Rhifyn 469 Papur Bro Ystwyth ac Wyre Ebrill 2021 60c Enillydd Cadair Yn ôl yn yr ysgol yr Eisteddfod

Blwyddyn 6, Dosbarth Tryweryn, Ysgol Myfenydd, , yn falch o fod nôl o’r diwedd.

Rhai o ddisgyblion dosbarth 2 Ysgol Syr John Rhys, , Eryl Rees a enillodd gadair arbennig Eisteddfod Y Ddolen. yn hapus i fod nôl yn yr ysgol.

Blwyddyn 1 a 2 Ysgol yn eu dillad Cymreig ar Ddydd Gŵyl Dewi. 2 RHIF 469 EBRILL 2021 SEFYDLWYD MEDI 1978 Neges y Pasg Golygyddol [email protected] Un peth rydw i wir wedi’i golli yn ystod y cyfnod Wrth i ni edrych ymlaen at y Pasg a chael hoe Llywydd clo yw canu emynau gyda’n gilydd yn yr Eglwys. haeddiannol o Zoom a Teams, mae arwyddion Mair Hughes, Greenmeadow, Y Pasg diwethaf, nid oeddem yn gallu bod yn gobeithiol ar y gorwel o’r diwedd. Mae’r plant wedi Trefenter (01974 272612) yr Eglwys o gwbl. O leiaf eleni, rydym yn gallu dechrau mynd yn ôl i’r ysgol – a rhai yn ôl yn barod – Cadeirydd bod yn ein Heglwys, ond mae’n anhebygol a’r rhan fwyaf o’r bobl hŷn a’r rhai bregus wedi cael eu Gethin Rhys, Gelli Aur, Cwrt y iawn y byddwn yn cael canu. Ac rydw i wir yn brechu’n barod diolch i’r timau prysur sy’n gweithio Cadno, (01974 241062) gweld eisiau y canu. Yn enwedig gyda’r Pasg ar y mor galed yn y canolfannau brechu. Ni fydd pethau’n gorwel. Mae gan ddau brif ddigwyddiad y Pasg, ‘normal’ am amser hir eto, mae’n siŵr, ond o leiaf mae Is-Gadeirydd gobaith nawr y bydd pethau’n dechrau gwella a chyfle Andrew Hawke, Collen, sef marwolaeth Iesu ar y Groes a’i atgyfodiad o’r i’r busnesau lleol sydd wedi gorfod cau agor eu drysau Cwrt y Cadno, Llanilar bedd, emynau mor dda i adrodd y straeon. unwaith eto. (01974 241745) Mae un o fy hoff emynau am y Groes gan Isaac Watts (Cyfieithiad William Williams, Pantyclelyn). Rhywbeth arall sydd wedi dod yn ei ôl yw Panel Golygyddol Mae’r pennill cyntaf yn dweud hyn: Eisteddfod Y DDOLEN, sydd heb ei chynnal ers amser Elin ap Hywel maith. Mae llawer o bobl wedi cystadlu, gan gynnwys Angharad Evans Wrth edrych Iesu, ar dy Groes, llawer o bobl ifanc. Gwelir ffrwyth eu llafur yng Enfys Evans nghanol y papur y mis hwn ac am rai misoedd i ddod. A meddwl dyfnder d’angau loes, Andrew Hawke Diolch i bawb a gystadlodd ac i’r beirniaid prysur. Pasg Pryd hyn dibrisio’r wyf y byd, Mair Hughes Hapus i bawb! A’r holl ogoniant sy ynddo i gyd. Elen Lewis Edgar Morgan Eilian Rosser-Lloyd Yna un o fy hoff emynau am yr atgyfodiad Hywel Llŷr Jenkins yw ‘Crist a orchfygodd’ (cyfiethiad O. M. Lloyd). Gethin Rhys Dywed y Corws hyn:

Teipyddion Crist a orchfygodd fore’r trydydd dydd, Siân Evans, Ger-y-llan, Llanddeiniol Cododd ein Gwaredwr, Prynwch Y Ddolen yn y siopau lleol hyn: SY23 5DT Daeth o’r rhwymau’n rhydd. LLEOLIAD GWERTHWR Sandra Jenkins, Pant yr ŵyn, Siop Lyfrau Aeron Trefenter SY23 4HU Geiriau gwych gydag alawon gwych. Os na Inc (01974 272261) allwn ni ganu’r emynau hyn gyda’n gilydd adeg y Aberystwyth Siop y Pethe Pasg – efallai y gwnaf ganu unawd!! (Mae hyn yn Aberystwyth Y Llyfyrgell Gen. Ysgrifennydd gyfreithlon!) Fy Eglwysi – fe’ch rhybuddiwyd!!! Blaenplwyf Siop y Parc Hawys Hughes, Dolgwybedin, Parch Julian Smith Cross Inn Swyddfa’r Post Llanafan, Aberystwyth. Cilcennin Garej y Groesffordd SY23 4AX (01974 261221) Siop Llanfihangel y Ffarmers Trysorydd/Tanysgrifio Creuddyn Rhian Thomas, Dyfyniad Llangwyryfon Siop 20 Crugyn Dimai, y mis Llanilar Siop Rhydyfelin, SY23 4PR Spar (01970 611691) Llanrhystud Swyddfa Post Spar Ceir dyfyniad y mis Swyddog Hysbysebion Penrhyn-coch Garej Tŷ Mawr Wil Davies, Porth Penrhyn, Capel gan Matthew Hughes, Ponterwyd Garej Rheidol Caron Stores Seion SY23 4EE (01970 880495) Capel Seion: Trefnydd Cyfeillion Y Ddolen ‘Gorau byw, Eirwyn Evans, Hafan, Llanddeiniol SY23 5DT (01974 202287) cyd-fyw.’

Cysodwyd gan: Elgan Griffiths Golygyddion y mis: Elen Lewis, Eilian Rosser-Lloyd ac Andrew Hawke Diolch Y RHIFYN NESAF: Dyddiad cau ar gyfer deunydd: 14 Ebrill Cyngor Cymuned Llangwyryfon: £150 Yn y siopau: 24 Ebrill Cyngor Cymuned Llanilar: £100 Cyngor Bro : £150 Cyngor Cymuned Llanfarian £100 Aelod o Fforwm Papurau Bro Cymdeithas Eisteddfodau Cymru: Ariennir yn rhannol gan £150 tuag at yr Eisteddfod Lywodraeth Cymru Cyfeillion Y Ddolen: £1,000

Nid yw’r Bwrdd Golygyddol o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw farn a fynegir yn y papur hwn. Cyhoeddir Y DDOLEN yn fisol gan Gymdeithas Y DDOLEN gyda chymorth ariannol Llywodraeth Cymru. Argraffwyd gan Y Lolfa, Tal-y-bont, Ceredigion. Cyfeirir pob gohebiaeth at yr Ysgrifennydd. Ni ellir gwarantu cynnwys unrhyw ddeunydd a anfonir i’w gyhoeddi yn Y Noddir Y DDOLEN gan DDOLEN na derbyn cyfrifoldeb am ei ddychwelyd. Gyngor Sir Ceredigion RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 3

Llanilar

Gohebydd: Beti Griffiths, Lleifior, arloesi llawer gyda’r gwartheg Trefnwyd i’r angladd fod yn breifat Cwm Aur; Iola Alban byrgorn ac wedi profi llwyddiant yn unol â’r cyfyngiadau presennol. ysgubol i fyny yn Stirling yn yr Alban Anfon cofion Offeiriad Newydd wrth ennill y bencampwriaeth. Rydyn ni’n anfon ein cofion a’n Braf yw cael croesawu’r Parch. Gwelsom hwy yn cael eu cyf-weld dymuniadau gorau at Mrs Llinos Alun Evans a’i briod, Y Parch. ar y rhaglen ‘Ffermio’ yn ddiweddar. Griffiths, Blaengader, sydd wedi Rebecca (Becky) Evans yma i Dymuniadau gorau iddynt yn y bod yn Ysbyty Bronglais am Lanilar. Maent eisoes yn byw yn dyfodol. gyfnod byr ond yn awr wedi y Ficerdy ers diwedd mis Ionawr. cael dychwelyd adref. Rydyn ni’n Mae Alun a chyfrifoldeb ar hyn Ar y Teledu hyderus y byddwn yn clywed ei o bryd am Eglwysi Llanilar a Braf gweld Julie Roberts, Talar bod yn dal i gryfhau wedi dod Gwnnws sy’n perthyn i Ardal Deg ar y teledu yn ddiweddar adref. Weinidogaethol Leol (AWL) Bro ar y rhaglen ‘Am Dro’.Y daith a Rydyn ni hefyd yn dal i gofio am Wyre, ond mae’n disgwyl y bydd ddewisodd oedd ‘Plas yr Hafod’ ac Miss Ann Evans, Glynwern sydd rhagor o eglwysi dan ei adain yn y er nad oedd y tywydd yn ffafriol yn parhau i gael gofal yn Ysbyty dyfodol agos. Mae Becky yn aelod fe gyflwynodd inni ychydig o Bronglais. o dîm gweinidogaethol AWL Bro hanes cyfoethog y Teulu Johnes. Aberystwyth. Ficer newydd Eglwys Ilar Sant, Llongyfarchiadau iddi! Brodor o Ddoc Penfro yw Llanilar, Y Parch. Alun Evans Alun: gŵr ifanc ysgolheigaidd CertHE, BA, MTh, PGCE, PGDip. Carmel Blaenplwyf a brwdfrydig sydd, erbyn hyn, Colli aelod yn hen gyfarwydd â gogledd Dymunwn y gorau i’r ddau fel Mae hi’n drist gorfod cofnodi Llongyfarchiadau Ceredigion gan iddo dderbyn offeiriaid gan obeithio y byddant marwolaeth un o’n haelodau I Tom a Margaret Dolphin, ei radd gyntaf mewn Hanes yn teimlo’n gartrefol yn ein plith hynaf yn ddiweddar. O fewn tair Glennydd ar ddathlu eu Priodas a Mathemateg o Brifysgol yma yn Llanilar. Bydded pob wythnos i fod yn 92 oed bu farw Ddiemwnt (60 mlynedd) ar 29 Aberystwyth. Yn ddiweddarach, bendith ar Weinidogaeth y ddau. Miss Jennie Davies, 8 Gwarfelin yn Ebrill. Priodwyd y ddau yng cafodd ei anrhydeddu â gradd Ysbyty Bronglais wedi cyfnod byr Nghapel Blaenplwyf gan y Parch uwch; M.Th. mewn Hanes Eglwysig Sêr y rhaglen ‘Ffermio’ yno. Rydym yn cydymdeimlo â’i Dafydd Jones ac maent wedi byw o Brifysgol Llanbed. Dilynodd gwrs Llongyfarchiadau i Irwel Evans, chwaer a’i brawd yng nghyfraith yn yr ardal dros y cyfnod cyflawn. Tystysgrif Addysg i Raddedigion Llwynhywel a’i ferch Esyllt ar eu yng Nghwmbyr, , ac Ymlaen at y Platinwm (70)! Pen ym Mhrifysgol Aberystwyth ac llwyddiant diweddar ym myd y â’r teuluoedd yn Ngorswgan, blwydd hapus i Margaret hefyd ar mae ganddo brofiad fel athro gwartheg. Erbyn hyn maent yn Ffosbompren a Bryn Madog. yr un dyddiad. ysgol. Wedi iddo benderfynu mynd mewn am yr Offeiriadaeth derbyniodd ei hyfforddiant ar gyfer Urddau Sanctaidd yng Ngholeg Llanddeiniol San Mihangel, Llandaf. Yno, enillodd Ddiploma i Raddedigion Llongyfarchiadau ddefnyddiodd Manchester United mewn Diwinyddiaeth. Ar hyn Mae Des a Caroline Moore, fel ateb i’r cwestiwn am dimau pêl- o bryd mae’n astudio tuag at Ffospilcorn yn fam-gu a dad- droed Prif Gyngrhair Lloegr oedd Ddoethuriaeth fydd yn seiliedig ar cu unwaith eto. Ganwyd merch ag United yn yr enw. Mae’n amlwg un o lyfrau’r Hen Destament. fach, Emmi Haf, i Sarah a Matt a i bobl geisio osgoi’r atebion mwyaf Gwasanaethodd mewn nifer o brawd bach i Charlie ym Mryste. amlwg! Llongyfarchiadau i Richard eglwysi yn Esgobaeth Tŷ Ddewi cyn Llongyfarchiadau hefyd i Megan a Siân, Geryllan ar ddod i’r brig cael ei benodi yn Offeiriad â gofal Williams, Pentref Isaf, Llanrhystud gyda 38 o bwyntiau. Roedd pob am eglwysi Llanilar a Gwnnws. Bu’n ar ddod yn hen fam-gu. ateb cywir yn cael 2 farc a phob gurad yn Hwlffordd, yna yn gurad ateb ‘Pointless’ yn cael 3 marc! Yn ac yn ficer yn AWL Bro Padarn gan ‘Pointless’ adran y plant daeth dau dîm i’r brig wasanaethu’n bennaf yn eglwysi Pwy sy’n mwynhau’r rhaglen sef tîm 3 Clos Llwyndeiniol a thîm , Llangorwen, , gwis yma ar y BBC jyst cyn amser 4 Clos Llwyndeinol. Diolch yn fawr Eglwysfach a Llancynfelin. Yn ei swper? Penderfynwyd ei bod yn i bawb am gefnogi ac edrychwn amser hamdden mae’n hoff o ganu, hen bryd cynnal gweithgaredd arall ymlaen at lacio’r cyfyngiadau yn darllen a cherdded. i drigolion pentref Llanddeiniol fuan fel ein bod yn gallu dod at Y tusw o Gennin Pedr a Oherwydd y pandemig a’r a lluniwyd cwis yn seiliedig ar ein gilydd yn y pentref i fwynhau ymddangosodd ar stepen y ‘cloi lawr’ a fu ers mis Rhagfyr y ‘Pointless’. Gosodwyd cwestiynau digwyddiad. drws i ddathlu Gŵyl Dewi yn llynedd, nid ydym wedi cael cyfle ar bolion lamp o gwmpas y Llanddeiniol. i weld llawer o Alun a Becky yn pentref a rhaid oedd mynd am Gwnewch y Pethau Bychain gyhoeddus gan fod eglwysi Llanilar dro i chwilio’r cwestiynau ac yna Glaniodd tusw o Gennin Pedr ar roedd y garden yn dweud, yn dod a Gwnnws wedi bod ar gau. Serch meddwl am ateb na fyddai dim un stepen drws pob tŷ yn Llanddeiniol â gwân i’r wyneb. Diolch i’r aelodau hynny, mae Alun wedi sicrhau fod o’r timoedd eraill yn ei ddefnyddio! ar 28 Chwefror. Menter ar y cyd fu’n dosbarthu’r tusŵau o flodau o yna wasanaeth ar lein ar gael bob Roedd hefyd heriau i’r plant yn rhwng Capel Elim ac Eglwys St dŷ i dŷ. Sul i aelodau sydd â’r cyfarpar i’w cyd-fynd gyda phob cwestiwn Deiniol oedd hwn a’r bwriad oedd dderbyn. Edrychwn ymlaen at y i oedolion. Cafwyd cefnogaeth codi gwân ar ddechrau’r gwanwyn. Gwellhad Buan dydd pan fydd yr eglwysi’n ailagor arbennig a 13 o daflenni yn cael Mae’r derbyniad i’r syniad wedi Rydym ar ddeall bod Mrs Evans, i addoliad cyhoeddus a phan eu dychwelyd i’r bocs atebion. bod yn wych a phawb yn y pentref Montrose yn yr ysbyty ar hyn o ddigwydd hynny, da gwybod fod Cyflwynwyd sawl ateb ‘Pointless’ wedi gwerthfawrogi’r rhodd a bryd. Danfonwn ein dymuniadau gennym fugail wrth y llyw. ac er mawr syndod dim ond un tîm wnaed ac yng ngeiriau un, fel gorau ati. 4 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

