Zespół autorski:

Kierownik zespołu mgr in Ŝ. Leszek Jurys* upr. geol. VIII-0085 mgr Jerzy Frydel* mgr Dorota Kaulbarsz* mgr in Ŝ. Anna Małka* mgr Urszula P ączek* mgr Tomasz Szarafin* mgr Tomasz Wo źniak* upr. geol. VIII-0157 mgr Leszek Zaleszkiewicz* upr. geol. VIII-0124

Współpraca: dr Piotr Przezdziecki* mgr Marta Neuman*

Analizy laboratoryjne: Władysława Rude ńska* Włodzimierz Wolski**

Główny koordynator SOPO: Dariusz Grabowski** Główny koordynator MOTZ: Dariusz Grabowski** Koordynator regionalny: Jacek Rubinkiewicz**

* Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Oddział Geologii Morza, ul. Ko ścierska 5, 80-328 Gda ńsk ** Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy w Warszawie, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

SPIS TRE ŚCI

1. WST ĘP...... 2 1.1. Cel opracowania...... 2 1.2. Poło Ŝenie obszaru bada ń ...... 3 2. BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 4 3. CHARAKTERYSTYKA OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI...... 8 3.1. Przegl ąd dotychczasowych bada ń...... 8 3.2. Wyniki prac w ramach Projektu SOPO...... 10 4. MONITORING ...... 14 5. OCENA POTENCJALNEGO ROZWOJU RUCHÓW MASOWYCH...... 15 6. WNIOSKI...... 17 7. SPIS LITERATURY...... 20

SPIS RYSUNKÓW I TABEL

Fig. 1. Główne jednostki geomorfologiczne na terenie miasta Gda ńsk...... 6 Fig. 2. Powierzchnia osuwisk w Gda ńsku [ha]...... 11 Fig. 3. Wyst ępowanie osuwisk w Gda ńsku na tle ekspozycji stoków...... 11 Fig. 4. Udział % osuwisk o ró Ŝnym stopniu aktywno ści w Gda ńsku ...... 13 Fig. 5. Poło Ŝenie miasta Gda ńsk na tle arkuszy mapy topograficznej w skali 1:10 000 w układzie 92 ...... 22 Tab.1. Zestawienie osuwisk na terenie miasta Gda ńsk…………...…………………..……….27 Tab.2. Zestawienie terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi na terenie miasta Gda ńsk...... 31

1 1. WST ĘP

Niniejsze opracowanie zostało wykonane w ramach umowy z dnia 14.01.2011r. zawartej pomi ędzy Gmin ą Miasta Gda ńsk z siedzib ą w Gda ńsku przy ul. Nowe Ogrody 8/12, a Pa ństwowym Instytutem Geologicznym – Pa ństwowym Instytutem Badawczym, Oddziałem Geologii Morza z siedzib ą w Gda ńsku przy ul. Ko ścierskiej 5. Wykonano rejestr osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi dla wskazanej cz ęś ci miasta Gda ńska (powiatu Miasto Gda ńsk), na który składaj ą si ę: Mapa osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi (w skrócie MOTZ) w skali 1:10 000 na podkładach topograficznych w układzie „1992” wraz z obja śnieniami, MOTZ w skali 1:1000 na podkładzie geodezyjnym w układzie lokalnym „Gda ńsk 70” (w wersji elektronicznej) oraz wypełnione karty rejestracyjne osuwisk (KRO) i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi (KRTZ). Dane wprowadzone zostały do bazy danych Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO, a dodatkowo dla zleceniodawcy zasób danych pozyskano w formacie .dbf dla MS Access 2007. Prac ę wykonano zgodnie z warunkami zamówienia, m.in. z instrukcj ą opracowania MOTZ (Grabowski i in., 2008) oraz programem do opracowania MOTZ (Pikies i in., 2009), zaakceptowanym przez Zespół Koordynacyjny w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym. Prace terenowe przeprowadzono na obszarze około 125 km 2, wytypowanym podczas prac projektowych (Pikies i in., 2009) i uzgodnionym w umowie.

1.1. Cel opracowania

Głównym celem opracowania było rozpoznanie i udokumentowanie osuwisk oraz terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi na obszarze miasta Gdańsk (powiatu Miasto Gda ńsk), wraz z charakterystyk ą geomorfologiczn ą i geologiczn ą osuwisk, ustaleniem przyczyn ich powstania, ocen ą stopnia aktywno ści oraz mo Ŝliwo ści ich dalszego rozwoju. Konieczno ść rozpoznania i wskazania obszarów zagro Ŝonych osuwaniem si ę mas ziemnych wynika z Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003, Nr 80, poz. 717) oraz Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity Dz. U. 2004, Nr 121, poz. 1266). W Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001, Nr 62, poz. 627, z pó źniejszymi zmianami) wskazano starostów jako odpowiedzialnych za prowadzenie tzw. rejestru terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których wyst ępuj ą

2 te ruchy (art. 101a). Sposób ustalania terenów zagro Ŝonych oraz metody, zakres i cz ęstotliwo ść prowadzenia obserwacji na tych terenach, a tak Ŝe, sposób prowadzenia, form ę i układ rejestru okre śla stosowne Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotycz ących ruchów masowych ziemi. Opracowanie MOTZ pozwoli lokalnym władzom w sposób bardziej świadomy podejmowa ć skuteczne decyzje zwi ązane z zagro Ŝeniami osuwiskowymi oraz przeciwdziałać ich negatywnym skutkom. Dostarczy tak Ŝe administracji lokalnej danych, niezb ędnych do skutecznego zarz ądzania ryzykiem oraz sporz ądzenia planu zagospodarowania przestrzennego poprzez rezygnacj ę z zabudowy lub jej znaczne ograniczenie w obszarze czynnych osuwisk.

1.2. Poło Ŝenie obszaru bada ń

Miasto Gda ńsk jest stolic ą województwa pomorskiego, razem z miastami: i tworzy tzw. Aglomeracj ę Trójmiejsk ą (Trójmiasto). Poło Ŝone jest w zachodniej cz ęś ci Zatoki Gda ńskiej, przy uj ściu Martwej Wisły i Wisły Śmiałej do Morza Bałtyckiego. Powierzchnia Gda ńska wynosi około 262 km 2, a liczba ludno ści to 456 967 mieszka ńców (źródło: Wojewódzki Urz ąd Statystyczny w Gda ńsku, wg stanu na 31.12.2010). Teren miasta podzielony jest na 34 dzielnice (wg stanu na 12.01.2011). Warunki przyrodnicze miasta s ą bardzo zró Ŝnicowane. Poło Ŝone jest ono w granicach czterech jednostek fizyczno – geograficznych wg podziału J. Kondrackiego (2002). Wschodnia cz ęść miasta (m.in. zdecydowana cz ęść dzielnicy Orunia – Św. Wojciech – Lipce oraz Śródmie ście, Rudniki, ) znajduje si ę w obr ębie śuław Wi ślanych (313.54), które s ą nisko poło Ŝon ą równin ą akumulacyjn ą delty Wisły. Północna i północno-wschodnia cz ęść miasta (dzielnice: , Letnica, Stogi z Przeróbk ą, Krakowiec – Górki Zachodnie i Wyspa Sobieszewska) nale Ŝą do Mierzei Wi ślanej (313.53). Jest to ko ńcowa cz ęść długiej mierzei, nadbudowanej wydmami ró Ŝnej generacji. W cz ęś ci zachodniej mierzeja łączy si ę z deltą Wisły. Stosunkowo mniejsza cz ęść Gda ńska w rejonie północno- zachodnim poło Ŝona jest w obr ębie Pobrze Ŝa Kaszubskiego (315.51), w granicach tzw. Tarasu Sopocko – Wrzeszcza ńskiego, obejmuj ącego m.in. dzielnice: śabianka – Wejhera – – Tysi ąclecia, , oraz ni Ŝej poło Ŝone (wschodnie) cz ęś ci dzielnic: i . Natomiast cała zachodnia cz ęść Gda ńska jest poło Ŝona w granicach najbardziej zró Ŝnicowanej morfogenetycznie jednostki – w peryferyjnej cz ęś ci Pojezierza Kaszubskiego

