DOCSLIB.ORG

Upieniężnienie Kiedy Moneta Staje Się Pieniądzem

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Upieniężnienie Kiedy Moneta Staje Się Pieniądzem MUZEUM MIEJSKIE XIV OGÓLNOPOLSKA SESJA NUMIZMATYCZNA W NOWEJ SOLI Upieniężnienie kiedy moneta staje się pieniądzem NOWA SÓL 2011 MUZEUM MIEJSKIE W NOWEJ SOLI XIV OGÓLNOPOLSKA SESJA NUMIZMATYCZNA Upieniężnienie – kiedy moneta staje się pieniądzem Redakcja Projekt okładki i skład muzeum miejskie w nowej soli © Copyright by muzeum miejskie w nowej soli, ul. Muzealna 20, 67-100 Nowa Sól tel. 68 387 36 40, e-mail: [email protected], www.muzeum-nowasol.pl isBn 978 - 83 - 60681 - 13 - 8 Druk printgroup sp. z o.o. ul. mieszka i 63/64, 71-011 szczecin www.booksfactory.pl Program XIV Ogólnopolskiej Sesji Numizmatycznej w Nowej Soli Upieniężnienie – kiedy moneta staje się pieniądzem 25-26 listopada 2010 r. 1. Piotr Jaworski Rola ciętych monet brązowych w systemie monetarnym Cyrenajki w począt- kach Cesarstwa Rzymskiego na przykładzie znalezisk z Ptolemais. 2. Marcin Rudnicki Prestiż czy ekonomia? Funkcja monet celtyckich na północ od Karpat i Sudetów w okresie lateńskim i na początku okresu rzymskiego. 3. Agata Kluczek „Concordia ordinum”, czyli o społecznych funkcjach pieniądza w Cesar- stwie Rzymskim. 4 Aleksander Bursche Funkcja monet rzymskich w środkowoeuropejskim Barbaricum. 5. Tadeusz Szczurek Proces upieniężniania na Dolnych Łużycach do 1. połowy XIV wieku. 6. Jiří Militký Peněžní oběh v době laténské v českých zemích. 7. Mateusz Bogucki Główne etapy upieniężnienia rynków na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu. 8. Roman Zaoral Reformy měr, vah a mince 1268-1270: indikátor „obchodní revoluce” 13. století v Čechách? 9. Piotr Guzowski Upieniężnienie gospodarki wiejskiej (chłopskiej i szlacheckiej) na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. 10 Jarosław Dutkowski Dukat, uniwersalny pieniądz XVI wieku. 11. Witold Garbaczewski Kiedy moneta staje się dziełem sztuki. Klipa strzelecka Augusta II z przed- stawieniem Herkulesa 12 Agnieszka Murawska „Dukaty lokalne”. Czy stają się pieniądzem? 13 Zbigniew Bartkowiak Kiedy monety przestają być pieniądzem. Kilka uwag o monetach z wykopa- lisk na placu Kolegiackim w Poznaniu. 3 Wstep 5 6 Piotr Jaworski Rola ciętych monet brązowych w systemie monetarnym Cyrenajki w początkach Cesarstwa Rzymskiego na przykładzie znalezisk z ptolemais Udział ciętych monet brązowych w obiegu na terenie Cyrenajki stanowi jedno z najciekawszych zagadnień w dziejach funkcjonowania pieniądza na tym obszarze. Dzięki podjęciu badań archeologicznych w Ptolemais1, mie- ście założonym w 1 poł. III w. p.n.e., bedącym jednym z pięciu miast regionu i stolicą późnoantycznej prowincji Libya Superior2, znana dotychczas gru- pa opublikowanych3 znalezisk reprezentujących proceder dzielenia monet, złożona z ok. 20 egzemplarzy (tabela 1), wzbogacona została o ponad 80 nowych zabytków (tabela 2). Są to przede wszystkim 54 monety pochodzą- ce z wykopalisk oraz 5 znalezisk luźnych z terenu miasta, znajdujących się w zbiorach miejscowego muzeum. W ostatnim czasie udało się ponadto zarejestrować 21 egzemplarzy ciętych monet przywiezionych z Cyrenajki w ostatnich dziesięcioleciach przez pracowników kontraktowych i znajdują- cych się obecnie w zbiorach prywatnych w Polsce. 