Capel Seion Trefenter

Munud i Feddwl Genedigaeth Ceir y myfyrdod dyddiol hwn ar Llongyfarchiadau mawr i Ifor a Margaret Lewis, Tycoch ar enedigaeth raglen foreol Shân Cothi. Braf ŵyr bach ar 1 Mawrth pan anwyd George Lewis Lynn i Lowri ac Elliott fu clywed y Parchedig Ddr John Lynn yng Nghaerdydd. Nai bach i Steffan a Siôn. Edrychwn ymlaen i Tudno Williams yn cyflwyno gael cwrdd â George. Dymuniadau gorau i chi fel teulu. gwahanol themâu ar foreau Llun ym mis Mawrth, sef pump ohonynt, gan ddechrau ar Ddydd Gŵyl Dewi. Cadeirydd Pwyllgor Addysg Tipyn o gamp yw llunio neges GAIR O’R Ceredigion, ar 28 Mehefin gryno berthnasol mewn ychydig Mrs Dorothy Balderstone 1968. Dyfal donc a dyrr y garreg funudau. Pleser yw gwrando arnynt a’r car a enillodd ym 1992. ESGAIR oedd anogaeth yr henadur o a diolch iddo am wneud i ni feddwl. ardal Tregaron i’r disgyblion a’r oedolion ar brynhawn Dydd Gweddi’r Byd 2021 Saif Cofgolofn Llanfarian tua hanesyddol. Cynhaliwyd oedfa rithiol gofalaeth hanner milltir i’r de o ganol y Clywais flynyddoedd wedi y Garn dan arweiniad y Parchedig pentref ar ymyl y briffordd sy’n hynny am yr ymdrech daer a Ddr. Watcyn James ar fore cysylltu Abergwaun a Bangor. wnaed i gael y maen i’r wal er Sul, 7 Mawrth. Cynlluniwyd y Mae’r arwyddnod yr un mor mwyn sicrhau ysgol newydd. gwasanaeth eleni gan chwiorydd amlwg os ydych yn grwt mewn Gwrthodwyd yn gyson gan Cristnogol Vanuatu, sef ynysoedd trowsus bach neu’n unigolyn a uwch swyddogion y dystiolaeth gwasgaredig yn ne-orllewin brofodd droeon yr yrfa. Er byw am beryglon y ffordd fawr i’r y Môr Tawel. Y thema oedd mewn mannau eraill, hwn yw’r plant yn Chancery. Er hynny, ‘Adeiladwch ar Sylfaen Gadarn’, Dr Rachel Rahman. cynefin. Yma ger y gofgolofn dal ati fu’r gamp. Dywedir mai sef adnod gyntaf Salm 127. oedd gartref. ymweliad dyn dylanwadol â Cafwyd darlleniadau, myfyrdodau, Atgof hapus o’r amser gynt Dot, Ystyriais y gofeb yn allwedd Chancery oedd yr achlysur gweddïau ac emynau ar y thema mwynhewch y cofio. lawer gwaith wrth hysbysu tyngedfennol pan drodd y rhod a chwiorydd Seion, Penllwyn, gyrwyr bysiau f’arddegau o’m o blaid symud i leoliad newydd. Rehoboth a’r Garn yn cymryd Llwyddiant dymuniad. Bu’n ganllaw buddiol Argyhoeddwyd ef o’r peryglon, rhan. Yn ôl yr arfer yn Seion bu Llongyfarchiadau gwresog i Dr i gydnabod tu hwnt i’r filltir mae’n debyg, ar ôl iddo bron â Olwen a Magdalen yn coginio un Rachel Rahman, Capel Seion, sgwâr ganfod yr aelwyd. chael anffawd ar y briffordd wrth o felysion y wlad, sef cacen cnau sydd yn Uwch-ddarlithydd ym Ni ellir dirnad yr ing a brofodd ystyried y dadleuon. coco, ond gwelwyd eisiau’r cyfle Mhrifysgol Aberystwyth, neu teuluoedd y naw a enwir ar y Gwahoddwyd Elystan Morgan, i gydgymdeithasu uwch coffi a Rachel Nantybenglog fel rydym gofgolofn sy’n cofnodi’r Rhyfel yr Aelod Seneddol lleol, i fod blasu’r gacen eleni. ni yma yng Nghapel Seion yn Mawr. Cysegrwyd y gofeb ar yn ŵr gwadd. Y gŵr galluocaf o ei hadnabod. Enillodd Rachel ddiwrnod olaf Ebrill 1921. Mae aelodau’r Llywodraeth Lafur ac Ysbyty Wobr Prifysgol Aberystwyth am taflen gwasanaeth y cysegriad yn gyndyn i gefnu ar y syniad Rydym yn danfon ein cyfarchion Effaith Ymchwil Eithriadol yn y yn nodi mai’r Arglwydd o wneud y drefn weinyddol cynnes at Mrs Ina Tudno Williams, Gwyddorau am ei gwaith sydd yn Ystwyth sef Vaughan Davies, Gymreig yn fwy atebol i’r Pantycrug, ar ôl bod yn yr ffocysu ar ddefnydd technoleg Tanybwlch a fu’n gyfrifol am Cymry. Dyna sylw dadlennol ysbyty yn ddiweddar yn cael teleiechyd i gynorthwyo cleifion ddadorchuddio’r gofgolofn. yr hanesydd John Davies am clun newydd. Da yw dweud ei sydd â chanser. Mwynha dy Cyfeirir hefyd at y ficer sef y Elystan Morgan. bod adref, ac yn dod ymlaen yn lwyddiant, a phob dymuniad da Parchedig J. Gwynfe Jones. Ychwanega mai ei ymdrechion arbennig o dda. Hefyd, i Mr Alan eto i’r dyfodol, ac rydym ni yma Cyflawnodd dau o weinidogion ef yn anad neb a esgorodd ar Chamberlain, Pantycrug, gan iddo yng Nghapel Seion yn falch iawn o yr ardal, y Parchedig Isaac benderfyniad y llywodraeth i ef hefyd fod yn Ysbyty Bronglais dy lwyddiant. Joel a’r Parchedig W. Llewelyn sefydlu comisiwn brenhinol gyda phroblemau ar ei galon. Mae Davies, ddyletswyddau amrywiol ar y cyfansoddiad. Datganoli e dipyn gwell, ond yn awr yn aros Ffarwelio yn ystod y gwasanaeth. i Gymru a’r Alban fyddai ei i gael galwad o Ysbyty Treforys i Trist iawn i ni bobl y fro fydd Ar 21 Tachwedd 1954 y brif faes. Cafodd nifer o blant gael triniaeth rheoliadur y galon. ffarwelio â Jimmy, ein postmon cysegrwyd y goflech a osodwyd ac unigolion yn agoriad yr Pob hwyl Alan, a gwellhad llwyr i arbennig, gan y bydd yn ymddeol er mwyn coffáu’r tri a gollwyd ysgol yn 1968, gan gynnwys chi’ch dau. o fewn yr wythnosau nesaf. Dydd yn yr Ail Ryfel Byd. Bu’r Elystan Morgan, weld y dydd Sadwrn, 8 Mai yw ei ddiwrnod traddodiad llafar yn werthfawr pan bleidleisiodd mwyafrif o Atgofion gweithio olaf. Mae Jimmy wedi i drosglwyddo gwybodaeth i’r blaid datganoli. Gwireddwyd Yn ddiweddar daethpwyd ar draws gweithio i’r Post Brenhinol ers 47 genhedlaeth iau. O ganlyniad yr ymadrodd, hir yw pob aros, hen lun a ddaeth ag atgofion yn mlynedd – gwasanaeth clodwiw. sylweddolais fod cysylltiad unwaith eto. ôl i’r cof. Bron drideg mlynedd yn Bydd pawb yn gweld chwithdod teuluol ag un o’r rhai a enwir Mae carreg filltir gyferbyn ôl, cyn Nadolig 1992, enillodd Mrs mawr ar ei ôl, gan ei fod mor ar y goflech. Adeiladwyd ysgol a mynedfa’r ysgol yn dynodi Dorothy Balderstone, Capel Seion barod ei gymwynas ac yn ŵr gynradd newydd ar gyfer ardal mai tair milltir yw’r siwrnai i wobr anhygoel sef modur newydd caredig. Bydd Margaret, ei briod Llanfarian yn ystod chwedegau’r Aberystwyth. Crybwyllir am Harri sbon am ei gwaith arbennig i hefyd yn ymddeol ddiwedd yr haf, ganrif ddiwethaf. Lleolir yr ysgol Tudur yn mynd i gyfeiriad y dref gwmni yswiriant. Ymateb Dot ar hithau hefyd wedi rhoi cyfnod hir i tua dau ganllath o’r gofgolofn ar ei daith i faes Bosworth. Ar yr achlysur derbyn y modur oedd Undeb Amaethwyr Cymru. Hoffem ar yr ochr chwith wrth fynd tua’r waetha’ pob dadrithiad a siom, ‘Nid wyf wedi ennill dim byd o’r ddiolch i Jimmy ac rydym yn gogledd i gyfeiriad Llanfarian. dyma fy nghynefin. Tua’r de a blaen. Rwyf yn falch ac yn hapus dymuno pob hawddfyd, iechyd a Agorwyd yr ysgol yn heibio’r gofgolofn yr af y tro hwn. dros ben, dyma’r anrheg Nadolig hapusrwydd iddo ef a Margaret yn swyddogol gan Morgan Davies, Trefor Huw Jones gorau gallwn ddymuno ei gael.’ y blynyddoedd sydd i ddod. RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 5

CARPEDI Nodiadau Natur K&M gan Ann M. Davies ac Ian Sant (Ffotograffydd) Ffôn: 01974 251656 Roedden i wedi tybio fod gen i syniad da ar gyfer Ken: y golofn yma ond roedd Galwad Cynnar wedi 07970 045129 codi o fy mlaen ac felly gan fod Sul y Mamau yn digwydd yn y mis pryd mae rhaid rhoi inc ar Meirion: bapur, dyma syniad arall yn codi ei ben. Ydych 07811 479791 chi wedi sylwi faint o flodau’r gwanwyn sydd yn cynnwys enw Mair? Dyna’r ddolen gyswllt, wan GWASANAETH efallai, gyda Sul y Mamau. Yn wreiddiol, Sul oedd GWERTHU hwn pryd byddai gweision a morynion mewn A GOSOD gwasanaeth oddi cartref yn cael cyfle i fynd adre i weld eu mamau ac i fynd i’r fam eglwys i ddiolch amdanynt. Byddai yn digwydd ar y pedwerydd Sul o’r Grawys, yn arwain at y Pasg pan fyddai Mair, mam yr Arglwydd Iesu yn cael sylw hefyd. Gydag

amser collwyd yr arwyddocâd gwreiddiol ac aeth yn ddathliad seciwlar i’r holl famau. Cadwodd y blodau enw Mair ac fe gawn ystyried rhai ohonyn [email protected] nhw. Hyd yma mae gen i restr o dros ddeugain! Morlan, Fel llynedd, mae’r Briallu wedi dechrau blodeuo yn gynnar ond hyd yma dim ond dail bach ifainc Morfa Mawr, sydd i’r Briallu Mair yn y lawnt. Ofnais fy mod wedi Aberystwyth eu colli trwy adael i’r glaswellt dyfu braidd yn wyllt SY23 2HH yn y gobaith o gael llain o flodau gwylltion yn yr 01970 617 996 ardd. Ond wir, maen nhw hyd yn oed wedi ennyn a byddaf yn edrych ymlaen at weld y sypiau o flodau bach melyn ar y goesgen dal uwchben y gweiriau. Roedd trwyth o wahanol rannau o’r planhigyn yn cael ei ddefnyddio slawer dydd ar yn yr enw swyddogol o gwbl, sef Melyn yr Ŷd. Y gyfer nifer o anhwylderau ac mae’n bosib o hyd rheswm ei fod yn cael sylw yma yw bod un o’i (Covid yn caniatáu!) i brynu eli ohono ar gyfer enwau cyffredin yn Gold Mair! doluriau ar y croen. Mae ymchwil ar waith yng Nid yw Gold Mair yn enw swyddogol ar unrhyw Ngerddi Kew i’r nodwedd sydd ganddo i atal flodyn ond nid yw’n rhyfeddod fod ‘aur’ ar lafar gwayw sydd yn gysylltiedig ag epilepsi ac afiechyd gwlad wedi ei ddefnyddio ar gyfer Melyn yr Ŷd Parkinson. Enwau eraill arnyn nhw yw Briallu Mair ac ar gyfer Melyn Mair yr Ŷd. Dim ond arbenigwr Sawrus (oherwydd eu persawr) a Sawdl y Fuwch fyddai’n gwybod y gwahaniaeth ac nid oes sôn – mae’n debyg oherwydd eu bod yn tyfu yn am Felyn Mair yr Ŷd yn y rhan fwyaf o’r hen lyfrau arbennig o dda ar ddolydd aeddfed sydd heb gael blodau – pob blodyn melyn yn y cae llafur yn unrhyw wrtaith ond dom da. Mae un o’r enwau Felyn yr Ŷd. KANGALOOS Saesneg yn eu disgrifio fel bwndel o allweddi ar Mae’n rhyfedd fod ‘gold’ wedi cael ei Gwasanaeth Hurio fodrwy. Rwyf wedi sôn o’r blaen am y caeau llawn ddefnyddio o gwbl yn lle ‘aur’ ond Gold y Gors Toiledau Symudol a ohonynt oedd yn gyffredin yn yr ardaloedd hyn yw enw swyddogol y blodyn melyn hardd sydd Gwacáu ‘Septic Tanc’ pan oedd arferion amaethu yn wahanol. yn tyfu a’i draed yn y dŵr ar gorsydd a mannau A dyma ddod at broblem gydag enwau gwlyb mewn coedlannau. (Coeliwch neu beidio Cysylltwch â Iwan ar cyffredin ac enwau gwahanol ardaloedd mae hwn wedi cael yr enw Melyn Mair mewn 01974831266 neu oherwydd enw arall ar Friallu Mair yw Dagrau mannau hefyd!) 07855364947 Mair sef enw arall ar y llwyn neu’r Goeden Drops Efallai daw cyfle i ddilyn y sgwarnog aur (Fuchsia). Mae’r enw yn disgrifio’r blodau crog rywbryd eto ond down yn ôl at Mair a’i chwys! sigledig hynny yn berffaith. Blodyn Ymenyn Bondew yw’r enw swyddogol ar Ond nid blodyn y gwanwyn yw’r Goeden Drops fath o Flodyn Ymenyn sy’n tyfu mewn caeau ac na’r Marigold (Saesneg). Mae pethau yn dwysáu yn cynhyrchu math o wreiddyn crwn yn y bonyn wrth ystyried y rhain! Melyn Mair yw’r blodyn dan wyneb y ddaear. Er nad yw yn safonol mae’r gardd a Melyn Mair yr Ŷd yw enw swyddogol ei enw Chwys Mair yn haws i’w gofio ac yn codi berthynas; neu Melyn Mair yr Âr sydd yn cyfleu rhyw ddarlun yn y meddwl. Tybed a yw’r enw ei fod yn tyfu ar dir sydd wedi ei aredig. Mae rhai hwn wedi ei fathu gan rywun oedd wedi sylwi ohonom yn cofio’r blodau melyn hardd oedd beth oedd o dan y petalau melyn? Yno mae’r mor gyffredin pan oedd ŷd neu wenith yn cael sepalau gwyrddfelyn a phob un o’r pump yn troi ei dyfu ar ffermydd cymysg y wlad. A dyna ble tuag i lawr a glynu wrth y goesgen – fel diferion mae pethau yn mynd yn fwy cymhleth oherwydd o chwys yn tarddu o dalcen cyn llithro lawr. mae hwn yn fath gwahanol er ei fod yn hynod Dychymyg efallai ond roedd yr hen Gymry yn go o debyg. Dail rhanedig sydd ganddo ac mae’n greadigol wrth ddod at enwi pethau cyffredin pob perthyn i’r Chrysanthemum ac nid yw enw Mair dydd. 6 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

Pontarfynach Llanfarian

Teyrnged i Mam Mae Enfys Mair Megan Eirlys Williams yn ferch fach 14 Rhagfyr 1927 – 13 Mawrth lwcus iawn 2021 gyda phedair Roedd Mam yn ddewr ac cenhedlaeth ar yn ddireidus. Nyrs wrth ei y ddwy ochr. galwedigaeth ac yn garedig Dyma hi gyda o ran anian. Yn wir, cariad, teulu’r Davies: caredigrwydd a goddefgarwch Enid Davies, hen oedd y rhinweddau bydd y teulu fam-gu, Milwyn, yn eu cofio orau amdani. Cafodd dad-cu a Mari y ei geni ar 14 Rhagfyr 1927 yng fam. Nghilcennin, Sir Aberteifi, merch i Gwilym a Catherine Ellis. Ei thad enwad y teulu Ellis ond ar ôl Gwilym oedd Prifathro Ysgol priodi John Williams o Ddyffryn Genedigaeth Cilcennin ac aeth ymlaen i fod yn Clwyd yn 1961 mi aeth i fynychu’r Croeso i’r baban bach newydd bennaeth Ysgol fach Aberaeron Hen Gorff ar y Sul ym Mhen- i aelwyd Rhos-y-rhiw, mab Defi pan symudodd y teulu i Môr Ewyn, y-bont ar Ogwr, Caerdydd, Dylan Jones Evans i Ifan a Gwawr Aberaeron yn 1941 ble ganwyd Wrecsam ac yn y Tabernacle a gyrhaeddodd ar ddiwedd mis brawd, Huw, i’r chwiorydd Betty, Rhuthun. Ar ôl priodi, y drefn Chwefror. Mae Heti Mair a Jos Megan a Rhiannon. Gadawodd bryd hynny oedd gadael eich Ernest wrth eu boddau yn maldodi Mam am Lundain yn 1946 ar ôl gwaith os yn fenyw i gadw teulu eu brawd bach. Llongyfarchiadau i ei chyfnither Nesta i fod yn Nyrs a magu plant. Mi roedd Mam yn Crwys a Lal, Tŷ’n Rhos ar ddod yn yn Surbiton, Surrey. Dwy flynedd colli’r byd nyrsio yn arw ond fe dad-cu a mam-gu unwaith eto. cyn dechrau’r Gwasanaeth Iechyd ganwyd Carys yn 1962 a Dafydd y a sefydlwyd gan ei chyd-Gymro mab yn 1966. Cyngor Bro Pontarfynach Daeth Enfys Mair a chwa o awyr Aneurin Bevan. Gweithiodd hi fel Roedd Megan yn wraig dda Trafodwyd y materion isod yng iach i’w theulu ar ddiwedd llynedd. Nyrs yn Ysbyty St George ac yna yn ôl John sydd yn 102 ac sydd nghyfarfodydd diweddar y Cyngor. Dyma hi gyda’i rhieni balch, Ysbyty Guys, Llundain ble bu’n trin yn dyst am y ffordd a wnaeth Ceredig a Mari, Dolcoion, cleifion megis gwragedd Richard hi edrych ar ei ôl o. Dim ond yn Rhoddion Rhos-y-gell. Attenborough a Donald Sinden ystod dwy flynedd olaf ei bywyd £200.00: Ysgol Gynradd Mynach a chroesawi eu babanod i’r byd y collodd Mam ddefnydd ei tuag at archebu nwyddau ac gorlenwi yn yr ardal yn enwedig ar a hefyd y peiriannydd Syr Frank choesau a hyn wedyn yn arwain adnoddau i’r ardal tu allan. y ffordd gyferbyn ag Ysgol Mynach Whittle. Cwrddodd hi â’i darpar ŵr at fywyd yn gaeth i’w gwely er £100.00: Yr Ambiwlans Awyr; Clwb tuag at Trisant. John Williams yng nghapel Jewin iddi ddioddef mi wnaeth hyn Ffermwyr Ifainc Trisant; Blood Nifer o gŵynion wedi derbyn oedd yn cyfarfod yng Nghanolfan gyda gras ac urddas. Cadw Bikes Ceredigion. am sefyllfa casglu biniau bwyd/ Cymry Llundain, Gray’s Inn Road ei synnwyr digrifwch oedd ei £75.00: Y Ddolen, Cylch Meithrin ailgylchu/gwastraff bagiau duon ar ôl i’r capel gwreiddiol gael ei rhinwedd allweddol ac mi gofiwn Penllwyn. dros gyfnodau Gwyliau Banc yn fomio yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Mam am ei hiwmor, ei chariad a’i £50.00: Radio Bronglais; Nyrsys gyffredinol. Cyngor Ceredigion yn Nôl a blaen i Gymru aeth charedigrwydd. Marie Curie Cangen Ceredigion a ymwybodol o’r problemau. Mam a bu’n gweithio yn Ysbyty Dymuna’r Teulu ddatgan yn Chaerfyrddin. Trigolion i fod yn ymwybodol o Treforys ac Ysbyty Bronglais ond gyhoeddus eu diolchgarwch i sgamiau sy’n mynd o amgylch o ei chyfnod hapusaf oedd gweithio unigolion Cwmni Gofal Cerecare Cyfrifon 2019/2020 ran y brechiad Covid-19. fel bydwraig yn Hampstead a a wnaeth ofalu yn ardderchog Derbyniwyd adroddiad archwiliad Archebwyd offer diffibriliwr i’r Kilburn ac wedyn fel Ymwelydd amdani yn ystod cyfnod y anghymwysiedig gan Archwilydd ardal drwy nawdd Grant Fferm Wynt Iechyd, yn Gravesend yng Nghaint. clo a hefyd i Dîm Nyrsys yn y Cyffredinol Cymru ar gyfer Cyngor Cefn Croes. Un i’w ddodi tu allan i’r Un stori roedd Mam yn hoff o’i Gymuned dan ofalaeth Sister Bro Pontarfynach, sy’n cadarnhau Ganolfan Gymunedol newydd ym hadrodd oedd sut daeth hi allan ar Yvonne a wnaeth gymaint drosti bod pethau mewn trefn. Mhontarfynach a’r llall i’w leoli yn y ôl ymweld â theulu yn Kilburn ac yn enwedig yn ei dyddiau olaf ciosg coch yn Nhrisant. Trefniadau roedd rhywun wedi dwyn tsiaen yn y byd hwn. Diolchwn hefyd i Gohebiaeth mewn llaw hefyd i archebu bocsys ei beic a bu rhaid iddi wthio’r beic Iona Mason am fod yn ffrind mor Dogfen ‘Terminoleg Covid at sylw gwresogi ar gyfer yr offer cyfredol yr holl ffordd adref. Rhyw ‘Teddy driw i Mam dros y blynyddoedd Cynghorau Tref a Chymuned’ gan sydd yn yr ardal. Boy’ y cyfnod wedi ffansio’r chain diwethaf. Bu Megan a John yn Gyngor Sir Ceredigion. i wneud cosh. Un tro arall roedd byw yn Ffawydd, Lôn yr Eglwys, Dogfen oddi wrth Archwilio Cymru Cais Cynllunio hi ar y rheilffordd danddaearol (Yr Llanfarian ers 1999. ‘Cylch Archwilio 2020–21 Ymlaen Nid oedd gwrthwynebiad i’r cais Underground) ac mi wnaeth lleidr Nos Da Mam. Mae ’na golled – Cynghorau Tref a Chymuned cynllunio: A201091 / A201092 – poced ddwyn ei chyflog misol i enfawr ar dy ôl ond mi fyddi di yng Nghymru’. Pendre, Hafod, Pontrhydygroes: gyd o’i phwrs. Mi roedd hi’n fis yn fuan ym mreichiau dy deulu Gwybodaeth: Gweithdy Estyniad unllawr i’r prif dŷ er tlawd iawn ar ôl hynny. gwreiddiol yn y fynwent ym cymunedol ‘O’r Mynydd i’r Môr’. mwyn darparu ystafell eistedd / Ar ôl Capel ar y Sul fe fyddai yn Methania. Poster cyswllt Cyngor ar Bopeth fyw newydd; Trosi adeilad allanol weddol aml yn mynd i Speaker’s Dafydd Williams Ceredigion. ynghlwm i greu ystafell ardd; Codi Corner, Hyde Park i glywed mwy Gwybodaeth am e-byst sgam am adeilad allanol ar wahân i ddarparu o bregethu ac mi roedd hi yn Ysgol Llanfarian frechlyn Covid-19. stiwdio / campfa ioga a lle storio y gynulleidfa yn y White City Yn dilyn cyfnod estynedig o sy’n cynnwys pwll allanol a ffurfio Stadium yn 1954 pan ddaeth yr adeilad gwag a dim sŵn plant yn Materion angen sylw mynediad ar wahân i gerbydau i’r Efengylwr Billy Graham drosodd yr ysgol, braf iawn oedd medru Nifer o ddraeniau dŵr wedi’u adeilad allanol newydd. o America. Annibynwyr oedd croesawu’r plant i gyd nôl yn RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 7

raddol yn ystod y mis. Mae’r ysgol unwaith eto yn fyw gyda lleisiau plant yn chwarae a chwerthin. Fel staff, rydym yn hynod o falch i weld pawb nôl yn ddiogel ac yn diolch o galon i’r rhieni am eu gwaith diflino yn ystod beth sydd wedi bod yn gyfnod go ryfedd i ni i gyd. Gobeithio wir cawn ni dymor Haf mwy llewyrchus a llwyddiannus!

