2019 - 12 - 15 XVII. urtea. 5.121. zenbakia GAUR 1,80 € kioskoan +12 € Herrialde bat, interes gehiegi: gerra nagusi 2 Siriak zortzi urteko gerra luzea bizi du. Urrian, Turkiak Rojava inbaditu zuenean, fase berri batean sartu zen. Munduko potentzia militar handienek dituzte interesak bertan, eta mundu gerra baten itxura hartu du horregatik. BERRIA Txepe Lara Beñat «36ko gerrako irabazleek segitzen GORKA RUBIO / FOKU / RUBIO GORKA Gaztelumendik dute botere militar jantzi du txapela eta judizialean» Elkarrizketa b 42 31 Bigarren aldiz irabazi du Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa, eta aitak jantzi GAUR Gehigarri dio txapela. Agin Labururekin berezia N lehiatu da buruz buruzkoan. IGANDEKO BERRIA d 2019ko abenduaren 15a 2 Harian Siria Gatazka bidegurutzean XXI. MENDEKO Siriako Gobernua FSA Siriako Armada Askea Al-Nusra eta beste matxinoak Turkia eta haren taldeak GERRA NAGUSIA EI Estatu Islamikoa Kurduen miliziak eta aliatuak Siriako Gobernua eta kurduen miliziak Joan den urrian Turkiak Rojavako inbasioa hasi zuenetik, AEBek babesten dituzten milizia arabiarrak Siriako gerra bertze fase batean sartu da. Zortzi urte baino gehiago bete ditu gerrak. Gatazkaren berezitasunen artean daude hagitz fase ezberdinak eduki dituela bilakaeran, 2011ko urria eta munduko potentzia militar nagusiek esku hartu dutela. TURKIA Qamixli Kobane Al-Hasaka Afrin Alepo Raqqa Idlib IRAK Hama Deir ez-Zor Mikel Rodriguez na, ekonomiaren eta oinarrizko borka ari ziren, 2010eko aben- Homs Palmira Baghuz zerbitzuen hondoratzea... Ia kon- duan Tunisian piztu zen matxi- ortzi urte baino tatzen ezinezkoa da Siriako herri- nadak sortu zuen erreakzio kate- LIBANO gehiago bete tarrek pairatu dituzten sufrika- aren ondoren. Testuinguru ho- Al-Tanf Matxinoen dira Sirian ge- rioen zerrenda. Ondorioak zen- rretan deitu zuen protestara Damasko kontrolpeko lehen rra hasi zene- batzea hagitz lan zaila izan da Siriako Iraultza izeneko ekinbide ISRAEL eremuak tik. Martxoa- urteotan, Siriako eremu anitz ba- batek, Facebook bidez. Damas- Daraa Z JORDANIA ren 15a hartu kartuta egon baitira, eta alde guz- kon antolatu zuen deialdia. ohi da urteurrentzat, 2011ko egun tiek kontrol zorrotza ezarri nahi Ehunka lagun elkartu ziren, es- 2012ko uda horretan egin baitzuten Baxar al- izan baitiote informazioari. katzeko bertze herrialde arabia- Assad presidentearen aurkako le- Gerrak desegituratuta utzi du rretan eskatu zituzten antzeko TURKIA Qamixli henbiziko manifestazioa. Turkiak herrialdea. UNHCR Iheslarien- erreforma politikoak, eta ken ze- Kobane Al-Hasaka joan den urrian Siriako Kurdista- tzako Nazio Batuen Goi Mandata- zatela 1963tik indarrean zegoen Afrin nen (Rojavan) hasi zuen inbasioa- riaren arabera, iheslarien krisia- larrialdi egoera. Handik hiru egu- Raqqa ren ondoren, lorpen diplomatiko ren unerik okerrenean Siriako 24 nera, Poliziak lau manifestari hil Alepo Idlib handi bat beharko litzateke ge- milioi biztanleen erdiak zeuden zituen tiroz Daraa hirian. Orain- IRAK rrak bederatzigarren urteurrena etxetik alde eginda. Horietako 6,6 dik bukatu ez den biolentzia soka Hama Deir ez-Zor ez betetzeko. Siriakoa XXI. men- milioi Siriako bertze eremu ba- luzearen hasiera izan zen. Homs