Gerra Nagusi

2019 - 12 - 15 XVII. urtea. 5.121. zenbakia GAUR 1,80 € kioskoan

+12 €

Herrialde bat, interes gehiegi: gerra nagusi

2 Siriak zortzi urteko gerra luzea bizi du. Urrian, Turkiak Rojava inbaditu zuenean, fase berri batean sartu zen. Munduko potentzia militar handienek dituzte interesak bertan, eta mundu gerra baten itxura hartu du horregatik. BERRIA Txepe Lara Beñat «36ko gerrako irabazleek segitzen

GORKA RUBIO / FOKU / RUBIO GORKA Gaztelumendik dute botere militar jantzi du txapela eta judizialean» Elkarrizketa b 42 31 Bigarren aldiz irabazi du Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa, eta aitak jantzi GAUR Gehigarri dio txapela. Agin Labururekin berezia N lehiatu da buruz buruzkoan. IGANDEKO BERRIA d 2019ko abenduaren 15a 2 Harian Siria Gatazka bidegurutzean

XXI. MENDEKO Siriako Gobernua FSA Siriako Armada Askea

Al-Nusra eta beste matxinoak

Turkia eta haren taldeak GERRA NAGUSIA EI Estatu Islamikoa Kurduen miliziak eta aliatuak

Siriako Gobernua eta kurduen miliziak Joan den urrian Turkiak Rojavako inbasioa hasi zuenetik, AEBek babesten dituzten milizia arabiarrak Siriako gerra bertze fase batean sartu da. Zortzi urte baino gehiago bete ditu gerrak. Gatazkaren berezitasunen artean daude hagitz fase ezberdinak eduki dituela bilakaeran, 2011ko urria eta munduko potentzia militar nagusiek esku hartu dutela. TURKIA Qamixli Kobane Al-Hasaka Afrin

Alepo Raqqa Idlib IRAK Hama Deir ez-Zor

Mikel Rodriguez na, ekonomiaren eta oinarrizko borka ari ziren, 2010eko aben- Homs Palmira Baghuz zerbitzuen hondoratzea... Ia kon- duan Tunisian piztu zen matxi- ortzi urte baino tatzen ezinezkoa da Siriako herri- nadak sortu zuen erreakzio kate- LIBANO gehiago bete tarrek pairatu dituzten sufrika- aren ondoren. Testuinguru ho- Al-Tanf Matxinoen dira Sirian ge- rioen zerrenda. Ondorioak zen- rretan deitu zuen protestara Damasko kontrolpeko lehen rra hasi zene- batzea hagitz lan zaila izan da Siriako Iraultza izeneko ekinbide ISRAEL eremuak tik. Martxoa- urteotan, Siriako eremu anitz ba- batek, Facebook bidez. Damas- Daraa Z JORDANIA ren 15a hartu kartuta egon baitira, eta alde guz- kon antolatu zuen deialdia. ohi da urteurrentzat, 2011ko egun tiek kontrol zorrotza ezarri nahi Ehunka lagun elkartu ziren, es- 2012ko uda horretan egin baitzuten Baxar al- izan baitiote informazioari. katzeko bertze herrialde arabia- Assad presidentearen aurkako le- Gerrak desegituratuta utzi du rretan eskatu zituzten antzeko TURKIA Qamixli henbiziko manifestazioa. Turkiak herrialdea. UNHCR Iheslarien- erreforma politikoak, eta ken ze- Kobane Al-Hasaka joan den urrian Siriako Kurdista- tzako Nazio Batuen Goi Mandata- zatela 1963tik indarrean zegoen Afrin nen (Rojavan) hasi zuen inbasioa- riaren arabera, iheslarien krisia- larrialdi egoera. Handik hiru egu- Raqqa ren ondoren, lorpen diplomatiko ren unerik okerrenean Siriako 24 nera, Poliziak lau manifestari hil Alepo Idlib handi bat beharko litzateke ge- milioi biztanleen erdiak zeuden zituen tiroz Daraa hirian. Orain- IRAK rrak bederatzigarren urteurrena etxetik alde eginda. Horietako 6,6 dik bukatu ez den biolentzia soka Hama Deir ez-Zor ez betetzeko. Siriakoa XXI. men- milioi Siriako bertze eremu ba- luzearen hasiera izan zen. Homs Palmira deko gerra nagusia dela erran li- tzuetan babestu dira, eta bertze Siria berehalakoan murgildu Baghuz teke, nahiz eta ez den hil gehien 5,6 milioi inguruk atzerrira egin zen krisi eta ezegonkortasuna po- LIBANO eragin dituena, ezta gehien iraun dute ihesi. Atzerrian zeuden ba- litikoan. Lehenbiziko hilabetee- Al-Tanf duena ere. Baina bertze dimentsio tzuk itzuli dira; alde batetik, ere- tan, bertze herrialde arabiarren Damasko Kurdistan bat du. Arrazoiak argiak dira: mu batzuetan segurtasun egoera matxinaden testuinguruari lotuta autonomoaren hobetu delako, eta, bertzetik, ba- egon zen, eta, gehienbat, Libiako ISRAEL Ekialde Hurbilean dago, mundu- Daraa sorrera ko petrolio erreserben %48 eta gas beslekutzat zituzten herrialdeak gerra bihurtu zen ispilu. Afrika JORDANIA naturalaren erreserben %38 di- itzulera sustatzen hasi direlako, iparraldeko herrialde horretan tuen eremuan, eta gatazka guz- baina ez dirudi mugimendu han- NATOk esku hartu zuen Muam- 2013ko uda tiek plano geopolitikoa astintzen dirik gertatu denik. mar Gaddafiren aurka eta haren duten tokian. Zer erranik ez mun- Izan ere, gerran jarraitzen du kontra matxinatu ziren talde ar- TURKIA Qamixli duko potentzia nagusiak sartzen herrialdeak, eta etorkizuna ez da matuen alde. Talde horiek 2011ko Kobane Al-Hasaka badira; izan ere, Bigarren Mundu ziurra. Jeremy Bowen Erresuma abuztuan Tripoli hiriburua kon- Afrin Gerraz geroztik lehenbiziko aldiz Batuko BBC kateko berriemaile- kistatu zuten, eta, urrian, Gaddafi Raqqa (1945), AEBek eta Errusiak zuze- ak 2016an Damaskora egin zuen harrapatu eta hil egin zuten. Gad- Alepo Idlib nean parte hartu dute gerra bere- bidaia batean idatzi zuen arma- dafi bezala, Al-Assad estu hartu IRAK an. dako jeneral batek erran ziola ge- zuten Mendebaldeak eta haren Hama Deir ez-Zor Mundu gerra txiki horren on- rrak «hamar urte gehiago» iraun aliatuek, baina, espekulatu arren, dorioek apokalipsia eragin dute zezakeela. «Defentsa Ministerio- ez zuten esku hartze militarrik Homs Palmira Baghuz

Sirian. Masa hilketak, hiriguneen an, Siriako jeneral batek erran zi- egin, Siria Libiaren arrunt ezber- LIBANO bonbardaketak, desplazamendu dan ongi baino hobeki zekitela Li- dina baitzen: lau aldiz biztanle banon gerrak hamasei urte iraun gehiago zituen, etnikoki eta erli- Al-Tanf EIren menpeko uholdeak, populazioaren ordez- Damasko kapen etnikoa, exekuzioak —ani- zuela». jiosoki plurala zen, Ekialde Hur- lehen lurraldeak tzetan ikuskizun mediatiko bilean aliantza sistema baten par- ISRAEL Daraa bihurtuak—, desagerrarazteak eta MATXINADA te zen —Iranekin, Libanoko Hez- JORDANIA hobi komunak, esklabotza, sexu Urruti gelditu da 2011ko martxo- bollah alderdi xiitarekin eta indarkeria, eraso kimikoak, mu- ko testuinguru hura. Herrialde hainbat mugimendu palestina- turreko islamismoaren hedape- arabiarrak eltze bat bezala bor- rrekin batera—, eta Errusiaren IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a d Harian 3 Siria Gatazka bidegurutzean

2015eko urtarrila base militar bat zuen —Tartus portuan—, potentzia ho- TURKIA Qamixli rrek herrialde sobietar ohi batetik Kobane kanpo zuen bakarra. Al-Hasaka Afrin Hain zuzen, Errusiak, ahalegin

Alepo Raqqa diplomatikoan, Siriako Gobernua Idlib aktiboago defendatu zuen Libia- IRAK koa baino, eta esku hartze eta zi- Hama Deir ez-Zor gor proposamen guztiak blokeatu zituen NBEren Segurtasun Kon- Homs Palmira Baghuz tseiluan —Txinarekin batera—. Ba- LIBANO rrenean, berriz, 2011ko udabe- Al-Tanf EIren zabalkunde rrian, Al-Assadek zenbait neurri Damasko handieneko hartu eta erreformak agindu zi- garaia tuen protesta mugimendua bare- ISRAEL Daraa tzeko, matxinada kutsua hartu JORDANIA baitzuen, baina ez zuen egoera onbideratu. Gainera, gobernuak Armadaren tanke suntsitu bat Azaz hirian, 2012an. CHRISTIAAN TRIEBERT 2015eko iraila hiri batzuk militarizatu zituen egoera kontrolpean hartzeko TURKIA Qamixli —Daraa, Homs, Hama...—, eta bo- Kobane Al-Hasaka terearen aurkako ekintzek mani- Afrin festazio soil izateari utzi zioten. Alepo Raqqa 2011ko ekainean, talde armatuak Idlib erasoak eta inbasioak egiten hasi IRAK Hama Deir ez-Zor ziren ipar-mendebaldeko Idlib probintzian. FSA Siriako Armada Homs Palmira Baghuz Askea siglekin jarduten zuten bri- gada multzo ezezagun bat ziren. LIBANO Paraleloan, SNC Siriako Kontseilu Al-Tanf Gobernuaren Nazionala sortu zen atzerrian, Li- Damasko krisialdi larriena biako kontseiluaren antzera opo- ISRAEL sizioa bateratu eta indarrean ze- Daraa goen erregimenaren alternatiba JORDANIA izanen zen aginte bat osatzeko. 2019ko martxoa Gaur egundik begiratuta, urru- tian gelditu diren sigla ahantziak. Al-Assaden aurkako manifestazio bat Homsen, 2011ko apirilean. BO YASER

TURKIA Qamixli GERRA IREKIA anitzek ez baitzuten arazorik hartze bat prestatzen hasi ziren. Kobane Al-Hasaka 2012rako, Sirian ez zegoen ez he- muga zeharkatzeko. Gainera, Errusiak makineria diplomatikoa Afrin rri matxinadarik, ez manifestazio Turkiako armadak bonbardake- martxan paratu zuen orduan, eta Alepo Raqqa mugimendurik; gerra irekia zen tak egin zituen, eta Patriot misilak akordio bat egin zuen Washing- Idlib nagusi. FSA siglak errealitate lau- ezartzeko eskatu zion NATOri. Is- tonekin: Siriak armategi kimikoa IRAK Hama Deir ez-Zor so bat bihurtu ziren, eta talde ar- raelek ere 2012an egin zituen Si- deuseztatuko zuen, AEBek eraso- matuen sail bat agertu zen; gehie- riaren aurkako lehenbiziko bon- aldia bertan behera uztearen tru- Homs Palmira Baghuz nek muturreko islamismo sunita bardaketak, eta, ordutik, urtero ke. OPCW Arma Kimikoak Debe- zuten ideologiatzat. Muturreko egin ditu hainbat. Baina Siriako katzeko Erakundea arduratu zen LIBANO biolentzia ekintzak eta sarraskiak Gobernua ez zegoen bakarrik, armategiaren deuseztatzea gain- Al-Tanf EIren kalifa ugaritu egin ziren; hilak dozena- eta, haren larritasuna ikusita, Ira- begiratzeaz eta Dumako erasoa Damasko herriaren ka milaka hasi ziren kontatzen, nek eta Hezbollahk gerran sar- ikertzeaz. Bakearen Nobel saria ISRAEL desagerpena eta errefuxiatuak, berriz, ehunka tzea erabaki zuten 2013an. jaso zuen horregatik. Frogatutzat Daraa milaka. 2012an hasi ziren mende- Gerrak izan dituen gertakari jo zuen Damaskok armategia de- JORDANIA baldeko hirietako bataila eta setio handietako bat hasierako fase ho- segin zuela, baina ezin izan zuen Gaur egun handiak: Alepon, Damaskoren rretan gertatu zen: 2012ko uztai- frogatu nork egin zuen Dumako kanpoaldean, Darayan, Hom- lean, FSA eta matxino islamistak erasoa. Arma kimikoen erabile- TURKIA Qamixli sen... Rojavako hiriak hartu nahian raren inguruko salaketa anitz Kobane Nazioarteko lehenbiziko ahale- hasi zirenean, armadak alde egin egin dira urteotan, eta AEBek iaz Al-Hasaka Afrin gin diplomatikoak gerraren has- zuen kurduen lurraldeetatik, eta Siriako armadaren aurka bonbar- tapeneko aro honetan sortu ziren. YPG Herriaren Babes Unitatearen daketa batzuk egiteko justifika- Raqqa Alepo Arabiar Ligaren bake plana hila- miliziek hartu zuten haren tokia. ziotzat erabili zuten. Idlib IRAK bete baten buruan zapuztu zen. PYD Batasun Demokratikoaren Hama Deir ez-Zor NBEk eta Arabiar Ligak bitarteka- Alderdia buru zela, Kurduen Ba- KALIFA HERRIA ri izendatu zuten Kofi Annan, tzorde Gorena sortu zuten, eta Gerra irekiaren lehenbiziko fase- Homs Palmira Baghuz NBEko idazkari nagusi ohia, bai- horrela jaio zen Siriako kurduen aren bukaera markatu zuen ber- LIBANO na 2012ko abuzturako dimisioa eremu autonomoa. tze gertakari nagusia muturreko eman zuen, etsita. Nazioarteko Gerraren lehenbiziko fasea bi talde islamistaren hazkundea Al-Tanf 2013ko udan bukatu zen. Damas- izan zen: Al-Nusra Frontea, eta, Damasko eragileak bertze modu batera ere inplikatu ziren. Siriako Gober- ko ondoko Duma hirian eraso bat nagusiki, ISI Irakeko Estatu Isla- ISRAEL nuak behin eta berriz salatu zuen egin zuten arma kimikoekin, eta mikoa. Daraa JORDANIA Golkoko monarkiak talde arma- ehunka zibil hil zituzten. 2013an, Siriako armadak he- tuak finantzatzen eta antolatzen AEBek Siriako armadari leporatu rrialdearen ekialdeko hiri nagu- ari zirela. Turkia ere salatu zuen, zioten erasoa egin izana, eta han- bertzeak bertze, horietako talde go gobernuaren aurkako esku (Hurrengo orrialdean jarraitzen du) IGANDEKO BERRIA 4 Harian d 2019ko abenduaren 15a Siria Gatazka bidegurutzean

(Aurreko orrialdetik dator) ATZERRIKO ERAGILEAK di Arabiaren eta hark sustatzen rrialdean. Turkiaren estrategia ba- Alepoko Meskita Handiaren duen islamismo sunitaren etsaia besten du. irudi bat, gerran pairatu duen siak galdu zituen, eta 2014ko ur- AEB da, baita Israelena ere. Ekialde suntsipen larria erakusten tarrilean ISIk bertze talde arma- Munduko potentzia nagu- Hurbilean duen eragina handitu Irak duena. G. MENEGAZZI / EFE tuei gailentzea lortu zuen, Raqqa siarentzat Ekialde Hurbila eremu du Siriako gerraren ondorioz. Siriako Gobernua babes- hiria konkistatuta. Urte hartako estrategikoa da, eta badira hamar- ten du, eta Irakeko miliziano xiitek ekainean, berriz, Irakeko Mosul kadak han esku hartzen ari dela. Saudi Arabia gerran parte hartu dute. Estatu Is- hiria konkistatu, eta kalifa herria Israelen babesle eta Iran-Siria- Sirian boterearen mono- lamikoaren aurkako gatazkaren aldarrikatu zuen: EI Estatu Isla- Hezbolla ardatzaren etsaia da. Ba- polioa duen Baath alderdia etsai ondorioz, askotan bi herrialdetako mikoa deitu zion bere buruari, xar al-Assad boteretik kentzeko historikoa du, eta 2011z geroztik gerrek bat egin zuten. Abu Bakr al-Baghdadi liderrak presio egin du gerra hasi zenetik, matxinada babestu eta Al-Assad kalifa izendatu zuen bere burua, eta 2014an esku hartzen hasi zen boteretik kentzeko eskatu du. Mu- Jordania eta, halaxe, estatu gisa funtziona- Estatu Islamikoaren aurka. Nazio- turreko talde islamista sunitak ba- Al-Assaden aurka lerratu tzeko ahalegina egin zuen. arteko koalizio bat sortu zuen ho- bestu ditu. Estatu Islamikoa bazen, eta oposizioko taldeak ba- Gerra etengabean zegoen esta- rretarako. Rojavan zituen tropak bestu izana egotzi zaio. bestu izan ditu. AEBen koalizioko tu bat, ordea, eta etsaitzat jotako erretiratu ditu. kide da. 700.000 errefuxiatu ingu- kolektiboak desagerrarazteko Israel ru hartzen ditu. asmo deklaratua zuena. Kalifa Errusia Gerraren hasieratik bon- herriaren aldarrikapenak ia Siriako Gobernuaren alia- bardaketak eta aire erasoak egin EB Europako Batasuna mundu osoa astindu zuen. Ia tu nagusia da. 2015ean hasi zen ditu Siriako armadaren, Hezbo- Al-Assaden aurka lerratuta dago, kontinente guztietako muturre- esku hartzen, eta Al-Assadek hari llahren, miliziano xiiten eta meha- nahiz eta herrialde batzuek bertze ko talde armatu eta norbanako is- esker eutsi dio botereari. Sobietar txutzat jo duen edozeren aurka. batzuek baino jarrera gogorragoa lamista sunita anitzek EIren ja- eremu ohitik kanpo egin duen le- Iranen presentzia egonkor bat era- duten harekin, eta gerran duten in- rraitzaile izendatu zuten beren hen interbentzioa da Siriakoa. goztea du helburu ofiziala. 1967tik plikazioa ere ez den berdina. EBko burua, eta atentatuak egin zituz- inbadituta du Siriako Golango gai- kide guztiak AEBen koalizioaren ten haren izenean —gaur egun Turkia nen zati gehiena. parte dira. Arazotzat ikusten du hari hori ez da eten oraindik—. Po- 2011n harremanak hautsi Turkian dauden Siriako errefuxia- tentzia nagusi guztiek etsaitzat zituen Siriako Gobernuarekin, eta Libano tuak Europara etortzea. izendatu zuten EI, lehen mailako Al-Assad boteretik kentzeko eska- Independentziaz geroztik mehatxutzat. tu zuen. Siriako kurduen autono- (1943), Siriak eragin handia izan du NATO Praktikan, muturreko taldeak mia du etsai nagusi, Turkiako Erre- Libanon. Damaskok esku hartu AEBen koalizioko kide da, eta sor- ezabatu egin zuen Iraken eta publikarentzat mehatxu existen- zuen Libanoko gerra zibilean tu zenetik (1949) lehen aldiz esku Siriaren arteko muga, eta, horren tzial gisara ikusten baitu, Turkiako (1975-1991), eta tropak eduki zi- hartu du Ekialde Hurbilean. Awacs ondorioz, handitu egin zen bi kurduen burujabetza mugimen- tuen 2005era arte. Siriarekiko ja- zelatarako hegazkinak erabiltzea herrialdeetako gatazkek elka- dua indartu lezakeelakoan. Muga- rrerak Libanoko alderdiak bana- eta milizia eta armada aliatuak tre- rrengan zuten eragina. Sirian, EI ren bestaldeko eremu asko inba- tzen ditu. Hezbollah alderdi xiitak batzea da haren egitekoa. 2012tik, iparralderantz hedatu zen, eta ditu ditu; azkenak, iragan urrian, milizianoak bidali ditu Al-Assaden Patriot misilak hedatuak ditu Tur- desagertzeko arrisku larrian Rojavan. Hiru milioi errefuxiatu alde. Siriako milioi bat errefuxiatu kian. paratu zuen kurduen autonomia. daude Turkian. inguru hartzen ditu Libanok. 2014ko irailean Kobane hiria Arabiar Liga setiatu zuen, Turkiaren menpeko Iran Qatar Eragin diplomatiko mugatua izan Kurdistanen mugan. Urrian, YPG Siriako Gobernuaren ba- Matxino islamisten meze- du. 2011tik bertan behera utzia du miliziak hiria galtzeko zorian besle handia da. Militarki esku har- nas handia izan da. Anaia Musul- Siriak erakundean zuen parte har- zirenean, AEBek Sirian esku hartu du haren alde, miliziak, estrate- manen babeslea da, eta oposizio- tzea; 2011-2012an arrakastarik ga- tzea erabaki zuten. Gerraren ber- gak eta trebatzaileak bidalita. Sau- ko plataformak hartu izan ditu he- beko bake plan bat sustatu zuen. tze aldaketa erabakigarrietako bat. Nazioarteko koalizio bat Erreakzio xenofobo handia sortu izanen etsai komunaren, EIren, sortu zuten EIren aurka, eta, zen, eta migrazioaren gaiak EBko aurka. Siriako armadarekin lu- YPGrekin aliantza bat eginda, herrialde anitzetako egoera poli- rraldeak birkonkistatu eta esta- muturreko talde islamistaren tikoa astindu zuen. 2015eko uda- tuaren agintea berrezartzea zen aurkako kontraerasoa hasi zuten. koa izan zen NBEk gerran hilda- Errusiaren helburua, eta mende- Kobane 2015eko urtarrilean koei buruz eman zuen azken zi- baldean hasi zuten ekinaldi hori. askatu zuten, eta YPGk, AEBen fra: 250.000 lagun 2011tik. Batailarik handiena Alepo hiria laguntzarekin, kalifa herria deu- berreskuratzekoa izan zen. Ia se- seztatzeko kontaerasoa hasi ERRUSIA GERRARA tiatuta zegoen Siriako armada; zuten. Hala ere, kalifa herriak 2015eko udan, Siriako Gobernua Errusiaren laguntzaz, 2016ko 2015eko urtarrilaren eta ekaina- gerra hasiz geroztiko egoerarik otsailean erasoaldia hasi, eta ren bitartean lortu zuen zabal- prekarioenean zegoen, eta zalan- abenduaren 22an hiria oﬁzialki kunde geograﬁkorik handiena. tzan zegoen noiz arte eutsi ahalko berreskuratutzat jo zuen Siriako Siriaren mendebaldean, EIk fron- zion. Irailaren 30ean, gerraren Gobernuak. Guztiz suntsituta te gehiago ireki zituen, kasu norabidea aldatu zuen iragarpen gelditu zen hiria. Gerra hasi aitzi- horietan armadaren aurka —Pal- bat gertatu zen: «Buru-belarri netik, bi milioi biztanle inguru zi- mira hiri historikoan, Damasko- sartu gara gatazka honetan. Has- tuen Alepok; 2016ko erasoaldia- ko Yarmuk palestinarren kanpa- teko, Siriako armadari lagundu- ren hasieran, NBEk kalkulatu lekuan, Libanoko mugan, Alepo ko diogu terroristen aurkako bo- zuen 300.000 inguru gelditzen zi- probintzian...—. rrokan». Vladimir Putin Errusia- Al-Assad eta Putin, 2017an, Errusiako Sotxi hirian. MICHAEL KLIMENTIEV / EFE rela, eta, erasoaldia bukatzean, Ezegonkortasuna inoiz baino ko presidenteak adierazpena egin berriz, 265.000 inguru. handiagoa zen Sirian, eta, horren bezain pronto hasi zituen Erru- netik lehenbiziko aldiz, Errusia eraginez, gerrako errefuxiatu siako armadak talde matxinoen Nazio Batuen gerra batean sartu baitzen sobie- KALIFA HERRIAREN AMAIERA exodorik handiena gertatu zen. aurkako bonbardaketak. Erakundeak hil direnen tar eremu ohitik kanpo. AEBek AEBen eta kurduen milizien Milioi bat iheslari inguru sartu zi- Erabaki historikoa izan zen, ze- kopuruari buruz eman eta haren aliatuek esku hartzea ofentsibarekin eta Errusiaren ren EB Europako Batasunean ren, SESB Sobietar Errepublika duen azken zifra salatu zuten, eta hasieratik argi esku hartzearekin, EI gibelera 2015ean, gehienak Siriakoak. Sozialisten Batasuna desegin ze- 2015ekoa da: 250.000 gelditu zen ez zutela elkarlanik egiten hasi zen, eta 2017an kalifa IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a d Harian 5 Siria Gatazka bidegurutzean

tu duen operazio militarrak egiten, dioenez, SDFk ez duelako menia errespetatu —Ankararen erasoei erantzutera mugatu dela dio koalizioak—; bertzalde, Siria- ko armada Turkiako mugan eta Rojavako bertze eremu batzuetan hedatu da —2012tik lehenbiziko aldiz—, eta Errusiak eta Turkiak zaintza patruila bateratuak hasi dituzte. Horrez gain, Idliben Siriako armadak eta Errusiak su-eten bat eman zuten abuztuan, baina hilabete honetan aire eraso handiak egin dituzte probintzian. Fronte guztiak behin-behinean daude, egoera hagitz korapilatsuetan. Turkiak bere lurraldean hartzen dituen Siriako errefuxiatuak in- baditutako eremuetara bidaltzea du helburuetako bat; hori egin du Afrinen, kurdu gehienek inbasio- tik ihes egin eta errefuxiatu arabiarrak han ezarrita. SDFren posizioa, berriz, dezente ahuldu da, baina oraindik gaitasun militar handia du kontrolpean duen lurralde guztia bertzerik gabe emateko Siriako Estatuari. Eta, egoera borobiltzeko, AEBek, milizia arabiar batzuen babesarekin, Irake- ko muga eta Damasko lotzen dituen hegoaldeko bidea kontrola- tzen dituzte, eta ez dute handik erretiratzeko asmorik adierazi. Potentzien lehia eta interes horiekin batera, kontuan hartu behar da EIren kalifa herria desagertu eta Al-Baghdadi hil bazuten ere —joan den urri bukaeran hil zuten AEBetako militarrek, Idlib probintzian—, muturreko talde islamista sunita bizirik dagoela oraindik, eta gerrilla borroka bat hasi du, nagusiki SDFren kontra. herriak herio kolpea jaso zuen. mugako basamortuko eremua Nazioarteko akordio bat egin Iraken menpean zituen lurralde AEBen base batek gobernatua. ezean, zaila dirudi pentsatzeak guztiak galdu zituen, eta Sirian gerra buka daitekeenik; alternati- Raqqatik bidali zuten SDF Siriako POTENTZIEN ARTEKO LEHIA bak dira potentziak eta haien alia- Indar Demokratikoek —YPG in- Aurtengo martxoan sortu zen tuak elkarren aurka gerra ireki dar nagusitzat zuen koalizioak—. galdera nagusia zen: zer gertatu- batean murgiltzea garaipen era- Siriako armadak, berriz, bertze ko da orain? Hainbat korapilo batekoa lortzeko —ez da proba- probintziako hiriburu batetik, zeuden askatzeko: Idlib probin- blea—, edo potentzia bakarrak Deir ez-Zorretik bidali zuen. Bag- tziaren etorkizuna, Siriako Esta- eustea, bertzeak gerrak akituta huz izeneko hiria izan zen EIren tuaren eta SDFren arteko harre- erretiratu direlako. Ekinaldi di- kalifa herriaren azken lurraldea, mana, AEBen presentzia milita- plomatikoei dagokienez, alde ba- Siriaren hego-ekialdeko mutu- rraren etorkizuna, eta Turkiaren tetik, martxan dago Siriako Go- rrean, Irakeko mugan. Irteerarik anbizioak. Egoerak argitu gabe bernuaren eta oposizioko ordez- gabeko erresistentzia batean zo- segitzen du, baina joan den urrian kari batzuen arteko batzorde koratuta, 2019ko martxoaren gertatu zen mugimendu nabar- konstituziogilea —duela hilabete 23an SDFk kalifa herria desegin- menak bata bertzearen gibeletik elkartu zen azkenekoz—, eta, ber- tzat jo zuen, Baghuz osoa kontrol- eragin die zalantza horiei. Donald tzetik, Errusiak, Iranek eta Tur- pean hartu ondoren. Trump AEBetako presidenteak kiak duela bi urte hasi zituzten Herrialdearen mendebaldean, urriaren 6an Rojavatik erretira- Astanako elkarrizketen hama- berriz, Siriako armadak hirigune YPGetako boluntario ingelesak Rojavan, 2017an. IFBAANTIFAMANCHESTER tzeko agindua eman zien tropei, laugarren bilera egin berri dute. nagusiak berreskuratu zituen eta Turkiak inbasioa hasi zuen Bakerako bidean ez dute emaitza 2018an, eta, EI mapatik ezabatu- tepera itzulita; ipar-mendebalde- handik hiru egunera. Horren era- handirik lortu, oraingoz. Save ta, statu quo berri bat ezarri zen Estatu Islamikoaren ko Idlib probintzia Al-Nusraren ginez, SDFk Siriako Gobernuari The Children gobernuz kanpoko gerran: Eufrates ibaiaren ekialdea kalifa herria desagertu eta bertze talde batzuen menpe- eta Errusiari laguntza eskatu zien, erakundearen arabera, gerra hasi SDF Siriako Indar Demokratiko- eta Al-Baghdadi an; kurduen Afrin barrutia eta eta honela gelditu da egoera: zenetik bortz milioi haur inguru en kontrolpean; mendebalde hil bazuten ere, taldea haren ekialdeko eskualdeak Tur- urriaren 18tik, indarrean dago su- jaio dira Sirian. Gatazka bertzerik gehiena Siriako Estatuaren agin- bizirik dago oraindik kiak inbadituta; eta, Jordaniako eten bat, nahiz eta Turkiak jarrai- ezagutu ez duten belaunaldiak. 6 Harian d IGANDEKO BERRIA Siria 2019ko abenduaren 15a Al-Holeko errefuxiatu eremua Jihadisten emazteak eta seme-alabak pilatuta daude Al-Holeko errefuxiatu eremuan. Atzerrian sortutakoak ere badira, eta damu dira asko; sorterrira itzuli nahi lukete, baina linbo batean daude lege aldetik. Inork ez daki zer gertatuko zaien. «Terroristen» emazte damutuak

J.M. Lopez Al-Hol rritarrak babestuko zituela. Az- lamikoa sortu baino urtebete le- kenean, ez neukan jatekorik henago. Hasieran, Raqqan bizi l-Hol: Siria ipa- seme-alabentzat». zen; gero, hiri batetik bestera al- rraldeko erre- Atertu egin du, eta ortzadar datuz joan zen, kalifa herriak lu- fuxiatu eremu erraldoi bat ageri da esparruko rrak galdu ahala; azkenean, Bag- A handienetako denden gainean, gero eta biziago. huzera iritsi zen. SDFk eta AEBek bat. 73.000 per- Jihadista atzerritarren emazteek Baghuzen aurkako erasoa hasi tsona inguru, ahal bezala bizi di- leku bat gordea dute eremuan, zuten orduan; eraso hartatik ihe- renak, zerbitzu oinarrizkoenak beste zibilengandik bereizita. si, milaka lagun inguru iritsi ziren ere falta dituztenak. Baina beste Oraingoz 566 familia daude erre- Al-Holera. kontu bategatik da berezia eta gistratuta atal horretan. 1.800 Damu da Andresson ere. «Se- ezohikoa: EI Estatu Islamikoko pertsona guztira, emakumeak eta narrari jarraika iritsi nintzen jihadisten emazteak eta seme- haurrak, 40 nazionalitatetakoak. hona, jendeari laguntzeko, ikusia alabak dira errefuxiatu eremuan Hainbeste kultura eta ideologia bainuen nola zeuden ospitaleak; bizi direnetako asko: 20.000 nahastuta, ez da harritzekoa lis- gero, egoera honetan harrapatuta emakume eta 50.000 ume ingu- karrak sortzea. Europako herrial- geratu nintzen. Senarra ezagutu ru. Ez dira denak jihadistak, baina deetatik datozen emakumeak baino urtebete lehenago aldatu asko bai. Eta ez dira denak Ekialde kexu dira Kaukasokoek eta Tuni- nintzen islamera. Orain, bera Hurbilekoak; senarrei «jarraika» sikoek gorriak ikusarazten diz- kartzelan dago», dio, seme-ala- kalifa herriaren promesen atzetik kietela eta. Jihadarekin bat egiten betako bat oinen artean jolasean joan zirela diote atzerriko emaku- ez dutenak ere badira eremuan, dabilkiola. «Ez dut ulertzen jen- me askok. Europarrak dira haie- eta haiek ere beldurrez bizi direla deak zergatik esaten duen terro- tako batzuk. Damututa ageri dira rista naizela; nik nire bi- asko; etxera itzuli nahi dute, bai- zitza egin dut, besterik na Europak ez ditu hartu nahi. ‘‘ ez, eta ez daukat ezeren errurik. Behin barruan Al-Holera bere bi alabekin iritsi Haurrak arduratzen dira ur bila joate- da Leonora Lemke. Habibak 16 zaudela, ezin duzu bo- Senarrari jarraika iritsi nintzen az Al-Holeko esparruan. J.M. LOPEZ hilabete ditu, eta Mariak 20 egun hona, jendeari laguntzeko; rondatez alde egin; nik besterik ez. «Siriara etorri nin- gero, egoera honetan ihes egin nuen duela bi tzenean, 15 urte nituen. Alema- harrapatuta geratu nintzen» hilabete. Azkenean, ez nahi. Egin nuena barkatzeko es- horregatik, kartzelan izan nin- nian bizi nintzen, eta etxetik ihes Lisa Andresson genuen jatekorik, eta katzen dut, besterik ez. Esparru tzen bost hilabetez». egin nuen islamaren arauen pean Al-Holeko esparruan bizi den suediarra landako belarra janez honetan, nire bizitza infernua da. Donald Trump AEBetako pre- bizi nahi nuelako, baina orain «3 urteko seme bat dut; orain iraun dut bizirik». Triste sentitzen naiz, umiliatua, sidenteak eta SDFk atzerriko es- hasi naiz jabetzen hanka sartze dena damutu zait. Ihes egiten Landan, egoera oso adoregabetua», esan du, negar tatuei eskatu izan diete beren he- bat izan zela», esan du, goibel. saiatu naiz, eta bost hilabetean txarra izan zen joan den zotinka. rrialdeetako jihadisten ardura har «EIk kontrolatutako lurraldera kartzelan izan nintzen» neguan; hotzaren, elika- Senarrak hilak edo kartzelan dezatela, edo nazioarteko auzitegi iritsi eta egun batzuetara ezkon- dura kaskarraren eta izanik, emakume horiek eta bat sor dezatela haiek epaitzeko. du nintzen senarrarekin, baina Fatima osasun arreta eskasaren haien seme-alabak lege aldetik Ez dira Al-Holeko errefuxiatuak Al-Holeko esparruan bizi den txetxeniarra bera ez da gudularia; ordenagailu ondorioz, ehun haur bai- linbo batean egotera kondenatu- bakarrik: preso dauzkaten jiha- eramangarriak konpontzen esan ohi dute. SDF Siriako Indar no gehiago hil ziren, Erreskatera- ta daude. Inork ez daki noiz arte. distak ere hor daude. Oraingoz, zituen, eta ni etxekoandrea nin- Demokratikoen milizia kurdu- ko Nazioarteko Batzordearen ara- Eremuko emakume gehienak si- oso gutxi itzuli dira sorterrira. Yo- tzen», azaldu du, alaba zaharre- arabiarretako 400 bat kidek zain- bera. Azken hilabeteetan 24.000 riarrak eta irakiarrak dira; euro- landa Martinez, Luna Fernandez na besoetan daukala. tzen dute eremua. Turkiak Roja- lagun iritsi dira esparrura, neka- parren artetik, gutxik aitortuko eta Lubna Miludi Siriara joan zi- Kontua da haren senarra kar- varen kontrako erasoa hasi zue- tuta eta desnutrizioak jota; popu- dute Estatu Islamikoarekin bo- ren 2014an, beren senarrekin. tzelan dagoela preso, eta etorki- netik, urriaren 9tik, tentsioa lazioa hirukoiztu da. Andresso- rrokatzera etorri zirela. Fatima du Ukatu egin dute talde terrorista zuna ez dela oso itxaropentsua handitu egin da eremuan. nek urtebeteko alaba bat zuen, eta izena haietako batek, eta Txetxe- baten parte izatea, eta itzuli egin haientzat. Lemkeri eta haren se- hil egin zitzaion joan den hilabete- niakoa da. «Kalifaldiaren parte nahi dutela esana diote Espainia- narrari, biei leporatu diete talde Damuaren zama an. «Hona etorri izanaren alde on izan nahi nuelako etorri nintzen. ri. Bik hila dute senarra, eta beste- terrorista baten parte izatea. Ale- Lisa Andresson Suediakoa da. bakarra seme-alabak edukitzea Berehala ezkondu nintzen, Mo- ak kartzelan du. Martinezek eta mania, Europako beste herrialde Haren begi berdeek eta azal zur- izan da; haiek dira garrantzitsue- hammed Walid izeneko jihadista Fernandezek 30 urte bete berri asko bezala, mesfidati azaldu da bilak sorlekua salatzen diote, ni- na niretzat. Aldatu egin naiz; beste australiar batekin; hil egin zuten dituzte, eta launa seme-alaba di- haiek hartzeko. «Oso inozoa izan kabaren oihalen artetik. 29 urte- pertsona bat naiz. Nire herrialde- borroka batean. 3 urteko seme tuzte; Fernandez, gainera, haur- nintzen. Uste nuen kalifa herria ko gazte horrek kontatu duenez, ra itzuli nahi dut, baina badakit bat dut, eta orain dena damutu dun dago. Miludik, berriz, hiru estatu indartsua zela eta bere he- 2013an iritsi zen Siriara, Estatu Is- nire herrialdeak ez nauela han zait. Ihes egiten saiatu naiz, eta, seme-alaba ditu. d IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Siria Harian 7 Al-Holeko errefuxiatu eremua

