Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego
na lata 2016 – 2021
Gmina Łapsze Niżne Gmina Czorsztyn Gmina Nowy Targ
Maniowy, czerwiec 2016
SPIS TREŚCI: 1. STRESZCZENIE ...... 3 2. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI ZBIORNIKA WODNEGO ...... 5 2.1. HISTORIA JEZIORA CZORSZTYŃSKIEGO ...... 5 2.2. POŁOŻENIE ZBIORNIKA ...... 6 2.3. FUNKCJE ZBIORNIKA...... 10 2.4. STATUS PRAWNY OBSZARU OBJĘTEGO PLANEM ...... 12 2.5. DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA ...... 15 2.6. ZAGOSPODAROWANIE TERENU ...... 17 2.7. NAJWIĘKSZE ATRAKCJE I OŚRODKI TURYSTYCZNO–REKREACYJNE ...... 21 2.8. POTENCJAŁ TURYSTYCZNY ...... 24 2.8.1. ŚRODOWISKO NATURALNE ...... 24 2.8.2. KLIMAT ...... 25 2.8.3. OBSZARY CHRONIONE ...... 26 2.8.4. KULTURA LUDOWA ...... 27 2.8.5. MUZEA I ZABYTKI ...... 28 2.8.6. TURYSTYKA WODNA ...... 33 2.8.7. TURYSTYKA PIESZA ...... 35 2.8.8. TURYSTYKA ROWEROWA ...... 36 2.8.9. TURYSTYKA KONNA ...... 38 2.8.10. TURYSTYKA POWIETRZNA ...... 39 2.8.11. WĘDKARSTWO ...... 39 2.8.12. WYDARZENIA KULTURALNE ...... 39 2.8.13. WYDARZENIA SPORTOWE ...... 42 2.8.14. RUCH TURYSTYCZNY ...... 44 3. WYBRANE ELEMENTY GOSPODARKI ...... 48 3.1. DEMOGRAFIA ...... 48 3.2. BEZROBOCIE ...... 50 3.3. PODMIOTY GOSPODARCZE ...... 52 3.4. USŁUGI ...... 54 3.5. ANALIZA SWOT ...... 55 3.6. KLUCZOWE PROBLEMY I WYZWANIA DLA JEZIORA CZORSZTYŃSKIEGO WRAZ Z NADBRZEŻEM ...... 58 4. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO– SPOŁECZNO–GOSPODARCZEGO REGIONU ...... 62 4.1. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2011–2020 ...... 62 4.2. STRATEGIE ROZWOJU GMIN ...... 66 4.3. STRATEGICZNE DOKUMENTY DOTYCZĄCE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMIN W OBRĘBIE JEZIORA CZORSZTYŃSKIEGO ...... 70 4.4. POZOSTAŁE DOKUMENTY STRATEGICZNE DOTYCZĄCE SEKTORÓW SPOŁECZNO–GOSPODARCZYCH ...... 76 4.4.1. POZIOM KRAJOWY ...... 76 4.4.2 POZIOM REGIONALNY I SUBREGIONALNY ...... 81 4.4.3. POZIOM LOKALNY ...... 86 5. KIERUNKI ROZWOJU PLANU ZBIORNIKA WODNEGO...... 90 6. KONSULTACJE SPOŁECZNE ...... 98 7. WSKAŹNIKI REALIZACJI PLANU ZBIORNIKA WODNEGO ...... 104 8. LISTA PROJEKTÓW PLANU ROZWOJU ZBIORNIKA WODNEGO ...... 105 9. SPIS ILUSTRACJI ...... 109 10. SPIS WYKRESÓW ...... 110 11. SPIS TABEL ...... 111 12. BIBLIOGRAFIA ...... 112
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 2 Maniowy, czerwiec 2016
1. Streszczenie
Niniejszy dokument stanowi opis koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego wraz z nadbrzeżem na okres 2016–2021. W Planie Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego opisana została obecna sytuacja zbiornika wodnego, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury turystycznej oraz walorów przyrodniczo–kulturowych obszaru objętego planem. W celu szczegółowej identyfikacji głównych zasobów oraz słabych stron Jeziora Czorsztyńskiego, przeprowadzona została analiza SWOT, dzięki której możliwe było określenie najważniejszych barier oraz wyzwań, przed którymi stoją lokalne jednostki samorządowe, aby w pełni wykorzystać potencjały obszaru nadbrzeża zalewu dla wzrostu gospodarczo– społecznego. Podczas opracowywania koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego miały miejsce konsultacje społeczne w formie spotkań z mieszkańcami i przedsiębiorcami, a także badanie ankietowe. Wyniki konsultacji potwierdzają priorytetowe założenie Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego, jakim jest rozwój turystyki w oparciu o unikatowy, innowacyjny i nowoczesny produkt turystyczny.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego
Lokalizacja zbiornika: Gmina Czorsztyn, Gmina Łapsze Niżne, Gmina Nowy Targ.
Obszar objęty planem: 18,73 km2
Granica obszaru objętego planem rozwoju zbiornika wodnego ma swój początek w miejscowości Czorsztyn (Gmina Czorsztyn), biegnąc wzdłuż ulicy Polnej do DW969 w miejscowości Kluszkowce (Gmina Czorsztyn), następnie wzdłuż DW969 przez obszar miejscowości Mizerna, Maniowy i Huba (wszystkie miejscowości należą do Gminy Czorsztyn) do granicy z Gminą Nowy Targ. Na terenie Gminy Nowy Targ obszar objęty planem stanowią miejscowości Szlembark oraz Dębno, graniczące ze Zbiornikiem Czorsztyńskim oraz fragmentem rzeki Dunajec, uchodzącej w tym miejscu do ww. zbiornika. Granica obszaru objętego planem rozwoju zbiornika biegnie następnie z miejscowości Dębno drogą powiatową 1639K przez miejscowość Frydman oraz Falsztyn, obejmując cały obszar tych miejscowości, należących do Gminy Łapsze Niżne. W miejscowości Falsztyn granica obszaru objętego planem odbija od drogi powiatowej 1639K, wciąż biegnąc wzdłuż tejże trasy, obejmując obszar położony około 0,5 km na południe od drogi 1639K, aż do miejscowości Niedzica-Zamek (Gmina Łapsze Niżne), której cały obszar objęty jest planem rozwoju zbiornika wodnego. Granica obszaru kieruje się następnie do miejscowości Niedzica (Gmina Łapsze Niżne), gdzie obszarem objętym planem są tereny tej miejscowości położone w odległości od około 1,3 km do około 0,4 km od granic Zbiornika Sromowieckiego, biegnąc następnie do granicy Państwa oraz przez zaporę na Zbiorniku Sromowieckim. Obszar planu rozwoju zbiornika obejmuje część miejscowości Sromowce Wyżne (Gmina Czorsztyn)
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 3 Maniowy, czerwiec 2016 położoną w najbliższej odległości od Zbiornika Sromowieckiego, następnie granica tego obszaru biegnie na zachód od drogi powiatowej 1638K aż do miejscowości Czorsztyn, obejmując cały obszar tej miejscowości.
Mapka sytuacyjna / plan obszaru: strona 92 dokumentu
Czas trwania planu: początek planu – VIII 2016 roku, plan na lata 2016 – 2021
Cele planu: rozwój przemysłów czasu wolnego na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego
Środki realizacji celów: środki własne jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców, wsparcie pomocowe Unii Europejskiej z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 4 Maniowy, czerwiec 2016
2. Charakterystyka obecnej sytuacji zbiornika wodnego
2.1. Historia Jeziora Czorsztyńskiego
Jezioro Czorsztyńskie, zwane też Zalewem Czorsztyńskim, składa się z dwóch sztucznych zbiorników wodnych o charakterze zaporowym na rzece Dunajec: Zbiornika Czorsztyńskiego (zbiornik główny) oraz znacznie mniejszego Zbiornika Sromowieckiego (nazywanego także Zbiornikiem Sromowskim), pełniącego rolę zbiornika wyrównawczego.
Oficjalna nazwa Zalewu brzmi „Zespół Zbiorników Wodnych Czorsztyn–Niedzica i Sromowce Wyżne im. Gabriela Narutowicza”. Jezioro położone jest w Kotlinie Nowotarskiej, pomiędzy Pieninami a Gorcami. Zbiornik Czorsztyński został utworzony poprzez wybudowanie w Niedzicy (Gmina Łapsze Niżne) zapory wodnej pomiędzy Pieninami Spiskimi i Właściwymi. Zbiornik został uruchomiony w 1997 roku, a prace związane z tą inwestycją trwały od 1970 roku. Zbiornik Sromowiecki znajduje się poniżej zapory Zbiornika Czorsztyńskiego i powstał przez zbudowanie zapory wodnej w Sromowcach Wyżnych. Zlokalizowany jest pomiędzy zamkiem w Niedzicy a wsią Sromowce Wyżne (Gmina Czorsztyn). Do użytku został oddany w 1994 roku.
Rejon na którym obecnie znajduje się zalew był ustawicznie nękany przez powodzie. Wobec tego już w pierwszych dekadach XX wieku narodziła się idea utworzenia zapory wodnej na rzece Dunajec. Głównym promotorem tej idei był pierwszy prezydent Rzeczypospolitej, Gabriel Narutowicz. Jako inżynier i wybitny konstruktor kierował wcześniej budową wielu hydroelektrowni w zachodniej części Europy, między innymi we Francji, Szwajcarii, Hiszpanii czy we Włoszech. Pomimo powodzi w 1934 roku, która znacznie przyspieszyła prace nad projektem, z ostateczną decyzją o rozpoczęciu budowy zespołu zbiorników należało czekać aż do końca lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Zatwierdzenie projektu wstępnego Zespołu Zbiorników Wodnych Czorsztyn–Niedzica i Sromowce Wyżne przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów miało miejsce w 1968 roku. Planowana inwestycja wiązała się z koniecznością budowy nowych osiedli mieszkaniowych, ponieważ w planach zagospodarowania przewidziano tereny do wyburzenia i wysiedlenia. W 1975 roku rozpoczęto budowę trzech zapór czołowych: głównej zapory Czorsztyn–Niedzica, zapory Sromowce, a także zapory na potoku Niedziczanka. W 1994 roku do użytku oddany został zbiornik wyrównawczy. Data zakończenia inwestycji uruchomienia głównego zbiornika – lipiec 1997 roku – zbiegła się z pamiętną wielką powodzią. Podczas największej fali powodziowej zespół zbiorników przechwytywał około 60% wzburzonych wód. Pomogło to zapobiec katastrofie lądowej, ale także przekonało do celowości istnienia zapór wiele osób, które wcześniej sceptycznie odnosiły się do tego projektu.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 5 Maniowy, czerwiec 2016
2.2. Położenie zbiornika
Jezioro Czorsztyńskie jest trzecim co do wielkości sztucznym zbiornikiem w Polsce. Pod względem administracyjnym zalew znajduje się w powiecie nowotarskim, na obszarze trzech gmin: Czorsztyn, Łapsze Niżne i Nowy Targ. Można uznać, że pod względem hydrograficznym lewostronne części obu zbiorników należą do Gminy Czorsztyn, natomiast prawostronne – do Gminy Łapsze Niżne, a granica przebiega w obrębie powierzchni wodnej. W obrębie Gminy Nowy Targ znajduje się jedynie niewielki fragment strefy cofkowej Zalewu Czorsztyńskiego. Otoczenie jeziora stanowią miejscowości przynależne do dwóch krain historyczno–etnograficznych – Podhala i Spisza. Miejscowości znajdujące się wokół zbiorników to:
Czorsztyn (Gmina Czorsztyn),
Dębno (Gmina Nowy Targ),
Falsztyn (Gmina Łapsze Niżne),
Frydman (Gmina Łapsze Niżne),
Huba (Gmina Czorsztyn),
Kluszkowce (Gmina Czorsztyn),
Maniowy (Gmina Czorsztyn),
Mizerna (Gmina Czorsztyn),
Niedzica (Gmina Łapsze Niżne),
Niedzica–Zamek (Gmina Łapsze Niżne),
Sromowce Wyżne (Gmina Czorsztyn),
Szlembark (Gmina Nowy Targ).
Zalew Czorsztyński położony jest w strefie kontaktu dwóch rozległych podprowincji karpackich – Zewnętrznych Karpat Zachodnich (513), do których należą m.in. Gorce i Beskid Sądecki, oraz Centralnych Karpat Zachodnich (514), obejmujących tereny pozostałych wymienionych mezoregionów. Położenie obu zbiorników w globalnej siatce równoleżników i południków wyznaczają następujące współrzędne geograficzne:
Zbiornik Czorsztyński – 49°26′44″ oraz 20°15′45″,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 6 Maniowy, czerwiec 2016
Zbiornik Sromowiecki – 49°24′42″ oraz 20°19′39″.
Regionalizacja fizyczno–geograficzna Polski (Jerzy Kondracki, 1998) lokalizuje Jezioro Czorsztyńskie na pograniczu kilku mezoregionów fizyczno–geograficznych. Są to:
Gorce (513.52),
Beskid Sądecki (513.54),
Kotlina Orawsko–Nowotarska (514.11)
Pieniny (514.12),
Pogórze Spisko–Gubałowskie (514.13), przechodzące w słowackie pasmo Magury Spiskiej.
Rysunek 1. Jezioro Czorsztyńskie – widok z lotu ptaka, fot. Michał Adamowski
Jezioro Czorsztyńskie zlokalizowane jest w dorzeczu Dunajca oraz w zlewisku Morza Bałtyckiego i zasilają je wody spływające z obszaru 1.287 km2. Dział wodny tej zlewni na znacznym odcinku jest działem europejskim, rozdzielającym zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Zapora Zbiornika Czorsztyńskiego została wybudowana na 173,3 km biegu Dunajca, zamykając tym samym zlewnię o powierzchni 1.147 km2 . Zapora Zbiornika Sromowieckiego jest zlokalizowana na 171,4 km biegu Dunajca. Zbiornik wyrównawczy przyjmuje wody ze zbiornika głównego oraz zlewni własnej o powierzchni 140 km2. System hydrograficzny Dunajca powoduje spływanie do zbiorników wody z Tatr (polskich
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 7 Maniowy, czerwiec 2016 i słowackich), Rowu Podtatrzańskiego, Pogórza Spisko–Gubałowskiego, Kotliny Orawsko– Nowotarskiej, Beskidu Orawsko–Podhalańskiego, Gorców, Beskidu Sądeckiego i Pienin. Najważniejsze bezpośrednie lewostronne dopływy zbiorników to Piekiełko, Limierzysko, Mizerzanka, Kluszkowianka oraz Głęboki Potok, natomiast prawostronne – Białka, Przykopa, Branisko, Kosarzyska i Niedziczanka.
Zapora w Niedzicy, znajdująca się na Jeziorze Czorsztyńskim, ma 56 m wysokości i 404 m długości, co umożliwia piętrzenie wód Dunajca do wysokości 534,5 m n.p.m., przy czym minimalny poziom piętrzenia wynosi 510 m n.p.m. Normalny poziom piętrzenia wód to 529 m n.p.m. W zależności od współczynnika piętrzenia, Zbiornik Czorsztyński umożliwia retencję od 36,5 do 234,5 mln m3 wody. Ilość wody zgromadzonej w misie zbiornika ma wpływ na zmianę jego powierzchni, która wynosi od 4,15 km2 do 13,35 km2. Powierzchnia Zbiornika Czorsztyńskiego obejmuje zazwyczaj około 11 km2, przy 9 km długości i 1,5 km szerokości. Głębokość zbiornika w okolicach zapory w Niedzicy osiąga 50 m i stopniowo zmniejsza się w stronę cofki, czyli miejsca, gdzie uchodzi główny dopływ zbiornika – rzeka Dunajec. Średnia głębokość przy maksymalnym poziomie piętrzenia wynosi około 17,5 m. Długość linii brzegowej Zbiornika Czorsztyńskiego zależna jest od ilości wody, zazwyczaj podaje się liczbę 29,7 km.
Zbiornik Sromowiecki ma 1,2 km długości i 0,75 km szerokości, a jego powierzchnia wynosi 88 ha, co stanowi 8,3% powierzchni zbiornika głównego. Pojemność całkowita zbiornika wynosi 7,5 mln m3. Ziemna zapora w Sromowcach Wyżnych ma 11 m wysokości i 460 m długości. W momencie uruchomienia zbiornika, jego wody zalały tzw. Rówień Sromowską, znajdującą się na granicy pomiędzy Pieninami Czorsztyńskimi a Pieninami Spiskimi. Wody Zbiornika Sromowieckiego podlegają całkowitej ochronie i nie może on być wykorzystywany do celów rekreacyjnych. Obszar znajdujący się po południowej stronie zbiornika należy do Pienińskiego Parku Narodowego i także nie jest dostępny turystycznie.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 8 Maniowy, czerwiec 2016
Rysunek 2. Zapora w Niedzicy, fot. Jakub Kliszcz
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 9 Maniowy, czerwiec 2016
2.3. Funkcje Zbiornika
Jezioro Czorsztyńskie kojarzone jest z kilkoma kierunkami eksploatacji, należy jednak zaznaczyć, że za wielofunkcyjny uznaje się zbiornik główny, czyli Czorsztyński. Wody Zbiornika Sromowieckiego, jako że podlegają całkowitej ochronie, nie mogą być wykorzystywane w celach rekreacyjnych.