3 (315.51). To wła śnie ten obszar został poddany badaniom w ramach niniejszego opracowania. Pojezierze Kaszubskie to zró Ŝnicowana morfologicznie wysoczyzna polodowcowa, opadaj ącą w kierunku śuław stromym stokiem, którego wysoko ść miejscami dochodzi do 100 m. U schyłku plejstocenu i w starszym holocenie strefa kraw ędziowa wysoczyzny uległa silnemu erozyjnemu rozci ęciu, czego wynikiem było powstanie szeregu dolin rzecznych, o przebiegu zbli Ŝonym do równole Ŝnikowego. Dolinki te wyst ępuj ą m.in. w zachodnich cz ęś ciach dzielnic: Oliwa i VII Dwór (Dolina Rado ści, któr ą płynie Potok Oliwski, Dolina Ewy, Źródlana Dolina, Dolina Samborowo) w dzielnicach: Brętowo, Wrzeszcz Górny, , Siedlce, Śródmie ście (dolina ul. Słowackiego i ul. Potokowej – dolina rzeczki Strzy Ŝy, Ja śkowa Dolina, dolina ul. Jana Sobieskiego i ul. Franciszka Schuberta – dolina Potoku Królewskiego, dolina ul. Kartuskiej) oraz w dzielnicach Uje ścisko – Łostowice, Chełm, Orunia – Św. Wojciech – Lipce (doliny rozcinaj ące wysoczyzn ę lodowcow ą od strony wschodniej). Wszystkie wymienione doliny posiadaj ą szereg dolin bocznych (drugorz ędnych), tworz ących zło Ŝony system dolinny w ich górnych, przykraw ędziowych cz ęś ciach. Obok opisanej sieci rozci ęć erozyjnych, na wysoczy źnie polodowcowej wyst ępuj ą równie Ŝ gł ębokie doliny o zało Ŝeniach rynnowych. Jedna taka dolina wyst ępuje w dzielnicy . W osi doliny poło Ŝone jest Jezioro Wysockie, którego wschodni brzeg le Ŝy w administracyjnych granicach Gda ńska. Generalnie deniwelacje terenu w obr ębie miasta Gda ńska dochodz ą do około 180 m n.p.m. Deniwelacje w obr ębie jednego stoku (lokalne) są znacznie mniejsze, ale i one w kilku miejscach przekraczaj ą 50 m. Deniwelacje lokalne rz ędu 30 – 40 m wyst ępuj ą powszechnie. Wi ąŜ e si ę to z wyst ępowaniem stoków o du Ŝym nachyleniu, maksymalnie powy Ŝej 30 stopni (Grabowski /red./ i in., 2007).

2. BUDOWA GEOLOGICZNA

Gda ńsk poło Ŝony jest w obr ębie syneklizy perybałtyckiej (Znosko, 1998). Najstarszymi osadami, jakie udało si ę nawierci ć w rejonie Trójmiasta s ą wyst ępuj ące na gł ęboko ści około 160 m utwory permu facji cechszty ńskiej, reprezentowane przez anhydryt drobnokrystaliczny (Płochniewski, 1973). Wy Ŝej zalegaj ą osady mezozoiku (triasu, jury i kredy) oraz kenozoiku. Pełniejszy, syntetyczny obraz gł ębszej budowy geologicznej został przedstawiony w wielu wcze śniejszych opracowaniach (m.in. Frankowski i Zachowicz, 2007). Maj ąc na uwadze wyst ępowania ruchów masowych najistotniejsze s ą dane dotycz ące

4 osadów przypowierzchniowych, dlatego w dalszej cz ęś ci szerzej zostan ą omówione osady czwartorz ędu oraz osady jego bezpo średniego podło Ŝa. Budowa geologiczna miasta Gda ńsk została przedstawiona na pi ęciu arkuszach Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1: 50 000 (SmgP): Gda ńsk (Mojski, 1979), Pruszcz Gda ński (Mojski, 1981), Sobieszewo i Drewnica (Mojski, 1987), Dzier Ŝą rzno (Petelski i Staszek, 2001) oraz śukowo (Pikies, 2001). Dla arkusza SmgP Gda ńsk i Pruszcz Gda ński nie wykonywano wierce ń kartograficznych, tak wi ęc przedstawione w nich rozpoziomowanie litostratygraficzne osadów czwartorz ędowych nale Ŝy uzna ć za hipotetyczne. Obecnie trwaj ą uzupełniaj ące prace geologiczne maj ące na celu uszczegółowienie budowy geologicznej w oparciu o najnowsze dane. W granicach miasta wyró Ŝni ć mo Ŝna cztery główne jednostki geomorfologiczne o charakterystycznej budowie geologicznej, odpowiadające opisanym w poprzednim rozdziale regionom fizycznogeograficznym (Fig. 1). Dla celów opracowania najwa Ŝniejszy jest obszar wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego z uwzgl ędnieniem jej strefy kraw ędziowej. Na terenie Gda ńska w bezpo średnim podło Ŝu osadów czwartorz ędowych wyst ępuj ą osady oligocenu i miocenu o ł ącznej mi ąŜ szo ści do kilkudziesi ęciu metrów. Dobrze zachowane s ą morskie osady oligoce ńskie, reprezentowane przez dwa poziomy piasków kwarcowo-glaukonitowych, w górnym poziomie czasami ze Ŝwirem, przewarstwionych iłami i mułkami piaszczystymi z łyszczykami i glaukonitem oraz konkrecjami fosforytowymi. Osady mioce ńskie to jeziorne osady słodkowodne – iły, mułki, piaski kwarcowe, w ęgiel brunatny, miejscami Ŝwiry. Osady te s ą powszechne w obszarze Trójmiasta. Brak ich jedynie w cz ęś ci wschodniej miasta Gda ńska, w obszarze śuław, gdzie zostały zniszczone przez wczesnoplejstoce ńskie procesy erozji i egzaracji. W rejonie Trójmiasta charakterystyczne są silne deniwelacje stropu osadów przedplejstocenskich, który szczególnie w południowej cz ęś ci Gda ńska zdecydowanie obni Ŝa si ę ku południowi, natomiast od Jasienia ku północy wykazuje stał ą tendencj ę wznosz ącą. Szczególnie w rejonie Renuszewa osady przedplejstocenskie wyst ępuj ą blisko powierzchni terenu.

5

Fig. 1. Główne jednostki geomorfologiczne na terenie miasta Gda ńsk

6 Utwory czwartorz ędowe pokrywaj ą cały obszar Trójmiasta. Cechuje je zró Ŝnicowanie litologiczne i genetyczne. Pokrywa tych osadów ma ró Ŝną mi ąŜ szo ść . W obszarze wysoczyznowym przekracza ona 100 m., a pomi ędzy Kokoszkami i Owczarni ą dochodzi nawet do 130 m (Pikies, 1997). Na pozostałym obszarze takie mi ąŜ szo ści wyst ępuj ą tylko w miejscach bardzo gł ębokiego zalegania powierzchni podczwartorz ędowej to jest w obszarze śuław i w okolicy . W obszarze wysoczyzny polodowcowej bezpo średnio na osadach podło Ŝa zalegaj ą plejstoce ńskie osady morenowe i wodnolodowcowe. S ą to piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe oraz gliny zwałowe, bardzo cz ęsto zaburzone glacitektonicznie. Lokalnie wyst ępuj ą osady zastoiskowe. Wychodnie takich osadów znane s ą m.in. z okolic Matarni, Gda ńska-Bysewa, Rębiechowa i Osowej, gdzie ich mi ąŜ szo ść dochodzi do 10 m. Ogóln ą cech ą profilu osadów plejstocenu buduj ących wysoczyzn ę polodowcow ą jest jego rozbudowa w kierunku południowym. Wzrasta ilo ść poziomów morenowych, natomiast mi ąŜ szo ść serii wodnolodowcowych - mi ędzymorenowych wyra źnie maleje. W cz ęś ci północnej profil plejstocenu jest wyra źnie zubo Ŝony, du Ŝą mi ąŜ szo ść i rozprzestrzenienie uzyskuj ą piaski wodnolodowcowe, które tylko lokalnie przykrywaj ą gliny stadiału górnego zlodowacenia Wisły. Stropowa cz ęść wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego jest zbudowana z tzw. górnego, najmłodszego poziomu glin zwałowych. W cz ęś ci południowej Gda ńska gliny tego poziomu odsłaniaj ą si ę równie Ŝ na stokach wysoczyzny (rejon Oruni i Chełma). W częś ci środkowej i północnej miasta (Wrzeszcz i Oliwa) coraz wi ększy udział w budowie strefy kraw ędziowej i stoku wysoczyzny maj ą piaski starszego poziomu wodnolodowcowego, pod ścielaj ącego górne gliny zwałowe. W tych rejonach, gliny zwałowe wyst ępuj ą cz ęsto w małych, izolowanych płatach, w cz ęś ciach szczytowych pagórków. MiąŜ szo ść najmłodszego poziomu glin dochodzi do 10 m (Mojski, 1979), na ogół jest ona mniejsza i średnio wynosi około 3,5m. W obr ębie tego górnego poziomu morenowego widoczne s ą liczne porwaki osadów trzeciorz ędowych, np. na południe od Suchanina i Piecków-Migowa. S ą to na ogół białe piaski i Ŝwiry kwarcowe oraz iły i mułki brunatne, nieco w ęgliste. Utwory te wymieszane s ą z grubym Ŝwirem, brukiem i z głazami skandynawskimi. Porwaki te maj ą kształt płaskich soczewek o długo ści do 35 m. W innych miejscach materiał podło Ŝa stanowi tylko domieszk ę w obr ębie poziomu morenowego. Gliny tego poziomu morenowego zostały zaliczone do stadiału górnego zlodowacenia Wisły (por. Pikies i in., 2009). Dla wyst ępowania ruchów masowych ziemi w rejonie Gda ńska istotn ą jest geneza kraw ędzi wysoczyzny morenowej góruj ącej nad miastem. Kraw ędź ta powstawała podczas