Asko daude antzera. Shamina kolarik, ezta irakaslerik ere. Ba- Begumena izango da, agian, ka- tzuek ura garraiatzen dute ur bilte- surik entzutetsuena. Hura ere Al- gitik beren kanpadendetara, edo- Holen itxita egon zen. Gazte bri- zein edukiontzi erabiliz. Azal kolo- tainiar horrek etxetik alde egin reek berresten dute askotariko na- zuen, 15 urte zituenean; Siriara zionalitateak dituztela. joan zen, eta, handik egun gutxi- Begum Azerbaijandik iritsi zen ra, 27 urteko jihadista herbehere- Siriara, senarrarekin. Duela lau tar batekin ezkondu zen, Raqqan. urte izan zen hori. Estatu Islami- Lau urtez kalifa herrian bizi izan koarekin bat egin nahi zuten. ondoren, Baghuztik alde egin «Gure herrialdeak eskaintzen zi- zuen duela aste batzuk. Ez dago gun baino bizimodu hobe baten damututa, baina bere herrialdea- bila etorri ginen; sinetsi egin ge- ri exijitu dio bera onartzeko, eta nuen propaganda bideoetan esa- auzitara jotzeko mehatxua egin ten zutena. Senarra hil egin zida- die. Haur bat galdu zuen erditzen ten bonbardaketa batean, eta nik ari zela, eta beste bi seme-alaba bi ume ditut: haiengatik borroka- ere hil zitzaizkion, desnutrizioa- tuko naiz», kontatu du, begirada ren ondorioz. lurrean galdua duela. «Duela bi Haur talde bat lasterka dabil lo- hilabete iritsi nintzen esparrura, katzetan; zikin daude, gaizki jan- eta damu naiz, senarrak hartu tzita. Beste batzuk futbolean ari di- baitzuen erabakia. Nik jarraitu ra, ate ikusezinak dituen zelai in- egin nion, besterik ez. Orain etxe- probisatu batean. Hemen ez dau- ra itzuli nahi dut, nire familiaren- kate besterik egiteko; ez dago es- Emakume bat, seme-alabekin, bere ondasunak mugitzen, Al-Holeko esparruan. JM LOPEZ gana eta lehengo bizimodura». IGANDEKO BERRIA 8 Harian d 2019ko abenduaren 15a Siria Elkarrizketa

Orsola Casagrande

Ferda Çetin hainbat egunkari kurduren sortzailea da, besteak beste Yeni Ulke, Ozgur Gundem eta Ozg Ur Ulke- rena, horiek guztiak Turkiak legez kanpo utzitakoak. Med TV satelite bidezko telebista kurdua sortzen ere parte hartu du. 1995etik, Europan bizi da, erbestean, eta Bruselatik dihardu Kurdistango Batzar Nazionaleko nazioarteko lanak gidatzen. Siriako gerra, potentzien kokapena eta Tur- kiak kurduen kontra egin duen azken inbasioa izan ditu hizpide. Turkiak Siriako iparraldean egindako inbasioaren azken helburua zein izan da? Irailaren 24an, Turkiako presidente Recep Tayyip Erdoganek hitzaldia eman zuen bere planak iragarriz, Nazio Batuen Erakundeko Batzar Nagusian. Mapa eskuan zuela iragarri zuen Siriaren menpeko kurduen eremua inbaditzeko asmoa. Esplizituki azaldu zuen garbiketa etnikoaren ideia. Kurduak abandonatzeko AEBen erabakiak kritika asko jaso zituen, baita AEBetan ere. Ez zen izan AEBetako adminis- trazioak hartutako erabaki bat, Trumpek bere kabuz har- tutakoa baizik. James Jeffrey AEBek Sirian duten mandatariak eta armadako hainbat kidek esan dute ez zietela aldez aurretik horren berri eman. AEBetako Ordezkarien Ganbe- ran, demokratek eta errepu- blikanoek kurduei babesa ematearen alde bozkatu zuten. Trumpen erabakiaren kontra onartu zen lege proposamenak erabateko onespena izan zuen: 354 alde eta 60 kontra. Azke- nean, ordea, Trumpen eraba- BERRIA kia onartu zuten, eta ateak zabaldu dizkio Turkiari Siria inbaditzeko. «Ez dute gurea bezalako Trumpek aldez aurretik esana zuen tropak erretiratuko zituela Siriatik. Bai. 2018ko abenduan esan etsenplu demokratiko bat zuen Siriako tropak erretiratuko zituela, baina komeni da gogoraraztea Trumpek iragar- nahi Ekialde Hurbilean» pen hori egin zuen egun berean Brett McGurkek dimisioa eman zuela, orduan AEBek Sirian zuten mandatariak, eta b haren ordez izendatu zuten Ferda Çetin Kurdistango Batzar Nazionaleko nazioarteko arduraduna James Jeffrey Ankarako enba- xadore ohia. Jeffreyk, izendatu Çetinek uste du Turkiak «kurduen garbiketa etnikoa» duela helburu, zutenetik, McGurken oso bestelako ildo bati jarraitu dio. eta, nazioarteak gaitzetsi arren, NBEk, AEBek, EBk eta Errusiak Babes horren adierazpenik «erabateko babesa eta onespena» ematen diotela Turkiaren okupazioari. zehatzena Segurtasun Eremua IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a d Harian 9 Siria Elkarrizketa

deitu diotena proposatzea izan mendeetan. Kurduek ezin EB nahasirik egon da EI Estatu EBk honako hau esaten du: base bakarra Sirian dauka, zen, Ankarara bisitan joan diete eutsi Turkiaren aire era- Islamikoaren kontrako gerran, «Ulertzen dugu Turkiako Tartusen. 1.700 militar dauzka zenean. soei; mugatik erretiratu behar Iraken eta Sirian. Europako estatuaren kezka, segurtasuna han. Bidaia horretan, Jeffreyk hain- dute. Guri alde egiteko ordua estatuek, AEBek bezala, dela eta». Modu horretara, Iranen kasuan, zein dira Sirian bat bilera ere egin zituen SDF heldu zaigu». Hitz horiek herrialde kurdua onartzen eta Ankararen terrorea babesten egoteko dituen interesak? Siriako Indar Demokratikoeta- baieztatu egin zuten AEBen aintzat hartzen dute. Ez dute ari da. Bereziki estatubatuarren ja- ko buruzagi militarrekin. erabakia: EIren kontra 2014an onartu, ordea, administrazio Errusia nola dago kokatuta zarpena ahultzeko mugimen- Ankaran izan zituen bileretan sortutako aliantza hautsita Ekialde Hurbilean? dua da Iranena. Iranen estrate- ez ezik, paraleloki SDF eta YPG zegoen. Sobietar Batasuna gia da AEBei aurre egitea bere Herriaren Babes Unitateekin Erdoganen erregimenak ondo ‘‘ desagertu ostean, mugetatik urrun, nahiz eta ba- ere egon zen. Abuztuan, irabazia du nazioarteko Errusiak nagusitasuna tzuetan ez den horren urrun, segurtasun mekanismo bat arbuioa giza eskubideen eta AEBek Turkia gerarazi nahi eta eragina galdu Yemenen, Libanon edo Iraken garatu zuten segurtasun ere- demokraziaren alorrean, baina dute kurduak euren lurretatik zituen Ekialde Hurbi- ikus daitekeenez. Irango sol- mua sortzeko. SDFrekin egin ez dirudi arbuioa nahikoa botatzearen truke; ez dadila lean. Siriako gerra dadu entrenatu eta trebatuak zuten akordioak aurreikusi denik bere planak geldiarazte- errusiarrengana gerturatu» zibilarekin, zeina Siriara iritsi ziren, Baxar al-As- zuen defentsen suntsiketa, ko. 2011n hasi zen, Errusia sadek deituta. EIren kontra bo- tunelak edota arma astunak Behatzaile politiko, intelektual «SESB desagertuta, Errusiak berriz sartu zen joko- rrokatu dira, Al-Nusra, Tah- tarteko, mugatik bost kilome- eta idazle askok bat egiten eragina galdu zuen Ekialde an. Errusia Sirian ego- rir’ux Sam eta Siriako Armada troraino. Eta SDFkoak erreti- dute esaten dutenean Erdoga- Hurbilean; Siriako gerrarekin tea ez doa ezein lege- Askearen kontra. Iranek bere ratu egingo ziren eremu nen administrazioa diktadura berriz sartu zen jokoan» ren kontra, Siriako politika ildoekin bat egingo horretatik. Akordioak erres- faxista bat dela, etenik gabeko Estatua izan baitzen duen gobernu bat nahi du, Si- petatuz, SDFk eta YPGk euren gerraren kudeatzaile dela, autonomoa. EBk normaltzat Errusiari eskatu ziona gerran riako gerraostean. arma astunak erretiratu zituz- etxean nahiz kanpoan. Gerran jotzen ditu, batetik, HDP esku hartzeko, eta Errusiak Israel ere ez da ahaztu behar. ten Serekaniyetik [Tel Abyad] tematuta dago badakielako Herrien Alderdi Demokratiko- aukera baliatu zuen. Himey- Israelek ez du administrazio eta Gire Spitik [Ras-al-Ain]. amaitzen duenean kurduen aren kontra Erdoganen gober- mimen, Latakian, base milita- arabiar sendo bat nahi Sirian, Mekanismo horri jarraikiz, kontrako jazarpena bukatu nuak ezartzen duen presioa rra jarri zuen, eta 2.000 militar ezta administrazio sunita- Turkiak eta AEBek batera dela. NBEk, AEBek, Errusiak eta, bestetik, udal kurduen ditu han; borrokarako 32 salafista bat ere. Bere mugeta- patruilatuko zuten kurduen eta Europako Batasunak era- lapurreta. Europak antzeko hegazkin eta hamasei helikop- tik gertu du, eta administrazio kontrolpean, Siriako iparral- bateko onespena eta babesa erantzuna izan du Kurdistan- tero dauzka han, eta, gainera, ahul bat nahi du, barne arazo- dean. ematen diote turkiarren oku- go okupazioari buruz: «Kez- misilen kontrako lurreko ak izango dituena. Horregatik, Urriaren 16an su-eten bitxi bat pazioari, eta Erdoganek babes katurik gaude. Erasoa gaitzes- defentsa sistema bat. Errusiak haren jarduna Siriaren oreken hitzartu zuten, ordea, Turkia- eskuzabal hori erabiltzen du. ten dugu». Baina, era berean, Mediterraneoan duen itsas araberakoa izaten da. ren eta AEBen artean. Ekialde Hurbilean dagoen Ez da halakorik gertatu mun- anabasa primerakoa da Erdo- duaren historian: elkarren ganentzat, kurduen kontrako artean borrokan ez diren biren genozidio planarekin aurrera artean su-eten bat hitzar- egiteko. Erdoganek Kurdis- tzea.... Eremu berean dauden tango demografia aldatu nahi Deusto bi estatu, NATOko kideak du. biak. Agerikoa da akordioaren Kurduak Siriako etorkizunari ironia. Hamahiru puntuko buruzko eztabaidatik at utzi akordio bat egin zuten, okupa- dituzte orain arte, eta NBEk zioari zilegitasuna emateko. premisa hori onartu du. Trumpek hau esan zuen: NBEk ez du erabaki garrantzi- «Kurduak birkokatu egin tsurik hartu Siriako gerran. Fisioterapia* dira, eta kontuan hartu behar- AEBek eraginik gabeko era- Gradu berria ko lukete petrolioaren lurreta- kunde bat bilakatu dute, eta ra joatea. Petrolio eremuak inpartziala gainera. Kurduek ziurtatu ditugu». Hori esanez, hautatutako ordezkariak ez iradoki zuen kurduak bidali dituzte gonbidatu Genevan Fisioterapia* + egin behar zirela mugako ere- hilaren 8an izan den bilerara, mutik Deir ez-Zorrera. Akor- eta, aldiz, komunitatean bote- dioan, onartu egin zuten Tur- rerik eta eraginik ez duten Jarduera Fisikoaren kiak Siriako lurretan egindako ordezkariak gonbidatu dituz- inbasioa, eta kurduak bizi te. Gainera, bilerok ez dutela eta Kirolaren Zientziak diren guneen garbiketa aurrei- emaitzarik ikusita, erakusten kusi. AEBek Turkia gerarazi du AEBen ordezko pieza Gradu bikoitz berria nahi dute kurduak euren bihurtu dela. NBEk, AEBek eta lurretatik botatzearen truke; Errusiak ez dute gizarte demo- ez dadila errusiarrengana asko kratikoan oinarritutako siste- gerturatu. Era berean, AEBek ma nahi: ekologista, askatzai- Informazio saioa nahi dute Turkia eurengana lea, feminista eta gerturatzea, Iran estu hartzeko politiko-etikoa, gure lider planean. kurdu Abdullah Ocalanek teo- AEBek Turkia babesteak zer rizatu eta PKK-k [Kurdistango Abenduak 19, osteguna 19:00 esan nahi du? Estatu Islamiko- Langileen Alderdia] babestu- aren kontra SDFren eta AEBen takoa. Ez dute gurea bezalako artean sortutako aliantzaren etsenplu demokratiko bat amaiera al da? existitzea nahi Ekialde Hurbi- Loiola Centrum Eman izena! Urriaren 13an, Trumpek, Fox lean. Donostiako campusa donostiakosaioak.deusto.eus Newsentzat ari zela, hauxe Badago ezberdintasunik esan zuen: «Turkiarrak eta AEBen eta haien aliatu Euro- * Egiaztatzeko bidean kurduak borrokan aritu dira pako Batasunaren artean? IGANDEKO BERRIA 10 Euskal Herria 2019ko abenduaren 15a

Urte hartako irailaren 27an, alderdiko lema hartu zuen Espar- zak behin-behinean, eta, handik hilabete batzuetara egin zen kongresuan, lau urterako hautatu zuten: militanteen %83ko babesa lortu zuen. Oraingo honetan ere R presidentetzara aurkeztuko da, ANALISIA eta faborito nagusia da. Joxerra Senar Ikusiko da alderdiaren lema hartzeko orduan lehiakiderik izango ote duen aurrean. Asteon, Sergio Sayas diputatuaren izena aipatu da. Oraindik bere hauta- Navarra Suma gaitza ofizial egin ez badu ere, Sa- yas berak ez du aukera hori baz- gehiago edo tertu, Cope irratiak egindako el- karrizketan: «Alderdiko pertso- gutxiago nekin hitz egingo dut, eta horren arabera hartuko dut erabakia». Sayasen erabakian eragina izan u gara Navarra Suma. dezakete kongresurako hauta- Hor harmailetan gau- gaiak aukeratzeko hauteskunde G den hogei parlamen- primarioetako emaitzek. Navarra tari horiek». Ostegu- Sumaren zerrendako ordena era- neko osoko bilkuran, horrela bakitzeko orduan, Carlos Garcia mintzatu zitzaion Maria Jesus Adanerori gailendu zitzaion Sa- Valdemoros parlamentaria PSN- yas, nahiz eta azken horrek parla- ri, hark UPN bide okerretik ziho- mentuko eledun gisa pisu berezia ala adierazi nahi izan zionean. izan alderdi barruan. Iraganean, Anekdota horrek adierazten du alderdia bi bloketan bereizita ze- uneotan UPNko hamabost parla- Atzo, kontseilu politikoa egin zuen UPNk Iruñeko Blanca de Navarra hotelean. JAGOBA MANTEROLA / FOKU nean, Sayas Barcinaren taldekoa mentariak koalizioaren barruan zen. Urteotan, zatiketa hori lauso- urtuta daudela, eta oraingoz tu egin bada ere, Sayasen ingu- proiektu komun horrekin identi- UPNk martxoaren 29an ruan jarraitzen dute Maribel Gar- ﬁkatzen direla osorik. cia Malo parlamentariak eta Fer- Alta, diskurtso oﬁzialetatik ha- min Alonso Iruñeko hautetsiak, rago, sakonean borborka dagoen adibidez. alderdia izan behar du uneotan egingo du kongresua, Lau urteotan, Esparzak Nava- UPNk. Iruñeko Udala eta Nafa- rra Suma koalizioaren alde apus- rroako beste hainbat udal ga- tu egin du, eta aurpegi berriak rrantzitsu berreskuratu ditu, bai; gerorako erabakigarria sartu ditu parlamentu taldean eta baina Nafarroako Gobernurik alderdian. Horien artean daude gabe geratu da, eta iraganean bo- Yolanda Ibañez egungo idazkari terea ziurtatu dien gaztatxoaren Datorren astean batzordeak osatuko dira barne funtzionamenduko nagusia, Jorge Esparza Antola- beste zatia, PSN, eurengandik mendu idazkari eta parlamenta- gero eta aldenduago dago. Ma- araudiei, printzipioei eta egitarauari buruzko txostenak lantzeko ria, eta Maria Jesus Valdemoros drilgo bi alderdi nagusien esku- b Javier Esparzari aurre egiteko asmoa azaldu du Sergio Sayasek parlamentuan gai ekonomikoen tik, are eskuinerago joateko bi- arduraduna. Halaber, asteon En- daia hartu du, eta PSNk zentral- rique Maia Iruñeko alkateak tasuna bereganatu die. Joxerra Senar Iruñea rren astetik aurrera, hiru hilabete badoa, alderdiak espero du mar- baieztatu du ez duela hautagai- Sozialisten kontraesanak azpi- pasako eztabaida prozesu bati txoaren 10 eta 12 artean izatea tzarik aurkeztuko, eta Esparzari marratuz, gobernua higatzen Oraingo bidetik jarraitu edo era- ekingo dio alderdiak. Lehenik eta kargudunen aukeraketa. babesa adierazi dio. dihardu buru-belarri eskuineko berritu. Hautu hori egin beharko behin, batzordeak osatuko dira, Gaur egun, Javier Esparza da koalizioak, baina legealdia aldatu dute datozen hilabeteetan UPN eta alderdiaren funtzionamendu presidente, baina haren adibide- Talde propioa eskatu dute dela ez da jabetu: gauza bat da alderdi barruan. Atzo goizean araudiari, printzipio politikoei eta ak ondo islatzen du zein malkar- Biltzarraz harago, asteon UPNk Barkosen aurka egitea eta beste kontseilu politikoa bildu zen, eta, programa ekonomiko eta soziala- tsua izan daitekeen alderdiko bu- Espainiako Kongresuan talde bat etorkizuneko balizko solaski- amaitu ostean igorritako prentsa ri buruzko txostenak landuko di- ruzagitzara heltzeko bidea. Izan propioa erregistratu du, España de izan behar lukeena goiz eta oharraren arabera, XII. kongre- tuzte. ere, Yolanda Barcinaren agintaldi Plural izenekoa —euskaraz, Espai- egun kritikatzea. PPri bost axola, suari data jarri dio: martxoaren amaieran, higadura handia jasan nia Plurala—. Talde horretan UPN- baina... eta UPNri? 29a. Lau urtean behin egin ohi Martxoaren 10etik 12ra zuen UPNren gobernuak, eta or- ko bi diputatuez gain, Coalicion Oso ongi adierazi zuen hori Mi- dute biltzarra, eta, aurreko aldie- Onartutako prozeduraren arabe- duko presidente Barcinak uko Canaria, PRC Kantabriako alderdi guel Sanzek duela gutxi: «UPN- tan bezala, oraingo honek aurrera ra, txosten horiek landu ostean, egin zion hauteskundeetako hau- erregionalista eta Teruel Existe ren irudia apur bat nahasita dago begirako ildoa eta alderdiaren kontseilu politikoak berak ezta- tagai izateari. Bozei begirako lehia leudeke. Halere, arazoak izan di- Navarra Suman». Denborak au- lema hartuko duen zuzendaritza baidatuko du haren edukia. Ho- hartan Esparza gailendu zitzaion tzakete Kongresuko mahaiaren rrera egin ahala, gero eta lausoa- taldea aukeratuko ditu. Dena rren ondotik, Nafarroan barreia- Alberto Catalani, baina aurpegi oniritzia lortzeko —besteak beste, goa izango da UPNren marka. Bi- den, beste legealdi batez oposizio- tuta diren egoitzetara zabalduko aldaketa ez zen nahikoa izan: UPN Navarra Suma koalizioare- degurutze horretan dator orain an geratu ondoren, etorkizunera dituzte agiriak, militantziak ira- 2015eko maiatzeko foru hautes- kin aurkeztu zen, eta PPk eta Ciu- batzarra. Zer egingo du: marka begira erabakigarri izan daiteke kurri eta zuzenketak aurkez di- kundeetan, UPNk porrot egin dadanosek taldea dute—. Sena- berria sendotu, euren proiektua kongresua, batik bat Navarra Su- tzan. Prozesu hori amaitzen de- zuen gobernua lortzeko helbu- tuan, Alberto Catalan senatariak arriskuan jarriz, ala bide propio maren apustuarekin zer egin era- nean, alderdiaren goi kargudu- ruan, eta uda hartan Yolanda Bar- antzeko eskaera egin zuen, baina bat hartu? Hain garai aldakorre- bakitzeko orduan. nak aukeratzeko epea irekiko da. cinak alderdiko presidentetza mahaiak ukatu egin zion. Egun, an, ez du hautu erraza: Navarra Kongresu horri begira, dato- Aurreko prozesu hori bide onetik utzi zuen behin betiko. Vox-ekin dago, talde mistoan. Suma gehiago... edo gutxiago. Abiadura handiko sareak martxan jartzearen erronkak

Datorren urtarrilaren 22an egingo den eta Eusko Jaurlaritzak, Euskotrenek eta ETS-k elkarrekin antolatzen duten BASQUE RAILWAY, Nazioarteko IV. Trenbide Jardunaldian parte hartzera gonbidatzen zaitugu.

EMAN IZENA

Informazio gehiago eta izen emateak www.basquerailway.eus IGANDEKO BERRIA 12 Harian Euskal Herria 2019ko abenduaren 15a

nabarmendu dute. Biktima Foro Sozialak presoen auzian gehienek izandako «eskuzabal- tasuna» ere eskertu dute. Euskal presoek Espainiako pausoak eskatu dizkio Sanchezi kartzeletan izaten dituzten arazoak azaleratu dituzte txostene- an. Sakabanaketa da nabarme- Euskal presoek sakabanatuta eta gradu gogorretan segitzen dutela salatu dute txosten batean nenetakoa. 148 preso Euskal Herritik 520 eta 1.100 kilometro artean dauzkate espetxeratuta, Irati Urdalleta Lete Donostia 57 preso 520 kilometro baino gutxiagora daude, eta bost euskal «Basoa erdi hutsik edo erdi beteta preso daude Euskal Herrian, guz- ikus daiteke, baina gure helburua tiak gaixorik. Urrunen dauden 65 guztiz betetzea da». Hori dio Foro preso guraso ere badira, eta bost Sozial Iraunkorrak euskal preso- gaixo daude. 2018ko uztailetik, en egoeren bilakaerari buruz. 27 preso gerturatu dituzte, baina Atzo aurkeztu zuten Aurrerape- bat ere ez dute Euskal Herrira nak, trabatzeak eta atzerapenak ekarri. txostena, Donostian. Bertan, eus- Sakabanaketa ez ezik, bakar- kal presoen egoerak 2018ko uz- dadea ere jasaten dute. Hamabi tailetik 2019ko azarora izan duen emakume daude beste euskal aldaketa jaso dute. presorik ez dagoen emakumeen «Zintzilik daukagun gai hori moduluetan. Sei gizonek ere ez konpondu beharra daukagu», daukate beste euskal preso gizo- ziurtatu dute. Horretarako, irudi- nik beren kartzeletan. Gainera, tzen zaie Espainiako Gobernuak lehen graduan dauden 128 preso- pauso gehiago eman beharko li- etatik 31 erregimen itxiko unitate tuzkeela kartzelako graduen in- berezietan dauzkate —bakartze guruan, bakartzean eta gertura- egoeraren antzekoa—, Sevillan, tzeetan. Orain arteko erritmoak Kordoban, Huelvan eta Estreme- «zuhurregiak« izan direla ohar- ran (Madril). Beste 27 Puerto de tarazi dute. Diotenez, baliteke Es- Santa Marian (Andaluzia), Teixei- painiako Gobernuan «gatibuta- ron (Galizia) eta Mansillan (Gazte- sun printzipioa» nagusitu izana la eta Leon) daude, lehen graduko «legaltasun printzipioaren» gai- Foro Sozial Iraunkorraren agerraldia, atzo, Donostian. JON URBE / FOKU moduluetan. Gainerako 70ak, be- netik. rriz, bigarren graduko modulue- Hala ere, txosteneko datuei tan edo ohikoetan daude. «Ba- erreparatuta, iruditzen zaie Es- Euskal Elkargoa DATUAK kartze moduluak zigorrak bete- painiako Gobernuak eta presoek Baionako tzeko soilik dira, eta ez iraunkorki badaukatela borondatea, baita manifestazioan EUSKAL HERRIKO, FRANTZIAKO ETA ESPAINIAKO PRESOEN EGOERA hor egoteko», esan dute. Hala sendotu dela ere adostasun politi- 2018ko uztaila 2019ko azaroa ere, zenbait euskal presok horre- koa, erakundeetakoa, sindika- Preso kopurua 280 246 lako moduluetan urteak darama- tuena eta soziala. Gainera, beste Euskal Elkargoak aho ba- Gaixo dauden presoak 21 19 tzatela salatu dute. aldaketa bat ere nabarmendu R tez babestu du urtarrila- Gaixorik dauden presoei dago- dute: duela urtebete «gizatasun» ren 11n Baionan presoen alde HEGO EUSKAL HERRIKO ETA ESPAINIAKO DATUAK kienez, gehienen egoera ez da al- arrazoiekin lotzen zela presoen egingo den manifestazioa. Be- 2018ko uztaila 2019ko azaroa datu, eta larri gaixo zeudelako, auziaren irtenbidea, baina, gaur raz, Ipar Euskal Herriko alkate- Preso kopurua 222 210 espetxetik irten ziren hiru euskal egun, eragile guztiak bat datozela ak kalera aterako dira, «makilak Gaixo dauden presoak 18 17 preso hil dira 2019an. Hala ere, arrazoizko epe batean konponbi- eskuetan hartuta». Horrela, pre- Lehen gradua 204 (%92) 128 (%61) ontzat jo dute bi kondena etetea dea bilatu beharra dagoela, eus- soen aldeko erabakiak babestu Lehen gradua, 100.2 artikuluarekin 0 34 eta beste bati zigorra etxean bete- kal presoei ohiko espetxe politika nahi dituztela esan dute. Aldi Bigarren gradua 14 45 tzeko aukera ematea. ezarriz. «Izan ditugun kontak- berean, Emmanuel Macron Gerturatzeak 0 27 Senideak ere ez daude salbu. tuengatik, esan dezakegu Espai- Frantziako presidenteari bake Baimenak 1 8 Izan ere, zortzi istripu –iaz baino niako Kongresuaren gehiengoa prozesuaren aldeko «hitz poli- Bide judizialari heldu diotenak 114 (%51) 159 (%75,7) bat gehiago– izan dituzte presoak ados dagoela bi puntu horiekin», tak» betetzeko eskatu diote. *Frantzian preso daudenen datuak urtarrilean emango dituzte bisitatzera zihoazela. IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Euskal Herria Harian 13

Gizon bat atxiki Amorruaz Uemako kide bilakatu da dute Orion, etxean kutsaturik zegoen itxi ondoren eria hil egin da Alkiza, mankomunitateko BARAKALDO bGurutzetako os- ORIO bErtzaintzak 75 urte ingu- pitalean (Barakaldo, Bizkaia) ruko gizon bat atxiki du Orion amorruaz gaixoturik zegoengi- urteko batzar nagusian (Gipuzkoa), eta zerbitzu psikia- zonezkoahileginda, Osakide- trikoetara eraman dute, haren tzakjakinarazi duenez. Atzerrian etxetik atera eta gero. Eguerdi zela katu batek hozka eginda ku- Tolosaldeko herriarekin, orain 87 dira Uema osatzen duten udalerriak partean zarratu zen gizona bere tsatu zen gizonezkoa. Osasun Pu- etxean. Ezaguna da herrian, tiro blikoko Zuzendaritzak argi utzi b Arnasguneen garrantzia gizarteratzeko lana nabarmendu dute probetan ibilitakoa baita. Olin- du hemengo etxeko animaliek ez piar Joko batzuetan ere parte dutela amorrurik. hartu zuen, 1976an, eta bazeki- Gotzon Hermosilla ten gizonak armak zituela etxean. Urte amaierako batzar nagusia Ertzaintzak, gertakarien berri egin dute Uema Udalerri Euskal- jakin orduko, itxi egin zituen in- dunen Mankomunitatea osatzen guruko hiru kale: Balearen ka- duten 86 udalerriek Usurbilen lea, Eusko Gudarien kalea eta (Gipuzkoa), eta Alkizak (Gipuz- Arrantzale kalea. Poliziaren ne- koa) egindako eskaera onartu goziatzaile bat ere joan zen gi- dute. Horrela, Uemako 87. udale- zona zarratutako etxera, eta ha- rria bihurtu da Tolosaldeko he- rekin hizketan aritu zen telefo- rria. 250.000 biztanleko lurgune noz. euskalduna osatzen dute orain 87 Etxean bakarrik zegoela eta udalerrien artean. eskuetan armarik ez zeukala Horrez gain, 2019an egindako- egiaztatu zutenean, ertzain talaren balantzea eta 2020rako egi- de bat etxera sartu zen, eta atxi- Iruñeko ekitaldia. VILLAR LOPEZ / EFE tasmo garrantzitsuenak ere onar- Uemako ordezkariak, atzo, Usurbilen. GORKA RUBIO / FOKU ki egin zuten gizona. Atea bota tu dituzte batzarkideek. Nabar- zuten sartzerakoan, eta gizo- ‘Bortxatzaile bat mendu egin dituzte azken urtean dute eredutzat, eta «inertziaz lan malizazioak dituen desafioetatik nezkoak ez zuen erresistentzia- zure bidean’ arnasguneen garrantzia gizarte- egiteari utzi, eta kontzientziaz eta libre. Uemako kide izateak desa- rik jarri. Iruñera iritsi da ratzeko egindako urratsak, EAE- irizpide batzuen barruan lan egi- fio horiei aurre egiteko baliabide- 15:30 aldera gertatu zen hori, ko Udal Legea garatzeko dekre- ten hasteko» egindako urratsa ak eskainiko dizkigu, bai udalari eta anbulantzia batean eraman IRUÑEA bDozenaka emakumek tuak udalei hizkuntza politika nabarmendu dute. berari dagozkion zereginetan, zuten. BERRIAk kontsultatuta- Bortxatzaile bat zure bidean ize- ausartagoa egiteko eman dien ba- baita gizartean eragiteko unean ko iturrien arabera, zerbitzu psi- neko koreografia feminista egin besa eta Eragin Linguistikoaren Alkiza, arnasgune ere». kiatrikoetara eraman dute. dute Iruñean, feminizidioa eta Ebaluazioak hartu duen pisua. Urriaren 29an egindako udal oso- 2016an argitaratutako datuen Jaurlaritzako Segurtasun Sai- indarkeria matxista salatzeko. Euskararen erabilera areago- ko bilkuran erabaki zuen Alkizak arabera, euskaldunak %91,3 dira lak baieztatu egin du gizonez- Performance horrek Txilen du ja- tzeko udal planak ere aztertu di- Ueman sartzeko eskaera egitea. Alkizan, baina datuek beheranz- koak armak zituela etxean. An- torria, eta mundu osoan hartu du tuzte Usurbilen bildutako ehun Inaki Irazabalbeitia alkatearen ko joera txiki bat adierazten dute, tza denez, bizilagun batekin ez- indarra. Txilen gertatzen ari di- bat alkate eta zinegotziek. Gabi- hitzetan, «Alkiza arnasgune iza- 1996an %96,9koa baitzen euskal- tabaida izan ostean itxi zen ren «giza eskubideen urrake- riako Udalak egindakoa erakutsi nik ere, ez dago euskararen nor- dunen kopurua. gizonezkoa bere etxean. tak» ere gaitzetsi dituzte.