Najważniejszą i podstawową funkcją obydwu zbiorników jest ochrona przeciwpowodziowa doliny Dunajca, odbywająca się poprzez gromadzenie nadmiaru wody płynącej rzeką w czasie wezbrań. Najczęściej podawanym przykładem w kontekście przeciwpowodziowej funkcji zalewu jest wielka powódź z lipca 1997 roku, kiedy kulminacyjny dopływ do Zbiornika Czorsztyńskiego wynosił 1383 m3 /s, a maksymalny odpływ ze Zbiornika Sromowieckiego kształtował się na poziomie 587 m3 /s.
Kolejną ważną funkcją zbiorników jest produkcja energii elektrycznej, uzyskiwanej dzięki pracy integralnych elektrowni wodnych, zarządzanych przez największe przedsiębiorstwo na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego – Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., będące jednoosobową spółką akcyjną Skarbu Państwa. Elektrownia szczytowo-pompowa, która usytuowana jest przy zaporze Zbiornika Czorsztyńskiego, dysponuje maksymalną mocą 92 MW. W przypadku hydroelektrowni zlokalizowanej przy zaporze Zbiornika Sromowieckiego moc wynosi 2 MW. Średnia roczna produkcja energii elektrycznej wynosi odpowiednio 80,0 GWh i 8,2 GWh. Elektrownia Wodna Niedzica ma techniczną możliwość prowadzenia tzw. pracy w cyklu pompowym, czyli powtórnego wykorzystania wody przepompowanej ze zbiornika wyrównawczego do głównego. Wybudowanie zbiorników spowodowało także wzrost dyspozycyjnych zasobów wodnych Dunajca. Wpływa to zarówno na zwiększenie możliwości poboru wody w dolnych częściach zlewni, jak również na podwyższenie przepływów minimalnych poniżej zapory. Ma to szczególnie istotne znaczenie dla organizacji spływu przełomem pienińskim tratwami flisackimi, zwłaszcza w okresach suszy.
Jezioro Czorsztyńskie wpływa także w znacznym stopniu na wzrost atrakcyjności turystycznej terenów przylegających do niego, jak również całego regionu Spisza. Zalew ten można uznać za jedną z głównych atrakcji regionu. Jezioro stanowi atrakcję turystyczną samo w sobie, będąc trzecim co do wielkości sztucznym zbiornikiem w Polsce. Zbiornik umożliwia uprawianie turystyki wodnej i nadwodnej. Turyści szukający możliwości spędzania czasu nad Zalewem Czorsztyńskim w rezultacie zwiększają ruch turystyczny w odniesieniu do całego nadbrzeża, bogatego w walory przyrodnicze, krajobrazowe oraz kulturowe. Region Pienin jest jednym z najbardziej unikatowych rejonów Polski, pod względem krajobrazowym, przyrodniczym oraz kulturowym. Jezioro Czorsztyńskie
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 10 Maniowy, czerwiec 2016 wpisuje się w krajobraz Pienin, umożliwiając jednocześnie uprawianie różnych form rekreacji, opierających się na turystyce wodnej. Nadbrzeże zalewu bogate jest w elementy dziedzictwa historycznego a także unikalne zasoby krajobrazowe. Obecność Jeziora Czorsztyńskiego dodatkowo wpływa na ruch turystyczny na tym obszarze, przyciągając co roku więcej turystów szukających miejsca do nawodnego wypoczynku.
Istotną funkcją Jeziora Czorsztyńskiego jest ochrona miejscowej fauny. Realizacja ogromnego przedsięwzięcia, jakim była budowa zespołu zbiorników wodnych, nie pozostała bez wpływu na okoliczne środowisko naturalne. Ingerencja w krajobraz wiązała się między innymi ze znacznymi zmianami w drzewostanach, zalaniem części łąk i pól uprawnych oraz zmianą stanowisk poszczególnych gatunków roślin i zwierząt. Aby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi na środowisko, w obrębie zbiorników podjęto działania, mające na celu unormowanie siedlisk danych gatunków oraz poprawę ich bezpieczeństwa. Na Zbiorniku Czorsztyńskim zlokalizowano tzw. „Ptasią Wyspę”, która jest sztucznie usypaną wysepką, stanowiącą miejsce lęgowe dla ptactwa wodnego. Nad Zbiornikiem Sromowieckim znajdują się bariery, które uniemożliwiają żabom wchodzenie na ruchliwą ulicę, natomiast po wschodniej części Jeziora Czorsztyńskiego zbudowano specjalne stawy dla żab, które mogą tam składać skrzek. Obecnie trwają prace nad projektem dotyczącym utworzenia stanowiska dla jednego z najcenniejszych gatunków fauny regionu – motyla niepylaka apollo. Stanowisko to miałoby się znajdować na skarpie zapory.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 11 Maniowy, czerwiec 2016
2.4. Status prawny obszaru objętego planem
Jezioro Czorsztyńskie jako sztuczny zbiornik usytuowany na wodach płynących, kwalifikuje się na podstawie przepisu art. 5 ust. 3 Prawa wodnego do kategorii śródlądowych wód powierzchniowych płynących. W myśl przepisu art. 10 ust. 1a Prawa wodnego śródlądowe wody powierzchniowe płynące, podobnie jak wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne, oraz wody podziemne, stanowią własność Skarbu Państwa. Wody te nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, a korzystanie z nich odbywa się wyłącznie na podstawie przepisów Prawa wodnego. Wszystkie śródlądowe wody powierzchniowe płynące stanowią własność Skarbu Państwa, a prawa właścicielskie w stosunku do tych wód, stosownie do regulacji zawartych w art. 11 Prawa wodnego, wykonują: Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektor parku narodowego oraz marszałek województwa, co stanowi zadanie z zakresu administracji rządowej, realizowane przez samorząd województwa.
Z powierzchniowych wód śródlądowych stanowiących własność Skarbu Państwa może korzystać każdy, w ramach zasady powszechnego korzystania. Dotyczy to między innymi uprawiania turystyki i sportu, wypoczynku oraz amatorskiego połowu ryb. Grunty pokryte śródlądowymi wodami powierzchniowymi również stanowią własność Skarbu Państwa. Gospodarowanie gruntami w granicach linii brzegu wykonują te same organy i jednostki, które w imieniu Skarbu Państwa wykonują prawa właścicielskie wobec wód. Grunty przyległe do śródlądowych wód powierzchniowych płynących należeć mogą natomiast do dowolnej jednostki, osoby fizycznej lub prawnej. Granicą między gruntami pokrytymi wodami powierzchniowymi a gruntami przybrzeżnymi jest linia brzegu, którą określa się dla cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych. Należy zaznaczyć, że pojęcie linii brzegowej nie dotyczy zasięgu lustra wody w sztucznych zbiornikach wodnych, w przypadku których może ona przebiegać pod zwierciadłem wody. Jezioro Czorsztyńskie wraz z terenami bezpośrednio do niego przylegającymi położone jest na działkach stanowiących w głównej mierze własność Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. Wyjątek stanowią działki pokryte naturalnymi wodami płynącymi Dunajca i jego dopływów, które jako grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi w rozumieniu art. 14 ust. 2 Ustawy Prawa wodnego wyłączone są z obrotu cywilno–prawnego i stanowią własność Skarbu Państwa w trwałym zarządzie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Spółka Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. powstała w 1997 roku, nosząc pierwotnie nazwę Zespół Zbiorników Wodnych Czorsztyn–Niedzica–Sromowce Wyżne. Spółka powołana została głównie w celu wytwarzania energii elektrycznej i utrzymania zbiorników wodnych Czorsztyn–Niedzica oraz Sromowce. W miarę upływu
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 12 Maniowy, czerwiec 2016 czasu przedmiot działalność spółki ulegał rozszerzeniu i obecnie obejmuje przede wszystkim wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej, pobór i uzdatnianie wody z wyłączeniem działalności usługowej, prowadzenie hoteli, pól kempingowych, miejsc krótkiego zakwaterowania, restauracji, placówek gastronomicznych, barów oraz działalność związaną ze sportem oraz rekreacją. Działalność ukierunkowana na rekreację stworzyła szansę rozwoju spółki w tym kierunku, jak również umożliwiła oddawanie w dzierżawę terenów zlokalizowanych wokół Jeziora Czorsztyńskiego lokalnym przedsiębiorcom w celu prowadzenia działalności związanej z turystyką, handlem i transportem na obszarze nadbrzeża.
Tabela 1. Zestawienie liczby najemców/dzierżawców od ZEW Niedzica S.A. wraz z informacją na temat przeznaczenia terenu oddanego w najem lub dzierżawę (dane uzyskane w ZEW Niedzica S.A.)
Przeznaczenie terenu oddanego w najem lub dzierżawę
Lp. Gmina Miejscowość Rekreacja/ Działalność Działalność Rolnicza/ Inna Rekreacja * utrzymanie gospodarcza* statutowa utrzymanie ****** zieleni** ** **** zieleni*****
Nowy 1 Szlembark –– –– –– –– –– –– Targ
Nowy 2 Dębno –– –– 1 –– –– 1 Targ
3 Czorsztyn Czorsztyn 4 1 5 –– –– 1
4 Czorsztyn Mizerna –– –– –– –– –– ––
5 Czorsztyn Maniowy 51 2 4 3 –– 1
6 Czorsztyn Kluszkowce 4 2 2 1 1 1
Sromowce 7 Czorsztyn –– –– –– –– –– –– Wyżne
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 13 Maniowy, czerwiec 2016
Przeznaczenie terenu oddanego w najem lub dzierżawę
Lp. Gmina Miejscowość Rekreacja/ Działalność Działalność Rolnicza/ Inna Rekreacja * utrzymanie gospodarcza* statutowa utrzymanie ****** zieleni** ** **** zieleni*****
Łapsze 8 Falsztyn –– –– –– –– –– –– Niżne
Łapsze 9 Frydman 39 3 3 2 –– 1 Niżne
Łapsze 10 Niedzica –– 3 11 1 5 3 Niżne
Łączna ilość najemców 98 11 26 7 6 8
* tereny przeznaczone pod szeroko rozumianą rekreację indywidualną, oraz dojście do pomostu, dojście do jeziora
** część terenu przeznaczona jest pod szeroko rozumianą rekreację, oraz utrzymanie zieleni
*** prowadzona działalność gospodarcza związana jest głównie z świadczeniem usług z zakresu usług turystyczno – rekreacyjnych, w tym prowadzenie działalności gastronomiczno handlowej, ale również z prowadzeniem zakładu przeróbczego kruszywa, lub też stacji paliw
**** działalność prowadzona przez organizacje np. yacht kluby, kluby sportowe, towarzystwa żeglarskie, kluby wędkarskie
***** tereny przeznaczone są pod uprawę rolną lub utrzymanie zieleni
******* inna np. teren przeznaczony pod Wodne Pogotowie Ratunkowe, wybieg dla koni, miejsce na reklamę, miejsce składowania materiałów
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 14 Maniowy, czerwiec 2016
2.5. Dostępność komunikacyjna
Główną arterią komunikacyjną w okolicy Jeziora Czorsztyńskiego jest droga wojewódzka numer 969 (DK969), która łączy Nowy Targ ze Starym Sączem oraz Nowym Sączem. Droga ta, o łącznej długości 67,3 km, biegnie równolegle do północnego nadbrzeża Zbiornika Czorsztyńskiego, przechodząc przez następujące miejscowości położone nad zalewem:
Dębno (Gmina Nowy Targ),
Maniowy (Gmina Czorsztyn),
Mizerna (Gmina Czorsztyn),
Kluszkowce (Gmina Czorsztyn).
Pozostałą część sieci komunikacji drogowej w obrębie zalewu stanowią drogi lokalne – powiatowe oraz gminne. Drogi powiatowe, biegnące przez miejscowości położone nad Jeziorem Czorsztyńskim:
1639K– Dębno–Niedzica – Granica Państwa – 15,7 km;
1640K – Niedzica – Kacwin – 3,2 km;
1642K – Groń – Trybsz – Niedzica – 20,2 km;
1643K – Krempachy – Frydman – 4,8 km.
Dojazd do Jeziora Czorsztyńskiego jest możliwy także od strony Słowacji, poprzez trasę 543, która kończy swój bieg na granicy polsko–słowackiej w Niedzicy. W rejon zalewu można dostać się za pośrednictwem PPKS, którego pojazdy kursują na DK969, a także korzystając z usług prywatnych przewoźników. Dojazd nad zalew koleją nie jest możliwy – najbliższy szlak kolejowy przebiega przez Nowy Targ.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 15 Maniowy, czerwiec 2016
Mapa 1. Układ komunikacyjny nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 16 Maniowy, czerwiec 2016
2.6. Zagospodarowanie terenu
W wyniku wieloletniego procesu osadnictwa, a także współczesnych przemian zagospodarowania przestrzennego obszar okalający Jezioro Czorsztyńskie podzielić można na dwie zasadnicze części – gorczańską i pienińską, które powiązane są doliną Dunajca. Część gorczańska struktury przestrzennej obszaru oparta jest o przebieg drogi wojewódzkiej 969. Jej cechy charakterystyczne to specyficzny równoleżnikowy układ, w którym obszary przyrodnicze sąsiadują z obszarami osadniczo–rolniczymi oraz z obszarami o charakterze otwartym, obejmującymi tereny rolne i wód zbiornika. Pienińską część struktury przestrzennej nadbrzeża zalewu podzielić można na dwa obszary: przyrodnicze, obejmujące głównie kompleksy leśne, oraz obszary rolno–osadnicze, ze skoncentrowaną zabudową. Charakter zabudowy mieszkaniowej w poszczególnych gminach i miejscowościach jest znacznie zróżnicowany. Układ zabudowy wsi otaczających Jezioro Czorsztyńskie, ukształtowany w historycznym, procesie rozwoju osadnictwa, obecnie ulega wyraźnemu rozmyciu. Zwarte układy zabudowy zaczynają rozlewać się na otwarte tereny rolnicze. Wobec tego zjawiska szczególnie istotna jest ochrona miejsc o najwyższych walorach krajobrazowych i przyrodniczych.
W celu konkretyzacji koncepcji rozwoju przestrzennego gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie, w nadrzędnych dokumentach strategicznych i planistycznych gmin określono poszczególne strefy i obszary o zróżnicowanych zasadach zagospodarowania i kierunkach działania. Podziały te uwzględniają uwarunkowania wynikające z dotychczasowego stanu zagospodarowania przestrzennego gmin oraz z potrzeby racjonalnego i kompleksowego zagospodarowania terenów otaczających Jezioro Czorsztyńskie w kontekście rozwoju turystyki i wypoczynku. Zmiany w strukturze przestrzennej poszczególnych gmin mają mieć zróżnicowany charakter, w zależności od obszaru.
W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn wyodrębniono następujące strefy polityki przestrzennej:
Strefa I – Osadniczo–turystyczna – związana jest z rozwojem na obszarze gminy mieszkalnictwa i usług, w tym związanych z intensyfikacją turystyki i wypoczynku, a także ożywieniem wytwórczości i utrzymaniem rolnictwa. Strefa I obejmuje swoim zasięgiem trzy odrębne enklawy osadnictwa: zespół zabudowy Huby i części Maniów, zespół wsi Maniowy, Mizerna i Kluszkowce oraz zespół wsi Sromowce Wyżne i Niżne, wraz z otaczającymi je terenami otwartymi, enklawami leśnymi, ciekami z zadrzewieniami i zakrzewieniami. Wymienione miejscowości charakteryzuje skupiona zabudowa, z różnymi typami zabudowy mieszkaniowej, usługowej i rzemiosła, obszary
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 17 Maniowy, czerwiec 2016 podlegające zabudowie oraz przylegające obszary niezabudowane, które w części mogą być traktowane jako rezerwy terenów rozwojowych. Celem polityki przestrzennej w Strefie I jest:
tworzenie warunków do porządkowania i racjonalnej rozbudowy istniejących układów osadniczych, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju turystyki, usług i działalności gospodarczej,
prowadzenie racjonalnej gospodarki rolnej,
ochrona elementów systemu przyrodniczego oraz utrzymanie wybitnych walorów krajobrazu.
