (Marciszów) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych literaturowych oraz: Kleczkowski A.S. (red.), 1990, Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, AGH Kraków Zlewnia Kaczawy obejmuje swym zasięgiem rejony o udokumentowanych zasobach dyspozycyjnych wód podziemnych: region wrocławski i sudecki (zlewnie Bystrzycy i Nysy Kłodzkiej) oraz rejon niecki wrocławskiej (Tabela 14, Rysunek 14).
Tabela 14. Dokumentacje i projekty zasobowe
Powierzchnia Moduł Nr Zasoby Nazwa Stratygrafia udokumentowanego zasobów archiwalny dyspozycyjne Decyzja zasobowa regionu UPW obszaru/w granicach dyspozycyjnych NAG [m3/d]/ zlewni [km2] [m3/d/km2] region 189 275 wrocławski Q 95 979 i sudecki Q, Tr, KDH/BJ/489- 1257/2000 Tr 89 097 zlewnie Prekambr- 1706/447,8 110,9 6256/2000 z [15] Prekambr- Bystrzycy Paleozoik 02.06.2000 r. paleozoik i Nysy 4 199 Kłodzkiej 734 883 109,0 Q, Tr, T- rejon niecki Q 628 365 Q 109,9 KDH1/013/6019/97 894/97 [7] wapień 6740,9/368,2 wrocławskiej Tr 102 147 Tr 20,5 z 16.04.1997 r. muszlowy T 4 371 T 3,1 „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Powierzchnia Moduł Nr Zasoby Nazwa Stratygrafia udokumentowanego zasobów archiwalny dyspozycyjne Decyzja zasobowa regionu UPW obszaru/w granicach dyspozycyjnych NAG [m3/d]/ zlewni [km2] [m3/d/km2] zlewnia Szprotawy dokumentacja 2613,2/268,8 6403/2010 z przyległą w trakcie realizacji, (obszar [10] częścią (zakończenie nieudokumentowany) bezpośredniej 2014 r.) zlewni Odry Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych literaturowych
Rysunek 14 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych oraz zasięg dokumentacji zasobowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych literaturowych
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Obszar zlewni Kaczawy położony jest w zasięgu 2 obszarów bilansowych i 5 rejonów wodnogospodarczych (Tabela 15, Rysunek 15). Obszar zlewni Kaczawy, w podziale Polski na 161 Jednolitych Części Wód Podziemnych (2005 rok) położony jest w zasięgu JCWPd nr 69, 75, 90, 91 i 92 (Tabela 16, Rysunek 16). Natomiast, według podziału Polski na 172 JCWPd (2008 rok) położony jest w obrębie JCWPd nr 94, która obejmuje zlewnię Kaczawy i JCWPd nr 95, obejmująca zlewnię Cichej Wody (Tabela 16, Rysunek 16)
Tabela 15. Obszary bilansowe i rejony wodnogospodarcze
Symbol rejonu Powierzchnia Gwarantowane zasoby wód Nazwa rejonu wodnogospodarczego rejonu [km2] podziemnych [m3/d] Obszar bilansowy W-VII - Kaczawa A Kaczawa Górna 309,8 65 186 B Nysa Szalona 449,2 57 500 C Czarna Woda 999,0 177 206 D Kaczawa Dolna 503,4 54 370 Obszar bilansowy W-XI Przyodrze 1722,3 (351,8 km2 192 897 C Przyodrze Wrocław-Ścinawa w granicy (zasoby dla całego rejonu) zlewni Kaczawy) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Nowakowski Cz., 2010, Przeprowadzenie badań i ustalenie zasobów wód podziemnych możliwych do zagospodarowania i przeprowadzenie bilansu wodnogospodarczego w rejonach wodnogospodarczych z ustaleniem wpływu zagospodarowania wód podziemnych na zmiany zasobów wód powierzchniowych. Region Wodny Środkowej Odry, Hydroconsult Warszawa
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Tabela 16. Charakterystyka JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy
JCWPd Powierzchnia Lokalizacja Ocena stanu w 2008 roku JCWPd/ Obszar w granicach Ocena Derogacje kod Region dorzecza Uzasadnienie derogacji Nr zlewni Ekoregion ilościowego chemicznego ryzyka * Europejski wodny (nazwa, Kaczawy 2 kod) [km ] Podział na 161 JCWPd ze względu na prowadzone odwodnienie poziomu cechsztyńskie Równiny w kopalniach 3709,07/ Środkowej zły 69 PLGW631069 Odry 6000 Centralne dobry zagrożona 4(5)-1 podziemnych złóż miedzi, 1489,5 Odry (w subczęści) (14) tj. ZG Lubin*, Rudna*, Polkowice* i Sieroszowice* i brak możliwości ich likwidacji ze względów gospodarczych; planowana eksploatacja Równiny złoża (w. brunatny) Środkowej zły 75 PLGW631075 1631,12/1,3 Odry 6000 Centralne dobry zagrożona 4(5)-1 Legnica Zachód i Legnica Odry (w subczęści) (14) Wschód na obszarze JCWPd 69 oraz Legnica Północ i Ścinawa* na obszarze JCWPd 75 Środkowej Odry/Izery Odry Równiny nie- 90 PLGW631090 2805,31/530,3 /Łaby i 6000/ Łaby Centralne dobry dobry - - zagrożona Ostrożnicy 5000 (14) (Upa) Równiny Środkowej nie- 91 PLGW631091 959,92/232,4 Odry 6000 Centralne dobry dobry - - Odry zagrożona (14) „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
JCWPd Powierzchnia Lokalizacja Ocena stanu w 2008 roku JCWPd/ Obszar w granicach Ocena Derogacje kod Region dorzecza Uzasadnienie derogacji Nr zlewni Ekoregion ilościowego chemicznego ryzyka * Europejski wodny (nazwa, Kaczawy 2 kod) [km ] ze względu na długi okres poprawy jakości wód podziemnych, od wprowadzenia programu działań podstawowych na powierzchni terenu; stan Równiny JCWPd jest bezpośrednio Środkowej 92 PLGW631092 457,63/359,7 Odry 6000 Centralne dobry zły zagrożony 4(4)-3 uzależniony od stanu Odry (14) SJCW i ograniczenia presji z powierzchni (składowiska odpadów); po zastosowaniu Programu działań osiągnięcie dobrego stanu jest możliwe do 2021 r. Podział na 172 JCWPd Równiny Środkowej 94 - 2261,4/2261,4 Odry 6000 Centralne - - - - - Odry (14) Równiny Środkowej 95 - 1722,3/351,8 Odry 6000 Centralne - - - - - Odry (14) * - derogacje: 4(4)-3 derogacje czasowe – warunki naturalne 4(5)-1 cele mniej rygorystyczne – brak możliwości technicznych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 15 Obszary i rejony wodnogospodarcze obejmujące zlewnię Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych literaturowych
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 16 Podział na JCWPd obejmujące zlewnię Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych literaturowych
2.9. Charakterystyka znaczących oddziaływań antropogenicznych na wody zlewni
W efekcie działalności człowieka w przyrodzie zachodzą zmiany ilościowe lub jakościowe wód powierzchniowych bądź podziemnych. Ich właściwa identyfikacja umożliwia trafne wskazanie wymagań, priorytetów i ograniczeń w korzystaniu z wód. W zlewni Kaczawy do najważniejszych antropopresji należą m.in.: pobory wód powierzchniowych i podziemnych, zrzuty zanieczyszczeń do wód powierzchniowych, liczne obiekty hydrotechniczne służące korzystaniu z wód do różnych celów.
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Pobory wód powierzchniowych i podziemnych
Nadmierny i niekontrolowany pobór wód powierzchniowych może prowadzić do zmiany naturalnego reżimu hydrologicznego wód powierzchniowych i powstania sytuacji, w której zapotrzebowanie przewyższy dostępne zasoby wód i w konsekwencji dojdzie do sczerpywania zasobów nienaruszalnych. Podstawą merytoryczną gospodarowania zasobami wód podziemnych jest dokumentacja hydrogeologiczna określająca zasoby dyspozycyjne wód podziemnych obszaru bilansowego. Zasoby dyspozycyjne definiują wielkość maksymalnego poboru tych wód w obszarze bilansowym. Przekroczenie tej wielkości może prowadzić do istotnych zaburzeń w środowisku wodnym, w tym do trwałego obniżenia się poziomu wód podziemnych, niekorzystnych skutków w ekosystemach zależnych od wód podziemnych, stepowieniu terenu, itp. Wielkość dopuszczalnego poboru wód podziemnych dla poszczególnych użytkowników tych wód jest określana w pozwoleniach wodnoprawnych na pobór wód. Suma maksymalnych poborów wód określonych w pozwoleniach w granicach obszaru bilansowego powinna być mniejsza niż zasoby dyspozycyjne tego obszaru. W zlewni Kaczawy zarejestrowany pobór wód podziemnych w Urzędzie Marszałkowskim w roku 2012 wyniósł około 19 475 m3/d, natomiast w roku 2013 (na podstawie niepełnych danych) był on na poziomie 12 774 m3/d. Stopień wykorzystania zasobów wód podziemnych (stosunek poboru do zasobów dostępnych wód podziemnych) w zlewni nie przekracza 7 %. Pobór wód podziemnych odbywa się głównie na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, a także na cele socjalno-bytowe oraz na potrzeby przemysłu. Zaopatrzenie w wodę odbywa się poprzez studnie wiercone, kopane oraz źródła. Na terenie zlewni zidentyfikowano łącznie 190 ujęć wód podziemnych, w tym 151 z zarejestrowanym poborem rzeczywistym (2012 rok). Do największych ujęć wód podziemnych (pobór rzeczywisty w 2012 roku >1 000 m3/d) zlokalizowanych na obszarze zlewni Kaczawy należą: ujęcie wody w Jaworze (SUW Park Miejski) w gm. Jawor oraz ujęcie wody w Paszowicach (AKSUW Paszowice) w gm. Paszowice – użytkownik Urząd Miejski w Jaworze, ujęcie komunalne Jerzmanicach Zdroju i Nowej Ziemi w gm. Złotoryja – użytkownik Rejonowe Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Złotoryi, ujęcie wody w Jaroszówce w gm. Chojnów – użytkownik Chojnowski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, ujęcie wody w Okmianach (ujęcie Wilczy Las) w gm. Chojnów – użytkownik Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Chojnowie oraz ujęcie w Prochowicach w gm. Prochowice – użytkownik Związek Komunalny Wodociąg Lisowice w Prochowicach. Na terenie całej zlewni zidentyfikowano 54 punkty poboru wód powierzchniowych w sumarycznej wielkości ok. 24,5 mln m3 w roku 2013. Najwięcej punktów poboru wód powierzchniowych zlokalizowanych jest przy rzekach: Kaczawie, Nysie Szalonej, Nysie Małej, Przyłęcznicy oraz przy Starusze. Jednym z największych użytkowników wód powierzchniowych w przedmiotowej zlewni jest Legnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” i Kanalizacji S.A. w Legnicy. Użytkownik ten posiada ważne pozwolenie wodnoprawne na pobór wody z rzeki Kaczawy w ilości maksymalnej nie przekraczającej 0,69 m3/s, zaś rzeczywista wartość poboru (wg danych pozyskanych z Urzędu Marszałkowskiego) jest równa 0,237 m3/s. Pobór wody odbywa się dla potrzeb socjalno-bytowych oraz przemysłowych, wymagających wody pitnej w miejscowościach i zakładach, objętych systemem wodociągów LPWiK S.A w Legnicy. Do pozostałych, istotnych użytkowników, pobierających wody powierzchniowe w zlewni Kaczawy, należą osoby prywatne, prowadzące gospodarstwa rybackie. Zestawienie tabelaryczne użytkowników wód powierzchniowych i podziemnych przedstawiono w tabeli w załączniku nr 1.