Hilberriak

ESKELAK

(0034) 943-30 40 30 [email protected] IGANDEKO BERRIA 14 Ekonomia 2019ko abenduaren 15a

Jokin Sagarzazu

uskal Herriko hainbat enpre- satan gertatzen da; metalgin- E tzakoetan, adibidez: lan bera egiteagatik, langile azpikontrata- tu batek hilean batez beste 500 euro gutxiago kobratzen ditu enpresa nagusikoak baino, eta lane- gun gehiago izan ohi ditu. Baina badago beste ezberdintasun bat, oinarrizkoagoa: enpresa nagusiak beste azpikontrata bat hartuz gero, beste hori ez dago derrigor- tuta aurrekoaren beharginak hartzera. Hori ez da gehiago gertatuko Bizkaiko metalgintzako sektorean mantentze lanetako langileekin. Subrogazio eskubidea aitortzea lortu dute sektoreko lan hitzarmen berrian. «Soldatak, seguruenik, ez dira berak izango, baina langile azpi- kontratatuek gainetik kenduko dute aldiro-aldiro kaleratuak iza- Mercedes-Benzek Gasteizen teko buruan zuten Damoklesen duen fabrikako bi langile. ezpata. Oso lorpen garrantzitsua RAUL BOGAJO / FOKU da», azaldu du Xabier Ugarte- mendia LABeko negoziazio eta ekintza sindikaleko idazkariak. Sindikatu guztiek azpimarratu dute Bizkaiko metalgintza izan dela lehenengoa Euskal Herriko industriaren sektorean subrogazio eskubidea jaso duena lan hitzarmen batean. Haien ustez, ez da «nolanahiko garaipena» izan, eremu horretako patronala beti- LANA, BERA; danik izan baita «uzkurrena» eskubide hori aitortzen, «administrazio publikoarekin batera». Lan ituna babestu ez duten sin- dikatuek ere txalotu dute lorpena. «Aurrerapauso bat izan da; beste- ESKUBIDEAK, EZ ek lortu duten akordiotik elemen- tu positiboena hori da», onartu du Pello Igeregi ELAko negoziazio Bizkaiko metalgintzako hitzarmenak subrogazio eskubidea aitortuko die kolektiboko arduradunak. Zortzi eguneko greba bat haste- mantentze lanetan azpikontratatutako langileei, industria eremuko itun batean ko zorian zeudela lortu zuten lehen aldiz. Sindikatuentzat, neurri horrek berebiziko garrantzia du akordioa, eta, hain justu, subrogazioaren gaia izan da negoziazio- prekaritatearen aurkako borrokan. Sektore guztietara zabaldu nahi dute. etako «Gordioko korapiloa», Garbiñe Espejo CCOOko ekintza sindikaleko arduradunaren arabera. Hala berretsi du Jose Luis Lopez FVEM patronaleko presidenteak ere. «Hori izan da puntu- tatu guztiei zabaltzea eskubide tibatzeko eskatuko duela bihar dira aldatzen azpikontratez eta, —1980ko Langileen Estatutuan ja- rik gatazkatsuena», aitortu zion hori, eta, bereziki, zerbitzu anitze- CCOOk. «Subrogazioaren gaia beraz, langileez», azaldu du Ige- sota dago—, eta «arazo handirik BERRIAri, atzo argitaratutako elka- ko enpresetakoei. «Oso-oso egoe- eramango dugu; ea noraino iristen regik. «Patronalak dio balio eran- gabe» bete izan da; bereziki, en- rrizketan. ra prekarioan dauden hainbat lan- garen». tsia enpresek ematen dutela, eta presetako jabeak aldatzen zirene- Metalgintzan azpikontratatuta- gile geratu dira akordiotik kanpo. Denek aitortu dute ez dutela lan ez langileek; Euskal Herria azpian. Baina 2012. urteko lan errefor- koen erdiei eragingo die neurriak, Gehiago lortu zitekeen, egoera erraza izango. Eremuko patrona- kontraten herri bat dela, eta, ho- mak eta, horrekin lotuta,azpi- gutxi gorabehera; mantentze la- tenkatu izan bagenu». laren jarrera uzkurraren oina- rrela ez bada, lehiakortasuna gal- kontratazio modu berriek eta honetan aritzen diren langileei. «Be- Beste bi sindikatuetako kideen rrian industria sektorearen «be- tzeko arriskua dagoela. Hori ezin rien gorakadak beste dimentsio hargin horien artean izaten ziren ustez, «ate bat» zabaltzea lortu rezitasunak» daudelako. «Kon- dugu onartu». bat eman diote auziari. Sindika- egoera larrienak», azpimarratu dute, sektoreko beste langileen- kurrentzia handia dago, eta en- tuek lan baldintzen prekaritatea- du LABeko kideak. ELAkoak, be- tzat eta beste lurraldeetako lan itu- presek nola edo hala merkatu Legearen mugetan rekin lotzen dute zuzen-zuzene- rriz, azaldu du bere sindikatuaren nentzat. Espejok iragarri du Gi- nahi dituzte kostuak. Lan asko Subrogaziorako eskubidea aspal- an: «Enpresa batean azpikontra- asmoa zela sektoreko azpikontra- puzkoako negoziazio mahaia ak- kanporatzen dituzte, eta aldiro ari dikoa da Hego Euskal Herrian tatutako langileak izaten dira pre- IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Ekonomia Harian 15 SUBROGAZIO ESKUBIDEA

Zer da? Kontratatzaile aldaketa bat subrogazioaren aldeko lehen bo- dagoenean, berriak bere gain ra oraindik behar bezala egokitu trazioak kanpora ateratzen dituz- rrokak; jantokietako langileak hartu behar ditu aurreko kon- enpresa horien errealitatera. Lan- ten zerbitzuak», esan du Igeregik. etorri ziren gero. Haiekin batera, tratatzaileak bere langileekin tokien eta lantaldeen sakabanake- Eskubide hori gauzatu ahal izate- Osakidetzako anbulantzia zerbi- hitzartuak zituen betebehar tak, besteak beste, zaildu egiten du ko azpikontratazio agirietan azal- tzuetako beharginek, telemarke- eta baldintza guztiak. Bereziki, sindikatuen presentzia eta lana. du behar du, baina hori ere ez da tinekoek, kiroldegietako begira- azpikontratetan du eragina «Langile horiek beldur handia iza- nahikoa. «Soilik sektoreko hitzar- leek... lortu dute euren lan hitzar- subrogazioak. Enpresa itun ten dute borrokatzeko; egiten ba- menek ematen dute benetako se- menetan sartzea eskubide hori. batek jaso dezake subrogazio dute, beste enpresa bat kontratatu- gurtasuna». Eta borrokan jarraitzen dute beste eskubidea, baina, enpresa ko dute, eta beraiek kalera joango ELAk herri ekinaldi legegile bat hainbat sektoretan: bulegoetako biak lotzeko —nagusia eta az- eraman zuen Eusko Le- langileek, sorosleek... «Botila be- pikontratatuta—, sektore hi- Bizkaiko industriaren gebiltzarrera 2014an, tetzen hasi gara. Zabaltzen diren tzarmena da berme bakarra. sektorean azpikontratatuta beste hainbat eskaerekin negoziazio guztietan saiatzen ga- Bestalde, subrogazioa ez dauden langile guztien batera subrogazioa ere ra sartzen», azaldu du Espejok. da enpresa nagusiaren lan erdiei eragingo die neurriak jasotzen zuena, baina ez Enpresetako jarduerak edota baldintza berberak ezartzea zuen aurrera egin. LABek zerbitzuak kanpora ateratzeko langile azpikontratatuei. Esku- Sindikatuen arabera, ere hainbat kanpaina hainbat era daude: aldi baterako bideak parekatzea da hori, eta subrogazio eskubidea egin ditu kontratu publi- lan enpresak (ABLE), azpikontra- sektore hitzarmen batzuetan bermatzeko modu bakarra da koetan «klausula sozia- ta arruntak, zerbitzu anitzeko en- jasotzen da. lan hitzarmenetan jasotzea lak» sartzea eskatzeko. presak eta autonomo faltsuak, Eta CCOOk 2018ko esaterako. ABLE-ek zabaldu zu- Motak dira. Horregatik ere da inportantea abenduan Pedro Sanchezekin ten bidea, 1990eko hamarkadan. Enpresen segida. Subroga- subrogazio eskubidea, langileei (PSOE) aurreakordio bat egin Baina Europak hainbat muga jarri zio modu klasikoa. Langileen ematen dielako protestarako aska- zuen 2012ko lan erreforma alda- dizkie; egun, ABLEetako behargi- Estatutuaren 44. artikuluaren tasuna», azpimarratu du Igeregik. tzeko eta subrogazio eskubidea nen lan baldintzek enpresa nagu- arabera, enpresa batean jabe- derrigortzeko kontratu publiko sikoen berberak izan behar dute. tza aldaketa ematen denean, Administrazioko «zuloa» guztietan. Baina ez dago halako neurririk kontratatzaile berriak bere Administrazioan dago beste «zulo Nafarroan, berriz, iaz onartuta- azpikontratetako langileentzat gain hartu behar ditu langileak beltza», sindikatuen arabera. Era- ko Kontratu Publikoen Legeak eta, bereziki, zerbitzu anitzetako eta beren eskubide guztiak. kunde publikoetan azpikontrata- subrogazio eskubidea jasotzen du enpresetakoentzat. Lan hitzarmen Europako Batasuneko Justizia tuta lan egiten dutenek ere ez dute zerbitzuetan eta zerbitzu kontze- propioak izaten dituzte, eta hori Auzitegiaren arabera, baina, «guztiz» bermatua subrogazioa. siodunetan azpikontratatutako izaten dute euren bezeroei ematen kasuan-kasuan aztertu behar «Gero eta gehiago dira adminis- langile guztientzat. dieten abantailetako bat; askotan, da segida dagoen ala ez eta, lan beragatik ia erdia pagatzen bai- beraz, jabe berria subrogazio- tiete langileei. Soldataz harago, lan ra behartuta dagoen ala ez. ordu eta jardunaldi partzial gehia- Hitzarmenezkoa. Sektoreko go dituzte. Enpresa nagusiek, hala- hitzarmenean jasotzen dene- ber, kanpoko zerbitzuak kontrata- an langileen subrogazioa ber- tzean, erantzukizun batzuk ken- matu behar dela. tzen dituzte gainetik: kaleratzeen Zerbitzuen amaiera. Azpi- ingurukoak, adibidez. kontratari kontratua amaitu eta berria egitean, enpresa Zerbitzu anitzeko enpresak horrek eta berriak berriz kon- karioetan prekarioenak», azpi- Are nabarmenagoa da hori zerbi- tratatu behar dituzte behargi- marratu du CCOOko kideak. tzu anitzeko enpresen kasuan. Ka- nak, eta lan baldintza berbere- Hala, subrogazioaren aitortza su askotan beren kabuz aukera- tan. Hori bermatzeko, sektore- beharrezkotzat jotzen dute sindi- tzen dute zer hitzarmen ezarri lan- ko lan hitzarmenean jaso katuek. Igeregik gogoratu duenez, gileari. «Normalean, merkeena», behar da; funtsean, hitzarme- urtarrilaren 30erako Euskal He- azpimarratu du Igeregik. «Guk nezko subrogazioa litzateke. rriko Eskubide Sozialen Gutunak esaten dugu sektoreko hitzarme- Administrazioa. Azpikontra- —ELA eta LAB tarteko— deitu duen na aplikatu behar dutela, eta haiek tazio agirietan azaldu behar grebaren «aldarrikapen nagusie- esaten dute zerbitzu enpresenare- da subrogazio eskubidea. netako» bat izango da. nak duela lehentasuna, edo esta- Mariano Rajoyren gobernua- tukoak». Kasu horietako askok Eragin nagusiak ren (PP) erreformak eman zuen auzitegietan amaitu dutela gogo- b Kontratatzaile berriak lan modua azpikontratak dituzten ratu Espejok. «Hainbat sektore baldintzak mantendu behar enpresetan itun desberdinak apli- biltzen dituztenez, askotan ez da- ditu, baina batzuk alda ditza- katzeko langileei; enpresa nagu- go modurik jakiteko zer hitzarme- ke: soldatak eta lanegunak, siarena batzuei, eta azpikontrata- nekin dituzten langileak». adibidez. Hala eta guztiz ere, renak beste batzuei. Hala, sekto- Eraikuntzako talde handiak ezin du sektoreko hitzarmena reko hitzarmenean jaso ezean, az- daude zerbitzu anitzeko enpresa urratu. pikontratatutakoek ez dituzte handienetako batzuen jatorrian: b Langileak ez ditu antzinata- ziurtatuak besteen eskubideak. Acciona, ACS (Clece), FCC, Ferro- suna eta kategoria galtzen; ez Besteak beste, lanean eta baldin- vial, OHL (Ingesan), Sacyr... Erai- da hutsetik hasten. tza berberetan segitzea kontrata- kinen garbiketan, errepideen gar- b Langile subrogatuaren kale- tzailea aldatuz gero. «Azken urte- biketan, lorezaintzan, biltegi la- ratzea bidegabekoa da. etan azpikontratatutako langile- netan, segurtasunean eta beste b Langileak ez du kitatze agiri- en kaleratzeak oso ohikoak hainbat alorretan aritzen dira. Eta rik edo ordainketarik jasotzen bihurtu dira. Produkzio kostuak azpiegituren, energiaren eta ura- kontratu aldaketan. merkatzeko, azpikontratazio ren sektoreetako azpikontrata b Aurreko kontratatzaileak or- merkeenak aukeratzen dituzte publiko gehienak dituzte. daindu behar ditu langileare- enpresek», gogoratu du Espejok. Gainera, beharginen baldintzak kin zituen zorrak, subrogazio- Garbiketa sektorean izan ziren hobetzeko bide tradizionalak ez di- aren aurretik. IGANDEKO BERRIA 16 Mundua 2019ko abenduaren 15a

Fridays For Future plataformako kideek ostiralean Madrilen egindako elkarretaratzearen irudia. FERNANDO VILLAR / EFE Herrialdeak trabatuta daude klima larrialdiaren inguruko goi bileran

COP25ek ez du espero zitekeen emaitza izan, bi asteko negoziazioen ostean eta egun bat luzatuta ere b Gobernuz kanpoko erakundeek salatu dute azken zirriborroa «erabat onartezina» izan dela

Kristina Berasain Tristan legina egiteko promesa baino ez eta beste batzuek, berriz, malgua- tuk, berriz, azkarrago garatu di- mo «justu eta egonkor» bat eska- zuten egin. Madrilgo COP25 goi go jokatzeko eskatzen zuten. ren herrialdeek duten erantzuki- tu du, eta estatu horrek horren Parisen duela lau urte, ozta-ozta bileran, bada, ezinbestean, pro- Neurri batean, abiadura ezberdi- zuna handiagoa dela argudiatuz, harira aurkeztutako printzipioe- izan bazen ere, klima larrialdia- mesetatik haratago joateko garaia netan garatu diren bi munduren eskatzen dute haiekiko eskakizu- kin bat egin dute beste 27 estatuk, ren aurkako «lehen akordio uni- zen. Bi asteko negoziazioen oste- ordezkariek talka egiten dute. nak malguagoak izateko. horien artean Alemaniak, Fran- bertsala» adostu zuten estatuek. an ostiralean amaitu behar zuen Atzo arratsaldean beste testu tziak, Erresuma Batuak eta Espai- Nahiz eta hasieran uste baino lau- goi bilerak, baina, beste egun bat bat aurkeztu zuten. Haren gaine- Karbono merkatua niak. Testuak jasotzen dituen 11 soagoa izan, itunak, lehen aldiz, luzatuta ere, ez du espero ziteke- an eztabaidan aritu ziren, baina Karbono merkatuaren arauketa neurrien artean kontabilitate bi- marra gorri bat ezarri zuen: men- en emaitza izan. adostu ezinik, eta gauerdira atze- da negoziazioa zailtzen ari den koitza ekiditeko neurria da aipa- de amaierarako planetaren ten- ratu zuten itxiera ekitaldia. Oro- beste puntuetako bat. Parisko Hi- garriena, erosleek eta saltzaileek peratura bi gradu baino gehiago Jarrera antagonikoak tara 200 bat herrialdetako ordez- tzarmeneko 6. artikuluaren tres- murrizketak puztea eragozteko. ez igotzea. Parisko akordioa, bai- Carolina Schmidt Txileko Ingu- kariak daude goi bileran, eta ho- neria juridikoa da negoziazioen Gobernuz kanpoko erakunde- na, zaharkituta geratu da artean rumen ministro eta goi bilerako rietatik 84 prest agertu dira gas traba handiena. Kyotoko Proto- ek kritika erabatekoa egin diete martxan jarri ez arren. Berez presidenteak bezperan desados- isurketak murrizteko konpromi- koloak 1997an aurreikusi zuen negoziazioei. Azken zirriborroa abiatzear dagoen urtean sartuko tasunak zeudela ikusita, gauean soak areagotu eta nazio planak isurketak erosteko aukera, baina, «erabat onartezina» zela salatu da indarrean, eta, data horren ere negoziazioetan aritzeko eska- jada martxan jartzeko. Tartean salerosketa horretan herrialde zuten: «Parisen duela lau urte hi- atarian, estatuak ohartu dira, aditu zien nazioarteko ordezkariei, daude Alemania, Frantzia, Erre- batzuek kredituak pilatu dituzte, tzartutakoaren copy pastebat da. tuek premiaz jokatzeko ohartara- goizalderako itun bat izango zu- suma Batua eta Espainia. Txinak, eta horiek erabiltzen jarraitu nahi Txileren eginkizuna zen akordio zi ondoren, isurketak murrizteko ten itxaropenarekin. Goizean, Indiak eta Errusiak, aldiz, epeak dute aurrerantzean ere. Brasil tesi hura babestea, zinismoak suntsi- hartutako konpromisoak ez dire- baina, zirriborro bat baino ez zu- luzatzeko eskatzen dute. Aintzat horren alde dago, herrialde hori tu ez zezan, baina horretan ere la aski. Parisen adostutako neu- ten. Schimdtek aitortu zuen or- hartu behar da, gainera, Ameri- baita kreditu gehien pilatu dute- huts egin du kutsatzaileen alde ja- rriekin, 3,2 gradu igoko litzateke dezkaritzek«lan handia» egin ketako Estatu Batuak Parisko netako bat. Beste herrialde ba- rrita». Zientziak esan eta gizarte- planetaren tenperatura mendea- zutela, baina agerikoa da bi jarre- akordiotik at daudela, eta lau he- tzuek, ordea, uste dute horiek ak aldarrikatzen duenaren eta es- ren amaierarako. ra antagonikoekin ezin dela au- rrialde horien emisioak batuz agortutzat eman behar direla, ga- tatuek eskaintzen dutenaren ar- Parisko COP21 hartan, berez, rrera egin. Batzuek asmo handia- gero, berotegi gasen isurketen rai berri bat ekin behar zaiola. teko arrakala inoiz baino handia- igoera 1,5 gradukoa izateko aha- goko ekintzak eskatzen dituzte, %55 direla. Afrikako hainbat esta- Costa Ricak, adibidez, mekanis- goa dela ohartarazi dute. IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Mundua Harian 17

R legin serioena egin zuten II. Mun- Faroeetan ere danierari bizkar 2014tik protestarik du Gerraren osteko testuinguru ematea ingelesaren bidetik omen handiena egin dute LEKU-LEKUTAN horretan: han ere erreferenduma dator, gazte askok ez dutelako Thailandian Urtzi Urrutikoetxea egin eta irabazi egin zuten, baina danierazko bertsiorik nahi, eta ozta-ozta lortu zuten garaipena, gurasoek ere, danierara bikoiztu- BANGKOK bThailandian 2014an Islandian ez bezala. Kopenhagek tako marrazki bizidunen ordez, estatu kolpea eman zutenetik, onartu ez, hauteskundeetara dei- ingelesezko jatorrizkoa hobesten protestarik handiena egin zuten tu, eta unionistek irabazi zituz- dutelako. Datozen asteetan uda- atzo. Oposizioko Etorkizuna Au- ten). 73 urtez estatu independen- lerri euskaldunenetako gurasoek rrera alderdiak deitutako mani- Faroeraz bizi tea dauka Islandiak, eta ia mende ere espainolik ez dakiten umeak festazioak milaka lagun elkartu batez egon da Danimarkatik be- poz-pozik eramango dituzte he- zituen. Junta Militarraren kon- reizita, I. Mundu Gerra ostean rriko zinemara, gurasoei erraza- trako ahots kritikoena da. aroe uharteetako lagun kilometrora daude airez zein itsa- burujabetza eskuratu baitzuen. go zaien hizkuntzan murgiltzera. batekin hitz egiten dut soz, baina «natural» itxura dau- Ordutik islandierak bere bidea Euskaraz beharko lukete, baina F tarteka. Kazetaria da, kan era horretan murgiltzen dira egin du, danieraren morrontza- inork ez du exijitzen, Katalunian Al-Baxir presidente duela urte pare bat bisi- faroetar umeak Danimarkako tik kanpo. Agian arriskutsuago ez bezala. Eta gurean egon ezean, ohiari lehen zigorra tatu gintuen Kataluniako egoera- kulturan. den ingeles hegemonikoarekiko igurtzi hispanikoa mugatu eta ezarri dio Sudanek ren aitzakian, eta noizean behin Egia da, lehen begiratuan, ho- herrena erakusten du azkenal- europar gehienekin hitz egiteko han goian gauzak zelan doazen rrek guztiak ia ez diola higadura- dian, bertara bizitzera joan dire- balioko liekeen hizkuntzara hur- KHARTUM bOmar al-Baxir Su- galdetzen diot. Lortu ote duten rik ekarri Faroeetako hizkuntza- netako batzuek islandieraz ikasi biltzeko aukera ere galtzen dute. dango presidente ohiak apirilean buxadura politikoa gainditzea ri: uharteetako lehen hizkuntza ez eta ingelesez egiten ote duten. Azken ohar bat: behin baino eman zuen dimisioa kalean bere behingoan erreferendum batera da, bertako guztiek dakite eta Edozelan ere, islandiarrek jakin gehiagotan kritikatu izan ditut kontrako protestak zabaldu oste- deitzeko —independentziatik oso egunerokoan nagusi da leku bai baina nekez egiten dute inge- bazterrotan diren zinemaldiek an. Justiziak lehen zigorra ezarri hurbil jartzen zituen estatus bati gehienetan. Baina txikitatik he- lesez elkarrekin –norvegiarren euskararekiko duten jarrera. zion atzo: bi urteko kartzela zigo- buruzkoa iragarri zuten, baina dabideetan ikasitako jokabideak edo nederlandarren antzera-. Mendi Film Festivalen programa rra ustelkeriagatik. Beste auzi ba- gero alderdiek ez zuten horreta- eta hizkuntzen mailakatze ho- begiratuta, itzelezko urratsak tzuengatik ere epaitzen ari dira. rako beharrezko adostasunik lor- rrek badu eraginik danimarka- egin dituzte, hizkuntza-egoera tu—. rrak Faroeetara doazenean, bai konplikatua daukan herrialde Faroeetako unibertsitateko bisitan baina baita bizitzera ere. bateko errealitatera egokitzeko: PDeCAT alderdia irakasle baten kontaktua eman «Asko kexu dira zail zaiela ikas- euskarazko eta espainierazko az- JxCren barruan dit egunotan, eta hizkuntza nor- tea, hizkuntza-familia berekoa Faroetarrek euren pidatziekin proiektatu filmen er- arituko da malizazioaz aritu gara. Faroeta- izan arren, askotan errotulazioak hizkuntzarekiko diak, jaialdia bera arduratuta in- rrek badute euren hizkuntzare- danieraz direlako eta jendeak da- gelesez edo beste erdara batzue- BARTZELONA bPDeCAT Alderdi kiko harrotasuna eta hari euste- nieraz egiten dielako». harrotasuna dute, tan igorritako testuak Demokrata Europar Katalana ko sena, baina ez dute euren Horratx Islandiarekiko aldea: hari eusteko sena, euskaratzeaz. Beste erdia dago JxC Junts per Catalunyaren ba- burua hizkuntza gutxitua duen Kopenhageren menpeko kolonia baina ez dute euren egiteko, baina borondate argia- rruan arituko da aurreratzean. nazio gisa ikusten, faroera nagusi ziren duela mende bat, baina is- burua hizkuntza ren adierazle da; orain arteko Covergencia desegitean sortuta- baita uharteetan. Arnasgune landiarrek lortu zuten indepen- jaialdiek, zinema aretoek, eta ko alderdiak, beraz, Carles Puig- handi bat da artxipelagoa; uhar- dentzia gauzatzea 1946an (Faroe gutxitua duen nazio udal euskaltzaleek ere erakutsi ez demontek sortutako alderdia teen subiranotasuna daukan es- uharteetan ere orain arteko aha- gisa ikusten duten legez. Bejondeiela. sendotzeko egin du urratsa. tatua urrun daukate itsasoz beste aldean. Historikoki garrantzia izan badu ere, egun daniera ez dago munduko hizkuntza aipa- tuenen zerrendan, nahiz eta es- kandinaviarren artean jokatu izan duen zubi-lanen bat. Arriskutsua ere bada nagusita- sun irudipen horrekin bizitzea, minorizazioaren kontzientzia galtzea eta egoeraz ezin jabetzea ere ekar baitezake. Bai, faroeraz bizi dira uharteetan ia erabat. Baina umeek danieraz ikasi behar dute eskolan, eta telebistan eta zinemetan eta literaturan daniera dute mundurako zubi. «Danimarkako telebista guztiak ikusten ditugu hemen, eta nazio- artekoak ere, Netflix eta abar, Danimarkako sistematik datoz», esan dit. Hau da, danieraz azpi- datzita. Umeentzako marrazki batzuk faroerara bikoizten badi- tuzte ere, beste askotan zuzenean danieraz emititzen dute, telebistan zein zineman. Umeak txikitatik danierarekiko igurtzi horretan hazten dira, aisialdirako hain garrantzitsu zaien tresna horretako gehiena beste hizkuntza batean datorrela barneratuta lehen urteetatik. Kopenhagetik 1.300 IGANDEKO BERRIA Noiz arte? 18 Iritzia 2019ko abenduaren 15a

uposatzen da banana bat zinta itsas- garriaz hormari lotzea artetzat jotzea- S ri buruz ni hemen idazten egoteak berez arte bilakatzen duela, artistaren Alizia, eta Marmota, burutazioak artearen kontzeptuaren gaineko inarrosaldia eragin omen duelako. Ez nago ados. Egunotan notizia izan Godoten esperoan da gorago deskribatu dudan bezalako artelana 120.000 eurotan saldu dutela arte galeria batean. Hau egia bada, eta ez au- Jule Goikoetxea sarkatuta, estatu judikaturak trikitia Alabaina, dena ez da haragi iraun- JIRA topromoziorako salmen- dantzatzen duen bitartean PSOEren gia! Hala nola, EH Bilduren (Untxi zuri EHUko irakaslea Angel Erro ta asmatua (ez zen lehen eta EAJren abesbatzaren erritmoan. konfederala, birrizenez) testuan «170. aldiz izanen), eskandala- Tra, tra). artikuluan xehatzen da zer prozedu- garria iruditzen zait, baina ez ni XIX. mendeko Zer ari dira ospatzen? rari jarraitu Euskal Estatu Erkidegoak burges zurrun bat banintz bezala eta hormari ortina ireki da. Demokraziaren festa da! Egungo Espainiarekiko harremana eten de- itsatsitako bananak nire hatsarre moralak edo Marmota bat ageri Espainian, erabakitzeko eskubidearen zan. Batetik, Eusko Legebiltzarrak artearen inguruko nire ikusmoldea astinduko da banku batean alde ekiteagatik kartzelara joan zai- egitasmoa onartu beharko du, balitu bezala. Artea ekonomia espekulatibo eta eserita; bat-batean, tezkeela ospatzen da (agur bero bat gehiengo absolutuz, eta, legebiltzarra hitzontzikeriaren mailara eramaten duelako G euskal txapel kiri- hemendik preso politiko katalanei), desegin eta hauteskundeak egin oste- baizik. Galeriak saldutako obra berez kontzep- bildua daraman eta, beste hainbat berritasunen artean, parlamentu berriak berriro onartu tua da. Erosleak ez du banana eramanen etxera, hankarik eta besorik gabeko panpina an, EAJren, PSOEren eta Podemosen beharko du, gehiengo absolutuz. Hala obra erreproduzitzeko eskubidea baizik. Obra ilehori bilakatu da eta bere kotoizko testu-petatxoan, eskumenak berma- onartzen bada, Espainiako Estatuare- salmentaren agiria baino ez da. Eragin dezakeen altzotik konstituzio bat eta hiru ispilu tzeko dauden tresnen kaltzifikazioa kiko ituna berrikusteko borondatea ezinegon edo eskandalua ere bai. atera ditu. adostu dela (agur eta ohore Auzitegi jakinaraziko zaie Europako Batasuna- Cattelan artistak (edo Perrotin galeriak) obra Obraren izena? Mistoari); eta, osterantzean, ezingo ri eta nazioarteko beste erakunde ba- beraren beste bi ale jarri ditu salgai. Bigarrena Alien Godoten esperoan. Hotz. Ali- dugula gure lan esparru propioa, be- tzuei, eta, sei hilabeteko epean, herri- saldu omen dute. Hirugarrena museo batek zia marmotaren lurralde miresga- rezko pentsio eta hezkuntza sistema tarrek erreferendum bidez berretsi erostea nahi dute. Arte erakundeen bermea berrian?Epel.Acción mutante? Bero. eta egitura, garapen eta planifikazio beharko dute erabakia». Jakina, EAJ, har dutelako (legitimaziorako, balioa handitzen Alizia mutantea espainiar konstitu- sozioekonomikoa erabaki orain arte PSOE eta Podemoseko adituek ados- jarraitzeko). Lortuko dute. Hori ere da eskanda- zionalismo godotiar, zaharruno eta ez bezala (karkarkar); ezingo dugula tutako testu-petatxo-mutantean lagarria. patriarkalean?Erreta! merkataritza, kontsumo eta industria Alienek irabazi du, Marmota buru. EAEko estatus politiko-juridikoa ereduaren inguruan erabaki, ezta Gi- Podemosek (Tweedledee eta twe- berritzeko hiru testu artikulatu aur- zarte Segurantzaren eta gaitasun lege- edledum, izengoitiz) esan du hiru adi- keztu dira, baina bakarrak du EAJren, gile eta exekutiboaren inguruan. tuek adostutako testua euskal gizarte- Babesa PSOEren eta Podemosen adostasuna. Hau parrandatzar demokratikoa! aren isla dela: testu artikulatua zaha- Legebiltzarrak 2018an onartutako po- Espainiarekiko aldebikotasuna eta rrunoa, liberala, teknokrata, nentzia zilegiarekin apenas zerikusi- berdintasuna mamitzen saiatzeak patriarkala eta espainolista baldin enok gaude beraz maiteminduta. rik duen testu adostu horrek ez du he- (egiazki saiatzea) delitu izaten jarrai- bada, euskal gizartea halakoxea dela- Umea da oraindik, baina parte har- rritarren %70ek eskatzen duen eraba- tuko du, espainiar konstituzioaren ko ei da. Akaso. Zergatik ez diegu eus- D tzen duen gauza guztietan berea kitzeko eskubidea efektiboki (eta ez (Alien, ezizenez) kontrakoa baita, eta, kal herritarrei galdetzen, hori hala ematen du. Bertsolaritzan izan di- erretorikoki) barneratu, eta herrita- Urkulluk (lagunartean, Marmota) den edo ez erabaki dezaten? A! Eraba- tuen irakasle guztiek maite dute, eta bestelako rren %75ek eskatzen dituen politika esan bezala, demokrazia (Godot, goiti- kitzeko eskubidea ez dutelako efekti- herri ekimenetan ezagutu dugunoi atentzioa sozialak egiteko behar diren mekanis- zenez) bai, baina moderazioz: sufra- boki barneratu. Gora demokrazia de- eman digu bere jarrera baikorrak, beti irribarre mo blindatu oro neutralizatzeko ber- gista zoro halakoak! Orain, bozkatze- liberatzailea eta parte hartzailea! egiteko joerak. me juridikoa berretsi du. Ez da konfe- az gain, euskal herritarrek beren bu- Gogoan al duzue Eusko Legebiltza- Ez dakit norbaitek esate- deralismoa aipatzen (Legebiltzarreko rua gobernatu nahi dute, duintasunez rrak 2004an Estatu Elkartuaren alde ko zain egon garen edo, ponentzian hainbatetan aipatzen kobratu eta lan egin, berdintasunean bozkatu zuenekoa Ibarretxe lehenda- baina batek aipatu du bazen), ezta Kontzertu Politikorik ere. erabaki eta, gainera, euskaldun bezala karia zelarik? Orain kartzelara joan bestu egin behar dugula. «Zaintza» ez da agertzen erdigunean bizi. Maximalista zoroak! zaitezke horrelakoak egiteagatik. Giro Eta orduan, denok esan jarri beharreko lan eta kontzeptu poli- demokratiko, atsegin, ez-hertsatzaile BIRA dugu baietz; denok hitz tiko gisa, ezta eskubide/gaitasun ber- eta lasai honetan idatzi da Euskadiko Onintza Enbeita egin dugu hari berean. Ez matu gisa, Mexikoko hiriko konstitu- proto-Estatutu berriaren inguruko da bere adineko mutilen zio berrian agertzen den moduan. testu adostu hau. prototipora eraikitako umea: desberdina da. Eta Akaso, euskal konstituzionalismoa Oso pozik gaude burujabe izan ezin guk, helduok, horretaz konturatu behar genuke- espainiar konstituzionalismoa bezain gaitezkeen guztiok, denbora apur bat enok hurbiletik zaindu behar dugu egoera. Ezer zaharrunoa, liberala, teknokrata eta eman baitigute —Podemos desagertu inbaditu gabe, jakina. Ez genuke bazterketarik patriarkala delako. Edo, beharbada, eta eskumak espainiar gobernua har- eta intentzio txarreko barrerik onartu behar. XX. mendeko señore-marmota men- tu arte— nora exiliatu erabaki ahal iza- Ez, ez dira umeen kontuak. Guk urteetan talitatetik egiten diren konstituzio eta teko. Espainiar Estatuaren etorkizuna onartu nahi izan ez ditugun gauzak ordaintzen estatutuak XX. mendekoseñoreho- ez baita berdintasunetik, askatasune- dituzte orain umeek; oso garesti ordaindu ere. rientzako bakarrik eginak direlako. tik eta demokraziatik pasatuko, eta Guk normaltzat hartu nahi ez duguna da umeen- Espainiar autoritarismo neoliberal adostasun zabalenak, azken hau be- tzat barregarria dena. Eta ez dago eskubiderik. Ez eta katoliko-nazionalaren irmotze Zein jenio distiratsuk zalaxe, antidemokratikoak izango dago eskubiderik gure itxikeria eta utzikeria guz- fase honetan, zeinetan euskal elite dira, bere burua gobernatu ahal izate- tia etorkizunean proiektatzeko. Eta nik uste dut ekonomiko eta politikoak haren go- uste du ‘status berria’ ko erabakitzeko eskubidea eta gaita- hori dela saihestu behar duguna. Babestu egin napean bakarrik biziraun dezakeen... ‘statu quo’-aren suna bermaturik ez duen herria ezin behar ditugula gizartearentzat normalak diren Zer espero genuen? zaindarien eskutik baita herri demokratikoa izan. gauzetatik urruntzen diren umeak. Horiek dire- Surprise!(gortina irekitzen da, ba- etorriko dela: Aliziak, Zein jenio distiratsuk uste du status lako libreen heziko direnak eta benetan norma- rreak, globoak eta serpentinak azaldu berriastatu quo-aren zaindarien es- lenak: euren bulkaden arabera biziko direnak. dira agertokian, espainiar armadak Godotek, Marmotak edo kutik etorriko dela: Aliziak, Godotek, kalejira bat egiten du Ertzaintzari be- Alienek? Marmotak edo Alienek? IGANDEKO BERRIA 19 2019ko abenduaren 15a Iritzia Harian

HIZPIDEAK Morroiek ezin Haizetea

atura Trumpak ma- teke urtero tankera bereko ar- tasunari dagokionez. Babesleen Mikel P. Ansa @peruarenaansa rraztera dedikatu gazkiak dakartzaten paper ho- artean Iberdrola, Endesa eta en- N zen herenegun gu- riei). Natura fenomenotzat har- parauak zeudela jakinda, ez da azio Batuen Erakundeak duela rean. Asko eta ongi tzen dugun unetik bihurtzen zai- harritzekoa ere. Iraultzaren bat N ia mende erdi bat egin zuen in- irten zitzaizkion. Zenbat arbola gu albiste. espero zuenak… gurumenaren egoerari buruzko erdi etzanak, adar bat alde batera Fenomeno batzuk naturaltzat Esku banatan begi bat marraz- aurreneko nazioarteko topaketa. 1972an eta bestea bestera, orri bakoitza hartzen ditugun momentutik, altu dute klima aldaketaren larrial- izan zen, Stockholmen. Sumatzen hasiak autodeterminaturik, zer nahi, diz, mundua okerrera doa. Ho- dia zinezkoa dela aldarrikatzen ziren arazo batzuk, eta proposatu zuten huraxe eginez! Zenbat olatu, hai- rrexek eraginda burutu da Ma- dutenek. Begirale, behatzaile, erregai fosilen alternatiba izango ziren zeak bitsak harroturik, aparra drilen COP25 delako hori, klima ikuskatzaile… direla gogorarazi energiak sustatzea eta garraio publikoa HITZ kalpar! Hedabideentzat pagotxa. larrialdiari buruzko jardunaldi nahi diete agintariei. Baina begi- bultzatzea, besteak beste. Hogei urte ge- ETZANAK Irudiz eta argazkiz josi zizkiguten erraldoia. Ez «ez» eta ez «bai». rik gehienei eragiten dieten be- roago egin zuten hurrengo nazioarteko Andoni Egaña albistegi eta egunkarietako hos- «Baibaina» bat suertatu omen giak -kamerenak- haizete eta topaketa, 1992an, Rio de Janeiron. Bost toak. (Orri deitzea gehitxo litza- da garaile. Ezer gutxi eraginkor- uholdeei begira daude jarriak… urte gehiago behar izan ziren Kyotoko Protokoloa sinatzeko; CO2 isurien merkatua arautu zuten han, 1997an —helburuak lortzeko guztiz herrena suertatu dela orain denek badakiten, baina hori hankaz Baloiaren pisua gora jartzera inor ausartzen ez den merkatu hori bera—. Urrats oso sendorik gabe, adira ia hiru urte Ig- heldu ziren. Saudi Arabiako Bah- bihurtu dira Oman golkoko emi- beste hamahiru urte joan ziren, Parisko nacio Robles suhil- ri konpainia ez da zilborreko litxa rerriak. Beroak bero, zakarra ga- Hitzarmena sinatu zuten arte. Anbizioa B tzaileak mugarria Bilbokoan. Bisnessa bisnessa da. lanki irabazten da. Ikuskizuna- zerbait handitu zen orduan: berotegi ga- ezarri zuela kontzien- Ordurako, Europako Parla- ren begi-begian dago han, gaine- sen isuriak mugatzeko neurriak hartzeko tziaren borrokan. Bilboko portura mentua bazebilen akordio baten ra. Qatarren ospatuko da 2022ko prest agertu ziren munduko estatu gehie- bidali zutelarik zamatze lanak bila errotik eteteko Saudi Arabia- Munduko Futbol Txapelketa. Ia nak, humanitatearen historian aurreneko zaintzera, eta kontainerrei susmoa ra egiten ziren bidalketak. Nazio esklabo gisa ari diren bi mila lan- aldiz. Bost urte eman zieten buruei akor- hartuta, uko egin zion zegokiona Batuen Erakundeak ematen zion giletik gora hil dira dagoeneko dioa indarrean jartzeko. Iritsi da momen- betetzeari. 730 tona ziren guztira, bermea: Yemengo gerra «egun estadioak eraikitzen. Ikusminez tua. Horretarako balio izan behar zuen bonba eta mortero proiektilen ar- munduan den hondamendi hu- hartuko dugun estreinaldirako, COP25 honek, baina porrot egiteko bide- tean, Saudi Arabiara zihoazenak; manitariorik nagusiena da», eta lau mila izango direla pentsatzen an doa. Lerrook idazteko momentuan ez duda izpirik gabe, Yemengo ge- Riadeko gobernua da erantzule da, atzerritarrak guztiak. Baina dago argi akordiorik egongo den edo ez, rran erabiltzeko. handienetarik milaka zibilen he- Xavi Hernandez bertakotuta bizi baina, etortzen bada ere, eskasa izango da. Bizkaiko Foru Aldundiak ireki riotzean. 2018an eman zuen az- da: «Qatarrek dena eman digu, Stockholmeko hartatik 50 urte pasatu zion espedientea Robles kaboari, kenik debeku agindua. Baita eus- arrunt toki erraza da bizitzeko». dira, eta estatuek erakutsi dute ez direla «bere lana ez betetzearren». Sa- kal enpresentzat ere. Eliteko futbolak badu hori. gai ez herritarrei entzuteko, ez zientziala- laketak bere literatura du: ontzia- 2015ean heldu zen Xavi Her- Eguneroko bizitzan onartezinak rien abisu gero eta larriagoei kasu egiteko. ren maniobra 14 minutuz atzera- nandez futbolaria Barçatik Qata- diren jardunak, barkagarri zaiz- COP25 honek gauza bat erakutsi du garbi: tu zuen uko harekin, «arriskuan LARREPETIT rrera, entrenatzaile aritzeko. Bes- kio. Galde diezaiotela bestela korporazio eta multinazional handien jarri baitzuen biztanleria». Pre- Iñigo Aranbarri te europar jokalari askorentzat Saudi Arabiaz Aperribai Realeko morroi besterik ez direla estatuak. sioak portuko agintaritzatik ere bezala, erretiro atariko lantoki presidenteari.