Strefa II – Turystyczno–wypoczynkowa – istotna w odniesieniu do planowanych koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego, związana jest z turystyką oraz ochroną walorów krajobrazu i wartościowych zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego. Strefa ta obejmuje tereny nadbrzeżne Jeziora Czorsztyńskiego na południe od drogi nr 969, rejon przełęczy Snozka i Góry Wdżar, a ponadto wieś Czorsztyn wraz z fragmentem Pienińskiego Parku Narodowego i zespołem zamku czorsztyńskiego. Wyłączając skupioną pensjonatową i jednorodzinną zabudowę wsi Czorsztyn |oraz osadę turystyczną na półwyspie Stylchyn, obszary te są otwarte, cechujące się bardzo dużą atrakcyjnością turystyczną, wynikającą z walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych. Celem polityki przestrzennej w Strefie II jest:
ukształtowanie na terenach nadbrzeżnych Zbiornika Czorsztyńskiego atrakcyjnego centrum rekreacyjnego o zróżnicowanym charakterze zabudowy i sposobie urządzenia terenu,
tworzenie warunków dla rozwoju wypoczynku, turystyki i sportów zimowych i letnich w rejonie Góry Wdżar,
utrzymanie walorów przyrodniczych, kulturowych, krajobrazowych obszaru objętego Strefą II jako bazy dla rozwoju funkcji turystycznych i wypoczynkowych.
Strefa III – Przyrodnicza – związana jest z ochroną wartościowych zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, oraz uprawianiem turystyki kwalifikowanej, krajoznawczej i rekreacji. Obejmuje ona kompleksy leśne wraz ze śródleśnymi polanami oraz przylegającymi do lasów niezalesionymi stokami. Celem polityki przestrzennej w Strefie III jest zachowanie istniejących lasów, stanowiących ostoję cennych elementów
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 18 Maniowy, czerwiec 2016
środowiska oraz czynnik kształtujący klimat, stosunki wodne i walory krajobrazowe, a także wzrost lesistości i utrzymanie trwałej pokrywy roślinnej, utrwalającej strome stoki.
Strefa IV – Parkowa – związana z ochroną najwartościowszych zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, funkcjonowaniem Pienińskiego Parku Narodowego oraz rozwojem turystyki krajoznawczej i edukacji. Obejmuje tereny objęte obszarem Pienińskiego Parku Narodowego, za wyjątkiem odrębnie położonych enklaw. Celem polityki przestrzennej w Strefie IV jest ochrona unikalnych wartości przyrodniczych zgodnie z obowiązującymi przepisami, a także wykorzystywanie PPN zgodnie z jego funkcjami.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne określa kierunki zagospodarowania przestrzennego dla poszczególnych obszarów gminy, w oparciu o kryteria historyczne, funkcjonalne, przyrodnicze oraz architektoniczne. W dokumencie zidentyfikowano następujące obszary:
Obszary do zabudowy – tereny osiedleńcze, obejmujące:
tereny zabudowane we wszystkich miejscowościach, głównie zabudowę mieszkaniową (jednorodzinną i wielorodzinną) oraz zagrodową, wraz z różnego rodzaju usługami (komercyjnymi i publicznymi) i drobną wytwórczością, tereny zabudowane, w tym głównie historyczne układy wsi o istotnych wartościach kulturowych, tereny do zainwestowania na cele sportu i rekreacji, w tym tereny budownictwa rekreacji indywidualnej.
Obszary chronione przed intensywną zabudową – obejmujące tereny rolnicze, z dopuszczeniem następujących kierunków użytkowania i zagospodarowania:
zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, pensjonatowa, budownictwo rekreacji indywidualnej, zabudowa związana z obsługą sportów i rekreacji, tereny sportów zimowych, w tym wymagające zgody na zmianę przeznaczenia.
Obszary wyłączone z zabudowy – obejmują tereny najcenniejsze pod względem przyrodniczym i krajobrazowym, zapewniają prawidłowe funkcjonowanie struktury przyrodniczej oraz ochronę ekspozycji krajobrazu; zasady ochrony tych obszarów wynikają między innymi z położenia w Małopolskim Obszarze Chronionego Krajobrazu.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 19 Maniowy, czerwiec 2016
Tereny zamknięte na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa – w Gminie Łapsze Niżne jest to kompleks wojskowy nr 4696 o powierzchni 0,88 ha,
Obszary objęte ochroną – sposób ich zagospodarowania i kryteria są objęte odrębnymi przepisami.
Zagospodarowanie przestrzenne miejscowości nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego, należących do Gminy Nowy Targ, czyli wsi Dębno i Szlembark, jest uwarunkowane założeniami zawartymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Nowy Targ na terenach przeznaczonych do zainwestowania – obszar „Dębno 01” oraz obszar „Szlembark 19”. Dokument ten zakłada, że formowanie ładu przestrzennego miejscowości obejmuje między innymi:
kształtowanie struktury przestrzennej z uwzględnieniem obecnego stanu zagospodarowania, ochronę elementów wyróżniających rzeźbę i pokrycie terenu, zakaz lokalizacji obiektów handlowych o powierzchni sprzedażowej większej niż 2000 m2, nakaz przestrzegania zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska we wszelkich poczynaniach inwestycyjnych, nakaz utrzymania czystości wód polegający na korzystaniu z ich zasobów zgodnie z odrębnymi przepisami.
Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego dla miejscowości Dębno oraz Szlembark określają również zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków. W tym celu utworzone zostały odpowiednie strefy:
Strefa A – ścisła ochrona konserwatorska; w jej zakres wchodzą obiekty o wybitnej wartości kulturowej oraz krajobrazowej. Obiekt stanowi kościół św. Michała Archanioła w Dębnie, objęty ochroną światowych dóbr kultury UNESCO; w strefie tej obowiązuje zakaz lokalizacji nowych obiektów, niebędących uzupełnieniem obecnego ładu przestrzennego.
Strefa D – strefa dominacji zabudowy tradycyjnej oraz obiektów wysokiej wartości; strefą tą objęte są obszary, gdzie wartości zabytkowe nie dominują bezwzględnie, a działalność inwestycyjną można prowadzić zgodnie z zasadami integracji konserwatorskiej. Strefą D objęty jest obszar miejscowości Szlembark oraz większość obszaru miejscowości Dębno.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 20 Maniowy, czerwiec 2016
2.7. Największe atrakcje i ośrodki turystyczno–rekreacyjne
Największą atrakcją turystyczną obszaru jest Zapora w Niedzicy. Obiekt ten ma charakter budowli ziemnej z rdzeniem gruntowym. Jej długość wynosi 404 m, a wysokość 56 m, co czyni ją trzecią pod względem wysokości zaporą w Polsce. Zapora w Niedzicy gromadzi wody spływające z obszaru ponad 1100 km², a umieszczone w niej urządzenia upustowe umożliwiają zrzut wody w ilości ponad 2 tys. m³ w ciągu sekundy. W budowli zapory zlokalizowana jest elektrownia szczytowo–pompowa, która jest udostępniona do zwiedzania. Turyści mają możliwość zobaczenia urządzeń i pomieszczeń technologicznych elektrowni (m.in. urządzenia do produkcji prądu), jak i podziemnego tunelu wraz ze znajdującą się w nim galerią kontrolną zapory. Galeria ta została poprowadzona w skale na głębokości ponad 45 metrów od lustra wody i nasypu budowli tamy. Według danych uzyskanych z archiwum Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., w 2015 roku elektrownię wodną zwiedziło 13.415 osób. Atrakcyjność turystyczną zapory w Niedzicy zwiększa ogromne trójwymiarowe malowidło znajdujące się w górnej, spacerowej części konstrukcji. Obraz „Moc Żywiołów” autorstwa Ryszarda Paprockiego przedstawia płynącą rzekę, wodospady oraz wiry, a jego całkowita długość to 34 m.
Rysunek 3. Obraz 3D "Moc Żywiołów", znajdujący się na zaporze w Niedzicy, fot. Jakub Kliszcz
Jedną z największych atrakcji turystycznych okolic Jeziora Czorsztyńskiego jest ośrodek „Czorsztyn–Ski” w Kluszkowcach. Kompleks znany jest przede wszystkim z dużej stacji narciarskiej, w skład której wchodzi 6 wyciągów narciarskich, w tym 2 wyciągi krzesełkowe (2 i 4–osobowe), oraz 8 tras o zróżnicowanym poziomie trudności. Najdłuższa trasa
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 21 Maniowy, czerwiec 2016 ma 1200 m długości, a łączna długość wszystkich tras przekracza 4,5 km. Ośrodek oferuje także trasy przeznaczone do narciarstwa biegowego, o łącznej długości około 5 km. Stacja usytuowana jest na stokach góry Wdżar (795 m n.p.m.), którą tworzą skały wulkaniczne. W krajobrazie fliszowych Beskidów góra ta stanowi ewenement. Rozkwit ośrodka rozpoczął się wraz z budową pierwszej, dwuosobowej kolejki krzesełkowej. „Czorsztyn–Ski” szybko stało się popularnym ośrodkiem narciarskim. Ze względu na trudniejszy charakter poszczególnych tras, stacja zyskała status świetnego miejsca do treningu oraz zawodów w narciarstwie alpejskim w Polsce. Budowa drugiej kolei krzesełkowej oraz przystąpienie do regionu TatrySki, który umożliwia korzystanie z jednego karnetu w kilku ośrodkach narciarskich w Polsce i na Słowacji (Bachledova Dolina, Białka Tatrzańska, Jurgów, Czarna Góra, Litwinka), ugruntowało pozycję „Czorsztyn–Ski” jako jednego z najlepiej zorganizowanych i popularnych ośrodków narciarskich na polskim Podtatrzu. Kompleks posiada ponadto dobrze rozwiniętą infrastrukturę – przy dolnej stacji znajduje się ośrodek noclegowy „Pod Wulkanem”, a także parkingi, wypożyczalnie sprzętu oraz kilka punktów gastronomicznych, zarówno na dolnej, jak i górnej stacji kolejki krzesełkowej.
„Czorsztyn–Ski” jest miejscem, gdzie przyjeżdżają nie tylko amatorzy narciarstwa czy snowboardu. Również latem oferta ośrodka pozwala na aktywne spędzanie wolnego czasu. „Joy Ride Bike Park” jest zlokalizowanym na górze Wdżar parkiem rowerowym, z trasami o różnym poziomie trudności, wypożyczalnią rowerów górskich, a nawet szkółką jazdy ekstremalnej. Korzystanie z poszczególnych tras parku jest możliwe dzięki wyciągowi krzesełkowemu, który zimą obsługuje narciarzy. W parku odbywają się imprezy o tematyce rowerowej, z których największą uwagę przyciąga „Joy Ride Bike Festival”. Odbywają się wówczas zawody rowerowe, premiery filmowe oraz targi, które przyciągają rzesze zawodników oraz obserwatorów. Oprócz wspomnianego parku, rowerzyści mają możliwość skorzystania ze ścieżek rowerowych, które przebiegają przez Kluszkowce i okolice. Stacja oferuje także tor saneczkowy, mający 1000 m długości oraz 84 m różnicy poziomów. Umożliwia on ekscytujący zjazd z prędkością około 40 km/h. Na terenie obiektu znajduje się ścieżka edukacyjno–dydaktyczna, która biegnie wzdłuż starego kamieniołomu. Ścieżka pozwala na zapoznanie się z przyrodą nietypowej góry, strukturą geologiczną oraz historią kamieniołomu, a pokonanie całej trasy wymaga korzystania z łańcuchów i drabinek, co stanowić może namiastkę turystyki wysokogórskiej. Ośrodek dysponuje ponadto własną zatoką, w skład której wchodzi parking, trawiasta plaża, wypożyczalnia sprzętu wodnego, boisko do piłki plażowej oraz punkt gastronomiczny.
Kolejnym dużym ośrodkiem turystycznym, zlokalizowanym w pobliżu zalewu jest Osada Czorsztyn, znajdująca się w miejscowości Kluszkowce, na półwyspie Stylchyn. Stanowi ona
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 22 Maniowy, czerwiec 2016 kompleks zabytkowych drewnianych willi, chałup, zagród i innych zabudowań, pochodzących z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Obiekty te zostały przeniesione z terenów stanowiących obecnie dno Zbiornika Czorsztyńskiego, a następnie pieczołowicie odbudowane w celu ochrony zabytków architektury regionalnej. Skansen zlokalizowany jest tuż przy granicy Pienińskiego Parku Narodowego, na półwyspie Stylchyn, który uchodzi za najpiękniejszy pod względem krajobrazowym punkt nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego. Osada oprócz funkcji muzealnej posiada także rozwiniętą ofertę noclegowo–konferencyjną. Do dyspozycji gości oddany jest luksusowy hotel, umiejscowiony w trzech stylowych willach, a także restauracja „U Szperlinga”. Ośrodek dysponuje również nowoczesnym centrum konferencyjnym.
Innym dużym obiektem rekreacyjnym, znajdującym się na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego, jest Zespół Rekreacyjny Polana Sosny, zlokalizowany w Niedzicy, w pobliżu Dunajca oraz Zbiornika Sromowieckiego. W skład kompleksu wchodzą wille regionalne, zaadaptowane na wysokiej klasy obiekty noclegowe: XIX–wieczna Chata Spiska, przeniesiona z Łapsz Niżnych, oraz Chata z Kir. Ponadto na terenie ośrodka znajduje się między innymi camping z nowoczesnym zapleczem sanitarnym, piaszczysta plaża na brzegu Dunajca, amfiteatr z widownią mieszczącą 200 osób, restauracja regionalna „Dwór”, boisko do piłki plażowej, plac zabaw dla dzieci oraz wypożyczalnia rowerów. „Polana Sosny” oferuje także aktywny zimowy wypoczynek, dzięki funkcjonowaniu Stacji Narciarskiej Polana Sosny. Ośrodek ten, położony w Niedzicy, na zboczu granicznego szczytu Sosny w Magurze Spiskiej, oferuje narciarzom i snowboardzistom 5 sztucznie oświetlanych tras o różnym stopniu trudności (najdłuższa trasa – 800 m długości), 3 orczykowe wyciągi narciarskie, 2 szkółki narciarskie, park zabaw dla dzieci, bezpłatne parkingi oraz punkty gastronomiczne. Stacja została uhonorowana tytułem Najlepszej Stacji Narciarskiej Małopolski 2012/2013, w dorocznym plebiscycie organizowanym przez Gazetę Krakowską, Małopolską Organizację Turystyczną, samorząd województwa małopolskiego, a także TVP Kraków oraz Radio Kraków.
Dużą atrakcję turystyczną stanowi również Rodzinny Park Rozrywki Spiska Kraina znajdujący się w Niedzicy. Park ten umożliwia aktywne spędzanie czasu wolnego dla całej rodziny, a także pozwala na zapoznanie się z historią regionu. Jedną z głównych atrakcji ośrodka jest park miniatur, w którym znajdują się pomniejszone konstrukcje między innymi zamku w Czorsztynie, Niedzicy, sanktuarium w Lourdes oraz Fatimie. Klienci korzystać mogą z parku linowego, oferującego trasy o różnym stopniu trudności, a także z parku rozrywki z dmuchanymi zamkami, torami przeszkód oraz zjeżdżalniami. Ośrodek wyposażony jest ponadto w planetarium 3D, a starsi użytkownicy mogą spróbować swoich sił w laserowym
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 23 Maniowy, czerwiec 2016 paintballu. W obrębie kompleksu znajduje się także restauracja regionalna „Karczma Zadyma”.
2.8. Potencjał turystyczny
Położenie Jeziora Czorsztyńskiego umożliwia całoroczne wykorzystywanie zalewu wraz z jego obrzeżami w celach rekreacyjnych oraz turystycznych. Jezioro samo w sobie stanowi doskonałe miejsce do nadwodnego odpoczynku. Znajdujące się w okolicy ścieżki rowerowe, szlaki turystyczne, zabytki czy muzea dodatkowo zwiększają konkurencyjność obszaru pod względem atrakcyjności oraz przyciągają wielu odwiedzających. W nadbrzeżnych miejscowościach znajdują się także stacje i wyciągi narciarskie czy trasy biegowe, co powoduje, że chętnych do przyjazdu nad Zalew Czorsztyński nie brakuje również zimą.