Dydd Gŵyl Dewi Blwyddyn 2 oedd yr unig ddisgyblion yn yr ysgol ar Ddydd Dewi Sant (Karen) yn ymweld â’r Gŵyl Dewi. Daethant yn eu Disgyblion CA2 yn gwneud eu harbrawf pengwiniaid. plant ar Ddydd Gŵyl Dewi. gwisgoedd Cymreig a’u crysau rygbi, ond wir, cawsant dipyn o syrpreis pan ymwelodd Dewi Sant yn y maes parcio amser cinio … ac yna newid ei wisg mewn i hen ledi Gymreig! Diolch o galon i Karen a Mary o Eglwys Llanychaearn am eu hymdrechion ac am wneud Dydd Gŵyl Dewi yn un bythgofiadwy i’r plant am y rhesymau cywir! Dwi’n siŵr byddant yn cofio am Dewi’n dawnsio yn hytrach na’r ffaith maen nhw yn unig oedd yn yr ysgol y diwrnod hwnnw! Bu holl ddisgyblion yr ysgol yn dysgu am Dewi a phwysigrwydd Dydd Gŵyl Ddewi i ni i gyd fel Cymry mewn rhyw ffordd Plant y Cyfnod Sylfaen yn eu gwisgoedd ar Ddiwrnod y Llyfr. neu’i gilydd. Cafodd Disgyblion CA2 gyfle i gymryd rhan mewn cystadleuaeth peintio cerrig ac yn ystod y cyfnod clo. Un o’r byd eang ar ddydd Iau, 18 Mawrth Orielodl yn y prynhawn. Hyfryd gweithgareddau a wnaethant oedd a chymerodd disgyblion CA2 ran Rhydyfelin iawn oedd beirniadu eu gwaith. cynllunio arbrawf i ddarganfod mewn cystadleuaeth creu gwisg Bydd yr enillwyr yn cael eu pam mae pengwiniaid yn creu allan o bethau byddai fel arfer yn cyhoeddi wythnos nesa cyn i ni ‘huddle’. O’r diwedd cawsom cael eu hailgylchu, e.e. bagiau Diolch gau ar gyfer Gwyliau’r Pasg. gyfle i gynnal ein harbrawf gyda’r plastig, papurau newydd, ayb. Mae llawer mwy o gerddwyr plant yn mwynhau mas draw cael Wythnos nesaf, byddwn yn cael ar Lwybr Ystwyth ers y cynfod Cystadlaethau Y Ddolen gweithgareddau Gwyddoniaeth yn sioe ffasiwn ar iard yr ysgol er clo cynta’ ac mae pellhau Diolch i’r Ddolen am gynllunio yr awyr agored. mwyn medru beirniadu gwisgoedd cymdeithasol yn anodd ar cystadleuaeth celf ar gyfer a dyluniadau’r disgyblion. Dwi’n adegau yn enwedig wrth i disgyblion yr ardal, mwynhaodd y Diwrnod Ailgylchu’r byd siŵr bydd lluniau gennym erbyn ddail gasglu a phydru ar yr plant luniadu golygfeydd o’u hardal Roedd hi’n ddiwrnod ailgylchu rhifyn nesaf Y Ddolen! ochrau a lleihau lled y llwybr. leol yn fawr iawn. Bu dau yn gweithio yn galed i glrio’r llwybr o Lanfarian lawr Diwrnod y Llyfr i’r glwyd ger pont Rhydyfelin Cafodd disgyblion y Cyfnod i wneud y llwybr yn ddiogel Sylfaen gyfle i wisgo fel i’r cerddwyr. Diolch i Hugh a cymeriadau o’u hoff lyfrau, ac yn Christine Griffiths am eu gwaith wir, roedd yna wisgoedd gwych gwirfoddol. eleni eto! Diolch i’r rhieni am eu hymdrechion wrth baratoi’r plant. Cydymdeimlo Cawsom gyfle ar draws yr ysgol, Estynnwn ein cydymdeimlad boed hynny mewn sesiynau byw i Mared Llwyd, Elgan, Leusa ar y cyfrifiaduron, neu ar lawr a Cadog, Llwyn Cilan, ar golli y dosbarth, i ddathlu darllen a mam Mared sef Mari Luned. chariad at lyfrau.

Gwyddoniaeth Lenny Evans – 3ydd mewn Florence Bates (1af) ac Eliza Bu disgyblion CA2 yn astudio’r cystadleuaeth ffotograffiaeth Evans (3ydd) am ysgrifennu thema Oeri, rhewi, toddi a thwymo ddiweddar. barddoniaeth. 8 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

Ponterwyd

Ysgol Syr John Rhys Diogelwch ar lein Fel rhan o’r gwaith iechyd a lles a TGCh mae’r disgyblion yn dysgu am ddiogelwch ar y We ac i gynorthwyo gyda rhannu’r negeseuon pwysig yma mae PC Hannah sydd yn cynnal sesiynau tymhorol gyda’r dosbarth. Diolch i chi am eich amser yn trafod peryglon chwarae gemau ar lein a hefyd am rhoi arweiniad clir i’r plant am sut i fod yn ddiogel.

Gweithdy gyda’r Artist Orielodl Alaw - Pencwmpwr Bêc Off Diwrnod y Llyfr Drwy ryfeddod technoleg fe fu’r plant yn rhan o dosbarth 2. weithdy celf gyda’r artist Cymreig Rhys Padarn, Orielodl ble cafwyd y cyfle i ddefnyddio ei ddull i greu darlun yn defnyddio arwyddair yr ysgol, Dysg, Dawn, Daioni. Bu’r plant yn brysur yn ychwanegu delweddau o gwmpas y geiriau yma a fydd yn sail i arwydd newydd a fydd yn cael ei roi yn yr ysgol. Diolch yn fawr i Rhys Padarn am ei amser a’i arbenigedd, roedd yn weithdy llawn hwyl gyda Yn paratoi at Sul y Mamau phob plentyn yn llwyddo i greu celf arbennig. hon, bu’r holl ddisgyblion yn brysur tu hwnt yn Gweithdy Barddoniaeth dysgu o adref bob dydd ar dasgau amrywiol a Diolch yn fawr i Cardi Iaith am drefnu gweithdy ffrydio’n fyw. Cafwyd llawer o hwyl yn dysgu sgwad barddoniaeth gyda’r bard Aneirin Karadog. am yr Arctig, adar bach yr ardd, dathlu Santes Mwynhaodd Gwenan ddatblygu ei sgiliau Dwynwen, dathlu diwrnod miwsig Cymru a llawer ysgrifennu gan ddechrau cyfansoddi cerdd o dan mwy o weithgareddau hyfryd, ond dwi’n credu arweiniad y bardd dawnus. Roedd hi’n fraint cael mai’r uchafbwynt oedd dysgu rapio dros Teams! bod yn rhan o’r gweithdy ac yn llawer o hwyl! Croeso nôl CS Bêc Off Diwrnod y Llyfr Braf oedd croesawi disgyblion y Cyfnod Sylfaen Fel rhan o ddathliadau Diwrnod y Llyfr eleni fe nôl i’r Ysgol ar ddechrau’r mis. Roedd yn hyfryd gynhaliwyd Bêc Off rhwng disgyblion dosbarth i weld ein ffrindiau unwaith eto, ac edrychwn Gwenan yn mwynhau’r sgwad barddoniaeth 2. Tasg y plant oedd pobi teisen oedd yn cyfleu ymlaen at dymor llawn hwyl a sbri. gyda’r bard Aneirin Karadog. neu ar thema llyfr o’u dewis. Braf oedd gweld yr holl gampweithiau anghygoel a ddaeth i mewn: Dydd Gŵyl Dewi o gacen ‘Quidditch’ o Harry Potter i gacen ‘Lion Cafwyd diwrnod llawn sbri a gweithgareddau King’. Bu’r beirniad, Sarah Bunton, yn brysur yn hyfryd i ddathlu Dydd Gŵyl Dewi ar Fawrth y beirniadu’r teisennau ac yn y diwedd dewiswyd cyntaf. Braf iawn oedd gweld y disgyblion wedi cacen Alaw Davies o’r ‘101 Dalmatians’ yn gwisgo i fyny yn eu dillad Cymreig i fwynhau gyntaf, cacen ‘Awful Auntie’ Isabella Jouini yn mapio Cymru, rhifedd Gŵyl Dewi, dysgu Cerdd ail a rhannwyd y drydedd wobr rhwng cacen y Cennin Pedr ac arlunio daffodil. ‘Mr Happy’ Kailen Jones a ‘Hermione o Harry Potter’ gan Magi Jones. Llongyfarchiadau i bob Diwrnod y Llyfr un ohonoch am roi cymaint o ymdrech mewn Diwrnod prysur arall yr wythnos hon i ddathlu i’r dasg ac am lwyddo i bortreadu eich llyfrau Diwrnod y Llyfr ar 4 Mawrth. Bendigedig oedd mor dda. Diolch hefyd i Sarah am ei hamser, a gweld y plantos i gyd wedi gwisgo i fyny fel gobeithio yn y dyfodol y byddwch chi’n medru cymeriadau allan o lyfrau i gael mwynhau llwyth blasu wrth feirniadu. o weithgareddau hwyl; creu llyfrnod, mynd ar helfa llyfrau darllen, creu animeiddiad o’i Rhai o ddisgyblion dosbarth 2 yn mwynhau Croeso nôl CA2 cymeriad a chael mwynhau stori a chân gan yr bod nôl yn yr ysgol. Braf iawn yw croesawi disgyblion CA2 yn ôl awdures Gwawr Edwards dros Teams. Diwrnod i’r ysgol wedi cyfnod arall o ddysgu o bell. llawn gweithgareddau a llawn cyffro, hwyl a sbri. Roedd pawb yn falch iawn i weld ei gilydd ac yn edrych ymlaen at gael treulio pythefnos Sul y Mamau yn chwarae, cymdeithasu, a dysgu rhywfaint Bu’r disgyblion yn brysur tu hwnt yn paratoi cyn gwyliau’r Pasg. Roedd pob un ohonynt yn syrpréis i’w mamau yn ystod yr wythnos yn falch i fod yn ôl am resymau gwahanol gan arwain i fyny at Sul y Mamau eleni – blwch gynnwys edrych ymlaen i fwyta cinio ysgol, llawn cariad a ysbrydolwyd gan gwmni bach gweld eu ffrindiau a’r athrawon a chael gwersi lleol Prydferthflwch. Yn sicr roedd y mamau i mathemateg. Mae pawb yn setlo yn ôl yn dda gyd yn hapus dros ben gyda’u syrpréis! ac mae’n braf gweld pawb yn hapus. Pasg Hapus Dysgu o Adref Hoffwn ddymuno Pasg Hapus i holl deulu a Rhai o blant y Cyfnod Sylfaen yn dathlu Er y bu’n gyfnod anodd ar ddechrau’r flwyddyn ffrindiau’r Ysgol. Dydd Gŵyl Dewi. RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 9

Llanfihangel-y-Creuddyn

Diolch Er cof am Glenda Leyshon Dymuna Iestyn, Trystan a Caryl, Glasnant ynghyd ag Einir ac Alan, Trem y Wawr ddiolch yn ddiffuant i bawb am bob arwydd o gydymdeimlad a charedigrwydd a estynnwyd iddynt yn eu profedigaeth o golli Glenda; priod, mam a chwaer, a hynny yn sydyn wedi cyfnod byr o salwch. Gwerthfawrogwyd y negeseuon caredig, y llu o gardiau, y galwadau ffôn, y blodau a’r rhoddion bwyd a dderbyniwyd. Bu’r cyfan yn gysur mewn cyfnod anodd a thrist. Cynhaliwyd yr angladd yn breifat oherwydd Rhai o blant y Cyfnod Sylfaen y cyfyngiadau. Diolch i’r Parch Ingrid Rose ac yn gwisgo coch i ddathlu i Selwyn Evans, D. J. Evans am eu gwasanaeth Diwrnod Trwynau Coch. urddasol; i Gwenan Creunant am y deyrnged glodwiw, i Blodau’r Bedol am drefnu’r torchau hardd; i bawb a roddodd bob cymorth ac i’r niferoedd a ddaeth i aros ar ochr yr hewl ar ddydd yr angladd i dalu’r gymwynas olaf. Dymunwn hefyd ddiolch yn garedig am y cyfraniadau hael a dderbyniwyd er cof am Glenda, swm o £1,675 tuag at Ward Meurig, Ysbyty Bronglais a chronfa Nyrsys y Gymuned yn Nhregaron a Llanilar a roddodd ofal arbennig i Glenda.

Rose a Meirion Williams Plant yr ysgol yn eu gwisg Cymreig. Gwers rithiol gyda PC Hannah Dymuna Rose a Meirion Williams, Ceunant House ddiolch am y cardiau, y galwadau ffôn a phob caredigrwydd a ddangoswyd iddynt ar a gosod aseiniadau i’r disgyblion. Braf oedd Cymreig. Anodd oedd cynnal gweithgareddau achlysur eu pen blwydd priodas diemwnt yn gweld y disgyblion yn ymgymryd â’u tasgau a arferol megis canu, cystadlu a choginio o ddiweddar. mynychu sesiynau gwersi ffrydio byw. Fodd ganlyniad i’r cyfyngiadau, felly dathlwyd mewn bynnag, gwell o lawer yw gweld y disgyblion ffordd dawel eleni. Mwynhaodd y plant ddysgu Deunaw Oed wyneb yn wyneb a diolch byth, maent i gyd am ein nawddsant a phwysigrwydd y neges o Pob dymuniad da i Euros Williams, Llannerch wedi dychwelyd i’r dosbarth erbyn hyn. Daeth wneud y pethau bychain. Wen ar ddathlu ei ben blwydd yn ddeunaw oed. disgyblion Cyfnod Sylfaen yn ôl yn gyntaf ac ar ôl tair wythnos, rydym wedi croesawu CA2 PC Hannah Yr Ysgol hefyd. Dyna braf yw clywed sŵn y clebran a Cynhaliwyd sesiwn dysgu ar Teams gyda Croesawu disgyblion yn ôl i’n plith chyffro yn yr ysgol unwaith eto! PC Hannah. Bu’r plant a hithau yn trafod Cyfnod digon rhyfedd fu yn yr ysgol unwaith ymddygiad gwrthgymdeithasol a chawsant eto ar ôl gwyliau’r Nadolig. Daeth y newyddion Dydd Gŵyl Dewi drafodaeth aeddfed a phwrpasol. Diolch i PC nad oedd posib i ni groesawu’r plant yn ôl Diwrnod cyntaf y Cyfnod Sylfaen oedd Dydd Hannah am ei hamser. fel y disgwylid. Yn hytrach, roedd yn rhaid i Gŵyl Dewi, felly hyfryd oedd eu gweld nhw ni ddychwelyd at Teams i gynnal gwersi byw wedi gwisgo yn eu gwisgoedd traddodiadol Diwrnod Trwynau Coch Hyfryd oedd cael codi arian i’r elusen haeddiannol yma unwaith eto. Trefnodd y plant i wisgo dillad coch er mwyn cefnogi’r elusen. Daeth sawl un i’r ysgol efo’u trwynau wedi lliwio’n goch! Diolch i bawb am gefnogi’r elusen unwaith eto.