Zuzendaria: Martxelo Otamendi Zuzendariordea: Amagoia Mujika Tolaretxipi Delegation Labourd: Lisses 3, 64100-Baiona. Tel.: (0033) 559256220. Fax: (0033) 559254303. E-mail: Edizio arduraduna: Idurre Lazkano Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Publizitatea: Bidera publizitatea [email protected] Ordezkaritzak: Araba: Bizenta Mogel, 6. Posta kodea: 01008 Gasteiz. Telefonoa: 945-15 Lege gordailua: SS-0662/03 Batzorde parekidea: 0722 I 84059 Egoitza nagusia: Martin Ugalde kultur 04 52. Erredakzioko faxa: 945-14 83 07. Posta elektronikoa: araba @berria.eus Bizkaia: Uribitarte kalea, 18, 3. parkea. Gudarien Etorbidea, z/g. 20140 Andoain Telefonoa: (0034) 943-30 40 30 Faxa: (0034) 943-30 09 43 C. Posta kodea: 48001 Bilbo. Telefonoa: 94-435 26 00. Erredakzioko faxa: 94-423 49 75. Posta elektronikoa: Webgunea: www.berria.eus Posta elektronikoa: [email protected] Publizitatea: [email protected] [email protected] Lapurdi: Lisses, 3. Posta kodea: 64100 Baiona. Telefonoa: 559-25 62 20. Faxa: 559-25 43 Harpidetza saila: (0034) 943 - 30 43 45 Date: 15/12/2019 Exemplaire: 5.121 Editeur: Euskal Editorea s.l. 03. Posta elektronikoa:lapurdi @berria.eus. Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea: 31011 berria Directeur de publication: Martxelo Otamendi Comission paritaire: 0722 I 84059 Iruñea. Telefonoa: 948-36 66 22. Publizitatea: 948-36 66 23. Posta elektronikoa: [email protected]. IGANDEKO BERRIA 20 Harian Iritzia 2019ko abenduaren 15a

kaera azaltzen duen funtzioa Aipatu dizuet deribatua mag- ezagutuko bagenu, bere deriba- nitudez handi eta txiki denean Aldaketak tuak fenomeno horren aldaketa zer gertatzen den. Baina gauza nolakoa izan den deskribatuko bat ez dizuet aipatu. Zer gertatzen luke. da deribatua zero denean? Galde- rtikulua idazten ari rena bat zati x? Bada, ezertarako Horregatik da fisikan ere abia- rak tranpa izan dezake bere bai- naizela ezin jakin balioko ez zizuetela sinistuta ika- dura posizioaren deribatua. tan. Deribatua puntu denetan ba- A atzo Gipuzkoako si zenituzten deribatu horiek ho- Abiadurak hori adierazten baitu, da zero, orduan fenomeno kons- txapela buruz aldatu ri neurtzen dute: funtzio baten nola aldatzen den posizioa. Deri- tante bati buruz ari gara. Aldake- ote zen. Finalean bai, finalean aldaketa puntu batean. batu handia, abiadura azkarra. tarik ez duen fenomeno batez, badakit aldaketak izan direla. Akaso era elaboratuagoan Deribatu txikia, abiadura mote- alegia. Fenomeno monotono eta Gustuko ditugu aldaketak, nahiz azaldu zizueten bere garaian: la. Eta seinuak norantza. Azele- aspergarri batez. eta beldurra ere eragiten digu- «Funtzio baten deribatua puntu razioa posizioaren bigarren deri- Baina gerta liteke deribatua ten. «Aldaketak beti dira onak» batean puntu horretan funtzioa- ARKUPEAN batua da abiaduraren aldaketa puntu batean zero izatea fenome- sarri esan ohi da, batzuetan kon- ren grafikoarekiko ukitzailea Jone Uria Albizuri deskribatzen duelako. Hala, be- noa konstantea izan gabe. Oroi- bentzimenduz eta besteetan au- den zuzenaren malda da». Baina rez, beti deskriba genezake aldatzen baduzue, kasu horietan po- tokonbentzitu nahian-edo. Na- funtzioaren aldaketa adierazten Denborak esango ketaren aldaketaren aldaketaren sible da gailur batean egotea, ma- farroan itxaropena piztu zigun duela esateko modu bat baino ez digu aldaketa aldaketa nolakoa den, nahi izate- ximo edo minimo batean. Baina gobernuari ere hala deitu genion: da. Izan ere, deribatua puntu ba- ra. posible da inflexio puntu batean aldaketaren gobernua. Aldaketa tean magnitudez handia izateak klimatikoaren Hori, baldin eta gure funtzioa egotea ere. Inflexio puntu batean oro, baina, ezin onerako izan; eta hazkunde edo beherakada han- kasuan esponentzial nahikoa «ona» bada. Onadio- fenomenoak hazteari uzten dio azken boladan aldaketa hitzak dia adierazten du, deribatuaren batean harrapatuta danean propietate jakin batzuk une batez gero hazten segitzeko. gehien darabilen abizena «kli- seinuaren arabera. Magnitude gauden, maximo betetzen dituena esan nahi dut. Tarte batez pentsakor geratuko matikoa» da. txikiak aldaketa txikia. Izan ere, badira deribatuen bidez balitz bezala da, baina ez du jarre- Baina zer da aldaketa bat? Edo Azken batean, aldaketaren de- batean ote gauden deskriba ezin daitezkeen aldake- ra aldatzen puntu horretan. nola neur daiteke aldaketa baten finizioa zein litzateke gutako edo inflexio puntu tak ere. Baina demagun, une ba- Denborak esango digu aldake- nolakotasuna, magnitudea? Ma- edonorentzat? Bi gauza elkarre- bat baino ez den. tez, edozein fenomeno funtzio ta klimatikoaren kasuan espo- tematikan hori egiten duen tres- kin konparatu eta berdin ote Tira, denborak, eta deribagarri batez deskriba deza- nentzial batean harrapatuta gau- na bat deribatua da. Gogoan du- dauden ikustea. Deribatuak hori kegula. Zein litzateke bertso txa- den, maximo batean ote gauden zue nola sinuaren deribatua ko- egiten du funtzioarekin puntu hartuko ditugun pelketetan ematen diren feno- edo inflexio puntu bat baino ez sinua den eta kosinuarena minus batean, aurreko eta osteko pun- erabaki politiko eta menoen deribatua? Zein gober- den. Tira, denborak, eta hartuko sinua? Eta nola x karraturena bi tuak hartu eta konparatu, nola- jarrera pertsonalek nuetan ematen direnena? Eta, ditugun erabaki politiko eta ja- x den eta logaritmo nepertarra- bait. Beraz, fenomeno baten bila- zein aldaketa klimatikoarena? rrera pertsonalek. R ENBAXADA Gehiengo BILA Astea berrirantz?

so sarrera indartsua Kongresuan Sanchez presidente atorren astea oso be- hauteskunde garaipenetatik era- eduki zuten Espai- izendatzeko. Asteon sinatu dute Vicent Partal rezia izango da Kata- torritako presio politikoak. Kata- O niako 2016ko hau- Eusko Jaurlaritzak eta Elkarrekin VilaWebeko zuzendaria D lunian. Bihar, Puigde- luniaren eta Espainiaren arteko teskundeetan, Ara- Podemosek 2020rako aurrekon- mont estraditatzeko talkan, argi dago behatzaileek eta ban, Bizkaian eta Gipuzkoan ira- tuen akordioa. Zaila da ez ikustea Mugimendu oraingo eskaeraz ebazteko auzi analistek bi urteotan etengabe bazteraino, urte askotan EAJk lotura estua bi gertakizunen arte- independentistak j saioa izango da Bruselan. Asteaz- azaleratu dituztela independen- eduki zuen hegemonia hautsiz. an, bata bestearen ondorioa iza- izugarrizko erresistentzia kenerako, Tsunami Demokrati- tismoaren flakiak. Halakoak ba- Gizarte horren esparru askotan tea, alegia; EAJk ez lukeelako gaitasuna du, koak ekintza batera deitu du Bar- dira, eta ezin uka daitezke: zatika- ilusio freskoa sortu zutela ikusita, inolaz ere onartuko bere botoare- eta gaitasun horrek tzelonaren eta Real Madrilen ar- tzea, analisi bateraturik eza, al- jeltzaleen alderdia ordezkatzeko kin Pablo Iglesias egitea presi- sendotasuna ematen dio teko futbol partidan. Ostegune- derdikeria, garatu beharreko me- bokazioa zeukatela esaten zuten denteorde eta alderdi bereko eus- luzera begira an, Europako Batasuneko Auzite- todoa zehaztu gabe egotea... urte haietan Ahal Dugu-ko buru- kal kideek atzera botatzea Eusko giak ebatziko du ea Junqueras Baina, ahulezia horien aldame- zagiek, emaitza onak eskuetan. Jaurlaritzaren aurrekontuak, iaz presidenteordeak baduen Euro- nean, bada beste errealitate bat Estatu mailako fenomenoa zela egin zuten bezala. pako diputatu gisa dagokion im- sarriegi gutxiesten dena, eta oso zioen tesiari arrazoia emanez, Autonomia Estatutu berria da munitatea; eta, asteburuan, ERCk errealitate trinkoa dena, heldu emaitza bikain haiek ez zituzten euskal agenda politikoan dauden kongresu ezohiko bat egingo du, den asteak argi utziko duen beza- berritu Hego Euskal Herriko era- gai indartsuetako bat, eta, orain bereziki garrantzitsua Pedro San- la. Zera da: mugimendu indepen- kundeetako hurrengo hautes- arte ikusitakoaren arabera, badi- chez inbestitzeari buruzko nego- dentistak izugarrizko erresisten- kundeetan. Gora egiteko eragin rudi erabakitzeko eskubidearen Martxelo Otamendi ziazioen erdian. tzia gaitasuna duela, eta gaitasun zien neurri berean eragin zien auzian gertuago egon litekeela BERRIAko zuzendaria Hortaz, tentsio politiko handi- horrek sendotasuna ematen diola behera egiteko Espainian Ahal Elkarrekin Podemos EAJ-PSE ar- ko aste bat izango da, eta nabar- luzera begira. Hainbestekoa, non Dugu-k hartu zuen beheranzko datzetik, EH Bildutik baino. Gehiengo zabal bat mendu nahiko nuke nola batzen aste honetan erakutsiko baitu zei- joerak. Akordioa aurrekontuetan eta, i egituratu liteke ari diren independentismoaren nen zokoraturik dagoen Espainia Duela aste gutxi itxi zuten Pe- gauzatzen bada, akordioa estatu- mendebaldeko erantzun politikorako bide nagu- fronte guztietan: politikoki, Kata- dro Sanchezek eta Pablo Iglesia- tu berrian, gehiengo zabal bat hiru lurraldeetan, siak independentzia aldarrikape- luniaren mende dago; indepen- sek Espainian koalizio gobernua egituratu liteke mendebaldeko alde banatan, onerako naren eta 155.aren ondotik. Egun dentismoaren jardunak arazoak osatzeko akordioa. Bikote berriak hiru lurraldeetan, alde banatan, eta txarrerako, PP eta gutxiko epean, bat egingo dute sortu dizkio Europan, eta kalea EH Bildu utziko dituena EAJren baiezko botoa beharko du onerako eta txarrerako, PP eta marko juridikoaren nazioarteko- edozertarako prest dauka, eta hurrengo asteetan Espainiako EH Bildu utziko dituena. tzeak, kaleko erresistentziak eta ezin kontrolaturik. IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Iritzia Harian 21

R Ekonomia zirkularra b Klima larrialdiari aurre egiteko giltzarrietako bat izan daiteke. EZTABAIDA Beñat Irasuegik eta Jesus Losadak heldu diote gaiari, nork beretik. GELA Eztabaidan parte hartu edo iruzkinak egin nahi izanez gero, sartu honako helbide honetara: www.berria.eus/iritzia Ekonomiaren ertzak Euskadi, ekonomia borobil ditzagun zirkularrerantz

gunean, ziklo zirkularren ideia txertatua ren luzapena, konpongarritasunaren sus- izan beharko dute, benetan eraldatzaile tapena, bigarren eskuko salmenta, ekipo izateko asmorik badute, eta hori gure jar- eta osagaien birmanufaktura, eta ekodi- BERRIA dunaren egunerokoan erakutsi, hondaki- BERRIA seinua, horren bidez murrizteko bai mate- nen gutxitzea, harreman ekonomikoak rialen eta energiaren erabilera eta bai in- tokiratzea, eta baliabide materialen erabi- gurumen-inpaktuak. lera efizientea gure estrategietara erama- Euskadik 20 urtetik gorako ibilbidea Beñat Irasuegi nez. Jesus Losada egin du ekonomia zirkularraren alorrean, Talaios Koop. Ekonomia Sozial Eraldatzailean jardu- Ihobeko zuzendari nagusia eta horrek, gaur egun, erreferente bihur- ten dugun enpresa, eragile eta kooperati- tzen du eremu horretan, batez ere indus- bek rol garrantzitsua daukagu ekonomia triaren arloan. Euskadiko 239 enpresa in- konomiak ez du funtzio- zirkularraren politizazioan eta praktikan raingo eredu ekono- dustrial —horietako 177 ETEak dira— jada- natzen, eta modu askota- jartzean. Banaketa kate motzetan oinarri- miko linealaren oi- nik aplikatzen ari dira praktika edo eredu ra sentitzen dugu hau gu- tutako elikadura sistemak sustatzean, narria da baliabideak zirkularrak, batez ere sektore hauetan: au- re gorputzetan. Denbora software libreko tresnak garatzean, eredu erauztea, prozesa- tomobilgintza, garraio-ekipoak, ekipo E falta dugu harremanak produktibo iraunkorrak sustatzen dituz- O tzea, erabiltzea eta elektriko eta elektronikoak, makina-erre- ongi lantzeko. Ezin ditu- ten kooperatiba industrialekin saretzen baztertzea. Eredu minta, metalgintza, kimikoa, altzariak, gu gure inguruko pertsonak ondo zaindu, garenean, edo gure lurraldeetan bizitzeko horren ondorioa da baliabide naturalen eraikuntza eta ingurumen-zerbitzuen az- edo beste pertsonen esplotazioa beha- beharrak asetzeko proiektu komunitario gaineko presioa gero eta handiagoa dela, pisektorea. Izatez, 68 euskal enpresak eko- rrezkoa da gehien behar dutenen zaintza berriak sustatzean, ekonomia zirkularra kontuan hartuta materialen per capita diseinuaren UNE-EN ISO 14006 arauaren bermatzeko, beste aldera begiratzen dugu lurreratzen ari gara, eguneroko praktika kontsumoa bikoiztu eta energia primario- ziurtagiria dute; horrek esan nahi du Es- noski. Aisialdi askatzailea proposatzen di- bihurtzen, modu iraunkorrean, eta arena hirukoiztu egin direla azken painia osoan ziurtatutako enpresa guztien gute, baina horrek ez du gure bizitza bizi- ez merkatuaren azken apeta- ehun urteetan mundu mai- %54 euskal enpresak direla. garriago egiten. ren barnean. lan, eta biztanleria ia bost Bere ekonomia zirkularraren politikei Krisi konplexuen aurrean paralisia edo Klima larrialdian halakotu dela. esker, Euskadik frogatu du posible dela sumisioa izaten da jendartean orokortzen gaude, eta horrek Lurreko baliabide- hazkunde ekonomikoa materialen kon- diren joeretako bat, baina zorionez, mobi- gauzak aldatzeko ak mugatuak dire- tsumotik desakoplatzea. 2000 eta 2016 bi- lizaziorako, kontzientzia hartze kolekti- aukerak sortzen nez, eredu lineal tartean, euskal ekonomia %26 hazi zen; borako eta aldaketa estrukturalak gauza- ditu, baina opor- hori ez da jasanga- garai berean, materialen kontsumoa %25 tzeko gogoa pizteko arrazoia ere izaten da. tunisten bazkale- rria, eta, hortaz, gutxitu zen eta zabortegira eramaten diren Bide horretan kokatzen dut ekonomia ku ere izaten da, eredu ekonomiko hiri-hondakinen bolumena %56 jaitsi zen. zirkularra bezalako proposamena har- eta ekonomia zir- zirkularrerantz Garai horrexetan, Euskadiko produktibi- tzen ari den indar berritua. kularraren kasuan migratu behar da, tate materiala —kontsumitutako materia- Definizioz, ekoizpen prozesuetan ma- iraunkortasunare- horren bidez mu- laren kilogramo bakoitzeko sortutako eu- terialen sarrera nahiz erabili gabeko hon- kin ikustekorik ez rrizteko bai baliabide roak erlazionatzen dituen adierazlea— dakinak murriztea helburu duen estrate- duten helburuetarako naturalen kontsumoa 1,3€/kg-tik 3,3€/kg-ra igo zen, eta, beraz, gia da, gaur egungo kontsumo eredu line- erabiltzen da. Izan ere eta bai ondasunek euren nabarmen gainditu zuen Europako batez- alaren aurrean, materialen fluxuen itxie- badago pentsatzen duenik bizi-zikloan sortzen dituz- bestekoa (2,21€/kg). Hala eta guztiz ere, Ekonomia linealaren eta ra efizientea proposatzen duen eredu hondakinen errausketan oi- ten ingurumen-inpaktuak. ekonomia zirkularrak badu oraindik ere zirkularraren arteko aldea ekonomiko jasangarria. Baina joera dugu narritutako baliabide mate- Ekonomia zirkularrak potentzial handi bat Euskadiko jasangarri- erakusten duen irudia. pentsatzekoa soluzio teknologikoek kon- rialen kudeaketa zirkularra BERRIA zirkulua itxi nahi du. Kon- tasuna eta lehiakortasuna hobetzeko. Eus- pondu ditzaketela arazo estrukturalak, dela. Ekonomiaeta etorkizu- tua ez da zirkulu nagusia kal industriak inportatutako lehengaiekin eta ez, eredu krisi baten aurrean, propo- nahitzak lapurtu zizkiguten soilik ixtea, amaierako pun- duen mendetasuna %77 da; aldi berean, samenak politikoa izan behar du. bezala, ekonomia zirkular kontzeptua tua (hondakinak) hasierako puntuarekin baina, urtero ia 45 milioi euroko balioa du- Horregatik, ekonomia zirkularrak pro- edonork erabiltzen du, eta diskurtso fal- (lehengaien erauzketa) konektatuz, birzi- ten materialak botatzen dira euskal zabor- posatzen dituen estrategia teknikoei gehi- tsuak balio du batzuentzat erroko ezta- klapen-prozesuen bitartez, baizik eta tegietara. Horregatik, Eusko Jaurlaritzak tu beharko diegu ikuspegi soziala, femi- baida estaltzeko: ekonomia zertarako? egon daitezkeen zirkulu guztiak ixtea. Ho- Ekonomia Zirkularrerako Estrategia bat nista, kolektiboa. Ekonomia eredu eta Kapital metaketa prozesu efizienteagoak rrek barne hartzen ditu iraunkortasuna- abiatuko du hemendik gutxira, 2030erako praktika eraldatzaileak proposatzen ditu- egiteko, edo bizitzaren iraunkortasuna ezarritako helburu handinahiekin. eta herritarren beharrak asetzeko. Hor bi Beharrezkoa da eragile ekonomiko, ins- aukerak, ez bateragarriak. tituzional eta sozial guztiok elkarrekin lan Abizenetan kateatzen bagara ere, eko- egitea asmo handinahi horretan, hau da, nomia bizitzaren zerbitzura jartzea da he- Beharrezkoa da eragile ekonomikoki lehiakorra, sozialki bidez- rritarron erronka, zirkularra, iraunkorra, koa eta ingurumen aldetik jasangarria den Ekonomia zirkular eraldatzailea, soziala, solidarioa biziga- ekonomiko, instituzional ekoizpen- eta kontsumo-eredu berri ho- kontzeptua edonork rria, borobildua izan dadin, bizitza biziga- eta sozial guztiok rretara aldatzeko asmo handinahi horre- erabiltzen du rriak denontzat izango badira. elkarrekin lan egitea tan.

IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Kirola 23 Eztarriak eta puntua urratu ditu

Realak merezitako berdinketa erdietsi du Bartzelonaren aurka b Ordu erdiren faltan neurketa orekatu, eta aurrea hartzeko aukerak izan ditu azkeneraino

haiek emandako arnasa ezin hobeto etorri zitzaion Imanol Algua- 2 2 Martin Odegaard eta Alexander Isak, aurrelariaren gola ospatzen, binakoa, atzo, Anoetan. JUAN HERRERO / EFE cilen taldeari norgehiagoka ha- Reala Bartzelona sieran. Lehen minutuetan bikain 1 Remiro bbb 1 Ter Stegen bb 2 Zaldua bbb 20 Sergi Roberto bbb aritu zen Reala; Donostiako talde- bat jaso zuen Lionel Messik. Ar- 5 Zubeldia bbb 3 Pique bbb ak bazekien Bartzelona estu har- gentinarrak Luis Suarezi eman 3 D. Llorente bbb 15 Lenglet bbb tzekotan, lan handia egin behar- zion baloia, hark nahieran erre- 20 Monreal bbb 18 Jordi Alba bbb 21 Odegaard bbbb 2 Semedo (74’) b ko zuela, eta horretarako prest ze- matatu zezan. 1-2. Maldan gora 00 Gebara bbb 4 Rakitic bbb lairatu zen. Txuri-urdinek jarri zitzaion partida Realari. 8 Merino bbb 22 Arturo Vidal (79’) b erritmo bizia ezarri zioten neur- Aurkako golak ez zuen Reala 7 Portu bbb 5 Busquets b 11 Januzaj (59’) bbb 19 Aleña (73’) b ketari lehendabiziko minutueta- kikildu, eta Bartzelonarekin nor 19 Isak bbb 21 De Jong bbb tik; Bartzelonaren atera bidera- baino nor gehiago aritu zen. Hain 9 W. Jose (66’) bb 10 Messi bbb tzeko zirrikituren bat zabaldu justu, hori zen txuri-urdinek nahi 10 Oiartzabal bbb 9 Luis Suarez bbb 22 Barrenetxea (85’) b 17 Griezmann bbb beste xederik ez zuen, eta ondo zutena, prestatzaile oriotarrak Golak. 1-0: Oiartzabalek, penaltiz (12. min). moldatu zen horretan. partida amaieran prentsaren au- 1-1: Griezmannek (38. min). 1-2: Luis Suarezek Hasierako minutuetan, elkar rrean adierazi zuenez: «Aurkaria (48. min). 2-2: Isakek (62. min). Epailea. Alberola hartuta aritu ziren erasoko joka- ona zen, baina guk ere talde ona Rojas. Txartel horiak: Bartzelonako Luis Suarezi. Bestelakoak. 36.639 ikusle Anoetan. Inoiz ez lariak; Martin Odegaardek, Ale- dugu; nire beldurra zen gu geu ez ziren horrenbeste ikusle izan. xander Isakek eta Mikel Oiartza- izatea, baina nortasunarekin ate- balek izugarri ondo ulertu zuten ra gara. Sekulako partida egin Jon Ander De la Hoz Donostia elkar. Hiru haiek itsasargi hartu- dugu, eta gozatzekoa izan da. ta, etxekoek Marc Andre Ter Ste- Pena, irabazteko aukerak izan di- Argigarria izan zen epaileak atzo genen arearantz jo zuten etenik tugulako». Anoetan amaiera adierazi zuen gabe. Txuri-urdinek arriskua sor- unea. Harmailetatik inor gutxik tu zuten estreinako minutuetan; alde egin zuen, eta zaleek txalo ar- konbinazio onak eginda saiatu zi- ‘‘ tean agurtu zuten Reala. Jokala- ren min egiten. riek, berriz, Aitor Zabaleta har- Neurketaren hasierak traza Aurkaria ona zen, baina mailarako bidea hartu zuten, ona hartu zuen etxekoentzat, eta guk ere talde ona dugu. haien babesa eskertzeko. Donos- berehala berretsi zuen hori. Bar- Gu geu ez izateko tiarren une onaren adierazpide tzelonaren areara egindako erdi- beldur nintzen, baina nabarmena izan zen. Atzokoan raketa baten alderatzean elasti- nortasunez aritu gara» ere, Bartzelona ahalguztidunaren kotik heldu zion Sergio Busque- Imanol Alguacil aurka puntu bat erreskatatzea tsek Diego Llorenteri, eta epaileak Realeko entrenatzailea lortu zuten txuri-urdinek, mar- Realaren aldeko penaltia adierazi kagailuan atzetik joan eta gero, zuen. Mikel Oiartzabalek ez zuen Irabazteko ez, baina berdintze- eta erakutsi zuten denboraldi ho- hutsik egin, eta aurretik jarri zi- ko moduan izan zen Reala. Parti- netan egindako lan ona ez dela ka- tuen txuri-urdinak. da 60. minutura iristear zela erdi- sualitatea izan. Talde serioa da Re- Abantailak ez zuen Realaren la- raketa bat egin zuen Natxo Mon- ala, eta berdin zaio zein aurkari saitzea ekarri. Bere horretan segitu realek, eta Ter Stegenek ez zuen duen aurrean: sasoi amaieran zuten txuri-urdinek, eta nagusita- hura ondo urruntzea lortu. Isaki sailkapenaren goialdean egon sunez aritu ziren zelaian hurrengo iritsi zitzaion baloia, eta aurrelari nahi du. minutuetan ere. Haiena zen ba- suediarrak sareetara jaurti zuen. Aurkariaren beldurrik gabe loia, baina Bartzelonak erakutsi Handik aurrera bizitu egin zen aritu zen Reala norgehiagoka hasi zuen kalitatea dagoen lekuan edo- partida, eta bi taldeek izan zituz- eta buka. Etxean jokatutako noiz egin daitekeela min. Kontrae- aurka. Bi taldeak berdinduta joan na ezin okerrago atera zitzaion ten hiru puntuak eskuratzeko au- neurketa batean inoizko zale raso batean Antoine Griezmannek ziren atsedenaldira. apustua. 48. minutuan, erasora kerak. Inork ez zuen lortu, ordea, gehien joan zen txuri-urdinak jaso zuen baloia, eta frantziarrak Hozka egiteko asmoz zelairatu egin zuten bisitariek, eta atzela- eta sari bera jaso zuten maila han- hauspotzera (36.639 ikusle), eta ez zuen barkatu bere talde ohiaren zen Reala bigarren zatian ere, bai- rien bizkarrera emandako pase diko bi taldeek. IGANDEKO BERRIA 24 Kirola 2019ko abenduaren 15a

Athleticeko eta Eibarreko jokalariak, lehian, atzo, bi taldeek San Mamesen jokatutako derbiaren jokaldi batean. ARITZ LOIOLA / FOKU Baten ahalegina, bestearen damua

Puntuak banatu dituzte Athleticek eta Eibarrek San Mamesen jokatutako derbian b Kanpokoak erosoago aritu dira lehen zatian, baina bigarrenean gehiago izan dira etxekoak b Dmitrovicek geldiketa erabakigarriak egin ditu

ten, eta meritu handiko puntua Talka asko eta eten ugari izan dira 1-0ekoarekin iristear izan zi- tutzen jarraitu zuten etxekoek, lortu. Ez ditu ase, jaitsiera gain- zen lehen zatian. Epailea oso zo- ren: Cordobak baloia sareratu eta 72. minutuan, Escalantek bere 0 0 gainean dutelako, baina San Ma- rrotza izan zen faltak adierazteko zuen Raul Garciaren jaurtiketa atean sartu zuen baloia, Caparen Athletic Eibar mesen berdintzea bada zerbait. orduan, eta hala, neurketari asko arriskutsu baten ostean, baina jo- erdiraketa mozten saiatzean. Al- 1 Unai Simon bbb 1 Dmitrovic bbbb Bizkaitarrek, berriz, bi aurpegi kosta zitzaion erritmoa hartzea. koz kanpo zegoen. Imintzio ho- ta, gol horrek ere ez zuen balio 21 Capa bbb 20 Correa bbb erakutsi zituzten. Apal aritu ziren Eibar gusturago moldatu zen ego- rrek iratzarri egin zuen Athletic, izan, hegalekoa aurreratuegi bai- 5 Yeray bbb 12 Oliveira bbb 4 Iñigo Martinez bbb 3 Bigas bb lehen zatian, eta horren damu era horretan, kontrako zelaian eta bestelako jarrerarekin itzuli tzegoen. Eta 84. minutuan, berriz 17 Yuri bb 2 Burgos (20’) bbb izango dira. Estutu egin zuten gogor estutu, eta eskuin hegaletik zen aldageletatik. Neurketa lehia- ere Dmitrovicekin egin zuten to- 6 San Jose bb 24 Tejero bb gero, baina ez zitzaien aski izan. barneraldi arriskutsuak eginda. tua eta estua zen oraindik ere, po bizkaitarrek. Atezainak bikain 14 Dani Garcia bbb 10 Exposito bbb 8 Unai Lopez bb 5 Escalante bb Garitanok bi aldaketa egin zi- Pedro Leonen agerraldiak izan zi- baina etxekoak askoz ere sakona- erantzun zion Raul Garciaren bu- 25 Villalibre (64’) b 21 Pedro Leon bbb tuen hasierako hamaikakoan. Ba- ren kanpokoen baliabide nagu- goak izan ziren. Espazio gehiago rukadari. Azken hatsera arte saia- 11 Cordoba bb 16 De Blasis (82’) b ta, espero zitekeen: Kodro kendu, sia. Hark areaz kanpotik atera sortu zituzten, besteak beste Dani tu zen Athletic, baina Eibarrek ez 19 Ibai (45’) bbb 22 Inui b 22 Raul Garcia bbb 9 Sergi Enrich bb eta haren tokian fisikoki osatuta- egindako jaurtiketa indartsua Garciaren joko aldaketen bidez. zion beste aukerarik eman. Kan- 9 Williams bbb 17 Kike Garcia bb ko Raul Garcia ipini zuen. Ordea, izan zen partidako lehen gol au- Eta zuloak sortzen direnean, dis- pokoak indarrez hustu egin ziren, 19 Charles (87’) b harrigarriagoa izan zen San Jose kera, 17. minutuan. Athleticek, tira egiteko tartea zabaltzen zaie eta etxekoak, kamustu. Epailea. Melero Lopez. Txartel horiak: Athleti- Sanceten ordez ipintzea. Eiba- berriz, zailtasunak izan zituen jokalari azkarrei. Hala egin zuten ceko Raul Garciari, San Joseri eta Capari; eta Ei- barreko Kike Garciari, Dmitrovici eta Tejerori. rren, berriz, Expositok eta Inuik aurkariaren area ingurura hur- Williamsek eta Capak, eskuin he- Bestelakoak. 43.203 ikusle San Mamesen. bete zituzten Diop eta Orellana- biltzeko. Baloi gehiago eduki gala autobide bihurtuta. SAILKAPENA ren hutsune garrantzitsuak. En- zuen, baina ez zuen erabiltzen as- Eñaut Agirrebengoa rich eta Tejero izan ziren Mendili- matu. Zehaztasuna falta izan zi- Etxekoen ahalegina EUSKAL HERRIA TXAPELA barrek txertatutako beste berrita- tzaion Eibarren amarauna apur- 65. minutuan, jokaldi ikusgarria Pt. JIBGAK c Athletic Estua, lehiatua eta orekatua. Ha- sunak. Eraldaketak ez zien kalte- tzeko. Luze jokatzen saiatu zen, egin zuen aurrelariak, zelaia alde- 1. 10 431061 c 2. Reala 6320173 rik egin gipuzkoarrei; aitzitik, zu- baina erabakimen handirik gabe. rik alde zeharkatuta. Ginga jartze- lakoa izatea espero zen Athleti- 3. Osasuna 4311154 cen eta Eibarren aurkako derbia. ri-gorriek baino hobeto hartu Zuri-gorrien ezinak ezinegona ko aukera izan zuen Ibai Gome- 4. Alaves 3410349 Eta halakoa izan zen. Gipuzkoa- zioten neurria partidari, ohiko jo- sortu zuen San Mameseko har- zek, baina buruz burukoan gai- 5. Eibar 2402216 rrek ahalegin betean jardun zu- ko biziaren bidez. mailetan. Edonola ere, atsedenal- lendu egin zitzaion Dmitrovic. Es- c Finalera IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Kirola 25