7 glacjacji i deglacjacji kilku l ądolodów, prawdopodobnie ju Ŝ w zlodowaceniach środkowopolskich. Dominuj ącym procesem była niew ątpliwie erozja wodna i lodowcowa, ale tak Ŝe akumulacja i glacitektoniczne spi ętrzanie osadów. Najwi ększe doliny przecinaj ące kraw ędź wysoczyzny były pocz ątkowo rynnami subglacjalnymi, pó źniej silnie przemodelowanymi erozyjnie. Efektem takiej genezy jest bardzo skomplikowana budowa geologiczna, a w tym obecno ść glacitektoniki sprzyjaj ącej powstawaniu osuwisk. Ma to miejsce szczególnie w południowej cz ęś ci kartowanego obszaru, gdzie w kraw ędzi wyst ępuj ą osady zastoiskowe o du Ŝej mi ąŜ szo ści, prawdopodobnie glacitektonicznie spi ętrzone (Mojski, 1979). Strefa kraw ędziowa wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego jest stref ą drena Ŝu pierwszego poziomu wód gruntowych. Dodatkowo na znacznym obszarze wysoczyzny poziom ten charakteryzuj ą zró Ŝnicowane warunki wyst ępowania i wła ściwo ści warstw wodono śnych (Szelewicka i in, 2006; Kordalski, 2006). Cechy te te dodatkowo predysponuj ą dany obszar do wyst ępowania ruchów masowych. Osady holoce ńskie na obszarze miasta Gda ńsk wyst ępuj ą w ró Ŝnych facjach. W cz ęś ci północnej s ą to osady morskie, deltowo-morskie, rzeczne, jeziorne, eoliczne i deluwialne. Piaski i Ŝwiry rzeczne, humusowe pokrywaj ą dna wi ększych dolin rozcinaj ących wysoczyzn ę. Obszar równiny deltowej Wisły buduj ą piaski rzeczne facji korytowej i powodziowej oraz mułki, miejscami iły, mady iły torfiaste i torfy. W strefie brzegu wyst ępuj ą piaski morskie i eoliczne buduj ące mierzej ę od Sopotu do wschodnich granic Gda ńska.

3. CHARAKTERYSTYKA OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI

3.1. Przegl ąd dotychczasowych bada ń

Prace geologiczne o ró Ŝnym charakterze były prowadzone na terenie Gda ńska ju Ŝ od pocz ątku XX wieku. Pocz ątkowo były to prace kartograficzne zwi ązane z mapami geologiczno-glebowymi, wykonywanymi przez Prusk ą Słu Ŝbę Geologiczn ą, a tak Ŝe prace hydrogeologiczne, zwi ązane z wykonywaniem studni gł ębinowych. Nast ępnie powstało szereg kartograficznych opracowa ń seryjnych, zwi ązanych z realizacj ą Szczegółowej mapy geologicznej Polski (Mojski, 1979, 1981, 1987), Mapy hydrogeologicznej Polski (Uścinowicz, 1998) oraz Mapy geo środowiskowej Polski (Gawlikowska i in., 2007a, b).

8 Z bada ń dotycz ących bezpo średnio problematyki ruchów masowych nale Ŝy wymieni ć rejestracj ę osuwisk na obszarze całego kraju, w tym równie Ŝ w rejonie Gda ńska, któr ą w latach 1968-1970 kierował Instytut Geologiczny (Kühn i Miłoszewska, 1971). Rejestracja osuwisk w województwie gda ńskim przeprowadzona została przez pracowników byłego Zakładu Nauk o Ziemi Politechniki Gda ńskiej: L. Bohdziewicza, W. Subotowicza i F.B. Pieczk ę. Opracowany wówczas katalog zawierał w skrótowej formie cały materiał rejestracyjny dla województwa (w ówczesnych granicach), przedstawiony w postaci tabelarycznej, mapy wyst ępowania osuwisk w skali 1:100 000 oraz krótkiego komentarza tekstowego. Na terenie ówczesnego powiatu gda ńskiego wyznaczonych zostało pi ęć osuwisk. Sporz ądzenie katalogu miało w zamiarze stanowi ć baz ę wyj ściow ą dla dalszych obserwacji, aktualizowanych w miar ę napływu nowych informacji, gdy Ŝ wi ększo ść wyznaczonych rejonów osuwiskowych wykazywała tendencje rozwojowe. Autorzy zwracali uwag ę tak Ŝe na szacunkowy charakter niektórych danych, takich jak zasi ęg gł ęboko ściowy osuwiska i kubatura koluwiów (Kühn, Miłoszewska, 1971). W lipcu 2001 roku, po ulewnych opadach deszczu, na zlecenie władz miasta przeprowadzona została ocena stopnia zagro Ŝenia skarp na terenie Gda ńska (Bolt, 2011), nast ępstwem czego było m.in. przeprowadzenie prac umacniaj ących w wybranych obszarach. W 2004 r. pracownicy wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, w ramach projektu „Rejestracja i inwentaryzacji naturalnych zagro Ŝeń geologicznych na terenie całego kraju (ze szczególnym uwzgl ędnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych)”, rozpoznali na terenie Gda ńska 13 osuwisk, z czego wi ększo ść opisano jako „mało aktywne’, tj. wykazuj ące zmiany w cyklu wieloletnim. Karty osuwisk umieszczono na portalu internetowym http://www.geozagrozenia.agh.edu.pl . W 2007 r. opracowany został Atlas geologiczno – in Ŝynierski aglomeracji Trójmiejskiej: Gda ńsk – Sopot – Gdynia w skali 1:10 000 (Frankowski, Zachowicz, 2007), gdzie obok szeregu map tematycznych wykonano m.in. map ę terenów podatnych na wyst ąpienia ruchów masowych oraz powodzi. Tereny zagro Ŝone ruchami masowymi zostały wyznaczone m.in. w oparciu o kryterium nachylenia terenu. W ostatnim czasie powstała Mapa obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych ziemi w Gda ńsku w skali 1:50 000 (Grabowski /red./ i in., 2007) wraz ze zwi ęzłym tekstem omawiaj ącym warunki i skal ę wyst ępowania osuwisk i innych ruchów masowych ziemi na terenie miasta Gda ńska oraz propozycjami działa ń ochronnych. Obszary okre ślone jako predysponowane do powstawania osuwisk to obszary usytuowane w

9 peryferyjnej cz ęś ci wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego oraz niewielki obszar znajduj ący si ę w dzielnicy Osowa, tu Ŝ przy zachodniej granicy miasta, nad jeziorem Osowskim.

3.2. Wyniki prac w ramach Projektu SOPO

Terenowe prace kartograficzne przeprowadzono w granicach miasta Gda ńska, na wcze śniej wytypowanym obszarze o powierzchni około 125 km 2, poło Ŝonym na wysoczy źnie polodowcowej. Badany obszar obejmował zarówno tereny zamieszkałe jak i kompleksy le śne Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i Otomi ńskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W strefie kraw ędziowej wysoczyzny wysoko ść wzgl ędna stoków przekracza miejscami 50 m, a deniwelacje lokalne rz ędu 30 – 40 m wyst ępuj ą powszechnie. Stoki wysoczyzny maj ą nachylenie od kilku do ponad 30°. Na terenie miasta Gda ńsk zlokalizowano 96 osuwisk i 169 terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi. Bior ąc pod uwag ę powierzchni ę badanego obszaru daje to wska źnik około 0,7 osuwiska i 1,3 terenu zagro Ŝonego ruchami masowymi na 1 km 2. Najwi ęcej, bo niemal 1/3 wszystkich osuwisk, wyst ępuje w strefie kraw ędziowej wysoczyzny polodowcowej w południowej cz ęś ci Gda ńska, w dzielnicach: Orunia – Św. Wojciech – Lipce i Chełm. Podobna ilo ściowo grupa osuwisk wyst ępuje na obszarze kompleksu le śnego Lasów Oliwskich na terenach dzielnic: Oliwa, VII Dwór, Br ętowo, Jasie ń, Osowa. Poza tym stwierdzono obecno ść skupisk osuwisk i pojedynczych form w dzielnicach: Siedlce (w rejonie Emaus, na N stokach Wzgórza Mickiewicza; na SW od skrzy Ŝowania ulic Kartuskiej i Łostowickiej; w rejonie ul. Goszczy ńskiego i Zakopia ńskiej oraz ul. Malczewskiego i Bystrzyckiej), Śródmie ście (rejon Biskupiej Górki od strony wschodniej), Wrzeszcz Górny (rejon stoków miedzy ul. Ogrodow ą i ul. Srebrniki; rejon ul. Na Wzgórzu), Piecki – Migowo (rejon ul. Kruczkowskiego; rejon ul. Ja śkowa Dolina), Uje ścisko-Łostowice (m.in. rejon Zaborni; rejon Kowali), Chełm (m.in. rejon ul. Zakoniczy ńskiej; rejon ul. Brygady Szczerbca), Jasie ń (rejon Szadółek na E od ul. Jabłoniowej), (mi ędzy osiedlem Kalina i lini ą kolejow ą) oraz Osowa (nad J. Wysockim). Są to obszary nale Ŝą ce do zlewni Kanału Raduni, Potoku Strzy Ŝa, Potoków: Oliwskiego, Prochowego i Rymarzewskiego, Potoku Siedlickiego oraz do zlewni Jeziora Wysockiego. List ę osuwisk wraz z numerami ID bazy SOPO, numerami roboczymi oraz lokalizacj ą przedstawiono w tabeli nr 1. Długo ści i szeroko ści osuwisk s ą bardzo zró Ŝnicowane, od kilku do ponad 300 metrów. Powierzchniowo s ą to osuwiska niewielkie, nie przekraczaj ące 2 ha, najcz ęś ciej