Trefnwyr Angladdau C.T. Evans Perchnogion Gwyn & Janet Evans Gwasanaeth Angladdol Teuluol Cyflawn Wedi ei arwain yn Bersonol gyda Urddas Capel Gorffwys Preifat, Gwasanaeth Ddydd a Nôs 01970 820 013 [email protected] Brongenau, Llandre, Aberystwyth SY24 5BS Dosbarth CA2 yn dathlu Diwrnod Trwynau Coch drwy wisgo dillad coch. 10 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

Llanrhystud

Gohebydd: Mair Owens, Ynys Wen, gilydd wrth eu gwaith ac wrth gymdeithasu a Dydd Gŵyl Dewi Pentre Isaf (01974 202260) chwarae adeg egwyl. Ni wnaeth yr addysg na’r Rhyfedd iawn oedd ein Dydd Gŵyl Dewi dysgu ddod i ben yn hytrach roedd rhaid addasu eleni gyda chriwiau amrywiol blynyddoedd ac mi wnaeth y plant, staff a’r rhieni ymateb y cyfnod sylfaen yn dychwelyd yn raddol a’r Diolch yn fendigedig i’r her a osodwyd iddynt dros yr unig blant o gyfnod allweddol 2 oedd y rhai Hoffai Myfanwy Thomas, Bedw Arian, Clos Allt wythnosau. Ni fuodd y drysau ar gau chwaith ond hynny oedd yn mynychu fel plant gweithwyr Fach ddiolch yn fawr i bawb am bob arwydd yn gil agored pan oedd yna angen am gefnogaeth allweddol – oherwydd hyn mi gafwyd dathliad o garedigrwydd a dderbyniodd ar achlysur ei bellach. Wrth ysgrifennu hanes Myfenydd heddiw dau ddiwrnod er mwyn rhoi’r cyfle i bawb fedru phenblwydd yn 80 oed. Diolch am y cardiau, rhyfedd yw meddwl taw blwyddyn yn union i’r gwisgo mewn gwisg draddodiadol Gymraeg blodau ac anrhegion. diwrnod y gwnaeth yr ysgol gau am y cyfnod neu mewn dilledyn symbolaidd o Gymru. Bu’r clo cyntaf a dyma ni eto ddim cweit wedi dianc plant wrthi yn dathlu Gŵyl Ddewi gan ddysgu Ysgol Myfenydd o’r hunllef ond ychydig yn fwy gobeithiol nag am ein Nawddsant ac am draddodiadau dathlu Croeso yn ôl yr oeddem. Pwy fyddai wedi dychmygu beth amrywiol o gwmpas y wlad er eleni bu rhaid Mor hyfryd ydyw i glywed atsain y plant ymhob oedd gan y flwyddyn ar ein cyfer? Ond heddiw, amrywio’r dathlu. Ymunodd gweddill plant yr dosbarth, y chwerthin , y brwdfrydedd a’r egni wynebau hapus oedd yn mynd trwy giât yr ysgol, ysgol gyda’r dathlu trwy ‘Teams’ a braf gweld colledig a fu rhwng muriau’r ysgol. Mae wir yn ffarwelio ac yn gwybod y byddent yn ôl wap ar cynifer wedi mynd ati i wisgo adref hefyd er yn ysgafnhau’r enaid wrth weld y plant gyda’i ôl y penwythnos. mwyn ymuno â gweddill yr ysgol. Dydd Gŵyl Dewi gwahanol iawn fu un 2021 ond yn parhau yn arbennig oherwydd y cofiwn taw dyma’r dyddiad y gwnaethom ddychwelyd i ryw fath o normalrwydd addysgol.

Llythyron Pwysig Un o dasgau plant blwyddyn 3 a 4 dros y cyfnod clo y tymor yma oedd ysgrifennu llythyr i’n haelod seneddol, Mr . Yn y llythyron mi wnaeth y plant gyflwyno eu hunain iddo, holi ambell i gwestiwn am ei waith a’i amser hamdden a hefyd trafod sut roeddent hwy yn teimlo yn ystod y cyfnodau clo gan ofyn hefyd sut roedd y cyfnod yn effeithio arno ef hefyd. Danfonwyd y llythyron gyda môr o gyfarchion pen blwydd iddo a phawb yn gobeithio y bydd yn medru dod i’n gweld pan fydd y sefyllfa yn caniatáu. Roedd yna gyffro mawr rai wythnosau yn ddiweddarach gyda’r plant yn cysylltu o un i un gan arddangos llythyron personol roedd Mr Ben Lake wedi’u hysgrifennu i bawb ac Ni nôl! Blwyddyn 3, Dosbarth Calon Lân. yn cydnabod llythyr pob un plentyn. Roedd y plant wrth eu bodd o gael derbyn eu llythyron ac wedi dysgu llawer am Ben, ei waith a’i Colofn AS ddiddordebau ac ambell i stori fach ddoniol am Boris hefyd. Mae pawb nawr yn aros am gyfle Wrth i mi ysgrifennu’r golofn yma mae bron i Fe gyflwynodd ddadl gref yn i’w gyfarfod yn go iawn. Diolch Ben. 40% o bobol ardal Bwrdd Iechyd Hywel Dda erbyn cyflwyniad o’r mesuriadau llawdrwm wedi derbyn y brechlyn yn erbyn y coronafeirws. hyn, ond yn anffodus, serch cefnogaeth gan Sgwad Barddoniaeth Mae’r ymdrech i frechu wedi bod yn arwrol a’n nifer o’r wrthbleidiau fe syrthiodd y cynnig o Llongyfarchiadau i Alanna, Bela, Caitlin a Kelsey diolch i bawb sydd wedi bod wrthi yn trefnu ac 30 pleidlais i 27. Rydym yn ymwybodol y bydd ar gael eu dewis i fynychu gweithdy Sgwad yn chwistrellu yn enfawr. Diolch i’n NHS. Bydd Adolygiad Barnwrol yn erbyn y ddeddfwriaeth Barddoniaeth yng nghwmni Aneirin Karadog, un yr wythnosau nesaf yma eto yn brysur iawn er yn debygol o gael ei wneud, a bydd Llŷr o brifeirdd yr Eisteddfod Genedlaethol a hefyd mwyn cwblhau y naw grŵp blaenoriaeth. Er Gruffydd AS yn gofyn am adolygiad o’r Bardd y Plant. Cafodd y merched gyfle i weithio fod hyn yn newyddion da, mae’r feirws dal yn rheoliadau yn syth wedi’r etholiad, os bydd ar gyfansoddi cerddi gan anelu at gystadlu yn fygythiad ac mae angen i ni i gyd fod yn ofalus Plaid Cymru mewn grym ar ôl mis Mai. Mae Eisteddfod yr Urdd. Cafodd y merched dipyn iawn yn ein bywydau bob dydd. bwriad Llywodraeth Cymru i leihau llygredd o brofiad ymhlith plant o ysgolion eraill ac Mae dwy ymgyrch wedi hawlio fy holl sylw afon yn rhy lym ar ein patrwm ffarmo. Mae yng nghwmni Aneirin. Pwy fase’n meddwl – yn ddiweddar. Y cyntaf oedd i sicrhau mwy angen targedu ymyrraeth fel hyn, nid gosod barddoni rhithiol – profiad a hanner! o gyllid i’r Llyfrgell Genedlaethol er mwyn pob ffermwr o dan yr un ddeddfwriaeth. gwarchod swyddi. Bu hynny’n llwyddiannus a Hefyd, er fod ein defnydd o drafnidiaeth Diwrnod y Llyfr daeth mwy o gyllid o Lywodraeth Cymru. Yr cyhoeddus wedi cwympo yn ystod Covid, Fel Dydd Gŵyl Dewi bu rhaid dathlu Diwrnod ail ymgyrch yw i weld cynnydd yn y cyllid i’r mae’n braf i groesawu agoriad gorsaf drn y Llyfr fel cyfuniad o ddathliad ysgol a dathliad Cyngor Sir yma yng Ngheredigion er mwyn newydd sbon Bow Street. Mi fydd hon yn orsaf rhithiol. Chwarae teg i’r rhai hynny oedd yn atal torri swyddi a chadw treth y cyngor mor ddefnyddiol i’r gymuned leol ac i’r Brifysgol dysgu o adref o hyd: mi wnaeth nifer wisgo i isel â phosib. yn IBERS Gogerddan. Prysured y dydd y bydd fyny ar gyfer y wers ffrydio byw gan gynnwys Ddechrau mis Mawrth bu i Blaid Cymru alw mwy ohonom yn dychwelyd i drenau a bysus. rhai aelodau o’r staff yn ymuno. Roedd plant pleidlais ar lawr y er mwyn trechu’r Mae’r cyfyngiadau yn dechrau llacio bob yn y Cyfnod Sylfaen yn bictiwr yn eu gwisgoedd ddeddfwriaeth NVZ newydd sydd wedi damed; bydd hyn yn codi dipyn ar yr ysbryd, amrywiol a phawb yn gymeriadau o bob math cythruddo ffermwyr Ceredigion a phob man. ond tan hynny, cadwch yn saff. o lyfrau. Derbyniodd pob plentyn daleb i’w RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 11

ddefnyddio ar gyfer hawlio llyfr am ddim neu ei ddefnyddio fel cyfraniad at lyfrau eraill. Ymdrech arbennig gan bawb ar gyfer dathlu diwrnod y llyfr.

PC Hannah Diolch yn fawr iawn i PC Hannah am ymuno gyda ni trwy ffrydio byw er mwyn trafod diogelwch ar y We a hefyd diogelwch cyffredinol gyda phlant cyfnod allweddol 2. Croeso nôl blwyddyn 5, Dosbarth Tryweryn! Cafodd y plant gyfle i wneud penderfyniadau wrth ystyried ambell senario gwahanol gan drafod beth fyddai’r cam doethaf wrth wynebu rhaid sicrhau fod y plant oedd yn parhau i fod sefyllfa heriol. Roedd hi’n rhyfedd iawn sgwrsio adref yn cael cyfle i ddiolch i’w mamau mewn gyda PC Hannah trwy sgrin ond ni wnaeth hyn ffordd wahanol a chadw popeth yn ddirgel. amharu ar gyfraniad y plant i’r trafodaethau Tipyn o gamp ond mi wnaeth y plant waith da o amrywiol. Gobeithio y cawn gwmni PC Hannah baratoi a gwneud yn siŵr fod pob mam yn cael yn y dosbarthiadau y tro nesaf. Sul arbennig. Da iawn blant am ymroi i ddilyn cwricwlwm ehangach er gwaetha’r sefyllfa. Pythefnos Masnach Deg, Diwrnod Diogelwch ar y We a Sul y Mamau Marciau Iard Er bod nifer o’r plant yn parhau i fod yn Bu aelodau o’r pwyllgorau amrywiol yn trafod dysgu o adref yn ystod y themâu uchod mi cais am grant i gael marciau wedi eu peintio wnaethant lwyddo i ddysgu am bwysigrwydd ar iard yr ysgol. Cynigiodd y plant syniadau a Masnach Deg a Diogelwch ar y We wrth drafod rhesymau arbennig ar gyfer y cais gan chwarae a chwblhau tasgau amrywiol. Eleni hefyd bu rôl bwysig wrth lunio’r cais. Derbyniodd y plant newyddion da fod y cais wedi ei dderbyn a’r Croeso nôl blwyddyn 4, Dosbarth Calon Lân! cam nesaf yw trafod pa farciau i’w cael ac ymhle i’w peintio gan obeithio y bydd yna gyfle Dathlu’r Pasg i’w defnyddio cyn diwedd tymor yr haf. Er na fydd yr un cyfle ag arfer i ddilyn hanes yr Wythnos Sanctaidd rydym yn diolch i’r Brysia Wella Parchedig Smith am ei gyfraniad wrth baratoi Rydym yn falch iawn o gael cwmni Eryn gwasanaethau rhithiol ar gyfer y plant sy’n dilyn (Jenkins) yn ôl yn yr ysgol ar ôl iddi dreulio peth yr wythnos olaf a gwir ystyr y Pasg. Diolch yn amser yn yr ysbyty yn ddiweddar. Rwy’n siŵr fawr Parchedig Smith. fod y nyrsys a’r meddygon wedi dwli ar gael ei chwmni ac mi roedd Brac yn arbennig o dda am ddod â newyddion i ni amdani. Mae’n hyfryd dy weld yn dod trwy giât yr ysgol mor hapus bob bore ar ôl bod yn reit sâl.

Eisteddfod Rithiol O’r gegin Mae’r plant wrthi ar hyn i bryd yn brysur yn cystadlu ar gyfer eisteddfod rithiol gyntaf yr gan Esyllt Ellis Jones Pantlleinau ysgol. Gan nad ydym yn medru dod at ein gilydd i gael eisteddfod mae’r plant wedi bod wrthi yn recordio ac yn creu darnau o waith Rhai o blant CA2 Ysgol Myfenydd yn Torth banana a swltanas adref yn ogystal â thasgau o fewn yr ysgol. Mae dathlu Gŵyl Dewi. yna gystadleuaeth i’r teulu ac i’r anifail anwes 100g menyn felly digon o gyfle i bawb i barhau i fod yn rhan 125g Siwgr mân (castor) o’r eisteddfod. Er na fydd cadair na tharian na 225g Blawd codi seremoni fel ag y mae yn draddodiadol mi fydd 125g swltanas yna fedalau llenyddiaeth a thystysgrifau i bawb. Croen lemwn wedi’i gratio a sudd hanner Cewch fwy o hanes yn Y Ddolen nesaf. lemwn 2 wy 3 banana aeddfed

GOLCHDY Stwnsiwch y bananas ac ychwanegwch sudd hanner lemwn ar ben y gymysgedd. LLANBADARN Mewn bowlen arall, hufenwch y menyn a’r siwgr, ychwanegwch yr wyau, sultanas, LAUNDERETTE zest lemwn a’r gymysgedd bananas, ac CYTUNDEB GOLCHI . CONTRACT WASHING yna’r blawd. GWASANAETH GOLCHI . SERVICE WASHING Pobwch mewn tun torth 2 bwys ar wres DUFET MAWR . KING SIZE DUVETS CITS CHWARAEON . SPORTS KITS o 160°C (popty ffan) am 45–50 munud. Plant Dosbarth Robin Goch Myfenydd yn FFON:- 01970612459 dathlu Diwrnod y Llyfr. JEAN JAMES Eisteddfod Y Ddolen

Diolch yn fawr i bawb Cerdd ddigri neu Stori ddigri wnaeth gefnogi Eisteddfod Canlyniadau 1. Eryl Rees, Tŷ Capel, Tregaron papur bro Y DDOLEN, y 2. Megan Richards, Brynderi, Aberaeron gyntaf i’w chynnal ar ôl saib Limrig 3. Aled Evans, Blaenwaun, Trisant o nifer fawr o flynyddoedd. 1. Megan Richards, Brynderi, Aberaeron Roedd hi’n bleser derbyn 2. Megan Richards, Brynderi, Aberaeron Ysgrifennu Creadigol – Plant a phobl eich deunydd i’r amrywiol 3. Aled Evans, Blaenwaun, Trisant ifanc - Blwyddyn derbyn, 1 a 2 gystadlaethau, o bell ac 1. Gwen Rhys Galvin, Ysgol Llangwyryfon agos. Mae’n hyfryd gweld fod Brawddeg 2. Lois Rees, Ysgol Llangwyryfon a Twm Lewis, awch i gystadlu a chynyrchu 1. Gaenor Mai Jones, Hafod, Pentre’r Eglwys, Ysgol Llangwyryfon gwaith o safon. Roedd Ifan a Rhondda Cynon Taf 3. Mabon Dafydd ac Elsa Evans, Ysgol Dilys Jones wedi mwynhau’n 2. Megan Richards, Brynderi, Aberaeron arbennig y gystadleuaeth 3. Carol Thomas-Harries, Yr Aelwyd, erthygl i’r papur bro gan Blaenannerch Blwyddyn 3 a 4 nodi ei fod wedi bod yn 1. Jake Williams, Ysgol Myfenydd, Llanrhystud anodd iawn dewis enillydd. Neges mewn potel 2. Kielan Mills, Ysgol Myfenydd, Llanrhystud Edrychwn ymlaen at 1. Aled Evans, Blaenwaun, Trisant a Meia Elin Evans, Ysgol Llanfihangel y gyhoeddi’r erthyglau yma 2. Eirlys Jones, Capel Seion Creuddyn yn ystod y misoedd nesaf. 3. Mari Morgan, Tynewydd, Llanrhystud 3. Iago Thomas Powell, Ysgol Llanfihangel y Yn dilyn sgwrs ffôn gyda’r Creuddyn a Haf Griffiths, Ysgol Llanfihangel beirniaid roedd yn amlwg Erthygl i’r Papur Bro y Creuddyn iddynt fwynhau’r profiad er 1. John Gwynn Jones, Awelon, Capel Seion nad oeddent yn cyd-weld 2. John Gwynn Jones, Awelon, Capel Seion Blwyddyn 5 a 6 bob tro! 3. Mari Morgan, Tynewydd, Llanrhystud a John 1. Aron Thomas Ysgol Llangwyryfon a Sammy Geoff a Bethan Davies, Jenkins, 40 Cwm Aur, Llanilar Yarwood Ysgol Llangwyryfon Rhydyfelin sydd wedi bod 2. Gwenan Jones, Ysgol Syr John Rhys, wrthi’n brysur yn beirniadu’r Deg Gair Tafodieithol Ponterwyd ysgrifennu creadigol i blant 1. Aled Evans, Blaenwaun, Trisant 3. Chloe Ball Ysgol Llangwyryfon a Alanna a phobl ifanc. Mae’n rhaid 2. Iona Davies, Y Nyth, Llanilar Jones, Ysgol Myfenydd, Llanrhystud diolch yma i’r ysgolion 3. Mari Morgan, Tynewydd, Llanrhystud lleol sydd wedi cefnogi’r Blwyddyn 7,8 a 9 Eisteddfod a gwyddom Coginio 1. Bethan Rosser, Gwynant, Llanrhystud yn iawn nad yw wedi bod 1. Lleucu Haf Thomas, Aberteifi 2. Lleucu Haf Thomas, Gwynant, Aberteifi yn gyfnod rhwydd yn 2. Gaenor Mair Jones, Hafod, Pentre’r Eglwys, ddiweddar. Rhondda Cynon Taf Diolch i’r ddwy set o 3. Gaenor Mair Jones, Hafod, Pentre’r Eglwys, feirniaid am fod mor barod Rhondda Cynon Taf 1af â’u hamser. Diolch o galon i chi am eich gwaith. Mae Ffotograffiaeth Lizzie Spike wrthi’n beirniadu’r 1. Caryl Jones, Llerneuaddau, Ponterwyd crefft, felly daw’r canlyniadau 2. Bethan Rosser, Gwynant, Llanrhystud hynny mis nesaf yn y papur. 3. Gaenor Mair Jones, Hafod, Pentre’r Eglwys, Diolch hefyd i Gymdeithas Rhondda Cynon Taf ac Eleri Jones, Sŵn yr Eisteddfodau Cymru am Awel, Ffosyffin noddi’r Eisteddfod. Mi fydd gwobrau’r enillwyr ar y ffordd yn y post yn ystod yr wythnosau nesaf. 2il Yn ystod y misoedd nesaf cewch fwynhau blas o’r cystadlu wrth i ni gyhoeddi’r buddugwyr yn yr amrywiol gystadlaethau. Mwynhewch y wledd. A felly dyma ni – dychmygwch fod y drysau 3ydd ar gau a’r utgyrn yn seinio! – wrth i ni gyhoeddi enillwyr Eisteddfod Papur Bro Y DDOLEN 2021.

3ydd Eisteddfod Y Ddolen

John Tynygraig yn chwilio gwraig

Fe ddywedaf i chi stori Roedd John erioed ’di hedfan Cyrhaeddant at y restaurant Am foi bach yn y wlad, Fe deimla’n nerfus iawn A ffeindio bwrdd bach neis, Yn byw ar ben ei hunan Pan aeth e mewn i’r eroplen John gydiodd yn y fwydlen, ’Rôl colli’i fam a’i dad. A’i gweld hi bron yn llawn. Wel, ’na beth oedd syrpréis, Gadawsant iddo’r cyfan Fe gafodd sedd gyffyrddus Nid oedd yn medru deall Y fferm a’r pres i gyd, Yn edrych dros y Wing Un gair o’r fwydlen hon, Ond wedi cael y cwbwl Roedd honno yn un anferth Dim sausage, egg, chips a beans Anhapus oedd ei fyd! Edrychai John yn syn! O! dyna beth oedd siom!