Zrzuty zanieczyszczeń do wód powierzchniowych
Wody powierzchniowe i podziemne zanieczyszczane są m.in. w wyniku zrzucania ścieków, zawierających znaczne ładunki azotu i fosforu. W celu ograniczenia niekorzystnego wpływu, jaki ścieki wywierają na środowisko wodne, należy zminimalizować wielkości zanieczyszczeń, które trafiają do wód, poprzez zmniejszenie wprowadzanej do wód ilości ścieków nieoczyszczonych oraz zastosowanie efektywniejszych technologii oczyszczania ścieków. W zlewni Kaczawy zidentyfikowano łącznie 74 punkty zrzutów zanieczyszczeń (stan na rok 2013) o łącznej wielkości ok. 29 mln m3. Są to zrzuty ze źródeł komunalnych, przemysłowych oraz pochodzące ze zrzutów ze stawów rybnych. Koncentrują się one wzdłuż rzek Kaczawy, Nysy Szalonej, Skory, Brochotki oraz Cichej Wody. Użytkownikami, zrzucającymi największe ilości ścieków to Legnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. (26 900 m3/d), RPK Sp. z o.o. w Złotoryi (14 500 m3/d), Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "ZGODA" w Pomocnem z/s w Myślinowie (6 570 m3/d), Gminna oczyszczalnia ścieków Jawor (6 500 m3/d), Miejska oczyszczalnia ścieków Jawor (6 000 m3/d) oraz Energetyka Sp. z o.o. (4 300 m3/d). Do pozostałych, znaczących użytkowników, zrzucających ścieki należą osoby prywatne i prowadzące gospodarstwa rybne. Zestawienie tabelaryczne użytkowników wód powierzchniowych i podziemnych zamieszczono w tabeli w załączniku nr 1.
Rolnictwo
W zlewni Kaczawy wpływ na jakość wód wywierają również dopływające obszarowo zanieczyszczenia pochodzące z użytków rolnych. Jest to następstwo nieprawidłowo prowadzonej działalności rolniczej, w wyniku której dochodzi do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych związkami azotu, powodującymi proces eutrofizacji wód powierzchniowych. Rząd wielkości ładunku substancji biogennych, który dopływa do wód, „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” uzależniony jest od sposobu zagospodarowania zlewni oraz intensywności rolnictwa, które wraz z hodowlą stanowią jedno ze źródeł zanieczyszczeń. Natomiast zanieczyszczenie wód związkami azotu uniemożliwia wykorzystanie ich do poboru w celu zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia lub rekreacyjnie. Wody, które zostały zanieczyszczone związkami azotu stanowią również zagrożenie dla ekosystemów wodnych i od wód zależnych. W zlewni Kaczawy obecnie wyznaczono jeden obszar szczególnie narażony na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych: OSN w zlewni rzek Cicha Woda i Wierzbiak (ok. 242,54 km2) (Rysunek 17). „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 17 Obszary narażone na zanieczyszczenia związkami azotu w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Rozproszone źródła zanieczyszczeń
Do rozproszonych źródeł zanieczyszczeń zalicza się obszary, w obrębie których zlokalizowane są gospodarstwa domowe, nie podłączone do kanalizacji sanitarnej i nie korzystające z oczyszczalni ścieków. Zanieczyszczenia pochodzące od użytkowników nieskanalizowanych mogą być wprowadzane do cieków bez oczyszczenia, w stanie surowym. Do gmin, charakteryzujących się niskim stopniem skanalizowania (do 30% ludności korzystającej z kanalizacji), w zlewni Kaczawy należą: Bolków (obszar wiejski), Jeżów Sudecki, Marciszów, Chojnów (gmina wiejska), Chocianów (obszar wiejski), Ścinawa (obszar wiejski), Wleń (obszar wiejski), Dobromierz, Strzegom (obszar wiejski), Żarów (obszar wiejski), Stare Bogaczowice, Zagrodno, Świerzawa (obszar wiejski) oraz gmina Pielgrzymka. Graficzne odzwierciedlenie rozproszonych źródeł zanieczyszczeń w zlewni Kaczawy zostało zaprezentowane na poniższej mapie (Rysunek 18). „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 18 Rozproszone źródła zanieczyszczeń w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Obiekty hydrotechniczne służące korzystaniu z wód
Funkcjonowanie obiektów hydrotechnicznych zaburza morfologię cieków i w konsekwencji powoduje zmiany reżimu hydrologicznego oraz dodatkowo utrudnia lub uniemożliwia migrację organizmów wodnych wzdłuż rzeki. Zabudowa hydrotechniczna zmienia warunki morfologiczne, takie jak: ciągłość rzeki, struktura dna oraz szerokość i głębokość koryta. W rezultacie może to prowadzić do zmiany warunków siedliskowych, uniemożliwiając tym samym prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów i możliwość migracji organizmów wodnych, zwłaszcza ryb, co odgrywa kluczową rolę w zachowaniu bioróżnorodności. W zlewni Kaczawy występuje ponad 120 budowli hydrotechnicznych. Przeważającą część stanowią jazy, progi i stopnie wodne. Najbardziej zabudowanymi ciekami są Skora oraz Nysa Szalona (SO0707 i SO0703). Elektrownie wodne zlokalizowane są głównie na Kaczawie, w górnym (MEW Sędziszowa, MEW Nowy Kościół, MEW Nowa Ziemia) i ujściowym odcinku rzeki (MEW w Prochowicach, MEW w Prochowicach I, MEW w Prochowicach II). Małe elektrownie wodne położone są również w dolnym biegu Nysy Szalonej – tuż za zbiornikiem Słup (MEW Słup) oraz przed ujściem rzeki do Kaczawy (MEW MEW m. Dunino). Zestawienie zabudowy hydrotechnicznej przedstawiono w tabeli poniżej (Tabela 17) oraz na mapie zamieszczonej w dalszej części rozdziału (Rysunek 19).
Tabela 17. Zabudowa hydrotechniczna w zlewni Kaczawy
Lp. Powiat Gmina SCWP Ciek Km Rodzaj zabudowy 1 legnicki Prochowice SO0701 Cicha Woda 5,7 jaz 2 legnicki Chojnów SO0705 Czarna Woda 10,3 jaz 3 legnicki Chojnów SO0705 Czarna Woda 22,5 zastawka 4 bolesławiecki Gromadka SO0705 Czarna Woda 41,8 zastawka 5 bolesławiecki Gromadka SO0705 Czarna Woda 42,1 zastawka 6 bolesławiecki Gromadka SO0705 Czarna Woda 43,1 zastawka 7 bolesławiecki Gromadka SO0705 Czarna Woda 43,8 zastawka 8 bolesławiecki Gromadka SO0705 Czarna Woda 44,4 zastawka 9 bolesławiecki Gromadka SO0705 Czarna Woda 45,1 zastawka 10 bolesławiecki Gromadka SO0705 Czarna Woda 45,6 zastawka 11 legnicki Krotoszyce SO0702 Kaczawa 39,3 korekcja progowa 12 legnicki Krotoszyce SO0702 Kaczawa 39,8 stopień kamienny 13 złotoryjski Złotoryja SO0702 Kaczawa 41,3 korekcja progowa 14 złotoryjski Złotoryja SO0702 Kaczawa 43,9 stopień wodny kamienny korekcja progowa 15 złotoryjski Złotoryja SO0702 Kaczawa 46,6
próg wodny podwójny 16 złotoryjski Złotoryja SO0702 Kaczawa 47,3 (kaskada) próg kamienny podwójny 17 złotoryjski Złotoryja SO0702 Kaczawa 47,7 (kaskada) 18 jaworski Bolków SO0702 Kaczawa 85,1 stopień granitowy „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Lp. Powiat Gmina SCWP Ciek Km Rodzaj zabudowy 19 legnicki Prochowice SO0704 Kaczawa 7,3 jaz betonowo-kamienny stopień betonowo- 20 m. Legnica M. Legnica SO0704 Kaczawa 23,8 kamienny 21 m. Legnica M. Legnica SO0704 Kaczawa 24,4 próg 22 m. Legnica M. Legnica SO0704 Kaczawa 27,8 próg 23 m. Legnica M. Legnica SO0704 Kaczawa 28,3 próg 24 m. Legnica M. Legnica SO0704 Kaczawa 29,0 próg 25 m. Legnica M. Legnica SO0704 Kaczawa 29,2 próg 26 m. Legnica M. Legnica SO0704 Kaczawa 33,5 jaz stały betonowy 27 legnicki Miłkowice SO0706 Lubiatówka 1,9 jaz 28 legnicki Miłkowice SO0706 Lubiatówka 5,7 jaz 29 złotoryjski Złotoryja SO0706 Lubiatówka 15,1 bystrotok 30 jaworski Paszowice SO0703 Nysa Mała 1,7 jaz 31 jaworski Paszowice SO0703 Nysa Mała 2,5 kaskada drewniana 32 jaworski Paszowice SO0703 Nysa Mała 2,7 kaskada 33 jaworski Paszowice SO0703 Nysa Mała 2,8 kaskada drewniana 34 jaworski Paszowice SO0703 Nysa Mała 6,6 jaz 35 jaworski Paszowice SO0703 Nysa Mała 8,5 kaskada drewniana 36 legnicki Krotoszyce SO0703 Nysa Szalona 0,6 jaz 37 legnicki Krotoszyce SO0703 Nysa Szalona 1,3 jaz 38 jaworski Męcinka SO0703 Nysa Szalona 8,2 stopień 39 jaworski Męcinka SO0703 Nysa Szalona 15,5 jaz 40 jaworski Paszowice SO0703 Nysa Szalona 21,4 stopień 41 świdnicki Dobromierz SO0703 Nysa Szalona 26,0 jaz 42 świdnicki Dobromierz SO0703 Nysa Szalona 30,9 stopień 43 świdnicki Dobromierz SO0703 Nysa Szalona 33,9 stopień 44 świdnicki Dobromierz SO0703 Nysa Szalona 34,3 stopień 45 świdnicki Dobromierz SO0703 Nysa Szalona 35,6 stopień 46 świdnicki Dobromierz SO0703 Nysa Szalona 37,8 stopień 47 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 41,8 stopień 48 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 42,7 stopień 49 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 42,8 stopień 50 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,1 stopień 51 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,4 stopień 52 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,5 stopień 53 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,5 stopień 54 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,6 stopień 55 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,6 stopień 56 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,6 stopień 57 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,7 stopień 58 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 43,8 stopień 59 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 46,9 jaz 60 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 47,1 stopień 61 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 47,1 stopień 62 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 48,1 stopień „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Lp. Powiat Gmina SCWP Ciek Km Rodzaj zabudowy 63 jaworski Bolków SO0703 Nysa Szalona 49,1 stopień 64 kamiennogórski Marciszów SO0703 Nysa Szalona 50,5 stopień 65 kamiennogórski Marciszów SO0703 Nysa Szalona 51,8 stopień 66 bolesławiecki Gromadka SO0705 Siekierna 1,4 jaz 67 bolesławiecki Gromadka SO0705 Siekierna 1,4 Jaz 68 bolesławiecki Gromadka SO0705 Siekierna 2,6 Jaz 69 bolesławiecki Gromadka SO0705 