XI. Akademik Bilişim Konferansı, 11-13 Şubat 2009, Harran Üniversitesi, ŞANLIURFA

CMS, LMS, LCMS Kavramları

Özlem Ozan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ESKİŞEHİR

Özet: eÖğrenme ve uzaktan eğitim uygulamalarının yaygınlaşmasıyla birlikte eğitim içeriği ve uygulamalarının elektronik ortamdaki yönetimi giderek önem kazanmıştır. Buna paralel olarak içerik ve uygulamaların nasıl yönetileceği tartışılmaya başlanmıştır. Eğitim öğretim süreçlerinin, içeriklerinin veya etkinliklerinin bir arada ya da ayrı ayrı yönetilebileceği pek çok farklı uygulama mevcuttur ancak bu bağlamda konuyla ilgili kavram kargaşası da süregelmektedir. Bu çalışmada, içerik yönetim sistemi (content management system-cms), öğrenme yönetim sistemi (learning management system-lms), ve öğrenme içerik yönetim sistemlerinin (learning content management system-lcms) kavramları irdelenecek ve bu bağlamda ulusal alan yazına katkı sağlanmaya çalışılacaktır.

Giriş 1. İçerik Yönetim Sistemi

Günümüz dünyasında, bilgi ve iletişim İçerik yönetim sistemleri (Content Management teknolojilerinin hızlı gelişimi ve özellikle Web Systems) günümüzde popüler olan ve çoğu 2.0 sürecinde içerik anlayışının ve öneminin zaman web sistemleri için kullanılan bir kavram artmasıyla, “İçerik Yönetimi” kavramı hemen olarak karşımıza çıkmaktadır. “İçerik” kavramı, hemen bütün alanlarda ihtiyaç duyulan ve Türk Dil Kurumunun Türkçe sözlüğünde bir tartışılan bir kavram haline gelmiştir. şeyin içinde bulunanların bütünü, muhtevası

olarak tanımlanmaktadır[1]. Bu bağlamda İnternetin gelişimine paralel olarak uzaktan elektronik ortamdaki içerik, sayısal bilginin her eğitim ve eÖğrenmenin yaygınlaşması, eğitim hangi bir birimidir diyebiliriz; Metin, ses, kaynaklarının sayısal ortama taşınması ve açık görüntü, grafik, belge, kayıt, video vb. gibi hale gelmesiyle birlikte eğitim içeriklerinin ve elektronik ortamda yönetilmesi muhtemel olan sayısal ortamda geçekleşen eğitim süreçlerinin her bilgi içeriktir. yönetimi de araştırılan konular arasında yerini almıştır. Bu bağlamda alanyazına baktığımızda İçerik yönetimi, kurumsal bilginin bütün karşımıza en sık çıkan kavramlar “Content oluşturma, yayınlama, paylaşma ve depolama Management Systems”, “Document süreçlerini içermektedir. Söz konusu süreçleri Management Systems”, “Course Management kolaylaştırmak ve standardize etmek için Systems”, “Courseware Management Systems”, kullanılan kaynak, araç ve mekanizmaları “Learning Management Systems” ve “Learning bütünleşik olarak içeren, veritabanı yapısı Content Management Systems” kavramlarıdır. üzerine oturulmuş sistemlere İçerik Yönetim Söz konusu kavramlar bazen birbirlerinin yerine Sistemi denmektedir [2]. İçerik yönetim sistemi kullanılmıştır. Bazen araştırmacılar tarafından uygulamaları, mevcut kurumsal bilginin eşdeğer uygulamalara için farklı tanımlar organize edilmesi, düzenlenmesi, denetlenmesi, getirilmiş, bazen de farklı uygulamalara aynı depolanması, arşivlenmesi, paylaşılması ve tanımlama yapılmıştır. Bu nedenle alanyazında sunumunu sağlar. Söz konusu sitemler ister konuyla ilgili bir kavram kargaşası söz teknik ve isterse teknik olmayan bireylerin konusudur. önceden tanımlanmış kurallar, süreçler, iş akışı

Kavram Ulusal alan yazındaki ve standartlar çerçevesinde çeşitli şekillerdeki karşılığı içeriği (ses, görüntü, video, belge vb. ) Content İçerik oluşturulması, düzenlenmesi ve çeşitli Document Belge formatlarda yayınlanabilmesini mümkün