Meddyliodd John un bore Y plên aeth lan i’r awyr Y bwyd a ddaeth o’r diwedd Y dylai ffeindio gwraig A John yn cydio’n sownd, Sef bowlen fawr o reis Er mwyn cael byw yn hapus Daeth merched pert mewn cotiau coch A phlated mawr o gregyn Ar aelwyd Tanygraig. I ddechrau cerdded rownd. Pob un yn wahanol seis! Rhaid fydd cael cyfrifiadur Gofynnodd un o’r merched Dywedodd Tik Tok wrtho A myned ar y We, ‘Would you like a cup of tea?’ ‘Eat up my darling John Dywedodd boi drws nesaf Atebodd John ar unwaith These plates are full of oysters Mae hwnnw fyddai’r lle! ‘That sounds good to me!’ You’ll need them later on!’

Aeth lan i Aberystwyth A John aeth nawr i gysgu Fe fwytodd John y plated A mewn i Phones R Us, Bron am ddeuddeg awr, A hanner ei phlât hi, A phrynu cyfrifiadur Oherwydd pan ddihunodd A twrio mewn i’r bowlen reis Yn wir heb fawr o ffys, Y plên oedd ar y llawr! Fel petai e’n JCB! Eglurodd wrth y ddynes Roedd e wedi cyrraedd Ar ôl iddo glirio’r cwbwl Beth oedd ei syniad mawr, Yr airport yn Bangkok. Fe ddywedodd e mewn sbel Dywedodd hithau wrtho Yn awr yn reit egseited ‘I think we should get going ‘Fe helpa i chi nawr’. I weled ei Tik Tok! Lets go back to the hotel.’

Ysgrifennwyd pwt o lythyr Rhaid dilyn cyfarwyddiade Rôl cyrraedd nôl i’r gwesty A hefyd tynnu llun A gafodd gan Tik Tok, Fe dynnodd John ei got A’i roi i mewn yn daclus Sef eistedd ar y boncyff A thynnu ei esgidiau, Yn y wonderful machine, Ar bwys y ‘Tower Clock’, Dywedodd hi Tik Tok, Gwasgu rhai botymau A dyma hi yn cyrraedd ‘John we must now follow A wedyn ffwrdd â fe, Mewn mini skirt fach las, The tradition is you see, Rhyfeddod o ryfeddod Aeth coesau John fel jeli You must now have a shower Roedd John nawr ar y We! A’i galon aeth ar ras! Before you do join me!’

Egseitment bore trannoeth Fe redodd hithau ato Aeth John i mewn i’r bathrŵm A gwasgu’r botwm ‘On’ A chydio ynddo’n dynn, A throi y dŵr ymlaen A gweld yr holl atebion Roedd John ddim yn gyfarwydd A golchi wnaeth â Lifebuoy coch O Lambed i Hong Kong, Yn wir â’r pethau hyn. I neud siŵr fod e’n lân. Bu John am bedwar diwrnod ‘Oh, John it’s nice to meet you Garglo gyda mouthwash Yn eu darllen nhw i gyd I have so much to tell, A lot o aftershave, A daeth i benderfyniad We will now get a taxi Digon o ddeodrant Bod un yn mynd â’i fryd! To go to the Hotel!’ Roedd John mewn seithfed nef!

Roedd hon yn ferch olygus Rôl cyrraedd yr ystafell Fe ddaeth John mas o’r bathrŵm A’i gwallt mor ddu â’r frân, I mewn â nhw eu dau, A dyna ble oedd hi Doedd John erioed ’di gweled A gyda chlec fach sydyn Yn eistedd ar y gwely Dim un mor bert o’r blaen, Y drws oedd wedi cau. Mewn nightdress see-through du, Ei henw hi oedd Tik Tok Roedd John nawr yn bryderus Teimlodd John yn sydyn A John gath bach o sioc, I wybod beth i’w wneud Bod yr oysters wrth eu gwaith Pan ddywedodd fod ei chartref Ond wir yn waeth na hynny Pan wedodd Tik Tok ‘Come to bed’ Yn ninas fawr Bangkok! Beth oedd e fod i ddweud! Dim eisiau dweud dwy waith!

Rhaid nawr oedd gwneud trefniadau Tik Tok siaradodd gyntaf Aeth John i mewn i’r gwely Dim gwahaniaeth am y gost ‘John bach don’t look so glum Yn wir yn barod nawr, Bu’n disgwyl am dros wythnos We have got the whole weekend A’r gwely oedd yn ysgwyd I’r pasbort ddod drwy’r post. In which to have some fun! Fel rhyw ddaeargryn mawr! O’r diwedd lan i Aber We’ll now go to a restaurant Yn sydyn ma fe’n stopo A neidio ar y trên It’s only down the street, A neidio mas yn gloi I fyny i Fanceinion I’m sure you are hungry Roedd wedi cael ei dwyllo I ddal yr eroplen! We’ll have something nice to eat! Do wir, gan Lady Boy! Eryl Rees (1af) Eisteddfod Y Ddolen

Erthygl Buddugol yr Eisteddfod Paradwys y Paith

Tardd y Paith ar gae Blaenpaith ar fferm Fawr, Capel Mae telynores y Paith yn enwog a’i llwyddiant yn ysgubol drwy’r Seion. Rhewyn yw’r tarddle a lifa’n araf lawr y cae a than y wlad. ffordd sy’n arwain o Bant y Crug i New Cross. Llifa’n gyflymach Yn yr wythdegau sefydlwyd Cymdeithas y Paith ac mae’n dal i heibio Nant y Benglog Ucha ac Isaf lle bu’r dŵr yn oeri’r menyn, fynd yn llewyrchus yn flynyddol. Wrth ddathlu chwarter canrif o a throi rhod ddŵr rhai ffermydd. Heibio Nantrhudd yn nant fodolaeth y Gymdeithas yn 2008 cyflwynodd y ddiweddar Nesta fechan a’r ffermdy yn enwog lle ganwyd David Paith Jones, y Evans benillion o’i gwaith ar y noson. llenor a’r hynafiaethydd yn 1838. Ymuna’r nant â llyn enfawr lle gynt gwelid alarch cas iawn a phawb yn ofnus o’i bresenoldeb. ‘Tra pery’r Paith i lifo Nid nepell gwelir safle Tanrhiwfelen lle ganwyd yn 1822 John Ni phalla seiniau’r iaith Roberts (Ieuan Gwyllt) y cerddor a’r emynydd. Bu Rhos-yr-ychain A’r etifeddiaeth fydd yn ddiogel (Rhoserchan), Tyncwm a Nantybenglog yn gartrefi pregethu’r Yng Nghymdeithas lân y Paith. efengyl cyn dyfodiad y capel presennol. Yn Gilfach goch trigai meddyg enwog, ac yno hefyd roedd hen ffynnon Rufeinig, Diddorol a hanesyddol yw enwau’r ffermydd ym mro’r Paith. gerllaw Sarn Helen yr hen ffordd Rufeinig. Buan y gwelwn gip o’r ysgol Gynradd a godwyd yn 1872 gan y Powells, Nanteos Bwlch Bach sydd ar y bryncyn gyda Robert Jacquet yn brifathro yn 1875, gŵr a fu’n allweddol i Bwlch Mawr sy’n is i lawr, sicrhau gwasanaeth llythyron i’r gymdogaeth. Yn Nanteos Home Pencwarel dafliad carreg Farm (Buildings) gwelir cloch ar y to a fu’n galw’r gweision i fwyd Pantgwyn – golygfa fawr. yn ddyddiol am flynyddoedd. Plasdy enwog Nanteos ddaw i’r Tu hwnt i’r tro – Rhoslawdden, golwg toc a’r Paith yn ymddolenni’n artisitig cyn llifo i lyn enfawr I’r golwg daw Wernddu, prydferth. Tua 1800 roedd Nanteos yn berchen tua deng mil ar Lasgrug a Troedrhiwlasgrug, hugain o erwau a’r bobl leol yn rhentu’r ffermydd. Pencefn a’r buildings lu. Cedwid telynor yn Nanteos a fu’n chwarae’r delyn am chwedeg naw o flynyddoedd bob Nadolig yn ddi-dor, a chlywid yr eos Rhoserchan – y fawr a’r fechan yn canu ar y dolydd. O Benparcau i New Cross croesa’r Paith y A’r rhod sydd yn Tyncwm, briffordd, a hefyd islaw tan y briffordd a red rhwng Penparcau a Tynewydd nawr yn garej, Rhydyfelin ger Tanws. Diwedd taith ddiddorol y Paith yw ymuno A Rhiwarthen sydd ynghlwm. â’r afon Ystwyth fawr ger Tancastell a Gosen ar ei thaith i grombil Tyncoed, Nantrhudd ac Arwel, y môr. Yn sicr mae enw’r Paith wedi dylanwadu ar hanes y fro ers A Nant-y-benglog – ddau cenedlaethau a phawb yn falch o fod yn un o blant y Paith. Gwarallt, Bryngwyn a’r Gilfach Bu Ysgol Sul y Paith a diwygiad grymus Dyffryn Paith yn effaith A Ffynnon oer sy’n llai. mawr i ddylanwadu ar fyd crefyddol Seion a’r fro a sonnir yn aml am hyn yn ein Hysgol Sul oedolion lewyrchus. Tafarn Crug Isa, ac Ucha, Wedi dychwelyd i’w sir enedigol o Lundain sefydlodd Muriel A Penwuch Fawr sy’n gawr, Evans ac eraill barti cryf o artisitaid lleol penigamp i ddiddori’r Penrhiw a Nant yr Onnen, broydd o dan yr enwau ‘Clychau’r Paith’, a’r enwog ‘Paith Y Llwyn a’r Sarnau Fawr. Minstrels’. Cwm Seiri yn dwyn atgofion, Wedi i Gyngor Sir Ceredigion ballu gwrando ar ein bro, a Bryn Gwenlli welwn toc, phenderfynu cau’r Ysgol Gynradd, daeth yr adeilad yn ôl i Ffoslas, Tŷ Gwyn a’r Ceunant, berchen i’r ardal ac fe’i galwyd yn Neuadd y Paith. Pant Mawr a dyna’r lot. Mae nifer o dai wedi cael yr enw ar ôl y Paith fel Paith Nant ger Barnet, Paith Olwg yn Seion a Paith Eos gyda’r ardd brydferth yn O bydded i’r Paith barhau ‘fel y cadwer i’r preswylwyr a ddêl yr Moreia. Sefydlwyd bridfa o Gobiau Cymreig y Paith gan y teulu hanes cyfoethog a fu’. Phillips gynt o Nantybenglog a fu a sydd yn enwog drwy’r byd. John Gwynn Jones

Brawddeg ar y gair PANTGLAS

Parodrwydd aberth nyrsys tra’n Pantyfedwen a’i nodau telynegol Peidiwch aberthu naturioldeb tirwedd gofalu, leddfodd amhleserus salwch. ganwn lawer ar Sabathau. gan lanast a sbwriel. Gaenor Mai Jones (1af) Megan Richards (2il) Carol Thomas-Harries (3ydd) Eisteddfod Y Ddolen

Ysgrifennu Creadigol

Fy Arwr Enw fy arwr i ydy Ffion a mae hi yn 47 oed. Hi yw fy Mam. Mae ganddi lygaid brown a gwallt brown fel dail yr Hydref. Mae hi yn eithaf tal. Hoff liw Mam ydy gwyrdd gan ei bod yn hoff iawn o fyd natur. Mae hi yn briod â Joe. Mae hi yn gweithio ym myd celf. Mae’n dda am ddangos gwaith celf pobl eraill i fi er mwyn i fi ddysgu gwneud lluniau yn well. Mae’n hoffi eistedd lawr ond weithiau bydd yn cwympo i gysgu!! Mae Mam yn mwynhau chwarae gyda Portread o Mam fi a fy mrawd. Byddwn yn chwarae gemau yn y tŷ, mynd Hoff beth fy Mam ydi fi a fy mrawd allan am dro neu mynd ar y beics ar bwys y môr yn Gwern. Person doniol yw fy Mam Aberystwyth. Mae Mam yn coginio cacennau blasus – ar achos mae’n dweud jôcs yn fy llyfr ben blwydd Dad fe wnaeth gacen panas, croen oren ac jôcs ac mae’n hela fi i chwerthin. afal!! Bydd Mam wastad yn cael sgwrs â fi cyn fy mod yn Mae fy Mam i efo llygaid brown fel mynd i gysgu. Mae hi yn arwr i fi! cneuen. Gwallt syth brown golau Gwen Rhys Galvin (1af) sydd efo fy Mam. Person bert iawn yw fy Mam – fel blodau’r gwanwyn. Person gweithgar yw fy Mam achos mae’n tacluso’r tŷ, golchi llestri a Fy Arwr gweithio trwy’r dydd yn yr ysgol. Mae fy Mam i mor dawel â llygoden achos Enw fy arwr i ydy Boris! Na dim Boris Johnson yw mae’n gwneud gwaith ar y cyfrifiadur. fy arwr ond fy ngath! Mae Boris yn llwyd golau fel y Mae fy Mam mor hapus â’r gog. cymylau ar ddiwrnod cymylog. Ma’n eithaf blewog! Person arbennig iawn yw fy Mam Mae ganddo ddwy lygad sgleiniog fel dwy seren a achos mae’n ofalgar iawn. Fy Mam i dwy glust, trwyn smwt, chwech whisger, pedair coes a yw y fam orau yn y byd mawr crwn. chynffon. Mae’n ganolig o ran maint a tua un oed. Mabon Dafydd (3ydd) Cafodd yr enw Bori achos daeth i fyw gyda ni ar ddechrau y coronavirus. Roedd Boris Johnson ar y teledu a mi ôn i yn hoffi’r enw! Hoff fwyd Boris ydy llysiau a cig. Mae’n cysgu lawr stâr a weithiau yn mynd i fyny i orwedd ar y gwely ond mae’n hoffi cysgu yn unrhyw le! Mae’n gwneud i fi chwerthin hefyd. Bydd yn dringo to y tŷ haul, neidio dros ddŵr yr afon a neidio i’r awyr pan fydd wedi cael ofan. Mae’n hoffi chwarae cuddio hefyd. Dwi yn hoffi Boris achos ei fod yn fflwfflyd. Weithiau bydd yn fy nghrafu ond mae’r ddau o ni yn dod nôl yn ffrindiau mawr. Twm Lewis (2il)

Fy Arwr Portread o Mam Mam ydy fy arwr i. Ei enw ydy Ellen a mae hi yn 43 oed. Mae ei gwallt yn felyn fel yr haul a mae ganddi Mae fy Mam i yn ddoniol iawn lygaid glas fel y môr yn yr haf. Mae ganddi wên bert. achos mae hi yn dweud jôcs Mae mam yn eithaf byr. Mae hi yn briod â ffermwr doniol. Person gwych yw fy Mam i o’r enw Dyfrig. Mae hi yn cadw yn brysur iawn yn achos mae yn gweithio yn yr ysgol gwneud gwaith papur y ffarm. Roedd hi yn arfer bod yn ac yn edrych ar ôl ni. Hoff beth fy athrawes. Mam yw Dad, fi, Meian ac Emrys Mae ganddi bedair o ferched – fi, Lisa, Eirlys a sef fy nheulu. Lliw gwallt fy Mam Hawys. Mae Mam yn mwynhau gwneud pethau gyda ni i yw brown tywyll. Llygaid brown ond weithiau mae’n hoffi cael tawelwch!! Mae’n hoffi golau sydd gan fy mam i. Mae fy coginio – mae’n gwneud crempog blasus iawn! Mae Mam mor hapus â’r gog bob dydd. hi yn arwr i mi achos ei bod yn gofalu amdana i ac yn Mam arbennig iawn yw fy Mam garedig iawn, iawn. Mae’n rhoi y cwtshus gorau yn y achos mae hi yn ofalgar ac rydw i byd i gyd. yn caru fy Mam i’r lleuad a nôl. Lois Rees (2il) Elsa Evans (3ydd) 16 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

O’r Archif (Awst 1979) PORTREAD Y MIS A Phwy yw Ifan Odwyn?

