DOCSLIB.ORG

ESKİ TURK DİNİ TARİHİ Y*N ^V

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
ESKİ TURK DİNİ TARİHİ Y*N ^V ESKİ TURK DİNİ TARİHİ y*N ^V Yazan : Prof. Dr. Abdalkadir İNAN BİRİNCİ BASILIŞ DEVLET KİTAPLARI MİLLİ EĞİTİM BASIMEVİ — İSTANBUL 1976 Kültür Bakanlığının 12/VIII/1975 tarih ve 1278 sayılı kara-rıyle birinci defa olarak 10.000 adet basılmıştır. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ..................................................................................IX- XVI I Dinler Tarihi ve Dinî Folklor Bakımından Ab- dulkadir İnan...................................................................IX - XII II Abdulkadir İnan'ın Dinler Tarihi ve Dinî Folk lorla İlgili Eserleri..........................................................XIII - XVI ESKİ TÜRK DÎNİ TARİHİ......................................................... 1-62 ESKİ TÜRKLERDE TENGRİLER PANTEONU . 15-27 Tengri - Tanrı - Bir Tanrı - Allah........................................... 17-19 Ülgen...................................................................................... 19- 24 Umay...................................................................................... 24 27 İki Tanrıça - İki Rul............................................................... 27 Kötü Ruhlar - Erlik ...............................................................27-30 Yer - Su Kültü Ve Ruhlar.......................................................30-31 Kutsal Dağlar . ..................................................31-38 Ağaç Ve Orman Kültü........................................................38-40 Su, Pınar, Irmak, Göl Kaya Kültü..........................................40-41 Ateş Ve Ocak Kültü................................................................41-46 DİNÎ TÖRENLER..........................................................................46-54 KAM : ŞAMAN...........................................................................54 - 58 PUTA TAPILIR MIYDI ?..............................................................58-61 ÖLÜYÜ ANMA : YUG............................................................... 61 VI ALTAY SAMANLIĞINA AİT MADDELER (A.V. Anohin'den çev.)................................................................... 61-71 Ruhlar Ve İlâhlar Hakkında.................................................... 62-71 Töz Denilen Ruhlar............................................................. 63 - .71 ALTAY SAMANLIĞINA AİT MADDELER (A.V. Anohin'den gev.)..............................................................................71-89 Arı Ruhlar............................................................................ 76 - S8 Semavi Ruhlar........................................................................ 76-38 a) Ülgen...................................................................... 76-80 b) Ülgen'in Oğulları................................................... 80- 81 c) Ülgen'in Kızları ............................................... 81 ç) Yayık ............................................................... 81-33 d) Suyla ................................................................ 83 e) Karlık................................................................ 83 f) Utkuçi..................................................................... 83-84 g) Yer Veya Dağ Ruhları............................................ 