SOSYAL-1 1.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SOSYAL, BEŞERİ VE İDARİ BİLİMLER’DE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR-I Yayın Koordinatörü • Yaşar HIZ Genel Yayın Yönetmeni • Aydın ŞİMŞEK Baş Editörler • Prof. Dr. Hasan BABACAN Prof. Dr. Tanja SOLDATOVIĆ Doç. Dr. Nihada DELOBEGOVIĆ DZANIĆ Editör • Prof. Dr. Mehmet Yavuz ERLER Doç. Dr. Abdullah Şevki DUYMAZ Kapak Tasarım • Begüm Pelin TEMANA İç Tasarım • Begüm Pelin TEMANA Sosyal Medya • Betül AKYAR Birinci Basım • © NİSAN 2018 / ANKARA ISBN • 978-605-288-393-8 © copyright Bu kitabın yayın hakkı Gece Kitaplığı’na aittir. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, izin almadan hiçbir yolla çoğaltılamaz. Gece Kitaplığı Adres: Kızılay Mah. Fevzi Çakmak 1. Sokak Ümit Apt No: 22/A Çankaya/ANKARA Tel: 0312 384 80 40 web: www.gecekitapligi.com e-posta: [email protected] Baskı & Cilt Bizim Büro Matbaa Sanayi 1. Cadde Sedef Sk. No: 6/1 İskitler - Ankara Sertifika No: 26649 Tel: 0312 229 99 28 SOSYAL, BEŞERİ VE İDARİ BİLİMLER’DE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR-I İÇİNDEKİLER Eskiçağ Tarihi Çalışmaları .....................................................................7 HİTİTÇE ÇİVİ YAZILI METİNLERDE ARPA İLE İLİŞKİLENDİRİLEN TAHIL İSİMLERİ .............................................9 ESKİ ORTADOĞU’NIN BELLEĞİ “ARŞİVLER” .........................19 KRAL ANİTTA VE DÖNEMİNDEKİ BAZI OLAYLAR HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER ............................................43 Ortaçağ ve Yeniçağ Tarihi Çalışmaları ..............................................53 SULTAN ALPARSLAN’IN ANİ’Yİ FETHİ .....................................55 XVII. VE XVIII. YÜZYILLARDA BATI ANADOLU’DA MUKATAA YÖNETİMİ .....................................................................77 SAFEVİ TARİKATININ DEVLET HALİNE DÖNÜŞMESİNE KADAR GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR ..................................................95 18. YÜZYILDA DİYARBEKİRLİ KADINLARIN YAŞAM STANDARDI ANALİZİ (TEREKE KAYITLARINA GÖRE) .....111 XVII. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA AFYONKARAHİSAR’DA AİLE ......................................................131 Yakınçağ Tarihi Çalışmaları ...............................................................151 İTALYA’NIN ARNAVUTLUK ÜZERİNDEKİ SİYASETİ (1876-1918) .........................................................................................153 İŞKODRA VİLAYETİNDE NAHİYE İDARESİNİN UYGULANMASI (1868-1912) ........................................................185 İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ–OSMANLI HANEDANI İLİŞKİLERİ (1908–1914) ..................................................................201 Genel Türk Tarihi Çalışmaları ...........................................................221 MOĞOL İSTİLÂSI ÖNCESİ ORTAÇAĞ YEDİSU ŞEHİRLERİ ........................................................................223 ÇAĞDAŞ KIRGIZİSTAN’I ŞEKİLLENDİREN MİLLİ KADRONUN KÖKENLERİ .............................................................249 MODERN KIRGIZİSTAN’IN KURULMA SÜRECİNDE BOLŞEVİK POLİTİKALARA KARŞI MİLLİ ELEŞTİRİLER ......267 BOZKIR DİNİ HAYATINDA KURT MOTİFİ ..............................289 Osmanlı Kurumları ve Medeniyeti Çalışmaları .............................303 