Mae’r rhan fwyaf ohonoch chwi nodweddion a berthyn iddynt, ymhel â’i lyfrau, ond mae’n cefnogi ddarllenwyr selocaf Y Ddolen Evan ac fel y gwelir o’i gyfrolau mae sefydliadau lleol Llanfarian a’r cylch yn siŵr o fod yn adnabod Ifan Jones ganddo ddiddordeb arbennig hyd eitha ei allu. Mae’n gefnogwr Odwyn yn dda, ac os nad ydych mewn cofnodi hanesion brwd i’r Ddolen, yn weithgar gydag yn ei adnabod, ’rydych yn siŵr o amdanynt . Hen gymeriadau fel Eglwys Gosen, yn pregethu’n fod wedi clywed amdano. Bardd, John Rowlands, storiwr ffraeth achlysurol ac yn meddwl yn fawr llenor, hanesydd lleol a cherddor a naturiol, a fu’n saer llongau yn o’r Ysgol Sul. Ar hyn o bryd mae’n sy’n byw bellach yn Llanfarian. Llundain ac a honnai ei fod ar paratoi llyfryn bach ar gais ei IE, Evan Jones. delerau agos iawn a’r frenhines, eglwys i gofnodi canmlwyddiant Cefais gyfle i sgwrsio gyda’r gŵr cymaint felly meddai, nes y cai Ysgol Sul Pentrebont ym mis arbenning hwn yn ei gartref yn hanner coron ganddi bob tro y Hydref. ddiweddar, a phan ffoniais i ofyn deuai yn ôl ar daith i’w hen ardal. pryd fyddai’n gyfleus i alw arno, Ni fuasai portread o Evan Jones Aelod o’r Orsedd canfûm oddi wrth ei wraig ei fod Jones i feithryn ei ddiddordeb yn gyflawn heb rester o’i lyfrau A pham yr enw Ifan Odwyn? Wel, allan yn gweithio yn yr ardd. Dipyn mewn hanes bro ac ardal, ac fe’i urddwyd er anrhydedd eleni o gamp i un sy’n tynnu ’mlaen ac fe’i hyfforddodd i werthfawrogi Ar Ymylon Cors Caron 1967 yn Eisteddfod Caernarfon yn un a anwyd yn niwedd y ganrif o’r crefft a thraddodiad ei gyndadu. Cerdded Hen Ffeiriau 1972 o aelodau’r Orsedd. Dyma sut y blaen. Gwraig yr ysgolfeistr a arferai Balchder Crefft 1976 disgrifwyd ef wrth ei gyflwyno Ganed Evan Jones y degfed o roddi gwersi cerddoriaeth i’r plant Cymdogaeth Soar y Mynydd 1979 ‘Cerddor a llenor gwlad arbenning ddeuddeg o blant ar aelwyd Ty’n ac fe gofia hyd heddiw ei geiriau ei gyfraniad yn hen sir Aberteifi. Cae, ger Tregaron Bellach mae’r amdano, ‘Mae Ianto Ty’n Cae yn Da deall fod gobaith am gyfrol Arholwr am flynyddoedd i Goleg y bwthyn hwnnw’n adfail ond mae’r canu fel eos.’ Arferai J.T. Rees ddiddorol arall ar y Mynydd Bach Tonic Solffa. Awdur nifer o gyfrolau atgofion amdano a’r bywyd cynnar hefyd ddod i Dregaron yr adeg a’r cyffuniau yn y dyfodol. Mae gwerthfawr’. hwnnw yn fyw iawn yng nghof honno i roddi gwersi cerddoriaeth wrthi ar hyn o bryd yn casglu ac yn Mae’n nodweddiadol o Evan Evan Jones. Mae’n debyg mai oddi ac fe gafodd Evan Jones gyfle didoli deunydd ar ei chyfer ac mae Jones iddo ddewis dwyn enw wrth ei fam yr etifeddodd y gallu yn ei ddosbarthiadau i ddysgu ei fryd yn bennaf ar gofnodi hanes plwyf Llanbadarn Odwyn yn y i fwynhau ac ymddiddori mewn tonic solffa a gweithiau cerddorol y llenorion, y tlodi a’r ymfudo cyswllt hwn – dyma dir ei hen cerddoriaeth, ac mae o linach ei safonol. Erys hyd heddiw ei mawr a fu oddi yno i’r America, deidiau ac yn naear un o Eglwysi dad y daeth y gyneddf i farddoni atgofion am berfformiadau a Rhyfel y Sais Bach a helyntion mwyaf diddorol y sir yma mae a llenydda sy’n gymaint rhan o’i uchelgeisiol yn y capel, fel ‘Bro tebyg. ’Does dim dwywaith nad beddrodau ei dadau. Yma mae’r fywyd ers blynyddoedd maith. Bugeiliaid’ gan Dr David Evans. yw Evan Jones mor brysur heddiw gwreiddiau. Gyda llaw, mae’r Parch Dafydd Y capel hefyd a roddodd gyfle ag y bu eriod. Mae Dinah, ei wraig, Un o’m cwestiynau olaf i Evan Jones Blaenplwyf yn gefnder iddo. iddo gystadlu mewn eisteddfodau ac yntau yn briod ers 35 mlynedd, Jones oedd, sut yr hoffech gael ’Roedd elfen canu yn ei chwiorydd blynyddol ac ’roedd bri mawr ac wedi cartrefi yn Nhrewen, eich cofio gan yr hen fyd yma? i gyd ond ni chawsant fawr o yr adeg honno ar eisteddfodau Llanfarian ers 1952. Bu hi yn Ei ateb sicr a phendant oedd ‘fel gyfle i ddatblygu eu doniau. Daeth lleol megis Eisteddfod y Groglith, ysgolfeistres yn yr hen ardal am gwerinwr a chyfaill i bob Cymro a un brawd iddo i amlygrwydd fel . Yn ei eiriau ei gyfnod maith o dros bum mlynedd Chymraes’. arbenigwr aredig, sef y diweddar hun, ‘y capel roddodd y cyfle i ar hugain. Nid yn unig mae ef yn Ann Ffrancon Jenkins John Jones, Maes Mawr. mi ddatblygu fy hunan’. Cafodd Un o’r anfanteision pennaf Evan Jones flas ar ysgrifennu’n a brofodd Evan Jones mewn ifanc iawn. Mae ganddo gyfres o cysylltiad a’i ddiddordebau erthyglau yn rhai o’r Cymru’r Plant Siop Blodau’r Bedol Florist llenyddol oedd bod heb athro cynharaf yn trafod ‘Cerddorion ENILLYDD MEDAL AUR SIOE CHELSEA YN 2016 barddol fel sy’n gyffredin ymysg y Byd’, ac mae wedi cystadlu ac y beirdd. Nid oedd unrhyw un ennill droen yn Eisteddfodau Moelifor Terrace, Llanrhystud SY23 5AA cymmwys yn ardal Tregaron Pantyfedwen a’r Genedlaethol. Ebost [email protected] hyfforddi egin feirdd yn y cyfnod Daeth nifer o wobrau eraill i’w Ffôn 01974 202233 07763 282548 hwnnw a bu rhaid iddo ddilyn yn ran yng nghystadlaethau Llyfrgell Symudol bennaf gyfrol Dafydd Morgannwg. Dyfed ac eisteddfodau lleol. • Arddangoswr NAFAS cymwysedig • Trefnydd blodau arbenigol ar gyfer priodasau • Pob Achlysur Arbennig Canu fel eos Cymeriadau ffraeth • Angladdau Ond os na chafodd athro barddol, Ei brif symbyliad i ysgrifennu • Gweithdai Trefnu Blodau fe gafodd ysgolfeistr da iawn yn yw ei serch angerddol at fro ei • Cynigir Gwasanaeth Personol i ateb eich Osborne Jones, (brawd Artemus febyd. Ymddidora yng nghrefftau holl ofynion Jones) yn Ysgol Swyddffynnon. a chymeriadau’r cymdogaethau • Gellir trefnu ymweliadau yn y cartref yn Ef roddodd sylfaen i Evan hynny, yr hen enwau tlws a’r ystod profedigaeth i drafod blodeugedau RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 17 Aros i feddwl Gan Beti Griffiths

‘Tea-cosy Pete’ tu arall heibio. Yn ystod y misoedd diwethaf yma daethom yn Rhyw chwe mlynedd yn ôl ym mis Ionawr fwy ymwybodol o effaith ‘Unigrwydd’ ar bobl yn ninas Abertawe clywsom am farwolaeth ac anodd yw sylweddoli ei fod yn effeithio person di-gartref a’i lys-enw oedd ‘Tea- ar gymaint o bob oedran a chenhedlaeth yn cosy Pete’ am mai dyna a wisgai fel cap. ein cymunedau. Cofiwn, er hynny mai poen Un diwrnod daeth ‘Tea-cosy Pete’ o hyd i enaid yw ‘Unigrwydd’ a gall daro pan fyddwch waled ar y palmant. Yn ogystal ag arian roedd yn rhan o’r dorf neu yn byw wrth eich hunan. trwydded yrru y perchennog yn y waled a’i Enghraifft glasurol o ‘Unigrwydd’ yw stori gyfeiriad. Penderfynodd ‘Pete’ gerdded rhyw Blodeuwedd yn y Mabinogion. Roedd wedi ei dair neu bedair milltir i gartref y perchennog chreu o flodau’r maes ac o ganlyniad doedd i drosglwyddo’r waled a’i chynnwys iddo. ganddi ddim teulu, dim tad na mam na brawd Gwrthododd dderbyn unrhyw gydnabyddiaeth. na chwaer. Gwn innau erbyn hyn am brofiad Daeth i sylw’r cyfryngau. Beth bynnag ei felly wedi colli fy nheulu agosaf i gyd a gall fod gefndir, roedd gan ‘Tea-cosy Pete’ werthoedd yn galed ar adegau, credwch fi! Gwrandewch ac yn ôl yr hanes, bu dinas Abertawe mewn ar Blodeuwedd yn arllwys ei chalon allan yn galar ond yn rhy hwyr! Ym Mhrifwyl yr Urdd nrama fawr Saunders Lewis: yr un flwyddyn enillodd merch o Ysgol Bro Myrddin wobr am gyfansoddi soned i gofnodi’r Minnau, nid oes imi ddim un cynefin digwyddiad. Mae’n werth ei darllen! Yn holl ffyrdd dynion, Chwilia Wynedd draw Ni wyddom ddim am bridd dy achau di A Phrydain drwyddi, Na’r gwreiddiau a fu’n dal dy deulu ’nghyd, D’oes dim un bedd a berthyn i mi Na chwaith pwy glywodd gyntaf sain dy gri Ac mae’r byd yn oer, yn estron imi Na phwy fu unwaith yno’n siglo’th grud, Heb na chwlwm car na chadwyn cenedl… Ond gwyddom am dy wên ar noson oer O’r man berchnogaist ti ar gornel stryd, Bu’r misoedd olaf yma hefyd yn gyfle inni A gwres dy eiriau cynnes dan y lloer, feddwl am y rhai di-gartref sy’n byw ar ein Lle cysgaist gan gofleidio d’eiddo i gyd, strydoedd, testun torcalon! Diolchwn hefyd A thithau wedi cau dy lygaid llon am y gwirfoddolwyr hynny sydd wedi sicrhau Ynghanol oerfel Ionawr ger y Sgwâr fod y Banciau Bwyd wedi parhau i weithredu. Gadewaist ddinas gyfan, ac mae ton Maent yn werth y byd! Chwith hefyd yw gweld O alar heno am dy gwmni gwâr, pobol yn parhau i gysgu allan yn y gwynt a’r Fe fwriaist wreiddiau coll dy fywyd di glaw heb le i droi ac mor hawdd yw mynd o’r Yn ddwfwn iawn ar dir ein c’lonnau ni.

Rhwng Teifi, Dyfi, a’r Don ôl llaw dyn ar y tirlun. Yn y gyfrol Llyfr golygwyd gan Idris Reynolds, hon cawn gipluniau personol lluniau gan Iestyn Hughes, £12.95 o dir a daear Ceredigion, boed Newydd / clawr caled / lliw llawn, 978- dirwedd neu dirlun, trwy lygaid ei 1-911584-35-3 (Cyhoeddiadau beirdd. I gyd-fynd â’r farddoniaeth Barddas) ceir ffotograffau o’r sir gan Iestyn Mae harddwch sir Ceredigion Hughes ac mae’r cwbl wedi ei Cofiwch gefnogi eich wedi ysbrydoli nifer o feirdd ar hyd y osod yn gelfydd i greu cyfrol blynyddoedd ac yn y gyfrol newydd apelgar iawn yn weledol. busnesau lleol hon ceir cerddi gan feirdd amrywiol Mae Idris Reynolds yn Brifardd sy’n canu am y sir ei hun: am ac yn fardd toreithiog – ac yn leoedd, adeiladau a phobl sy’n creu’r awdur nodedig hefyd. Enillodd ei sir hynod hon mor gyfoethog ei gyfrol Darn o’r Haul yn Rhywle, diwylliant. Mae’r gyfrol yn cynnwys Cofio Dic wobr Llyfr y flwyddyn lleisiau amrywiaeth hynod o feirdd yn 2017. Ef oedd enillydd Cadair – o unigolion sydd wedi byw yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru y sir erioed i fyfyrwyr a beirdd Llanrwst, 1989, a hefyd Eisteddfod sydd wedi mudo i Geredigion ac Aberystwyth yn 1992. Mae’n ymgartrefu mewn gwahanol rannau byw ym mhentref Brynhoffnant, o’r sir. Canolbwyntir yn bennaf ar Ceredigion, gyda’i wraig Elsie. gerddi diweddar ond ceir hefyd Mae Iestyn Hughes yn dod o Fôn ambell i hen ffefryn – oll yn gerddi yn wreiddiol ond wedi ymgartrefu gan feirdd sy’n nodedig am eu yng Ngheredigion ers blynyddoedd cyswllt â Cheredigion. Dyma gyfrol – yn Bow Street. Tynnu lluniau o clawr caled sy’n dathlu diwylliant a dirluniau a phortreadau o bobl yw harddwch y sir. ei brif faes arbenigol, ac yn 2016 fe Meddai Idris Reynolds: ‘Clywais gyhoeddodd y gyfrol ddwyieithog ddywedyd mai Duw ar y trydydd llawn lluniau am y sir: Ceredigion dydd a greodd y dirwedd ond fod – wrth fy Nhraed (Gwasg Gomer). 18 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

Ar ôl i chi lenwi’r croesair, fe fydd y roesair llythrennau yn y rhes uchaf a’r llythrennau C yn y rhes isaf yn sillafu enw sy’n gysylltiedig â’r Pasg (3 gair). Anfonwch yr gan Sian Lewis enw at [email protected] neu drwy’r post i Gelli Aur, Cwrt y Cadno, Llanilar 1 2 3 4 5 6 SY23 4PS erbyn 16 Ebrill. Mi fydd yr atebion cywir yn mynd i’r het a’r enillydd yn derbyn tocyn llyfr gwerth decpunt. 7 8 Ar draws 7. Rhaglen deledu: ------Rownd (5,1) 8. Doedd dim cyfle i ni ------capel nac eglwys yn ystod y cyfnod clo. (6) 9 10 9. Afon sy’n rhan o enw Eglwys Gadeiriol yn y gogledd (4) 10. Prifddinas Hawaii (8) 11. Yn union yr un fath â rhywun: yr ------(2,5) 11 12 13 12. Y gem sy’n cael ei gynhyrchu gan wystrys (1,4) 14 15. Barddoniaeth: cerdd ----- (5) 17. Y tir sydd heb ei droi na’i aredig (1,6) 20. Os ydych chi am weld abaty yn ymyl 15 16 17 18 Dinbych-y-Pysgod, hwyliwch ------. (1,4,3) 19 22. Syllu (4) 23. Rhywun profiadol iawn (3,3) 24. Does dim parch i broffwyd yn ------ei 20 21 22 hun. (2,4)

I lawr 1. Aderyn: glas y ------(6) 2. Yn cyd-fynd (2,6) 23 24 3. Fe ------ar fryn unwaith eto. (3,4) 4. Yr hen a ŵyr, yr ----- a dybia. (5) 5. Ilan yn troi yn indigo (Anagram) (4) 6. Dyn bonheddig (6) 13. ------groes: pentref yng Ngheredigion (4,3,1) ATEBION CROESAIR MAWRTH: Ar draws 7 gwrido 8 arwain 9 bwli 10 estyniad 11 cledrau 14. Y man pellaf y gallwch chi weld (1,6) 12 aberth 15 gysur 17 gwasgedd 20 pilipala 22 reis 23 didaro 24 Trefin 16. Efallai bod Huw Puw a’i griw yn sefyll I lawr 1 cwrwgl 2 eiliadau 3 nofelau 4 Haiti 5 Iwan 6 Nid aur 13 bys troed 14 llwyau te fan hyn wrth hwylio o Bortinllaen. 16 y Cilie 18 Elidir 19 carob 21 Ifan Geiriau cudd: Cenhinen Bedr (2,1,3) 18. Harri’r ------, mab Harri Tudur (6) ENILLYDD CROESAIR: Llongyfarchiadau i enillydd croesair rhifyn Mawrth sef Nia Richards, 19. Beibl - ---- o bobl y byd. (1,4) Llanrhystud. Bydd yn derbyn y tocyn llyfr gwerth decpunt fel arfer. 21. - --- Du laddodd draean o’r boblogaeth yn 1349. (1,3)

Pen Blwydd Hapus i Ifan Pugh, Tŷ Gwyn, Pen Blwydd Hapus i Cai Siôn Evans a fydd yn Pen Blwydd Hapus i Tirion Vita Presacane o Bow Llangwyryfon oedd yn 6 oed ar 13 Mawrth. flwydd oed ar 12 Ebrill, ŵyr Donald a Gwenda Street a fydd yn 7 oed ar 19 Ebrill. Mae Tirion yn Llawer o gariad oddi wrth y teulu i gyd. Evans, Rhandir, Llanafan. wyres i Joy a Hywel Jones, Llanrhystud. RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 19