Realak aise irabazi dio Logroñori, eta Nahikarik hiru gol sartu ditu (5-0)

J. E. nahi dio, hiru jardunaldi baitara- matza galdu gabe. Bederatzi pun- Sailkapenari erreparatuta, Reala- tuetatik zazpi lortu ditu, eta horri ren eta Logroñoren arteko partida esker, gora egin du sailkapenean, parekatua izatea espero zen. Bai- eta bosgarren postuan da. Bost na inondik inora ere ez. Txuri-ur- koska beherago dago Sevilla, bai- dinak goitik behera nagusitu zina konfiantzaz iritsiko da, azke- ren atzo, eta oso erraz irabazi zu- neko norgehiagokan Madrili 1-0 ten: 5-0. Realak ez zion aukera irabazi eta gero. txikienarik ere eman Logroñori. Txuri-urdinek oso partida ona jokatu zuten, baina Nahikari Gar- SAILKAPENA cia nabarmendu zen guztien gainetik. Aurrelari urnietarrak hiru ESPAINIAKO LEHEN MAILA (E.) gol sartu zituen, Realak sartutako 13. JARDUNALDIA Jokatutakoak Emaitza lehen hirurak —penaltiz sartu zuen Reala-Logroño 5-0 hirugarrena—. Lehen 37 minutue- Espanyol-Bartzelona 0-4 tan egin zituen, gainera. Nahikari Betis-Sporting Huelva 1-1 Ruben Garcia eta Kieran Trippier, lehian, atzo. RODRIGO JIMENEZ / EFE sasoi betean itzuli da bi hilabetez Gaur Ordua TB min hartuta egon ondoren. Hiru Athletic-Sevilla 11:00 norgehiagoka jokatu ditu ordutik, Madril-Deportivo 12:00 eta lau gol sartu ditu. Rayo-Tacon 12:00 Saririk gabeko ausardia Nahikarik atzo sartutako hiru Valentzia-Levante 13:00 Vamos Granadilla-At. Madril 18:30 Gol golek erabakita utzi zuten neurketa atsedenaldira iritsi aurretik. Pt. JIBGAK Osasuna lehiakor izan da, baina huts egin du erasoan, eta Atletico Realak, hala ere, egurrean jarraitu c 1. Bartzelona 34 12 11 1050 4 Madrilek ordainarazi egin dio b Ikusgarri aritu da Sergio Herrera zuen bigarren zatian, eta beste bi c 2. At. Madril 26 11 82124 12 gol sartu zituen: Barbara Latorrek 3. Levante 22 11 71318 12 egin zuen laugarrena, 62. minu- 4. Deportivo 22 11 71321 18 tuan, eta Carla Bautistak bosga- 5. Athletic 19 11 61418 12 6. Reala 19 12 54317 13 kolpea eman, eta aurkari indar- SAILKAPENA rrena, 78. minutuan. 7. Rayo 18 11 53314 17 tsuen aurka garesti ordaindu ohi Atzoko emaitzari esker, Realak 8. Logroño 17 12 52519 23 2 0 ESPAINIAKO LEHEN MAILA (G.) da hori. Eta atzo larrutik ordaindu bolada onari eusten dio, eta Rayo- 9. Granadilla 13 11 344914 Atletico Madril Osasuna 17. JARDUNALDIA zuten gorritxoek. ren emaitzaren zain, seigarren da 10. Sevilla 12 11 40 717 17 1 Oblak bbb 1 S. Herrera bbbbb Jokatutakoak Emaitza Arrasatek agindu bezala, ausart sailkapenean, hemeretzi puntu- 11. Tacon 12 11 33515 27 23 Trippier bbb 12 Roncaglia bbb Alaves-Leganes 1-1 12. Valentzia 11 11 32616 18 18 Felipe bbb 5 David Garcia bbb zelairatu zen Osasuna, eta lehen Granada-Levante 1-2 rekin, Athleticekin berdinduta. 2 bbb 3 bbb 13. S. Huelva 11 12 327614 Gimenez Raul Navas zazpi minutuetan gola sartzeko bi Reala-Bartzelona 2-2 35 Manu Sanchez bb 30 Estupiñan bbb 14. Madril 10 11 317721 aukera izan zituen, baina bai Ru- Athletic-Eibar 0-0 Athletic, bolada luzatzera 16 Herrera (63’) bb 10 Torres bbb b 15. Betis 8 12 15611 19 8 bbbb 17 bb Atletico Madril-Osasuna 2-0 Saul Rober (73’) ben Garciak, baita Brasanacek ere Zuri-gorriek, berriz, gaur jokatu- b 16. Espanyol 2 12 039728 6 Koke bbb 6 Oier bbb Gaur Ordua TB ezin izan zuten Oblak gainditu. ko dute, Lezaman, Sevillaren aur- c Txapeldunen Ligara 5 Thomas bbb 22 Adrian (73’) bb Getafe-Valladolid 12:00 La Liga Ondo aritu zen Atletico Madrileko ka. Athleticek bolada onari eutsi b Bigarren Mailara 11 Lemar b 20 Brasanac bbb Celta-Mallorca 14:00 Gol 10 bbb 8 bbb Correa (54’) Fran Merida atezaina, baina Sergio Herrerak Bartzelona-Betis 16:00 La Liga 7 Joao Felix bbb 21 Iñigo Perez (79’) bb txiki utzi zuen lan hori, Osasunako 22 Hermoso (82’) b 14 Ruben Garcia bbb Sevilla-Vila-real 18:30 La Liga 9 Morata bbb 9 ‘Chimy’ Avila bbb atezainak erakustaldia eman bai- Valentzia-Real Madril 21:00 Partidazo tzuen atsedenaldia iritsi arteko mi- Golak. 1-0: Moratak (66. min.). 2-0: Saulek Bidasoak Asobal kopako (74. min.). Epailea. Munuera Montero. Txartel nutuetan. Etxekoen zazpi aukera Pt. JIBGAK a horiak: Atletico Madrileko Manu Sanchezi eta Si- garbi zapuztu zituen: Joao Felixen 1. Bartzelona 35 16 11 2343 20 meoneri; eta Osasunako Sergio Herrerari. Bes- a finala jokatuko du gaur hiru —zutoinera urrundu zuen 2. Real Madril 34 15 10 4132 11 telakoak. 46.033 ikusle izan ziren Wanda Me- a 3. Sevilla 31 16 94320 15 tropolitanoan. bat—, eta Morata, Lemar, Saul eta a 4. At. Madril 29 17 78218 10 Thomasen bat. c 5. Reala 28 17 84528 20 Irundarrek 30-33 irabazi diote Valladolidi luzapenean, Julen Etxeberria Bigarren zatiari ere gogotsu ekin c 6. Getafe 27 16 76324 16 eta Bartzelona izango dute arerio, bigarren urtez jarraian zion Osasunak, eta Chimy Avilak 7. Athletic 27 17 76419 12 «Gu geu izatea eta aurkariaren ze- eta David Garciak aukera bana 8. Valentzia 26 16 75426 23 ESKUBALOIA bBidasoa-Irunek ten irabazteko. Bost golen al- laian jokatzea nahi dut. Halako ze- izan zuten. Moratak ere gertu izan 9. Granada 24 17 73724 22 bigarren urtez jarraian jokatuko dea zuen zortzi minutu falta zi- 10. Osasuna 23 17 58422 20 laietan, zertarako gai garen era- zuen gola, baina huts egin zuen, du Asobal kopako finala, gaur, rela (20-25), baina etxekoek lu- 11. Levante 23 17 72822 26 kustea gustatzen zaigu». Jagoba baita Joao Felixek ere, Sergio He- 12. Betis 22 16 64622 27 Valladoliden (Espainia), zapena behar zuten (28-28). Zo- Arrasatek abisua eman zuen Atle- rrera eta David Garcia nahastu on- 13. Vila-real 19 16 54728 24 17:00etan. Iaz, Lleidan (Herrial- rionez, Bidasoa hobeto aritu tico Madrilen aurka jokatu bezpe- doren. Atezainak hutsa konpondu 14. Valladolid 19 16 47514 18 de Katalanak) gertatu bezala, zen luzapenean. ran. Beldurrik gabe ariko zen Osa- zuen jarraian, Correaren jaurtike- 15. Alaves 19 17 54818 24 Bartzelona ahalguztiduna izan- Irundarrek ezustekoa eman suna Wanda Metropolitanoan. ta geldituta. Baina ezin izan zuen 16. Eibar 16 17 44915 28 go du aurkari. nahi dute gaur finalean. Kosta- Esan eta egin. Ausart eta lotsagabe ezer egin 66. minutuan falta bate- 17. Mallorca 14 16 4210 16 28 Irundarrek etxeko taldea kan- ko zaie, aurkari beldurgarria b 18. Celta 13 16 34912 23 aritu zen atzo Iruñeko taldea Atle- an Moratak buruz eginiko errema- b 19. Leganes 10 17 2411 12 28 poratu zuten atzo finalerdietan: baita Bartzelona. Atzo erraz tico Madrilen zelaian, eta estu har- tea gelditzeko. Zortzi minutu gero- b 20. Espanyol 9 16 2311 10 30 30-33. Asobal ligan, azken se- kanporatu zuen Ademar Leon: tu zuen etxeko taldea minutu as- ago, Saulek errematea eman zion a Txapeldunen Ligara c Europa ligara gundoan nagusitu zen Bidasoa, 39-30. Iaz, katalanek 37-23 hartu koan. Estu hartu bai, baina ez zion Osasunari, bigarren gola sartuta. b Bigarren Mailara eta atzo ere gogotik sufritu ezu- zuten mendean Bidasoa. IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a 26 Kirola

Urriza-Larrañaga ﬁnalerako sailkatu dira

ERREMONTEA bUrriza-Larraña- ga binakakoaren ﬁnalean ariko dira hilaren 28an. Atzo, nahikoa zuten Juanenea-Azpirozi 32 puntu egitea, baina, horrekin konfor- me ez, eta irabazi egin zuten: 40- 38. Juanenea-Azpirozek eta Ma- txin III.a-Barrenetxea IV.ak ﬁna- lerako beste tokia izango dute jokoan datorren larunbatean.

Jokin Altuna, pilota jotzen, atzo, Labriten jokatutako partidan. JAGOBA MANTEROLA / FOKU Altuna III.ak egin du aldea Alex Mumbru, atzo. SANTI OTERO / EFE Amezketakoak erakustaldia eman du, eta hark eta Ladis Galarzak 22-16 irabazi diete Bilbo Basketek Aimar Olaizolari eta Andoni Aretxabalari Iruñean b Baikokoek goitik behera egin dute bolada txarra eten du: 93-95 BINAKAKO TXAPELKETA Julen Etxeberria Atzo ere antzeko gertatu zen: atzetik zirela 8-1eko partziala lor- Aspekoek behetik gora egin zu- tu eta garaipena lortzeko. SASKIBALOIA bDenetarik izan Pattal hasi ziren Jokin Altuna eta ten, eta Baikokoek, goitik behera. LEHEN LIGAXKA (4. JARDUNALDIA) zen atzo Espainiako maila na- Ladis Galarza, Binakako Txapel- Altuna III.a eta Olaizola II.a izan Gaur eta bihar, partidak Herenegun, Urretxun gusietan ari diren euskal talde- ketaren lehen ligaxkako aurrene- ziren onenak bikote bakoitzean, Laugarren jardunaldiak gaur eta Bengoe.-Mariezku. 19; Ezkurdia-Martija 22 en artean. Bilbo Basketek eta ko bi partidak galduta, baina pix- baina aldea egon zen bataren eta bihar izango du segida. Gaur, Ja- Atzo, Iruñean Araskik irabazi egin zuten. Bil- kanaka-pixkanaka ari dira gora bestearen jardunaren artean: ka-Zabaleta eta Laso-Albisu ariko Olaizola-Aretxa. 16; Altuna-Galarza 22 botarrak 93-95 nagusitu ziren egiten. Irabazi egin dituzte azke- amezketarrak hamasei tanto egin dira Eibarren (Gipuzkoa). Aspe- Gaur, Eibarren (17:00, ETB1) Burgosen (Espainia), eta, horri Jaka-Zabaleta / Laso-Albisu neko bi neurketak; azkena, atzo: zituen, eta goizuetarrak bost gu- koek indartsu ekin diote ligaxka- esker, eten egin zuten bolada Bihar, Tolosan (16:30) 22-16 Aimar Olaizolari eta Andoni txiago, 11. Hori gutxi ez, eta atzean ri, hiru partidak irabazi baitituzte. txarra, galdu egin baitzituzten Irribarria-Rezusta / Artola-Imaz Aretxabaletari, Iruñean, Labriten. ere aldea egon zen. Izan ere, Ga- Baikokoek, berriz, garaipen ba- azken hiru partidak. Gasteizta- larzak ondo lagundu zion Altuna Horri esker, Aspeko bikoteak ira- karra dute, azken jardunaldian JIGTA TK rrek, berriz, bigarren garaipena bazitako eta galdutako partida III.ari: tanto bat egin zuen, eta bi Olaizola II.a-Urrutikoetxearen c 1. Jaka-Zabaleta 33066 42 lortu zuten jarraian, Mann Filte- kopuru bera du. besterik ez zituen huts egin. Are- aurka lortutakoa. c 2. Artola-Imaz 33066 45 rren aurka: 65-60. Baiko Pilotako bikotea, berriz, txabaletak, aldiz, nahi baino gu- Bihar, berriz, Irribarria-Rezus- b 3. Ezkurdia-Martija 42 285 80 Gernikak eta IDK-k, aldiz, gal- goitik behera dator sailkapenean, txiago lagundu ahal izan zion tak eta Artola-Imazek neurtuko b 4. Altuna III.a-Galarza 42 2 78 77 du egin zuten, Perfumerias (63- ligaxkako aurreneko norgehiago- Olaizola II.ari: ez zuen tantorik dituzte indarrak Tolosan (Gipuz- b 5. Laso-Albisu 31 261 58 59) eta Valentziaren aurka (57- ka irabazi eta gero galdu egin bai- egin, eta hiru huts egin zituen. Ba- koa). Bi bikoteek oso bestelako b 6. Bengoetx.-Mariez. 41 376 87 58), hurrenez hurren. Donostia- titu hurrengo hirurak. Asko falta tez ere neurketako azken txanpan lana egin dute orain arte: Aspeko- 7. Olaizola-Urruti. 41 365 87 rrena izan zen porrotik minga- da oraindik, baina suspertu beha- igarri zen atzelariaren txakalal- ak neurketa bakarra irabazi du; 8. Irribarria-Rezusta 31 244 65 rriena, azken segundoan galdu rrean da, ligaxka osoan kontraka- dia, eta hori aprobetxatu zuten Baiko Pilotakoa, aldiz, hiru parti- c Finalerdietako ligaxkara baitzuten. Baskoniak Murtziari rrean aritu nahi ez badu. Aspekoek, markagailuan 14-15 datan nagusitu da. b Finalerdietako atariko kanporaketara egingo dio bisita gaur (17:00).

da, lau txapel jantzi baititu azken Urteko azken lehia Emakume Master Cupeko hiru urteetan: hiru binakakoan, dute gaur Ordiziak eta bat lau eta erdikoan. Espina- eta Hernanik bi finalak, gaur, Barakaldon rren oldarkortasunaren eta Etxa- nizen sendotasunaren arteko ERRUGBIA b Ampo Ordiziak eta lehia izango da. Hernanik gaur jokatuko dute ur- Norgehiagoka oso berezia izan- teko azken partida. Ordiziarrek J. E. udal pilotalekuan, eta ETB1ek tu dira azken partidara, txapelak go da, berriz, Larrarteren eta Arri- sailkapeneko goialdean egoten zuzenean emango ditu bi parti- jokoan egongo diren norgehiago- llagaren artekoa. Izan ere, talde segitu nahi dute, eta, horretarako, Gaur da eguna. Gaur jokatuko dak. ka erabakigarrira. Patri Espinar berekoak dira biak, Anoetako Santboianaren zelaian irabazi be- dituzte Emakume Master Cupeko 29 pilotarik ekin zioten bi maila eta Leire Etxaniz ariko dira pilota (Gipuzkoa) Su-Berrikoak, eta el- har dute (12:00). Hernaniarrek, Lau eta Erdiko Txapelketako bi horietako txapelketari: hamarrek gozoarekin lehen finalean, eta karrekin entrenatzen dira. Beraz, berriz, lehen neurketa irabazi final nagusiak, pilota gozokoa eta pilota gozokoan, eta hemeretzik Miren Larrarte eta Miriam Arri- sekretu gutxi dago bataren eta nahi dute, Bartzelonaren aurka pilota mistokoa; azken hori, mistokoan. Asteek aurrera egin llaga mistoarekin, bigarrenean. bestearen artean. Arrillagak sa- (13:30). Anoetako estadio txikian lehenbiziko aldiz. 12:00etan da ahala, galbaheak lana egin du, Espinarrek txapela jantzi zuen kea eta joa ditu indargune, eta La- ariko dira, euriaren eraginez ezi- ekitaldia, Barakaldoko (Bizkaia) eta, azkenean, lau pilotari ailega- iaz, baina Etxaniz aurkari gaiztoa rrartek, lehiakortasuna. nezkoa baita Landaren jokatzea. Nasan

Musika b 34 Literatura b 36 27

‘I Made a Place’, Guy de Maupassanten IGANDEKO BERRIA Bonnie Prince Billyren ipuinak euskaratu ditu 2019ko abenduaren 15a itzulera goxoa Jesus Mari Mendizabalek

Beñat Gaztelumendi, bigarrenez

Xabier Gaztelumendi aitak jantzi dio Beñat semeari Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako txapela. Agin Labururekin jokatu du buruz burukoa. Final estua izan da: Alaia Martin puntu batengatik gelditu da buruz burukotik kanpo. b 28 GORKA RUBIO / FOKU / RUBIO GORKA IGANDEKO BERRIA 28 Nasan d 2019ko abenduaren 15a Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa Finala

Beñat Gaztelumendiren azken agurra, finalista guztiak atzean dituela. Bertsolarien arteko giro bikainean jokatu zuten finala. GORKA RUBIO / FOKU Lehengo burutik txapela

Beñat Gaztelumendik irabazi du Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa, bigarrenez b Xabier aitak jarri dio txapela; Pili amari eskaini dio semeak b Buruz burukotik kanpo gelditu da Martin, puntu bakarragatik

Manex Mantxola Donostia gabe eta puertagayola egin du surrealistenetako bat, entzuleak terola./ Doainik lortzea da zure- rra osatu du legazpiarrak eta bu- salto zezen plazara.Iguaranek gogotik eskertu duena. Martin eta tzat kirola./ Ez dizut bada gratis ruz burukotik ez da urrun ibili. Li- Astiro joan da berotzen zezen pla- «esan nahi dudan hori daukat Maia, lehena okina, iluntzero is- emango hola-hola./ Hurrena zaso eta Laburu ere ziur bezain zako giroa, Anoetako hooliganei irabazteko» eta «gaur egun ede- teko ordua heltzen zaionean sal- esango dizut txapata dagola». Ja- dotore aritu dira. inbidi gutxi izan diete Illunbeko- rra da mugak hausteko» bota du. du gabeko ogiak oparitzen ditue- rraian Maiak apustuari eutsi Hamarreko txikian, guztiak ek. Bestalde, tamalez, irristadak Labaka «gorputzetik» abestea na; bigarrena, bezeroa, azken al- «emaidazu mesedez Alaia txapa- izan dira goi-mailako saioak. Gai- ere ez dira Txuri-Urdinera muga- eta «hitzei behar adina asteris- dian itxi baino bost minutu ta,/ inoiz ez dizut sartu hainbeste notzekoen sakontasunetik ihesi, tu. Dena den, final aparta eta oso ko» jartzera etorri da eta Gaztelu- lehenago azaltzen zaiona. Umore txapa ta.» eta hordagoa Martinek nabarmentzekoa izan da Iguaran maila altukoa eskeini dute zortzi mendik Anoeta eta Illunbe alde- absurduzko hitz-jokoen hartu «ni jator jatorra naiz eta eskuza- eta Gaztelumendik osatu dutena bertsolariek. ratzearekin batera, talde sena he- eman batean mamitu dute saioa. bala/ eta zu berriz zara xuhurra bi pailazoren rolean. Gaia entzun Agurretan,Aitor Sarasua, Jua- larazi nahi izan die kantukideei. Martinek ireki dio absurduari integrala». Une batez, 6.000 la- eta segituan bideratu du Iguara- nito Mitxelena eta Jon Barberena Zortziko handian zertzelada atea «Altu duzu umorea ta koles- guneko bertso-afari bilakatu dute nek nondik heldu «jendeari es- izan ditu gogoan Jon Maiak, eta txukunez aritu dira bertsolariak. Illunbeko plaza. kerrak indartsu gaude gu,/ uda- sortuko direnei egin die errefe- Gehiegi arriskatu gabe, finala Puntu erantzunen txanda hel- lak hustu zuena herriak bete rentzia. Laburuk Donostiako no- pauso sendoz hasi nahian. Aipa- SAILKAPENA du da jarraian, luzimendurako du.». Jarraia Gaztelumendik ria «haundi bezain garestia» har- tzekoak Elustondo eta Martinek baino irristaldirako aukera gehia- «Anaitasuna bete degu hola- tu du aitzaki «behekoak igo eta haurdun dauden bi emakumeren 1. Beñat Gaztelumendi 940 puntu go ematen dituen ariketa izanga- hola:/ lehenengo filan haur bat, goikoak jeitsi» daitezkeela na- rolean osatutakoa, baita Lizaso 2. Agin Laburu 916 pt. tik ere, izan da ateraldi ederrik. baba dariola,/ hango muxu gorria barmentzeko. Elustondok aurre- eta Iguaranek eskiatzera joateko 3. Alaia Martin 576 pt. Esaterako, Elustondok kirol arro- ta horko pottola,/ nahiz ta aulki- ko faseetan geratutako kantuki- gurasoei dirua eskatu behar die- 4. Nerea Elustondo 656,5 pt. paren inguruan botatako eran- tan ez den ikusten inola, ziur En- deak oroitu ditu. Martinek ber- ten bikotearen paperetik botata- 5. Oihana Iguaran 560 pt. tzuna «pijoen kontra egin ohi rique Maya begira dagola.» tsoaren nutrizioaz eta piramideen koak ere. 6. Ane Labaka 552 pt. degu jarduna,/ baina Goretexdu- oraindik kasua zein zen harrapa- borobiltasunaz kantatu du. Liza- Zortziko txikian etorri da final 7. Beñat Lizaso 541 pt. na, hoi da diruduna», aldarri do- tu ez bazenik bazen. «Ea kutsa- sok, azpeitiartasunaz, capote osoko bertsoaldi umoretsu bezain 8. Jon Maia 533 pt. torea eta egia borobila. Saio ede- tzen zaion gure kolorea» bota dio IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a d Nasan 29 Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa Finala

R Agin Laburu eta Alaia Marti- entzutea. Pozez zoratzen egon- azpeitiarrak. Plaza handia zen nen artean berdinketa teknikoa go zen atzo Nerea Elustondo beretzat, baita Labaka eta Elus- ANALISIA egon zen zortzi bertsolariek egin ere, laugarren sailkatua. Bakar- tondorentzat ere, eta espero iza- Gorka Azkarate beharreko saio puntuagarria kako lanean aukeratu zuen doi- tekoa zen gutxieneko mailatik amaitutakoan. Laburu izan zen nuak nahastu eta buruz-buru- dezente gorago jardun ziren Gaztelumendirekin batera kora sailkatzeko aukerak ihes bertsotan hirurak ere. Betera- azken txanpan kantuan aritu eginagatik, bere maila agerian noa izan zen azkena sailkapene- zena, bere estilo propioari iskin utzi zuen, ofiziotan batez ere. an, baina nori axola dio horrek? egin gabe uneoro. Buruz-buru- Bertsolari handia da Nerea eta Jon Maiaren presentzia hutsak Irabazle nekaezina koan baino, lehenagoko bertso- hori berretsi zuen atzo Illunben. puntutan neurtzea zaila den aldietan izan zuen agian dirdira Oihana Iguaranek ere eman beste zerbait eman baitzion, handiagoa, bidean punturen zuen beretik, uneren batean izan ere, finalari: belaunaldi daberrian hasitako peztu perfektu bat da Beñat, batzuk galdu bazituen ere akats lotu xamarrik somatu bagenuen ezberdinen arteko lotura eta ibilbide luzeak merezi akats teknikorik egiten ez teknikoren bat tarteko (nora iri- ere. Koska txiki bat falta izan kohesioa. U neurriko amaiera duena. Besterik da bertsoaldi tsiko zen bestela?). Txapelketa- zitzaion bere bigarren finalean, Bide luzea izan du txapelke- izan zuen atzoko guztietan bete-betean asmatzea. ko saioak plazako saio arrunte- pauso bat aurrera eman eta hel- tak, bertso saio asko eta bertso- finalarekin: amaiera hunkigarria Atzoko finalean, bakarkako kin alderatuz zurrun xamarrak buru potoloagoei begietara aldi on ugari pilatu ditu udabe- bezain ederra, inondik ere. Beñat lanetan atera zuen koska, modu direla kontuan hartuz, ordaine- begiratzeko. Ane Labakarentzat rrian hasi eta atzoko finalera Gaztelumendi zen faborito izugarri sinesgarrian kantatu zina da Labururen freskotasuna. gozoa izan zen lehen final han- arte. Antolakuntza taldea pozik nagusietako bat, atzo arte txa- baitzuen, beretik. Bistakoa da Puntu bakarra, Laburu eta dia, eta datozen urteetan asko egoteko moduan dela esan dai- peldun ez ezik aurreko hiru txa- orain 12 urte erdi ustekabean Alaiaren artean buruz-buruko- eman dezakeela iradoki du bere teke, Gipuzkoako bertsolaritza- pelketetan buruz-burukoan bere burua buruz-burukoan rako lehian. Alaiak ez zuen ber- bertsoekin txapelketa honetan. ren egoeraren eskaparate bikai- kantatutakoa baitzen. Eskar- ikusi zuen txahal haren eta atzo- tso bakar bat bera ere alperrik Beñat Lizasok “bere egun na izan baita hilabete hauetan mentuak paper garrantzitsua ko Beñat Gaztelumendiren arte- galdu, zuen guztia eman zuen, handi” gisara bataiatu zuen guztietan txapelketa. Atzoko jokatu ohi du halakoetan eta an dagoen aldea. Lanketa latza bakarkako ikaragarria osatu eta atzokoa, baina ez da baztertze- final jendetsuak oihartzun bere- añorgarrak ez zuen hutsik egin. dago atzean, bere burua berras- oso hurbil izan zuen saria. koa txapelketa honetan eman zia izatea normala da, baina Saio oso erregularra josi zuen. matzen egindako ahalegin ali- Gozamena izan zen oiartzuarra duen maila eman eta gero hala- finala baino askoz gehiago izan Bertsotan egiteko makina koi- malekoa. Emaitza, txapela. bere mailarik onenean kantuan ko egun gehiago bizi izatea da txapelketa. Zorionak denoi!

katzen det nik, ez det eskatzen gupida./ Baino jende ona badira, joan gabe urrutira/ ondore rugby inklusibora joaten da Hernanira/ ta irripar bat ateratzen zait harmailetatik begira», bota du azken bertsoan. Gaztelumendik eman dio bukaera saio puntuagarriari. Ikus- pegi pertsonaletik, edo bederen, oso sinesgarritik heldu dio gaiari. Bizi-gidoi alternatibo baten auke- ratzearen zilegitasunaz kantatu du beretik bezain gordinetik. Ho- nela borobildu du bakarkako ariketa bikaina: «eta berdin zait nik diodana besteek etzuten duten./ Alaia Martin puntu bakarragatik ez zen buruz burukoan sartu. GORKA RUBIO / FOKU Bertso munduko kide ezagunek adi jarraitu zuten saioa. GORKA RUBIO / FOKU Nik nahikoa lan badaukat eta nere burua entzuten». Iguaranek eta «haien mundua eskemari keinu eginaz. Amaitze- bakarrera geratu da, batzuetan tzunarena egiten dizute.» zioen Berak bildu ditu puntu gehien baita zuri beltzekoa» gehitu dio ko «ta ezezkoa erantzun diot zer- matematika ez da hain zientzia gaiak. Laburuk seme autista duen eta «nahiz ta igual ez zenuen gaur Gaztelumendik. «Zuk begira jen- gatia garbi dago:/ duintasunak justua. guraso baten rolean kantatu du protagonismorik nahi,/ ama hau deak ze poz dakarrena./ Haurren balio baitu lan batek baino gehia- «Gure sistema ez da aldatzen zuri eskeini gabe ez nengoke la- irriparra da mendeku ederrena.» go.» borobildu du ariketa. Buruz burukoa eguzkitik eguzkira/ ta hezkun- sai:/ Xabierren semea naiz ta Pili- egin du aldarri lehenak eta Aipatzeko bigarren bakarka- Laburu eta Gaztelumendik batu tzara ez dakit zenbat dei egin de- rena ere bai», kantatuz eman dio «UPNk nahi zuen gurea gelditu./ koa, Martinek iritzia publikoki dituzte puntu gehien eta, beraz, dan guztira./ Soilik laguntza es- amaiera txapelketari. Opusi ohi diote errez obeditu/ ta ematen duen eta etxe parean pin- buruz burukoan abesteko esku- sudur gorri batek ikaratzen tadak egin dizkioten feministaren bidea. Seiko motzean Lurra pla- ditu.» Borobildu dute saioa. rolean botatakoak. «Beldurra neta bizitoki modura erabaki au- Bakarkako gaien unea heldu da daukat baino amorrua askoz keratu edo ez eztabaidan dabil- ondoren. Bi nabarmentze aldera, handiagoa da.» bota du lehenen- tzan bi extralurtarren rolean Gaztelumendirena: langabezia goan, «baina txikia da azken ba- kantatu dute, umoretik eta bizi saria kobratzen ari da eta sari hau tean gure euskal jendartea/ ta fe- biak ala biak, baina batez ere La- baino soldata baxuago duen lan- minista batentzat zail da gauzak buru. Puntuka ere beste hainbes- postu bat eskeini diote. «Gaur argi esatea.» bigarrenean eta te, Errealaren eta Barsaren parti- egun lana deitzen diote esklabu «eta barkatu jendarte maite ez da ikustera doazen bi futbolzale izateari» bota du lehenengoan, bazaude hain ados,/ nire iritzia katalanen roletik abestu dute, na- «nahiz ta saiatu aurrezten eta emango baitut gero ta indar han- hastu eta Illunbeko finalean bankuan daudenak pizten,/ beti diagoz.» aldarri eginez amaitu amaitu dutenak. Gaiak berak gordetzen beti gordetzen ta inoiz du. Saio aparta osatu du oiartzua- nahiko irri eragin du entzuleen etzait iristen». Bigarrenean, au- rrak, amaieretan adina bidean jo- artean. rreko txapelketan etorkinaren siz. Buruz burukorako hautagai Amaitzeko, kartzela heldu da. rolean kantatu zuen bertsoaren zuten askok eta hain zuzen puntu «Esan eta esan aritu arren, ez en- 30 IGANDEKO BERRIA Nasan d 2019ko abenduaren 15a Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa Finala 6.000 pertsonek jarraitu dute zuzenean Illunbeko finala. Alaia Martin finalera ez sailkatzeak harridura sortu du askoren artean. Xabier Gaztelumendik Beñat semeari txapela jantzi dionean lehertu da plaza. Goitik eta goian ikusten direnak

Amagoia Gurrutxaga Uranga ko egurra halako ezpala! AUPA 20:15 bitartean, oso gutxitan piztu Entzuleek ere izaten dituzte planeta batera bidali ditu gai jar- Donostia ATTE!!! 4.ean: Hariz ari, txapela dira harmailak eta egin dute ez- beren tarte bitxiak halakoetan, tzaileak biak, eta Anoetara beha- josi. Aupa Oihana. 5.ean: Mani- tanda txalo zartadek. Beñat Gaz- eta Illunbeko honetan ere bai. rrean Illunbera heldu diren bi emen goitik, festazioa-- Atera bidera. Presoak telumendi eta Oihana Iguaran Pasillora irten eta puntukako saio Bartzelonazale izatera gero. Anoeta ikus- etxera! 10.ean, Txapela Añorga- pailazo rolean jarri eta UPNkoek osoa burladeroko ate zirrikitutik Umorea pizten saiatu dira biak. ten da. Eta ra! sudur gorriei dieten ikara kantatu entzuten aritu dira asko, esatera- Labururen alde ez ote dagoen H Itsasoa. Eta Goi-goiko eraztunean, pankar- dutenean, hortxe izan da unerik ko, lepoa luzatuta eta belarria are jende gehiena. eguzki izpiak ta gehiago: Gu beti izenikbe... beroena. Bakarkako azken lane- luzatuago, zezen plaza barruko 20:43. Kartzelako lana. «Esan Illunberako bideko espaloi gaine- baina gaur ez geratu hitzik gabe - punturik ez galtzeko; eta esan aritu arren, ez entzuna- tako auto ilaretan bristadaka. To- aupa Oihana-; Aupa Laburu Finaleko lehen partean, batek bi garagardo baso rena egiten dizute». Illunbe osoa kitan daude bezperako haize ufa- txapela seuru. Eurre!; Hementxe gutxitan piztu dira harmailak eskuan, besteak patata entzuten. 21:07. Itziar Etxezarreta dak; bertso-suma dator jendea. dala, hementxe dala... Aupa eta gutxitan egin dute eztanda tortilla pintxoa. Eta atze- Arakistain oholtzan, txapelduna- 15:15 dira. «Libre» dio oraindik Beñat!!!; eta …ze besarkada ote ikusleen txalo zartadek ra begiratu eta segurata ren izena esatera: «940,5 puntu- parkineko seinaleak. datorki“k” txapela irabaztean!!! ere bertsoak entzuten ari rekin, Beñat Gaztelumendi!». Ez- 15:24an, Imanol Lazkano eta Behean, hondarretan, Gaur Xabier aitak jantzitako da. tanda bat. Martini puntu bakarre- Laxaro Azkune Azpeititik ekarri bai... KatedrAL bat in zure hitze- txapela Pili Arandia amari Segi bertsoak entzu- ko aldea aterata pasatu da buruz dituen autobusetik jaitsi dira. Ila- kin! eskaini dio Beñat ten. Azken txanpa. Ba- burukora Laburu, hala ageri da rak luzatzen hasiak dira sarrera 17:08. Badatoz zortzi bertsola- Gaztelumendi txapeldunak karkako lanak bukatu bertsozale.eus webgunean. Agu- desberdinetan. «14:45ean etorri riak. Jon Maiari egokitu zaio le- dituztenean, ﬁnalera nor rretan, Joxe Lizaso, zaintza sare- gara. Toki ona hartu nahi dugu», hendabizi kantatzea; azkena iza- an Elustondok doinuarekin tu- iritsiko esan zain, jendea taberna- ak, lagunak, bertso-eskolak, 9. ateko soka hasiera-hasieran tea, txapeldunari. Ion Zaldua aur- pust egin duenean eta jendeak ra edota erretzera. Berriz. Komu- etxekoak atera dira plazara. Xa- dagoen Tolosako hirukoteak. kezleak denen izenak ematean, txaloka animatu duenean, beste neko ilarako katedran, Martin de- bier Gaztelumendik Beñati. Pili Toki ona zer den. Batzuentzat, Azpeititik etorritako hiru auto- momentu berezi bat sortu da. Gu- nen ahotan. Gaztelumendi ere Arandia amari eskaini dio txapela hondarreta; besteentzat, harmai- buskadak bereziki nabaritu dira. txi gehiago, hiru orduko tartean. bai. «Nik ez dakit. Oso txarra naiz txapeldun berriak. lak. Denentzako bada txoko bat. Burladeroa da oraintxe hutsik Boxeoan hasi nahi duen alabaren halakoetan», dio batek. Isilik ge- Hemen behetik hondarretan 15:35etik aurrera, zezenketetan ageri den bakarra. eta erabaki hori gustuko ez duen ratu da atzekoa. altxatutako oholtza bat ikusten basamortu izan ohi den Illunbe 17:13. Hasi dira agurrean. 17:28. aitaren arteko saio umoretsuan, 20:26. Komuneko kinielak da. Eta oholtza gainean, aita bat betetzeko lanean hasi dira bertso- Hasi dira egurrean. Beñat Gazte- bere aurkako pintadei erantzun ustel gertatu dira. Laburu eta semeari txapela hunkituta janz- zaleak.16:05erako, heren bat lumendik ﬁnaleko lehen parteko dien emakume ezagunaren saio- Gaztelumendi pasatu dira buruz ten. Eta, goi-goian, Illunbeko okupatuta dago jada. 16:25ean, azken bertsoa bota bitartean, an... Bristada batzuk izan dira. burukora. Txalo zaparrada. Beste kristalezko sabaia. erdia baino gehiago. 16:30ean, sa- rrerak kontrolatzeko sistema eto- ri da. Panikorik ez, faborez. Bost minutu, eta hemen ez da gertatu ezer. Lineako autobusak jendez beteta datoz, gero eta gertuago dago hasiera ordua. 6.000 lagun daude hemen, guztira. 17:03. Megafoniatik, musika ozendu dute. Erritmoa txaloka eramanez erantzun dute bertara- tuek. Gogoz daude. Entzuleen- tzako mezuak. «Gogoratu gune honetan ezin dela erre», aurkez- pen hitzaldian gutxien txalotu duten mezua.