84-88 ALTAY SAMANLIĞINA AİT MADDELER (A.V. Anohin'den çev.)..................................................................89-93 Yerin Ve İnsanların Yaradılışı Hakkında Efsa neler................................................................................89-93 ALTAY SAMANLIĞINA AİT MADDELER (A.V. Anohin'den çev.)...................................................................93 - 113 Canblar, Ölülerin Ruhları Ve Samanlar Hak kında...............................................................................93-113 ALTAY SAMANLIĞINA AİT MADDELER (A.V. Anohin'den çev.)...................................................................113 - 121 Şaman Davulu........................................................................113-121 ALTAY ŞAMANLIĞINA AİT MADDELER (A.V. Anohin'den çev.}.....................................................................121-129 Şaman Davulu........................................................................121-129 DİVANU LUGAT-İT TÜRK DE ŞAMANİZME AİT KELİMELER ...................................................................129-136 VII DEDE KORKUT KİTABINDA ESKİ İNANÇLAR VE GELENEKLER...................................................136-161 BAŞKURT TÜRKLERİNDE ŞAMANİZM KALIN TILARI .....................................................................161-166 ZİYA GOKALP VE YAKUT - ALTAY FOLKLORU İLE DÎNİYATI...........................................................166-174 HURAFELER VE MENŞELERİ.......................................174-235 1. Eski Türklerde Din................................................179-188 2. Türklerin İslâm Dünyası İlk Temasları . 188 - 201 CAHİLIYE DEVRİNİN KALINTILARI . 201 - 235 SİBİRYA'DA İSLÂMİYETİN YAYILIŞI . 236 - 248 ALİ ŞİR NEVAÎ VE FOLKLOR........................................249-253 TAHLİL VE TENKİTLER.................................................253-256 Dinler Tarihi ve Dînî Folklor Bakımından Abdüikadir înan — I — Prof. Dr. Hikmet Tanyu 350 kadar ilmî eseri bulunan Prof. Abdüikadir Inan'm etnografya, Türk Tarihi, Türk Lehçeleri ve Türk Filolojisine, Türklerin Millî Hayatına ve Dış Türklerin Mücadelelerine dair yazıları kadar, onun, Türklerin Dinleri ve inançlarına, Dînî Folklora dair de değerli eserleri vardır. Bu eserde onun şimdiye kadar yayınlanmamış Türk Dinî Tarihi'ne ait uzun bir makalesi ile, mevcudu azalmış Eski Türk Dini ile ilgili Türk Şamanizmine ve "Hurafeler Ve Menşeleri"ne dair önemli broşürü birlikte sunulmaktadır-Takdim ettiğim'z Türk Dinî Tarihi ve Dînî Folkloruna ait bibliyografya Prof. Abdüikadir İnan'ın bu alanda da neka-dar verimli eserler verdiğini gösterecektir. Arapça, Farsça, Rusça, Almanca ve bütün Türk lehçelerini bilen Abdüikadir Inan'm ilim alemindeki, Türk Kültür hayatındaki yerinin doldurulması pek güçtür. Bu itibarla onun eserlerinin ve bibliyografyasının bilinmesinde büyük fayda olacağı kanaatindeyiz. 29 Kasım 1888 de Başkurdistan'm Çıgay köyünde doğan Abdüikadir inan'ın babası imam Musaffa (Mustafa) X ve annesi Zekiye idi. Göbek adı Fethülkadir olduğundan birçok yazılarında bu adı da kullanmıştır. Orenburg'da yayınlanan Vakit gazetesinde 1908 yılında Abdülkadir Inan'm ilk ya-.zıları çıktı. 