10 mieszcz ące si ę w przedziale 0,05 – 0,5 ha (około 70% wyznaczonych osuwisk; por. Fig.2). Osuwiska o powierzchni mniejszej ni Ŝ 0,05 ha zaznaczano na MOTZ wówczas, gdy miały lub realnie mogły mie ć negatywny wpływ na infrastruktur ę.

< 0,05 ha 0,05 - 0,5 ha 0,5 - 1,0 ha > 1 ha

Fig. 2. Powierzchnia osuwisk w Gda ńsku [ha]

Osuwiska wyst ępuj ą najcz ęś ciej na stokach o ekspozycji północnej, w mniejszym stopniu wschodniej i południowej (fig. 3). Średnie nachylenie tych stoków mie ści si ę z reguły w przedziale 6 – 20°.

N 30

NW NE 20

10

W 0 E

SW SE

S

Fig. 3. Wyst ępowanie osuwisk w Gda ńsku na tle ekspozycji stoków

Większo ść osuwisk znajduje si ę na terenach niezabudowanych, poro śni ętych lasami, zaro ślami lub na nieu Ŝytkach. Jednocze śnie około 1/3 wyznaczonych osuwisk stwarza zagro Ŝenie dla zabudowy i infrastruktury komunikacyjnej lub przesyłowej. Szczegółow ą

11 charakterystyk ę osuwisk i terenów zagro Ŝonych przedstawiono w kartach rejestracyjnych, które znajduj ą si ę w bazie danych SOPO. Budowa geologiczna jest wa Ŝnym, ale nie decyduj ącym czynnikiem warunkuj ącym wyst ępowanie osuwisk na obszarze miasta. Charakterystyczne dla młodo- glacjalnej rze źby wysokie i strome stoki wysoczyzny polodowcowej, porozcinane sieci ą dolin erozyjnych, zbudowane są głównie z osadów lodowcowych i wodnolodowcowych. W osadach tych powszechnie wyst ępuj ą zaburzenia glacitektoniczne, obejmujące miejscami le Ŝą ce gł ębiej utwory miocenu. Cz ęste jest wyst ępowanie glin i mułków przewarstwionych piaskami, a wi ęc współwyst ępowanie osadów sypkich i spoistych, stanowi ących w sprzyjaj ących warunkach płaszczyzny po ślizgu. Ponadto strefa kraw ędziowa wysoczyzny jest stref ą drena Ŝu dla pierwszego poziomu wód gruntowych. Te naturalne cechy terenu czyni ą go jedynie predysponowanym do wyst ąpienia ruchów masowych. Wi ększo ść stoków jest ustabilizowana i dopiero naruszenie tej równowagi przez człowieka lub przez czynniki naturalne mo Ŝe uaktywni ć osuwiska oraz inne procesy stokowe. Obecnie najbardziej gro źną wydaje si ę by ć niewła ściwa gospodarka wodami opadowymi. Osuwiska wyst ępuj ące w Gda ńsku s ą osuwiskami gruntowymi (rozwini ętymi w skałach nieskonsolidowanych, gdzie dominuj ą utwory drobnoziarniste). Pojedyncze osuwiska zostały opisane jako „mieszane”, gdy Ŝ rozwin ęły si ę na ró Ŝnych rodzajach podło Ŝa, obejmuj ących m.in. nasypy budowlane (np. osuwiska o nr ID 28047 i 28049 w dzielnicy Chełm). Według klasyfikacji ze wzgl ędu na kierunek przemieszczania materiału skalnego w stosunku do poło Ŝenia warstw w podło Ŝu osuwiska są to formy asekwentne (powstałe ze ści ęcia w jednorodnych i niezaburzonych utworach) lub zło Ŝone. Dominuj ącym typem ruchu w osuwiskach jest zsuw, w kilkunastu przypadkach opisano ruch zło Ŝony – zmienny, spełzywanie lub spływanie. Szacowane średnie mi ąŜ szo ści koluwium wynosz ą od 1 do 30 m, najcz ęś ciej jednak mieszcz ą si ę w przedziale 3 – 10 m (najwi ększe mi ąŜ szo ści koluwium stwierdzono w pojedynczych osuwiskach na terenach le śnych w rejonie ul. Polanki – Dwór II – Oliwa, w rejonie Nied źwiednika – Br ętowo oraz Źródlanej Doliny – VII Dwór). Osuwiska płytkie, których mi ąŜ szo ść koluwium nie przekracza 5 m stanowi ą około 30% wszystkich osuwisk. Osuwiska aktywne lub cz ęś ciowo aktywne stanowi ą a Ŝ 70% wszystkich osuwisk wyznaczonych na terenie Gda ńska (Fig. 4). Najliczniejsz ą grup ę (50% wszystkich osuwisk) stanowi ą osuwiska, w obr ębie których objawy aktywno ści wyst ępowały w nieregularnych odst ępach czasu w ci ągu ostatnich 50 lat (O, O/A). Osuwiska będące w ci ągłym ruchu oraz te których objawy aktywno ści wyst ępowały w trakcie prowadzenia

12 rejestracji albo w ci ągu co najmniej ostatnich 5 lat (A) stanowi ą zaledwie 5% wszystkich osuwisk. Osuwiska nieaktywne, w obr ębie których nie obserwowano i nie udokumentowano objawów aktywno ści w ci ągu co najmniej ostatnich 50 lat (N) stanowi ą około 30 % wszystkich osuwisk. Osuwiska mieszane, na których wyst ępuj ą zarówno strefy nieaktywne jak i aktywne (A/N, A/O/N), O/N) stanowi ą 16 % wszystkich osuwisk w granicach Gda ńska.

5% 1% 4% 2% 30%

10% 48%

A A/O A/N A/O/N O O/N N

Fig. 4. Udział % osuwisk o ró Ŝnym stopniu aktywno ści w Gda ńsku

Główne przyczyny powstania osuwisk na terenie miasta Gda ńska to przyczyny naturalne, najcz ęś ciej zwi ązane z infiltracj ą wód opadowych i roztopowych lub erozyjnym podci ęciem zbocza. Budowa geologiczna jest elementem, który predysponuje pewne rejony do wyst ępowania ruchów masowych, ale na badanym obszarze nie jest to czynnik decyduj ący. W około 20 przypadkach stwierdzono i Ŝ bezpo średni ą przyczyn ą powstania lub jedn ą z przyczyn rozwoju osuwiska była działalno ść człowieka, najcz ęś ciej podci ęcie i/lub zestromienie skarpy, a tak Ŝe obci ąŜ enie budynkiem czy nieodpowiednia gospodarka wodno-ściekowa. Wyst ąpienie ruchów masowych i ich aktywizacja jest w du Ŝej mierze korelowana z warunkami meteorologiczno-hydrologicznymi, zwi ązanymi z gwałtownymi, cz ęsto katastrofalnymi opadami deszczu. W Gda ńsku takie opady wyst ąpiły mi ędzy innymi w 2001 roku i w tym te Ŝ czasie zanotowano nasilenie ruchów masowych, co potwierdził wywiad środowiskowy. Tereny zagro Ŝ one ruchami masowymi ziemi zostały wyznaczone w oparciu o kryteria geomorfologiczne, geologiczne, hydrogeologiczne i hydrograficzne oraz

13 antropogeniczne. W śród kryteriów geomorfologicznych najcz ęś ciej wyst ępuje wysoko ść i nachylenie stoku (powy Ŝej 10º), oraz ukształtowanie powierzchni zboczy. W śród kryteriów geologicznych wymieniana jest obecno ść osadów spoistych w obr ębie zboczy (na ogół glin i mułków), a tak Ŝe obecno ść utworów deluwialnych, wskazuj ących na transport po stoku. Jako kryteria hydrogeologiczne wyst ępuje erozyjna działalno ść cieków, wysi ęki i podmokło ści oraz obecno ść ro ślinno ści hydrofilnej wskazuj ąca na płytkie wyst ępowanie wód gruntowych. Przy wyznaczeniu wielu terenów zagro Ŝonych wskazane zostały kryteria antropogeniczne. Najcz ęś ciej jest to podci ęcie zbocza, zwłaszcza w dolnej cz ęś ci, i zestromienie stoku, ale te Ŝ obci ąŜ enie zabudow ą, przekształcenie stoku przez gospodark ę ogródkow ą, naruszenie stabilno ści poprzez wybieranie kopaliny, czy zmienione antropogenicznie, nieodpowiednio zrekultywowane stare wyrobiska. Wyst ępowanie terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi w wielu miejscach jest powi ązane z rejonami wyst ępowania osuwisk. Do miejsc takich nale Ŝy m.in. stok wysoczyzny w południowej cz ęś ci Gda ńska w dzielnicy Orunia – Św. Wojciech – Lipce. Poza tym liczne tereny zagro Ŝone zostały wyznaczone w Lasach Oliwskich oraz w dzielnicach: Wrzeszcz Górny i Siedlce, Br ętowo (w rejonie Nied źwiednika), Uje ścisko- Łostowice (szczególnie w południowej cz ęś ci), Śródmie ście (w rejonie Biskupiej Górki), Aniołki.