Course Ders kılmaktadır. Yönetilen içeriğin türüne göre Management Yönetim Courseware Systems Ders Araçları Sistemi içerik yönetim sistemleri çeşitlenmektedir: Learning Öğrenme Learning Öğrenme  Web içeriği yönetim çözümleri Content İçerik  Belge yönetim çözümleri (Word, Excel, pdf, … )  Çokluortam yönetim çözümleri - Piyasada binin üzerinde içerik yönetim sistemi Digital Asset Management (Video, ses, mevcuttur. Açık kaynak kodlu bazı içerik görüntü, fotoğraf, …) yönetim sistemleri aşağıda listelenmiştir:

İçerik yönetim sisteminin amaçlarını temel AIOCP FuzzyLime NPDS Evolution Anantasoft Geeklog Pheap olarak aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: Gazelle CMS glFusion PHP-Fusion AssoCIateD Glorilla PHP-Nuke  Sistemin esnekliğini arttırmak, Atarone GuppY phpwcms  Bilginin, genel kalitesini yüksek Bigace Icy Phoenix phpWebSite bitweaver iGaming Pixie tutmak; doğru, güncel ve kapsamlı bloofoxCMS CMS PLUME CMS bilgi sağlamak, ClanTiger ImpressCMS Plus News  Verimlilik ve yönetim açısından katkı CMS Made Jaws RunCMS Seagull sağlamak, Simple Joomla Shinobu CMS-Bandits Kajona SilverStripe  Sisteme çabuk güncellenebilme CMScout Lanius CMS SyndeoCMS yeteneği kazandırmak CompactCMS Lemon CMS TangoCMS  İş bilgisinin korunmasını sağlamak (İşi Concrete Limeware TGS CMS Constructr CMS CMS TikiWiki bilen insanların anlık yokluğunun, DBHcms LoveCMS CMS/Groupware organizasyon içindeki kullanılabilecek Diferior Mambo toendaCMS olan bilginin azalmasına sebep olduğu Drupal MDPro TRIBiQ CMS bilinmektedir. Bu bağlamda içerik EasyHP MemHT Troubadour Elxis Portal Typo yönetim sistemi, bu bilginin Enano CMS MiaCMS TYPOlight dokümante edilerek herkesin Etomite MODx Website Baker kullanımına açılmasında ve bilginin Exponent Monkey Xaraya korunmasında önemli bir rol oynar.) eZ Publish CMS YACS Falt4 Extreme NexPro Zikula Frog OneCMS Zimplit Bir içerik yönetim sisteminin beş temel özelliği Fundanemt vardır [3]: İçerik geliştirmedeki rollerine veya içeriğin türüne göre kullanıcılar tanımlayabilmek. Bir içeriğin gelişim sürecini bu bağlamda versiyonlarını takip edebilmek. Yükseköğretimde Kullanılan Bazı İçerik Kurumsal içeriği bir havuzda toplamak. Yönetim Sistemleri: İşbirlikli çalışma süreçlerin iş akışı için görevler tanımlayabilmek bu doğrultuda uyarı mesajları Çözüm Kurum Vignette Ball State Üniversitesi gönderebilmek (örneğin editör içeriği Ingeniux California State Üniversitesi düzenledikten sonra yayımcı onaylar vb... ). OmniUpdate Dartmouth College Özelleştirilebilir bir yapı sağlamak. Bu DotCMS Gettysburg College bağlamda bünyesinde birlikte çalışan farklı Hannon Hill Cascade Gonzaga Üniversitesi Server gruplar, değişik rol ve sorumluluklar Rhythmyx New York Üniversitesi barındırmaktadır: Estrada CMS Alabama Üniversitesi RedDot Arkansas Üniversitesi  Yazar: İçeriğin oluşturulması ve bazen Interwoven Teamsite Michigan Üniversitesi Ingeniux Pacific Üniversitesi de düzeltilmesinde yer alır. CommonSpot South Dakota Üniversitesi  Editör: İçeriğin ince ayarının yapılması Stellent Texas Üniversitesi ve yayım şeklinin belirlenmesiyle uğraşır.  Yayımcı: İçeriğin yayımlanmasını onaylar ve bunun sorumluluğunu üzerine alır.  Yönetici: Kullanıcıların rollerini belirler ve içerikle ilgili teknik sorumluğu üstlenir.  Okuyucu / Misafir: Genelde içeriğin sadece yayımlanmış ya da Şekil 1: Joomla İçerik Yönetim Sistemi yayımlanmak üzere olan halini görme

hakkına sahip, içerikten faydalanan son

kullanıcıdır.