1 T. Mikocki, Polskie wykopaliska w Ptolemais w Libii [Xenia Posnaniensia 29], Poznań 2006; J. Żelazowski, Ptolemais w Cyrenajace i polskie badania archeologiczne, [w:] Skarb z Ptolemais. Katalog wystawy, Zamek Królewski w Warszawie, 15 grudnia 2008-15 stycznia 2009, red. P. Jaworski, Warszawa 2008, s. 12-24. 2 Monografia Ptolemais: C.H. Kraeling, Ptolemais. City of the Libyan Pentapolis [The University of Chicago, Oriental Institute Publications, XC], Chicago 1962. Patrz także: T. Mikocki, Ptolemais. Archaeological Tourist Guide, Warszawa 2006; D. White, Ptolemais, [w:] The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, red. E.M. Meyers, t. 4, New York-Oxford 1997, s. 355-356. 3 T.V. Buttrey, The Roman coinage of the Cyrenaica, first century BC to first century AD, [w:] Studies in Numismatic Method presented to Philip Grierson, red. C.N.L. Brooke i in., Cambridge 1983, s. 30; idem, The Coins, [w:] Apollonia, The Port of Cyrene. Excavations by the University of Michigan, 1965-1967, red. J. H. Humphrey, Tripoli 1976, s. 346, nr kat. 54, 56; idem, The Coins, [w:] The Extramural Sanctuary of Demeter and Persephone at Cyrene, Libya. Final Reports [University Michigan Monograph, 97], red. D. White, t. VI, Philadelphia 1997, nr kat.: 199 (1/4 didrachmy), 737, 742; R. Reece, The Coins, [w:] Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice) [Supplements to Libya Antiqua 5], t. 1, red. J.A. Lloyd, Tripoli 1977, s. 229-230. 7 Berenike Kyrene Apollonia 1/2 1/4 1/2 1/4 1/2 1/4 helleni- kyrene - - 1 - - - styczne inne 1 1 - - - - Lollius - - - 1 - - Cyrenajka Pupius Rufus 6 - 3 - - - rzymska kleopatra/antoniusz - - 1 - - - Scato - - 2 - 1 - republika asy rzymska 2 - - - 1 - cesarstwo i w. n.e. rzymskie 3 - - - - - Tab.1. Przegląd znalezisk ciętych monet brązowych z Cyrenajki, znanych z literatury. Wykopaliska w Ptolemais prowadzone są w obrębie jednej z insul położonych w centralnej części miasta, w niewielkiej odległości od agory. Zabudowę badanej insuli stanowi zwarta architektura mieszkalna o złożonej strukturze, powstałej wskutek długotrwałego funkcjonowania i wielokrotnie podejmowanych przebudów. Cechą charakterystyczną badanej insuli, szcze- gólnie zaś jej części przylegających do ulic, są warsztaty i sklepy, działające we wtórnie wykorzystanych ruinach domów zniszczonych w trzęsieniach ziemi z 262 lub 365 r. n.e. Struktura znalezisk monetarnych pozyskanych w trakcie wykopalisk w Ptolemais dobrze odzwierciedla zarówno przeszłość badanego obszaru, jak i całego miasta. Łącznie, w latach 2002-2009 pozy- skano ok. 1100 monet4, nie licząc blisko 600 egzemplarzy wchodzących w skład skarbu5 odkrytego w 2006 r. 4 Dwie dominujące grupy wśród znalezisk monetarnych stanowią: mennictwo Cyrena- jki ptolemejskiej (40%) oraz rzymskie (48%, z czego aż 66% obejmują monety IV-V w. n.e.). Zdecydowanie mniej liczebne grupy reprezentują: monety rzymskiej Cyrenajki (8%), bizantyńskie (2%) i obce (2%). Patrz także: P. Jaworski, Ancient coins from the Warsaw University Institute of Archaeology excavations at Ptolemais, Libya (2002-2004), Archeo- logia 56, 2005, s. 77-90; idem, Ancient coins from the Warsaw University excavations at Ptolemais (2001-2005), [w:] Cirene e la Cirenaica nell’antichità [Monografie di Archeologia Libica, 30], red. M. Luni, Roma 2010, s. 213-217; idem, Coins, [w:] T. Mikocki et al., Polish archaeological research in Ptolemais (Cyrenaica) in years 2001-2007, Libya Antiqua, vol. 5, 1998-2008 (2010), s. 102. 