Denentzako mezuak Illunbeko ateak ireki direnean sarrera guztietan irakur zitekeen le- loa, Donostia San Sebastian mo- dan dago tapatzeko modua egin dute bateko eta besteko pankar- tek. Gaur UGALDETXO... inoiz baino Alaiagoa izanen da eta Li- luratu baietz ﬂamengo ta hango! Maite zaitugu Ane 1. atean. Alda- menekoan, Nerea Elustondo sudur gorria jantzita, Aupa Nerea bat; eta Bihotza, burua, eskuak, sentitu, pentsatu, ekin ezpain go- rriekin! Aupa Ane!3. atean: Nola- Garaiz bete zuten bertsozaleek atzo Ilunbeko zenzen plaza, eta izugarri gozatu zuten.. GORKA RUBIA /FOKU IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Iritzia Nasan 31 Gorde data

lkarrizketa egin orduko tutorea etorri zela, eta ai- ziguten Harkaitz tari bost aldiz jo ziola metal-de- Cano eta bioi He- tektagailuak, atzeko poltsikoan gatsaldizkarira- zeraman orraziagatik. Dirua E ko, Lubaki ban- eman ziguten, eta bidaia. Paris, da hizpide har- Brusela, Amsterdam... ahaztezina tuta, orduko kontuak gogora izan zen, jende on asko ezagutu ekarriz. Memoriaren lausoak ha- nuen, eta ondo gordeta eduki ni- rritu ninduen gehiena: ez nintzen tuen orduan ateratako argazkiak, akordatzen garai hartako gauza hurrengo urteetan tarteka haiei askorekin. Beste batzuekin, aldiz, begira irail hartako zoriontasuna primeran akordatzen naiz: non berritzen nuelarik neure kautan. biltzen ginen, nolakoa zen or- Horren ondoren etorri zen Lu- duan Donostiako bulebarra, nola baki, nik hala daukat gordea me- bidaltzen genizkion elkarri tes- morian. Baina ez daukat garai tuak postaz. Astebetean sei erre- hartako argazkirik. Gaur egun zitaldi eman genituela akorda- ezinezkoa litzateke. Telefonoa tzen naiz. Buruz dakit gainezka neukake oraindik Harkaitzen lagunekin egindako gurasoen etxeko tele- selﬁez. Eta argaz- fonoa, aldatu ez ba- kiak barreiatuak diete behintzat. neuzkake hainbat Edozein telefonotan aurki daitezkeen argazkietariko bat. X.G. Elkarrizketa buka- sare sozialetan. Sa- tuta, bi argazki eskatu LAUHAZKA rean neukake me- kiak telefonoan dauzkagu, eta rrekin ere ez nintzateke gogora- urteka, hilabeteka, asteka sailka- zizkiguten: bat orain- Xabier moria, data bilaka- beraz sarean, lainoan, auskalo tuko. Esaten dizute 2019, eta aus- tzen dizkizu argazkiak, jendea- goa, bestea garai har- Gantzarain tua. nongo zerbitzari batean. Eta ar- kalo, hor doa, ur uherreko ibai ren arabera ere bai, eta lekuaren: takoa. Bilatuko dut, 1992an BBBko hi- gazkiak ez dira gehiago gure. lasterra, mendi negarrak eta abuztuan Portugalen egon ginen, pentsatu nuen, baina rugarren mailan Gure datuak, gure bizitza errekasto garbiak jaso arren, lohi, egia. Laster gauzak tatuatzen hasi hurrengo abisua iritsi zenean, nengoen, Letrak aukeratu nituen eman diegu enpresei, eta pantai- zikin, ezer antzeman ezinean, beharko duzula ere pentsatu presaka jada, hasi nintzen etxean baina Matematika ere ematen ge- lan egiten dugun keinu bakoitza denbora pixeletan neurtzen den duzu,Memento ﬁlmean bezala. aztarrika eta garai hartako argaz- nuen. Joxerra zen irakaslea, abi- gordetzen du makinak. Gailuei garaiotan. Badaukazu non: argazki denda kien arrastorik ez inon. Gurasoen zena ez dut gogoan, zarauztarra. eman diegu memoria gordetzeko Telefonoak gordetzen du data, zegoen lekuan tatuaia denda jarri etxera joatea zen aukera bakarra, Ona zen azalpenak ematen, eta ahala, eta gure memoria galtzen eta ordenatzen dizu memoria, dute. baina ez nuen tarterik hartu. ez soilik matematikari zegozkio- ari da. Gailuei eman diegu gure Hartuta ere, joanda ere, banekien nak. Lepoko zaina puztu egiten bizitza, eta gure bizitza gailuena orduko argazki gutxi edukiko zitzaion berotzen zenean. Ez zen da orain. nuela, eta ez nekien gainera non askotan gertatzen. Baina egun Ingrid Guardiolaren Begia eta egongo ziren gordeta. Zapata ka- hartan bai. Zer nahi duzue, gal- aiztoaari naiz irakurtzen. Eta mi- xaren batean akaso, ganbaran, detu zigun. Aberatsak izatea? Bil- raz nauka zein zorrotz aztertzen ohe azpian, armairu zokoren badu zuen ingurukoen datuak, hasi duen (geure) irudiarekin dauka- tean. Baliteke bateren bat mesa- familiatik, lagunak gero, lagunen gun gatazka egunerokoa. Nola notxean geratzea oraindik, txiki- familiak, auzoak gero, herrita- eraikitzen eta hedatzen dugun tako bat hala gorde nuen urtetan rrak hurrena. Bildu ahal duzuen (gure) irudia, nola bizi garen bes- maitez-maitez, baina ez nekien jende gehienaren ahalik eta datu- teren erantzun positiboen beha- non ibiliko zen hura ere. rik gehiena, eta saldu, aberastu rrean, zain: errekonozimendu Nola egingo dut memoria ar- egingo zarete, enpresek datuak zain, dopaminaren zain. Eta nola gazkirik gabe? Larritu egin nin- nahi dituzte, zuen datuak. geure memoria bera horren ara- tzen. Joxerra, abizena ez dut gogoan, bera eraikitzen duten sare sozia- 1992an joan nintzen lehen al- Informatikako irakaslea ere balek, urtearen bukaeran, sasoi be- diz Londresera. Kodak makina zen. Diskete zapal batzuekin hasi tegarri honetan, urtean zehar bat eraman nuen; hiru karrete ginen. Pantailak beltzak ziren, erantzun positibo gehien jasota- bota nituen, eta argazki bakar ba- eta berdez ageri ziren han hiz- ko kontuak ekarriz gogora, adibi- tean ere ez nintzen agertzen ni. kiak, zenbakiak, marrazkiak. dez. Autobus gorriak, parkeko katta- Etorkizuna zela esan zigun. Gailuek, sareek, enpresek esa- gorri grisak, Tamesis ibaia, zu- Orain alabaren argazkiak tele- ten dizute zer den gogoratzeko biak, plazak, kaleak, etxeak… ar- fonotik inprimatzen ditugu, pa- modukoa. Eta eskerrak, pentsa- gazki horiek bai ikusiko nituzke perean ere edukitzeko. Argaz- tzen duzu batzuetan, bestela ho- gustura gaur. Orduko turista batek aterako zituen argazkiak, niretzat aldaketa sakon baten az- tarnak baziren ere. Urte berean jaso nuen Urruzu- no saria, beste hogei bat lagunekin batera. Sari ematea Jaurlari- tzan izan zela uste dut, oso urduri nengoela akordatzen naiz, nire IGANDEKO BERRIA 32 Nasan Musika 2019ko abenduaren 15a

R buru zehatzik? Norabiderik eza baino gutxiago balio du. Kultu- agertokira igotzen jarraitzea BI AHOTSETARA bere horretan ez al da norabide raren helburua bere bitartez bada, bere horretan, aski meritu. Jaione Dagdrommer bat? Mundu honetan zertarako hausnartzea dela iruditzen zaio, The Beatles taldearen garaikide dagoen galdetuko baliote, behar- bere bitartez besteen emozioekin eta herrikide izateaz gainera, The bada esango luke ahalik eta disko gozatzea, negar egitea, mastur- Zombies taldea ere Erresuma Xerkan gehien entzuteko dagoela. Musi- batzea eta aurkikuntzak merezi Batuko eta AEBetako zerrende- karen bitartez estimulu berriak duten pertsonekin partekatzea. tako lehen postura heldu zen, bilatzeko, besterik gabe. Maite du 3:01. Emozioz mozorrotutako 1964an, She’s Not Theresinglea- o ezinaren atzaparretan beste pertsonen mundu ikuspe- galderak izarren pare bere gaua rekin. 1968an desegin zen taldea kulunka, inoiz baino giak arakatzea, hausnartzea, argitzen. Horiexek nagusitzen lehenengoz, eta elkartu eta be- gehiago ari da irakur- haietan galtzea. Kulturazaleak zaizkio disko eder bat edo liburu reizi ibili dira geroztik, harik eta L tzen eta idazten, baina, voyeur emozionalak gara. on bat irakurtzen duenean. THE ZOMBIES 2000. urtean taldea heriotzatik batez ere, inoiz baino musika Mundu ezberdinak bisitatzeko Gogoko ditu galderak, beti dira enegarrenez berpiztu zuten arte. gehiago entzuten. Ez du senti- aukera ematen digute melodiek zerbaiten hasiera. Erantzunak Bost hamarkadako 2019an sartu zuten beren ize- tzen, ordea, lotan pasatu beharko eta hitzek. Liburu edo disko lasaigarriak dira denbora labur ibilbidea, eta na Rock and Roll Hall of Fame lituzkeen ordu horiek alferrik batek hegazkin txartel batek batez, baina azkar agortzen dira. entzutetsuan, eta, bost hamarka- galtzen ari denik. Hitzek eta dis- Zoriontasuna etengabeko galde- oraindik gose daren ostean, biran jarraitzen koek uzten dioten abagunean rak dira, erantzuna mihi puntan dute oraindik, eta baita diskoak gogoeta egiteko beta du. Pentsa- edukitzea. Benetako poza orain- Abenduak 16: Bilboko BBK aretoan, ateratzen ere. Printzipio deklara- menduen anabasan ez daki zeren dik ezagutzen ez duen hurrengo 20:00etan. 25 euroan. zio baten airea du horregatik Bil- bila dabilen, ordea; erantzunak Erantzunak sortzaile gustukoenaren xerkan boko kontzertuan aurkeztekoak baino galdera gehiagoren bila lasaigarriak dira etengabe ibiltzea da, eta horixe usikagintzaren historiako diren azken estudio lanak:Still agian? Askotan ez al dugu bila- denbora labur batez, eskaintzen dio, hain justu, musi- Mazken bost hamarkadak Got That Hunger(Oraindik badut tzen badakigulako ez dugula aur- kak, disko edo artista berrien zeharkatu ostean, oraindik ere gose hori). kituko? baina azkar aitzakian, bere buruaren ezagu- Finean, kulturak ba al du hel- agortzen dira tza etengabea.

te izango badu ere, bere-berea terako, bitxia da Aitor Gorosabel duen proiektuan ari da buru- Erresuma (Su ta Gar) eta Mikel Bizar (Au- belarri, eta azaro amaieran argi- ritz, Idi Bihotz) gaztelaniaz abes- taratu du bere bigarren lan babesteko ten entzutea. Isra Ramos (Ava- luzea: Hemeretzi. Nire-n gitarra lanch), Arkaitz Zayas (Hiverland) eta ahotsa nahikoa dituela era- eta Raquel Reych (Song of Anhu- kutsi duen arren, inguruko lagu- bis) abeslariek ere parte hartu nek lana borobiltzen lagundu dute. Taldeak egindako lan apar- diote intentsitate handikoa Inaxio Esnaola Aranzadi Posada, Ramon Langa eta Nerea ta aberasteko baliagarriak izan Nire bezain intimoa eta zirraragarria Alonso, besteak beste. dira. ‘Hemeretzi’ den rockaz beteriko bederatzi rregearen magiak ber- Dravernue bandaren estreina- Erreparto zabalarekin erreper- Argitaratzailea: Bidehuts. abestitan. Aurreko Hamabost matzen du Dravernue ko erronkarekin musikari eta la- torio are zabalagoa osatu dute, hura baino disko bizkorragoa erresumaren segurta- gunek ere bat egin dute. Esate ba- eta hasieratik bukaeraraino argitaratu du oraingoan. Hain- suna, eta gaizkileen gozatzen da. Huye sarrerarekin Ihintza Orbegozo E batetan irakurri dut ezertan pen- etengabeko erasoei aurre egiteko hasten da kontakizuna, eta Hei- tsatu gabe gitarra hartzean ate- gai den bakarra da. Oinordeko- koren ibilerak ezagutuko ditugu isabo edota Donut taldeetan ratzen zaiona, erraietan daukana rik ez dauka, eta, ordezkoa topa- hemezortzigarren eta azken ata- Lbateria jotzaile ezagutu dugu kanporatuz sortzen dituela kan- tzeko, erresumako gazteei lera bitarte. Bidean pasarte zein askok Ivan Zabalegi, eta, horren tak; bada, talentuz beterik dauz- emango die aukera. Horien arte- abesti ederrak daude, betiere motxila ezinbestean beti presen- ka zainak. an bada jaiotzetik elbarria den heavy metal melodikoarekin haur bat, eta begiak harengan lagunduta. El inicio, Las prue- dauzka jarrita erregeak. Horrela bas, El aprendizaje, Los remor- abiatzen da Donostiako Draver- dimientos, Proyecto D.A.G.D.A. tigiotsuak. Reigning Sound, nue heavy metal taldeak argita- eta La quimera dira istorioaren Naomi Shelton & the Gospel ratu duen Proyecto D.A.G.D.A. atal adierazgarrienak. Ez dute Queens eta Robbers on High izeneko disko-liburuaren konta- azalpenik merezi istorioaren Street taldeetako musikarien kizuna. inguruko spoiler-ik egon ez egitasmoa da The Jay Vons, eta Raul Gil eta Unai Iglesias dadin. proiektu horien aztarna nabar- musikariek irudimena eta sor- Zuzenera eramateko erronka mena da 60ko rocketik eta sou- mena landu dute, abentura polita dute gipuzkoarrek, eta letik edaten duten hamabi doi- entretenigarria lortzeraino. urtarrilaren 3an izango da ager- nuotan. Orriotara ekarritako Heiko eta Anuhi pertsonaiak tokian ikusteko lehen aukera. The Jay Vons Durand Jones & the Indications- dira, hurrenez hurren. Idatzi Istorioaren parte diren gainditu ‘The Word’ en American Love Call diskoare- duten istorioak gogora ekar beharreko proben antzerakoa Argitaratzailea: La Castanya. kin aldera daiteke The Word, ditzake azken urteetan zineman izango da. Antiguako Doka baina jario beltza gordinagoa da, estreinatu diren film distopiko antzokian izango dira bost kide- Julen Azpitarte ryhthm and blues zaleagoa; batzuk (The Hunger Games, ak. Raul Gil abeslariarekin eta halere, musikariok badakite Divergent...). Horrela, kontaki- Unai Iglesias gitarristarekin i single argitaratu ostean, beren alde sofistikatuena ere zun propioa aurkeztu dute, eta batera, Alex Rodrigues (baxua), BNew Yorkeko bandak lehen agertzen, flautarekin jantzitako baditu bereizgarriak. Esangura- Dravernue Ekaitz Acedo (bateria) eta Eider lan luzea plazaratu du; Europan American Love Call balada ede- tsuena da gaztelaniazko hainbat ‘Proyecto D.A.G.D.A.’ Bailador (pianoa) ariko dira. La Castanyak merkaturatu du, rra horren erakusgarri. Nire bikoizle ezagunen parte hartzea: Erresumaren aldeko borroka eta AEBetan Daptone zigilu pres- kopia etxera bidean da. Pepe eta Nuria Mediavilla, Jose Argitaratzailea: Egilea editore. agertokira eramateko unea da. Oskar Moreno Oskar

TRAIDOR TEATRO CORSARIOC JUDITHJ JÁUREGUI VictoriaV Eugenia Club Antzoki Zaharrra AbenduakA 18. 20:00 Abenduak 15. 19:00 gaztelania STILL LIFE & NO HALF MEASSURES SISTEMEN DISEINUUA: TAIAT DANSA ULM ESKOLA ETA Victoria Eugenia BRAUNEN DISEINUUA Abenduak 20. 20:00 MUGAK San Telmo Museoa Urtarrilaren 12a arte

HAMAIKA ENTZUTEKO!ZUTEKO! Sari banaketa eta irrati-antzerkiati-antzerkia FELICIDADD Victoria Eugenia Clubb TENEMOSS GATO Abenduak 17. 19:30 euskara + gaztelaniaia Imanol Larzabbal (Lugaritz) Abenduak 15. 19:30 Zuzenean FM 107.4

Oskar Moreno Oskar gaztelania (DK Irratia / irratia.donostiakultura.eus)onostiakultura.eus) EÑAUTE ELORRIETA: LA CULPAA IRTEERA ARGIAK TALYCUAAL & PENTACIÓN VictoriaV Eugenia AbenduakA 2222. 19:00 Victoria Eugenia euskara Abenduak 27--28. 20:00 VIVIR SU VIDA gaztelania (VIVRE SA VIE: FILM EN DOUZE TABBLEAUX, 1962) NOSFERATU: FASSBBINDER KIPUTZ. Tabakalera AMILDEGIA Abenduak 15. 19:00 HISTORIAURREAN JBA gaztelania San Telmo Museoa Otsailaren 9a arte KRESALA ZINEKLUBAEKLUBA SARIAREN EMAATE EKITALDIA EUSKARA IBILTARIA VOLVER (2006)6) San Telmo Museoa Antzoki Zaharra Otsailaren 23a arte Abenduak 16. 19:30 Saritua: Yuyi Beringolaola LUR: AALOS QUARTET 20 URTETE KULTURA HERRIARENTZAT VVictoria Eugenia ZULATZAILEAKK Ernest Lluch K.E. AAbenduak 23. 20:00 INGOLSTADTENN Urtarrilaren 18a arte (PIONIERE IN INGOLSTADT, 1971) JUANJ MARI BELTRAN: NOSFERATU: FASSBBINDER KOSTALDEKOK SOINUAKK Tabakalera VVictoria Eugenia Club Abenduak 18. 19:00 AAbenduak 26. 20:00 ORDESA JBA euskara MANUEL VILAS LITERATUR SOLASALDIA: MOKO ZOORROTZA LOS TOMATES bertan egongo da idazlea AITZIBER GARMENDIA & ESCUCHAN A WWAGNER San Telmo Museoa (Eliza Iglesia) JON PLAZZAOLA (WHEN TOMATOESTOES MET Abenduak 17. 19:30 Antzoki Zaharrra GGABONAK ZURETZAT WAGNER, 20199) Abenduak DDonostia gaztelania 27-29 Hileko Dokumentala 27, 28: 20:00 UUrtarrilaren 6a arte Gidatzailea: Amaia García Tomasene K.E. 29: 19:00 wwww.donostia.eus/gazteria Abenduak 19. 19:00 euskara JBA gaztelania

ORDU Victoria Eugenia Antzokia: 943 48 18 18 DDONOSTIA KULTURA TXARTELAREKININ 3 € GAZTEA DONOSTIAKULTURA.EUS/SAARRERAK Antzoki Zaharra: 943 48 19 70 D.: www.tga.eus D.: IGANDEKO BERRIA 34 Nasan Musika 2019ko abenduaren 15a

Aitor Biain

tzulera bat da, baina ez da itzulera bat oinarrian. I Tira, itzulera bat da, bai, baina Willd Oldhamen es- tilokoa (Louisville, Kentucky, AE- Bak, 1970), bizi den unibertso propioan berak jartzen baititu arauak. Hala egin izan du musikari estatubatuarrak hastapene- tatik, eta modu bertsuan jarraitzen du oraindik ere. 2011. urtean argitaratu zuen kantu propioz osatutako azkeneko diskoa: Wol- froy Goes to Town. Ordutik ez dio utzi musika egiteari , are gutxiago lanak argitaratzeari; askotariko abesti eta bertsio bildumak kaleratu ditu. Zazpi urteren ostean, ordea, sorkuntza propiora itzuli da, eta soilik bereak diren kantuen bilduma bat aurkeztu du Will Oldham musikariak Bonnie Prince Billy ezizenarekin sinatu ditu bere azken diskoak. Askotariko izen artistikoak izan ditu, hala ere. BERRIA orain: I Made a Place. Bonnie Prince Billy ezizenare- Hainbat urtez abesti propiorik sortu eta argitaratu gabe egon ondoren, Will Oldham musikari kin sinatu du lan berria, azken ur- estatubatuarrak lan berria kaleratu du: ‘I Made a Place’. Hamahiru kantuk osatzen dute diskoa. teetan egin moduan. 1990eko ur- teen hasieran musikaren bideari ekin zionetik gaur arte, izen artis- tiko ugarirekin aurkeztu izan du Denborak ondutako abestiak bere burua. Batzuetan, bere benetako izena erabili du; beste ba-

CUÁNTA ÓPERA CABE ZENBAT OPERAA SARTZEN EN UNA TARJE AT ? DA TXARTEL BATEAN?

La mejor forma de regalar ópera con OOpera oparit ekz o modurikk onena, aukera un amplio abanico de posibilidades. uggarireekin. Jasotzen duennak nahi duen arP a que quien la reciba pueda elegirr ikkuskizzuna aukeratu ahal izatek .o el espectáculo que más le apete ca.z Eggizu opari aparta Triunfa esta Navidad Eggubeerri hauetan. con un regalo de alturaa. Errosi oorain zure ABAO txartela gure Compra ahora tu tarjeta ABAO bulegooetan edo 944 355 1100 zenbakira en nuestras o icinas o llamando deeituzz al T.T. 944 355 100 OparitOtu opera. Oparitu ABABOA . Regala ópera. Regala AB .OA

Colabora / LaguntL zaileil a IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Musika Nasan 35

tzuetan, Palace Brothers edo Pala- Zalantza horretan, baina, kon- ten, baina ekaitza hemen geratu- ez eztabaidatzen duten bitartean, egunera arte isilean eustearen ace ere erabili izan du, bere anaba- tu pertsonalek baino zeresan ko da, eta haren suntsiketa da musikari estatubatuarrak bere «estrategia». Oldhamek argi sa propio hori gehiago nahastuz. handiagoa izan dute Internet bi- gure paisaia berria». Streaming- arauak ditu, eta bide propio bati izan du beti zer egiten duen eta Oldhamen lan berriak AEBeta- dezko musika plataformen «mo- aren aroan arnasa hartzeko para- jarraitu dio oraingoan ere, kezka zertarako, eta ez dirudi norabidea ko herri musika du oinarri, ohi le- nopolio» berriek. «Grabatutako da eman gura dio entzuleari mu- iturri dituen aldaketak gertatu aldatuko duenik orain. «Hau da gez. Folk, country eta pop musi- musikaren unibertsoa atomizatu sikariak, nabarmendu duenez. izan ez balira bezala. Ildo horri lo- nik egiten dakidana, eta esan de- karen arteko uztarketa berezi bat egin dute. Arnasari eusten saiatu Batzuek zein besteek aro digi- tuta uler daiteke, esaterako, dis- zaket aurrerantzean ere hau egi- entzun daiteke haren estudioko naiz, ekaitza pasatu arte itxaro- talaren aurrean amore eman ala koko kantuen izenak argitalpen ten segituko dudala». 26. diskoa osatzen duten hamahiru kantuetan. Delikatua bezain nahasgarria da lana; orain malen- koniatsua eta sakona, orain alai- tsua eta askea. Maitasunaz min- tzo da, eta etorkizunaz. Elsa Hansen bikotekidearekin batera orain bi urte Hawaiin egindako egonaldi baten ondorio da diskoa. Beka bati esker, musikariak hilabete eman zuen Ozeano Barearen erdian dagoen uharte multzoan, ezerezaren eta osota- sunaren artean. Han sortu eta idatzi zituen orain eman dituen abestiak, bilduma berri baten ideia oraindik buruan ez zuen arren. «Aske sentitu nintzen, eta idatzi egin nuen. Gerora, abestietan lanean segitu nuen, sakontzen, baina asmo jakinik gabe. Inoiz ez nuen pentsatu grabatuko nitue- nik». Azkenean, ordea, grabatu egin zituen, «baina argitaratzeko asmorik gabe». Denborak eman dio kantuak behar bezala ondu eta pauso erabakigarri hori emateko adorea. «Egin dudan urrats bakoitza autonomoa izan da». Unean uneko beharren arabera antolatu izan du lana Oldha- mek. Ez du talde finkorik, eta lan berrirako Louisville jaioterri eta bizilekuko musikari zenbaiten laguntza izan du: besteak beste, Nathan Salsburg, Mike Hyman, Joan Shelley eta Jacob Duncan izan ditu taldekide. Elkarren arteko uztarketak emaitza soli- doa bezain delikatua eman du, soinuari dagokionez. Louisvillen bertan grabatu zuten diskoa, Oldhamen «etxetik bost kilome- rora». Domino Records etxeare- kin kaleratu du.

Musikaren geroaz kezka Asko aldatu da mundua Oldha- men azken diskotik, eta are gehiago musikari dagokionez. Baina musikaria bera ere aldatu da azken urteetan. Elsa Hansen bikotekidearekin ezkondu da, esaterako, eta bi urteko alaba bat du orain. Bada, aitortu duenez, ingurune berri horrek nabarmen eragin dio arlo pertsonalean nahiz profesionalean, deseroso ere sentitzeraino. Hori horrela, adierazi du disko berria osatzen duten kantuak «oso garrantzitsuak» direla beretzat, bereziak direla «onerako nahiz txarrerako», eta zalantza izan duela argitaratu ala ez. IGANDEKO BERRIA 36 Nasan Literatura 2019ko abenduaren 15a

Guy de Maupassanten bederatzi narrazio «bizi Hautatutako ipuinok hiru pai- bezain bitxi» euskarara itzuli ditu Jexuxmari saia nagusitan girotuta daudela Mendizabal ‘Bizargorri’-k, eta ‘Vendetta eta ere azaldu du itzultzaileak. Bate- tik, Normandiako landa ingurua beste ipuin batzuk’ lanean bilduta plazaratu. ageri da, «bera jaio zen iparraldeko inguru hori, baserri eta neka- zari mundua, basoan galdutako etxeak...». Gogorarazi duenez, Baso eremuak, Frantziaren eta Prusiaren arteko gerran (1870-1871) soldadu ibili itsaslabarrak, zen Maupassant, eta bere narra- Parisko kaleak

«Ipuinotan ez dago Ainhoa Sarasola Donostia xuxmari Mendizabal Bizargorri gai bakarra, baina itzultzaile eta idazleak, eta Vende- Frantzian kokatutako ma xaharrak, bere tta eta beste ipuin batzukliburuan egoera gogorrak edo semearen gorpua, jaso ditu. Alberdania argitaletxeak gordinak dira ia beti» parean bidezko to- plazaratu berri du ipuin bilduma. Jexuxmari Mendizabal, ‘Bizargorri’ A Itzultzailea eta idazlea katu ziren batzuek Mendizabalek hautatu ditu li- ekarria, jaso zuenean, ez zuen ne- buruko bederatzi narrazioak, eta, garrik egin; baina luzaro manten- azaldu duenez, «gorrotoa, men- zio askotan ageri dira gerrari lotu- du zen geldi-geldi begira; ondo- dekua, diru gosea, alkohola, pasio tako kontakizunak. Tartean, Nor- ren, hilotzaren gainera esku zimu- sexuala, inbidia» eta beste dituz- mandian girotutakoak. «Gizon rra luzaturik, vendetta agindu te hizpide. «Ez dago gai bakarra, gehienak frontean ziren, eta, ba- zion, mendekua, bengantza». He- baina Frantzian kokatutako ego- serri askotan, aita ez bazen, se- rra eta mendeku gosea ditu gai na- era gogorrak edo gordinak dira ia mea hila zen; beraz, etxe horiek gusi Vendetta ipuinak. Guy de beti». Ipuin «bitxiak bezain bi- hartzen zituzten Prusiatik etorri- Maupassantek idatzitako hiru- ziak» dira liburuan bildutakoak takoek, eta bertakoekin bizi izan rehundik gora narrazioen artean haren ustez, eta «urrutikoak, as- ziren. Egoera gogorrak ziren». dago, eta, idazlea nobelagintzan paldikoak, XIX. mendekoak iru- Paris da bigarren jokaleku na- ere aritu zen arren, hain zuzen be- ditu arren, gaur egungo gertaka- gusia, «Sena bazterreko Paris, hi- re ipuingintzarako trebeziagatik riak, pertsonaiak, akzioak» kon- riko kaleak, harribitxiak, dirua, da laudatua. Narrazio hori eta bes- tatzen dituzte. «Beraz, oso balio militarrak, burgesia txikia...», te zortzi euskarara itzuli ditu Je- handikoak dira gaur egun ere». Guy de Maupassant idazlearen erretratu bat. PAGINAS DE ESPUMA ARGITALETXEA / EFE itzultzaileak zehaztu duenez. Se- naren bazterretan eta hiriko kale- etan girotutako istorio batzuk daude libururako hautatuen artean, «egoera gordin samarrak» kontatzen dituztenak horiek ere. Eta Korsikako eta Frantzia Hego- aldeko kostaldea litzateke hirugarren paisaia, «mendi harkaitzeta- tik zintzilik dauden herriak eta kosta latz horretako arrantzaleen bizimodu gogorra» erakusten dituzten istorioetan ageri dena. Hain justu ere, paisaia horretan girotuta dago Vendetta ipuina, beste hainbaten artean. Dela baserri giroa, dela kostal- deko bizitza, dela Parisko burges zein ez-burgesen bizimodua, horiek guztiak eta beste edozein giro zein paisaia deskribatzeko idazlearen gaitasuna nabarmendu du Mendizabalek. «Tokiak, esaterako, zoragarri deskribatzen ditu». Esaldi bakoitzean justu-justuko hitzak baliatzen dituela ere azpimarratu du. «Ez da galtzen eder- tasunezko hitz barrokoetan. Esal- di guztietan hitz doia erabiltzen du, ederkerietan galdu gabe. Ho- rregatik gertatzen da, nire ustez, irakurketa hain atsegina, erraz eramaten zaituelako». Hain zuzen, idazlearen ezauga- IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Literatura Nasan 37