2. Öğrenme İçerik Yönetim Sistemi seçerken aşağıdaki özellikleri desteklemesi kullanım açısından faydalı olabilir: Temel amacı, doğru zamanda doğru öğrenen  İş akışı yönetimi (ders oluşturma felsefesi ile sunulan içerik ve öğrenme sürecinde kullanılmaktadır) nesnelerini yönetmektir [4]. Öğrenme içerik  Proje yönetimi yönetim sistemi içerik oluşturulması, dağıtımı,  İşbirlikli olarak ders geliştirebilme / yönetimi ve öğrenme materyallerinin tekrar oluşturabilme (öğrenme nesnesi tabanlı kullanılabilmesi için tasarlanmış bir çatıyı modüler bir yapı geliştirilirken önemli bünyesinde barındırmaktadır [5]. Bilgiyi olmaktadır.) öğreneme içeriğine dönüştürür, öğrenene ve  İçeriği IMS ve SCORM uyumlu olarak öğrenme amaçlarına göre içeriği farklı import/export edebilme özelliği şekillerde sunabilme kabiliyetine sahiptir.  Kullanılması planlanan bütün media Sistem içeriğin düzenlendiği, bir araya getirilip formatlarını destekleme anlamlı bütünlerin oluşturularak yayınlandığı  İzleme süreçlerini yenileme ve merkezi bir havuz ve veritabanından değiştirme imkanı oluşmaktadır. Öğreneni ve öğrenci kayıtlarını  Standartlara uygun Üstveri bilgisi izleyen öğrenme yönetim sistemine içerik tutma sağlayabilir.  Arayüzün ihtiyaçlara cevap vermesi

Sistemin test olanağı tanıması /ortamı Öğrenme yönetim sistemindeki içerikler /  sağlaması dersler yaygın olarak web tabanlı araçlar ile tasarımlanmaktadır ve bir web tarayıcısı  Öğrenme içeriklerinin öğrenen aracılığı ile görüntülenmektedir. Bir öğrenme ihtiyaçlarına göre adaptasyonuna / içerik yönetimin sisteminin içerisinde: uyumlaştırılmasına imkan tanıması  Bileşenler: html sayfalar, XML veri, Çokluortam, sınav Bazı öğrenme içerik yönetim sistemleri  Öğrenme nesneleri  Dersler Çözüm Adresi ATutor http://atutor.ca/  Görünümü özelleştirmeye yarayan Docebo http://www.docebo.org/doceboCms/ şablonlar Generation21 http://www.gen21.com/  Gezinti (navigation) ve arayüz Enterprise GeMS SWIFT http://www.gemini.com/prodserv.ph  Üstveri (Metadata) p bulunmaktadır. GeoLCMS http://www.geolearning.com/main/p roducts/lcms.cfm Öğrenme içerik yönetimi sisteminin iPerformance http://www.courseware- factory.com/lp-solutions.htm kullanılacağı özel durumları şu şekilde Knovada http://www.knovada.com sıralayabiliriz: Knowledge  Çok fazla içerik ve bu içeriklerin Systems LCMS yeniden kullanımı söz konusu ise LON-CAPA http://www.lon-capa.org/ OutStart LCMS http://www.outstart.com/outstart_lc  Tekrar kullanılması ve yönetilmesi ms_overview.htm planlanan ders animasyon, ses, scribestudio http://www.scribestudio.com/index. görüntü, video sayısı ve dersleri do oluşturacak yazarların (authors) sayısı SmartBuilder http://www.suddenlysmart.com/inde x.htm fazla ise, TotalLCMS http://www.sumtotalsystems.com/le  Aynı içeriğin öğrenen ihtiyaçlarına arning/apps/lcms.html göre farklı formatlarda sunumu ve XYLEME http://www.xyleme.com/ any-3 LCMS http://www.any- özelleştirilmesi gerekli ise 3.com/lcms_index.cfm  Oluşturulan içeriklerin farklı grup ve

kurumlar ile paylaşımı söz konusu ise (standartlara uygunluk).