2.8.1. Środowisko naturalne Środowisko naturalne zarówno nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, jak i całego regionu Pienin jest zróżnicowane. Dzięki urozmaiconej rzeźbie terenu na obszarze tym znajduje się znaczna różnorodność siedlisk oraz mikroklimatów. W Pieninach, w tym także na obszarze Jeziora Czorsztyńskiego, stwierdzono występowanie około 1100 gatunków roślin naczyniowych, 400 gatunków glonów, 320 gatunków mchów i wątrobowców, 470 gatunków porostów a także blisko 1200 gatunków grzybów. Długa historia rozwoju pienińskiej flory oraz brak zlodowaceń spowodowały, że na terenie tym wykształciły się liczne relikty trzeciorzędowe, odmiany endemiczne oraz endemity, czyli gatunki, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Spotykane w okolicach Jeziora Czorsztyńskiego endemity to mniszek pieniński oraz pszonak pieniński. Do odmian endemicznych zaliczyć natomiast można między innymi takie gatunki jak chaber barwny, wapienna odmiana rozchodnika ostrego czy bylica piołun. Przykładami występujących w tym rejonie reliktów, czyli roślin, które przetrwały na swoich stanowiskach z wcześniejszych okresów geologicznych, są chryzantema Zawadzkiego, dębik ośmiopłatkowy oraz jałowiec sawina.
Różnorodność warunków środowiskowych sprawia, że również pienińska fauna jest unikatowa pod wieloma względami. W rejonie tego pasma górskiego naliczono około 7000 gatunków zwierząt, w tym około 235 gatunków kręgowców oraz 160 gatunków ptaków. Fauna kręgowców, pomimo swojej szerokiej skali, nie wykazuje szczególnej odrębności w stosunku do innych obszarów. Wyjątek stanowią nietoperze, których w Pieninach występuje aż 15 gatunków, w tym niezwykle rzadki podkasyniec mały. Na uwagę zasługują bezkręgowce, wśród których jest wiele endemitów i gatunków reliktowych. Liczbę gatunków bezkręgowców występujących w Pieninach szacuje się na około 6500. W okolicach Jeziora Czorsztyńskiego spotkać można między innymi blisko 50 gatunków mrówek oraz ponad 30 gatunków ważek. Okoliczne łąki słyną z różnorodności motyli,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 24 Maniowy, czerwiec 2016 z których najcenniejszych jest endemiczny niepylak apollo. Ogółem na tych obszarach występuje około 1800 gatunków motyli, co stano 65% wszystkich gatunków motyli, jakie spotkać można w Polsce.
W krajobrazie Pienin wyodrębnia się trzy podstawowe kompleksy środowiskowe, które różnią się między sobą pod względem roślinności:
stoki północne – dominują tam mezofilne lasy jodłowo–bukowe, występują zbiorowiska półnaturalne (łąki, pastwiska);
stoki południowe – zajęte w dużej mierze przez roślinność naskalną oraz ciepłolubne lasy jodłowo–bukowe, czemu sprzyja wysokie nasłonecznienie terenu, spotykane są także grunty orne i suche pastwiska;
dolina Dunajca oraz jego większych dopływów – obszar obecnie pozbawiony w dużej mierze swych naturalnych zbiorowisk roślinnych, przede wszystkim lasów łęgowych; znaczną część terenu zajmują osiedla mieszkalne, pola uprawne, łąki i pastwiska.
2.8.2. Klimat Okolice Jeziora Czorsztyńskiego przez przeważającą część roku (średnio 220 dni) znajdują się pod wpływem prądów polarno–kontynentalnych, przez około 70 dni rejon zalewa powietrze polarno–morskie, natomiast przez pozostałą część roku do regionu napływają masy powietrza zwrotnikowego oraz arktycznego. Cechą charakterystyczną regionu jest niewielka ilość dni z opadami, a także niskie średnie roczne sumy opadów, które kształtują się na poziomie 690 – 850 mm (w dolinie Dunajca). Nasłonecznienie obszaru jest duże, zwłaszcza na południowych stokach wzniesień. Lata zazwyczaj są ciepłe – średnia temperatura w lipcu to około 15°C – natomiast zimy niezbyt mroźne – średnia temperatura w styczniu wynosi 4°C. Średnia roczna temperatura dla obszaru nadbrzeża zalewu wynosi 6°C. Najcieplejszymi miesiącami są czerwiec i lipiec, najzimniejszymi natomiast styczeń i luty. Pokrywa śnieżna może pojawiać się nawet w połowie listopada, a zanika zazwyczaj na przełomie marca i kwietnia. Na obszarze nadbrzeża zalewu dominują wiatry zachodnie i północno–zachodnie, które charakteryzuje niewielka siła – średnia roczna prędkość wiatrów na dnie doliny Dunajca wynosi około 2 m/s. Wiatry halne są słabo odczuwalne, występują jednak silne wiatry lokalne (przeciągi), przede wszystkim w dolinach. Kolejną cechą charakterystyczną obszaru Jeziora Czorsztyńskiego oraz nadbrzeża są często występujące mgły, których utrzymywanie się jest spowodowane zwężaniem się doliny Dunajca. Klimat Jeziora Czorsztyńskiego jest w dużym stopniu uwarunkowany zmianami, które wynikają z obecności sztucznych zbiorników wodnych. Szacuje się, że obecność zalewu wpływa na wzrost temperatury w promieniu do 5 km średnio o 0,3°C.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 25 Maniowy, czerwiec 2016
Może to powodować zmniejszanie się dobowych wahań temperatury, a także skracanie okresu z ujemnymi temperaturami powietrza o kilkanaście dni.
2.8.3. Obszary chronione Część wód zalewu, a także terenów położonych w jego obrębie, wchodzi w skład Pienińskiego Parku Narodowego, który uznać należy za jeden z największych walorów regionu, zarówno pod względem turystycznym, jak i przyrodniczym. Jest to najstarszy park narodowy w Polsce – data jego utworzenia to 1 czerwca 1932 roku. PPN wraz z powołanym w tym samym roku Słowackim Rezerwatem Przyrodniczym w Pieninach utworzył pierwszy w Europie pograniczny park narodowy. Pieniński Park Narodowy obejmuje swoim zakresem najcenniejsze pod względem przyrodniczym oraz krajobrazowym obszary Pienin Właściwych: Masyw Trzech Koron, Pieninki, Pieniny Czorsztyńskie oraz Przełom Dunajca. Pomimo swojej stosunkowo niewielkiej powierzchni – 23,46 km2 (dla porównania, powierzchnia Tatrzańskiego Parku Narodowego wynosi 211,64 km2, a Gorczańskiego Parku Narodowego – 70,28 km2), PPN posiada najwyższy współczynnik ruchu turystycznego w przeliczeniu na 1 ha powierzchni spośród wszystkich parków narodowych w Polsce. Szacuje się, że tereny parku odwiedza blisko 800.000 turystów rocznie (dane uzyskane w Bibliotece PPN), dla których udostępniono 35 km szlaków. Cały obszar Pienin, w tym także część nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, objęty jest programem Natura 2000. Dotyczy on obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium całej Unii Europejskiej, a jego nadrzędnym celem jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków uważanych za cenne i zagrożone w skali Europy.
Na obszarze miejscowości Niedzica–Zamek oraz Falsztyn znajduje się Rezerwat Zielone Skałki, będący długim na 2 km pasmem skał wapiennych w Pieninach Spiskich. Najwyższy punkt pasma zlokalizowany jest na wysokości 616 m n.p.m. Od strony Zbiornika Czorsztyńskiego Zielone Skałki oddzielają strome urwiska o wysokości nawet do 100 m. Jeden ze szczytów pasma – Rybiarka – ma charakter pionowej ściany o stumetrowej wysokości, która po napełnieniu zalewu wodą jest niewidoczna. Wschodnia część pasma tworzy na obszarze jeziora malowniczy półwysep. Rezerwat jest cenny pod względem przyrodniczym – na jego terenie występują rzadkie gatunki roślin, na przykład pluskwica europejska. Dawniej w tym miejscu znajdowało się także jedyne w Pieninach stanowisko żbika. W 1966 roku obszar rezerwatu o powierzchni 24,17 ha został włączony do Pienińskiego Parku Narodowego, natomiast w 1970 roku otrzymał status obszaru ochrony ścisłej. Zielone Skałki to jedyna część Pienin Spiskich objęta zakresem PPN. Obszar rezerwatu nie jest udostępniony turystycznie.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 26 Maniowy, czerwiec 2016
W Kluszkowcach znajduje się Rezerwat Przyrody Modrzewie, utworzony w 1959 roku dla ochrony stanowisk modrzewia polskiego. Rezerwat znajduje się na południowych stokach Lubania (pasmo Gorce), na obszarze lasów państwowych zarządzanych przez Nadleśnictwo Krościenko, a jego powierzchnia wynosi 10,43 ha. Na terenie rezerwatu znajdują się ścieżki edukacyjne (w tym jedna dostosowana dla osób niepełnosprawnych), a także żółty szlak, prowadzący z Kluszkowiec na Lubań.
Kolejnym rezerwatem w najbliższym otoczeniu Jeziora Czorsztyńskiego jest Rezerwat Rzeka Białka Tatrzańska. Jego powierzchnia wynosi 300 ha i obejmuje koryto rzeki wraz z otoczeniem, od granic Tatrzańskiego Parku Narodowego aż po ujście do Zbiornika Czorsztyńskiego.
W Sromowcach Wyżnych, w pobliżu Zbiornika Sromowieckiego, znajduje się także pomnik przyrody – dwie lipy szerokolistne o obwodach odpowiednio 331 cm i 333 cm. Inny pomnik przyrody, także lipa, o obwodzie pnia 430 cm, zlokalizowany jest w Dębnie.
Wszystkie gminy, na obszarze których znajduje się Jezioro Czorsztyńskie, wchodzą w skład Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (POCK). Powstał on na podstawie uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego z 27 lutego 2012 roku, w celu ochrony terenów wyróżniających się ze względu na krajobraz, funkcje ekologiczne, występowanie zróżnicowanych ekosystemów oraz potencjał turystyczny. Łączna powierzchnia POCK wynosi 364 176 ha. Na terenach objętych POCK wprowadzono szereg ustaleń dotyczących ochrony ekosystemów, w celu zachowania ich trwałości oraz zwiększania różnorodności biologicznej. Ustalenia te obejmują między innymi utrzymanie ciągłości i trwałości ekosystemów terenów leśnych oraz nieleśnych, zachowanie siedlisk chronionych gatunków, utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych oraz zachowywanie i odtwarzanie korytarzy ekologicznych.
2.8.4. Kultura ludowa Istotnym walorem antropogenicznym obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego jest różnorodność kultur ludowych w poszczególnych miejscowościach. Nadbrzeże Jeziora Czorsztyńskiego jest miejscem zetknięcia się dziedzictwa trzech kultur – spiskiej, pienińskiej oraz podhalańskiej. Folklor Spisza, który pod wieloma względami przypomina folklor podhalański, z racji położenia regionu był na przestrzeni wieków poddawany wpływom węgierskim, słowackim oraz wołoskim. Spisz jest regionem transgranicznym, przy czym Polski Spisz tworzy 14 miejscowości, spośród których 4 są położone bezpośrednio przy brzegach Jeziora Czorsztyńskiego. Są to Niedzica, Niedzica–Zamek, Falsztyn oraz Frydman. Ludność Spisza – Spiszacy (górale spiscy) – posiadają duże poczucie odrębności własnej kultury od okolicznych grup etnograficznych. Elementami które odróżniają
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 27 Maniowy, czerwiec 2016
Spiszaków od np. górali podhalańskich jest gwara i strój ludowy (wiele naleciałości słowackich, węgierskich i germańskich), budowa wsi (miasteczkowy charakter wsi w odróżnieniu od ulicówek na Podhalu) czy techniki budowlane (mnogość murowanych budynków, zgodnych z dawnymi węgierskimi przepisami przeciwpożarowymi).
Drugą grupę etnograficzną, zamieszkującą północe brzegi Jeziora Czorsztyńskiego, stanowią górale pienińscy. Grupa ta zamieszkuje tereny wschodnie Podhala, ciągnące się od Maniów do Szczawnicy. Pomimo wielu podobieństw do kultury i tradycji Podhala i Spisza, górale pienińscy również wyróżniają się na tle innych grup etnograficznych. Głównym wyróżnikiem mieszkańców tej części nadbrzeża jest strój regionalny z charakterystyczną, bogato haftowaną niebieską kamizelką, która jest nieodłącznym elementem ubioru flisaków. Poprzez wykonywany zawód kultywują oni tradycję swojego regionu. Gwara pienińska podobna jest do podhalańskiej, z poszczególnymi cechami gwar sądeckich. Budownictwo pienińskie również nawiązuje do architektury Podhala, a także do architektury uzdrowiskowej z XIX wieku, co widać zwłaszcza w zabudowie Szczawnicy. Aktualnie tradycyjna zabudowa pienińska jest już coraz rzadziej spotykana.
Miejscowości graniczące z Jeziorem Czorsztyńskim należące do Gminy Nowy Targ (Szlembark i Dębno) zamieszkiwane są przez górali podhalańskich, a ściślej przez ich północną podgrupę – Nowotarżan. Podhalanie są prawdopodobnie najlepiej rozpoznawalną grupą górali polskich, na co wpływa wiele czynników: żywo kultywowany folklor, rozpoznawalna powszechnie gwara, niemal niezmieniony na przestrzeni wieków strój regionalny, prężnie rozwijająca się sztuka ludowa, wykorzystywanie tradycyjnych materiałów w budowie czy detale architektoniczne. Obecność wszystkich wymienionych grup etnograficznych ma wpływ na różnorodność i unikalność terenów nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, oddziałując tym samym na atrakcyjność turystyczną i kulturową.
2.8.5. Muzea i zabytki Jednym z najczęściej odwiedzanych, a także najbardziej rozpoznawalnych obiektów o charakterze historyczno–turystycznym w okolicach Jeziora Czorsztyńskiego są ruiny zamku w Czorsztynie. Najstarsza część zamku pochodzi z drugiej połowy XIII wieku. Za czasów Kazimierza Wielkiego dobudowano mury obwodowe, natomiast w XV wieku powstał dolny zamek i brama, na której ówczesny starosta czorsztyński Jan Baranowski wzniósł wieżę, która do dziś góruje nad zamkiem. Poprzez swoją lokalizację przy historycznym szlaku kupieckim, forteca posiada bardzo bogatą historię. Zamek odwiedzany był przez królów: Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego, królową Jadwigę, Władysława Jagiełłę czy Władysława Warneńczyka. Przez pewien czas starostą na zamku był Zawisza Czarny. W Czorsztynie schronienia szukał między innymi
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 28 Maniowy, czerwiec 2016
Jan Kazimierz podczas potopu szwedzkiego, a także kozacy i konfederaci barscy. Pod koniec XVIII wieku zamek spłonął w pożarze i zaczął popadać w ruinę. Pierwsze prace zabezpieczające ruiny zaczęto prowadzić w 1951 roku. W 1985 roku Główna Komisja Konserwatorska zatwierdziła projekt adaptacji i konserwacji ruin zamku, który został zrealizowany z funduszy Pienińskiego Parku Narodowego, a także Okręgowej Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Krakowie. Prace konserwatorskie trwają do chwili obecnej. Ruiny zamku należą do powstałego w 1921 roku „Rezerwatu Zamek Czorsztyn”, a od 1996 roku stanowią integralną część Pienińskiego Parku Narodowego jako „Uroczysko Zamek Czorsztyn”. Do zwiedzania udostępniono przyziemia Baszty Baranowskiego, zamku średniego i głównego. Z tarasu widokowego rozciąga się piękny widok na Jezioro Czorsztyńskie, panoramę Tatr oraz rezerwat Zielone Skałki. Obszar zamku jest także istotny pod względem geologicznym oraz przyrodniczym. W kontekście geologicznym należy wyróżnić występowanie skamieniałości z okresu jury oraz dolnej kredy. Najważniejszym walorem przyrodniczym wzgórza zamkowego jest natomiast liczna populacja pszonaka pienińskiego – roślinnego gatunku endemicznego, występującego wyłącznie w Pieninach.