rrien artean, deskribapenetarako bati segitzeko eta hoskidetasune- Aldatuz doa bihotza / Ez barka- bere abilezia eta hitz doiaren bila- Neurtitzaren jolasa an laketzeko: «Tristura histuak men ez errima / Ukitu zure lo- keta nabarmentzen ditu Anjel du ahazten, / Bihotz hautsiak ho- kia». Metrikaren zorrotzak ez Lertxundi idazleak ere, liburura- tsa apaltzen». Errima hoskidea dakar zurruntasunik, aitzitik baiko idatzi duen hitzaurrean. Haren eta asonantea beldurrik gabe tar- zik. hitzetan, «Guy de Maupassant da Joannes Jauregi tekatzen dira, eta bada lerroen Joaira horretan, irakurlea ka- France profonde-ko izaera sako- barneko hoskidetasunik ere: sik tupustean iristen da azken na modu fidelenean jaso eta des- osteta dario Louis Arago- «Abesti bat garbia nola ur berria poema erdiragarrietara, ordura- kribatu zuen idazlea. Gustave nen poesia kaierari, Itziar / Eta txuria nola behialako ogia / ko metrika eta errima erantzirik Flauberten miresle eta laguna, le J Diez de Ultzurrun itzul- Jaiotzaren gainetik dakikeena eta olerkion kutsu ilunean sartu- mot juste bilatzea zen Maupas- tzaile apartak ekarri di- hegan / Artzainek ikusteko ongi ta. Beñat Sarasolaren hitzaurreak santentzat ere idaztea (...)». gun honi; josteta, eta hitzen lilu- den maneran». Bertso-lerroen iradokitzen duenez, egilearen Les ra, hala Aragonen irudi-kaden- neurriak ere askotarikoak dira, Chambresazken poema-bildu- Flauberten eskutik tzia azkengabean nola Diez de orobat hamar silabakoak, heme- makoak bide dira, non heriotza Maupassanten bizitzaren inguru- Ultzurrunen itzulpen neurtuan. zortzikoak edo hamabikoak, bai- baita gai nagusietako bat: «Nire ko arrasto batzuk ere eman ditu Liburu honetan, gutxi dira orrial- na doi-doiak guztiak ere, betela- bizitzako gela guztiek / beren Mendizabalek, argitu gabeko za- de bakarrean kabitzen diren poe- nik batere gabeak: «Alferrik dute hormekin itoko ninduten [...] ba- lantza ugari daudela ohartaraziz. mak, eta halere haien erritmoa- haizeek uxatzen zeru urdinaren dira gelak zauriak baino ederra- Jaio zen lekutik hasita. Tourville- ren biziak trostan bezala darama xangrina / Zure begiak negar- goak / Badira gelak hutsalak iru- sur-Arques eta Dieppe inguruan irakurlea liburu osoan barrena. malkotan argiagoak baitira / Zure dituko zaizkizuenak / Badira ge- sortu zen, Normandian, 1850. urte- Izan ere, kaier honetan itzultzai- begiek jelosten dute euri ostean lak erreguka aritzekoak». an, «Paristik Londreserako mapan learen hautu printzipalak ema- ortzia / Beira sekula ez da izaten Azken-aurreko poemaren lehen erdi-erdian, Mantxako kanalaren ten du atentzioa gehien: alegia, haustean bezain urdina». lerro latzak balio lezake kaiera- ertzean». 13 urte zituela, gurasoak hitz neurtuz itzultzeko hautuak, Hain justu ere, doitze formal ren akaberako kutsu indartsua banandu egin ziren, eta amarekin poema gehienen lerroak silabaz horrek berekin dakar beste ber- laburbiltzeko: «Betor gorroto bizi izan zen ordutik aurrera. «Kla- silaba neurtu eta errimaz ebaki- tute bat, nik uste, poeta hitz- nauena eta hil nazala». sikoen irakurle amorratua» ei tzeak. Arin esaten da, baina itzul- neurtzaile on ororena: formula- Hautu ausarta egin du Diez de zuen ama, eta harengandik jaso pen-lanari metrika eta errima zioarekin bete-betean asmatzea, Ultzurrunek antologia honi eki- zuen literaturarako zaletasuna. eranstea, edukia zertxobait be- hots, hitz-perpausak ezinago tean, eta emaitzak ez dio kale Gaztetan seminario batera joan hartuagatik ezinbestean, ez da egokitzea poemari eta eduki poe- egin. Izan ere, ale honetan, Mun- zen, baina bota egin zuten handik. lan makala. tikoari berari. Hitzak irudiak be- duko Poesia Kaieren bilduma «Geroztik, erlijio edo apaiz usai- Gaur egun, poesiak lerroa nahi zain ederrak izan daitezela, ale- osoan bezala, argi ikusten da po- neko guztiari halako herra bat (edo behar) duenean ebakitzen ‘Louis Aragon’ gia. Esate baterako, «Batak ze- esia idazteko adina modu daude- hartu zion». Lizeo batean hasi zen duen honetan, irakurleak agian Itzultzailea: Itziar Diez de Ultzurrun. ruan zuen sinesten / Ez zen la poesia itzultzeko ere, poetak ondoren, eta bere bizitza literatu- galduxea izango du ohitura sila- Bilduma: Munduko Poesia Kaierak. sinestun bertzea» anafora indar- eta itzultzaileak bezain ugariak. rara bideratzeko hautuan eragin baz silabako kadentzia erritmiko Argitaletxea: Susa. tsua, edo: «Bihar atzo zer axola / Betoz, bada, gehiago. handia izan zuten bi lagun ezagutu zituen han: Louis Bouilhet eta Gustave Flaubert. Azken hori «lagun, gidari eta aholkulari» zuela jaietan izan zen arrakastarik ga- ral desberdintzen dira aldi berean: sartu zen literatur munduan, al- Egun goibelak, beko saiakerari egiten dio errefe- kontakizuna kokatzen den uneko dizkari eta liburuen edizioan, bai- rentzia. Bi planotan dago konta- denbora tartea; eta, gerora, ta idazten ere, ez lehenago gerratik tua, Canori gustatzen zaion beza- Brouarden hiltzaileetako batek eta funtzionariotza lanetik pasatu irudi beltzak la: alderdi poetiko bat, eta historia komunikabideetan egindako ai- gabe. Hamabost ipuin-bilduma — kontatzen duen alderdi bat. His- torpen publikoak biltzen dituena. hirurehundik gora ipuin, lehenik toriaren barnean, gainera, bi bar- Ez da bereziki testu katramila- egunkarietan eta gero liburu gisa ne-kontakizun daude kontraja- tua, eta hala ere, Canoren estiloa argitaratu zirenak—, eta sei nobela Aiora Sampedro rrita: bi aldeena, Brouard kide zen biltzen du: badago lekurik pertso- idatzi zituen, baita kronika ugari ezker abertzalearena eta GALeko naien barne-gogoetak azaleratze- ere. Gaztetatik jasan zituen sifilisa arkaitz Canok duela hiltzaileena. ko, lasartearrak hain berea duen eta neurosirako joera. 1893. urte- urtebete argitaratu Alderdi lirikoari dagokion pla- estiloa ikusiz horietan. Irudiei da- an hil zen, 42 urterekin, Parisko H zuen Fakirraren aho- noan, testu poetikoek Santiago gokienez, zuri-beltzean daude erietxe psikiatriko batean. tsaeta duela hilabete Brouard pertsonaia historikoare- nobela osoan zehar, eta tonu be- Lehenago ere euskaratua zuen batzuk nobelaren gaztelaniarako kin dute zerikusia. Komikian ber- rekoa da azala ere: irakurlearen Maupassanten lanik Mendizaba- itzulpena, baina hori gutxi balitz, tan aipatzen da ekarritako oler- begietara kontakizunaren ilunta- lek; 1992an, Roke txikiaplazaratu idazlea ez da egon geldirik. Hain kiak Brouard zenaren emazte Te- suna nabarmentzeko balio du. zuen, Erein argitaletxearekin. zuzen, Durangoko Azokan ber- resa Aldamizek, zeina poeta ﬁlipi- Hala ere, trazu leuneko marraz- Azaldu du lan berriko ipuinak tan, hiru lan aurkezten ikusi ge- narra den, idatziak izan direla. kiak osatu ditu Larreak, eta zuri- duela zortzi bat urte hasi zela itzul- nuen: batetik, Amets alokatuak Horrek idazleari Espainiako esta- beltzen jolasak lanari histasuna tzen, baina gero «lotan» geratu zi- komikia; bestetik, Berri Txarrak tuak Euskal Herrian baliatutako ematen badio ere, irudien xume- rela, harik eta orain Alberdaniak musika taldearen agurrerako gerra zikinaren eta Hego Ameri- ak ez du monokromiak eragin de- horiek «esnatu» eta, beste hain- prestatutako liburu bat; eta azke- kako beste hainbat estatuk aplika- zakeen irudien betekada gerta da- bat gehituta, argia ikusi duten arte. nik, denbora hartu du argitaratu- tutako gerra zikinen artean lotura din ahalbidetzen. Maupassanten narrazio gehia- takoen artean hemengo komikia egiteko balioko dio, esanahi zaba- Testuak ez du gaiaren gaineko go ere badaude euskaraz irakur- aurkezteko: Canoren eta Adur La- leko testu bat osatuz irakurlearen- ezer berririk gehituko, ziurrenik gai: besteak beste, Joakin Balen- rrea marrazkilariaren artean Txa- tzat. Bestalde, garaiko gatazkaren ez da idazlearen antologietarako tziak, Felipe Juaristik, Xabier Mo- lapartak azaroaren 20rako argita- magnitudearen markoari errefe- testu hautatuen artean egongo; nasteriok, Juan Kruz Igerabidek, ratutako Antzara egunakomikia. rentzia egiteko balioko dio. eta hala ere, irakurtzen disfruta- Mikel Garmendiak, Matias Muji- Santi Brouarden hilketaz eza- Bestalde, narrazioaren planoan tzen da. Egileak euskal gatazka- kak, Pedro Diez de Ultzurrunek, gutzen diren nondik norakoak ere bi kontakizun banatzen direla ren inguruan osatutako lanen az- Joseba Urteagak, Josu Zabaletak azaltzen ditu lanak; izenburuak ‘Antzara eguna’ esan dugu, hildakoaren eta hil- ken emaitza, idazleak imajinario eta Koldo Izagirrek urteotan egin- ere politikariaren hilketa baino Idazlea: Harkaitz Cano. Ilustratzailea: tzaileen planoak, alegia. Eta ho- kolektiboari egindako ekarpene- dako itzulpen lanei esker. egun batzuk lehenago Lekeitioko Adur Larrea. Argitaletxea: Txalaparta. rietan, hainbat sekuentzia tenpo- an testu beharrezkoa. IGANDEKO BERRIA 38 Agenda 2019ko abenduaren 15a Egin

Eguraldia

b Baiona 11/17 b Bermeo 11/17 TTANTTAKA b b Donostia 11/18 Bilbo 13/18 b b b b Maule 9/18 Durango 10/16 Donibane Garazi 10/17 Antzerkia Balmaseda 8/15 b Azpeitia 10/17 b b Erantzungailuari hizketan b Leitza 9/15 Amurrio 9/16 Arrasate 9/16 b Abaurregaina 6/11 Lau ahotseko istorio bat da Ttanttaka antzerki konpainiaren Utzi zure mezua seinalearen ondorenantzezlana. Marina, Carmela, b b b Sara eta Viviana dira protagonistak. Ez dira gai dituzten arazoei Gasteiz 7/14 Iruñea 5/13 Agurain 6/13 aurre egiteko, eta nahiago izango dute gertatzen zaien hori eran- tzungailu automatiko bati esan. Gaur, Arrasaten emango dute antzezlana.

b b Tafalla 8/15 JOERA ‘Utzi zure mezua seinalearen ondoren’ Guardia 7/15 GAUR Gaur, 19:30ean, Arrasateko Amaia antzokian (Gipuzkoa).

Asteartea 17 Antzera % Emaguzu zure inguruko ekitaldien berri http://berria.eus/zerbitzuak/agenda/bidali/ b Tutera 8/16 Asteazkena 18 Giro lasaiak jarraituko du. EKITALDIAK MUNITIBAR Txalo konpainiaren Mendebaldean, zerua lainotuago Zoaz pake santuan antzezlana. Osteguna 19 ASTIGARRAGA Tomaxen aben- bGaur, 18:30ean, udal aretoan. egongo da, eta ezin da baztertu bertan turak: Azken balea ikuskizuna. euri apur bat egitea. Ekialdean, berriz, bGaur, 17:00etan, kultur etxean. OIARTZUN Tralhaires, per-delà lo hodeitza saretuago egongo da. Hego blu de las Montanhas / mendien haizea ibiliko da; goizean goiz indarra DURANGO Carion Wind Ensem- urdina baino haratago izeneko ble. ikuskizuna. Juan Mari Beltranek ar- izango du, eta, gero, ahulduz bGaur, 19:00etan, San Agustin tzaintzaren munduarekin lotura joango da. Tenperatura leuna kulturgunean. duten hainbat doinu joko ditu. izango da. bGaur, 19:00etan, udaletxean. EIBAR Broken Brothers Brass Band. OÑATI Abereh taldearen kontzer- bGaur, 19:30ean, Portalean. tua. bGaur, 12:30ean, Antixena GASTEIZ Jorge Salan & BJ. gaztetxean. ITSASOA ISOBARA MAPA bGaur, 19:30ean, Urban Rock BIHAR Concept aretoan. PLENTZIA Charlie Cosh & Mikel Hego haizea 3-4ko indarrarekin; Gaztañaga. tarteka ipar-mendebaldekoa Hodeiak LAZKAO Glu Glu: Go!azen 6.0. bGaur, 13:00etan, Bahia de mendebaldean. Itsaso kizkurra ugaritzen bGaur, 10:30ean, eta 12:30ean, Plentzia hotelean. edo itsaskirria. Ipar-mendebal- Areria kulturgunean. deko hondoko itsasoak 3-3,5 Hodei gehiago izango dira SONDIKA Glu Glu konpainiaren metro arteko olatuak altxatuko mendebaldean ekialdean baino, LEIOA Bertso saioa: Miren Amuri- Mari Errauskin antzezlana. ditu. eta arratsaldetik aurrera baliteke za, Andoni Egaña eta Inazio Vidal bGaur, 17:00etan, kultur etxean. euria egitea, bereziki gauean. bertsolariekin. EGUZKIA SORTU GORDE Ekialdean zerua pixka bat bGaur, 11:30ean, Errekalde, Aketxe SORALUZE Jon Gurrutxaga & Ur- 08:37 17:37 garbiago egongo da, baina eta Bulebarreko plazetan. bil Artolaren kontzertua. iluntzerako baliteke euritara jo- bGaur, 13:00etan, Zubian. ILARGIA EGUNA tzea han ere. Hego-ekialdeko Agenda osoa ITSASALDIA ORDUA METROAK Ilbehera Abenduak 19, osteguna haizea ibiliko da beste behin, za- ikusteko, ZEANURI Pirritx, Porrotx eta Mari- Itsasgora 06:15 4,25 Ilberria Abenduak 26, osteguna karrago, oro har, eta tenperatu- hemen duzu motots pailazoak: Bizi dantza ikus- www.berria.eus-eko Itsasbehera 12:30 0,82 Ilgora Urtarrilak 3, ostirala ran ez da gorabehera handirik kizuna. lotura Itsasgora 18:46 3,99 Ilbetea Urtarrilak 10, ostirala izango. bGaur, 17:30ean, frontoian. IGANDEKO BERRIA 39 2019ko abenduaren 15a Agenda

Zinema Próxima 17:30 20:00 Legado en los huesos 17:15 20:00 Puñales por la espalda 17:15 19:45 22:30 Puñales por la espalda 17:00 19:45 Barakaldo 22:15 Araba COLISEO CINESA MAX OCIO. Ikuslearen Renacidos 16:30 Gasteiz eguna: astelehena. Si yo fuera rico 20:20 Abominable 12:30 16:00 GOLEM LA MOREA. Ik. eguna: astelehena. FLORIDA. Ikuslearen eguna: asteazkena. Adiós 12:15 22:15 Abominable 12:00 16:20 Abominable 12:00 Bayala, una aventura mágica 12:30 Frozen II 12:00 17:30 18:20 19:45 El legado de los huesos 17:30 22:30 Friends 25th III 20:30 22:30 El silencio de la ciudad blanca 12:00 Fronzen II12:30 15:45 16:35 17:00 Frozen II (JBA) 12:00 20:20 18:00 19:00 19:15 20:25 Joker 12:00 17:15 20:00 22:30 El traidor 19:00 22:00 Frozen II 3D 12:00 Jumanji: Siguiente nivel 12:00 17:15 Frozen II 12:00 16:00 18:10 Joker 12:00 16:15 19:15 22:00 18:30 20:00 21:30 22:30 Jumanji: Siguiente nivel 12:00 17:30 Jumanji: Siguiente nivel12:00 14:30 La familia Addams 12:00 16:30 20:00 22:30 16:30 17:15 18:00 19:15 19:50 20:45 La gran mentira 22:30 La familia Addams 12:00 22:00 22:25 23:30 Last Christmas 20:30 La odisea de los Giles 16:40 22:30 Jumanji: Siguiente nivel 3D 12:30 Legado en los huesos 12:00 17:15 Las buenas intenciones 16:00 20:20 La casa del terror 22:45 18:30 20:00 21:30 22:30 22:30 La familia Addams 12:15 15:55 18:15 Los Ángeles de Charlie 12:00 17:15 Maléfica: Maestra del mal 12:00 La gran mentira 21:45 Maléfica: Maestra del mal 12:00 17:15 Midway 19:30 Last Christmas 22:45 Midway 19:45 22:30 Próxima 17:30 20:00 Le Mans ‘66 18:30 21:10 Mientras dure la guerra 12:00 16:20 Puñales por la espalda 20:00 22:30 Legado en los huesos 12:00 16:15 20:00 Si yo fuera rico 12:00 18:10 19:00 21:30 Navidad sangrienta 12:00 16:20 18:25 GORBEIA ZINEMAK. Ik. eguna: asteartea. Los Ángeles de Charlie12:00 16:15 20:30 22:30 Abominable 12:00 18:45 21:30 Puñales por la espalda 17:00 19:45 El silencio de la ciudad blanca 12:00 Los Rodríguez y el más allá 12:15 16:00 22:30 18:20 Maléfica: Maestra del mal 12:00 Si yo fuera rico 12:00 16:20 18:25 El traidor 19:00 Midway 16:00 19:00 22:00 00:30 20:30 22:30 Frozen II 11:45 16:15 18:20 20:25 Navidad sangrienta12:15 16:05 18:15 GOLEM YAMAGUCHI. Ikuslearen eguna: Próxima, BERRIA Joker 20:10 20:30 22:45 Alice Winocour zuzendariaren filma. asteazkena. Jumangi: siguiente nivel 12:00 16:30 Puñales por la espalda 12:00 15:45 El joven Ahmed 16:30 22:30 17:30 20:00 18:30 21:30 La trinchera infinita 22:00 Jumanji: Siguiente nivel 15:45 18:00 L’ATALANTE. El traidor 19:45 La gran mentira 18:10 20:20 Si yo fuera rico16:00 18:15 20:30 22:45 Legado en los huesos 16:05 20:10 20:20 22:45 Chanson douce 15:15 La hija de un ladrón 16:30 20:00 22:30 La trinchera infinita 19:30 YELMO MEGAPARK. 22:30 Legado en los huesos 15:45 17:50 Gloria Mundi 16:45 La trinchera infinita 17:00 Last Christmas 12:15 16:05 Adiós 22:45 Los Ángeles de Charlie 16:00 18:05 20:15 22:30 It Must be Heaven (JBA) 16:00 21:00 Las buenas intenciones 18:30 20:30 Legado en los huesos 11:45 17:40 Friend 25th III 20:30 Midway 16:00 22:00 Los Ángeles de Charlie 17:00 La vie invisible d’Euridice Gusmao (JBA) 22:30 20:05 Frozen II 16:00 17:00 18:15 19:15 Puñales por la espalda 20:15 22:20 Midway 21:30 14:15 18:45 Mientras dure la guerra 16:30 Los Ángeles de Charlie 12:15 17:10 20:25 Si yo fuera rico 18:25 20:30 22:30 Navidad sangrienta 15:50 18:15 20:20 Le voyage du Prince 13:45 Parásitos (JBA) 17:15 22:30 Los Rodríguez y el más allá 11:45 Joker 22:15 22:40 Les misérables 14:00 Próxima 18:30 20:30 Maléfica 12:00 Jumanji: Siguiente nivel16:00 17:00 Santurtzi Puñales por la espalda 17:15 19:50 Lillian (JBA) 20:45 Próxima (JBA) 22:30 Midway 17:20 17:45 18:30 19:30 20:15 21:00 22:00 SERANTES. Ikuslearen eguna: asteazkena. 22:25 Lola vers la mer 10:45 17:15 Western Stars (JBA) 18:30 20:30 Navidad sangrienta 16:20 18:20 20:25 La familia Addams 16:00 Jumanji: Siguiente nivel 18:00 20:30 Si yo fuera rico15:50 18:10 20:30 22:45 Made in Bangladesh (JBA) 19:00 Altsasu. Iortia. Angry Bird 2. 17:00. Pájaros Parásitos 19:50 Last Christmas 17:15 Last Christmas 20:30 Hernani. Biteri aretoa. Abominable. 16:30. Pirouette et le sapin de Noël 11:00 de verano. 19:40. Si yo fuera rico. 19:30. Puñales por la espalda 17:15 Le Mans 66 21:30 Legado en los huesos 18:00 Puñales por la espalda. 19:30. Seules les bêtes 21:15 Si yo fuera rico 12:00 16:20 20:30 Legado en los huesos15:45 18:10 Los Ángeles de Charlie 20:30 Une vie cachée (JBA) 10:30 18:00 Tutera YELMO BOULEVARD. Ik. eguna: osteguna. 20:45 Zalla. Zalla antzokia.Bayala, una aventura Irun OCINE. Adiós 22:45 Los Ángeles de Charlie 17:50 22:30 mágica. 17:30. Midway. 20:00. OCINE MENDIBIL. Angelu Adiós 12:15 16:15 El silencio de la ciudad blanca 17:15 Los Rodríguez y el más allá 17:15 Zornotza. Aretoa. Mr Link jatorri galdua. Frozen II 16:00 17:00 18:00 19:00 MONCINE. Frozen II12:15 16:00 17:15 18:00 19:30 Midway 19:20 22:10 17:00. La trinchera infinita. 20:00. Joker 12:00 22:30 Black Christmas 14:00 16:00 22:00 19:15 20:15 El tiempo contigo 12:40 Navidad sangrienta15:50 18:00 20:10 Jumanji: Siguiente nivel 12:00 16:00 Black Christmas (JBA) 19:00 Joker 22:15 Frozen II 12:00 12:30 13:00 14:45 22:30 18:15 19:30 20:30 22:45 Docteur? 11:00 14:00 16:00 18:00 Jumanji: Siguiente nivel12:00 16:00 15:45 16:00 17:00 18:00 18:45 19:15 Puñales por la espalda 19:40 22:15 Gipuzkoa La familia Addams 12:15 20:00 17:00 18:15 19:15 20:30 21:30 22:45 20:15 Si yo fuera rico16:10 18:20 20:30 22:30 Donostia Legado en los ... 18:00 20:15 22:30 J’accuse 18:00 La familia Addams 12:30 16:15 Jumanji: Siguiente nivel 12:00 12:45 Basauri Los Ángeles de Charlie 12:00 16:15 Joyeuse retraite! 16:00 Last Christmas 18:00 14:30 15:15 17:00 17:45 18:30 19:30 ANTIGUO BERRI. Ikuslearen eguna: asteazkena. 22:30 Jumanji: next level 11:00 14:00 16:30 Legado en los huesos 16:00 18:15 20:15 21:00 21:30 22:00 SOCIAL ANTZOKIA. Frozen II 16:30 17:30 18:45 Midway 21:00 19:30 22:00 20:30 22:45 Jumanji: Siguiente nivel 3D 16:00 Los miserables 17:30 20:00 Jumanji: Siguiente nivel 16:45 17:30 Navidad sangrienta 12:15 16:00 17:45 La Belle époque 22:00 Los Ángeles de Charlie 12:15 18:00 La familia Addams 12:10 14:50 Bermeo. Abominable. 17:00. Puñales por 19:00 20:00 22:30 22:00 La Famille Addams 11:00 14:00 16:00 Maléfica: Maestra del mal 12:00 21:15 Last Christmas 15:00 22:30 la espalda. 19:30. La familia Addams 17:00 Puñales por la espalda 20:00 18:00 22:00 Midway 20:00 22:35 Le Mans ‘66 12:45 Derio. Gurea aretoa. Bayala, una aventura La trinchera infinita 19:15 21:00 Si yo fuera rico12:15 16:00 18:30 20:30 La reine des neiges 211:00 14:00 16:00 Navidad sangrienta 12:30 16:30 18:30 Legado en los huesos 13:10 16:00 mágica. 17:00. Last Christmas. 19:30. Last Christmas 16:45 Lazkao. Areria aretoa. La familia Addams. 18:00 20:00 20:30 22:30 18:30 21:00 Durango. Zugaza. Frozen II. 17:30. Jumanji: Legado en los huesos 19:15 21:45 17:00. Si yo fuera rico. 19:30. Le Mans 66 20:30 Puñales por la espalda 20:00 22:30 Los Ángeles de Charlie 16:45 21:45 Siguiente nivel. 17:00. 20:00. La gran Los Ángeles de Charlie 22:15 Legazpi. Latxartegi aretoa. Animales en Le meilleur reste à venir11:00 14:00 Si yo fuera rico12:30 16:00 18:30 Los Rodríguez y el más allá 12:20 mentira. 19:30. Las buenas intenciones. Los miserables 20:00 apuros. 17:00. Dolor y gloria. 19:30. 16:30 19:30 22:00 20:30 22:30 Maléfica: Maestra del mal 13:15 20:00. Midway 16:30 21:30 Oñati. Herri antzokia. La familia Addams. Les misérables 20:00 22:00 Midway 19:20 22:15 Elorrio. Arriola antzokia. Misión Mientras dure la guerra 22:15 17:00. Legado en los huesos. 19:30. 22:30. Vic le Viking 11:00 Uharte Navidad sangrienta 15:45 17:45 19:45 Katmandú. 17:00. La vida invisible de Navidad sangrienta 16:45 18:45 20:45 Ordizia. Herri antzokia. Puñales por la YELMO ITAROA. Ikuslearen eguna: osteguna. 21:45 Euridice Gusmâo. 20:00. 22:45 espalda. 19:30. 22:15. Donibane Lohizune Adiós 22:40 Puñales por la espalda 19:00 21:40 Ermua. Maléfica: Maestra del mal. 17:00. Si yo fuera rico 19:00 21:00 23:00 Tolosa. Leidor. Maléfica: Maestra del mal. LE SELECT. El tiempo contigo 12:20 Si yo fuera rico 12:15 15:50 18:10 20:20 Terminator: Destino oscuro. 19:30. PRINCIPE. Ikuslearen eguna: asteazkena. 17:00. The Farewell. 19:45. The Farewell À couteaux tirés 19:30 Friends 25th III 20:30 21:30 22:25 Pequeñas mentiras para estar ... 22:00. Abominable 16:30 (JBA). 22:00. Docteur? 17:15 19:30 Frozen II12:15 13:00 13:30 15:00 Agurain. Harresi. Joker. 19:30. Galdakao. Torrezabal. Bayala, una El traidor 19:00 21:45 Joyeuse retraite! 11:00 15:45 16:15 17:15 18:00 18:50 19:45 Amurrio. Amurrio Antzokia. Ventajas de aventura mágica. 17:00. Midway. 22:30. Frozen II 16:45 17:30 19:00 Usurbil Jumanji: next level 11:00 14:15 17:00 20:30 viajar en tren. 19:30. Intemperie 20:45 22:45 CINESA URBIL. La Famille Addams 11:00 14:45 17:15 Frozen II 3D 13:45 Getxo Joker 22:00 Abominable 12:30 La reine des neiges 2 11:00 14:30 Jumanji: Siguiente nivel12:00 12:45 LAUREN GETXO. Ikuslearen eguna: asteazkena. Jumanji: Siguiente nivel 16:45 19:15 Bayala, una aventura mágica 12:00 La vie invisible d’Euridice Gusmao (JBA) 14:30 15:15 16:00 17:00 17:45 18:30 Bizkaia Frozen II 16:00 18:10 21:45 Friends 25th III 20:30 19:30 19:30 20:15 21:00 21:40 22:00 22:45 Jumanji: Siguiente nivel17:00 18:30 La gran mentira 17:15 19:30 Frozen II12:00 15:45 16:30 18:00 Le cristal magique 15:00 Jumanji: Siguiente nivel 3D 13:15 Bilbo 19:30 La hija de un ladrón 16:45 18:45 18:30 19:00 Le meilleur reste à venir 14:15 19:30 Legado en los huesos 14:15 16:30 COLISEO CINESA ZUBIARTE. Ikuslearen La gran mentira 20:20 La odisea de los Giles 17:00 19:15 21:45 Jumanji: Siguiente nivel12:00 16:30 Les misérables 17:00 17:30 19:00 20:00 21:30 22:30 eguna: astelehena. La odisea de los Giles 16:00 18:10 La trinchera infinita 19:45 21:15 18:00 19:15 20:00 20:45 22:00 Made in Bangladesh (JBA) 11:00 Los Ángeles de Charlie 16:25 22:35 Friend 25th III 20:30 Las buenas intenciones 16:00 20:20 Legado en los huesos 17:00 19:30 La familia Addams 12:00 16:00 Une vie cachée (JBA) 16:00 19:30 Los Rodríguez y el más allá 12:35 Fronzen II 15:45 16:35 18:00 18:30 Legado en los huesos 16:30 19:15 22:00 Le Mans 66 21:20 Hazparne. Haritz Barne. Zibilla ou la vie Maléfica: Maestra del mal 12:25 19:00 Midway 16:00 Próxima 17:15 19:30 21:45 Legado en los huesos 17:55 20:25 zébrée. 16:00. Les misérables. 18:00. Et Midway 22:50 Jumanji: Siguiente nivel 16:30 18:00 Puñales por la espalda 19:15 Si yo fuera rico 20:30 22:30 Los Ángeles de Charlie 15:45 22:30 puis nous danserons (JBA). 20:30. Navidad sangrienta 16:10 18:10 20:10 19:15 20:00 20:45 22:00 Spi cat 17:30 Sorry We Missed You 17:00 Maléfica: Maestra del mal 12:00 Hendaia. Jumanji: next level. 15:00. Les 22:10 La familia Addams 15:55 Igorre. Lasarte aretoa. Animales en Ventajas de viajar en tren 18:30 22:30 Midway 22:15 envoûtés. 17:00. Le Traître (JBA). 19:00. Puñales por la espalda 19:15 21:50 Last Christmas 15:45 apuros. 17:00. El hoyo. 19:30. TABAKALERA. Navidad sangrienta 15:45 18:15 22:55 Kanbo. Le voyage du Prince. 16:00. La Si yo fuera rico16:40 18:40 20:45 Le Mans 66 21:15 Leioa Vivre sa vie 19:00 Puñales por la espalda 15:50 21:30 Belle époque. 18:00. Joker (JBA). 20:30. 21:50 22:55 Legado en los huesos 17:35 20:00 TRUEBA. Ikuslearen eguna: asteazkena. Si yo fuera rico 15:50 17:55 20:15 22:25 Los Ángeles de Charlie 18:00 22:30 KULTUR LEIOA. Las buenas intenciones 16:45 Villabona. Gurea aretoa. Frozen II. 17:00. Miarritze Viana Maléfica: Maestra del mal 16:00 Abominable 17:30 Parásitos 19:00 Legado en los huesos. 19:30. ROYAL. LAS CAÑAS. Midway 22:20 The Farewell 20:00 Parásitos (JBA) 21:30 Zarautz. Modelo. Mr Link jatorri galdua. Chanson douce 18:30 Abominable 16:00 18:00 Navidad sangrienta 15:45 17:50 22:30 YELMO ARTEA. Puñales por la espalda 16:30 16:30. Intemperie. 19:30. Gloria Mundi 11:00 Doctor Sueño 19:10 Puñales por la espalda 21:15 Frozen II 12:10 12:15 13:30 14:15 15:15 Puñales por la espalda (JBA) 19:00 Zumaia. Aita Mari. Frozen II. 17:00. 19:30. It Must Be Heaven (JBA) 16:00 19:20 Frozen II 16:00 18:20 20:15 Si yo fuera rico 15:50 20:15 22:20 15:45 16:40 18:00 18:30 19:00 20:15 21:30 Zumarraga. Zelai Arizti. Frozen II. 17:00. La J’accuse 11:00 Jumanji: Siguiente nivel16:00 17:15 GOLEM ALHONDIGA. Jumanji: Siguiente nivel12:00 13:00 Andoain. Bastero. Ikuslearen eguna: odisea de los Giles. 19:30. 22:00. La Belle époque 20:30 18:30 19:45 21:15 22:25 El traidor 19:30 14:30 15:45 17:00 18:15 19:30 20:45 astelehena. El hoyo. 19:30. Le cristal magique 14:00 17:00 Last Christmas 17:00 Frozen II 12:00 17:15 18:00 21:15 22:00 23:15 00:30 Aretxabaleta. Zaraia zinema. Ikuslearen Le Mans ‘66 19:45 Le Mans 66 22:10 Frozen II (JBA) 12:15 La gran mentira 17:05 19:20 21:40 eguna: astelehena. Mr Link jatorri Lapurdi Le voyage du Prince 15:30 Legado en los huesos 20:00 22:30 Jumanji: Siguiente nivel 12:00 17:00 Last Christmas 17:15 galdua. 17:00. La trinchera infinita. 19:30. Les envoûtés 14:00 17:50 Los Ángeles de Charlie 20:00 22:30 19:30 22:30 Legado en los huesos 15:50 18:20 Azkoitia. Baztartxo. Animales en apuros. Baiona Les misérables 17:30 Midway 17:00 19:40 22:25 La gran mentira 20:00 22:30 20:50 22:30 17:00. Estafadoras de Wall Street. 19:30. CGR CENTRE. Made in Bangladesh (JBA) 14:00 Puñales por la espalda17:10 19:45 La hija de un ladrón 17:15 22:30 Maléfica: Maestra del mal 12:20 14:45 Azpeitia. Soreasu Antzokia. Abominable. À couteaux tirés 11:00 19:45 22:15 Notre dame 11:00 22:20 La odisea de los Giles 12:00 20:00 Midway 21:10 16:30. Intemperie. 19:30. Black Christmas 14:00 16:00 20:15 Seules les bêtes 21:05 Si yo fuera rico16:00 18:05 20:30 22:30 Pintores y reyes del Prado 12:10 Beasain. Usurbe. Frozen II. 17:00. Legado 22:20 Vivre et chanter (JBA) 15:40 22:20 La trinchera infinita 16:30 19:30 Puñales por la espalda 19:40 22:20 en los huesos. 19:30. 22:00. Countdown 22:30 Urruña. La grande cavale. 11:00. J’accuse. Las buenas intenciones 12:15 17:15 Si yo fuera rico13:20 15:45 17:50 Bergara. Seminarixoa. Los Rodríguez y el Docteur? 11:15 14:00 16:00 18:00 14:00. Chanson douce. 16:20. Próxima 20:15 22:30 20:00 22:10 más allá. 17:30. Ventajas de viajar en tren. 20:10 22:15 (JBA). 18:10. Seules les bêtes. 20:00. Nafarroa Beherea Legado en los huesos 17:30 20:00 Lekeitio. Ikusgarri. La familia Addams. 19:30. Joyeuse retraite! 14:00 18:15 Donibane Garazi. Jacob et les chiens qui 22:30 17:30. Intemperie. 19:30. Jumanji: next level 11:00 14:00 16:30 parlent. 17:00. Les envoûtés. 21:00. Parásitos 22:20 Mungia. Olalde.Animales en apuros. Eibar 20:00 22:15 Nafarroa Donapaleu. St. Louis. Dans un jardin qu’on Puñales por la ... 12:00 17:00 19:40 17:00. Puñales por la espalda. 19:30. KOLISEOA. Ikuslearen eguna: astelehena. La Famille Addams 11:15 14:00 16:00 dirait éternel (JBA). 15:00. Le voleur de Si yo fuera rico 22:30 Muskiz. Bayala, una aventura mágica. Frozen II 17:00 18:10 Iruñea bicyclette (JBA). 18:00. Sympathie pour le MULTICINES. Ikuslearen eguna: astelehena. 17:00. Legado en los huesos. 19:30. Jumanji: Siguiente nivel 17:00 20:00 La reine des neiges 2 11:15 13:45 16:00 GOLEM BAIONA. Ikuslearen eguna: asteazkena. diable. 20:30. Au nom de la Terre. 21:00. Curiosa 17:30 20:00 Last Christmas 20:00 18:00 20:10 22:00 Frozen II 17:15 18:30 El joven Ahmed 20:00 Portugalete Legado en los huesos 17:00 20:00 Last Christmas 20:00 Joker 22:30 El traidor 17:15 DOCK BALLONTI. Elgoibar. Herriko Antzokia. El hoyo. 19:00. Le cristal magique 11:15 14:00 16:00 Jumanji: Siguiente nivel 17:15 19:45 Zuberoa Frozen II 17:30 Frozen II 16:15 18:20 20:05 Le Mans 66 11:00 22:00 22:30 Maule-Lextarre. Baitha. Jumanji: next La gran mentira 17:30 20:00 Jumanji: Siguiente nivel16:10 17:00 Errenteria Le meilleur reste à venir 16:00 18:00 La gran mentira 20:00 22:30 level. 17:00. La reine des neiges 2. 17:00. Le La odisea de los Giles 17:15 19:45 18:15 19:30 20:15 22:20 NIESSEN ZINEMAK. 20:15 La odisea de los Giles 17:00 20:00 char et l’olivier. 20:30. Une monde plus Mientras dure la guerra 19:45 La familia Addams 18:30 Frozen II 15:50 18:00 19:20 Vic le Viking 11:15 22:30 grand. 20:30. 40 IGANDEKO BERRIA Agenda 2019ko abenduaren 15a

raldi txundigarriak zituela, eta, Bi enpresa likidatzaileri galdetu Hiria batez ere, realzale amorratua zela zieten ea asmatu ote duten saioa- era askotara gogorarazi digute ren akaberaren komunikazio es- hainbatek. Horrela, izugarriak trategian. Haien aburuz, entzulea kale gorrian iruditu zaizkit zenbait adieraz- argia da eta galdera askori eran- pen, gizaki eta kazetari miresga- tzun behar zaie: zergatik, zertara- rri bat ez, baizik eta gorrotagarri R ko, nortzuk datozen, nortzuk do- Gorka Reizabal. Realak Gijonen zabal, eta mutu geratu zen ha- samar bat marraztera iritsi baiti- UHINETATIK TIRAKA azen... Gainerakoan, kabalak egi- lehen liga irabazi zuen 1981eko rrezkero. Aurrerago, Iñaki Elorza ra. Reala familiaren gainetik jarri Xabier Lasa ten hasiko omen da. Egia esan, egun epiko hartan entzun ge- hasi zen euskara zuzeneko kirol izan zuela esan du peña bateko airean utzi dizkigute zenbait al- nuen irratian lehenbiziko aldiz. irratsaioei normaltasunez itsas- ordezkari batek, eta muturrerai- derdi. Euskadi Irratiko progra- Joxean Alkorta zen Herri Irratian ten, eta Reizabalek Radio San Se- noko forofoa zelako harekin neko ibilbidean Maider Segurola eta mazio arduradun Garbiñe Uriak Realaren emanaldiak egiten zi- bastianen kirol sailaren ardura kez egin zitekeela eztabaida arra- Xabi Larrazabalek iraganean, eta badio produktua oso ona izan tuena, baina egun hartan Reiza- hartu zuen. Hantxe zaildu zen ki- zionalik aitortu digu Tito Irazusta Lander Eizagirre eta Amaia Arte- dela, zer dela eta pertsiana jaitsi? bal ondoan jarri zioten, noizean rol esale irratigintzan, Ser Kateak esatari ohiak. txek gaur egun, saioari itsatsi Nahi besteko audientziarik ez behin euskaraz komentarioak izan duen euskaltzalerik handie- izan dioten labelari eutsi zioten badu eduki, zer kostatzen da ai- egiteko. Alkortari ez zion batere na (bakarra agian...). Kale gorrian. Konformidadea herenegun ere. Alegia, irudime- tortzea? Bestetik, esan zaigu nor- graziarik egin. Zamoraren biga- eta poztasuna transmitituz ospa- naren eta ikusminaren faktoreak tzuk helduko dioten magazin be- rren golak eragindako bozkario- Antihagiograﬁa ariketa. Oroi- tu zuten Hiri Gorrian saiokoek erabiltzea gai eta gonbidatuen rriari, baina ez nora doazen Eiza- ak eztarririk gabe utzi zuen Rei- men entziklopedikoa zuela, ate- agur festa ostiralean. Zazpi urte- hautaketak planteatzeko orduan. girre eta Arretxe.