1914 yılında Yüksek Muallim Mektebinden mezun olan Abdülkadir İnan, 1915 - 1923 yıllarında Ortaöğretimde görevler aldı. 1915 de "Bütün Rusya Müslümanlarının Mahkeme-i ger'iye" kurulu huzurunda din ilimlerinden imtihan vererek müderris unvan ve şahadetnamesini almıştır. Önceleri yalnız Başkurt folkloruyla uğraşırken 1914 yılında, Prof. Zeki Velidî (Togan) ın tavsiyesiyle, Altay, Kazak -.Kırgız, Özbek ve bütün Türk kavimlerinin folklor, etnografya ve bilhassa destanları, millî gelenekleri ve dinî inançları üzerinde çalışmağa başlamıştır. Böylece Abdülkadir inan, Şamanizm ve Manas destanı üzerinde çok derin araştırmalar yaptı. Birinci Cihan Savaşı sırasında öğretmenlik görevini Başkurdistanda sürdürürken, Bolşevik istilâ girişimlerinin karşısında, Türk Millî Kurtuluş hareketlerine fiilen katıldı. Başkurdistan'm istiklâl mücadelesinde önemli hizmetler yaptı. Komünist mezalimi ve istilâsı karşısında çetin savaşlara girişen Türk bölgelerinde kanlı istiklâl ve hürriyet savaşları oldu. Türkmenistandaki komitenin yardı-imyle Zeki Velidî Togan ve Abdülkadir inan, Asyadaki Türklerin yaşadığı muhtelif bölgeleri dolaştıktan sonra (1923), İran (1923), Afganistan (1923), Hindistan (1924) dan Avrupa'ya, Marsilya'ya (1924) geçip Paris'te, Berlin'de ilmî çalışmalarda bulundular. Nihayet 1925 yılı Temmuzunda İstanbul'a geldiler. İstanbul Üniversitesinin Edebiyat Fakültesinin Türkiyat Enstitüsüne, Türkoloji asistanı olarak tayin edildi. "Dede Korkut Kitabı Hakkında" incelemeleri beğenilerek Türkiyat mecmuasının birinci cildine alındı. Türkiye'ye geldikten sonra "Yeni Kafkasya" dergisinde Türkistan ahvâline ait, Türkistanlı Türkmen, bâzan Abdülkadir, bâzan İdiloğlu imzalarıyla makaleler yazdı. Türkiye'de 1927'de çıkan "Yeni Türkistan" dergisini bilfiil Zeki Ve- lidî ve Abdülkadir İnan kurmuş ve yürütmüşlerdir. Abdülkadir İnan burada da muhtelif takma adlarla makaleler yayımladı. 1928 yılında birkaç arkadaşıyle birlikte, Türkiye'nin Folklor sahasında en önemli dergisi olan "Halk Haberleri" ni yayımladılar. XI 1928 yılından 1932 yılının sonuna kadar (Türkiye Halk Bilgisi Derneği) nin ilmî komisyon üyeliğini yaptı. 1929 da Anadolunun muhtelif şehirlerinde Folklor, Dinî Folklorla ilgili çok dikkate değer araştırmalara girişti. Bu çalışmalar dernek tarafından "Birinci İlmî Seyahate Ait Rapor" adıylt yayımlandı. 1930 yılında tekrar Türkiye içinde ilmî bir incelemede bulundu, topladığı, derlediği malzemeyi "Halk Bilgisi Haberleri" dergisinde yayımladı. Bu arada "Türk Hukuk Ve İktisat Tarihi" ve "Azerbeycan Yurt Bilgisi" gibi muhtelif ilmî dergilerde de makaleleri, incelemeleri çıktı. Ankaradan yetkili kişilerin İsrarlı davet ve ricaları üzerine asistanlıktan ayrılarak, 1933 yılının 6 Şubat'mda Türk Dili Tetkik Cemiyetinde İhtisas Kâtibi sıfatı ile çalışmaya başladı. 1933 yılının Sonbaharında Dolmabahçe'de Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından büyük ilgi gösterilerek kabul edildi. 1934 yılında teşkil edilen İlmî Komisyon ve Kılavuz Kolu Çalışmaları üyesi olarak görevlendirildiği sırada, Atatürk tarafından iltifatlara, takdirlere mazhar oldu. Bu komisyonun çalışmaları sırasında Atatürk, Dil Kurumu Üyelerini Köşk'e çağırdığı zaman, muhakkak Abdülkadir İnan'ı da beraber
Load more

Recommended publications
  • Türk Mitoloji Sözlüğü Lütfen Flaş Bellek Ile En Az Üç (3) Kişiyle Paylaşin!