Persbectif ar y papurau bro yn hanfodol bwysig o ran dal cymunedau ynghyd. Gwefan ar gyfer holl Papurau Bro Dylid nodi’n syth bod papurau lleol Cymru wedi cynnig rhywfaint o Bapurau Bro Cymru Y peth pwysicaf i’w ddweud yn Gymraeg dros y degawdau. Roedd syth yw bod ein papurau bro y Llanelli Star â’i golofn Gymraeg Yn mis Mawrth 2021 lansiwyd Papurau Bro rannu adnoddau a wedi gwneud cyfraniad aruthrol o (symbolaidd) bob dydd Sadwrn. Ond gwefan newydd ar gyfer yr holl chyfathrebu. bwysig dros y blynyddoedd, ac yn yn rhy aml yr hyn a geid oedd darn Bapurau Bro Cymraeg: www. Dywed Heledd ap Gwynfor o dal i wneud. Darparu newyddion ar farddoniaeth (sori, dim diddordeb) papuraubro.cymru. Bwriad y Fentrau Iaith Cymru [MIC]: ‘Rŷ’n a rhannu gwybodaeth yn deg ac neu hanes rhyw bregethwr wefan yw creu un man canolog ni’n falch iawn o fod wedi gallu yn gyfrifol yw hanfod y busnes. (cynffonllyd, fel arfer) neu rywbeth lle gall ddarllenwyr hen a newydd cefnogi’r Papurau Bro drwy weithio Ac mae’r busnes hwnnw yn fwy arall cwbl amherthnasol. A dyna un ddarganfod gwybodaeth am yr ar y prosiect hwn. Gobeithiwn gwerthfawr nag erioed. o’r ffactorau yn llwyddiant y papurau holl Bapurau Bro Cymraeg. bydd y wefan hon yn helpu i greu Dros y blynyddoedd, bu ambell bro, oherwydd y bwlch enfawr yn y Mae’r wefan yn cynnig seilwaith i’r Papurau Bro allu symud gydweithiwr yn snobyddlyd iawn o farchnad, y farchnad newyddion go gwybodaeth gyswllt a mwy ar ymlaen gyda’i gilydd a datblygu ran newyddion ‘lleol’. Peth afiach iawn i Gymry Cymraeg. Gwasanaeth gyfer pob un o’r 58 o Bapurau mewn cyfnod lle mae presenoldeb yw hynny. Mae newyddion o bob cymdeithasol nodweddiadol, felly, Bro Cymraeg ar draws Cymru a digidol mor bwysig.’ math yn gallu bod yn bwysig neu’n gan gynnig llwyfan i bobl i ddweud Lloegr sy’n dod â newyddion a Mae perthynas adeiladol wedi ei ddiddorol neu’n ddefnyddiol, eu dweud, i rannu straeon, i apelio, gwybodaeth leol i’w cymunedau. greu rhwng Mentrau Iaith Cymru boed leol ai peidio. Mae deunydd i ofyn am gymorth, i rybuddio, i Gallwch ddefnyddio map â Bro360, cynllun sy’n darparu ‘newyddion’ yn cynnwys sbectrwm ddathlu – y cyfan yn rhan o’r broses rhyngweithiol y wefan i gwefannau bro i gymunedau. eang iawn o weithgaredd a bwysig o newyddiadura, sef chwilio ddarganfod pa bapur bro sydd Trefnwyd hyfforddiant ar y cyd gwybodaeth. am bethau diddorol, a chwilio am ym mha ardal. gan MIC a Bro360 ar gyfer Cofiaf yn glir yr adeg pan bethau nad yw pobol yn gwybod Dywed Dylan Lewis, cadeirydd gwirfoddolwyr y Papurau Bro yn sylweddolais beth yw gwerth amdanynt. Papur Bro Clonc (ardal Llanbedr ystod mis Mawrth 2021. Dywed newyddion bro. Ym mis Medi Mae hyn yn bwysig hefyd Pont Steffan): ‘Rŷ’n ni wedi Lowri Jones ar ran Bro360: ‘Rŷ’n 1974 roedd cyffro mawr yn ardal o ran democratiaeth. Mae bod angen un o’r rhain ers ni’n falch bod Bro360 wedi gallu dwyrain Caerfyrddin a gorllewin problem o safbwynt cael ffocws blynyddoedd. Mae’r Papurau helpu papurau bro i barhau i Morgannwg. Roeddem yn aros clir iawn ar waith awdurdodau Bro yn gwneud gwaith anhygoel gyhoeddi yn ystod cyfnod heriol am lansiad radio masnachol lleol a chynghorwyr, a rhai ym mhob ardal drwy Gymru, Covid. Edrychwn ymlaen at helpu’r cyntaf Cymru, sef Sain Abertawe. cyrff cyhoeddus sy’n llai atebol ond mae hefyd yn braf iawn papurau i ddatblygu ymhellach Digwyddiad o bwys oedd hwnnw, nag y dylent fod. O ran iechyd cael y teimlad ein bod yn rhan o trwy gynnig arbenigedd cwmni nid yn unig i’r gymuned leol, democratiaeth leol, mae’r papurau rywbeth mwy.’ Golwg ym maes newyddiaduraeth ond yn sicr hefyd i bobol fel bro yn gryfder, gan sôn am Mae’r Papurau Bro yn annibynnol i gynnal tair sesiwn fi a’u diléit yn y maes darlledu broblemau lleol fel cynllunio, tai, a cael eu rhedeg gan dimau o hyfforddiant i gyfranogwyr y a newyddiadura. Gwasanaeth pholisi iaith. Bellach mae nifer o’r wirfoddolwyr. Fel rhan o’r wefan, papurau bro dros yr wythnosau ‘dwyieithog’ a gafwyd, a hynny papurau bro ar-lein, ac mae modd bydd llwyfan i wirfoddolwyr y nesa.’ yn orfodaeth arnynt oherwydd iddynt gyrraedd eu hetholaethau ar balans ieithyddol y dalgylch. Roedd draws y byd. mwyafrif y rhaglenni yn Saesneg, Bu dyfodiad gwefan BBC Cymru wrth gwrs, gyda bwletinau Fyw yn gam enfawr ymlaen i ni newyddion yn Gymraeg yn ystod y Gymry Cymraeg. Cawn ganddo DEIAN REES dydd, a rhaglenni Cymraeg gyda’r gyfuniad o’r rhyngwladol, y Peintiwr ac Addurnwr nos. Pwysigrwydd y lansiad oedd cenedlaethol a’r lleol. Mae S4C yn Glannant, Stryd y Capel bod pobl ddim yn gaeth bellach i datblygu ei gwasanaeth newyddion Tregaron SY25 6HA wasanaethau BBC Cymru a HTV ei hun ar-lein ar hyn o bryd, sef Cymru. Bu’r orsaf newydd yn carreg filltir arall. Dylem weld y 01974 298 615 ysgubol o lwyddiannus, a rhan o’r datblygiadau hyn yng nghyd-destun 07900 174 699 gyfrinach oedd mentro i fewn i y byd newyddion ehangach. Gallwn (tecst yn unig) fywydau pobl yn yr ardal a cheisio weld byd o gyfryngau sy’n cynnig deall beth oedd yn eu diddori a’u mwy o ddewis i Gymry Cymraeg, plesio a’u cythruddo. mwy o ffocws, mwy o gwestiynu, GWASANAETH Ym 1977 ymddangosodd Radio a mwy o gyfuno rhwng y lleol, y Cymru, a Radio y flwyddyn cenedlaethol a’r rhyngwladol. GARDDIO MYNACH ganlynol. Ceid elfennau lleol Mater arall yw gofyn a oes gan Torri Porfa, Sietynau, Tirlinio, yn y gwasanaethau hynny, ond y papurau bro adnoddau digonol i Chwynu a Dal Gwaddod gorsafoedd cenedlaethol yw’r ateb yr her. Mae angen adnoddau ddwy, a’u pwrpas yn wahanol iawn dynol, technegol ac ariannol i Gwasanaeth cyfeillgar a phrisiau rhesymol i Sain Abertawe. ddatblygu cyhoeddiadau ar-lein yn Ffoniwch Meirion: 07792457816 / 01974 261758 e-bost: [email protected] Roedd y papur bro cyntaf – Y broffesiynol, a’r gallu hefyd i wirio’r Dinesydd – eisoes wedi cyrraedd cynnwys yn ofalus. Mae’r gwaith ym 1973, gan lansio cyfnod o dwf presennol ym myd y papurau bro cyffrous. I mi, profwyd yn syth yn arwrol, ond bydd eisiau mwy fod newyddion ar lefel leol yn o gefnogaeth er mwyn i’r sector beth gwerthfawr iawn o safbwynt flodeuo a thyfu i fod yn rhywbeth cynnal cymuned, gan alluogi pobl hyd yn oed yn fwy uchelgeisiol. i rannu gwybodaeth a rhannu Llongyfarchion i bawb ar y gwaith GWTERI straeon. Heb wasanaeth felly, rhagorol. ALWMINIWM DI-DOR mae cymunedau yn gallu bod Ymlaen! yn ddigyswllt a rhanedig. Mae Huw Edwards SAER COED . GWAITH TO . ADEILADWR . ASIEDYDD 20 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

Mynd am dro: darganfod yr ardal

Cwm Wyre Ar ôl stwffio’n hunain ar dwrci, y trimins a’r pwdin Dolig, roedd angen symud y coesau! Felly off â Dafydd, Lynn a fi am dro i lawr drwy Gwm Wyre. Diolch i Lynda, cawsom ein gollwng ar yr hewl fach rhwng Pencwm Isaf a Pencwm Canol. Roedd hi’n weddol rwydd ffeindio dechrau’r llwybr sy’n disgyn drwy’r coed tal mewn i Gwm Wyre. Mae’r llwybr yn amlwg, ond angen cadw llygad dan droed rhag baglu. Rhai o’r coed wedi cwympo ond ddim yn ormod o rwystr. Ar ôl sbel fach, dyma ni mas o’r coed, gyda golygfa braf o Gwm Wyre – cwm diarffordd, tawel, coediog. Dod ar draws hen, hen fwthyn bach y mae rhywun wrthi’n ei adfer – jyst fel rhywbeth mas o Sain Ffagan. Wedyn dechrau crafu pen am ba lwybr i’w ddilyn, ond diolch byth ymddangosodd Eirwen a’i theulu o Tŷ Newydd! Ar ôl sgwrs o bellter cymdeithasol, dyma ni’n eu dilyn nhw – edrych fel ’sen nhw’n nabod y ffordd. sy’n arwain mewn i Lanrhystud. Dyma’r llwybr yn dringo eto nes inni Troi off hwnnw i gerdded lan trwy gae gael golygfa dda dros ffermydd Moelifor a Moelifor, heibio Ffospilcorn a Panteg a nôl Glancarrog. Ymhen tipyn daethom at olygfa i Glancarrog. Popeth yn iawn nes i Lynn fendigedig dros bentre Llanrhystud a mas ddiflannu lan i’w phen-glin mewn pwll o fwd ar i’r môr. y llwybr! Wedyn tipyn o lithro wrth i’r llwybr Pawb wedi joio mas draw, a cyfle i ddisgyn yn serth. Diolch byth am ganllawiau ddarganfod darn bach newydd o’r ardal oedd pren oedd wedi eu gosod ar y ffordd lawr mor agos i gartre ond neb ohonom wedi neu bydden ni wedi bod ar lawr yn y mwd! mentro yno o’r blaen. Daeth y llwybr mas i’r hewl ar bwys Frondeg Elin Morris

P.T PRESERVATION Ltd Arbenigwr trin tamprwydd mewn welydd, pryfed mewn pren, pydredd pren a gosod clymau wal mewn welydd dwbl. GWASANAETH CYMRAEG | CWMNI LLEOL PETER TANDY 01974 272 310 | 07866 078 221 ARWERTHWYR . PRISWYR ASIANTWYR TAI Cware ac Olew 16 Ffordd y Môr, Aberystwyth Rhif Ffôn 01970 626160 e-bost [email protected] l, teuluo ibynno l, lleol i ann , Cym wmn raeg TYWOD C DERV GRAEAN TANWYDD TYˆ CERRIG DISEL FFERM BLOCS LIWB OLEW www.trefigin.cymru (01239) T (01239) 881282 881630 RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 21

Beth ydych chi wedi gweld ei eisiau fwyaf? goffi, ymweld â’r teulu, teithio o fewn Cymru, Blwyddyn Medru cwrdd â ffrindiau am baned a chlonc yn ac ymhellach – er enghraifft tramor. un o gaffis y dre. Ddysgoch chi rywbeth newydd yn ystod y dan glo Beth ydych chi’n edrych ymlaen at allu ei wneud flwyddyn? fwyaf yn 2021 wrth i’r cyfyngiadau lacio? Sut i ddefnyddio Zoom, Skype, Teams, ac yn y Efallai bod ni ddim yn mynd i unman, ond Pacio cês a mynd ar wyliau. I unrhyw le!!! blaen!! mae amser dal yn hedfan! Mae’n anodd credu bod blwyddyn ers i Boris Johnson gyhoeddi’r Cyfaill Y DDOLEN o bentref Llanilar Ydi’r flwyddyn ddiwethaf wedi newid eich clo mawr cyntaf yn ôl ym Mawrth 2020. Pwy Sut flwyddyn ydych chi wedi’i chael dan glo? ffordd o feddwl? Sut? feddylie y bydden ni’n parhau dan gyfyngiadau Blwyddyn o orfod meddwl a ydi hi’n gywir i wneud I gydymdeimlo mwy efo pobl sydd yn dioddef, 365 diwrnod yn ddiweddarach, er gwaetha rhyw ambell beth neu a fyddwn i’n torri’r rheolau wrth ac i helpu mewn unrhyw fodd posib. faint o lacio dros yr haf! Roedd y clo cyntaf yn ei wneud. Blwyddyn o orfod dibynnu’n drwm ar brofiad newydd gwahanol i lawer ohonon ni, sgyrsiau ffôn i gadw cysylltiad â theulu a chyfeillion Tri gair sy’n disgrifio eich blwyddyn dan glo … cyfle i arafu, clirio, gwerthfawrogi natur a’n milltir yn hytrach nag ymweld yn bersonol. RHWYSTREDIG, PRYDERUS, HIRAETHUS. sgwâr a mwynhau amser teulu. Cafwyd tywydd braf godidog a ninnau’n lwcus iawn ein bod ni’n Oes yna rywbeth am y cyfnod yr ydych wedi’i Beth ydych chi’n edrych ymlaen at allu’i wneud byw le ni’n byw. Tipyn anoddach fu’r ail gyfnod fwynhau? fwyaf yn 2021 wrth i’r cyfyngiadau lacio? clo ar ddechrau eleni gyda’r nosweithiau’n Yn ystod misoedd y gaeaf roedd hi’n braf iawn Teithio i ymweld â’r wyrion, a’u teuluoedd, ac dywyll a bwrlwm y Nadolig gwahanol (oherwydd cael tynnu’r llenni a gwybod nad oedd angen aelodau eraill o’r teulu – heb eu gweld am dros cyfyngiadau) wedi pasio. Dyddiau mwll a diflas a mynd allan i’r tywyllwch na’r oerni! Gwneud flwyddyn bellach. A mwy o gymdeithasu hefyd. diffyg gweld pen draw i’r holl sefyllfa. Ond daeth ambell jig-so heriol iawn. arwyddion y gwanwyn i ddechrau codi calon a’r Amanda ac Eifion Roberts brechlyn a gobaith am ffordd allan o’r pandemig. Beth ydych chi wedi gweld ei eisiau fwyaf? Sut flwyddyn ydych chi wedi’i chael dan glo? Dyma roi cyfle i rai o drigolion ardal Y DDOLEN Cael cydaddoli wyneb yn wyneb. Diolch am bob Prysur! (Yn lwcus, mae gennym yr adnoddau i fyfyrio ar ei blwyddyn nhw dan glo. oedfa ar Zoom ac ar y We ond fedran nhw ddim weithio o adre). bod cystal ag addoli yng nghwmni’n gilydd yn Ffion Evans, Dolifor, Llanrhystud bersonol. Oes yna rywbeth am y cyfnod yr ydych wedi’i Oes yna rhywbeth am y cyfnod yr ydych wedi’i fwynhau? fwynhau? Beth ydych chi’n edrych ymlaen at allu gwneud Dim gorfod teithio nôl a ’mlaen i’r dref mor Gorfod gadael gwaith yn gynnar cyn 4 o’r gloch! fwyaf yn 2021 wrth i’r cyfyngiadau lacio? aml. Fel athrawes, cyn y cyfnod clo roeddwn wedi dod Medru ymweld â’r teulu, ffrindiau ac aelodau’r mewn i’r patrwm o aros a gweithio yn yr ysgol capel; medru gwahodd a chroesawu pobl i’r tŷ Beth ydych chi wedi gweld ei eisiau fwyaf? hyd tua 6 bob nos. Mae gorfod gadael yr ysgol yn a chynnig paned yn lle sgwrsio ar garreg y drws; Bod yng nghwmni ein teulu a’n ffrindiau. gynnar a chyrraedd adref yn gynt wedi rhoi mwy medru cydaddoli wyneb yn wyneb; cael rhoi’r o gydbwysedd i fywyd. Mae diwrnod yn teimlo’n gorau i wisgo gorchudd wyneb sydd yn codi niwl Ddysgoch chi rywbeth newydd yn ystod y hirach a mwy o amser i wneud pethau gwahanol. dros sbectol. flwyddyn? Wedi ehangu sgiliau technoleg. Alun Lloyd Jones, Llanfarian Sut flwyddyn ydych chi wedi’i chael dan glo? Ydi’r flwyddyn ddiwethaf wedi newid eich Blwyddyn ofidus, rwystredig, brysur efo ffordd o feddwl? Sut? cyfarfodydd ar lein, a byw mewn gobaith i’r haul Odi – ddim i gymryd pethau’n ganiataol; a godi arnom unwaith eto. sut y medrwn barhau y dulliau mae’r cyfnod clo wedi’u hamlygu i hybu gwelliant i’r Oes yna rywbeth am y cyfnod yr ydych wedi’i amgylchedd. fwynhau? Yr amser i feddwl, i gofio am y gorffennol, ac i Tri gair sy’n disgrifio eich blwyddyn dan glo … gynllunio dyfodol gwell i’m teulu (gobeithio)! Mwy Prysur, prysur, prysur. Mae Ffion wedi dewis y llun yma fel un fydd yn o amser i ddarllen fy hoff lyfrau. ei hatgoffa o’r cyfnod rhyfedd dros y flwyddyn Beth ydych chi’n edrych ymlaen at allu’i wneud ddiwethaf a’r gath yn gwmni iddi wrth baratoi Beth ydych chi wedi gweld ei eisiau fwyaf? fwyaf yn 2021 wrth i’r cyfyngiadau lacio? gwaith ysgol i’r plant adre. Cymdeithasu efo’m ffrindiau dros gwpaned o Cael Mam a Dad draw am ginio Dydd Sul.

Trydan

GwasanaethHolwch Paul argraffu diguro am bris! WILL DAVEY [email protected] 01970 832 304 Electrical & AV

Certified Electrical Installation Gosodiad Trydanol Ardystiedig Audio, Visual & Data Sain, Gweledol & Data CCTV CCTV Inspection & Testing Arolygu & Phrofi Talybont Ceredigion APPROVED NYTHFA, PANTYCRUG, ABERYSTWYTH SY23 4EF CONTRACTOR SY24 5HE www.ylolfa.com 07581 173 684 / 01970 880593 [email protected] @trydanwilldavey 22 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

Llangwyryfon

Cydymdeimlo cyntaf. Ganwyd mab i Lowri Estynnwn ein cydymdeimlad ac Elliot yng Nghaerdydd ar 1 diffuant i deulu Mari Llwyd a fu Mawrth. Ei enw yw George Lewis farw ddiwedd Chwefror. Bu hi’n Lynn. Diolch am newyddion brifathrawes ymroddedig yn ysgol calonogol ar ôl gofidiau’r Llangwyryfon am flynyddoedd ac flwyddyn ddiwethaf. wedi bod yn ddylanwad positif a Llongyfarchiadau hefyd i Peter pharhaol ar genedlaethau o blant Tandy ar ei ymateb wrth ‘adnabod yr ardal. Roedd ei natur addfwyn y sŵn’ ar raglen radio gydag yn treiddio trwy’r ysgol i gyd a’i Ifan Jones Evans ddechrau mis Disgyblion yr Hafod ar Ddiwrnod Trwynau Coch. gofal dros les yn ogystal ag addysg Chwefror. Roedd yn bleser ei y plant yn amlwg. Cofia rhai hi glywed yn siarad mor huawdl am Ysgol Gynradd Gymunedol hyrwyddo Cymru a Chymreictod. yn arbennig am ei dawn i ddysgu ei ddiddordebau. Llangwyryfon Y Dydd Iau canlynol, ar 4 Mawrth iddynt gydadrodd nid yn unig fel Ailagor yr Ysgol nodwyd Diwrnod y Llyfr drwy plant ond fel aelodau o Ferched Y Cyngor Cymuned Ers y rhifyn diwethaf o’r Ddolen wneud amrwyiol weithgareddau y Wawr hefyd. Fe ddeil lle cynnes Nid yw’r Cyngor wedi medru rydym wedi croesawi ein yn dathlu llyfrau o bob math a’r iddi yng nghalonnau ei chyn- cyfarfod ers chwe mis, ond trwy disgyblion yn ôl gyda’r criw weithgaredd o ddarllen! ddisgyblion a’u rhieni hwy. gyfrwng llythyron, galwadau ieuengaf (y Cyfnod Sylfaen) yn ffôn ac e-byst daethpwyd i dechrau dychwelyd yn raddol Sgwad Sgwennu Diolch benderfyniad ynglŷn â dosbarthiad o 22 Chwefror ymlaen. Ychydig Ymunodd Cet â Sgwad Sgwennu Dymuna teulu Sibrwd y Nant, arian y melinau gwynt. Rhoddwyd wythnosau yn ddiweddarach, 15 rhithiol ar gyfer disgyblion Gaynor, Doug, Carys, Steff, Aled, cyfraniadau fel a ganlyn i’r Mawrth ymlaen, braf oedd gweld y Blwyddyn 6 ganol y mis. Roedd Weronika a Gwenllian ddiolch o canlynol – Ysgol Llangwyryfon: criw hŷn (Cyfnod Allweddol 2) yn y Sgwad yng nghofal y Prifardd galon i bawb am bob arwydd o £2,000, Neuadd Santes Ursula: ôl hefyd. Aneirin Karadog a bu’r plant gydymdeimlad a charedigrwydd £1500, Cylch Meithrin: £750, Mae’n rhyfedd ac yn chwith yn brysur yn cwblhau tasgau a estynnwyd iddynt yn eu Capel Moriah: £250, Capel Tabor: meddwl ein bod wedi profi AIL amrywiol er mwyn annog y profedigaeth o golli Mam, Mam-gu £250, Canolfan Bethel: £250, gyfnod o ddisgyblion yn treulio gwaith o farddoni. Yn dilyn y a Hen Fam-gu. Diolch. Eglwys Santes Ursula: £250, Clwb cyfnod estynedig adref yn dysgu o Sgwad Sgwennu anogwyd y Ffermwyr Ifanc: £500, Pwyllgor bell ond mae’n hyfryd cael gweld disgyblion i fynd ati i gwblhau Llongyfarch y Fynwent: £500, Yr Ysgol Sul: nhw yn ôl yn eu dosbarthiadau darn o farddoniaeth ar gyfer Llongyfarchiadau i Megan Aur £200, Sefydliad y Merched: £200, ac yn mwynhau yng nghwmni eu cystadlaethau Eisteddfod T yr Urdd Davies, Esgair Llyn sydd wedi Merched y Wawr: £200, Y Clwb cyfoedion unwaith eto. ym mis Mai. llwyddo mewn arholiadau piano. Croeso: £200, Y Clwb Garddio: Hydernwn y cawn fwynhau Derbyniodd Ragoriaeth mewn £100. tymor llawn, di-dor yn yr ysgol ar Eisteddfod Y Ddolen Gradd 5 theori a Theilyngdod Ynglŷn â rhoddion o dan S137, ôl gwyliau’r Pasg. Bu llawer iawn o’r disgyblion yn mewn arholiad perfformio Gradd penderfynwyd cyfyngu’r rhoddion Diolch yn fawr i bob rhiant am brysur yn ystod y mis yn gwneud 6 o dan drefniadau’r Coleg i’r canlynol gan na ellir rhag- eu cydweithrediad gyda’r dysgu gwaith ysgrifenedig a chelf i Brenhinol. Mae hi’n ddisgybl i weld amgylchiadau’r dyfodol – Y o adref dros y deufis a mwy Eisteddfod Y Ddolen. Carys Hannah Flynn, Cysgod y Ddolen: £150, Yr Ambiwlans Awyr: diwethaf. Coed. Oherwydd yr amgylchiadau £100, Nyrsys Macmillan: £100, PC Hannah presennol mae wedi bod yn HAHAV: £100. Gŵyl Dewi a Diwrnod y Llyfr Bu PC Hannah yn cynnal sesiynau anodd trefnu gwersi wyneb Yn ystod y misoedd diwethaf Bu’r plant yn dathlu Dydd Gŵyl ar lein gyda chriw’r Hafod yn yn wyneb ac mae Megan wedi derbyniwyd gwybodaeth am Dewi ar 1 Mawrth (ac ar yr 2il hefyd trafod amrywiol agweddau o bod yn perffeithio a recordio’i geisiadau cynllunio – adeiladu tŷ yn yr ysgol!) drwy wisgo eu dillad gadw’n ddiogel – mae negeseuon pherfformiad ar ei phen ei hun yn ger Tŷ Coch, ehangu a newidiadau Cymreig ac yn gwneud amrywiol PC Hannah yn rai perthnasol a ei chartref. Da iawn ti a dal ati. i Maes yr Haf, a newidiadau i weithgareddau yn yr ysgol neu phwysig iawn. Llongyfarchiadau i Ifor a Rhandir Isaf. Ni chodwyd unrhyw ar lein! Bu’r disgyblion yn dysgu Margaret Lewis, Tŷ Coch ar ddod wrthwynebiad i unrhyw un am hanes Dewi Sant yn ogystal Y Parchedig Smith yn dad-cu a mam-gu am y tro ohonynt. â gwneud gweithgareddau yn Rydym yn parhau i dderbyn negesuon rhithiol amrwyiol oddi wrth Y Parchedig Julian Smith. Yn ystod y mis yma rydym wedi derbyn negeseuon Gŵyl Dewi, Sul y Mamau a’r Wythnos Sanctaidd.