OSMANLI DEVLETİ KLASİK DÖNEMDE SİYASAL SİSTEMİNİN İNŞASI VE TOPLUMSAL DÜZEN........................305 AYDINLI BİR ÂYÂN: HAMZABÂLİ-ZADE İBRAHİM BEY’E DAİR ARŞİV KAYITLARI ...............................333 Siyasi Tarih Çalışmaları ......................................................................353 İNGİLİZ BAŞBAKAN GLADSTONE’UN OSMANLI KARŞITI SİYASETİNİN İNGİLİZ DIŞ POLİTİKASINA YANSIMASI ......355 PİERRE LOTİ’Yİ BİR ADALET SAVAŞÇISI OLARAK ORTAYA ÇIKARAN TRABLUSGARB SAVAŞI ............................................375 Atatürk İlkeleri ve Cumhuriyet Tarihi Çalışmaları .......................399 KIBRIS BARIŞ HAREKATI’NDA STRATEJİK NOKTALAR .....401 BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ BELGELERİNDE ERMENİ BASIN YAYIN FAALİYETLERİ (1928-1948) ...............415 LATİN HARFLERİ İLE YAYINLANAN İLK GAZETE; ‘TÜRKÇE GAZETE’’ .........................................................................435 CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA TÜRK DENİZCİLİĞİNDE YAŞANAN GELİŞMELER VE ATATÜRK’ÜN CUMHURBAŞKANI OLARAK TRABZON’A YAPTIĞI İLK ZİYARET ..........................................455 Sanat Tarihi Çalışmaları .....................................................................475 MAKEDONYA’DA BULUNAN TEK KUBBELİ OSMANLI CAMİLERİMİZ PLAN AÇISINDAN BENZERLİK GÖSTEREN YAPILAR .............................................................................................477 ÇANKIRI MERKEZ İLÇEDEKİ FARKLI YAPI TİPLERİNDEN ÖRNEKLER ..........................................................493 19. YÜZYILDA MUHABİR RESSAMLAR: FREDERICK MONTAGU O’REILLY VE KIRIM SAVAŞI İZLENİMLERİ .....509 HALEB EYYÛBÎ MELİKİ EL-ZAHİR GIYASEDDİN GAZİ’NİN SİKKELERİ .....................................................................541 ROMANTİK RESİMDE DİNSEL YANSIMALAR ........................555 Türk İslam Sanatı Çalışmaları ...........................................................585 HASSA BAŞ MİMARI KAYSERİLİ MEHMED AĞA VE GÖREV YAPTIĞI YILLARDA İSTANBUL’DA İNŞA EDİLEN YAPILAR ..................................................................587 SARIKÇIBAŞI VE SARIK ODASI (REVAN KÖŞKÜ) ..................655 Eskiçağ Tarihi Çalışmaları Eskiçağ Tarihi Çalışmaları 9 HİTİTÇE ÇİVİ YAZILI METİNLERDE ARPA İLE İLİŞKİLENDİRİLEN TAHIL İSİMLERİ CEREAL NAMES ASSOCIATED WITH BARLEY IN HITTITE CUNEIFORM TEXTS Serkan DEMİREL1 ÖZET MÖ. II. binyıla tarihlenen Hititçe çivi yazılı metinlerinde geçen tahıl isimleri- nin yeterince tanımlanabilmesi, çevirisinin yapılabilmesi adına çalışmalar devam etmektedir. Hititçe metinlerde bulunan Sümer ve Akad dillerinden gelen keli- melerin ilgili tahıl isimlerinin okunmasını kolaylaştırmasına rağmen Hitit devri Anadolu’sunda kelimelerin anlamlarında birtakım değişiklikler de olabilmektedir. Hititçe metinlerde arpa ve arpanın çeşitleri ile ilişkilendirilebilecek bazı kelimeler bulunmaktadır. Hititçe halki kelimesi genel olarak tahıl anlamında kullanılmış ol- masına rağmen özel anlamda arpa ve mahsul manasındadır. Sümerce ŠE ideogra- mı da Hititçe metinlerde arpa anlamında kullanılmıştır. Hitit öncesi Anadolu’dan miras alınan Hattice kait ve Akadca ŠE-UM nadiren de olsa metinlerde arpa ma- nasını verebilmektedir. Hititçe çivi yazılı metinlerde geçen bazı tahıl isimleri de ar- panın çeşitleri ile ilişkilendirilebilir. Daha