Siekierna 2,7 jaz 70 legnicki Chojnów SO0707 Skora 4,1 próg 71 legnicki Chojnów SO0707 Skora 4,1 jaz 72 legnicki Chojnów SO0707 Skora 5,8 jaz 73 legnicki Chojnów SO0707 Skora 6,3 jaz 74 legnicki Chojnów SO0707 Skora 7,2 jaz 75 legnicki Chojnów SO0707 Skora 7,9 próg 76 legnicki Chojnów SO0707 Skora 8,0 jaz 77 legnicki Chojnów SO0707 Skora 9,1 próg 78 legnicki Chojnów SO0707 Skora 10,1 jaz 79 legnicki Chojnów SO0707 Skora 11,3 próg 80 legnicki Chojnów SO0707 Skora 12,8 jaz 81 legnicki Chojnów SO0707 Skora 13,3 próg 82 legnicki Chojnów SO0707 Skora 15,9 jaz 83 legnicki Chojnów SO0707 Skora 17,0 próg 84 złotoryjski Zagrodno SO0707 Skora 23,0 jaz 85 złotoryjski Zagrodno SO0707 Skora 23,9 jaz 86 złotoryjski Zagrodno SO0707 Skora 26,1 jaz 87 złotoryjski Zagrodno SO0707 Skora 26,3 jaz 88 złotoryjski Zagrodno SO0707 Skora 28,5 jaz 89 złotoryjski Zagrodno SO0707 Skora 29,5 próg 90 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 32,1 jaz 91 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 32,2 jaz 92 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 34,4 jaz 93 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 38,4 próg 94 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 42,5 próg 95 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 42,5 próg 96 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 42,8 próg 97 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 43,0 próg 98 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 43,1 jaz 99 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 44,1 jaz 100 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 45,3 jaz 101 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 46,0 próg 102 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 47,1 jaz 103 złotoryjski Pielgrzymka SO0707 Skora 47,8 próg 104 legnicki Kunice SO0708 Wierzbiak 1,0 jaz 105 m. Legnica M. Legnica SO0708 Wierzbiak 3,1 próg trapez. 106 legnicki Kunice SO0708 Wierzbiak 5,8 jaz 107 legnicki Kunice SO0708 Wierzbiak 7,3 próg trapez. „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Lp. Powiat Gmina SCWP Ciek Km Rodzaj zabudowy 108 m. Legnica M. Legnica SO0708 Wierzbiak 8,2 próg trapez. 109 m. Legnica M. Legnica SO0708 Wierzbiak 9,1 próg trapez. 110 legnicki Legnickie Pole SO0708 Wierzbiak 11,2 próg trapez. 111 legnicki Legnickie Pole SO0708 Wierzbiak 11,8 próg trapez. 112 legnicki Legnickie Pole SO0708 Wierzbiak 13,1 próg trapez. 113 legnicki Legnickie Pole SO0708 Wierzbiak 14,7 próg trapez. 114 legnicki Legnickie Pole SO0708 Wierzbiak 19,6 próg trapez. 115 jaworski Wądroże Wielkie SO0708 Wierzbiak 22,5 jaz 116 jaworski Wądroże Wielkie SO0708 Wierzbiak 22,5 próg 117 jaworski Wądroże Wielkie SO0708 Wierzbiak 26,9 jaz 118 jaworski Wądroże Wielkie SO0708 Wierzbiak 26,9 jaz 119 jaworski Wądroże Wielkie SO0708 Wierzbiak 26,9 jaz 120 jaworski Wądroże Wielkie SO0708 Wierzbiak 30,6 próg 121 jaworski Mściwojów SO0708 Wierzbiak 33,3 jaz 122 jaworski Mściwojów SO0708 Wierzbiak 34,1 próg 123 jaworski Mściwojów SO0708 Wierzbiak 36,1 jaz z mostem 124 świdnicki Strzegom SO0708 Wierzbiak 40,0 jaz 125 złotoryjski Zagrodno SO0707 Zimnik 3,3 jaz Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 19 Budowle hydrotechniczne w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Wszystkie oddziaływania istniejące i planowane, mogące mieć wpływ na stan zasobów ilościowych i/lub jakościowych wód powierzchniowych i podziemnych z podziałem na SCWP, przedstawiono na poniższych mapach (Rysunek 20, Rysunek 21). „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 20 Istniejące oddziaływania, mające wpływ na stan zasobów wodnych na tle scalonych części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie: danych uzyskanych ze Starostw oraz „Zadanie 2 Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy”
Rysunek 21 Planowane oddziaływania, mające wpływ na stan zasobów wodnych na tle scalonych części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Zadanie 2 Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 2.10. Charakterystyka istotnych problemów gospodarki dotyczących zasobów wodnych i ochrony przed powodzią
„Istotne problemy gospodarki wodnej” są synonimem problemów, będących konsekwencją antropopresji. Działalność człowieka utrudnia osiągnięcie „dobrego stanu wód”, czyli tego najbardziej zbliżonego do stanu naturalnego. Państwa Członkowskie UE, w tym Polska, zostały zobowiązane do osiągnięcia dobrego stanu wód w Ramowej Dyrektywie Wodnej, której zapisy do prawa polskiego zostały implementowane ustawą Prawo wodne. Aby uzyskanie celu środowiskowego, jakim jest osiągnięcie „dobrego stanu wód” było możliwe, niezmiernie ważne jest wyeliminowanie lub ograniczenie istotnych problemów występujących w gospodarce wodnej. W wyniku trafnej identyfikacji tych problemów, możliwe jest sformułowanie szczegółowych wymagań, priorytetów i ograniczeń w korzystaniu z wód zlewni, a także zastosowanie odpowiednich programów działań naprawczych. W zlewni Kaczawy do najbardziej istotnych problemów gospodarki wodnej należą: zanieczyszczenia wód powierzchniowych; zanieczyszczenia wód podziemnych; zmiana naturalnego reżimu hydrologicznego wód powierzchniowych; zmiana naturalnych warunków morfologicznych; obniżenie zwierciadła wód podziemnych.
Zanieczyszczenia wód powierzchniowych
Substancje szkodliwe i ciepło, wprowadzane do środowiska przez człowieka, oddziaływują niekorzystanie na jakość wód i w konsekwencji na jakość ekosystemów wodnych lub ekosystemów, które są bezpośrednio od wody zależne. Również na skutek zanieczyszczenia wód i gorszej ich jakości, korzystanie z wód do celów rekreacji staje się utrudnione, a koszty uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia rosną. Do głównych przyczyn zanieczyszczeń wód powierzchniowych należą: nieoczyszczone ścieki pochodzące z gospodarstw domowych i terenów rekreacyjnych; zbyt duży ładunek zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników z oczyszczalni ścieków; odcieki ze składowisk odpadów; zanieczyszczanie odpadami zbiorników wodnych oraz koryt rzek. Zgodnie z oceną stanu wód, opracowaną przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w 2013 r. w oparciu o dane z lat 2010-2012, problem zanieczyszczenia wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy występuje niemal we wszystkich jednolitych częściach wód powierzchniowych – spośród 47 JCWP stan 44 określono jako zły. „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Jako przyczynę znacznego zanieczyszczenia wód powierzchniowych upatruje się w zrzutach do cieków nieoczyszczonych, surowych ścieków lub zrzutach ścieków z oczyszczalni, które nie zostały oczyszczone w wystarczającym stopniu. Ponadto przedmiotowy problem nasilony jest przez odcieki, pochodzące ze składowisk odpadów, które w zlewni Kaczawy zlokalizowane są we wszystkich scalonych częściach wód. Składowiska odpadów komunalnych mogą negatywnie wpływać na jakość wód powierzchniowych, z uwagi na przedostawanie się odcieków przez nieuszczelnioną misę składowiska do podłoża, a następnie do wód gruntowych, a które są w hydraulicznym kontakcie z wodami powierzchniowymi.
Zanieczyszczenie wód podziemnych
W granicach zlewni Kaczawy zagrożenia dla stanu jakościowego wód podziemnych wynikają, przede wszystkim, z gospodarczej działalności człowieka. Potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych związane jest z możliwością dopływu do warstwy wodonośnej substancji zanieczyszczających z powierzchni terenu. Na obszarze zlewni Kaczawy najbardziej narażony na zanieczyszczenia jest użytkowy poziom wodonośny występujący płytko na głębokości do 5 m, bez izolacji (czwartorzędowy poziom wodonośny występujący w dolinach współczesnych rzek oraz paleozoiczny poziom wodonośny w przypowierzchniowej warstwie zwietrzeliny), co stwarza bardzo dobre warunki infiltracji zanieczyszczeń do warstwy wodonośnej z powierzchni terenu (Rysunek 13). Wraz ze wzrostem głębokości oraz z pojawieniem się w strefie aeracji utworów słabo przepuszczalnych odporność poziomu na zanieczyszczenia wzrasta. Najmniej podatne na zanieczyszczenia są poziomy wodonośne zalegające na dużych głębokościach, izolowane od powierzchni miąższym kompleksem słabo przepuszczalnym. Do potencjalnych obiektów zanieczyszczeń, poza typowymi obiektami: oczyszczalniami, zakładami przemysłowymi, fermami, składowiskami odpadów należy zaliczyć obszary zabudowy miejskiej i wiejskiej o nieuregulowanej gospodarce wodno- ściekowej. Na obszarach nieskanalizowanych ścieki bytowe i rolnicze przechowywane są w zbiornikach lub szambach bezodpływowych, a następnie wywożone do oczyszczalni, bądź też odprowadzane są do gruntu, rowów lub cieków i kanalizacji deszczowej. Ważnym problemem na terenach o zwartej zabudowie są ścieki opadowe, które często są zanieczyszczone zawiesinami nieorganicznymi i substancjami ropopochodnymi. Źródłem obszarowych zanieczyszczeń mogą być tereny rolnicze, na których niewłaściwie stosuje się nawozy sztuczne i naturalne oraz środki ochrony roślin. Według opublikowanego w 2013 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy „Raportu o stanie chemicznym oraz ilościowym jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w podziale na 161 i 172 JCWPd, stan na rok 2012” [8] problem zanieczyszczenia wód podziemnych występuje na obszarze JCWPd nr 69 i 92 „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” (Podział 161). W punktach kontrolnych nr 343 (JCWPd nr 69) i 342 (JCWPd nr 92) odnotowano podwyższone stężenie niklu (wskaźnik w IV klasie jakości), co należy wiązać z presją antropogeniczną (Tabela 20).