5 Na temat skarbu i zagadnień konserwatorskich, m.in.: P. Jaworski, Skarb monet rzym- skich z Ptolemais w Libii, BN 2007, nr 1 (345), s. 19-26; idem, M. Kołyszko, K. Misie- 8 wykopaliska muzeum zb. prywatne łącznie 1/2 1/4 inne 1/2 1/4 inne 1/2 1/4 inne Barka - - - - - 1 - - - 1 kyrene 3 1 1 - - - - 1 2 8 grecka Cyrenajka nieczytelne - - - 1 - - - - - 1 Lollius 1 1 - 1 - - 1 - - 4 Pupius Rufus 7 1 - 1 - - 3 3 - 15 kleopatra/antoniusz 4 - - - - - 2 - - 6 Scato 3 4 - - - - 1 - - 8 palikanus 1 - - - - - - - - 1 tyberiusz 1 1 - - - - - - - 2 Cyrenajka rzymska marek aureliusz - 1 - - - - - - - 1 nieczytelne 1 3 - - - - 3 1 1 9 syrakuzy 1 - - - - - - - - 1 kreta 2 - - - - - - - - 2 greckie mennictwo aleksandria - 1 - - - - 1 - - 2 i w. p.n.e.-i w. n.e. 9 - - - - - 2 - - 11 ii w.-1 poł. iii w. 1 1 - - - - - - - 2 2 poł. iii w. - - 1 - 1 - - - - 2 rzymskie mennictwo iV-V w. 3 - - - - - - - - 3 kyzikos 1 - - - - - - - - 1 mennictwo bizantyńskie łącznie 38 14 2 3 1 1 13 5 3 80 Tab. 2. Nowe znaleziska monet ciętych w Cyrenajce: wykopaliska polskie w Ptolemais (2002-2009), zbiory muzeum w Ptolemais, zbiory prywatne w Polsce. Szczególna wartość znalezisk z Ptolemais polega na możliwości wicz, Skarb z Ptolemais. Rezultaty misji archeologiczno-konserwatorskiej, część I: ibidem, 2008, nr 1 (349), s. 27-38, część II: ibidem, 2008, nr 2 (350), s. 95-102; P. Jaworski, Skarb z Ptolemais, [w:] Skarb z Ptolemais, op. cit., s. 40-50; M. Zawadzki, Skarb z Ptolemais – znalezisko niezwykłe, [w:] Skarb z Ptolemais, ibidem, s. 51-53; M. Kołyszko, Konserwacja skarbu monet rzymskich z Ptolemais, [w:] ibidem, s. 56-64; P. Jaworski, E. Walczak, Kata- log, [w:] ibidem, s. 104-107; idem, A hoard of Roman coins from Ptolemais, [w:] Archeologia a Tolemaide. Giornate di studio in occasione del primo anniversario della morte di Tomasz Mikocki, 27-28 maggio 2008 [Accademia Polacca delle Scienze, Bibliotecae Centro di Studi a Roma. Conferenze 125], red. E. Jastrzębowska, M. Niewójt, Roma 2009, s. 146-156. 9 wejrzenia w strukturę masy monetarnej pozostającej w obiegu na terenie wielkiego, portowego miasta Cyrenajki, podczas gdy w pełni opublikowane zostały dotychczas jedynie monety z wykopalisk amerykańskich w sanktu- arium Demeter i Persefony w Kyrene (specyficzna funkcja tego stanowiska wpłynęła także na zawartość materiału numizmatycznego, w którym okres rzymski jest stosunkowo słabo reprezentowany). Odczuć można niedosyt danych na temat znalezisk z wykopalisk w Apollonii i Tokrze; nic zaś nie wiadomo na temat monet odkrytych na terytoriach wiejskich. O ile zatem w świetle badań nad ekonomiką miast antycznych6 dość bezpiecznie sformuło- wać można tezę o znacznym upieniężnieniu rynków miejskich libijskiej Pen- tapolis, w których koncentrowała się aktywność gospodarcza całego regionu, oraz o dużej skali codziennego użycia monet w transakcjach handlowych, o tyle wszelkie rozważania na temat stopnia monetyzacji terytoriów wiej- skich Cyrenajki, przy jednoczesnym niedostatku innych kategorii
Load more

Recommended publications
  • Namenregister