Palmira deko gerra nagusia dela erran li- tzuetan babestu dira, eta bertze Siria berehalakoan murgildu Baghuz teke, nahiz eta ez den hil gehien 5,6 milioi inguruk atzerrira egin zen krisi eta ezegonkortasuna po- LIBANO eragin dituena, ezta gehien iraun dute ihesi. Atzerrian zeuden ba- litikoan. Lehenbiziko hilabetee- Al-Tanf duena ere. Baina bertze dimentsio tzuk itzuli dira; alde batetik, ere- tan, bertze herrialde arabiarren Damasko Kurdistan bat du. Arrazoiak argiak dira: mu batzuetan segurtasun egoera matxinaden testuinguruari lotuta autonomoaren hobetu delako, eta, bertzetik, ba- egon zen, eta, gehienbat, Libiako ISRAEL Ekialde Hurbilean dago, mundu- Daraa sorrera ko petrolio erreserben %48 eta gas beslekutzat zituzten herrialdeak gerra bihurtu zen ispilu. Afrika JORDANIA naturalaren erreserben %38 di- itzulera sustatzen hasi direlako, iparraldeko herrialde horretan tuen eremuan, eta gatazka guz- baina ez dirudi mugimendu han- NATOk esku hartu zuen Muam- 2013ko uda tiek plano geopolitikoa astintzen dirik gertatu denik. mar Gaddafiren aurka eta haren duten tokian. Zer erranik ez mun- Izan ere, gerran jarraitzen du kontra matxinatu ziren talde ar- TURKIA Qamixli duko potentzia nagusiak sartzen herrialdeak, eta etorkizuna ez da matuen alde. Talde horiek 2011ko Kobane Al-Hasaka badira; izan ere, Bigarren Mundu ziurra. Jeremy Bowen Erresuma abuztuan Tripoli hiriburua kon- Afrin Gerraz geroztik lehenbiziko aldiz Batuko BBC kateko berriemaile- kistatu zuten, eta, urrian, Gaddafi Raqqa (1945), AEBek eta Errusiak zuze- ak 2016an Damaskora egin zuen harrapatu eta hil egin zuten. Gad- Alepo Idlib nean parte hartu dute gerra bere- bidaia batean idatzi zuen arma- dafi bezala, Al-Assad estu hartu IRAK an. dako jeneral batek erran ziola ge- zuten Mendebaldeak eta haren Hama Deir ez-Zor Mundu gerra txiki horren on- rrak «hamar urte gehiago» iraun aliatuek, baina, espekulatu arren, dorioek apokalipsia eragin dute zezakeela. «Defentsa Ministerio- ez zuten esku hartze militarrik Homs Palmira Baghuz Sirian. Masa hilketak, hiriguneen an, Siriako jeneral batek erran zi- egin, Siria Libiaren arrunt ezber- LIBANO bonbardaketak, desplazamendu dan ongi baino hobeki zekitela Li- dina baitzen: lau aldiz biztanle banon gerrak hamasei urte iraun gehiago zituen, etnikoki eta erli- Al-Tanf EIren menpeko uholdeak, populazioaren ordez- Damasko kapen etnikoa, exekuzioak —ani- zuela». jiosoki plurala zen, Ekialde Hur- lehen lurraldeak tzetan ikuskizun mediatiko bilean aliantza sistema baten par- ISRAEL Daraa bihurtuak—, desagerrarazteak eta MATXINADA te zen —Iranekin, Libanoko Hez- JORDANIA hobi komunak, esklabotza, sexu Urruti gelditu da 2011ko martxo- bollah alderdi xiitarekin eta indarkeria, eraso kimikoak, mu- ko testuinguru hura. Herrialde hainbat mugimendu palestina- turreko islamismoaren hedape- arabiarrak eltze bat bezala bor- rrekin batera—, eta Errusiaren IGANDEKO BERRIA 2019ko abenduaren 15a d Harian 3 Siria Gatazka bidegurutzean 2015eko urtarrila base militar bat zuen —Tartus portuan—, potentzia ho- TURKIA Qamixli rrek herrialde sobietar ohi batetik Kobane kanpo zuen bakarra. Al-Hasaka Afrin Hain zuzen, Errusiak, ahalegin Alepo Raqqa diplomatikoan, Siriako Gobernua