Zmiana naturalnego reżimu hydrologicznego wód powierzchniowych
W wyniku prac regulacyjnych i utrzymaniowych cieków, jak również z powodu postępującej urbanizacji terenów, dochodzi do powstania zaburzeń w procesie naturalnego obiegu wody, co w konsekwencji prowadzi do zmian w naturalnym reżimie hydrologicznym wód powierzchniowych oraz przyspieszenia odpływu powierzchniowego. Zmiana naturalnego reżimu hydrologicznego wód powierzchniowych powodowana jest również w wyniku nadmiernego, skumulowanego poboru wód podziemnych, który następuje w krótkim okresie czasu lub na niewielkim obszarze i wynika z działalności człowieka. Takie sczerpywanie wód podziemnych wpływa na ich ograniczone zasoby, a tym samym na ilość i jakość wód, co z kolei oddziaływuje na faunę i florę zależną od wód. Zmianę naturalnego reżimu wód powierzchniowych upatruje się również w budowie zapór i stopni wodnych, szczytowej pracy elektrowni wodnych, zmniejszenia naturalnej retencji zlewni oraz zabudowie cieków. Na skutek zmian reżimu może dochodzić do zmniejszenia przepływu, a w skrajnych sytuacjach do zanikania małych cieków. Ponadto zmiany reżimu hydrologicznego mogą prowadzić do zaburzeń w naturalnym transporcie rumowiska. Może dochodzić również do zmian poziomów wód gruntowych, nasilenia procesu erozji koryta oraz zmiany naturalnych ekosystemów od wód zależnych. W zlewni Kaczawy problem zmiany reżimu hydrologicznego wód powierzchniowych występuje przede wszystkim na rzece Skora (SO0707) oraz na Nysie Szalonej (SO0703). Problem ten spowodowany jest przede wszystkim liczną zabudową hydrotechniczną, a w szczególności dużą ilością jazów, progów i stopni wodnych. Na zmianę reżimu wpływają również małe elektrownie wodne, które licznie występują na rzece Kaczawa w jej górnym i ujściowym odcinku.
Zmiana naturalnych warunków morfologicznych
Zmiana naturalnych warunków morfologicznych w wielu przypadkach jest nieunikniona, ze względu na potrzeby człowieka. Podczas wykonywania prac regulacyjnych na ciekach naturalnych, małej i dużej retencji oraz budowie urządzeń piętrzących wodę należy kierować się zasadą zrównoważonego rozwoju, dzięki czemu rozwój społeczno- gospodarczy poprzez zaspokojenie uzasadnionych potrzeb w zakresie korzystania z wód odbywać się będzie przy obowiązkowym poszanowaniu środowiska naturalnego. W zlewni Kaczawy problem zmiany naturalnych warunków morfologicznych jest niezmiernie ważny, gdyż w opracowaniu „Ocena potrzeb i priorytetów udrażniania ciągłości „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” morfologicznej rzek na obszarach dorzeczy w kontekście wymagań osiągnięcia dobrego stanu i potencjału ekologicznego JCWP” obszar zlewni Kaczawy (SO0702, SO0703, SO0704) został wskazany jako problematyczny pod względem zachowania ciągłości morfologicznej w celu osiągnięcia dobrego stanu/potencjału ekologicznego.
Obniżenie zwierciadła wód podziemnych
Na obszarze zlewni Kaczawy nie obserwuje się obniżenia zwierciadła wody (lejów depresji) wywołanego eksploatacją ujęć wód podziemnych o charakterze regionalnym [9]. Natomiast w północnej części zlewni obserwuje się obniżenie zwierciadła wody w utworach wodonośnych neogenu (utwory podwęglowe i międzywęglowe) związane z wieloletnim drenażem górotworu przez kopalnie LGOM [9].
Ochrona przed powodzią
Z uwagi na fakt iż w zlewni Kaczawy zanotowano występowanie istotnych historycznych powodzi możliwe jest ponowne ich wystąpienie. Spodziewany zasięg powodzi w zlewni Kaczawy to tereny wzdłuż Kaczawy, Nysy Szalonej, Czarnej Wody oraz rzeki Skora. Analizując miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz inne dokumenty obowiązujące na tym obszarze, wały przeciwpowodziowe zidentyfikowano odcinkowo wzdłuż rzek: Kaczawy, Czarnej Wody, Nysy Szalonej, Wierzbiak oraz rzeki Skora. Ponadto w zlewni Kaczawy, w km 8+200 Nysy Szalonej, zlokalizowany jest zbiornik retencyjny Słup. Obok funkcji zaopatrzenia ludności w wodę pitną, służy on do zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej doliny rzeki Nysy Szalonej i rzeki Kaczawy. Zgodnie z aktualną „Instrukcją eksploatacji i gospodarki wodnej zbiornika retencyjnego Słup na rzece Nysie Szalonej”, pojemność powodziowa przy maksymalnym poziomie piętrzenia powodziowego jest równa 7,17 mln m3. Wyznaczono również pojemność zbiornika tzw. „powodziową forsowaną”, która przy absolutnie maksymalnym poziomie piętrzenia, przy przejściu fali kontrolnej, wynosi 2,24 mln m3, co daje łączną, maksymalną pojemność zbiornika równą 40,93 mln m3.
„Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 3. Aktualna ocena stanu wód powierzchniowych i podziemnych w zlewni Kaczawy
3.1. Ocena stanu wód powierzchniowych
Podstawowym celem sporządzenia oceny stanu wód powierzchniowych jest dostarczenie wiedzy o stanie/potencjale ekologicznym i stanie chemicznym wód powierzchniowych, która jest niezbędna do gospodarowania wodami w zlewniach, podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem. Klasyfikacji stanu wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545). Rozporządzenie określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych. Poniżej przedstawione definicje klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód są zawarte w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549). W ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych oraz przybrzeżnych klasyfikuje się STAN EKOLOGICZNY na podstawie wyników klasyfikacji zbadanych elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Stan ekologiczny jest definiowany jako: bardzo dobry, jeżeli: zmiany wartości fizykochemicznych i hydromorfologicznych elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wynikające z działalności człowieka nie występują albo są niewielkie w odniesieniu do wartości tych elementów jakości w warunkach niezakłóconych, wartości biologicznych elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych są zgodne z wartościami elementów jakości w warunkach niezakłóconych i nie wskazują na oznaki zakłóceń albo wskazują na niewielkie oznaki zakłóceń, „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” występują warunki i populacje specyficzne dla danego typu wód powierzchniowych. dobry, gdy wartości biologicznych elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wskazują na niski poziom zakłóceń wynikający z działalności człowieka, ale odchylenia od wartości biologicznych wskaźników jakości dla tej klasyfikacji występujących w danym typie wód powierzchniowych w warunkach niezakłóconych są niewielkie. umiarkowany, gdy: zachodzą umiarkowane różnice między wartościami biologicznymi elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych a wartościami występującymi w warunkach niezakłóconych, wartości biologicznych elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wskazują na umiarkowany poziom zakłóceń wynikający z działalności człowieka, ale wyższy niż występujący w warunkach stanu dobrego. wartości biologicznych elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wskazują na umiarkowany poziom zakłóceń wynikający z działalności człowieka, ale wyższy niż występujący w warunkach stanu dobrego. słaby, jeżeli: wartości biologicznych elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wskazują na znaczne zmiany w stosunku do wartości tych elementów jakości występujących w danym typie wód powierzchniowych w warunkach niezakłóconych, zbiorowiska organizmów występujące w jednolitej części wód powierzchniowych różnią się od zbiorowisk występujących w danym typie wód powierzchniowych w warunkach niezakłóconych. zły, gdy: wartości biologicznych elementów jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wskazują na poważne zmiany w stosunku do wartości tych elementów jakości występujących w danym typie wód powierzchniowych w warunkach niezakłóconych, nie występuje znaczna część populacji występujących w danym typie wód powierzchniowych w warunkach niezakłóconych. „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Dla wód sztucznych lub silnie zmienionych określa się POTENCJAŁ EKOLOGICZNY. Klasyfikuje się go na podstawie wyników klasyfikacji zbadanych elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: maksymalny, dobry, umiarkowany, słaby, zły. maksymalny, jeżeli: wartości biologicznych elementów jakości odpowiadają wartościom tych elementów jakości określonym dla najbardziej zbliżonego typu wód powierzchniowych, przy warunkach fizycznych wynikających z charakterystyki sztucznej lub silnie zmienionej jednolitej części wód powierzchniowych, warunki hydromorfologiczne odpowiadają oddziaływaniom na jednolitą część wód powierzchniowych, wynikającym z charakterystyki tej jednolitej części wód jako sztucznej jednolitej części wód powierzchniowych lub silnie zmienionej jednolitej części wód powierzchniowych, podjęto wszelkie działania ochronne w celu zapewnienia jak najlepszego zbliżenia do ciągłości ekologicznej, w szczególności w celu umożliwienia migracji fauny oraz zapewnienia jej odpowiednich tarlisk i warunków rozmnażania, elementy fizykochemiczne oraz stężenia substancji biogennych odpowiadają warunkom niezakłóconym charakterystycznym dla najbardziej zbliżonego typu jednolitych części wód powierzchniowych, temperatura, warunki tlenowe (warunki natlenienia) oraz pH odpowiadają wartościom charakterystycznym dla najbardziej zbliżonego typu jednolitych części wód powierzchniowych w warunkach niezakłóconych, stężenia specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych są bliskie zeru albo występują poniżej poziomów wykrywalności najbardziej zaawansowanych i powszechnie stosowanych technik analitycznych. stężenia specyficznych zanieczyszczeń niesyntetycznych odpowiadają warunkom niezakłóconym dla najbardziej zbliżonego typu wód powierzchniowych. dobry, jeżeli: zachodzą niewielkie zmiany wartości biologicznych elementów jakości w stosunku do wartości tych elementów określonych dla maksymalnego potencjału ekologicznego, są spełnione wymagania dla biologicznych elementów jakości określone dla dobrego potencjału ekologicznego, wartości elementów fizykochemicznych, temperatura, pH oraz stężenia substancji biogennych odpowiadają wartościom biologicznych elementów jakości określonym dla dobrego potencjału ekologicznego, stężenia specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych nie przekraczają poziomów ustanowionych z wykorzystaniem danych o toksyczności ostrej i chronicznej, „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” zarówno w stosunku do taksonów właściwych dla danego typu wód powierzchniowych, jak i dla innych gatunków wodnych, dla których dane są dostępne, w szczególności dla glonów i makrofitów, ryb oraz rozwielitek i organizmów reprezentatywnych dla wód zasolonych ( STAN CHEMICZNY wód klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód. Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej dobrego: dobry stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych oznacza stan chemiczny wymagany do spełnienia celów środowiskowych ustalonych dla jednolitej części wód powierzchniowych z art. 38d oraz art. 38f ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2005, poz. 2019, z późn. zm.), to jest stan, w którym wszystkie wskaźniki chemiczne brane pod uwagę przy klasyfikacji stanu chemicznego, o której mowa w art. 38a ust. 3, pkt 1 lit. D tej ustawy, osiągają zgodność ze środowiskowymi normami jakości ustanowionymi z wykorzystaniem danych o toksyczności ostrej i chronicznej, zarówno w stosunku do taksonów właściwych dla danego typu wód powierzchniowych, jak i dla innych gatunków wodnych, dla których dane są dostępne, a w szczególności dla glonów i makrofitów, ryb oraz rozwielitek i organizmów reprezentowanych dla wód zasolonych ( STAN WÓD jest definiowany jako dobry lub zły. Aby stan wód uznano za dobry musi być spełniony warunek, iż oceniony stan/potencjał ekologiczny jest dobry lub powyżej dobrego oraz stan chemiczny oceniono jako dobry. „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” W 2013 r. została opracowana ocena stanu wód powierzchniowych metodą ekspercką. Zostały w niej uwzględnione wyniki badań monitoringowych z lat 2010, 2011 i 2012. Dla nieopomiarowanych jednolitych części wód powierzchniowych zastosowano procedurę przenoszenia wyników ocen stanu wód w oparciu o wyniki opomiarowanych jednolitych części wód powierzchniowych na podstawie obligatoryjnych i fakultatywnych cech podobieństwa. W granicach zlewni Kaczawy dla JCWP: Nysa Szalona zb. Słup, Cicha Woda, Czarna Woda od źródła do Karkoszki, Niecka, Lubiatówka, Pawłówka, Czarna Woda od Karkoszki do Kaczawy, Wierzbiak od Kojszkówki do Kaczawy, Kaczawa od Nysy Szalonej do Czarnej Wody, Skora od Kraśnika do Czarnej Wody, Kaczawa od Czarnej Wody do Odry, Kaczawa od źródła do Kamiennika, Nysa Mała, Jawornik oraz Kaczawa od Kamiennika do Nysy Szalonej stan/potencjał ekologiczny określany był w oparciu o rzeczywiste dane pochodzące z punktów monitoringowych, zaś ocena stanu chemicznego na podstawie wyników badań monitoringowych została określona dla JCWP: Nysa Szalona zb. Słup, Cicha Woda, Pawłówka, Kaczawa od Czarnej Wody do Odry oraz Kaczawa od źródła do Kamiennika. Ocena stanu JCWP rzecznych, położonych w zlewni Kaczawy, wykonana na podstawie wyników badań monitoringowych oraz metodą „analogową” wskazuje, iż spośród 47 JCWP, 9 JCWP charakteryzuje się dobrym oraz dobrym i powyżej dobrego stanem/potencjałem ekologicznym. Słaby potencjał ekologiczny posiada 1 JCWP (PLRW6000181386922 – Pawłówka), umiarkowany stan/potencjał 6 JCWP, a poniżej dobrego 31 JCWP. Dla 22 JCWP stan chemiczny określono jako dobry, zaś dla pozostałych stan chemiczny znajduje się poza granicą stanu dobrego. Ostatecznie stan 3 JCWP w końcowej ocenie stanu określono jako dobry, a stan 44 jako zły. W poniższej tabeli zestawiono wyniki oceny stanu, wykonanej metodą ekspercką, dla JCWP rzecznych (Tabela 18). „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Tabela 18. Ocena stanu JCWP rzecznych w zlewni Kaczawy wykonana metodą ekspercką (za rok 2010- 2012) Informacja Informacja o ocenie o ocenie stanu stanu/potencjału chemicznego Czy jednolita część ekologicznego JCWP Informacja o ocenie JCWP Status Ocena wód jest R - oceniony stanu JCWP Czy JCWP R - oceniony N - spełnienia monitorowana? w oparciu R - oceniony w oparciu Ocena Ocena występuje Ocena w oparciu Nazwa JCWP Naturalna wymagań M - monitorowana o rzeczywiste dane o rzeczywiste dane Kod podobnej Lp. Kod JCWP Typ stanu/potencjału stanu na obszarze stanu o rzeczywiste Zbiornika zaporowego T - Sztuczna dla (Rodzaj z ppk z ppk monitorowanej JCWP ekologicznego chemicznego chronionym? JCWP dane z ppk lub silnie obszarów monitoringu) P - ocena P - ocena przeniesiona (TAK/NIE) P - ocena zmieniona chronionych NM - przeniesiona z podobnej przeniesiona niemonitorowana z podobnej monitorowanej JCWP z podobnej monitorowanej monitorowanej JCWP JCWP 1 Dop ływ w Przybkowie PLRW60001613854 16 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW600016133689 Wierzbiak od Chotli do 2 PLRW600016138872 16 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW600016133689 Kojszkówki Czarna Woda od źródła 3 PLRW6000171386529 17 T UMIARKOWANY DOBRY TAK N ZŁY M (MO) R P R PLRW6000174619 do Karkoszki 4 Plęsawa PLRW600017138654 17 T PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW60001731129 Dopływ spod 5 PLRW6000171386672 17 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW600017456129 Wojciechowa 6 Kanał Osetnicki PLRW6000171386689 17 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW600017456129 7 Kanał Grzymaliński PLRW600017138674 17 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW60001714119 8 Żurawek PLRW600017138874 17 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW600017456129 Chłodnik z jez. 9 PLRW600017138889 17 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW60001714119 Koskowickim DOBRY I POWYŻEJ 10 Niecka PLRW600017138929 17 T PSD TAK T ZŁY M (MO) R P P PLRW60001714119 DOBREGO 11 Młokita PLRW60001713894 17 N CO NAJMNIEJ DOBRY DOBRY DOBRY NM P P P PLRW600017159659 12 Jagodziniec PLRW60001713896 17 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW60001714119 13 Kaczorek PLRW60001713898 17 T PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW60001731129 14 Kanał Prochowicki PLRW6000171389929 17 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW60001714119 15 Brochotka PLRW6000181386729 18 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW60001819169 DOBRY i POWYŻEJ 16 Lubiatówka PLRW600018138689 18 T PSD TAK T ZŁY M (MO) R P P PLRW60001819169 DOBREGO Wierzbiak od źródła do 17 PLRW600018138834 18 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW60001819169 Chotli Czarna Woda od DOBRY I POWYŻEJ 18 PLRW600019138699 19 T PSD TAK T ZŁY M (MO) R P P PLRW60001911899 Karkoszki do Kaczawy DOBREGO Wierzbiak od Kojszkówki 19 PLRW60001913889 19 T UMIARKOWANY PSD TAK N ZŁY M (MO) R P R PLRW60001911899 do Kaczawy Kaczawa od Nysy Szalonej 20 PLRW60002013859 20 N DOBRY PSD TAK N ZŁY M (MO) R P R PLRW600020138999 do Czarnej Wody Skora od Kraśnika do 21 PLRW6000201386699 20 N DOBRY PSD TAK T ZŁY M (MO) R P P PLRW600020138999 Czarnej Wody Nysa Szalona od źródła do 22 PLRW60004138449 4 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW600041176449 Sadówki 23 Czyściec PLRW60004138452 4 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW600041176449 24 Parowa PLRW600041384549 4 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW600041176449 25 Paszówka PLRW600041384729 4 T PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW6000412369 „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Informacja Informacja o ocenie o ocenie stanu stanu/potencjału chemicznego Czy jednolita część ekologicznego JCWP Informacja o ocenie JCWP Status Ocena wód jest R - oceniony stanu JCWP Czy JCWP R - oceniony N - spełnienia monitorowana? w oparciu R - oceniony w oparciu Ocena Ocena występuje Ocena w oparciu Nazwa JCWP Naturalna wymagań M - monitorowana o rzeczywiste dane o rzeczywiste dane Kod podobnej Lp. Kod JCWP Typ stanu/potencjału stanu na obszarze stanu o rzeczywiste Zbiornika zaporowego T - Sztuczna dla (Rodzaj z ppk z ppk monitorowanej JCWP ekologicznego chemicznego chronionym? JCWP dane z ppk lub silnie obszarów monitoringu) P - ocena P - ocena przeniesiona (TAK/NIE) P - ocena zmieniona chronionych NM - przeniesiona z podobnej przeniesiona niemonitorowana z podobnej monitorowanej JCWP z podobnej monitorowanej monitorowanej JCWP JCWP 26 Gajowa PLRW600041386649 4 T PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW6000412369 Skora od Gajowej do 27 PLRW600041386669 4 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW600041176449 Kraśnika 28 Kamiennik PLRW6000513829 5 N PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW200052128349 29 Bystrzyk PLRW60005138349 5 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW20005212729 30 Drążnica PLRW6000513836 5 N PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW2000521292 31 Dopływ spod Uniejowic PLRW60005138372 5 N PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW2000521292 32 Prusicki Potok PLRW60005138389 5 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW20005212729 33 Starucha PLRW600051384789 5 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW6000512188 34 Błotnia PLRW600051384949 5 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW200052128344 35 Młynka