    YENİ BASKI e-KİTAP SADELEŞTİRİLMİŞ KISA VERSİYON TÜRK MİTOLOJİ SÖZLÜĞÜ LÜTFEN FLAŞ BELLEK İLE EN AZ ÜÇ (3) KİŞİYLE PAYLAŞIN! DENİZ KARAKURT 2013 Özet Mitoloji Sözlüğü - YALIN SÜRÜM - ÜCRETSİZ PAYLAŞIM 3.BASKI TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt Sözlük İnceleme, Derleme, Halkbilim Türkçe BİRİNCİ BASKI Ağustos, 2011 / TÜRKİYE © DENİZ KARAKURT, 2011 Tüm Hakları Saklıdır. 12+ ONİKİ YAŞ VE ÜZERİ OKUYUCULAR İÇİNDİR. “Xasiork – Ölümsüz Öyküler Kulübü” üyesidir. Google Kitap Projesi’ne dâhildir. F-KLAVYE Wikipedia (Vikipedi) tarafından Kaynak eser olarak kullanılmaktadır. Kaynak göstermek kaydıyla her tür alıntı yapılabilir. Deniz KARAKURT TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Okuyuculardan İstenenler: 1. Bu kitabı Flaş Bellek ile mutlaka en az üç (3) kişi ile paylaşın. 2. Bu kitabı Mail ile en az üç (3) kişiye gönderin. 3. Bu kitabı Sosyal Sitelerde ve Forumlarda mutlaka paylaşın. 4. Lütfen bu kitabı en az bir kere okuyun. 5. Çevrenizdeki insanların okuması için teşvik edin. 6. Bu kitaptaki başlıkları sanat eserlerinde ve yazılarda yeniden işleyin. Açıklamalar: 1. Bu kitap kesinlike ücretsizdir. Herhangi bir bedel talep edilemez. 2. Yazarın aynı adlı kitabının sadeleştirilmiş versiyonudur. 3. Paylaşımda herhangi bir telif sorunu yoktur. Yazarın açık izni vardır. 4. Her tür ve istenilen uzunlukta alıntı, kaynak belirterek yapılabilir. 5. Kaynak belirtmeden alıntı yapılamaz, kullanılamaz. 6. Yazarın izni olmadan basılamaz. 7. Kitap paylaşılmadığında bu durum vicdani bir hak ihlali olacaktır. 8. Yazarın izni olmadan kısmen de olsa değiştirilemez. 10. Bu kitaptaki bilgiler tamamen halk kültüründen derlenmiştir. Ülkemizde maalesef mitolojiye dayalı sanat ürünleri sıfır düzeyindedir. Mitolojik karakter ve figürlerin heykel, resim, edebiyat ve hatta sinema / televizyon eserleri olarak yeniden işlenmesi bir ülkenin özgün sanat anlayışının oluşması için ilk şarttır.
    [Show full text]
  • Tarihte Ve Bugün Şamanizm
    Birinci baskı : 1954 tkinci baskı : 1972 Üçüncü baskı : 1986 ATATÜRK KÜLTÜR, DÎL VE TARlH YÜKSEK KURUMU TÜRK TARÎH KURUMU YAYINLARI VII. DÎZİ — Sa. 24 b TARİHTE VE BUGÜN ŞAMANİZM Materyaller ve Araştırmalar I I I . Baskı ABDÜLKADlR ÎNAN Metin dışında 7 resim vardır TÜRK TARÎH KURUMU B A S I M E V t — A N K A R A 19 8 6 t f* r4- O Cn Ui </ O s £ *0 32101 009492925 İÇİNDEKİLER f. Sayfa I. Tarihte şamanizm ...................................... i II. Dünyanın ve insanların yaradılışına dair efsaneler 13 III. T ufan efsanesi .................... 22 IV . Dünyaiun sonu-kıyamet (kalgançı çak) ............... 24 V. Tanrılar ve ruhlar ......................... 26 V I. Şamanizmde put-fetişler ..................................... 42 VII. Yer-su tanrıları ....................................... 48 VIII. Ateş ve ocak ................................ 66 IX. Şaman-kam ve hayatı.......................................... 72 X. Şaman cübbesi, külâhı ve davulu ........................ 91 XI. Âyin, tören ve bayramlar................................... 97 XII. Şaman dua, İlâhî ve afsunlan ............................. 120 XIII. Falcılık ve kehanet .................. 151 XIV. Yada (cada, yat) taşı ve yağmur tılsımları 160 XV. Evlenme ve doğum ....................................... .. 166 X V I. ö lü m ve ölüler k ü lt ü .......................................... 176 X V II. Burhanizm (şamanizmi ıslah teşebbüsü) .......... 201 XVIII. Müslüman Türklerde şamanizm kalıntıları .... 204 Bibliyografya .......................... 209 İndeksler .............................