4. MONITORING

Rozpoznane i udokumentowane osuwiska oraz tereny zagro Ŝone ruchami masowymi są obszarami, w których istnieje du Ŝe prawdopodobie ństwo wyst ępowania dalszych procesów stokowych. Osuwiska aktywne lub cz ęś ciowo aktywne stanowi ą 70% wszystkich osuwisk wyznaczonych na terenie miasta. Ponadto na obszarze bada ń wytypowano 169 terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi, na których przy sprzyjaj ących czynnikach mo Ŝe doj ść do powstania nowych osuwisk. Wpływ procesów stokowych mo Ŝe by ć negatywny na budynki i infrastruktur ę znajduj ącą si ę w pobli Ŝu osuwisk. W Gda ńsku zostały zlokalizowane 34 osuwiska, które zagra Ŝaj ą budynkom albo infrastrukturze komunikacyjnej lub przesyłowej. Obszary te mo Ŝemy zaliczy ć do grupy wysokiego ryzyka. Dalszy rozwój osuwisk w tych miejscach mo Ŝe spowodowa ć zniszczenia albo uszkodzenia obiektów znajduj ących si ę w ich obr ębie lub w bezpo średnim sąsiedztwie. W zwi ązku z tak ą sytuacj ą istnieje konieczno ść prowadzenia systematycznego monitoringu osuwisk. Generalnie nie przewiduje si ę takiego monitoringu dla terenów zagro Ŝonych. Wyj ątkiem s ą tereny w s ąsiedztwie zabudowa ń, gdzie

14 stwierdzono wyst ępowanie osuwisk aktywnych lub okresowo aktywnych, zagra Ŝaj ących zabudowaniom lub infrastrukturze komunikacyjnej i/lub przesyłowej. Informacja taka znajduje si ę w kartach terenów zagro Ŝonych w bazie SOPO. Przykładem jest teren o nr ID 3743 w rejonie Oruni i Chełma. Monitoring mo Ŝna podzieli ć na ogólny – obserwacyjny i szczegółowy – instrumentalny. Na podstawie dotychczasowych prac na terenie miasta Gda ńsk nie wytypowano osuwisk do szczegółowego monitoringu, polegaj ącego na kompleksowych pracach wiertniczo-geodezyjno-geofizycznych, zako ńczonych instalacj ą systemu pomiarowego na osuwisku. Monitoring ogólny powinien polega ć na obserwacji i kontroli osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi, szczególnie tych, które stwarzaj ą zagro Ŝenie dla zabudowy i infrastruktury komunikacyjnej. W Gda ńsku do tych miejsc nale Ŝą m.in.: wschodni stok wysoczyzny lodowcowej po zachodniej stronie ul. Trakt Św. Wojciecha w rejonie Oruni Górnej i Góry Św. Wojciecha, rejon Biskupiej Górki w dzielnicy Śródmie ście, północne stoki Wzgórza Mickiewicza oraz stoki wzdłu Ŝ ulicy Kartuskiej od Zaborni do Śródmie ścia. Kontrola powinna by ć przeprowadzona co najmniej raz w roku, latem (po letnich deszczach), a dodatkowo po wyst ąpieniu opadów ekstremalnych lub bardzo szybkim topnieniu pokrywy śnie Ŝnej na wiosn ę. Konieczne jest równie Ŝ przeprowadzenie wizji lokalnej, po uzyskaniu informacji o powstaniu nowego b ądź rozwoju istniej ącego osuwiska. Zebrane informacje powinny by ć gromadzone i przedstawione na mapach w skali 1 :10 000. W razie konieczno ści mog ą by ć one podstaw ą do wskazania nowych osuwisk, które nale Ŝy monitorowa ć w sposób szczegółowy.

5. OCENA POTENCJALNEGO ROZWOJU RUCHÓW MASOWYCH

Szczegółowe prace kartograficzne przeprowadzone na terenie miasta Gda ńsk wykazały, Ŝe wyst ępowanie ruchów masowych jest cz ęstsze ni Ŝ wykazywały wcze śniejsze obserwacje. Mo Ŝliwo ści porównywania i prognozowania rozwoju osuwisk oraz terenów zagro Ŝonych ogranicza jednak nieznaczna ilo ść przeprowadzonych wcze śniej bada ń oraz sporz ądzonych map osuwisk. Ilo ściowa przewaga osuwisk aktywnych i okresowo aktywnych na terenie Gda ńska mo Ŝe świadczy ć o mo Ŝliwo ści powstawania nowych osuwisk. Osuwiska s ą w wi ększo ści małe i powstaj ą w nieskonsolidowanych osadach, przez co bardzo szybko ulegaj ą zatarciu w terenie i mog ą by ć problemy z ich rozpoznaniem, zwłaszcza na terenach zagospodarowanych.

15 W wielu przypadkach głównymi czynnikami inicjuj ącymi powstanie osuwisk były: infiltracja wód opadowych i roztopowych, erozyjne podci ęcie zbocza w warunkach budowy geologicznej sprzyjaj ącej powstawaniu osuwisk oraz nieprzemy ślana działalno ść człowieka. Innym czynnikiem wywołuj ącym osuwiska było m.in. nachylenie stoku. Rozwój ruchów masowych w Gda ńsku, szczególnie w przypadku wyst ąpienia obfitych opadów atmosferycznych, mo Ŝe narasta ć nie tylko na obszarze osuwisk, ale równie Ŝ na terenach zagro Ŝonych. Szczególnie nara Ŝone są obszary, na których zaobserwowano rozwój procesów osuwiskowych, np. po ulewnych deszczach w 2001 r. Osuwiska nieaktywne stanowi ą ponad 30% wszystkich osuwisk w Gda ńsku, ale nie powinny by ć całkowicie wył ączane z grupy ryzyka. Impulsem do dalszego rozwoju osuwisk mo Ŝe by ć równie Ŝ działalno ść człowieka w zakresie m.in. naruszenia stabilno ści zboczy poprzez podcinanie stoków, nieodpowiedni ą zabudow ę stoków, zmian ę warunków wodnych czy wycinanie lasów. Na obszarze miasta Gda ńsk mo Ŝna wyodr ębni ć kilka obszarów szczególnie nara Ŝonych na dalszy rozwój ruchów masowych. S ą to: • wschodnie stoki wysoczyzny lodowcowej po zachodniej stronie ul. Trakt Św. Wojciecha, szczególnie w rejonie Oruni Górnej i Góry Św. Wojciecha • rejon Biskupiej Górki w dzielnicy Śródmie ście • stoki wzdłu Ŝ ulicy Kartuskiej od Zaborni, przez północne stoki Wzgórza Mickiewicza do Śródmie ścia • rejon na wschód od ulicy Jabłoniowej w dzielnicy Jasie ń • lasy oliwskie w rejonie Oliwy, VII Dworu, Br ętowa (Nied źwiednik) i Doliny Strzy Ŝy (Jasie ń) • stok na wschodnim brzegu J. Wysockiego (Osowa)