PLRW60007138329 7 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW20007216529 36 Rochowicka Woda PLRW60007138429 7 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW20007216529 37 Nysa Mała PLRW60007138469 7 N DOBRY DOBRY TAK T DOBRY M (MO) R P P PLRW20007216529 38 Jawornik PLRW60007138474 7 N DOBRY DOBRY TAK T DOBRY M (MO) R P P PLRW20007216529 Skora od źródła do 39 PLRW60007138663 7 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW20007216529 Gajowej Nysa Szalona od Sadówki 40 PLRW60008138479 8 T PONIŻEJ DOBREGO PSD ZŁY NM P P P PLRW60008174139 do zb. Słup Kaczawa od Kamiennika 41 PLRW6000913839 9 N UMIARKOWANY DOBRY TAK N ZŁY M (MO) R P R PLRW20009254499 do Nysy Szalonej Nysa Szalona od zb. Słup 42 PLRW60009138499 9 N PONIŻEJ DOBREGO DOBRY ZŁY NM P P P PLRW200092429 do Kaczawy Źródło: Na podstawie danych Inspekcji Ochrony Środowiska uzyskanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, GIOŚ 2013 r. MD Monitoring diagnostyczny MO Monitoring operacyjny PSD Poniżej stanu dobrego – przekroczone stężenia średnioroczne i maksymalne „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” W 2013 r. przez GIOŚ opracowana została również ocena stanu/potencjału ekologicznego metodą ekspercką dla JCWP jeziornych. Dokonano ekstrapolacji wyników oceny stanu ekologicznego jednolitych części wód jezior za lata 2007-2012 na podstawie monitoringu diagnostycznego na jednolite części wód tej kategorii nieobjęte tym rodzajem monitoringu. Dla dwóch JCWP jeziornych, zlokalizowanych w zlewni Kaczawy: PLLW30740 – Koskowickie oraz PLLW30742 – Kunickie stan/potencjał ekologiczny został określony w oparciu o metodę ekspercką – podstawą do oceny był Plan Gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Odry. Według tej oceny stan ekologiczny JCWP jeziornej PLLW30740 – Koskowickie został określony jako poniżej dobry, zaś potencjał ekologiczny JCWP PLLW30742 – Kunickie oceniono jako co najmniej dobry. Obok oceny stanu, wykonanej w 2013 r. przez GIOŚ, w 2013 r. w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska dokonano pomiarów jakości wód w punktach monitoringowych oraz klasyfikacji oceny stanu/potencjału ekologicznego, oceny stanu chemicznego i końcowej oceny stanu JCWP. W 2013 r. w zlewni Kaczawy przeprowadzono badania wskaźników i elementów jakości wód w 16 punktach monitoringowych, z czego 11 zlokalizowanych jest na silnie zmienionych częściach wód, a 5 na naturalnych częściach wód. Przeprowadzona ocena ekologiczna w żadnym punkcie nie wykazała stanu ekologicznego bardzo dobrego. W większości punktów stan ten został określony jako umiarkowany. Dobry stan/potencjał ekologiczny oceniono w 3 punktach pomiarowo- kontrolnych: Kaczawa – ujęcie wody dla m. Legnicy, Nysa Mała – m. Kwietniki oraz Lubiatówka – ujście do Czarnej Wody (m. Jakuszów). W punktach: Cicha Woda – most Rogów-Malczyce, Czarna Woda – ujście do Kaczawy, Skora – ujście do Czarnej Wody oraz Pawłówka – ujście do Czarnej Wody stan ekologiczny określono jako słaby. O umiarkowanym i słabym stanie w większości punktach zadecydowała umiarkowana klasa elementów biologicznych oraz zły stan elementów fizykochemicznych. Wskaźniki w których odnotowano stan poniżej stanu dopuszczalnego to tlen rozpuszczony, BZT5, OWO, przewodność w 20°C, twardość ogólna, odczyn pH, azot amonowy, azot azot Kjeldahla, azotanowy oraz fosforany. Ocenę stanu chemicznego na podstawie wyników badań wskaźników chemicznych wykonano dla JCWP: Cicha Woda, Kaczawa od źródła do Kamiennika, Kaczawa od Czarnej Wody do Odry oraz Nysa Szalona, zb. Słup. Każdorazowo stan chemiczny oceniono poniżej stanu dobrego, ze względu na fakt przekroczenia wartości granicznych dla benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu. W 2011 r. w punkcie pomiarowo-kontrolnym Pawłówka – ujście do Czarnej Wody badano zawartość kadmu i niklu oraz ich związków. W przypadku obu substancji priorytetowych odnotowano przekroczenia dopuszczalnej normy. Końcowa ocena stanu została określona dla JCWP: Cicha Woda, Kaczawa od źródła do Kamiennika, Kaczawa od Kamiennika do Nysy Szalonej, Kaczawa od Czarnej Wody do Odry, „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Nysa Szalona, zb. Słup, Czarna Woda od Karkoszki do Kaczawy, Skora od Kraśnika do Czarnej Wody, Pawłówka, Wierzbiak od Chotli do Kojszkówki, Wierzbiak od Kojszówki do Kaczawy, Niecka oraz Chłodnik z jez. Koskowickim. Stan powyższych JCWP został określony jako zły. Ponadto punkty pomiarowo-kontrolne: Kaczawa – m. Wojcieszów Górny, Kaczawa – ujęcie wody dla m. Legnicy oraz Nysa Mała – m. Kwietniki zlokalizowane są w obszarach chronionych, które przeznaczone są do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. W punkcie Kaczawa – m. Wojcieszów Górny nie są spełnione wymagania ze względu na przekroczenie wartości dopuszczalnych dla azotu Kjeldahla, zaś dodatkowo we wszystkich punktach badanych pod względem przydatności wód do spożycia nie są spełnione wymagania z powodu przekroczenia wartości granicznych dla bakterii grupy coli typu kałowego – Escherichia coli. Ocena stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego oraz końcowa ocena stanu wykonana w oparciu o wyniki badań monitoringu wód powierzchniowych, została zamieszczona w poniższej tabeli (Tabela 19), a jej graficzne przedstawienie wraz z lokalizacją punktów pomiarowo-kontrolnych przedstawiono na mapie zamieszczonej w dalszej części rozdziału (Rysunek 22). Ponadto wyniki badań poszczególnych wskaźników w punktach pomiarowo-kontrolnych zostały zamieszczone w załączniku 2. Tabela 19. Ocena stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego oraz końcowa ocena stanu JCWP w zlewni Kaczawy (za rok 2010- 2012) Nazwa punktu STAN / STAN Lp. Nazwa ocenianej JCWP Kod ocenianej JCWP pomiarowo- POTENCJAŁ STAN CHEMICZNY kontrolnego EKOLOGICZNY Cicha Woda – most 1 Cicha Woda PLRW600017137899 SŁABY PSD ZŁY Rogów-Malczyce Kaczawa od źródła do Kaczawa – 2 PLRW6000713819 ZŁY Kamiennika m. Wojcieszów Górny UMIARKOWANY Kaczawa od źródła do Kaczawa – powyżej 3 PLRW6000713819 PSD ZŁY Kamiennika Świerzawy Kaczawa od Kaczawa – most 4 Kamiennika do Nysy PLRW6000913839 UMIARKOWANY ZŁY w m. Jerzmanice Szalonej Kaczawa od Nysy Kaczawa – ujęcie 5 Szalonej do Czarnej PLRW60002013859 DOBRY wody dla m. Legnicy Wody Kaczawa od Czarnej Kaczawa – ujście do 6 PLRW600020138999 UMIARKOWANY PSD ZŁY Wody do Odry Odry 7 Nysa Szalona, zb. Słup PLRW60000138491 Zb. Słup stan. 1 UMIARKOWANY PSD ZŁY Nysa Mała – 8 Nysa Mała PLRW60007138469 DOBRY m. Kwietniki Czarna Woda od Czarna Woda – ujście 9 PLRW600019138699 SŁABY ZŁY Karkoszki do Kaczawy do Kaczawy Skora od Kraśnika do Skora – ujście do 10 PLRW6000201386699 SŁABY ZŁY Czarnej Wody Czarnej Wody „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Nazwa punktu STAN / STAN Lp. Nazwa ocenianej JCWP Kod ocenianej JCWP pomiarowo- POTENCJAŁ STAN CHEMICZNY kontrolnego EKOLOGICZNY Lubiatówka – ujście 11 Lubiatówka PLRW600018138683 do Czarnej Wody DOBRY (m. Jakuszów) Pawłówka – ujście do 12 Pawłówka PLRW6000181386922 SŁABY ZŁY Czarnej Wody Wierzbiak od Chotli do Wierzbiak - poniżej 13 PLRW600016138872 UMIARKOWANY ZŁY Kojszkówki m. Lubień Wierzbiak od Kojszówki Wierzbiak – poniżej 14 PLRW60001913889 UMIARKOWANY ZŁY do Kaczawy ujścia Kopaniny Niecka – droga 15 Niecka PLRW600017138929 UMIARKOWANY ZŁY Kunice-Jaśkowice Chłodnik z jez. Chłodnik -powyżej 16 PLRW600017138889 UMIARKOWANY ZŁY Koskowickim j. Koskowickiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Inspekcji Ochrony Środowiska uzyskanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, 2014 r. OBJAŚNIENIA: stan / potencjał ekologiczny potencjał ekologiczny potencjał ekologiczny stan ekologiczny (JCWP sztuczne) (JCWP silnie zmienione) stan bdb / BARDZO DOBRY potencjał maks. DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO stan db / potencjał DOBRY db stan / potencjał UMIARKOWANY UMIARKOWANY UMIARKOWANY umiarkowany stan / potencjał SŁABY SŁABY SŁABY słaby ZŁY stan / potencjał zły ZŁY ZŁY stan chemiczny przekroczone stężenia średnioroczne PSD poniżej stanu dobrego i maksymalne „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Rysunek 22 Sieć punktów pomiarowo-kontrolnych monitoringu wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy wraz z oceną stanu/potencjału ekologicznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z WIOŚ we Wrocławiu „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 3.2. Ocena stanu wód podziemnych Klasyfikacji stanu wód podziemnych dokonuje się na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Rozporządzenie określa kryteria i sposób oceny stanu wód podziemnych w tym klasyfikację elementów fizykochemicznych i ilościowych stanu wód podziemnych. Poniżej przedstawiono definicje klasyfikacji elementów fizykochemicznych, stanu chemicznego i stanu ilościowego wód podziemnych zawartych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacji elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych dokonuje się na podstawie wartości granicznych elementów fizykochemicznych stanu wód. Obejmuje ona pięć klas jakości wód podziemnych: klasa I – wody bardzo dobrej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego) oraz nie wskazują na wpływ działalności człowieka; klasa II – wody dobrej jakości, w których wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz nie wykazują wpływu działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby; klasa III – wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka; klasa IV – wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka; klasa V – wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych obejmuje: dobry stan chemiczny wód podziemnych, gdy: skład chemiczny wód podziemnych jest