Innym ważnym obiektem historyczno–muzealnym na obszarze Jeziora Czorsztyńskiego jest Zamek Dunajec. Podobnie jak ruiny zamku w Czorsztynie, również ta budowla stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych o znaczeniu historycznym w polskiej części Karpat. Zamek powstał między rokiem 1320 a 1325 na wapiennym wzniesieniu, na którym wcześniej zlokalizowana była wałowa budowla obronna. Budowa fortecy została zainicjowana przez Jana Berzeviczego lub, jak podają inne źródła, jego brata Rykolfa, którzy byli węgierskimi kolonizatorami ziem granicznych. Rzeka Dunajec oddzielała wówczas obszar państwa węgierskiego od Polski, od jej nazwy pochodzi także nazwa zamku. Obecnie obiekt znajduje się w miejscowości Niedzica–Zamek, która funkcjonuje jako oddzielna miejscowość od 1 stycznia 2014 roku.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 29 Maniowy, czerwiec 2016
Rysunek 4. Zamek w Niedzicy, w tle ruiny zamku w Czorsztynie, fot. Jakub Kliszcz
Przez długi okres zamek był siedzibą rodów węgierskich, jedynie przez część XVI wieku znajdował się w rękach polskiego rodu Łaskich. Po zakończeniu I wojny światowej zamek znalazł się w granicach Rzeczpospolitej Polskiej, choć formalnie wciąż był własnością węgierskiego rodu Salamonów (aż do 1945 roku). Od 1949 roku zamkiem opiekuje się Stowarzyszenie Historyków Sztuki. Po odbudowie części zamku oraz pracach konserwatorskich, w obiekcie otworzono muzeum. W pobliżu zamku znajduje się XIX–wieczny spichlerz, a także celnica – drewniany budynek przypominający dworek, wzniesiony w dwudziestoleciu międzywojennym, obecnie zlokalizowany na wzgórzu obok zamku. Na atrakcyjność turystyczną zamku składa się jego malownicze położenie oraz legendy z nim związane, z których zdecydowanie najbardziej popularną jest ta o ukrytym na zamku skarbie Inków. Według podania, pod koniec XVIII wieku w fortecy rezydowali Inkowie, potomkowie Tupaca Amaru II, oraz część arystokracji. Uciekali oni przed hiszpańskimi konkwistadorami. Na terenie zamku inkascy zbiegowie mieli ukryć część skarbu przeznaczonego najprawdopodobniej na sfinansowanie powstania przeciwko Hiszpanom. Na zamku znaleziono także zagadkowy dokument w języku węzełkowym, który podobno miał być testamentem Inków, zawierającym informacje o kosztownościach zatopionych w jeziorze Titicaca.
Jednym z najcenniejszych zabytków regionu jest kościół św. Michała Archanioła w Dębnie. Jest to drewnian gotycka świątynia, wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obecny kościół powstał w drugiej połowie XV wieku, w miejsce starszej świątyni. Kościół w Dębnie jest jednym z najlepiej zachowanych tego typu obiektów w Polsce, a jednocześnie jednym z najbardziej znanych polskich zabytków w kraju i za granicą – jako jedyny drewniany kościół otrzymał nominację w konkursie siedmiu cudów Polski.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 30 Maniowy, czerwiec 2016
Wyróżnia się wkomponowaną w krajobraz sylwetką, która pozostaje niemal niezmieniona od czasów powstania. Świątynia posiada bardzo cenne wyposażenie ruchome, a także unikatową drewnianą polichromię patronową, najstarszą w całości zachowaną w Europie. Atrakcją kościoła są również dzwonki, które pochodzić mogą nawet z V wieku. Kościół w Dębnie dwukrotnie (w 1996 oraz 1998 roku) znalazł się na liście World Monuments Watch jako jeden ze 100 najcenniejszych zabytków na świecie, które zagrożone są zniszczeniem.
Kolejnym obiektem o charakterze muzealnym znajdującym się w okolicy zespołu zbiorników jest Izba Regionalna, znajdująca się w Sromowcach Wyżnych. Jest ona prowadzona przez miejscowe Koło Gospodyń Wiejskich i posiada stałą wystawę, składającą się z eksponatów przeznaczonych do obróbki lnu i wełny. Zobaczyć można także wyposażenie związane z hodowlą, rolnictwem, a także wystrój regionalnej kuchni. Obiekt prowadzi regularne warsztaty i pokazy, skierowane w szczególności do dzieci i młodzieży. Dotyczą one pieczenia chleba, darcia pierza, przędzenia czy gotowania potraw regionalnych. Izba udziela się także w corocznych spotkaniach opłatkowych dla seniorów i osób samotnych.
W miejscowościach znajdujących się na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego znajduje się ogółem 14 obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a także 249 obiektów objętych ewidencją zabytków, właściwą dla każdej z trzech gmin. Poza wymienionymi wcześniej obiektami zabytkowymi i historycznymi, do ciekawszych można zaliczyć również:
drewnianą kaplicę św. Sebastiana z 1772 roku w Maniowach, murowaną kapliczkę z początku XIX wieku w miejscowości Huba, piwnice frydmańskie, w których dawniej składowano wino przewożone z Węgier do Polski; zwiedzanie możliwe za zgodą właścicieli, wczesnogotycki kościół św. Stanisława we Frydmanie, kasztel Horvathów we Frydmanie – typowa dla Spisza rezydencja wiejska o cechach obronnych, pochodząca z XVII wieku, kościół pw. św. Bartłomieja w Niedzicy, datowany na początek XIV.
Część obiektów zabytkowych o charakterze sakralnym oraz historycznym wchodzi w skład Szlaku Gotyckiego. Ten transgraniczny szlak jest wspólną inicjatywą Fundacji Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego oraz słowackiego Stowarzyszenia Rozwoju Turystyki w Zamagurzu. Obejmuje on obiekty zarówno w Polsce, jak i na Słowacji. Obiekty wchodzące w skład Szlaku Gotyckiego zlokalizowane w najbliższej okolicy Jeziora Czorsztyńskiego to między innymi kościół: św. Michała Archanioła w Dębnie, zamki w Czorsztynie oraz Niedzicy czy gotyckie kościoły we Frydmanie oraz Niedzicy.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 31 Maniowy, czerwiec 2016
Rysunek 5. Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie, fot. Jakub Kliszcz
Obiekty historyczne oraz sakralne, znajdujące się w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, wchodzą również w skład Szlaku Architektury Drewnianej. Przebiega on przez województwa śląskie, małopolskie i podkarpackie i liczy około 1500 km długości. W Małopolsce Szlak Architektury Drewnianej obejmuje 237 zespołów architektonicznych, z których wszystkie są oznakowane, a drogę do nich wskazują specjalne znaki. Całość szlaku została podzielona na kilka tras – trasa III to region podhalańsko–pieniński, w zakres której wchodzą następujące obiekty, znajdujące się nad Jeziorem Czorsztyńskim:
kościół św. Michała Archanioła w Dębnie, Osada Czorsztyn na półwyspie Stylchyn w Kluszkowcach, kaplica cmentarna św. Sebastiana w Maniowach, spichlerz w Niedzicy, zabudowa na Polanie Sosny w Niedzicy.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 32 Maniowy, czerwiec 2016
Rysunek 6. Wczesnogotycki kościół św. Sebastiana we Frydmanie, fot. Jakub Kliszcz
2.8.6. Turystyka wodna Jezioro Czorsztyńskie jest obok rzeki Dunajec głównym filarem, na którym opiera się turystyka wodna całego regionu Podtatrza. Jedną z najczęściej wybieranych atrakcji turystycznych w Pieninach jest spływ Dunajcem. Trasa biegnie przez przełom rzeki, która tworzy w tym miejscu wiele ostrych zakoli, co w połączeniu ze stromymi skalnymi ścianami (nawet 300 m wysokości) stanowi jeden z najpiękniejszych przełomów rzecznych w Europie. Początek spływu ma miejsce w Sromowcach Wyżnych. Tam również znajduje się flisacka przystań oraz pawilon Pienińskiego Parku Narodowego. Trasa kończy się w Szczawnicy (długość trasy 18 km) lub w Krościenku nad Dunajcem (długość 23 km). Spływy odbywają się na tradycyjnych flisackich tratwach, a początki tej regionalnej tradycji sięgają XIX wieku, kiedy to w ten sposób podróżowali kuracjusze ze Szczawnicy oraz goście z zamków w Czorsztynie oraz Niedzicy. Po polskiej stronie granicy spływy Dunajcem organizowane są przez Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec w Sromowcach Niżnych (PSFP). Flisacy pienińscy to osoby zawodowo zajmujące się transportem turystów na rzece Dunajec, rekrutujący się spośród pienińskich górali, zamieszkujących w pięciu pienińskich miejscowościach: Czorsztynie, Sromowcach Niżnych, Sromowcach Wyżnych, Krościenku i Szczawnicy. Liczba turystów korzystających ze spływu Dunajcem co roku sięga prawie 300.000. W ostatnich latach zauważalny jest także wzrost zainteresowania możliwością pontonowego lub kajakowego spływu rzeką.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 33 Maniowy, czerwiec 2016
Oferta turystyczna Jeziora Czorsztyńskiego umożliwia rejsy po jego wodach. Turyści mogą podróżować pomiędzy dwoma zamkami – w Niedzicy oraz w Czorsztynie. Rejsy w sezonie odbywają się co około 20 minut i są wykonywane przez dwa statki – „Halny” oraz „Dunajec”, z których każdy może zabrać na pokład około 100 osób. Do użytku turystów oddany jest także statek „Harnaś”, obsługujący rejsy spacerowe po Jeziorze Czorsztyńskim. Jego pokład mieści 130 osób, posiada kawiarnię, możliwa jest także organizacja imprez okolicznościowych. Podróżowanie na trasie pomiędzy zamkami jest także możliwe za pośrednictwem gondolek. Kursy gondolami „Czorsztynianka” odbywają się od 1 maja do 30 września, a oprócz połączenia między zamkami gondole oferują także możliwość wykupienia rejsu dookoła jeziora.
W obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego znajduje się kilka przystani i plaż, umożliwiających wypoczynek nad wodą. Część z nich oferuje także wypożyczanie sprzętu wodnego oraz korzystanie z pól namiotowych i campingowych. Miejsca takie zlokalizowane są między innymi w Kluszkowcach, we Frydmanie oraz w Falsztynie. Jedynym strzeżonym kąpieliskiem jest Plaża Zamajerz w miejscowości Niedzica–Zamek. Plaża ma charakter piaszczysty, a w jej obrębie znajduje się punkt gastronomiczny, wypożyczalnia sprzętu wodnego oraz boisko do piłki plażowej. W rejonie kąpieliska regularnie badana jest czystość wody.
Rysunek 7. Wypożyczalnia rowerów wodnych na Plaży Zamajerz, w tle Zamek Dunajec, fot. Jakub Kliszcz
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 34 Maniowy, czerwiec 2016
2.8.7. Turystyka piesza Gmina Czorsztyn oraz Gmina Łapsze Niżne oferują turystom łącznie 19 znakowanych szlaków (Gmina Czorsztyn – 15 szlaków, Gmina Łapsze Niżne – 4 szlaki). Ścieżki turystyczne przebiegają także przez miejscowości Dębno i Szlembark. Część szlaków umożliwia połączenie pomiędzy terenami Pienińskiego Parku Narodowego a obszarami znajdującymi się w obrębie Gorczańskiego Parku Narodowego. Szlaki przebiegające przez miejscowości położone nad Jeziorem Czorsztyńskim to:
szlak czerwony z Czarnej Góry do Niedzicy – 24,5 km długości,
szlak czerwony z Niedzicy na Macelak (857 m n.p.m.) – 8 km długości,
szlak żółty Falsztyn – Łapsze Niżne – 4,6 km długości,
szlak żółty z Osady „Czorsztyn” w Kluszkowcach na szczyt Lubania (1225 m n.p.m.) – 8,7 km długości,
szlak zielony z Maniów do polany Kudów – 7 km długości,
szlak niebieski z Maniów pod Kotelnicę – 3 km.
W obrębie miejscowości położonych nad Jeziorem Czorsztyńskim znajdują się 2 szlaki udostępnione turystom przez Pieniński Park Narodowy. Są to:
szlak zielony: Czorsztyn – Zamek Czorsztyn (czas przejścia – 1/4 godz.),
szlak czerwony: przystań flisacka w Sromowcach Wyżnych Kątach – Trzy Kopce (czas przejścia – 1 i 1/4 godz.).
Ciekawą ofertę dla amatorów pieszych wędrówek w okolicach zalewu proponuje ośrodek „Czorsztyn–ski”, w obrębie którego znajduje się ścieżka edukacyjno–dydaktyczna o charakterze wysokogórskim (na trasie znajdują się łańcuchy i drabinki). Ścieżka pozwala na zapoznanie ze strukturą i historią kamieniołomu, wzdłuż którego biegnie trasa. Na obszarze nadbrzeża zalewu zlokalizowane są ponadto nieoznakowane ścieżki, prowadzące najczęściej na lokalne wzniesienia bądź nad brzegi zalewu.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 35 Maniowy, czerwiec 2016
2.8.8. Turystyka rowerowa Okolice Jeziora Czorsztyńskiego charakteryzują się wysokim potencjałem w zakresie turystyki rowerowej. Ma to związek przede wszystkim z urozmaicona rzeźbą terenu oraz walorami krajobrazowymi tego obszaru. Najbardziej rozbudowaną ofertę rowerową w rejonie nadbrzeża zalewu oferuje ośrodek „Czorsztyn–ski” w Kluszkowcach, który umożliwia korzystanie z wielu wariantów tras o zróżnicowanym poziomie trudności. Dostęp do części z nich jest możliwy za pomocą wyciągu krzesełkowego, który na potrzeby rowerzystów funkcjonuje także latem. W obrębie kompleksu odbywają się festiwale rowerowe, zawody oraz pokazy filmowe, z których na największą uwagę zasługuje wspomniany wcześniej „Joy Ride Bike Festival”. Ośrodek prowadzi także wypożyczalnie sprzętu rowerowego oraz szkolenia w zakresie jazdy ekstremalnej. Dookoła miejscowości zlokalizowane są ścieżki rowerowe o różnej długości i trudności. Część z nich łączy nadbrzeżne miejscowości zalewu z pasmem Gorców. Wymienione trasy rowerowe wykorzystywane są podczas różnego rodzaju zawodów rowerowych, między innymi Maratonu Górskiego w ramach „Joy Ride Bike Festival”. Najciekawsze propozycje pętli rowerowych to:
trasa z Kluszkowiec dookoła góry Wdżar polnymi drogami do sąsiednich wsi, następnie asfaltem przez wieś Krośnicę i Grywałd; ostatni fragment biegnie w stronę Lubania (pasmo Gorców), w połowie góry można zjechać na dół lub wjechać na szczyt – długość trasy około 26 km, poziom trudności średni;
trasa startująca w Kluszkowcach, następnie przez wieś Mizerna, Maniowy, Huba wjeżdża w masyw Lubania, możliwy jest wjazd na szczyt Lubania długą granią, następnie zjazd szlakiem w dół – długość trasy około 55 km, poziom trudności wysoki;
trasa startująca w Kluszkowcach, poprzez okoliczne miejscowości dociera się do grani Turbacza i Lubania, trasa kilkukrotnie wcina się w masyw i biegnie wzdłuż grani – długość około 88 km, poziom trudności bardzo wysoki.
Część miejscowości leżących wokół Jeziora Czorsztyńskiego stanowi atrakcyjną bazę startową dla wycieczek rowerowych w głąb Pienin zarówno po polskiej, jak i słowackiej stronie granicy. Za przykład może posłużyć trasa prowadząca wokół doliny Dunajca, mająca początek w Sromowcach Wyżnych, a także trasa wzdłuż Magury Spiskiej, rozpoczynająca się w Niedzicy.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 36 Maniowy, czerwiec 2016
Rysunek 8. Zawody "Joy Ride Bike Festival" w Kluszkowcach, fot. Wojciech Bulas
Turystyka rowerowa poza wymienionymi trasami przeznaczonymi do kolarstwa górskiego odbywać się może wyłącznie po drogach publicznych – w okolicach Jeziora Czorsztyńskiego brak ścieżek rowerowych o odpowiedniej, utwardzonej nawierzchni, umożliwiających bezpieczne podróżowanie rowerem. Jedną z ciekawszych opcji wycieczek o charakterze szosowym jest pętla dookoła Jeziora Czorsztyńskiego, której długość wynosi 37 km. Za początek trasy najczęściej wybierana jest Niedzica, a sama trasa pozwala na podziwianie krajobrazów oraz najważniejszych zabytków, zlokalizowanych w okolicach zalewu. Kolejną ciekawą opcję wycieczki rowerowej stanowi tzw. „Pętla Spiska”. Trasa o łącznej długości 43,7 km jest częściowo oznakowana. Pętla ma swój początek w miejscowości Niedzica– Zamek, biegnąc następnie przez spiskie wioski: Kacwin, Łapsze Niżne, Łapszanka, Dursztyn, Trybsz i Czarna Góra. Turyści podróżujący na trasie mają okazję poznania walorów kulturowych i przyrodniczych obszaru, takich jak Zamek Dunajec, park miniatur w Niedzicy, punkt widokowy „Cisówka”, wodospad na potoku Kacwinianka, przełom rzeki Białka oraz zabytki sakralne w Trybszu.