16 6. WNIOSKI

Na obszarze miasta Gda ńsk w ramach prac geologiczno – kartograficznych prowadzonych w 2011 roku, zlokalizowano 96 osuwisk i 169 obszarów zagro Ŝonych ruchami masowymi. Wszystkie osuwiska wyst ępuj ą na Pojezierzu Kaszubskim w obr ębie wysoczyzny polodowcowej, a zwłaszcza w jej strefie kraw ędziowej. Wska źnik gęsto ści wyst ępowania osuwisk obliczony w odniesieniu do obszaru poddanego badaniom wynosi 0,7 osuwiska na 1km 2, wska źnik g ęsto ści wyst ępowania terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi wynosi 1,3 terenu na 1 km 2. Osuwiska wyst ępuj ą najcz ęś ciej na stokach o ekspozycji północnej, wschodniej i południowej. Wi ększo ść osuwisk znajduje si ę na terenach niezabudowanych, poro śni ętych lasami, zaro ślami lub na nieu Ŝytkach. Jednocze śnie około 1/3 wyznaczonych osuwisk stwarza zagro Ŝenie dla zabudowy i infrastruktury komunikacyjnej lub przesyłowej. Powierzchnie wyznaczonych osuwisk nie przekraczaj ą 2 ha, najcz ęś ciej mieszcz ą si ę w przedziale 0,05 – 0,5 ha. Wi ększo ść stoków jest ustabilizowana i dopiero naruszenie tej równowagi przez człowieka lub przez czynniki naturalne mo Ŝe uaktywni ć osuwiska oraz inne procesy stokowe. Osuwiska w cało ści lub w cz ęś ci okresowo aktywne i aktywne stanowi ą 70% wszystkich osuwisk wyznaczonych na terenie Gda ńska. Osuwiska nieaktywne, w obr ębie których nie obserwowano i nie udokumentowano objawów aktywno ści w ci ągu co najmniej ostatnich 50 lat (N) stanowi ą około 30 % wszystkich osuwisk. Budowa geologiczna jest wa Ŝnym, ale nie decyduj ącym czynnikiem warunkuj ącym wyst ępowanie osuwisk na obszarze miasta. Wysokie i strome stoki wysoczyzny polodowcowej, porozcinane sieci ą dolin erozyjnych, zbudowane s ą głównie z osadów lodowcowych i wodnolodowcowych, w których powszechnie wyst ępuj ą zaburzenia glacitektoniczne. Strefa kraw ędziowa wysoczyzny jest ponadto stref ą drena Ŝu dla pierwszego poziomu wód gruntowych. Wi ększo ść stoków jest ustabilizowana i dopiero naruszenie tej równowagi przez człowieka lub przez czynniki naturalne mo Ŝe uaktywni ć osuwiska oraz inne procesy stokowe. Główne przyczyny powstawania ruchów masowych w Gda ńsku to przyczyny naturalne, najcz ęś ciej zwi ązane z infiltracj ą wód opadowych i roztopowych lub erozyjnym podci ęciem zbocza w warunkach sprzyjaj ącej budowy geologicznej. W około 20 przypadkach stwierdzono i Ŝ przyczyn ą powstania lub jedn ą z przyczyn rozwoju osuwiska była działalno ść

17 człowieka, najcz ęś ciej podci ęcie i/lub zestromienie skarpy, a tak Ŝe obci ąŜ enie budynkiem czy nieodpowiednia gospodarka wodno-ściekowa. Rozpoznane i udokumentowane osuwiska oraz tereny zagro Ŝone ruchami masowymi są obszarami, w których istnieje prawdopodobie ństwo wyst ępowania dalszych procesów stokowych. Rozwój ruchów masowych mo Ŝe nast ąpi ć szczególnie w przypadku wyst ąpienia obfitych opadów atmosferycznych. Jak wskazuj ą obserwacje, impulsem do dalszego rozwoju osuwisk mo Ŝe by ć równie Ŝ działalno ść człowieka w zakresie m.in. naruszenia stabilno ści zboczy poprzez podcinanie stoków, nieodpowiedni ą zabudow ę stoków, zmian ę warunków wodnych czy wycinanie lasów. Systematyczny monitoring powinien by ć prowadzony w przypadku osuwisk stwarzaj ących zagro Ŝenie dla zabudowy i infrastruktury komunikacyjnej i przesyłowej. Generalnie nie przewiduje si ę takiego monitoringu dla terenów zagro Ŝonych. Wyj ątkiem s ą tereny w s ąsiedztwie zabudowa ń, gdzie stwierdzono wyst ępowanie osuwisk aktywnych lub okresowo aktywnych, zagra Ŝaj ących zabudowaniom lub infrastrukturze komunikacyjnej i/lub przesyłowej. Na obszarze miasta Gda ńsk obszarami szczególnie nara Ŝonymi na dalszy rozwój ruchów masowych s ą: • wschodnie stoki wysoczyzny lodowcowej po zachodniej stronie ul. Trakt Św. Wojciecha, szczególnie w rejonie Oruni Górnej i Góry Św. Wojciecha • rejon Biskupiej Górki w dzielnicy Śródmie ście • stoki wzdłu Ŝ ulicy Kartuskiej od Zaborni, przez północne stoki Wzgórza Mickiewicza do Śródmie ścia • rejon na wschód od ulicy Jabłoniowej w dzielnicy Jasie ń • lasy oliwskie w rejonie Oliwy, VII Dworu, Br ętowa (Nied źwiednik) i Doliny Strzy Ŝy (Jasie ń) • stok na wschodnim brzegu J. Wysockiego (Osowa)

18 Zalecenia dla administracji publicznej dotycz ą ce planowania przestrzennego. Mapa osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi, wraz z baz ą danych sytemu SOPO, powinna by ć narz ędziem pozwalaj ącym władzom lokalnym w sposób bardziej świadomy podejmowa ć skuteczne decyzje zwi ązane z zagro Ŝeniami osuwiskowymi oraz przeciwdziała ć ich negatywnym skutkom. Wyznaczone obszary powinny by ć uwzgl ędnione w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zaleca si ę by tereny osuwisk aktywnych i okresowo aktywnych wraz ze stref ą buforow ą zostały wył ączone z dalszej zabudowy w planach zagospodarowania przestrzennego, a działalno ść człowieka uległa znacznym ograniczeniom. W przypadku planowania zabezpieczenia osuwisk oraz w uzasadnionych przypadkach przed przyst ąpieniem do zabudowy zaleca si ę wykonanie bada ń geologiczno – in Ŝynierskich. Nie wyklucza si ę mo Ŝliwo ści zabudowy na terenach zagro Ŝonych powstawaniem ruchów masowych, zaleca si ę jednak wówczas wykonanie bada ń geologiczno – in Ŝynierskie oraz ogóln ą ocen ę ryzyka. Na obszarach wszystkich osuwisk oraz terenów zagro Ŝonych, w obr ębie których stwierdzono obecno ść osuwisk, wyst ępuj ą skomplikowane warunki gruntowe (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 24.09.1998 r. w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych) odpowiadaj ące III kategorii geotechnicznej (wg.: Wysoki ński, 2011). Na pozostałych terenach zagro Ŝonych wyst ępuj ą zło Ŝone warunki gruntowe odpowiadaj ące II kategorii geotechnicznej zboczy. Wszystkie osuwiska zagra Ŝaj ące budynkom lub infrastrukturze komunikacyjnej i/lub przesyłowej oraz tereny zagro Ŝone powstaniem ruchów masowych, w obr ębie których wyst ępuj ą ww. osuwiska, powinny by ć monitorowane, czy nie nast ępuje aktywizacja ruchów masowych. Monitoring taki powinien by ć prowadzony co najmniej raz w roku po letnich deszczach, a tak Ŝe ka Ŝdorazowo po uzyskaniu informacji o powstaniu nowego b ądź rozwoju istniej ącego osuwiska. Pomimo tak du Ŝej liczby osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi, w wi ększo ści przypadków nie stwarzaj ą one in Ŝynierskich problemów nie do pokonania. Osuwiska s ą na ogół niewielkie i płytkie, zatem mo Ŝliwa jest ich stabilizacja poł ączona niestety z napraw ą szkód. Cz ęś ci z nich mo Ŝna unikn ąć zagospodarowuj ąc tereny miejskie w sposób przewiduj ący mo Ŝliwo ść wyst ąpienia ruchów masowych ziemi.

19 7. SPIS LITERATURY

Bolt A., 2001 – Ocena stopnia zagro Ŝenia skarp na terenie Gda ńska 11-18 lipca 2001. Politechnika Gda ńska, Katedra Geotechniki Frankowski Z., Zachowicz J. (red.), 2007 – Baza danych geologiczno – in Ŝynierskich wraz z opracowaniem atlasu geologiczno – in Ŝynierskiego Aglomeracji Trójmiejskiej Gda ńsk – Sopot – Gdynia. Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa – Gda ńsk. Gawlikowska M., Seifert K., Pasieczna A., Kwecko P., Król J., 2007 – Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000, arkusz Gda ńsk 27. Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa. Gawlikowska M., Seifert K., Bojakowska I., Pasieczna A., Kwecko P., Król J., 2007 - Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000, arkusz Pruszcz Gda ński 55. Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa. Grabowski D. (red.), Jurys L., Wo źniak T., 2007 – Mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych w województwie pomorskim. Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa. Grabowski D., Marciniec P., Mrozek T., Nescieruk P., R ączkowski W., Wójcik A., Zimnal Z., 2008 – Instrukcja opracowania Mapy osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi w skali 1: 10 000. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. Kondracki J., 1998 – Geografia regionalna Polski. Pa ństwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa. Kordalski Z., 2006 – Baza danych GIS Mapy Hydrogeologicznej Polski, pierwszy poziom wodono śny. Wyst ępowanie i hydrodynamika. Obja śnienia i Mapa. Ark. Pruszcz Gda ński (0055). Ministerstwo Środowiska – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Gda ńsk – Warszawa.