taki, że: stężenia substancji zanieczyszczających nie wykazują elektów dopływu wód słonych ani innych wód o jakości zagrażającej zanieczyszczeniom wód podziemnych; „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” stężenia substancji zanieczyszczających nie przekraczają standardów jakości ustalonych dla wód podziemnych w przepisach odrębnych; poziom stężeń substancji zanieczyszczających nie może prowadzić do: nieosiągnięcia przez powiązane z nimi wody powierzchniowe celów środowiskowych; obniżenia jakości chemicznej lub ekologicznej tych części wód; powodowania znacznych szkód w ekosystemach lądowych bezpośrednio zależnych od wód podziemnych; zmiany w przewodności elektrolitycznej nie wskazują na dopływ wód słonych ani innych wód o jakości zagrażającej zanieczyszczeniem wód podziemnych; słaby stan chemiczny wód podziemnych, gdy nie jest spełniony co najmniej jeden z warunków wymaganych przy osiągnięciu dobrego stanu wód podziemnych. Ocenę stanu ilościowego wód podziemnych przeprowadza się przez ustalenie wielkości rezerw zasobów wód podziemnych jednolitej części wód podziemnych i interpretację wyników badań położenia zwierciadła wód podziemnych. Wydzielić można następujące stany ilościowe wód podziemnych: dobry stan ilościowy wód podziemnych, gdy w jednolitej części wód podziemnych: zasoby dostępne do zagospodarowania są wyższe od średniego wieloletniego rzeczywistego poboru z ujęć wód podziemnych; zwierciadło wód podziemnych nie podlega zmianom wynikających z działalności człowieka; słaby stan ilościowy wód podziemnych, gdy w jednolitej części wód podziemnych: średni wieloletni pobór rzeczywisty z ujęć wód podziemnych jest równy lub wyższy od dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych; zwierciadło wód podziemnych podlega takim zmianom wynikającym z działalności człowieka. W 2013 roku PIG-PIB opublikował „Raport o stanie chemicznym oraz ilościowym jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w podziale na 161 i 172 JCWPd, stan na rok 2012” [8], w którym przedstawiono wyniki państwowego monitoringu wraz z ich interpretacją. W poniższych tabelach zestawiono wyniki badań przeprowadzonych w granicach zlewni Kaczawy (Tabela 20, Tabela 21, Tabela 22, Tabela 23). Ocenę klasy jakości wód podziemnych przeprowadzono na obszarze zlewni Kaczawy w 6 punktach kontrolnych nr 342, 343, 345, 347, 642, 1261. W 2 punktach, tj. 347 i 1261 wody podziemne zostały zakwalifikowane jako wody zadawalającej jakości należące „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” do III klasy (Tabela 20). Natomiast wody podziemne w pozostałych punktach zaliczono do wód niezadawalającej jakości należące do IV klasy. Stan chemiczny wód podziemnych w ww. „Raporcie…” [8] oceniono w podziale na 161 i 172 JCWPd. Według oceny przeprowadzonej dla 172 JCWPd stan chemiczny wód w obrębie zlewni należy uznać za dobry (Tabela 21). Natomiast według oceny przeprowadzonej dla 161 JCWPd stan chemiczny wód podziemnych w zlewni Kaczawy ocenia się jako dobry i ,na obszarze JCWPd nr 92, jako słaby. W punkcie kontrolnym nr 342, reprezentatywnym dla JCWP nr 92, wyniki analiz fizykochemicznych wykazały niskie pH równe 6,8, wysokie stężenie jonów Ni równe 0,0878 mgNi/dm3 (w granicach IV klasy), a także wysokie stężenie wapnia, tj. 101,99 mgCa/dm3 i potasu 10,11 mgK/dm3. Wysokie stężenia niklu i potasu należy wiązać z presją antropogeniczną (obszar uprzemysłowiony). Stan ilościowy wód podziemnych zlewni rzeki Kaczawy ocenia się jako dobry (Tabela 22, Tabela 23). Ogólny stan wód podziemnych zlewni Kaczawy w JCWPd (Tabela 23): w podziale na 172 JCWPd oceniono jako słaby na obszarze JCWPd nr 94 (ze względu na wzrastające stężenie niklu w punkcie nr 343, który ujmuje wody podziemne przeznaczone do spożycia przez ludzi) oraz na obszarze JCWPd nr 95 (ze względu na wysokie stężenie niklu w punkcie kontrolnym 342 również ujmującym wody przeznaczone do spożycia), w podziale na 161 JCWPd oceniono jako dobry na obszarze JCWPd nr 75, 90 i 91 oraz jako słaby na obszarze JCWPd nr 69 (ze względu na wzrastające stężenie niklu w punkcie nr 343) i 92 (ze względu na wysokie stężenie niklu w punkcie kontrolnym 342). Tabela 20. Klasy jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych opróbowanych w 2012 r. Podział 172 JCWPd 94 JCWPd 95 Podział 161 JCWPd 69 JCWPd 91 JCWPd 92 Nr punktu 343 345 347 642 1261 342 MONBADA Współrzędne PUWG X 301441,6, X 297153,1, X 288788,1, X 304967,3, X 279362,3, X 332616,2, 1992 Y 356753,5 Y 362987,0 Y 379497,4 Y 373252,3 Y 351968,5 Y 356192,0 Stratygrafia Q Pg+Ng Pg+Ng Q pCm Q utworów Strop warstwy 21,5 12,7 51,5 5,1 źródło 3,0 [m p.p.t.] Rodzaj zwierciadła naporowe swobodne naporowe swobodne źródło swobodne porowo- porowo- Typ ośrodka porowy porowy porowy porowy szczelinowy szczelinowy „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Ogólna ocena stanu chemicznego Przekroczony próg SO Ca 75% stanu dobrego 4 Wskaźniki w IV Ni NO SO Ni klasie jakości 3 4 Klasa jakości w IV IV III IV III IV punkcie surowa Klasa jakości w IV IV III IV III IV punkcie ekspercka Ochrona wód podziemnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi Wskaźniki > wartości Mn, Ni, Fe Mn, Ni, Fe TV RMZ* Analiza tendencji zmian wartości wskaźników fizykochemicznych: pH bd bd bd bd bd bd TOC bd malejący bd R2<0,5 bd malejący NH4 bd bd bd bd bd bd NO2 bd R2<0,5 bd rosnący bd R2<0,5 NO3 rosnący malejący R2<0,5 R2<0,5 bd R2<0,5 B R2<0,5 malejący R2<0,5 R2<0,5 bd R2<0,5 As bd bd bd bd bd R2<0,5 znacząco znacząco SO4 malejący malejący bd R2<0,5 rosnący rosnący znacząco Ni bd bd R2<0,5 bd R2<0,5 rosnący Na R2<0,5 malejący malejący R2<0,5 bd rosnący F R2<0,5 bd R2<0,5 bd bd bd znacząco Mn R2<0,5 bd malejący bd R2<0,5 rosnący znacząco Fe R2<0,5 bd rosnący bd R2<0,5 rosnący Stan w punkcie słaby słaby (wysoka) (wiarygodność) (dostateczna) wody mieszane z wodami z znaczący trend innego ujęcia ze Uwagi rosnący stężeń względu na Ni i SO 4 wysokie stężenie Ni Stan JCWPd, podział słaby (niska) słaby (niska) 161 (wiarygodność) Stan JCWPd, podział słaby (niska) słaby (niska) 172 (wiarygodność) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Kuczyńska A., 2013, Raport o stanie chemicznym oraz ilościowym jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w podziale na 161 i 172 JCWPd, stan na rok 2012, PIG-PIB „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Tabela 21. Ocena stanu chemicznego JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy Liczba punktów, w Powierzchnia Liczba Ocena stanu Głębokość których Stan chemiczny JCWPd/w Kompleks punktów chemicznego do stropu nastąpiło kompleksu Nr granicach wodonośny Liczba punktów wziętych Wskaźnik Wskaźnik warstwy przekroczenie JCWPd JCWPd zlewni występujący opróbowanych do oceny w IV klasie w V klasie wodonośnego wodonośn wartości Kaczawy w JCWPd stanu (wiarygodność) ej [m] progowej (wiarygodność) [km2] JCWPd dobrego stanu (klasa surowa) Podział na 161 JCWPd 69_1 NO , Ni, dobry 3709,07/1489, 3,25-31 4 4 3 2 69 SO (dostateczna) dobry (dobra) 5 4 69_2 12,65-51,5 2 2 1 NO3 dobry (niska) 1631,12/1,3 75 brak danych dobry 90_1 18,8-30 5 3 0 90 2805,31/530,3 (dostateczna) dobry (dobra) 90_2 33,2 1 1 1 temp. dobry (niska) 91_1 3-10,4 2 2 1 K słaby (niska) 91 959,92/232,4 dobry (niska) 91_2 34,2-194 2 2 1 NH4 słaby (niska) 92 457,63/359,7 92_1 bd 1 1 1 Ni słaby (niska) słaby (niska) Podział na 172 JCWPd słaby 2261,4/2261,4 94_1 0-21,5 3 3 2 Ni, SO 94 4 (dostateczna) dobry (dobra) 94_2 12,65-51,5 2 2 1 NO3 dobry (niska) 95_1 5,7 1 1 1 Ni dobry (niska) 1722,3/351,8 95 wyłączony wyłączony dobry (dobra) 95_3 312 1 z oceny z oceny Źródło: Opracowanie własne na podstawie Kuczyńska A., 2013, Raport o stanie chemicznym oraz ilościowym jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w podziale na 161 i 172 JCWPd, stan na rok 2012, PIG-PIB „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Tabela 22. Analiza położenia zwierciadła wody w JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy Powierzch Strefa stanów na Dominujące Wynik synteza nia Stratygrafia Stratygrafia podstawie wielolecia Wyniki piętro Opis trendów dla JCWPd – JCWPd/w poziomów Strop utworów testu/Stan Nr wodonośne w Rodzaj zmian zwierc. przesłanka dla granicach wodonośnych Nr punktu SOH warstwy warstwy na JCWPd poborze zwierciadła 1991- 1991- w okresie 2010- stanu zlewni w obrębie [m p.p.t.] wodonośnej podstawie rejestrowanym 2012* ilościowego Kaczawy JCWPd (nr poziomu) 2005 2010 testu (udział w %) JCWPd [km2] Podział na 161 JCWPd II/694/1 strefa Tr trend 3709,07/ Q TrPl, dobry 69 (1-2), Q (69%) (poza zlewnią naporowe 312 T średnich stanów rosnacy (2 m) dobry (NW) 1489,5 M 2 (2 NW) (2-3) Kaczawy) średnia 1631,12/ 75 Q M Q (72&) brak odpowiednich ciągów pomiarowych 1,3 (1-2), (1-4) II/745/3 naporowe 30 Q (1) wysokich wysokich Q trend II/746/1 naporowe 18,8 Q (1) wysokich średnich rosnący (3,2- 2805,31/ II/646/1 naporowe 33,2 Pg+Ng (2) wysokich wysokich 15m), C3 trend dobry 90 Q, Tr Q (86%) dobry (NW) 530,3 II/625/1 źródło źródło C3 (1) średnich średnich rosnący, Pt (1, 2 NW) II/685/1 źródło źródło C3 (1) trend II/687/1 źródło źródło Pt (1) niskich niskich malejący II/679/1 naporowe 194 T1+K2 (2) wysokich wysokich T1+Cr3 trend rosnący 959,92/2 Q, Cr , (1,25 m), Cr dobry 91 (1-2) Q (56%) 3 dobry (NW) 32,4 T, P II/721/1 swobodne 34,2 K2 (2) trend (2 NW) malejący (1,5 m) 457,63/3 Q, TrM , 92 (1-3) Tr (72%) II/913/1 naporowe 15 Q (1) wysokich wysokich brak odpowiednich ciągów pomiarowych 59,7 Pz-Pt Podział na 172 JCWPd Pg+Ng trend 2261,4/2 Q Pl, dobry 94 (1-2), Q (60%) II/692/1 swobodne 12,7 Pg+Ng (2) średnich średnich rosnący dobry (NW) 261,4 M Pz-Pt (2 NW) (2-3), (wzrost 2 m) 1722,3/3 Q(1-2), M(1-4), II/694/1 