Piyasada farklı özellikler barındıran gerek açık kaynak kodlu gerekse ticari pek çok öğrenme içerik yönetim sistemi mevcuttur. Bunların seçimi kurum politikalarına bağlı olmakla birlikte bir öğrenme içerik yönetimi sistemi öğrenme içerik yönetim sistemi ile geliştirilmiş olabilir. Günümüzde ÖYS ve ÖİYS arasındaki sınırlar giderek kaybolmaktadır. Tedarikçiden tedarikçiye farklılıklar göstererek söz konusu sistemler birbirlerinin özelliklerini barındırabilmektedir. Kavram kargaşasına yol açan temel nedenlerden biri budur.

ÖYS ile yönetilen süreçler:  Öğrenenlerin tüm program / veya dersi Şekil 2: ATutor Öğrenme İçerik Yönetim Sistemi alıp almadığı  Program (curriculum) yönetimi

 Farklı programlardaki derslerin 3. Öğrenme Yönetim Sistemi yönetimi

Öğrenme yönetim sistemi adından da  Öğrenen özelliklerine göre sistemi anlaşılacağı üzere bir yönetim aracıdır ve eğitim özelleştirebilme içeriklerinin yönetimine, öğrenenler ve  Öğrenen ihtiyaç ve tercihlerini takip öğretenlerin izlenmesine, öğrenme öğretme etme süreçlerinin bireyselleştirilebilmesine olanak  Derslerin /programın tamamlanıp sağlayan bütünleşik bir sistemdir [6]. Öğrenme tamamlanmadığı ve sınav sonuçlarını yönetim sistemlerinin amacı, e-Öğrenme takip etme faaliyetlerini kolaylaştırmak ve daha sistematik, planlı bir şekilde gerçekleştirmektir. Öğrenme Öğrenme yönetim sistemi öğrenenleri, dersleri, materyali sunma, sunulan öğrenme materyalini program ve sınavları takip etmek için paylaşma ve tartışma, dersleri yönetme, ödev tasarımlanmış ilişkisel bir veri tabanı alma, sınavlara girme, bu ödev ve sınavlara içermektedir. Öğrenme yönetim sistemleri web ilişkin geribildirim sağlama, öğrenme tabanlıdır ve yöneticilerin öğrenenleri sisteme materyallerini düzenleme, öğrenci, öğretmen ve dahil olduğu tarihten program bitirdiği tarihe sistem kayıtlarını tutma, raporlar alma gibi kadar olan bütün kayıtlarını webden işlevleri sağlamaktadırlar [7]. görebilmelerine olanak sağlar. Öğrenme yönetim sisteminin temel özellikleri Network Dictionary, öğrenme yönetim sistemini  Kullanıcılar, dersler, eğitmenler ve öğrenme içeriklerinin yönetimini, dağıtımını ve rollerin yönetimi öğrenme kaynaklarının öğrencilere  Ders takvimi ulaştırılmasını sağlayan bir yazılım paketi  Öğrenene mesaj ve uyarı gönderme olarak tanımlamaktadır [8].  Test ve değerlendirme  Sınav sonuçları ve transkript Vikipedi’de ise öğrenme yönetim sistemi görüntüleme uzaktan veya harmanlanmış eğitimde  Ders dağıtımı öğrencilerin ders seçimi, ders kaydı, içeriklerin  Kayıt (ön şart tanımlama da sunumu, ölçme ve değerlendirme işlemleri ve yapılabilmektedir ) kullanıcı bilgilerinin izlenmesine olanak  Yönetici kaydı ve onayı sağlayan yönetim yazılımları olarak ifade edilmektedir [9]. Öğrenme Yönetim Sistemlerinden en bilinir Öğrenme yönetim sistemlerinde öğrencilerin olanları Sakai, eFront, Saba, Claroline, içerik ve öğretmen ile etkileşimlerini yöneten, ANGEL_Learning, Blackboard, Desire2Learn, raporlayan, izleyen yazılım bileşenleri bulunur. ILIAS, , OLAT, Bodington, Openelms eCollege, Başka bir deyişle ÖYS’lerin öğrencilerin derse Webct (Blackboard tarafından satın alındı), it's kayıt olmasını, kursların düzenlenmesini, learning, Dokeos, eLeaP’dir diyebiliriz. içeriklerin dağıtılmasını, öğrenme işlevinin izlenmesini, değerlendirilmesini ve iletişimi sağlayan temel işlevleri bulunur [10].