Należy jednak zaznaczyć, że ta forma turystyki na obszarze nadbrzeża jeziora jest niebezpieczna, co spowodowane jest przede wszystkim dużym ruchem samochodowym, zwłaszcza na drodze wojewódzkiej, a także stanem dróg lokalnych, które często są wąskie i pozbawione szerokich poboczy. Kolejnym czynnikiem utrudniającym turystykę rowerową w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego jest regulamin Pienińskiego Parku Narodowego, który zabrania poruszania się na rowerze po zdecydowanej większości szlaków turystycznych w parku – dla rowerzystów udostępniono jedynie fragment Drogi Pienińskiej,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 37 Maniowy, czerwiec 2016 biegnącej ze Szczawnicy do Czerwonego Klasztoru na Słowacji, oraz fragment drogi do krasu w Krościenku.
Obecnie trwają prace nad projektem VeloDunajec, który stanowić będzie element Zintegrowanej Sieci Tras Rowerowych w Województwie Małopolskim. Trasa VeloDunajec ma mieć około 142 km długości, zaczynać się będzie w Zakopanem (powiat tatrzański), kończyć natomiast w miejscowości Wietrzychowice (powiat tarnowski). Szlak ma przebiegać przez rejon Jeziora Czorsztyńskiego, co stanowić będzie uzupełnienie kolejnego planowanego przedsięwzięcia, realizowanego przez Fundację Rozwoju Regionu Jeziora Czorsztyńskiego, które ma na celu budowę ścieżki rowerowej dookoła jeziora.
Projekt VeloDunajec wpisany jest do Wykazu Przedsięwzięć Wieloletnich Województwa Małopolskiego na lata 2016– 2018. Budowa trasy ma na celu otwieranie nowych możliwości dla turystyki, zwłaszcza w odniesieniu do zbiorników wodnych, przez których obszar będzie przebiegać (Jezioro Rożnowskie, Jezioro Czchowskie oraz Jezioro Czorsztyńskie). Zwiększy to w dużym stopniu dostępność do wielu atrakcji turystycznych oraz walorów przyrodniczo–krajobrazowych w tych regionach. Szlak VeloDunajec będzie bezpośrednio oddziaływał na obszar pogranicza, gdyż stanowić ma bazę dla połączeń rowerowych z innymi jego częściami, między innymi z Podkarpaciem, Śląskiem, Krajem Preszowskim czy Krajem Żylińskim na Słowacji. Planowane trasy umożliwią przyłączenie się do Szlaku Europy Wschodniej EuroVelo 11, funkcjonującego w ramach Europejskiej Sieci Szlaków Rowerowych, a także do systemu Zielonych Szlaków Greenways, będących trasami dziedzictwa kulturowo–przyrodniczego.
2.8.9. Turystyka konna Okolice Jeziora Czorsztyńskiego oferują bardzo dobre warunki do uprawiania turystyki konnej oraz jeździectwa. W miejscowości Czorsztyn znajduje się ośrodek jeździecki, który prowadzi kursy nauki jazdy konnej, a także kilkudniowe wyprawy oraz rajdy. W okolicznych gminach znajduje się około 120 km ścieżek przeznaczonych do jazdy konnej, jednak w zdecydowanej większości znajdują się one na obszarze Gorców, oddalonych nieco od samego zalewu. Regulamin Pienińskiego Parku Narodowego nie zezwala na jazdę konno po wyznaczonych szlakach. Trasy położone w najbliższej okolicy Jeziora Czorsztyńskiego to między innymi:
trasa Frydman – Niedzica (15 km długości),
trasa Niedzica – Kacwin (11 km długości).
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 38 Maniowy, czerwiec 2016
Te jak i pozostałe ścieżki poza najbliższymi okolicami zalewu wchodzą w skład Transkarpackiego Szlaku Turystyki Jeździeckiej.
2.8.10. Turystyka powietrzna Głównym ośrodkiem turystyki powietrznej w najbliższej okolicy Jeziora Czorsztyńskiego jest Góra Wdżar, gdzie organizowane są loty paralotniarskie, organizowane przez Aeroklub Nowy Targ. Instytucja ta organizuje także samolotowe loty widokowe nad Jeziorem Czorsztyńskim, a także nad Pieninami oraz Gorcami.
2.8.11. Wędkarstwo Wędkarstwo jest kolejną bardzo popularną formą rekreacji, uprawianą w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego. Wody zalewu, a także rzeki Dunajec obfitują w wiele gatunków ryb takich jak: pstrągi, głowacice, lipienie, płotki, szczupaki, czy osiągające w zalewie wyjątkowo duże rozmiary leszcze. Na jeziorze organizowane są regularnie zawody Grand Prix Polski w dyscyplinie muchowej, a także zawody w wędkarstwie podlodowym, w tym także Podlodowe Mistrzostwa Polski. Łowiska są zarządzane przez nowosądecki oddział Polskiego Związku Wędkarskiego.
2.8.12. Wydarzenia kulturalne Miejscowości położone nad Jeziorem Czorsztyńskim oferują mieszkańcom oraz turystom szereg imprez o charakterze kulturalnym, z których duża część odbywa się cyklicznie. Wydarzenia kulturalne na podanym obszarze najczęściej wiążą się z tradycją, historią, folklorem oraz zwyczajami regionu. Imprezy o charakterze kulturalnym pełnią funkcję dydaktyczną, integrują lokalną społeczność, a także pomagają w propagowaniu unikalnych walorów regionu. Najważniejsze wydarzenia kulturalne, zaplanowane w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w 2016 roku, przedstawia poniższa tabela.
Tabela 2. Wydarzenia kulturalne na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w roku 2016
Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce
Gminny Ośrodek Kultury (GOK) w Łapszach Niedzica, „Śpiskie Zwyki” Niżnych z/s w Niedzicy, 16 – 17.01. Niedzica–Zamek Muzeum – Zespół Zamkowy w Niedzicy Otwarte warsztaty „Popołudnie z Naukowcami z ZEW Niedzica SA 06.02. Niedzica AGH”
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 39 Maniowy, czerwiec 2016
Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce
Gminne Centrum Kultury (GCK) w Kluszkowcach Gminny konkurs o tematyce z/s w Maniowach, Zespół Luty Maniowy prozdrowotnej „Żyj zdrowo” Placówek Oświatowych (ZPO) w Maniowach GCK w Kluszkowcach XVI Konkurs Recytatorski z/s w Maniowach, ZPO 31.03. Kluszkowce „Nad wodą wielką i czystą” w Maniowach
GCK w Kluszkowcach Konkurs tańca z/s w Maniowach, ZPO Marzec Maniowy w Maniowach
Konkurs „Prosto z pola na ZPO w Maniowach Kwiecień Maniowy idola”
Gminny Przegląd Pieśni Szkoła Podstawowa w Kwiecień Kluszkowce Patriotycznej Kluszkowcach
GOK w Łapszach Gminne eliminacje Konkursu Niżnych z/s w Niedzicy, 29.04 Niedzica Talentów Stowarzyszenie „Dzieci i Młodzież Spisza” Otwarcie Sezonu Turystycznego z ZEW Niedzica SA 01 – 03.05 Niedzica Sherlockiem Holmesem GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Festyn „Otwarcie Sezonu Wójt Gminy, Rada 28.05 Czorsztyn Turystycznego” sołecka, Koło Gospodyń Wiejskich (KGW), OSP
GOK w Łapszach Dzień Dziecka – festyn Niżnych z/s w Niedzicy, rodzinny (finał „Konkursu Gmina Łapsze Niżne, 29.05 Niedzica Talentów”) Stowarzyszenie „Dzieci i Młodzież Spisza”
Szkoła Podstawowa w Święto Muzyki Czerwiec Kluszkowce Kluszkowcach
„Święto szkoły” – festyn Szkoła Podstawowa w 19.06 Sromowce Wyżne rodzinny Sromowcach Wyżnych
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 40 Maniowy, czerwiec 2016
Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce
Wakacje z Duchami – ZEW Niedzica SA, Niedzica, uroczyste rozpoczęcie akcji z Gmina Łapsze Niżne, 26.06 Niedzica–Zamek TVP Kraków TVP Kraków
GOK w Łapszach „Śpisko Watra” 03.07 Niedzica Niżnych z/s w Niedzicy
„IV Międzynarodowy Festiwal Chór i parafia Pieśni Chóralnej nad Kluszkowce, GCK 03.07 Kluszkowce Jeziorem Czorsztyńskim – w Kluszkowcach z/s Kluszkowce 2016” w Maniowach GCK w Kluszkowcach XXI Konkurs Potraw i z/s w Maniowach, 17.07 Maniowy Nalewek Regionalnych Wójt Gminy Czorsztyn, Rada Sołecka, KGW GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Festyn „Dzień Kluszkowiec” 24.07 Kluszkowce Gminy Czorsztyn, Rada Sołecka, KGW, OSP GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Festyn „Wieczór z folklorem” 31.07 Sromowce Wyżne Gminy Czorsztyn, Rada Sołecka, KGW, OSP ZEW Niedzica SA, Stowarzyszenie sierpień/ Piknik z Filmem Górskim Niedzica–Zamek Spotkania z Filmem wrzesień Górskim GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Festyn „Lato w Mizernej Wójt Gminy Czorsztyn, 14.08 Mizerna 2016” Rada sołecka, KGW, OSP
GCK w Kluszkowcach XVI Konkurs Literacki ”A w październik/ z/s w Maniowach, ZPO Kluszkowce tym kraju...” listopad w Maniowach
GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Obchody Dnia Wójt Gminy Czorsztyn, 11.11 Kluszkowce Niepodległości Oddział Związku Podhalan w Kluszkowcach
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 41 Maniowy, czerwiec 2016
Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce
Parafia św. Bartłomieja Cecyliada – Apostoła w Niedzicy, przegląd parafialnych schol 20.11 Niedzica GOK w Łapszach i zespołów Niżnych z/s w Niedzicy
2.8.13. Wydarzenia sportowe
Samorządy gmin położonych w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, a także lokalne instytucje i stowarzyszenia organizują w tym rejonie różnego rodzaju imprezy sportowe. Mają one na celu integrowanie lokalnej społeczności, propagowanie zdrowego stylu życia i aktywności fizycznej, a także promowanie regionu wraz z jego walorami geograficznymi i krajobrazowymi. Ukształtowanie oraz różnorodność terenu nadbrzeża umożliwiają organizację zawodów sportowych w różnych dyscyplinach. Poniższa tabela przedstawia kalendarium najważniejszych wydarzeń sportowych w 2016 roku, organizowanych przez instytucje lokalne.
Tabela 3. Wydarzenia sportowe na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w 2016 roku
Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce
Oddział Związku Podhalan w Zawody narciarskie „O Kluszkowcach, luty Kluszkowce puchar Gorców” Wójt Gminy Czorsztyn, GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach Otwarte Zawody w Narciarstwie Alpejskim o ZEW Niedzica SA 07.02 Niedzica Puchar Prezesa ZEW Niedzica SA Gminne Zrzeszenie LZS, Halowy Puchar Wójta 05–06.03 Niedzica Gmina Łapsze Niżne Indywidualne Młodzieżowe Mistrzostwa Gminy Czorsztyn w narciarstwie Wójt Gminy Czorsztyn 03.03. Kluszkowce alpejskim i w snowboardzie dziewcząt i chłopców Indywidualne i drużynowe Mistrzostwa Gminy Czorsztyn w czwórboju Wójt Gminy Czorsztyn 19.04 Maniowy lekkoatletycznym dziewcząt i chłopców
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 42 Maniowy, czerwiec 2016
Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce
Fundacja Rozwoju Cross–thriathlon „Mocarny Maniowy, Regionu Jeziora 28.05 Zbój” Niedzica–Zamek Czorsztyńskiego
Małopolski Związek Kolarski, Gmina Łapsze Rodzinny Rajd Rowerowy 26.06 Niedzica Niżne, ZEW Niedzica SA
Międzynarodowe Regaty Uczniowski Klub Kajakowe na Dunajcu im. Sportowy „Spływ”, czerwiec Sromowce Wyżne Olgi Małkowskiej Wójt Gminy Czorsztyn
Fundacja Rozwoju Frydman Triathlon Regionu Jeziora 26.06 Frydman Czorsztyńskiego
Regaty o Puchar Zielonej PTŻ Nowy Targ, ZEW Wstęgi Jeziora 15.08 Niedzica–Zamek Niedzica SA Czorsztyńskiego
Fundacja Rozwoju Thriathlon „Tatraman” Regionu Jeziora 27.08 Niedzica Niedzica – Kasprowy Wierch Czorsztyńskiego
Oprócz wydarzeń sportowych organizowanych przez organy lokalne, na terenach okalających Jezioro Czorsztyńskie odbywa się szereg zawodów i konkursów w różnych dyscyplinach. Część z nich ma charakter ogólnopolski lub wojewódzki. Za przykład takich imprez sportowych można podać:
Eliminacje Mistrzostw Polski Amatorów w narciarstwie alpejskim w Kluszkowcach,
Przystanek AZS Winter Cup w narciarstwie alpejskim w Kluszkowcach,
Mistrzostwa Polsk Instruktorów PZN, organizowane w Kluszkowcach,
Mistrzostwa Polski w wędkarstwie podlodowym organizowane na terenie Zbiornika Czorsztyńskiego.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 43 Maniowy, czerwiec 2016
2.8.14. Ruch turystyczny Pieniny są regionem bardzo popularnym pod względem turystycznym, ze względu na unikalne walory krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe. Możliwość uprawiania różnych form turystyki i rekreacji w tym regionie wpływa na ruch turystyczny, który w poszczególnych dziedzinach utrzymuje stały poziom na przestrzeni lat, a w niektórych wykazując tendencję wzrostową. Ruch turystyczny na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego obrazują dane statystyczne z rocznych analiz dotyczących poszczególnych atrakcji oraz ośrodków turystycznych tego obszaru – Pienińskiego Parku Narodowego, zamków w Czorsztynie oraz w Niedzicy, ośrodka „Czorsztyn–ski” oraz ośrodka „Polana Sosny”.
Pieniński Park Narodowy udostępnia turystom ponad 35 km szlaków turystycznych, w tym 27,2 km szlaków pieszych (razem z 1,8 km ścieżek udostępnionych rowerzystom) oraz 8 km szlaku wodnego na przełomie Dunajca, z którego można korzystać tylko przy użyciu sprzętu pływającego (tratwy flisackie, pontony, kajaki). Wstęp na teren PPN jest bezpłatny, opłaty pobierane są jedynie za udostępnienie niektórych obszarów i obiektów. Udostępnianie parku do zwiedzania odbywa się na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tj. Dz. U. z 2015 r., poz. 1651 z późn. zm.) oraz planu ochrony, zatwierdzonego rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Pienińskiego Parku Narodowego (Dz. U. poz. 1010). Ogólna liczba osób odwiedzających PPN w 2015 roku wyniosła około 815.000. Liczba ta, oszacowana na podstawie odczytów z migratorów oraz ilości sprzedanych biletów, wzrosła w stosunku do roku 2014 o 13,29%. Mniejsza liczba turystów na szlakach w 2014 roku miała związek ze złymi warunkami atmosferycznymi w okresie od maja do końca sierpnia.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 44 Maniowy, czerwiec 2016
Wykres 1. Liczba turystów odwiedzających Pieniński Park Narodowy
Kolejny wykres obrazuje ilość turystów odwiedzających ruiny zamku w Czorsztynie w latach 2013 – 2015. Właścicielem obiektu jest Pieniński Park Narodowy. Wstęp na zamek jest płatny. Z opłat za wstęp zwolnieni są stali mieszkańcy gmin: Szczawnica Krościenko, Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz dzieci do lat 7. Bezpłatne zwiedzanie obiektu możliwe jest także pod przewodnictwem pracownika PPN w ramach programu „Wakacyjne spotkania z przyrodą i kulturą Pienin”.
Dane dotyczące turystów korzystających ze spływu przełomem Dunajca pokazują, jak znacząca jest ta gałąź usług turystycznych dla wpływów z całego sektora turystyki w regionie Pienin. W 2015 roku ogólna liczba osób korzystających ze spływu Dunajcem wyniosła 294.786. W stosunku do 2014 roku wskaźnik ten wzrósł o 14,3%. Spośród całej liczby biletów, 10.008 sprzedano osobom spływającym Dunajcem pontonami oraz kajakami; pozostała liczba turystów wybierała tradycyjny spływ tratwami flisackimi.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 45 Maniowy, czerwiec 2016
Wykres 2. Liczba turystów odwiedzających ruiny zamku w Czorsztynie
Wykres 3. Liczba turystów korzystających ze spływu rzeką Dunajec
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 46 Maniowy, czerwiec 2016
Następny wykres obrazuje liczbę turystów, którzy zwiedzali Zamek Dunajec, na przestrzeni lat 2011 – 2015.