Kőhn A., Miłoszewska W. (red.), 1971 – Katalog osuwisk województwo gda ńskie. Instytut Geologiczny, Zakład Geologii In Ŝynierskiej. Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa.

Le śniak T., Czuj – Górniak M., 2004 – Karty dokumentacyjne osuwisk (http://www.geozagrozenia.agh.edu.pl) Mojski J.E., 1979 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Gda ńsk(27) wraz z obja śnieniami. Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa. Mojski J.E., 1981 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Pruszcz Gda ński (55). Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa.

20 Mojski J.E., 1987 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Sobieszewo (28) i Drewnica (56). Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa. Petelski K., Staszek W., 2001 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark Dzier Ŝą rzno (54). Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa. Pikies R., 2001 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark śukowo (26). Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Warszawa. Kondracki J., 2002 – Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN. Warszawa. Poprawa D., R ączkowski W., 2000 – Propozycja rejestracji zjawisk i zało Ŝenia monitoringu osuwiskowego w gminach, powiatach, rejonach. W: Prognozowanie p przeciwdziałanie skutkom ruchów osuwiskowych. PIG. Warszawa. Szelewicka A., Lidzbarski M., - Baza danych GIS Mapy Hydrogeologicznej Polski, pierwszy poziom wodono śny. Wyst ępowanie i hydrodynamika. Obja śnienia i Mapa. Ark. Gda ńsk (0027). Centr. Arch. Geol. PIG – PIB. Gda ńsk – Warszawa.

Wysoki ński L., 2011 – Ocena stateczno ści skarp i zboczy. Instrukcja 424/2011. Instytut Techniki Budowlanej. Warszawa 2011. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007r. w sprawie informacji dotycz ących ruchów masowych ziemi (Dz.U.2007.121.840) ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998r. w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz.U.1998.126.839) USTAWA z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2003.80.717) USTAWA z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity Dz.U.2004.121.1266) USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.2001.62.627 z pó źniejszymi zmianami) Znosko J. (red.), 1998 – Atlas tektoniczny Polski. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

21

Fig. 2. Poło Ŝenie miasta Gda ńsk na tle arkuszy mapy topograficznej w skali 1:10 000 w układzie 92

22 Tab.1. Zestawienie osuwisk na terenie miasta Gda ńsk

Numer ID Numer roboczy Uwagi dotycz ące osuwiska w osuwiska na Aktywno ść Lokalizacja monitoringu bazie SOPO mapie autorskiej 28032 75 N Chełm 28033 76 O/N Chełm Orunia-św. Wojciech- 28034 88 O monitoring ogólny Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28035 92 O monitoring ogólny Lipce; Św. Wojciech 28036 81 A/O/N Chełm Uje ścisko-Łostowice; 28037 64 O Uje ścisko 28038 83 O Chełm Orunia-św. Wojciech- 28039 93 N Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28040 94 O Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28041 91 N monitoring ogólny Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28042 90 O Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28043 96 N monitoring ogólny Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28044 95 O monitoring ogólny Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28045 86 O monitoring ogólny Lipce; Św. Lipce Orunia-św. Wojciech- 28046 82 O Lipce; Lipce Chełm; 28047 77 O ul. Brygady Szczerbca Chełm; 28048 78 O ul. Brygady Szczerbca 28049 79 O Chełm; ul. Krzemowa monitoring ogólny Orunia-Św. Wojciech- 28050 80 N Lipce; Orunia Orunia-Św. Wojciech- 28051 70 O monitoring ogólny Lipce; Orunia Orunia-Św. Wojciech- 28052 72 O monitoring ogólny Lipce; Orunia Orunia-Św. Wojciech- 28053 71 O monitoring ogólny Lipce; Orunia

23 Numer ID Numer roboczy Uwagi dotycz ące osuwiska w osuwiska na Aktywno ść Lokalizacja monitoringu bazie SOPO mapie autorskiej Orunia-Św. Wojciech- 28054 69 O monitoring ogólny Lipce; Orunia Orunia-Św. Wojciech- 28055 68 O monitoring ogólny Lipce; Orunia Orunia-Św. Wojciech- 28056 67 N monitoring ogólny Lipce; Orunia 28126 7 O Oliwa; Lasy Oliwskie 28127 39 O Wrzeszcz Górny monitoring ogólny 28128 2 A Osowa; J. Wysockie 28129 3 A Osowa; J. Wysockie 28130 1 A Osowa; J. Wysockie Orunia-św. Wojciech- 28131 84 O Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28132 85 O Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28133 87 A/O/N Lipce; Św. Wojciech Orunia-św. Wojciech- 28134 89 O Lipce; Św. Wojciech 28135 40 O Kokoszki Siedlce; 28136 51 A/N monitoring ogólny ul. Malczewskiego 28137 5 A Oliwa; Lasy Oliwskie Śródmie ście; 28138 53 N monitoring ogólny Biskupia Górka Piecki-Migowo, 28139 37 O monitoring ogólny ul. Kruczkowskiego Piecki-Migowo, 28140 38 O ul. Ja śkowa Dolina 28141 6 N Oliwa; Lasy Oliwskie 28142 4 O Osowa; Lasy Oliwskie 28143 36 O Wrzeszcz Górny 28144 8 O Oliwa; Lasy Oliwskie 28145 50 O Siedlce; ul. Zakopia ńska monitoring ogólny Śródmie ście; 28146 54 O monitoring ogólny Biskupia Górka Orunia-Św.Wojciech- 28147 58 O monitoring ogólny Lipce; kolonia Anielinki Uje ścisko-Łostowice; 28148 74 O Kowale 28149 62 A/O Jasie ń; ul. Jabłoniowa monitoring ogólny

24 Numer ID Numer roboczy Uwagi dotycz ące osuwiska w osuwiska na Aktywno ść Lokalizacja monitoringu bazie SOPO mapie autorskiej Chełm; 28150 60 N cmentarz Ŝydowski 28151 63 O Uje ścisko-Łostowice 28152 47 O/N Siedlce; Emaus monitoring ogólny 28153 48 O/N Siedlce; Emaus monitoring ogólny 28154 49 O Siedlce; Emaus monitoring ogólny 28155 65 N Chełm; ul.Szpora Śródmie ście; 28156 55 O monitoring ogólny Biskupia Górka Śródmie ście; 28157 56 O monitoring ogólny Biskupia Górka Śródmie ście; 28158 61 O/N monitoring ogólny Biskupia Górka 28160 66 O/N Chełm; ul.Madali ńskiego monitoring ogólny 28161 57 O Chełm; ul. Milskiego Orunia-Św.Wojciech- 28162 59 N Lipce; kolonia Anielinki 28163 52 O Śródmie ście; ul. Na Stoku monitoring ogólny Orunia-Św. Wojciech- 28164 73 O monitoring ogólny Lipce;ul. Zamiejska Oliwa; Lasy Oliwskie, 28165 10 N ul. Świerkowa 28166 11 A Oliwa; Lasy Oliwskie Oliwa; Lasy Oliwskie, 28167 12 N ul. Polank, Dwór II Oliwa; Lasy Oliwskie, 28168 13 O/N monitoring ogólny Klesza Droga 28169 14 N Oliwa; Lasy Oliwskie 28170 15 N Oliwa; Lasy Oliwskie 28171 16 O Oliwa; Lasy Oliwskie Oliwa; Lasy Oliwskie, 28172 17 N Zaj ęcza Dolina VII Dwór; Lasy Oliwskie, 28173 18 N Źródlana Dolina 28174 19 O VII Dwór; Lasy Oliwskie VII Dwór; Lasy Oliwskie, 28175 20 N Dolina W ęglisko VII Dwór; Lasy Oliwskie, 28176 21 N Dolina W ęglisko VII Dwór; Lasy Oliwskie, 28177 22 O/N Osiedle Młodych

25 Numer ID Numer roboczy Uwagi dotycz ące osuwiska w osuwiska na Aktywno ść Lokalizacja monitoringu bazie SOPO mapie autorskiej VII Dwór; Lasy Oliwskie, 28178 23 O Dolina W ęglisko 28179 24 O/N VII Dwór; Lasy Oliwskie VII Dwór; Lasy Oliwskie, 28180 25 N Osiedle Młodych 28181 26 N Br ętowo; Nied źwiednik 28182 27 N Br ętowo; Nied źwiednik 28183 28 N Br ętowo; Nied źwiednik 28184 29 N Br ętowo; Nied źwiednik 28186 30 N Br ętowo; Nied źwiednik 28187 31 N Br ętowo; Nied źwiednik Br ętowo; Nied źwiednik, 28188 32 O ul. Le śna Góra Jasie ń; Lasy Oliwskie, 28189 33 N Dolina Strzy Ŝy Jasie ń; Lasy Oliwskie, 28190 34 A/N Dolina Strzy Ŝy Jasie ń; Lasy Oliwskie, 28191 35 A/N Dolina Strzy Ŝy Jasie ń; Lasy Oliwskie, 28192 41 N Dolina Strzy Ŝy 28193 42 A/N Br ętowo; Lasy Oliwskie Br ętowo; 28194 43 O monitoring ogólny ul. Dolne Migowo Uje ścisko-Łostowice; 28195 44 O monitoring ogólny Zabornia Uje ścisko-Łostowice; 28196 45 O monitoring ogólny Zabornia Siedlce; 28197 46 O/N ul.Łostowicka/ul.Kartuska 28198 9 N Oliwa; Lasy Oliwskie