çok metin ile desteklenmesi gerekmekle birlikte eṷan bir arpa çeşidini ifade ediyor olabilir. Anahtar Kelimeler: Hitit, çivi yazılı metinler, tahıl, arpa, halki, ŠE, euṷan ABSTRACT The studies have continued to define and translate the names of the grains mentioned in the Hittite cuneiform texts dated to the second millennium BC. Although the words from Sumerian and Akkadian languages in the Hittite texts facilitate the reading of the grain names, there are some changes in the meanings of the words in the Hittite Anatolia. There are some words that can be associated with barley and barley varieties in Hittite texts. Though Hittitehalki is used in the meaning of grain in general, it is in the meaning of barley and crop in special. The Sumerian ideogram of ŠE was also used in Hittite texts to mean barley. Hattian kait inherited from pre-Hittite Anatolia and Akkadian ŠE-UM are rarely used in the texts for barley purposes. Some of the grain names mentioned in Hittite cuneiform texts can also be associated with the varieties of barley. Although it should be supported with more texts, eṷan can be read as a variety of barley. Keywords: Hittite, cuneiform texts, grain, barley, halki, ŠE, euṷan 1 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, 61080 Trabzon, TÜRKİYE, [email protected] 10 SOSYAL, BEŞERİ VE İDARİ BİLİMLER’DE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR-I GİRİŞ MÖ. 17. ve 13. yüzyıllar arasında Anadolu’daki kozmopolit yaşam hak- kında bilgi sağlayan en önemli kaynaklar Hititçe çivi yazılı metinlerdir. Söz konusu metinler Hatti, Hurri, Luvi gibi Hitit öncesi ve çağdaşı toplumların ve Hititlerin bu toplumlara yapmış oldukları katkılar konusunda önem- li bilgiler içermektedir. Geç Tunç Çağı Anadolu’sunda üretilen tahılların çeşitleri, üretim ve kullanım metotları da bu metinlerin sağladığı bilgiler arasındadır. Eski Yakın Doğu ve Anadolu’da buğday ile birlikte en yaygın üretilen tahıl türü arpadır. Hitit devri Anadolu’su için lüks tüketim gıdası sayılabilecek buğdaya göre daha yaygın olarak tüketilmekteydi. Arpa bir tüketim mad- desi olmasının yanı sıra ekonomi için de önem teşkil etmekteydi. Zira hu- kuki ve iktisadi metinlerde buğdaya göre daha çok geçmektedir. Hititçe çivi yazılı metinlere göre insanların beslenmesinin yanı sıra ot ve saman ile bir- likte karıştırılarak hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Arpanın bir diğer başlıca kullanım alanı ise malt yapımıdır. Ancak Hitit kaynaklarında bu konuda bir bilgi yoktur. Orta Anadolu’da Geç Tunç Çağı’na tarihlenen arkeolojik bulgular toplamda altı çeşit tahıl türünün varlığını göstermiştir. Bunlardan dördü buğday (emmer, einkorn, ekmeklik buğday “triticum aestivum” ve topbaş buğdayı “triticum compactum”) ve ikisi de arpa çeşididir (yabani arpa “hor- deum vulgare L.”ve kavuzsuz arpa’nın “hordeum vulgare var nudum”) (Hof- fner, 1974: 3). Bu çalışma arpa konusu filolojik olarak değerlendirilecektir. Buna göre Hititçe çivi yazılı metinlerde arpa anlamında Hititçe halki, Sümerce ŠE ide- ogramı, Akadca ŠE-UM ve Hattice kait kelimeleri kullanılmıştır. Bu keli- melerden ilk ele alınacak olan halki’dir. Hititçe çivi yazılı metinlerde geçen halki kelimesi genelde tahıl özelde ise arpa ve mahsul anlamında kullanılmıştır (Hoffner, 1974: 60-65. Ertem, 1987: 4-7). Kelimenin