    [Show full text]
  • Turkish Mythology Dictionary
    MULTILINGUAL – 9 Languages TURKISH MYTHOLOGY DICTIONARY ENGLISH – GERMAN – TURKISH – AZERBAIJANI – TATARIAN – RUSSIAN – UKRAINIAN – ARABIC – PERSIAN العربية – فارىس – ENGLISH – DEUTSCH – TÜRKÇE – AZƏRİCƏ – TATARÇA – РУССКИЙ – УКРАЇНСЬКИЙ Concepts and Meanings Vol-1: First 5 Languages Deniz Karakurt 2018 ر القاموس اﻷسطوري الت ك TURKISH MYTHOLOGY DICTIONARY فرهنگ لغت اساطرت ترك TURKISCH MYTHOLOGİE WÖRTERBUCH ر TÜRK MİTOLOJİ SÖZLÜĞÜ تورك آفسانه لغا ت TÜRK MİFOLOGİYA LÜĞƏTİ / SÖZLÜYÜ СЛОВАРЬ ТУРЕЦКОЙ МИФОЛОГИИ TÖREK MİFOLOGİYA SÜZLEGE СЛОВНИК ТУРЕЦКОЙ МІФОЛОГІЇ English – German – Turkish – Azerbaijani – Tatarian – Russian – Ukrainian – Arabic – Persian Concepts and Meanings Englisch – Deutsch – Türkisch – Aserbaidschanisch – Tatarisch – Russisch – Ukrainisch – Arabisch – Persisch Begriffe und Bedeutungen İngilizce – Almanca – Türkçe – Azerice – Tatarca – Rusça – Ukraynca – Arapça – Farsça Kavramlar ve Anlamları İngiliscə – Almanca – Türkcə – Azəricə –Tatarca – Rusca – Ukraynaca – Ərəbcə –Farsca Məfhumlar ve Mənaları İnglizçä – Almança – Törekçä – Äzeriçä – Tatarça – Rusça – Ukrainça – Ğaräpçä – Farsıça Töşençälär häm Mäğnälär Английский – Немецкий – Турецкий – Азерский – Татарский –Русский – Украинский – Арабский – Персидский Концепции и значения Англійська - Німецька - Турецька - Азерська - Татарська - Російська - Українська - Арабська - Перська Поняття та значення اﻹنجليزية – اﻷلمانية – التركية – اﻷذربيجانية – التتارية – الروسية – اﻷوكراني – العربية – فارسية الشروط والمعاني انگليسى – آلمانى – تركى – آذربايجانى – تاتارى – روسى – اوكرانى
    [Show full text]
  • Türk Mitoloji Sözlüğü Lütfen Flaş Bellek Ile En Az Üç (3) Kişiyle Paylaşin!
    YENİ BASKI e-KİTAP SADELEŞTİRİLMİŞ KISA VERSİYON TÜRK MİTOLOJİ SÖZLÜĞÜ LÜTFEN FLAŞ BELLEK İLE EN AZ ÜÇ (3) KİŞİYLE PAYLAŞIN! DENİZ KARAKURT 2013 Özet Mitoloji Sözlüğü - YALIN SÜRÜM - ÜCRETSİZ PAYLAŞIM 3.BASKI İÇİNDEKİLER: 1. SÖZLÜK 2. Diğer Tanrılar Listesi 3. Gezegen Adları 4. Burç ve Takımyıldız Adları 5. Halk Takvimi 6. Akrabalık Bağları 7. Renkler 8. Harfler, Ses Değerleri “Dünya bir deniz idi; ne gök vardı, ne bir yer, Uçsuz bucaksız sonsuz sular içindeydi heryer.” (Altay Yaradılış Destanı – Giriş Cümlesi.) Deniz KARAKURT TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ -A- AAL: Saygı Sözcüğü. Kutsal sayılan isimlerin başında kullanılır. (Hz. Gibi…) AAN: Saygı Sözcüğü. Kutsal sayılan isimlerin başında kullanılır. (Hz. Gibi…) ABAKAN: Ayı Kral. Hakasların atasıdır. Abakan Irmağında boğulmuştur. ABASI: Kötü Ruh. Şeytan. Yeraltında yaşarlar. Tek kollu, tek bacaklı, tek gözlüdürler. İnsanları kaçırabilirler. ABAY: Yeryüzü Tanrıçası. Yeryüzünü korur. Bazen bir doğum tanrıçası olarak anılır. ABDAL: Aziz. Evliya. Ermiş. İnsanlardan uzakta yaşarlar. Sıradışı güçleri vardır. Duaları kabul olur. ABRA ve YUTPA: Yeraltı Yılanları. Timsaha benzerler. Çok büyüktürler. Kuvvetli çeneleri vardır. ABZAR ANA: Avlunun Koruyucu Ruhu. (Dişi) Evcil hayvan kılığına girer. Bazen geceleri bahçeyi süpürür. ABZAR ATA: Avlunun Koruyucu Ruhu. (Erkek) Evcil hayvan kılığına girer. Bazen eve gelen misafirlere selam verir. ABZAR İYESİ: Avlunun Koruyucu Ruhu. Evcil hayvan kılığına girer. Evin avlusunda veya bahçesinde yaşar. ADAĞAN: Dağ Tanrısı. Dağları ve dağlarda yaşayan varlıkları korur. ADAPA: Yerzünün İlk Kralı. Sümerlerin Atasıdır. İlk insandır. Tanrı ona evrenin bilgisinin üçte birini vermiştir. Deniz KARAKURT TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ ADLAMA: Besmele. Allah (c.c.)’ın adını anma. “Acıyıcı ve Acıyan Allah’ın adıyla…” anlamındaki cümleyi söyleme. ADSIZ: İsimsiz Çocuk. Kahramanlık yapmamış, bir ad kazanmamış çocuk.