Öğrenme yönetim sistemi programların, derslerin veya eğitimlerin takibine olanak sağlayan bir platformdur. Sunulan içerikler sistemleri, SCORM gibi standartlara sahip yeniden kullanılabilir, öğrenme nesneleri ve içerikleri geliştirme konusunda özelleşmiştir. Öğrenme yönetim sistemleri, ise bir yönetim aracıdır, süreç ve öğrenen takibine odaklanmıştır. Dinamik web teknolojileri ve

Web 2.0 araçlarının yaygınlaşması ile özellikle öğrenme ve içerik yönetimine ait kavramlar yakınsamış, zaman zaman birbirinin yerine Şekil 3: EFront Öğrenme Yönetim Sistemi kullanılmış ve bir kavram kargaşası ortaya çıkmıştır. Günümüzde eÖğrenme bir standardizasyon süreci içerisindedir. Bu sürecin tamamlanması ile birlikte söz konusu 4. Değerlendirme ve Sonuç karmaşanın da ortadan kalkacağı öngörülmektedir. En temel amacıyla içerik yönetim sistemleri, kurumsal bilginin yönetimi için kullanılmaktadır. Öğrenme içerik yönetim

Tablo 1: Eğitim-öğretim süreçleri ve araçları açısından LMS, LCMS, CMS

Sistemde, LMS LCMS CMS Sistemin öncelikli kullanıcıları Yöneticiler, Ders Öğrenme İçeriği İçerik geliştiriciler kimdir? Yürütücüleri geliştiricileri, öğretim tasarımcıları Neyin yönetimi yapılır? Öğrenen Öğrenme içeriği Kurumsal içerik (bilgi, belge, vs. ) Sınıf yönetimi araçları var Çoğunlukla Hayır Hayır mıdır? Performans değerlendirme Evet (birincil amaçtır) Evet, (birincil amaç Hayır araçları var mıdır? değildir) Öğrenen İşbirliği araçları var Evet Evet Hayır mıdır? Öğrenen / kullanıcı profil Evet Hayır Evet bilgileri tutuluyor mu? Öğrenen bilgilerinin İK sistemi Evet Hayır Evet ile paylaşılması mümkün mü? Etkinlik programı araçları var Evet Hayır Evet mıdır? Eğitim içeriği geliştirme Hayır Evet Evet, (eğitime özelleşmemiş yeteneğine sahip midir? olduğundan basit düzeyde) Yeniden kullanılabilir öğrenme Hayır Evet Hayır nesneleri geliştirilebilir mi? Test / Sınav hazırlama ve Evet Evet Hayır yönetim araçları var mıdır? İçerik geliştirme süreci Hayır Evet Evet yönetimine ait iş akış araçları var mıdır?

Kaynaklar [1] http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BE D947CDE&Kelime=i%c3%a7erik

[2] http://cms.ucdavis.edu/aboutcms.shtml

[3] http://en.wikipedia.org/wiki/Content_management_system

[4] http://www.knowledgebank.irri.org/elearningfordev/module_05/05.htm#anchor1

[5] eLearning Resources, http://www.grayharriman.com/LMS.htm#1

[6] Ozan, Ö. (2008). Öğrenme Yönetim Sistemlerinin (Learnıng Management Systems- Lms) Değerlendirilmesi. XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

[7] Paulsen Flate Morten, Online Education Systems: Discussion and Definition of Terms, July 2002 (URL:http://www.nettskolen.com/forskning/Definition%20of%20Terms.pdf)

[8] Network Dictionary (2007). Learning Management System. p282-282, 1/9p; (AN 31667497), 25.10.2008

[9] http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96%C4%9Fretim_y%C3%B6netim_sistemleri , 01.11.2008

[10] Duran, N., Önal, A. ve C. Kurtuluş (2006). E-Öğrenme Ve Kurumsal Eğitimde Yeni Yaklaşım Öğrenim Yönetim Sistemleri. Akademik Bilişim. http://ab.org.tr/ab06/bildiri/165.pdf