Wykres 4. Liczba turystów odwiedzających Zamek Dunajec w miejscowości Niedzica–Zamek
Ruch turystyczny w kolejnym dużym ośrodku turystycznym położonym w pobliżu Jeziora Czorsztyńskiego – „Czorsztyn–ski” w Kluszkowcach – również wykazuje tendencję wzrostową. Dowodem tego są dane zgromadzone na podstawie raportów kasowych, dotyczących użytkowników stacji narciarskiej oraz punktów gastronomicznych w obrębie kompleksu.
Wykres 5. Klienci ośrodka "Czorsztyn–ski" w Kluszkowcach
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 47 Maniowy, czerwiec 2016
Kolejne wykresy obrazują liczbę osób zwiedzających elektrownię wodną znajdującą się w budowli zapory w Niedzicy Dane zgromadzone na podstawie sprzedanych biletów pochodzą z archiwum ZEW Niedzica S.A.
Wykres 6. Liczba osób zwiedzających elektrownię w Niedzicy
3. Wybrane elementy gospodarki
3.1. Demografia
Łączna liczba mieszkańców miejscowości graniczących z Jeziorem Czorsztyńskim w obrębie gmin Czorsztyn oraz Łapsze Niżne wynosi 10.712 (dane na dzień 17.06.2016 roku, uzyskane w gminnych działach ewidencji ludności). Według danych na dzień 30.06.2016 roku, miejscowości znajdujące się w obrębie Gminy Nowy Targ zamieszkuje 1441 osób. (Dębno – 821 osób, Szlembark – 620 osób)
Tabela 4. Liczba mieszkańców poszczególnych miejscowości nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego
Miejscowość Gmina Liczba mieszkańców
Czorsztyn Czorsztyn 394
Dębno Nowy Targ 821
Huba Czorsztyn 122
Falsztyn Łapsze Niżne 308
Frydman Łapsze Niżne 1.731
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 48 Maniowy, czerwiec 2016
Kluszkowce Czorsztyn 1.880
Maniowy Czorsztyn 2.252
Mizerna Czorsztyn 600
Niedzica Łapsze Niżne 1.843
Niedzica–Zamek Łapsze Niżne 260
Sromowce Wyżne Czorsztyn 1.322
Szlembark Nowy Targ 620
Łącznie 12.153
Poniższy wykres ilustruje liczbę mieszkańców z uwzględnieniem podziału na płeć, w odniesieniu do wybranych miejscowości nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego (dane na dzień 17.06.2016 roku uzyskane w gminnych działach ewidencji ludności).
Wykres 7. Liczba mieszkańców wybranych miejscowości nadbrzeżnych z podziałem na płeć
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 49 Maniowy, czerwiec 2016
3.2. Bezrobocie
Kierując się danymi pochodzącymi z Banku Danych Lokalnych na dzień 31 marca 2016 roku zauważyć można, że poziom bezrobocia na terenie trzech gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie na przestrzeni ostatnich lat wykazuje tendencję spadkową. Przedstawione dane dotyczą całego obszaru gmin, liczbę bezrobotnych zarejestrowanych jedynie w miejscowościach otaczających Jezioro Czorsztyńskie należy uznać za jeszcze niższą (dotyczy to zwłaszcza Gminy Nowy Targ, która z Jeziorem Czorsztyńskim graniczy jedynie poprzez 2 spośród 21 sołectw).
Wykres 8. Liczba osób bezrobotnych w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie na przestrzeni lat
Wykres 9. Osoby bezrobotne w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie w roku 2015
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 50 Maniowy, czerwiec 2016
Poniższe wykresy przestawiają procentowy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym we wszystkich trzech gminach, graniczących z Jeziorem Czorsztyńskim (dane BDL na dzień 31.12.2015 roku)
Gęstość zaludnienia w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie prezentuje się następująco (informacje z Banku Danych Lokalnych na dzień 31.12.2015)
Gmina Czorsztyn – 122 os/km2, Gmina Łapsze Niżne – 73 os/km2, Gmina Nowy Targ – 114 os/km2.
Średnia gęstość zaludnienia we wszystkich trzech gminach wynosi 103 os/km2.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 51 Maniowy, czerwiec 2016
3.3. Podmioty gospodarcze
Wśród podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w miejscowościach położonych nad brzegiem Jeziora Czorsztyńskiego, zdecydowanie dominuje sektor prywatny. Największą grupę podmiotów stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Działalność lokalnych podmiotów gospodarczych koncentruje się wokół następujących branży: szeroko pojęta turystyka (wynajem pokoi, gastronomia, usługi turystyczne, działalność produkcyjna, agroturystyka), budownictwo, transport, handel oraz pozostała działalność usługowa. Według bazy danych Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) na dzień 06.06.2016 roku, we wszystkich miejscowościach nadbrzeżnych zalewu zarejestrowane są łącznie 922 podmioty gospodarcze.
Tabela 5. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w miejscowościach nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego
Liczba Miejscowość Gmina podmiotów
Czorsztyn Czorsztyn 34
Dębno Nowy Targ 24
Falsztyn Łapsze Niżne 11
Frydman Łapsze Niżne 35
Huba Czorsztyn 2
Kluszkowce Czorsztyn 90
Maniowy Czorsztyn 88
Mizerna Czorsztyn 19
Niedzica Łapsze Niżne 98
Niedzica–Zamek Łapsze Niżne 17
Sromowce Wyżne Czorsztyn 489
Szlembark Nowy Targ 15
ŁĄCZNIE 922
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 52 Maniowy, czerwiec 2016
Zdecydowaną większość podmiotów gospodarczych stanowią mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające maksymalnie do 9 pracowników. Biorąc pod uwagę dane Banku Danych Lokalnych na I kwartał 2016 roku, na terenie gmin Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz Nowy Targ funkcjonują łącznie 83 podmioty zatrudniające od 10 do 49 pracowników oraz 5 przedsiębiorstw zatrudniających od 50 do 249 pracowników. Do podmiotów o największym znaczeniu gospodarczym oraz największych pracodawców, funkcjonujących na obszarze nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, zaliczyć można między innymi:
Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., P.H.U. Jędruś w Czorsztynie, Hotel „Umina” w Czorsztynie, CZORSZTYN–SKI Sp. z o.o. w Kluszkowcach, BUD – REM JANDURA Michał Jandura w Kluszkowcach SUPERSNOW Sp. z o.o. w Maniowach, Hotel „Pieniny” w Niedzicy – ZEW Niedzica S.A., F.P.H.U. BUDOMAX w Sromowcach Wyżnych, MANSTEL Bednarczyk, Słowik, Wiącek Sp. j. w Maniowach, Zespół Rekreacyjny „Polana Sosny” w Niedzicy – ZEW Niedzica S.A., Dom Wypoczynkowy „Pod Taborem” w Niedzicy – ZEW Niedzica S.A., Ośrodek Wypoczynkowy „Trzy Korony” we Frydmanie, Usługi remontowo–budowlane „ROBMOST” w Dębnie, Firmę handlowo–usługową „Janos” w Dębnie.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 53 Maniowy, czerwiec 2016
3.4. Usługi
Wyjątkowe walory krajobrazowe, kulturowe oraz przyrodnicze obszaru nadbrzeża sprawiają, że znaczna część przedsiębiorców sektora prywatnego prowadzi działalność w branży okołoturystycznej – agroturystyka, gastronomia czy obiekty noclegowe. Tereny, gdzie działalność ta jest najbardziej zauważalna to obszar nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w rejonie Kluszkowiec, Czorsztyna oraz miejscowości Niedzica oraz Niedzica–Zamek. Według danych znajdujących się na portalach internetowych urzędów gmin, na terenie miejscowości otaczających Jezioro Czorsztyńskie znajduje się ogółem 111 obiektów turystycznych, w tym:
10 hoteli,
16 ośrodków wypoczynkowych oraz obiektów udostępniających domki letniskowe,
18 obiektów gastronomicznych,
13 gospodarstw agroturystycznych,
54 apartamenty, pensjonaty oraz kwatery prywatne.
Dane uzyskane w urzędach gmin pozwalają również na podanie liczby miejsc noclegowych w odniesieniu do całego obszaru danej gminy. Liczby te prezentują się następująco:
Gmina Czorsztyn – 8.000 miejsc noclegowych,
Gmina Łapsze Niżne – 1.560 miejsc noclegowych,
Gmina Nowy Targ – 500 miejsc noclegowych.
Część przedsiębiorców prywatnych prowadzących działalność związaną z udostępnianiem bazy noclegowej oraz agroturystyką, zrzeszona jest w Góralskim Stowarzyszeniu Agroturystycznym. Stowarzyszenie obejmuje aktualnie 74 członków prowadzących działalność turystyczną i agroturystyczną na obszarze powiatów nowotarskiego i tatrzańskiego.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 54 Maniowy, czerwiec 2016
3.5. Analiza SWOT
Analiza SWOT jest jedną z najbardziej popularnych i najczęściej używanych technik analizy strategicznej. Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji na cztery kategorie czynników strategicznych. Nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich wyrazów:
S (strenghts)– mocne strony, W (weaknesses)– słabe strony, O (opportunities)– możliwości, T (threats) – zagrożenia.
Analiza SWOT ma na celu określenie silnych i słabych stron danego podmiotu, instytucji lub obszaru, w tym przypadku Jeziora Czorsztyńskiego wraz z nadbrzeżem, oraz pojawiających się przed nim szans i zagrożeń. Identyfikacja silnych i słabych stron obszaru stanowi część diagnostyczną analizy, odnoszącą się do czynników wewnętrznych podmiotu, natomiast określenie szans i zagrożeń to część prognostyczna badania, nawiązującą do czynników zewnętrznych.
Mocne strony:
Położenie geograficzne, ukształtowanie terenu
Atrakcyjność przyrodniczo–krajobrazowa
Potencjał do uprawiania różnych form turystyki
Walory historyczno–kulturowe
Popularność oraz marka poszczególnych miejscowości lub obiektów
Położenie przygraniczne oraz makroregionalne
Dobry stan środowiska naturalnego
Różnorodne formy ochrony przyrody (oferta edukacyjna)
Brak uciążliwego dla środowiska przemysłu
Aktywność społeczna i gospodarcza, kreatywność mieszkańców
Rozwinięta baza noclegowo–gastronomiczna
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 55 Maniowy, czerwiec 2016
Słabe strony:
Brak inwestycji strategicznych związanych z Jeziorem Czorsztyńskim
Infrastruktura rowerowa
Brak rozwiązań komunikacyjnych
Niewielka ilość miejsc pracy
Brak kąpielisk
Niewielka ilość miejsc rozrywki dla młodzieży
Marginalizacja poszczególnych miejscowości
Ograniczona infrastruktura umożliwiająca uprawianie dyscyplin zimowych
Niewystarczająca promocja regionu
Zanieczyszczenie powietrza, zwłaszcza w trakcie zimy
Szanse:
Stworzenie unikalnego i konkurencyjnego produktu turystycznego
Rozwój turystyki rowerowej, pieszej
Rozwój szeroko pojętej bazy turystycznej, rekreacyjnej i noclegowej
Ograniczanie emisji szkodliwych substancji
Bliskość Pienin, Tatr, Gorców
Możliwość rozwoju przedsiębiorczości mieszkańców w oparciu o walory obszaru
Zwiększenie ilości miejsc pracy dzięki rozwojowi turystyki
Współpraca regionalna, subregionalna oraz transgraniczna, zwłaszcza w zakresie tworzenia komplementarnej oferty turystycznej
Możliwość promocji obszaru nadbrzeża
Zwiększenie wykorzystania Jeziora Czorsztyńskiego do uprawiania aktywności nadwodnej
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 56 Maniowy, czerwiec 2016
Wzrost napływu środków finansowych ze źródeł europejskich
Zagrożenia:
Konkurencyjność okolicznych ośrodków turystyczno–wypoczynkowych (Zakopane, Białka Tatrzańska, Szczawnica)
Niewystarczający rozwój infrastruktury turystycznej – mała konkurencyjność obszaru
Brak rozwoju przedsiębiorczości lokalnej
Brak zewnętrznych środków finansowych na planowane zadania
Wzrost bezrobocia
Brak rozwoju połączeń komunikacyjnych
Wzrost ruchu na drogach – zagrożenie dla rowerzystów i pieszych
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 57 Maniowy, czerwiec 2016
3.6. Kluczowe problemy i wyzwania dla Jeziora Czorsztyńskiego wraz z nadbrzeżem
Analiza możliwości rozwoju obszaru umożliwia sformułowanie głównych problemów ograniczających lub opóźniających dalszy rozwój terenów wokół Jeziora Czorsztyńskiego, jak również wyzwań stojących przed samorządami lokalnymi oraz mieszkańcami, których realizacja warunkuje poprawny rozwój obszaru oraz wzrost jego konkurencyjności. Analiza kluczowych problemów nawiązuje do analizy SWOT oraz do obecnego stanu infrastruktury turystyczno–rekreacyjnej na terenie nadbrzeża, opiera się także na konsultacjach społecznych z mieszkańcami miejscowości okalających jezioro. W rezultacie tych działań zidentyfikowano kluczowe problemy dla tego obszaru.
1. Niewykorzystany potencjał dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego
Potencjał turystyczno–kulturowo–przyrodniczy nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego nie jest w pełni wykorzystany, co wynika z sąsiedztwa bardziej atrakcyjnych i lepiej zagospodarowanych obszarów (Tatry, Białka Tatrzańska, Szczawnica), jak również z niewystarczającej infrastruktury turystycznej na tym obszarze. Problem ten dotyczy w dużej mierze dostępności komunikacyjnej do głównych atrakcji turystycznych w postaci dróg i ścieżek rowerowych oraz bazy noclegowej i gastronomicznej. Skutkiem powyższego jest stosunkowo niewielkie natężenie ruchu turystycznego na terenach okalających Jezioro Czorsztyńskie w stosunku do potencjału turystycznego tego obszaru.
2. Niedostateczna oferta infrastruktury rekreacyjnej w pobliżu miejsc o znaczących walorach kulturowych i przyrodniczych, umożliwiająca różnorodne formy spędzania wolnego czasu i wypoczynku
W obecnych czasach wśród turystów coraz bardziej zauważalny staje się wzrost zainteresowania aktywnym spędzaniem czasu wolnego oraz uprawianiem sportu. Obszar nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego posiada duży potencjał w zakresie środowiska przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki i rekreacji. Niedostateczny rozwój ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej, w tym między innymi brak uporządkowanych ciągów komunikacyjnych dla coraz bardziej popularnego ruchu rowerowego, stanowi o słabości oferty turystycznej, znacznie ograniczając możliwości aktywnego wypoczynku na tym obszarze.
3. Niedostateczne bezpieczeństwo podróżujących, szczególnie rowerzystów
Ruch rowerowy wokół Jeziora Czorsztyńskiego koncentruje się na drogach, po których poruszają się pojazdy samochodowe. Poszczególne odcinki szos, zwłaszcza w terenach niezabudowanych, nie posiadają chodników. Na obszarze nadbrzeża brak jest również wytyczonych ścieżek rowerowych. W związku z powyższym cykliści są zmuszeni
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 58 Maniowy, czerwiec 2016 do poruszania się poboczem lub skrajem drogi. Natężenie ruchu samochodowego okresowo jest bardzo duże, zwłaszcza na DK969, będącą głównym traktem komunikacyjnym na terenie nadbrzeża. Skutkuje to poważnym zagrożeniem bezpieczeństwa niechronionych użytkowników ruchu, czyli rowerzystów, a także pieszych. Problem ten ma znaczenie zwłaszcza w odniesieniu do ludzi młodych i dzieci, najchętniej korzystających z rowerów jako środka komunikacji i rekreacji. Poruszanie się rowerem po sieci dróg publicznych, poza zagrożeniem dla rowerzystów, skutkuje utrudnieniami komunikacyjnymi z uwagi na ich nieprzystosowanie do równoległego ruchu o różnych prędkościach. Ponadto brak oznakowania części istniejących tras wykorzystywanych przez rowerzystów, utrudnia im orientację oraz dostępność do miejsc i obiektów stanowiących atrakcje przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Dodatkowym utrudnieniem, szczególnie dla osób przyjezdnych korzystających ze ścieżek i dróg polnych usytuowanych w terenie górzystym, mogą być nieoznakowane przeszkody terenowe (potoki, uskoki).