    Namenregister Personenregister Symbole *** 594 -c- 550 -ch.- 342 C….s. 283 Dra. 390 -e- 6 - E - 117 er.- 476 *F. 638 F*. 215 -g. 107 K*** 343, 625 -k- 655 r. 467 -r.- 37 -rák 575 -t- 12 A A. 40, 356, 501, 574 A… 585 A. B. 151 A. C. R. 560 A., Dr. 331, 357, 410 A. F. 322 A. G-n. 635 A. J. M., d. i. August Joseph von Mitterbacher A. H. 172, 232, 510, 621 A. W. B. 552, 556 A. W. S. 295 Abdul-Medschid (Abd ül-Meschid I.) (1823–1861) 659, 679 Abegg, Julius Friedrich Heinrich (1796–1869) 395 Abeles, Simon 257 Abelle, Carl 465 Abensperg und Traun, Otto Ferdinand Graf von (1677–1748) 305 Achill(es) („böhmischer“), d. i. Břetislav I. (1002/1005–1055) Adalbert (Heiliger), d. i. Vojtěch (Bischof von Prag) (ca. 956–997) Adela (sv. Adéla) (Adelheid von Burgund) (931/932–999) 150 Adelung, Johann Christoph (1732–1806) 16, 21 Aeneas Sylvius, d. i. Enea Silvio Piccolomini (1405–1464) Agnes von Böhmen (Heilige) (sv. Anežka Česká) (1211–1282) 150 1 Aichen, Joannes Nep. ab, d. i. Johann Nepomuk von Aichen (1783–1858) Aichen, Johannes Nepomuk von (1783–1858) 104 Aigner, Michael (1805–1861) 544 Albach, Vinzenz 419 Alberti, Michael (1682–1757) 663 Albin (Dr.) 206, 246, 546 Albrecht (Herzog von Bayern) (?) 210 Albrecht I. (römisch-deutscher König) (1255–1308) 146, 187 Albrecht II. (Habsburský), d. i. Albrecht II. (römisch-deutscher König) (1397–1439) Albrecht II. (römisch-deutscher König) (Herzog von Österreich) (1397–1439) 189, 231, 233 Albrecht III. (Herzog von Bayern) (1401–1460) 190 Albrecht IV.
    [Show full text]
  • Ideological and Territorial Cohesion of the Historical Region of Silesia (C
    Cuius regio? Ideological and Territorial Cohesion of the Historical Region of Silesia (c. 1000-2000) vol. 1 eds Lucyna Harc, Przemysław Wiszewski, Rościsław Żerelik Online access: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/46981 http://www.slasknasz.uni.wroc.pl/publication/46981 http://cuiusregio.uni.wroc.pl/en/publikacje http://cuiusregio.uni.wroc.pl/pl/publikacje The Long Formation of the Region Silesia (c. 1000–1526) ed. Przemysław Wiszewski Wrocław 2013 The book was published with funds of the program Cuius regio. Analiza sił spajających i destrukcyjnych w obrębie regionu określających przynależność osób (grup społecznych) oraz spójność społeczną jako zjawisko historyczne / Cuius regio. An analysis of the cohesive and disruptive forces destining the attachment of (groups of) persons to and the cohesion within regions as a historical phenomenon, decision of the Polish Minister of science and Higher Education No. 832/N-ESF-CORECODE/2010/0. Peer review: Mateusz Goliński Translated by: Katarzyna Hussar Language proofreading: Matthew La Fontaine, Matthew Bastock © Copyright by Authors and Uniwersytet Wrocławski Cover photography: Romuald Kaczmarek Cover design: Marcin Fajfruk Typesetting: Anna Lenartowicz, Tomasz Kalota ISBN 978-83-927132-1-0 (print) ISBN 978-83-927132-2-7 (online) Publishing House eBooki.com.pl ul. Obornicka 37/2 51-113 Wrocław tel.: +48 602 606 508 email: [email protected] WWW: http://www.ebooki.com.pl Table of Contents Przemysław Wiszewski Whose region is it? A few words on a certain research project and Silesian
    [Show full text]
  • Silver and Glass in Trade Contacts Between Bohemia and Venice ������������������������������������������ 149