Idlib aktiboago defendatu zuen Libia- IRAK koa baino, eta esku hartze eta zi- Hama Deir ez-Zor gor proposamen guztiak blokeatu zituen NBEren Segurtasun Kon- Homs Palmira Baghuz tseiluan —Txinarekin batera—. Ba- LIBANO rrenean, berriz, 2011ko udabe- Al-Tanf EIren zabalkunde rrian, Al-Assadek zenbait neurri Damasko handieneko hartu eta erreformak agindu zi- garaia tuen protesta mugimendua bare- ISRAEL Daraa tzeko, matxinada kutsua hartu JORDANIA baitzuen, baina ez zuen egoera onbideratu. Gainera, gobernuak Armadaren tanke suntsitu bat Azaz hirian, 2012an. CHRISTIAAN TRIEBERT 2015eko iraila hiri batzuk militarizatu zituen egoera kontrolpean hartzeko TURKIA Qamixli —Daraa, Homs, Hama...—, eta bo- Kobane Al-Hasaka terearen aurkako ekintzek mani- Afrin festazio soil izateari utzi zioten. Alepo Raqqa 2011ko ekainean, talde armatuak Idlib erasoak eta inbasioak egiten hasi IRAK Hama Deir ez-Zor ziren ipar-mendebaldeko Idlib probintzian. FSA Siriako Armada Homs Palmira Baghuz Askea siglekin jarduten zuten bri- gada multzo ezezagun bat ziren. LIBANO Paraleloan, SNC Siriako Kontseilu Al-Tanf Gobernuaren Nazionala sortu zen atzerrian, Li- Damasko krisialdi larriena biako kontseiluaren antzera opo- ISRAEL sizioa bateratu eta indarrean ze- Daraa goen erregimenaren alternatiba JORDANIA izanen zen aginte bat osatzeko. 2019ko martxoa Gaur egundik begiratuta, urru- tian gelditu diren sigla ahantziak. Al-Assaden aurkako manifestazio bat Homsen, 2011ko apirilean. BO YASER TURKIA Qamixli GERRA IREKIA anitzek ez baitzuten arazorik hartze bat prestatzen hasi ziren. Kobane Al-Hasaka 2012rako, Sirian ez zegoen ez he- muga zeharkatzeko. Gainera, Errusiak makineria diplomatikoa Afrin rri matxinadarik, ez manifestazio Turkiako armadak bonbardake- martxan paratu zuen orduan, eta Alepo Raqqa mugimendurik; gerra irekia zen tak egin zituen, eta Patriot misilak akordio bat egin zuen Washing- Idlib nagusi. FSA siglak errealitate lau- ezartzeko eskatu zion NATOri. Is- tonekin: Siriak armategi kimikoa IRAK Hama Deir ez-Zor so bat bihurtu ziren, eta talde ar- raelek ere 2012an egin zituen Si- deuseztatuko zuen, AEBek eraso- matuen sail bat agertu zen; gehie- riaren aurkako lehenbiziko bon- aldia bertan behera uztearen tru- Homs Palmira Baghuz nek muturreko islamismo sunita bardaketak, eta, ordutik, urtero ke. OPCW Arma Kimikoak Debe- zuten ideologiatzat. Muturreko egin ditu hainbat. Baina Siriako katzeko Erakundea arduratu zen LIBANO biolentzia ekintzak eta sarraskiak Gobernua ez zegoen bakarrik, armategiaren deuseztatzea gain- Al-Tanf EIren kalifa ugaritu egin ziren; hilak dozena- eta, haren larritasuna ikusita, Ira- begiratzeaz eta Dumako erasoa Damasko herriaren ka milaka hasi ziren kontatzen, nek eta Hezbollahk gerran sar- ikertzeaz. Bakearen Nobel saria ISRAEL desagerpena eta errefuxiatuak, berriz, ehunka tzea erabaki zuten 2013an. jaso zuen horregatik. Frogatutzat Daraa milaka. 2012an hasi ziren mende- Gerrak izan dituen gertakari jo zuen Damaskok armategia de- JORDANIA baldeko hirietako bataila eta setio handietako bat hasierako fase ho- segin zuela, baina ezin izan zuen Gaur egun handiak: Alepon, Damaskoren rretan gertatu zen: 2012ko uztai- frogatu nork egin zuen Dumako kanpoaldean,