T2 trend 1, 2 bd, 95 51,8 Pz-Pt Q (60%) (poza zlewnią naporowe 312 T2 (4) niskich niskich malejący (3 m) słaby słaby (NW) Kaczawy) (4 NW) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Kuczyńska A., 2013, Raport o stanie chemicznym oraz ilościowym jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w podziale na 161 i 172 JCWPd, stan na rok 2012, PIG-PIB Objaśnienia do tabeli: NW – niska wiarygodność; bd – brak danych; 1,2,3,4 – nr kompleksu *na podstawie wykresów wg pomiarów w sieci monitoringu oraz w oparciu o identyfikację położenia zwierciadła w strefach stanów na podstawie wielolecia 1991-2005 i 1991-2010 „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” Tabela 23. Ogólna ocena stanu JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy Powierzchni Ochrona Ochrona Ochrona Ocena a JCWPd/w ekosystemów wód ekosystemów Ogólna ocena Ochrona wód Ocena stanu stanu Ogólna Nr granicach Ingresja lądowych przeznaczo- Bilans Ingresja lądowych stanu powie- chemiczneg ilościo- ocena JCWPd zlewni i ascenzja zależnych od nych do wodny i ascenzja zależnych od chemicznego rzchniowych o JCWPd wego stanu Kaczawy wód spożycia wód JCWPd [km2] podziemnych przez ludzi podziemnych Podział na 161 JCWPd 3709,07/ dobry 69 dobry dobry dobry słaby słaby dobry dobry dobry dobry słaby 1489,5 1631,12/ bd 75 bd dobry bd bd dobry dobry dobry dobry dobry dobry 1,3 2805,31/ dobry 90 dobry dobry bd dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry 530,3 959,92/ dobry 91 dobry dobry bd dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry 232,4 457,63/ dobry 92 słaby dobry bd słaby słaby dobry dobry dobry dobry słaby 359,7 Podział na 172 JCWPd 2261,4/ dobry słaby 94 dobry bd dobry słaby dobry dobry dobry dobry słaby 2261,4 1722,3/ dobry słaby 95 dobry bd dobry słaby dobry dobry dobry dobry słaby 351,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Kuczyńska A., 2013, Raport o stanie chemicznym oraz ilościowym jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w podziale na 161 i 172 JCWPd, stan na rok 2012, PIG-PIB „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 4. Literatura 1. Bielecka H. i inni, 2013, Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 315 Zbiornik Chocianów – Gozdnica, Proxima Wrocław 2. Centralny rejestr form ochrony przyrody województwa dolnośląskiego 3. Kazimierski B., 2011, Wykonanie modeli pojęciowych dla 106 JCWPd (60 w roku 2009 i 46 w roku 2010), PIG-PIB Warszawa 4. Kieńć D. i inni, 2011, Dodatek do dokumentacji Hydrogeologicznej zasobów wód podziemnych w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych i triasowych rejonu niecki wrocławskiej (II etap) z uwzględnieniem GZWP nr 319 Prochowice – Środa Śląska, Proxima Wrocław 5. Kleczkowski A.S. (red.), 1990, Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, AGH Kraków 6. Kondracki J., 1998, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 7. Krawczyk J., 1996, Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych i triasowych rejonu Niecki Wrocławskiej (II Etap) z uwzględnieniem GZWP, Proxima Wrocław (NAG 894/97) 8. Kuczyńska A., 2013, Raport o stanie chemicznym oraz ilościowym jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w podziale na 161 i 172 JCWPd, stan na rok 2012, PIG-PIB 9. Mapa hydrogeologiczna Polski 1 : 50 000, arkusze: 685-687, 721-725, 758-762, 796-798 10. Nowak R., Ziółkowski M., 2009, Projekt prac geologicznych dla ustalenia zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych zlewni Szprotawy, Proxima Wrocław (NAG 6403/2010) 11. Nowakowski Cz., 2010, Przeprowadzenie badań i ustalenie zasobów wód podziemnych możliwych do zagospodarowania i przeprowadzenie bilansu wodnogospodarczego w rejonach wodnogospodarczych z ustaleniem wpływu zagospodarowania wód podziemnych na zmiany zasobów wód powierzchniowych. Region Wodny Środkowej Odry, Hydroconsult Warszawa 12. Ocena stanu wód powierzchniowych za lata 2010-2012, Państwowy Monitoring Środowiska, 2013, GIOŚ 13. Paczyński B., Sadurski A., 2007, Hydrogeologia regionalna Polski, PIG Warszawa 14. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, 2011, Warszawa 15. Poprawski L. i inni, 1999, Dokumentacja hydrogeologiczna regionu wrocławskiego i sudeckiego zlewnie Bystrzycy i Nysy Kłodzkiej, zawierająca ocenę zasobów dyspozycyjnych wszystkich poziomów użytkowych wód podziemnych na danym terenie, PPUH Hydrogeo Ltd, Wrocław (NAG. 1257/2000) 16. Przytuła E. i inni, 2013, Bilans wodnogospodarczy wód podziemnych z uwzględnieniem oddziaływań z wodami powierzchniowymi w polskiej części dorzecza Odry, PIG-PIB 17. Stupnicka E., 1997, Geologia regionalna Polski, WG Warszawa „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 18. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 50 000, arkusze: 685-687, 721-725, 758- 762, 796-798 19. Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy – Zadanie 2, Analiza obowiązujących dokumentów planistycznych oraz opracowań merytorycznych z zakresu planowania przestrzennego i gospodarki wodnej, 2014, Kraków 20. Wojciechowska R. i inni, 2013, Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 317 Niecka zewnętrzna sudecka Bolesławiec (Niecka zewnętrznosudecka Bolesławiec), Proxima Wrocław, Oddział we Wrocławiu 21. Wykaz obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, 2012, RZGW Wrocław 22. Wykaz wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, 2012, RZGW Wrocław 23. Wykazu wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliska, 2012, RZGW Wrocław „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 5. Spis rysunków Rysunek 1 Podział administracyjny zlewni Kaczawy ...... 5 Rysunek 2 Zlewnia Kaczawy na tle podziału fizjograficznego według Kondrackiego ...... 9 Rysunek 3 Zagospodarowanie terenu w zlewni Kaczawy ...... 12 Rysunek 4 Obszary chronione w zlewni Kaczawy zgodnie z ustawą o ochronie przyrody ...... 18 Rysunek 5 Obszary chronione w zlewni Kaczawy, zgodne z ustawą Prawo wodne ...... 22 Rysunek 6 Sieć hydrograficzna zlewni Kaczawy ...... 31 Rysunek 7 Jednolite części wód powierzchniowych (rzecznych i jeziornych) w zlewni Kaczawy ...... 41 Rysunek 8 Scalone części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy ...... 42 Rysunek 9 Jednostki tektoniczne obejmujące zlewnię Kaczawy ...... 44 Rysunek 10 Schematyczny przekrój geologiczny ...... 45 Rysunek 11 Główne użytkowe poziomy wodonośne obejmujące zlewnie Kaczawy ...... 48 Rysunek 12 Schemat krążenia wód podziemnych ...... 49 Rysunek 13 Stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wodonośnego w obrębie zlewni Kaczawy...... 51 Rysunek 14 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych oraz zasięg dokumentacji zasobowych ...... 53 Rysunek 15 Obszary i rejony wodnogospodarcze obejmujące zlewnię Kaczawy ...... 57 Rysunek 16 Podział na JCWPd obejmujące zlewnię Kaczawy ...... 58 Rysunek 17 Obszary narażone na zanieczyszczenia związkami azotu w zlewni Kaczawy...... 62 Rysunek 18 Rozproszone źródła zanieczyszczeń w zlewni Kaczawy ...... 64 Rysunek 19 Budowle hydrotechniczne w zlewni Kaczawy ...... 69 Rysunek 20 Istniejące oddziaływania, mające wpływ na stan zasobów wodnych na tle scalonych części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy ...... 71 Rysunek 21 Planowane oddziaływania, mające wpływ na stan zasobów wodnych na tle scalonych części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy ...... 72 Rysunek 22 Sieć punktów pomiarowo-kontrolnych monitoringu wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy wraz z oceną stanu/potencjału ekologicznego ...... 87 „Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy” 6. Spis tabel Tabela 1. Podział administracyjny zlewni rzeki Kaczawy ...... 2 Tabela 2. Zagospodarowanie terenu zlewni rzeki Kaczawy ...... 11 Tabela 3. Formy ochrony przyrody w zlewni rzeki Kaczawy ...... 14 Tabela 4. Użytki ekologiczne w zlewni rzeki Kaczawy ...... 15 Tabela 5. Jednolite części wód powierzchniowych w zlewni Kaczawy, wykorzystywane do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia ...... 19 Tabela 6. Jednolite części wód w zlewni Kaczawy, przeznaczone do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli ...... 19 Tabela 7. Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków w zlewni Kaczawy, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie ...... 20 Tabela 8. Cieki wodne w zlewni rzeki Kaczawy ...... 23 Tabela 9. Zbiorniki naturalne i sztuczne położone w granicach zlewni Kaczawy, w podziale na SCWP ...... 27 Tabela 10. Posterunki wodowskazowe w zlewni rzeki Kaczawy ...... 33 Tabela 11. Zestawienie JCWP rzecznych wraz z SCWP w zlewni Kaczawy ...... 35 Tabela 12. Zestawienie JCWP jeziornych wraz z SCWP w zlewni Kaczawy ...... 40 Tabela 13. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych ...... 52 Tabela 14. Dokumentacje i projekty zasobowe ...... 52 Tabela 15. Obszary bilansowe i rejony wodnogospodarcze...... 54 Tabela 16. Charakterystyka JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy ...... 55 Tabela 17. Zabudowa hydrotechniczna w zlewni Kaczawy ...... 65 Tabela 18. Ocena stanu JCWP rzecznych w zlewni Kaczawy wykonana metodą ekspercką (za rok 2010 - 2012) ...... 82 Tabela 19. Ocena stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego oraz końcowa ocena stanu JCWP w zlewni Kaczawy (za rok 2010 - 2012) ...... 85 Tabela 20. Klasy jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych opróbowanych w 2012 r...... 90 Tabela 21. Ocena stanu chemicznego JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy ...... 92 Tabela 22. Analiza położenia zwierciadła wody w JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy ...... 93 Tabela 23. Ogólna ocena stanu JCWPd w obrębie zlewni Kaczawy ...... 94