    [Show full text]
  • TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt
    e-KİTAP TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt 2011 Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji Sözlüğü 1.B ASKI S a y f a | 2 ÖNEMLİ AÇIKLAMA OKUYUCULARDAN MUTLAKA İSTENEN TEK ŞEY: BU E-KİTABI EN AZ 5 –BEŞ- KİŞİYE (MÜMKÜNSE TÜM TANIDIKLARINA) MAİL İLE GÖNDERMELERİ VE ONLARIN DA AYNI ŞEYİ YAPMALARINI ÖNERMELERİDİR. TÜRK AYRICA, FORUMLARDA VE SOSYAL SİTELERDE SÖYLENCE PAYLAŞILABİLİR. SÖZLÜĞÜ BU UYGULAMA TAMAMEN YASAL OLUP, YAZARIN İZNİYLE GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR. BU SÖZLÜĞÜ OKUMAK, PAYLAŞMAK, ALINTI Deniz Karakurt YAPMAK TÜRK KÜLTÜRÜNÜ KORUMAK VE YABANCILAŞMASINDAN KURTARMAK İÇİN ISBN ATILAN ÖNEMLİ BİR ADIM OLACAKTIR. 978-605-5618-03-2 İYİ OKUMALAR… Sözlük AÇIKLAMALI, ANSİKLOPEDİK İnceleme, Derleme, Halkbilim, Etimoloji Türkçe Türk Lehçe ve Şiveleri, 12 + Moğolca Lehçe ve Şiveleri. ONİKİ YAŞ VE ÜZERİ OKUYUCULAR İÇİNDİR. BİRİNCİ BASKI Ağustos, 2011 / TÜRKİYE “Xasiork – Ölümsüz Öyküler Kulübü” üyesidir. Google Kitap Projesi’ne dâhildir. © DENİZ KARAKURT, 2011 Kaynak göstermek kaydıyla her tür alıntı yapılabilir. Tüm Hakları Saklıdır. Deniz KARAKURT TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ S a y f a | 3 GİRİŞ “Dünya bir deniz idi; ne gök vardı, ne bir yer, Uçsuz bucaksız sonsuz sular içindeydi heryer.” (Altay Yaradılış Destanı – Giriş Cümlesi.) Türk söylencelerindeki temel unsurlar ve bileşenlerin tespit edilip bir sözlük halinde dizgeli bir biçimde ortaya konulması amaçlanan bu çalışma bu anlamda belki de bir ilk olacak kadar geniş kapsamlıdır. Bu amaçla var olan tüm çalışmalar tek tek taranmış ve gözden geçirilmiştir. Buna rağmen gözden kaçmış, eksik ve ayrıca derlemelere girmeyen başlıkların olması da kaçınılmazdır. Ayrıca belirtilmesi gereken diğer bir husus da bu sözlük oluşturulurken sadece derlemlerden veya başkalarına ait yapıtlardan yararlanılmadığı, ilave olarak Anadolu’nun değişik yerlerinde kırsal hayatın içinde bulunarak pek çok motifin, figürün bizzat işitilmiş olduğudur.
    [Show full text]