Diwrnod Trwynau Coch Roedd hi yn fôr o goch yn yr ysgol Ddydd Gwener, 19 Mawrth i nodi Diwrnod Trwynau Coch. Gwisgodd pawb gymaint o goch ag oedd yn bosib, gyda rhai wedi lliwio eu gwalltiau a’u hwynebau hefyd. Gofynnwyd am gyfraniadau i’r elusen. Roedd y cyfanswm wedi cyrraedd ychydig dan £90 erbyn Disgyblion yr Hendre yn eu dillad coch ar Ddiwrnod Trwynau Coch. diwedd y dydd. RHIFYN 469 EBRILL 2021 Y DDOLEN 23

Tysteb Anti Myf Ffarweliwyd â Myfanwy Williams fel clerc arian cinio Help ariannol i gymunedau gan a goruchwylydd amser cinio ddiwedd mis Rhagfyr. Yn anffodus y Loteri Genedlaethol oherwydd y cyfyngiadau nid oedd hi’n bosib i ni drefnu digwyddiad Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol cefnogi grwpiau’n rhagweithiol drwy gynnig teilwng i ddiolch i Anti Myf cyn yn cefnogi pobl a chymunedau drwy COVID-19. cymorth datblygu sefydliadol.” gwyliau’r Nadolig ac felly y bwriad Mae grantiau wedi cael eu hehangu i helpu Mae grantiau, a wnaed yn bosibl diolch i ydy gwneud hyn cyn diwedd cymunedau ledled Cymru i edrych yn gadarnhaol chwaraewyr y Loteri Genedlaethol, ar gael i Tymor yr Haf (gan groesi ein i’r dyfodol. gefnogi sefydliadau i addasu, adfer a ffynnu drwy bysedd y bydd hi’n bosib). Yn Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol raglenni Arian i Bawb y Loteri Genedlaethol a y cyfamser mae’r casgliad ar ei yn cynnal sesiwn gymorth rithiol drwy gyfrwng Pawb a’i Le. chyfer yn parhau ar agor a gellir y Gymraeg ar gyfer grwpiau cymunedol ac Mae Arian i Bawb y Loteri Genedlaethol yn gwneud cyfraniad drwy law Nerys elusennau ar 26 Mai. Bydd y sesiwn yn rhoi mwy dyfarnu hyd at £10,000 ar gyfer amrywiaeth o Parry. o wybodaeth i gymunedau ledled Cymru am brosiectau cymunedol, gan gynnwys prosiectau wneud cais am grant gan y Loteri Genedlaethol ac sy’n ymateb i bandemig COVID-19. Cydymdeimlo yn atgyfnerthu’r blaenoriaethau ariannu newydd. Mae Pawb a’i Le yn dyfarnu hyd at £500,000 Gyda thristwch y derbyniwyd Maen nhw’n arbennig o awyddus i siarad â i gymunedau gydweithio i gael effeithiau y newyddion yn ystod y mis grwpiau cymunedol nad ydynt wedi gwneud cais cadarnhaol ar y pethau sy’n bwysig iddyn nhw. am farwolaeth Mari Llwyd. Bu am grant gan y Loteri Genedlaethol o’r blaen. Bydd Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn Mari yn brifathrawes ar Ysgol Dywedodd Ruth Bates, Cyfarwyddwr Dros ariannu datblygiad sefydliadol fel rhan o’r prosiect Llangwyryfon am nifer fawr o Dro Cymru yng Nghronfa Gymunedol y Loteri ac mae Gwiriwr Cryfderau wedi’i ddatblygu i helpu flynyddoedd a fe fuodd hi a’r teulu Genedlaethol, “Dydy ein rôl ni fel ariannwr cwsmeriaid i nodi cryfderau eu cymuned er mwyn yn byw yn Tŷ’r Ysgol am gyfnod gweithgaredd cymunedol erioed wedi bod mor adeiladu arnynt. hir. Mi roedd gan bawb o fewn bwysig. Rydym yma i gefnogi grwpiau cymunedol Ers mis Ebrill 2020, mae Cronfa Gymunedol y cymuned yr ysgol a’r gymuned ac elusennau i gael mynediad at arian Loteri Loteri Genedlaethol wedi dyfarnu dros £20 miliwn ehangach feddwl uchel iawn Genedlaethol. Rydym yn canolbwyntio’n arbennig i elusennau a chymunedau ledled Cymru sy’n ohoni ac roedd ei chysylltiad â ar gefnogi grwpiau i addasu, adfer a ffynnu. Mae newid bywydau ac yn cynnig gobaith i lawer o’r nifer o deuluoedd yr ardal wedi ein timau ariannu i gyd yn gweithio gartref ac yn rhai sydd wedi cael eu heffeithio gan y pandemig. parhau dros y blynyddoedd. barod i siarad â chi am eich syniadau i gefnogi Mae chwaraewyr y Loteri Genedlaethol yn codi Estynnwn ein cydymdeimlad dwys cymunedau drwy’r cyfnod digynsail hwn, a thu £30 miliwn bob wythnos ar gyfer achosion da â’r teulu cyfan yn eu profedigaeth. hwnt i hynny.” ledled y DU. ‘’Rydym am ariannu prosiectau sy’n bwysig i Os oes gennych ddiddordeb mewn mynychu’r Pen Blwydd Hapus bobl a chymunedau, a gwyddom mai’r prosiectau sesiwn rithiol ar ddydd Mercher, 26 Mai, Cyfarchion hwyr i gyn-gogyddes mwyaf llwyddiannus yw’r rhai sydd wedi’u cysylltwch â [email protected]. yr ysgol, Mrs Phyllis Bird Pantbedw datblygu gan y bobl a fydd yn elwa ohonynt. uk. Ewch i’n gwefan i gael rhagor o wybodaeth am a fu yn dathlu pen blwydd Rydym hefyd yn deall bod hwn yn gyfnod heriol y rhaglenni ariannu: http://cronfagymunedolylg. arbennig ganol mis Mawrth. i sefydliadau’r trydydd sector, ac felly rydym yn org.uk/cymru

Diolch Dymunwn estyn ein diolch i Gyngor Cymuned Llangwyryfon am ei gyfraniad ariannol hael iawn unwaith eto eleni i’r ysgol. Bydd yr Colofn Ben Lake AS arian yn cael ei ddefnyddio i brynu adnoddau digidol (gliniaduron ac Un o uchafbwyntiau’r flwyddyn i gwlad. Maent hefyd yn cynnig wedi mynd rywfaint o’r ffordd i iPads) at ddefnydd y disgyblion. mi ers cael fy ethol yn 2017 oedd cyfleoedd i gymunedau ddod at lenwi’r gwagle a adawyd, nid oes cael y cyfle i gefnogi sioeau bach ei gilydd, i gymdeithasu, i brynu a dim yn disodli’r wefr o sioeau Bag2School amaethyddol Ceredigion yn ystod gwerthu ac i roi’r byd yn ei le. Ac awyr agored byw. Fe fydd casgliad Bag2School misoedd yr haf. Roedd yn gyfle mae hyn oll cyn dechrau ystyried Gyda’r posibilrwydd o ganslo ddechrau mis Mai – yr union arbennig i gwrdd ag etholwyr na y cyfraniad enfawr mae’r sioeau sioeau pellach eleni, rydw i ac Elin ddyddiad i’w gadarnhau yn y fyddai o reidrwydd yn cysylltu â’u yn ei wneud i’r economi leol. Jones wedi galw ar Lywodraeth rhifyn nesaf. Haelod Seneddol ar e-bost neu Yn anffodus, yn sgil y Cymru i ddarparu cefnogaeth dros y ffôn, ond y bydden nhw’n pandemig gorfodwyd i’r rhan ariannol i bob sioe amaethyddol Pasg Hapus ddigon hapus i fwrw’u bol neu fwyaf o sioeau a digwyddiadau’r er mwyn sicrhau eu bod yn gallu Dymuniadau gorau i holl drigolion rannu barn wrth gylch y defaid sir gael eu gohirio llynedd, parhau ac ailgydio yn eu gwaith yr ardal dros gyfnod y Pasg. Mae neu yn y babell grefftau, ac yn sgil ac mae rhai trefnwyr sioeau yn 2022. Rŷ’n ni’n credu’n gryf ei Tymor y Gwanwyn wedi ein hynny byddwn yn cael darlun go yng Ngheredigon eisoes wedi bod yn amserol i’r Llywodraeth cyrraedd erbyn hyn a hyderwn, agos ati o’r pryderon, yr heriau cyhoeddi eu bod yn gohirio’u ystyried darparu taliad grant wrth i ni wylio’r ŵyn bach yn y a’r anghyfiawnderau sy’n wynebu digwyddiadau eleni, yn cynnwys unwaith ac am byth i bob sioe caeau a’r blodau yn tyfu yn ein ffermwyr a chymunedau cefn Sioe Sir Aberystwyth, Sioe Meirch amaethyddol, waeth beth eu gerddi, y daw ychydig o ‘fywyd gwlad Ceredigion. Llanbed, Sadwrn Barlys Aberteifi a maint, er mwyn sicrhau eu bod yn newydd a normal’ i bawb dros y Mae pob un o’n sioeau Sioe Llanilar. gallu goroesi’r pandemig hwn. misoedd nesaf. Anodd meddwl amaethyddol yn chwarae rhan Mae’n rhaid canmol y Waeth faint o amser bydd rhaid bod blwyddyn gyfan wedi pasio mor bwysig nid yn unig yn cymdeithasau a’r mudiadau hynny aros cyn medru dod ynghyd, ers i’r ysgolion gau am y tro cyntaf hyrwyddo’r diwydiant amaeth aeth ati i drefnu digwyddiadau dwi’n edrych ymlaen yn sobor a dyfodiad y cyfnod clo cyntaf. ond hefyd yn dathlu’r amrywiaeth amgen, ar lein llynedd i lenwi i allu troedio i gae sioe a chael Am y tro cadwch yn iach ac yn gyfoethog o draddodiadau a bwlch y sioeau arferol. Ond er rhoi’r byd yn ei le gyda fy nghyd- ddiogel. hanes sy’n gysylltiedig â chefn bod y digwyddiadau rhithwir hyn Gardis unwaith eto. 24 Y DDOLEN RHIFYN 469 EBRILL 2021

creu patrwm na all ond byd natur cyrraedd y ddaear! Mae’n anodd Rhywbeth i edrych ymlaen ei greu mor effeithiol. Dysgais nes credu ond roedd y goes dde yn amdano ynte! Waw ymlaen mai bai’r Sahara oedd hyn siŵr o fod yn cyrraedd y ddaear Wel roeddwn i ar y ffordd i’r cwt am fod gwyntoedd cryf wedi codi yn fy ngardd gefn. Wel am lwc i nôl y rhaw pan welais dwll mawr tywod i fyny i’r awyr a’i gludo’r holl ynte! Mi fydda i’n siŵr o gofio yn y lawnt. O na! Mae rhywun wedi – am ffordd i Gymru fechan. mynd allan efo rhaw yn syth ar cyrraedd o’m mlaen i! Dyma fi’n Wrth i mi gerdded ymlaen ôl cyrraedd adref. O’r diwedd mi sefyll ac yn syllu ar y twll gwag yn roeddwn i’n cadw fy llygaid ar fydda i’n gyfoethog dros ben. y lawnt, hynny yw roedd yn wag yr awyr a gweld y darlun yn Treuliais weddill fy nhaith yn heblaw am yr amlen ar y gwaelod. Wawr! datblygu. Dydy pethau fel hyn breuddwydio am beth fyddwn i’n Plygais i lawr i’w godi, agorais a ddim yn parhau am yn hir, dim ond gallu ei wneud hefo’r holl gyfoeth. thynnu allan neges fer. gan Rob Evans am ychydig o funudau. Cyn hir A fydda i’n cael car newydd? Na, “Annwyl Rob. Diolch am gymryd roeddwn wedi cyrraedd y gornel dw i ddim yn meddwl, dw i’n dy amser ar dy daith gerdded y ac roedd rhaid troi fy nghefn ar ddigon bodlon efo fy nghar. Prynu bore ’ma a gobeithio nad wyt yn Fel mae bron pawb yn y byd yn yr awyr goch. O fy mlaen i rŵan tŷ newydd? Na, doedd hynny ddim meindio i fi a’r tylwyth ddwyn dy gwybod erbyn hyn dw i’n mynd roedd yr awyr yn fwy pinc ond yn apelio chwaith, mae’r coed drysor. Mae’n rhaid i ti gofio bod allan am dro yn gynnar bob bore gwelais i hefyd rywbeth oedd yn afalau gwnes i eu plannu bum rhai pobl yn dlotach na chdi ac ein ac mae rhywbeth i’w weld bob edrych fel llwybr anwedd (vapour mlynedd yn ôl wedi aeddfedu ac gwaith ni yw edrych ar ôl y bobl tro. Dw i’n dechrau’n gynharach trail). yn ffrwytho. Mynd ar wyliau i’r ynys hynny. erbyn hyn achos mae hi’n goleuo’n Meddyliais fod hyn braidd orau yn y byd? Ia, dyna be wna i a Pob hwyl i ti, Twm Teg a’r gynharach bob dydd. Mae’n yn od achos does dim llawer o bydd gwyliau yn Sir Fôn ddim yn Tylwyth” braf bod allan i sylweddoli hyn awyrennau yn yr awyr y dyddiau gostus chwaith. Sorted! Fel mae’r Wel, chwarae teg i’r Tylwyth Teg achos mae’n arwydd gref bod y yma ac roeddwn i’n syllu ar hyn Sais yn dweud. ynte! Gwanwyn ar y ffordd – y tymor er mwyn trio gweithio allan beth mwyaf trawiadol o’r pedwar. Cyn oedd o. Yn raddol roedd lliwiau’n bo hir mi fydd y byd yn llawn datblygu a sylweddolais fy mod i’n lliwiau a bydd ein calonnau’n codi syllu ar enfys yn ffurfio. Dyma fi’n ac mi rydym ni i gyd angen hynny! sefyll yng nghanol y lôn yn syllu ac JONATHAN Siop Llanfarian Ychydig o ddyddiau yn ôl, yn gweld y bwa yn ffurfio. Roedd y LEWIS Dewis helaeth o nwyddau munudau cyn toriad y wawr, mi profiad yn drawiadol! Mi oeddwn Saer Coed / Adeiladydd nes i gau’r drws i ddechrau ar fy i’n gallu gweld bod y goes chwith Gwasanaeth dosbarthu i gartrefi - 01970 880652 papurau dyddiol a.y.y.b nhaith. Wrth droi’r gornel gyntaf yn cyrraedd y ddaear rywle ar y Ar agor bob dydd o’r wythnos gwelais i’r awyr yn goch uwch fy traeth ond yn fwy o ddiddordeb i 07773 442 260 Galwch i’n gweld mhen, stribedi o gymylau coch yn mi oedd ble oedd y goes dde yn Bronllys, Capel Bangor Aberystwyth 01970 612 067

• Cawodydd mynediad rhwydd - stafelloedd gwlyb • Adnewyddu Gosod a chynnal systemau trydanol stafelloedd ymolchi • Gosod larymau tân a’u cynnal • Gwresogi olew a • Goleuadau argyfwng Adeiladwr Cyffredin gwaith plymio • PAT (profi offer cludadwy) • Adnewyddu eiddo • Profi ac arolygu rheolaidd • Gwaith gosod teils • Gosod a chynnal systemau teledu cylch cyfyng (CCTV) • Gosod lloriau • Systemau dŵr a gwresogi diogelwch • Gosod ceblau rhwydweithiau cyfrifiadurol a’u hardystio Ffôn: 01970 630202 Ffôn: 01970 626609 E-bost: [email protected] E-bost: [email protected] Ffôn: 01970 615400 E-bost: [email protected] Ystafell arddangos ar agor yn: Uned 25 Ystad Ddiwydiannol Glanyrafon Cefnogi bywyd annibynnol Llanbadarn Fawr ar draws Canolbarth Cymru Aberystwyth SY23 3JQ (Ar bwys Canolfan ailgylchu gwastraff cartref) & Oriau agor: HAMDDENA AWYR AGORED Dydd Llun - Dydd Iau: 10-7 Dydd Gwener - Dydd Sadwrn: 10-5 Dydd Sul: 10-4