26 Tab.2. Zestawienie terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi na terenie miasta Gda ńsk

Numer ID Numer roboczy terenu zagro Ŝonego terenu zagro Ŝonego Lokalizacja w bazie SOPO na mapie autorskiej 3734 169 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Św. Wojciech 3738 168 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Św. Wojciech 3739 167 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Św. Wojciech 3740 164 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Lipce 3741 162 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Lipce 3742 157 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Nowiny 3743 148 Orunia-Św.Wojciech-Lipce/Chełm 3744 152 Uje ścisko-Łostowice 3745 153 Uje ścisko-Łostowice 3746 142 Jasie ń 3747 158 Uje ścisko-Łostowice/Chełm 3748 154 Uje ścisko-Łostowice 3749 159 Uje ścisko-Łostowice/Chełm 3750 144 Uje ścisko-Łostowice 3751 155 Uje ścisko-Łostowice 3752 156 Uje ścisko-Łostowice 3753 160 Chełm 3754 161 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Nowiny 3755 166 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Św. Wojciech 3876 16 Oliwa; Lasy Oliwskie 3877 15 Oliwa; Lasy Oliwskie 3878 14 Oliwa; Lasy Oliwskie 3879 11 Osowa; Lasy Oliwskie 3880 10 Osowa; Lasy Oliwskie 3881 9 Osowa; Lasy Oliwskie 3882 8 Osowa; Lasy Oliwskie 3883 7 Osowa; Lasy Oliwskie 3884 27 Oliwa; Lasy Oliwskie 3885 23 Oliwa; Lasy Oliwskie 3886 21 Oliwa; Lasy Oliwskie 3887 22 Oliwa; Lasy Oliwskie 3888 18 Oliwa; Lasy Oliwskie 3889 17 Oliwa/Osowa; Lasy Oliwskie 3890 20 Oliwa; Lasy Oliwskie 3891 19 Oliwa; Lasy Oliwskie 3892 31 Oliwa; Lasy Oliwskie 3893 24 Oliwa; Lasy Oliwskie 3894 28 Osowa; Lasy Oliwskie 3895 30 Oliwa; Lasy Oliwskie

27 Numer ID Numer roboczy terenu zagro Ŝonego terenu zagro Ŝonego Lokalizacja w bazie SOPO na mapie autorskiej 3896 25 Oliwa; Lasy Oliwskie 3897 32 Oliwa; Lasy Oliwskie 3898 29 Oliwa; Lasy Oliwskie 3899 33 Oliwa; Lasy Oliwskie 3900 42 Oliwa; Lasy Oliwskie 3901 40 Osowa; Lasy Oliwskie 3902 41 Oliwa; Lasy Oliwskie 3903 64 Wrzeszcz Górny 3904 65 Wrzeszcz Górny 3905 67 Wrzeszcz Górny 3906 59 Wrzeszcz Górny 3907 60 Wrzeszcz Górny 3908 61 Wrzeszcz Górny 3909 63 Wrzeszcz Górny 3910 74 Wrzeszcz Górny 3911 62 Wrzeszcz Górny 3912 72 Wrzeszcz Górny/Piecki Migowo 3913 73 Wrzeszcz Górny 3914 75 Wrzeszcz Górny 3915 77 Wrzeszcz Górny 3916 78 Wrzeszcz Górny 3917 81 Wrzeszcz Górny 3918 66 Wrzeszcz Górny 3919 83 Wrzeszcz Górny 3920 76 Piecki-Migowo 3921 79 Piecki-Migowo 3922 80 Piecki-Migowo 3923 82 Wrzeszcz Górny 3924 85 Wrzeszcz Górny 3925 106 Piecki-Migowo 3926 105 Piecki-Migowo 3927 104 Piecki-Migowo 3928 107 Suchanino 3929 128 Siedlce/Suchanino 3930 130 Siedlce 3931 131 Siedlce/Suchanino 3932 132 Siedlce 3933 133 Siedlce 3934 109 Siedlce 3935 110 Siedlce 3936 112 Siedlce 3937 113 Siedlce

28 Numer ID Numer roboczy terenu zagro Ŝonego terenu zagro Ŝonego Lokalizacja w bazie SOPO na mapie autorskiej 3938 116 Siedlce 3939 115 Siedlce 3940 117 Siedlce 3941 114 Siedlce 3942 92 Wrzeszcz Górny 3943 94 Aniołki 3944 108 Suchanino 3945 93 Wrzeszcz Górny 3946 95 Aniołki 3947 96 Aniołki 3948 101 Aniołki 3949 100 Aniołki 3950 118 Aniołki 3951 120 Aniołki 3952 121 Aniołki 3953 119 Aniołki 3954 68 Wrzeszcz Górny 3955 84 Wrzeszcz Górny 3956 87 Wrzeszcz Górny 3957 90 Wrzeszcz Górny 3958 111 Aniołki 3959 98 Aniołki 3960 99 Aniołki 3961 97 Aniołki 3962 69 Wrzeszcz Górny 3963 86 Wrzeszcz Górny 3964 89 Wrzeszcz Górny 3965 91 Wrzeszcz Górny 3966 12 Oliwa; Lasy Oliwskie 3967 13 Oliwa; Lasy Oliwskie 3968 122 Śródmie ście; Dworzec PKS 3969 4 Osowa 3970 5 Osowa 3971 3 Osowa; Kukawka 3972 1 Osowa 3973 2 Osowa 3974 6 Osowa; J. Wysockie 3975 163 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Św. Wojciech 3976 165 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Św. Wojciech 3977 88 Wrzeszcz Górny 3978 124 Jasie ń 3979 125 Łostowice-Uje ścisko; Zabornia

29 Numer ID Numer roboczy terenu zagro Ŝonego terenu zagro Ŝonego Lokalizacja w bazie SOPO na mapie autorskiej 3980 126 Siedlce 3981 127 Siedlce 3982 26 Oliwa; Lasy Oliwskie 3983 34 Oliwa; Lasy Oliwskie, Kulesza Droga 3984 36 Oliwa; Lasy Oliwskie 3985 37 Oliwa; Lasy Oliwskie 3986 38 Oliwa; Lasy Oliwskie, Dwór II 3987 39 Oliwa; Lasy Oliwskie, Polanki 3988 43 Oliwa; Lasy Oliwskie, ńska Droga 3989 44 Oliwa; Lasy Oliwskie, Kulesza Droga 3990 45 Oliwa; Lasy Oliwskie, Kulesza Droga 3991 46 Oliwa; Lasy Oliwskie 3992 47 Oliwa; Lasy Oliwskie, Zaj ęcza Dolina 3993 48 Oliwa; Lasy Oliwskie, Las Polanki 3994 49 Oliwa; Lasy Oliwskie, Las Polanki 3995 50 Oliwa; Lasy Oliwskie 3996 51 Oliwa; Lasy Oliwskie, Polanki 3997 52 VII Dwór; Lasy Oliwskie, ul. Potyrały 3998 53 Oliwa; Lasy Oliwskie, Matarnia ńska Droga 3999 54 Br ętowo; Nied źwiednik 4000 55 Br ętowo; Nied źwiednik 4001 56 Br ętowo; Nied źwiednik 4002 57 Br ętowo; Nied źwiednik 4003 58 Br ętowo; Nied źwiednik 4004 70 Jasie ń; Lasy Oliwskie, Dolina Strzy Ŝy 4005 71 Br ętowo 4006 103 Kokoszki 4007 102 Kokoszki 4008 123 Kokoszki/Jasie ń 4009 141 Jasie ń 4010 151 Uje ścisko-Łostowice 4011 143 Uje ścisko-Łostowice 4012 138 Chełm 4013 145 Chełm 4014 146 Chełm 4015 147 Chełm 4016 129 Siedlce/Wzgórze Mickiewicza 4017 134 Siedlce 4018 135 Siedlce 4019 136 Siedlce Śródmie ście/Chełm; Biskupia Górka, Pohulanka, 4020 137 Zaro ślak

30 Numer ID Numer roboczy terenu zagro Ŝonego terenu zagro Ŝonego Lokalizacja w bazie SOPO na mapie autorskiej 4021 140 Orunia-Św.Wojciech-Lipce/Chełm 4022 139 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; kolonia Anielinki 4023 150 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Orunia 4024 149 Orunia-Św.Wojciech-Lipce; Orunia 4034 35 Oliwa; Lasy Oliwskie

31