tsonaia berri batzuk dira. Trama «Bost atalak asko fikzionatuak dira, baita bigarren mailako pertsonaia batzuk ere. jarraian emateak Zer iritzi duzu ETBk bost atalak errenkadan bost egunetan emateko erabakiaz? ondo funtziona Ikusle moduan, gogoa pizten dit. Egun, zenbait plataformak fik- ziozko betekadak bultzatzen di- dezake» tuzte denboraldi osoa egun bakarrean jarrita. Bost atalak jarraian emateak ondo funtziona dezake. Ilusioa ematen dit hainbeste den- b Aktorea bora atalen zain egon behar ez Iñigo Aranbarri izateak. Ikusleak nahieran ikusi ahalko ditu gero, gainera. ETB1ek ‘Ihesaldia’ telesaila estreinatuko du ETBk iragarri du beste hiru tele- gaur, 22:15ean. Kartzelan dagoen ETAko kide sail berri egingo dituela dato- baten rola jokatzen du Aranbarrik. Pozez rren urtean, «fikzio soziala» egingo duela. Hautaprobetara hartu du euskarazko telesailen itzulera. aurkezteko asmorik baduzu? Ez dakit nondik norakoak diren proiektu horiek, baina, aukera Urtzi Urkizu tez. Duela bi urte itzuli zinen be- ematen badidate pertsonaia bate- rriz ikus-entzunezkoetara. Nola- rako proba egiteko, ez dut arazo- 2007an Pilotari telesaileko aktore koa izaten ari da itzulera hori? rik izango. Gero ikusi behar ea is- protagonista izan zen Iñigo Aran- Modu naturalean etorri da. Ikus- torioak konbentzitzen nauen. barri (Azkoitia, Gipuzkoa, 1983). entzunezkoen kodea ikaragarri Hala ere, galbahea aurretik pasatu Azkeneko urteetan antzezlan gustatzen zait; modu sotilagoan ohi dute fikzioaren arduradunek. ugaritan parte hartu du. Datorren egin beharreko aktore lana da. Euskarazko telesailak itzultzea urtean, Xake Produkzioak taldea- Oso pertsonala da, nahiz eta gra- berri ona da, ezta? ren Fadoak kantatzen zituen gi- baketan gero aldamenekoak Bai, dudarik gabe. Fikzioa kultu- zona antzezlanean arituko da; la- ematen dizkizun pista asko. Es- raren parte bat da. Telebista etxe- IÑIGO URIZ / FOKU naren estreinaldia irailean izango kaini beharrekoa kontzientzia etara iristen da, erosoa da ikusle- da, Tolosan (Gipuzkoa). handiz neurtu behar duzu, sotile- lean sartzen, eta pentsatzen dut dute zer gertatu den, eta, jakiten entzat, eta fikzioa euskaraz izatea Udaberrian eta udan Patria tele- tik josten joateko, eta gauzarik espetxean bizi izandakoak indar dutenean espetxean bertan dau- herri honi buruzko gauzak kon- sailaren grabaketetan aritu zi- txikienak dezente adieraz deza- handikoak izango zirela. Polita dela ezkutatuta, beste patxada tatzeko aukera bat izatea da. nen. Udazken hasieran, Ihesal- keela aintzat hartuta. izan zen benetako kartzela batean bat izango dute. HBOk iragarri du maiatzean es- dia-n. Aldaketa handia izan al da Ihesaldia-ren kartzelako esze- grabatzea guretzat, edonola ere. Esan daiteke zuk jokatzen du- treinatuko duela Patria telesai- batetik bestera? nak Segoviako (Espainia) espe- Istorioan kartzelatik kanpo dau- zun pertsonaia benetako isto- la. Irits daitezkeen kritikekin Bai, batik bat denboren aldetik. txean grabatu zenituzten. Nola- den pertsonaien tramak daude. rioan Patxi Arana ETAko kidea kezkarik ba al duzu? Asko murriztu dira denborak ko esperientzia izan zen? Biak uztartuta ikusleak kateatu- izan zela? Alde guztietatik iritsiko zaigu za- ETB1eko telesailean, eta horrek Segoviako ihesa filma ez zen han ko direla uste duzu? Pentsatzen dut harengan oinarri- parrada. Hein batean ulertzen ematen dizu arrapaladan aritzeko grabatu, baina benetako ihesaldi- Espero dut baietz. Bertsio ofizia- tutako pertsonaia dela. Arana dut, gainera. Herri honetan min sentsazioa. Patria-ren zortzi ata- koek handik egin zuten ihes. lak esaten du presoek ihes egin bera pertsonalki ezagutzeko au- handia dago; oso gogorra izan da lak bost hilabetean grabatu geni- Gaur egun kultur zentro bat da, dutela, eta haien senideek hasie- kerarik ez dut izan. Baina joka- gatazka guztia. Kontziente izan tuen; Ihesaldia-ren bostak, be- eta, baimena eskatuz gero, aukeran ez dakite non dauden. Frus- tzen ari garen pertsonaiak ez dira behar dugu min handia dagoela, rriz, bost astean egin genituen. ra ematen dute bertan grabatze- tragarria izan behar du pertsona benetakoak bere horretan, baizik eta alde guztietatik egingo duela Antzerkian aritu zara zenbait ur- ko. Saiatzen zara preso haien aza- horientzat. Senideek ulertu behar eta gidoi batean sortu diren per- euria. IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a 41 Hamaika Hollywood Agenda 08:00: TB 3.0. 09:30: Asteko kronika. 10:00: 08:05: Tess y su guardaespaldas. Txantxangorria. 11:00: Asteko kronika. 11:30: 09:40: Lorax. 11:05: Superman. Musikariak ikastetxean. 12:00: Hiri baratzea. 13:20: Superman 2. 15:30: Superman 12:30: Asteko kronika. 13:00: Gogoetaren 4. 17:05: El diario de Bridget Jones. Plaza. 13:45: Musika zuzenean. 14:15: Aritz 18:50: El rey escorpión. 20:25: Ta- Irastorza. 14:30: Asteko kronika. 15:00: Ttap ken. 22:00: Terminator salvation. elkarrizketa. 15:30: 11 leiho. 16:30: Musikariak 23:50: Matrix reloaded. ikastetxean. 17:00: Hiri baratzea. 17:30: Kolpez Denbora-pasak kolpe. 18:30: Asteko kronika. 19:00: Booktegi: AMC Uxue Alberdi. 19:30: Gurean gaur. 20:00: 06:05: Cain. 10:00: The Terror. Sarraskia t Kanpo, tOnurgarri t t Pl., perretxi- t Toki ho- t Kiliklon. 20:30: Asteko kronika. 21:00: Kolpez 13:10: Más vale sola que mal acom- landa Nafarroako ko mota netaraino kolpe. 22:00: Hiri baratzea. 22:30: Musika pañada. 15:00: El pacificador. 17:00: Nafarroako Mugarriz- Antzinako ibaia Euskara Metal udalerria tatua erresuma ikastegia mota zuzenean. 23:00: Musikariak ikastetxean. Amigos de más. 18:40: U Boat. t t t t t t 23:30: Lotsagabe. 00:05: Kolpez kolpe. 20:20: Código de honor. 22:10: Los Errukarri mercenarios 2. 23:45: La noche más Kamuts ETB 1 oscura. Ezin t t 07:10: Euskal Herritik. 08:10: Iparraldearen Selenioa t sumatuzko orena. 08:35: Herri people. 09:35: Bizi berria. Atlantikoko Zoro 09:50: Egi bidean. 10:00: Meza. 11:00: Herri uhartedia 11:30: 12:00: t Kirolak. Helmuga. Pilota. t Arrantza t Emakume Master Cup. 14:00: Gaur egun. lekua 14:50: 15:00: 15:00: 16:00: Hil aurreko Eguraldia. Hitzetik hortzera. Ahora caigo. Albisteak. Zinema. uneak 16:00: Herri kirolak: Urrezko Aizkolarien Kopa. Aires de Navidad. 2017. 17:45: Zinema. Sueños t Lima t Nasa t 16:55: ETB kantxa, pilota. 20:30: Gaur egun. compartidos. 2018. 19:20: Zinema. La Navidad 20:55: Eguraldia. 21:00: Arimaren margolariak. más dulce. 2017. 21:00: Albisteak. 22:10: Arabako Barazki kontzejua lekadunak 22:15: Ihesaldia. 23:15: Azoka DA! Laburpena. Zinema. A la deriva. 2018. 00:05: Zinema. t 01:20: Pilota. Emakume Master Cup. Asesinato 1, 2, 3. 2002. 02:30: Live Casino. t Radona t ETB 2 Tele 5 Euritakoa

07:00: 07:45: Bokal t t Abadiñoko t Mi vida es un zoo. Una historia 06:50: Got Talent España. 13:30: Socialite. Erbioa t 08:45: 09:00: 15:00: 16:00: 21:00: auzoa biribila de Vasconia. Nueva vida. Albisteak. Viva la vida. Toka, Palabra de ley. 09:05: Expedition New Guinea. Albisteak. 22:10: ¡Toma salami!. 22:15: GH VIP: zaizu Iraunkor Ukazio 09:35: Naukas Bilbao 2019. 10:20: Vascos por el debate. 01:30: GH VIP: la casa en directo. Usaina t t

t t 12:55: 13:30: aditu el mundo. Sustraia. Teknopolis. Trumoiak 14:05: Atrápame si puedes. 14:58: Teleberri 1. La Sexta Egiptoko hiriburua 15:50: Teleberri kirolak. 16:05: Eguraldia. 08:30: ¿Que me pasa doctor?. 09:45: Erase

Lurrun Kolpe ono- t t 16:20: t Hegazkin t Zinema. Alex Hugo: El sol negro. 2019. una vez. 11:30: Equipo de investigación. bainuak matopeia 18:00: Zinema. Rumbo a la venganza. 2011. 14:00: Albisteak. 15:30: Zinema. Jumanji. hartzeko Abian lekuak jarria Klariona 20:05: Historias a bocados. 21:00: Teleberri 2. 1995. 17:30: Liarla Pardo. 20:00: Albisteak. t Alderantziz,

21:55: 22:05: t Teleberri kirolak. Eguraldia. 21:30: 22:30: t t El Objetivo. Zinema. La última gorra 22:15: 360º. 23:25: Basquexperience. 00:25: 00:15: superviviente. 2011. Navy: Asiako ibai Un plan perfecto. 01:20: El somni - El sueño. Investigación criminal. luzea

Pl., eliza t t t Kontso- ETB 3 Cuatro mota nantea 09:30: 09:50: Musika 3 Ene Kantak. Kaixo Timmy. 07:00: El zapping de los surferos. 07:50: Malas nota Ilion 10:05: 10:40: Patri postaria. Munki eta Trunk. pulgas. 09:40: Encantador de perros. 11:05: Garraio t t t t Akabo 10:55: Yeti kontu-kontari. 11:10: Dimitri. 11:15: Callejeros Viajeros. 14:00: Cuatro al día. 15:00: mota 11:45: 12:05: Raa Raa lehoi orrolaria. Olivia. Kirolak. 15:45: Zinema. Tomorrowland: el Ohar, ja- Zeren kinarazpen Pingu hirian. 12:15: Maya erlea. 12:40: Noddy, mundo del mañana. 2015. 18:05: Zinema. Un

t t Argi, hitz 13:05: Ugazama t t jostailandiako detektibea. Yoko eta hombre de familia. 2016. 20:10: Cuatro al dia. elkartzeetan lagunak. 13:25: Kaixo Timmy. 13:40: Fantasia 21:30: 22:55: Volando voy. Cuarto milenio. Moztu Laborarien patruila. 14:00: 3 Ene Kantak. 14:20: Tib et lanabes 15:00: 15:30: Ultzamako t Tumtum. Kody Kapow. Zinema. t TF1 t t Osmioa 16:30: kontzejua Olentzero eta Amilaren sekretua. 06:30: TFOU. 10:05: Automoto. 11:00: Kontso. 16:50: Ez eme Psammyren showa. Spirit, zaldi askea. Téléfoot. 12:00: Les 12 coups de midi!. 13:00: errepikatua 17:40: Cam eta Leon. 18:05: Doraemon. 18:50: 13:30: 14:45:

t t Europako Journal. Miss France 2020. t t 19:15: Emaitza Home: Tip eta Oren abenturak. Reportages découverte. 16:00: La vie secrète estatua 19:35: Gau Croodarren egunsentia. Ozen galduta. des chats. 17:10: Sept à huit life. 18:15: Sept à Oxigenoa 20:15: 20:40: guztietan Pipi Kaltzaluze. Doraemon. huit. 20:00: Journal. 21:05: Zinema. Rogue

t t 23:35: t ETB 4 One: A Star Wars Story. 2016. Zinema. Senideak La Momie. 2017. 07:30: Pilota, ETB Kantxa. 08:30: Area txikia. 09:15: Girasol. 12:00: Vaya semanita. 12:50: France 2 HITZ GEZIDUNAK 14:00: 16:00: Atletismoa. Objetivo Euskadi. 08:30: Les chemins de la foi. 12:00: Tout le 18:10: Vascos por el mundo. No es país para monde veut prendre sa place. 13:00: Journal. HERRIAN DAUDE ERANTZUNAK 19:15: 19:50: sosos. Del país de los vascos. 13:20: 13h15, le dimanche ... 14:20: Vivement 21:45: Ongi etorri. Zinema. Octopussy. 1983. dimanche. 15:15: Vivement dimanche Herrialdearen izena osatzen duten letrak erabilita 23:55: 01:30: Zinema. El jinete pálido. 1985. prochain. 16:15: Errugbia: Clermont-Auvergne aurkituko dituzu proposatzen dizkizugun definizioen 01:50: Area txikia. ETB Kantxa, pilota. - Bath. 18:15: Affaire conclue: tout le monde a erantzunak (parentesi artean, erantzunen letren kopurua) Kanaldude quelque chose à vendre. 18:35: Les enfants de la télé. 20:00: Journal. 20:30: 20h30 le KIRGIZISTAN 09:00: Lanbide foroa. 11:00: Et Incarnatus. dimanche. 21:05: Zinema. La Première Etoile. 13:00: Musika zuzenean. 14:00: Elkarrizkatea. 2009. 22:35: Zinema. Gangsterdam. 2017. 15:00: Pilota. 18:00: Hitzaldia. 20:00: Lanbide 00:15: Ciné sorties de la semaine. 1. Auhenak, zinkurinak (9) ______foroa. 22:00: Herenegun. France 3 2. Istingak, urez estalitako hedadurak (8) ______La 1 08:00: 10:15: Dimanche Ludo. Parlement 3. Usteak (7) ______06:00: Albisteak. 09:45: Comando actualidad. hebdo. 10:45: Nous, les européens. 11:05: 11:50: Españoles en el mundo. 14:30: Expression directe. 11:30: Dimanche en 4. Nafarroako udalerria, Bortzirietan (7) ______Corazón. 15:00: Albisteak. 16:00: Zinema. Una politique en régions. 12:00: Le 12/13. 12:10: Navidad perfecta. 2015. 17:30: Zinema. Dimanche en politique. 12:55: Les nouveaux 5. Gaizkile (7) ______Princesa del corazón. 2010. 19:00: Zinema. 13:30: 15:15: nomades. Echappées belles. ______Donde vayas tú. 2010. 20:30: Aquí la tierra. Des racines et des ailes. 16:15: Lumières sur 6. Bota, egotzi (7) 21:00: Albisteak. 22:05: Zinema. Niños Lyon. 17:15: 8 chances de tout gagner. 17:55: grandes 2. 2013. 23:35: Zinema. Men in black Le grand slam. 19:00: Le 19/20. 19:55: Stade 2. T E A 3. 2012. 01:10: Zinema. Contra las cuerdas. 21:05: Les enquêtes de Vera.00:05: Un M O N T O I A 2018. 03:15: Albisteak. monde sans fin. 01:40: Les enquêtes de M A E Z T U Murdoch. 03:15: Les Forains. AURREKO La 2 L A R R E A K ERANTZUNAK 10:30: Meza. 11:30: Pueblo de dios. 11:55: Arte T A R N E Saber vivir. 12:55: Zoom tendencias. 13:30: 09:25: Zinema. Jeux interdits. 1952. 11:00: B S D E M A G R Dokumentalak. 15:35: Saber y ganar. 16:20: Cuisines des terroirs. 11:15: Metropolis. 12:05: X A B I E R A L E A Grandes documentales. 19:35: Diario de un L’Inde, le berceau du yoga. 12:50: Voyage aux S E G A S T E I Z nómada. 20:05: De seda y hierro. 20:35: El Amériques. 13:20: Mystères d’archives. 14:15: Z O K O A K E S K U A documental de La2. 21:30: imprescindibles. La vie sauvage dans la cordillère Cantabrique. M A N U D K A R T 22:30: Zinema. Mortadelo y Filemon contra 15:45: Les montagnes bulgares. 17:35: Pierre M U T U A L D I A T U 00:35: Jimmy el cachondo. 2014. Zinema. Soulages. 18:30: Le King’s College en T O R T A E K A I N 02:15: Señor Wakefield. 2017. Dokumentalak. musiques. 19:15: Au fil des enchères. 19:45: B I R A O E L I Z A 20:10: 20:40: Journal. Vox pop. Karambolage. L O D I T U Z I O Antena 3 20:55: Zinema. Ludwig ou le Crépuscule des K A S U E R R U D U N 07:10: Erase una vez. 08:40: Los más... 12:15: 00:45: dieux. 1973. L’Oratorio de Noël: Bach. K A N P A I N O R A IGANDEKO BERRIA 42 Elkarrizketa 2019ko abenduaren 15a

«36ko gerrako irabazleek jarraitzen dute botere militarrean eta juridikoan»

Txepe Lara b Zinema ekoizlea Donostiako Zinemaldian Zinemira saria jaso zuen Larak, zineman egindako ibilbidearen aitortza gisa. Haren ustez, «euskal idiosinkrasian» badago zerbait euskal sortzaileak istorioak irudiekin kontatzera eramaten dituena.

Urtzi Urkizu Donostia Tolosako [Okzitania] banku bate- zidaten utzi Espainiara itzultzen ren laguna ETAn zegoen, eta hara, liberatan aldatzera. Berehala 1984ra arte. Oviedoko [Espainia] ren bitartez sartu nintzen. Sabin Euskal politikagintzarekin eta atxilotu zuten, bankariak abisua banku bat lapurtu izana lepora- Atxalandabaso erakundeko na- euskal zinemarekin lotura estua eman baitzion Poliziari. tzen zidaten. Epaitegira joan, esan zioarteko arduraduna Alemania- izan du Jose Maria Txepe Larak Segoviako ihesa-k zer garrantzi beharrekoa esaten zenuen, eta ra etorri zen batean, toki batera (Madril, 1948). Alemanian bizi izan zuen Euskal Herriko zine- aurrera. Euskadiko Ezkerrak eta bestera ibili ginen, eta bat-ba- zela, ETAn sartu zen. ETApm-ko maren zabalkundean? Iruñera bidali ninduen, Nafarroa- tean konturatu nintzen: «Aiba, ni kide izan zen, eta Nafarroako EE Zinema egin nahi zuen jendeari ko EE antolatzeko. Eta, gero, euskalduna naiz! Aita Bilbokoa da sortzeko lanean aritu zen. Euskal ahalbidetu zion Eusko Jaurlari- Amigoren ingurukoek zineman eta ama Nafarroakoa!». Gero, Herriko film askoren ekoizlea tzari eskatzea bide bat egiteko, eta lan egiteko aukera eman zidaten Donibane Lohizunera [Lapurdi] izan da —besteak beste, Urte ilu- azaltzea bazegoela non inbertitu. kamerari laguntzaile gisa. Ekoiz- joan, eta han harreman sendoa- nak, Aupa, Etxebeste!, Zigortzai- Anjel Amigok Ramon Labaien ze- ten ere hasi nintzen, Nafarroako goa izan nuen erakundearekin. leaketa Arriya—. narekin [Jaurlaritzako Kultura Gobernuak laguntzak ematen Mikel Lejarza Espainiako zerbi- Donostiako Zinemaldian Zine- sailburu zen orduan] hitz egin zizkigun. Eta talde tekniko bat tzu sekretuetako agentea ETAn mira saria jaso zenuenean, esan zuen, eta ideia batzuk sortu ziren. osatu genuen. Era berean, Hego infiltratu zen. Ezagutu zenuen. zenuen ETApm-k dirua jarri zue- Handik urtebetera edo bi urtera, Euskal Herriko teknikarien el- 1975. urtea zen, eta Madrilen la Segoviako ihesa filmarentzat. laguntzak ematen hasi zen Jaur- kartea sortu genuen 1985 ingu- geunden. Pertur etorri zen, eta Nola izan zen hori? laritza. ruan. Gure lanpostuak defendatu Montxo Reboiras UPG talde gali- Dirua Luis Suñer enpresariaren Hamaseigarrenean aidanez eta behar genituen. ziarreko militantearekin harre- bahiketatik zetorren. 1981ean Zergatik Panpox euskarazko fil- Zergatik erabaki zenuen hamar- manetan jarri ginen. Mikel Lejar- bahitu genuen, su-etena zegoen metan lan egin zenuen. kada bat lehenago ETAn sar- za El Lobo etorri zen Madrilera, garaian. Erakunde armatuek as- Anjel Amigoren ideia izan zen tzea? eta esan zigun ez zeukala non lo kotan jarri izan dute dirua kultur hiru film egitea euskarazko ele- 17 urte nituela, aitak Alemaniara egin; non geunden jakin nahi proiektuetan. Dokumental txi- berrietan oinarrituta. Madrilgo bidali ninduen lanera. Baina han- zuen, noski. Plastifikatzaile bat kiago batentzat ETAk dirua eman teknikariak etortzen ziren lanera, dik bolada batera, egoera nahiko erosi ostean, auto batean gindoa- zen urte batzuk lehenago. ETAko baina modu bat izan zen Euskal zailean nintzen, lan txarrak egi- zen, ikusi genuen poliziak atzetik kide batzuen ihesa izaki, erakun- Herriko teknikariak zineman la- ten. Manifestazioetara joaten eta genituela, korrika hasi eta banan- deak filmerako dirua jartzea era- nean hasteko. ezkerreko mugimenduetako jen- du egin ginen: Josu Mujika Aies- baki zuen. Baina pasatu ziguten Sektoreko jendeak dio funtsez- dearekin harremanak izaten hasi taran kidea hil egin zuten tiroke- Suñerren dirua markatua zegoen. koa izan zinela Euskal Herrian nintzen. Carrero Blancoren aten- tan, Lejarza ezkutatu egin zen, eta Billeteak markatuta egote ho- teknikarien talde bat osatzeko. tatuaren ostean, Espainiako Go- ni atxilotu egin ninduten. Cara- rrek ekarri al zuen ezustekorik? ETApm-ko kide nintzen 1980ko bernuak Salvador Puig Antic banchelgo espetxera eraman nin- Erakundeko kide bat 10 milioi pe- hamarkadaren hasieran. 1982an mendeku gisa hiltzeak kolpatu duten. Hamahiru hilabete egin zetarekin [60.000 euro] joan zen desegin zen ETApm, baina niri ez egin ninduen. Alberto Mendigu- nituen bertan.

ARRASATE • BEASAIN • BERGARA DONOSTIA • EIBAR • ERRENTERIA • IRUN LASARTE-ORIA • ORDIZIA • TOLOSA

2 mó 175/15 I.L.G. R.P.S. progresibo, erreﬂ exuen aurkako lenteekin 229€

Gure betaurreko guztiak www.multiopticasgipuzkoa.com bilduma berrietakoak dira Kontsultatu itzazu zure optikan kanpainaren ezaugarriak. Ezingo da beste eskaintza batzuetan erabili. IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a Elkarrizketa 43

Politikoki aktibo jarraitu duzu. raren munduan. Eta irudiarekin Zinemaldiko diskurtsoan preso Baina Euskadiko Ezkerra noiz bada zerbait: euskal idiosinkra- politikoak aipatu zenituen. Zer utzi zenuen? sian badago zerbait eragiten due- diozu Espainiako Gobernuak PSOEk bereganatu zuenean. Sen- na sortzaileek irudiekin istorioak presoekiko duen jokabideaz? titu nuen EEren barnean gero eta kontatzea. Euskal Herrian jaiota- Kataluniako buruzagi indepen- jende gehiago zegoela PSOEren ko zinemagile asko atera dira. dentistak eta Altsasuko [Nafa- ingurukoa. Jendea infiltratzen Victor Erize bizkaitarra hor dago, rroa] gazteak kartzelan sartzeak joan ziren, eta bozketa irabazi zu- adibidez, erdi ahaztuta. ez du inolako zentzurik. Espai- ten. Erdiak sakabanatuta gelditu Telmo Esnal eta Asier Altuna niak duen arazoa da gerra bat sor- ginen. Hasieran, Euskal Ezkerra hazten ikusi dituzu. Harro? tzea erabaki zutela: estatu kolpe alderdian gelditu nintzen, baina Inbidia sentitzen dut, haiek gau- bat eman zuten 1936an, gerra ira- horrek ez zuen ezer iraun. Zine- zak egiten ari direlako eta neu ez bazi zuten, 40 urtez nahi zutena man jarraitu nuen, horrenbestez. [barreak]. Iaz, Moriartikoen Han- egin zuten, eta Franco hil ostean Julia Juaniz zure bikotekideak diafilmak hamar Goya sari iraba- ere hor jarraitu dute. Horiek ja- ere Zinemira saria jaso zuen, zi zituen, eta horietatik zortzi ni- rraitzen dute botere militarrean duela bi urte. Nola hasi zen zine- rekin hasi ziren lanean. Horrela- eta juridikoan. Botere Judiziala- ma munduan? ko gauzak pozgarriak dira. ren Kontseilu Nagusia aberrazio Juliaren ahizpa ezagutzen nuen, hutsa da. Espainiako Au- eta esan zidan Londresen zegoela zitegi Gorena eta Auzite- baina zinema munduan egin nahi ‘‘ gi Konstituzionala ere zuela lan. La monja Alférezfilme- aberrazioa dira. Epaileek an, kamera laguntzaile gisa ari ‘Segoviako ihesa’ filmerako iraultza bat egiten ez du- nintzen ni. Grabaketako lehen ETApm-tik jarri genuen dirua ten bitartean, izorratu egunean, Donostiako San Sebas- Luis Suñer enpresariaren egingo gaituzte. tian hotelean, Julia Javier Agirre bahiketatik zetorren» Frankismoaren aurka zuzendariarengana joan zen lan borrokatu zinen. Borro- egin nahi zuela eskatuz, eta zu- «‘Handia’-rekin Goya sariak ka armatuaz zer haus- zendariaren laguntzaile jarri zu- irabazi zituzten hamarretik narketa egiten duzu? ten. zortzi nirekin hasi ziren lanean, Ni istorio batean sartu Ekoitzi zenuen lehen film luzee- eta hori pozgarria da» nintzen, jende bat zegoe- tako bat Urte ilunak izan zen. lako frankismoaren aur- Aurretik, 1990ean El anónimo… Dokumental asko ere ekoitzi di- kako borrokan. Erregi- ¡vaya papelón! filma ekoitzi tuzu. Zer behar da dokumental men totalitario eta faxista baten nuen eta diru bat jarri nuen. Urte on bat ekoizteko? aurka, askatasunik gabe. Dikta- ilunak filmari dagokionez, Aran- Denbora, dirua eta istorio on bat dura horrek lotsa asko ditu mo- tza Lazkanok proposatu zidan izatea. Mercedes Alvarezekin, txiletan, isiltzeko. Iraultza ez ge- bere gidoia mugitzeko. Gustukoa adibidez, labur bat ekoitzi nuen. nuen lortu, baina euskal herriak izan zen, eta aurrera atera zen. Gero, Bartzelonara joan zen: oso harro egon behar du frankis- Euskaraz eta gaztelaniaz grabatu Pompeu Fabra Unibertsitatearen moan eta trantsizioan egin zuen zen. bitartez, eta mugitu nuelako, El borrokaz. Geroago miliekinetorri Ondoren, urte asko pasatu ziren cielo gira egiteko aukera egon zena beste kontu bat izan zen, eta euskarazko pelikularik egin zen. Julia Juanizek montaketan berenari aurre egin behar diote. gabe. Aupa, Etxebeste! arte. egin zuen lanari esker gelditu zen Etxe kaleratze baten inguruko Film labur batzuk egiten ziren hain ondo. Montaketa funtsezkoa film labur batean ari zara lanean. euskaraz, baina ez gehiegi. Telmo da pelikula batean. Haur baten istorioa kontatzen du. Esnalen eta Asier Altunaren lehen Jendaurrean ez duzu euskaraz Haren urtebetetzea da. Etxera do- film laburrak nik ekoitzi nituen. hitz egiten. Baina ulertzen duzu? ala, jende asko ikusiko du, pan- Aupa, Etxebeste! egiteko mugi- Nahiko ondo ulertzen dut hiz- kartak eta guzti. Amarengana tzen ibili ziren, baina azkenean kuntza, baina hitz egin, ez; ume iristen denean, haurrak uste du nik ekoitzi nuen. batek bezala hitz egin dezaket. festa bat dela, eta esaten du: Euskaraz film luze bat ikusteko Hizkuntza bat menperatzeko hitz «Hara, zein ongi, kanpin denda- egarria zegoen 2005ean, ezta? egin beharra dago, eta ni Madri- rekin goaz!». Urtarrilerako amai- Bai, normalena da herri batek len bizi naiz. Euskara ikasten Ca- tuko dugu. Edonola ere: 700 eu- bere hizkuntzan ekoiztea. Parte rabanchelen hasi nintzen, Josu roko pentsio bat daukat, eta zo- batean, behintzat. Euskal Herria Zabaletarekin; gero, Josu Mugu- rrak ordaindu behar ditut. Ezin oso garrantzitsua izan da eskultu- ruza izan nuen euskara irakasle. naiz geldi geratu. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU Zakilixut Igandea, 2019ko abenduaren 15a www.berria.eus

s Egunean Behin aplikazioaren lehen finala ATZEKOZ AURRERA Lau partidaren ostean, hamar jokatu dute 102 lagunek Azpeitiko Sanagustin lagun sailkatu dira oholtza gaine- kulturgunean. Eneko Agirrezabal segurarrak ko azken partidara. Eneko Agirre- zabal segurarrak irabazi du. Azken irabazi du txapelketa arrakastatsua. saioaren aurretik ere bera izan da onena. «Zortea izan da asko» esanez arindu nahi izan du emaitza. Erakutsi du Egunean Behinen ko- «Hurrengoa rrika egiten bezain ondo moldatzen dela —2.14.36ko marka egin berri du Valentziako maratoian, 1.02.18koa Behobia-Donostian—. belodromoan» Irailean hasi zen jokatzen, le- hengusu batek gomendatuta. «Lehen astean hirugarren bukatu nuen, baina hurrengo asteak ez Jakes Goikoetxea Azpeitia ko indibiduala dena, norberak ziren hain onak izan». Euskal nahi duenean egitekoa, saio ko- kulturari buruzko galderak kos- kusleen eta parte hartzai- lektibo bihurtu dute. tatzen zaizkio gehien; geografia- leen txaloak; finalistak, Parte hartzaile adina ikusle el- koetan, berriz, ondo moldatzen I irabazlea eta babesleak kartu dira. Finalistak, izena eta da. Egunean Behineko jokalari as- oholtzaren gainean; eta zenbaki bat paparrean, mahai txi- kok bezala, hainbat taldetan parte Kike Amonarriz aurkezleak, erdi kietan; ikusleak, horietako asko hartzen du: herriko batean, uni- brometan, erdi serio, erronka jo parte hartzaileen lagun eta seni- bertsitateko lagunenean, kuadri- die antolatzaileei, Eibarko (Gi- deak, mahaien atzean. llakoan eta lanekoan. puzkoa) Codesyntax enpresako Jokalarien artean bi tribu mota Egunean Behineko finalistak, galderei erantzuten. GORKA RUBIO / FOKU Leire Alberdi eibartarra ere sar- arduradunei: «Hurrengoa belo- daudela esan du Kike Amonarri- tu da hamar onenen finalean. Fi- dromoan». Donostiako belodro- zek: «segurolak», erantzuna se- tuzte beren sakelakoetan. Ohi be- onenak etorri direla», kargu har- nalean ez du nahi bezain emaitza moaz ari da, milaka lagun har di- guru jakin arte sakatzen ez dute- zala, hamar galdera eta bakoitze- tu die Amonarrizek. ona lortu, ordea: «Oso urduri tzakeen kirol azpiegituraz. nak, eta «behatz arinak». an hiru erantzun aukeran, ahalik nengoen, eta ez dut denborarik 102 parte hartzaileko finala on- Txalo artean hasi da finala. Txa- eta zuzenen eta azkarren erantzu- C bitamina eta krokodiloak hartu galderak behar bezala ira- do atera baita Azpeitiko Sanagus- loak finalistei eta txaloak Co- teko. Ikusleek pantaila erraldoi Partida bakoitzaren ondoren, kurtzeko. Askotan lehen erantzu- tin kulturgunean (Gipuzkoa). desyntaxekoei, Amonarrizek na- batean ikusi dituzte galderak, ba- sailkapena. Eta mikrofonoa sail- na zapaldu dut, bat zapaltzearren, Egunean Behin aplikazioko azken barmendu duen moduan, «hau nan-banan, Amonarrizek azal- kapeneko buruentzat, Amonarri- eta emaitza halakoa izan da; ha- hilabeteetako jokalaririk onenak ez baita normala, lorpen hau gu- duta. Galderak azaldu ahala, ikus- zen eztenak jasotzeko. Bildutako- marretik lau asmatu ditut». bildu dituzte, final batean. Ez dira txitan izan baita Euskal Herrian leen arteko erantzunak, ahapeka. ek ikasi dute mahatsak limoiak Egunean Behinen erakargarri- edozein. Astean 50.000 pertso- euskarazko produktu batekin». Finala ez da ondo hasi. Bost baino C bitamina gehiago duela, tasuna nabarmendu du, arrakas- nak baino gehiagok jokatu dute Asteko 50.000 parte hartzaileez puntu lortu dituzte batez beste, euskal izena daukan historiaurre- tak zerbait esan nahi duela: «Eus- partidaren bat sakelakoetarako ari da. eta ia minutu bat behar izan dute ko krokodilo mota bat dagoela kararekin ondo pasatzeko auke- euskarazko aplikazioan. Berez jo- Finalistek lau partida jokatu di- erantzuteko. «Nik uste nuen gaur (Musturzabalsuchus)... rak ere badauzkagu».