    FORSCHUNGEN IN LAURIACUM Band 15 FORSCHUNGEN IN LAURIACUM herausgegeben von Gesellschaft für Landeskunde und Denkmalpflege Oberösterreich Museumverein Lauriacum Oberösterreichisches Landesmuseum Museum der Stadt Enns Akten des 5. Österreichischen Numismatikertages Enns, 21.–22. Juni 2012 Herausgegeben von Michael Alram, Hubert Emmerig und Reinhardt Harreither Enns – Linz 2014 Gedruckt mit freundlicher Unterstützung: Münze Österreich AG Historisch-Kulturwissenschaftliche Fakultät der Universität Wien Institut für Numismatik und Geldgeschichte der Universität Wien Kunsthistorisches Museum Wien, Münzkabinett Abteilung Documenta Antiqua, Institut für Kulturgeschichte der Antike, Österreichische Akademie der Wissenschaften Stadtgemeinde Enns Historisch-kulturwissenschaftliche Fakultät Die verwendete Papiersorte ist aus chlorfrei gebleichtem Zellstoff hergestellt, frei von säurebildenden Bestandteilen und alterungsbeständig. Copyright © 2014 by Gesellschaft für Landeskunde und Denkmalpflege Oberösterreich Museumverein Lauriacum Oberösterreichisches Landesmuseum Alle Rechte vorbehalten Satz und Layout: Andrea Sulzgruber Herstellung: Plöchl Druck GmbH, A-4240 Freistadt ISBN 978-3-902299-09-3 Inhaltsverzeichnis Vorwort VII Programm IX Festvortrag Bernward Ziegaus Die Werkzeuge der keltischen Münzmeister – Funde und Forschungen 3 Vorträge Marc Philipp Wahl Das System der Deinomeniden: Motivwanderungen auf westgriechischen Münzen im 5 Jahrhundert v chr 33 Lucijana Šešelj – Mato Ilkić Money circulation in Liburnia in the pre-imperial period: preliminary
    [Show full text]
  • Das Wiener Konzil Von 1267, Der Kardinallegat Guido Und Die Politik Ottokars Ii
    ©Verein für Landeskunde von Niederösterreich;download http://www.noe.gv.at/noe/LandeskundlicheForschung/Verein_Landeskunde.html DAS WIENER KONZIL VON 1267, DER KARDINALLEGAT GUIDO UND DIE POLITIK OTTOKARS II. PREMYSL Von Peter Johanek Der kaiserliche Hofhistoriograph und Späthumanist Wolfgang Lazius hat im Jahre 1546 mit seiner „Vienna Austriae“ die erste, wenn auch nach dem Urteil Alphons Lhotskys recht konfuse Geschichte der Stadt Wien vorgelegt, von der noch Jahrhunderte zehren sollten1). Er war auch der erste, der sich mit der Synode befaßte 2), die der Kardinalpresbyter Guido von S. Lorenzo in Lucina im Zuge seiner Legationstätigkeit im Reich und in den nordischen Ländern vom 10.— 12. Mai 1267 zu Wien abhielt. Lazius, dem es um das Lob der Haupt- und Residenzstadt ging, sah in diesem Ereignis die Rolle Wiens als Kathedralstadt präfiguriert, betrachtete es als Etappe auf dem langen Weg, der bekanntlich erst gegen Ende des 15. Jahrhunderts in eine Bistumsgründung einmündete. In eine Gründung zudem, die keineswegs das immer wieder erstrebte Landesbistum — und damit die kirchliche Unabhängigkeit des Herzogtums Österreich von Passau — verwirklichte, sondern ein Zwerggebilde schuf, dessen Sprengel nur wenig mehr als das Stadtgebiet in sich schloß 3). Eine endgültige Neugliederung, die über das zuzeiten Lazens Erreichte weit hinausging, brachte dann erst die Zeit Kaiser Josephs II., als in den Jahren 1784/85 die Grundlagen für die heutigen kirch­ lichen Verhältnisse geschaffen wurden 4). In dieser Geschichte der Bemühungen um ein österreichisches Landesbistum hat die historische Forschung bis in die jüngste Zeit hinein dem „Wiener Konzil“ — und diese Kurzbezeichnung soll hier beibehalten werden — immer wieder einen Platz zuzuweisen gesucht 5).
    [Show full text]