4. Niski poziom zamożności gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie
Niewielka liczba dużych zakładów pracy na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego oraz oddalenie tego obszaru od dużych ośrodków miejskich powoduje ograniczone możliwości zatrudnienia dla mieszkańców. Wskaźnik G, odnoszący się do dochodów podatkowych na 1 mieszkańca danej gminy obrazuje niski poziom zamożności każdej z gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie (wskaźnik G na rok 2015 dla Gminy Czorsztyn: 748,98 zł, dla Gminy Łapsze Niżne: 797,08 zł, dla Gminy Nowy Targ: 443,19 zł; dla porównania Gmina Szczawnica: 1045,02 zł, Gmina Zakopane: 1986,35 zł). Biorąc pod uwagę fakt, że obszar nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego posiada duży potencjał środowiska przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki i rekreacji, aktywność zawodowa i przedsiębiorczość jego mieszkańców może rozwijać się między innymi w oparciu o sektor turystyczny. Na niewystarczające wykorzystanie tego potencjału wpływa brak ogólnodostępnej i bezpiecznej infrastruktury turystycznej, co przekłada się bezpośrednio na brak wzrostu ruchu turystycznego. Problem ten stanowi czynnik hamujący rozwój przedsiębiorczości mieszkańców obszaru nadbrzeża.
5. Niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego
Przeprowadzone badania niezależnych instytucji (np. Studia Regionalne i Lokalne Nr (4)/2000 ISSN 1509–4995) wskazują na niższą świadomość ekologiczną mieszkańców regionu Podtatrza od odwiedzających go turystów. Wynika to między innymi z niedoceniania dziedzictwa przyrodniczego przez lokalną społeczność, a także ograniczone możliwości prowadzenia przez szkoły zajęć ekologicznych w oparciu o wycieczki i zajęcia terenowe.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 59 Maniowy, czerwiec 2016
Jednym z czynników negatywnie wpływających na ten stan rzeczy jest niedostateczna ilość przyjaznych środowisku naturalnemu połączeń komunikacyjnych z obszarami chronionymi, znajdującymi się na tym obszarze. Dotyczy to w szczególności rezerwatów przyrody, laboratoriów badawczych i poznawczych dla uczniów i nauczycieli.
Według czynników strategicznych, opisanych w analizie SWOT, a także informacji zebranych podczas konsultacji społecznych, rozwój gospodarczy i społeczny obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego zależny jest od rozwoju turystyki w oparciu o filar, jakim będzie unikalny i konkurencyjny produkt turystyczny. Musi on stanowić spoiwo integrujące szeroko pojętą bazę turystyczną obszaru, a także wyróżniać się spośród podobnych atrakcji w regionie oraz wpisywać się w trendy w turystyce. Produktem takim będzie ścieżka rowerowa dookoła Jeziora Czorsztyńskiego. Obszar nadbrzeża zalewu posiada unikalne walory przyrodnicze oraz kulturowe, jednak brak dostatecznie rozwiniętej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej utrudnia dostęp turystów do tych zasobów, a także wpływa hamująco na wzrost dochodów zarówno gmin otaczających jezioro, jak i ich mieszkańców. W związku z tym określono główne wyzwania dla obszaru nadbrzeża, które w zamierzeniu przynieść mają wymierne korzyści ekonomiczne i społeczne.
1. Pełniejsze udostępnienie potencjału dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego obszaru nadbrzeża
Potencjał dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego obszaru nadbrzeża musi zostać udostępniony większej liczbie odbiorców. W wyniku powstania ścieżki rowerowej dookoła Jeziora Czorsztyńskiego infrastruktura turystyczna tego obszaru zostanie znacznie poszerzona. Planowana ścieżka umożliwiać będzie dostęp do Szlaku rowerowego wokół Tatr po stronie polskiej, a także trasy rowerowej VeloDunajec. Nowy produkt turystyczny w postaci zorganizowanego, oznakowanego, logicznie powiązanego z atrakcjami turystycznymi szlaku rowerowego, umożliwi dostęp do najciekawszych atrakcji obszaru podczas aktywnego wypoczynku.
2. Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej w sąsiedztwie miejsc o unikatowych walorach kulturowych i przyrodniczych, umożliwiająca różnorodne formy spędzania wolnego czasu i wypoczynku
Udostępnienie ścieżki rowerowej dookoła Jeziora Czorsztyńskiego znacznie poszerzy ofertę dla różnorodnych form wypoczynku. Dotyczy to w szczególności aktywnego wypoczynku w postaci poznawczych wycieczek rowerowych w okresie wiosennym, letnim i jesiennym. Plan realizacji ścieżki rowerowej obejmuje także przygotowanie jej do uprawiania narciarstwa biegowego zimą.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 60 Maniowy, czerwiec 2016
3. Poprawa bezpieczeństwa podróżujących, szczególnie rowerzystów
Brak ścieżek rowerowych na terenie nadbrzeża zalewu w połączeniu z coraz większą popularnością turystyki rowerowej wymusza konieczność korzystania przez cyklistów z dróg przeznaczonych do ruchu pojazdów samochodowych. Skutkuje to dużym zagrożeniem niechronionych użytkowników ruchu, w szczególności rowerzystów. Istota tego problemu wynika z faktu, iż wycieczki rowerowe są coraz częściej stosowaną formą rodzinnego aktywnego wypoczynku. Ścieżka wyłączona z ruchu samochodowego skupi na sobie koncentrację ruchu rowerowego oraz pieszego. Natężenie ruchu niechronionych użytkowników na drogach publicznych w efekcie ulegnie znacznemu zmniejszeniu, co przełoży się bezpośrednio na poprawę bezpieczeństwa na drogach.
4. Wzrost poziomu zamożności gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie
Sektor turystyki stanowi jedną z głównych podstaw, na których opierać może się aktywność zawodowa i przedsiębiorczość mieszkańców nadbrzeża zalewu. Wynika to z potencjału krajobrazowo–przyrodniczo kulturowego, ale również z niedoboru dużych zakładów pracy na tym terenie. Rozwój bazy turystycznej, komplementarnej z planowanym głównym obiektem turystycznym nadbrzeża – ścieżką rowerową dookoła jeziora – pozwoli na zwiększenie liczby miejsc pracy, rozwój aktywności zawodowej oraz bezpośrednio wpłynie na wzrost poziomu zamożności zarówno gmin otaczających jezioro, jak i samych mieszkańców.
5. Wzrost poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców nadbrzeża, w szczególności dzieci i młodzieży w wieku szkolnym
Udostępnienie ścieżki rowerowej może wpłynąć na poprawę świadomości ekologicznej mieszkańców obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, szczególnie młodzieży szkolnej. Szkoły będą miały dodatkową możliwość prowadzenia atrakcyjnych zajęć terenowych z elementami poznawczymi i zajęciami ekologicznymi. Zarówno plany pracy szkół, jak i szkolne programy wychowawcze w sposób naturalny będą zakładały korzystanie z nowopowstałej infrastruktury turystycznej dla ich realizacji. Przełoży się to na poszerzenie wiedzy przyrodniczej młodzieży, propagowanie zachowań korzystnych dla środowiska naturalnego i wzrost świadomości ekologicznej uczniów. W oddziaływaniu długoterminowym przyczyni się to także do poprawy stanu środowiska naturalnego i zachowania unikalnego dziedzictwa przyrodniczego dla przyszłych pokoleń.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 61 Maniowy, czerwiec 2016
4. Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno–społeczno–gospodarczego regionu
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego odnosi się do zapisów dokumentów strategicznych na szczeblu lokalnym, regionalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Stanowią one istotny element dla szeroko pojętego rozwoju zarówno samego jeziora, jak i całego regionu. Kwestie zawarte w wymienionych poniżej dokumentach w dużym stopniu regulują działania jednostek samorządowych w obszarze podmiotowym na poszczególnych szczeblach. Komplementarność z działaniami, celami strategicznymi oraz priorytetami tych dokumentów ma zatem bezpośredni wpływ na efektywność realizacji założeń Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016–2021.
4.1. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011–2020
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego (PRJC) realizowany jest w zgodności ze Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego (SRWM) na lata 2011–2020. Dokument ten, przygotowany przez Samorząd Wojewódzki, jest najważniejszym dokumentem strategicznym w kontekście określenia celów oraz priorytetów polityki rozwoju dla Województwa Małopolskiego.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego jest spójny z celem głównym SRWM 2011–2020, który brzmi „efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim”. Działania określone w PRJC będą ponadto realizować cele Strategii, które zostały określone w następujących obszarach:
Obszar 1.„Gospodarka wiedzy i aktywności”. Cel strategiczny dla tego obszaru został określony w następujący sposób: „silna pozycja Małopolski jako regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości mieszkańców”. Dla realizacji tego celu wyznaczono działania kluczowe w poszczególnych kierunkach rozwoju, z których za najważniejszy w kontekście PRJC można uznać kierunek 1.5 – „Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości”. Dla każdego kierunku rozwoju wyznaczono kluczowe działania, z których za najważniejsze w kontekście realizacji PRJC uznać można następujące działania 1.5.3 – „Wsparcie działań wzmacniających rozwój przedsiębiorczości społecznej”, oraz 1.5.5 – „Rozwój regionalnego systemu obsługi inwestycji oraz promocja przedsiębiorczości”.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 62 Maniowy, czerwiec 2016
Obszar 2. „Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego”. Realizacja założeń PRJC wykazuje spójność z celem strategicznym, określonym dla tego obszaru: „Wysoka atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury”. W kontekście PRJC, najważniejsze kierunki rozwoju wyznaczone w tym obszarze to: 2.1 „Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej”, 2.2 „Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego” oraz 2.4 „Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego”. Kierunek 2.1. odnosi się do działań z zakresu opieki nad regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym, a także ochrony i kształtowania krajobrazu. PRJC będzie realizował kluczowe działania tego kierunku rozwoju, między innymi:
2.1.1 Kształtowanie zrównoważonego krajobrazu kulturowego,
2.1.3 Ochrona i kształtowanie zabudowy historycznych miast i miasteczek,
2.1.4 Ochrona tradycyjnej zabudowy regionalnej i układów ruralistycznych,
2.1.12 Wdrożenie mechanizmów włączających wartości dziedzictwa w obieg gospodarczy.
Kierunek 2.2 zwraca uwagę na rozwój poszczególnych form turystyki, które mają stanowić przewagę konkurencyjną Małopolski. W odniesieniu do PRJC, najważniejsze kluczowe działania w zakresie tego kierunku rozwoju to:
2.2.3 Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna,
2.2.5 Turystyka na terenach wiejskich,
2.2.7 Turystyka przygraniczna.
Dla realizacji założeń PRJC, najważniejszymi kluczowymi działaniami objętymi zakresem kierunku 2.3. Strategii Województwa Małopolskiego są:
2.4.1 Inicjowanie i wspieranie działań mających na celu podnoszenie społecznej świadomości i wrażliwości w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego (zabytków oraz obiektów kultury współczesnej), a także podejmowanie działań na rzecz poprawy poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego,
2.4.2 Promocja na rzecz ochrony i wykorzystania dziedzictwa regionalnego dla rozwoju gospodarczego regionu oraz aktywizacji użytkowników do inwestowania we własne nieruchomości i adaptacji ich do nowych funkcji,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 63 Maniowy, czerwiec 2016
Obszar 3. „Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej”. Założenia PRJC wykazują komplementarność z celem strategicznym, określonym dla tego obszaru, który brzmi „Wysoka zewnętrzna i wewnętrzna dostępność komunikacyjna regionu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej”. W kontekście PRJC najważniejszym kierunkiem rozwoju ujętym w tym obszarze jest kierunek 3.2 „Wykreowanie subregionalnych węzłów transportowych”, a w szczególności działanie kluczowe 3.2.7 „Wspieranie warunków dla rozwoju transportu ekologicznego”.
Obszar 4. „Krakowski obszar metropolitalny i inne subregiony”. Cel strategiczny tego obszaru – „Silna pozycja konkurencyjna Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego w przestrzeni europejskiej oraz wzrost potencjału ekonomicznego subregionów w wymiarze regionalnym i krajowym” – jest istotny dla realizacji PRJC w kontekście rozwoju subregionu podhalańskiego, do którego odnosi się kierunek 4.4. Kluczowym w odniesieniu do PRJC działaniem jest działanie 4.4.2 „Rozwój potencjału gospodarczego subregionu podhalańskiego”. Zakłada ono wzmocnienie funkcji subregionu poprzez rozwój infrastruktury i usług przemysłów czasu wolnego, związanych z działalnością w zakresie:
turystyki aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury sportowej, organizacji imprez sportowych najwyższej rangi oraz rozwoju szlaków pieszych, rowerowych i tras biegowych,
turystyki uzdrowiskowej i prozdrowotnej na bazie uzdrowisk podhalańskich: Rabka–Zdrój i Szczawnica oraz innych miejscowości o potencjale uzdrowiskowo–leczniczym,
wykorzystania współpracy transgranicznej ze Słowacją dla rozwoju wspólnej oferty turystycznej oraz rynku pracy.
Obszar 5. Rozwój miast i terenów wiejskich. Realizacja założeń PRJC jest spójna przede wszystkim z kierunkiem rozwoju 2.2 „Rozwój gospodarczy małych i średnich miast oraz terenów wiejskich”, a w szczególności z kluczowym działaniem 5.2.1 „Poprawa kondycji gospodarczej małych i średnich miast poprzez: wsparcie rewitalizacji i restrukturyzacji gospodarczej miast, rozwój oferty inwestycyjnej oraz poprawę standardów obsługi inwestorów, wspieranie działań lokalnych instytucji rynku pracy na rzecz zwiększenia zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu.” W kontekście PRJC istotny jest także kierunek 5.3. „Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią na poziomie lokalnym”.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 64 Maniowy, czerwiec 2016
Obszar 6. „Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne.” Kierunki rozwoju obszaru nadbrzeżnego Jeziora Czorsztyńskiego wiążą się z celem strategicznym tego obszaru – „Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców Małopolski w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym i społecznym”. PRJC wykazuje spójność szczególnie z kierunkiem 6.1 „Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego oraz wykorzystanie ekologii dla rozwoju Małopolski”, dla którego wyznaczono kilka istotnych działań kluczowych:
6.1.1 Ochrona zasobów wodnych: ograniczenie zanieczyszczeń przedostających się do wód podziemnych, powierzchniowych i gleb, rozbudowa i utrzymanie systemów zaopatrzenia w wodę i optymalizacji zużycia wody,
6.1.5 Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych, w tym: właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią i suszą hydrologiczną z uwzględnieniem wymagań dotyczących oceny zagrożenia i ryzyka powodziowego, zwiększanie retencyjności zlewni oraz efektywności urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego (budowa, modernizacja), współdziałanie z administracją rządową i sąsiednimi samorządami w celu realizacji kompleksowego systemu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, identyfikacja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, wprowadzenie systemu monitoringu, właściwe zabezpieczanie i zagospodarowywanie terenów osuwiskowych i terenów o predyspozycjach osuwiskowych,
6.1.6 Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego: ochrona różnorodności biologicznej oraz zrównoważone użytkowanie jej elementów, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności ekosystemów, przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody, ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych, wsparcie dla działań służących wykorzystaniu potencjału obszarów chronionych.
Obszar 7. „Zarządzanie rozwojem województwa”. Założenia PRJC wykazują spójność przede wszystkim z kierunkiem 7.3 „Rozwój współpracy terytorialnej” oraz 7.4 „Budowa i promocja marki Małopolska na arenie krajowej oraz międzynarodowej”. Kluczowe działania o największym stopniu zgodności z polityką PRJC to:
7.3.3 Rozwój europejskiej współpracy terytorialnej w wymiarze transgranicznym ze Słowacją oraz w wymiarze transnarodowym i międzyregionalnym,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 65 Maniowy, czerwiec 2016
7.4.3 Aktywny udział Małopolski w krajowych i międzynarodowych sieciach współpracy.
Wymienione powyżej kierunki i kluczowe działania ujęte w poszczególnych obszarach Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011–2020 mają bezpośredni wpływ na realizację założeń dokumentów w wymiarze europejskim oraz krajowym. Jednym z nich jest Strategia Na Rzecz Inteligentnego i Zrównoważonego Rozwoju Sprzyjającego Włączeniu Społecznemu „Europa 2020”, która stanowi strategię Unii Europejskiej na rzecz inteligentnego wzrostu gospodarczego. Założenia PRJC oraz powiązane z nimi kierunki rozwoju zawarte w Strategii Województwa Małopolskiego realizują następujące priorytety „Europa 2020”:
Priorytet 1. Inteligentny rozwój – gospodarka oparta na wiedzy i innowacji,
Priorytet 2. Zrównoważony rozwój – wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej,
Priorytet 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu – gospodarka charakteryzująca się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniająca spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.
4.2. Strategie rozwoju gmin
Strategia Rozwoju Gminy Czorsztyn na lata 2016 – 2022
Strategia Rozwoju Gminy Czorsztyn na lata 2016 – 2022 stanowi podstawę rozwoju gminy, formułuje misję, wizję, cele i kierunki działań na wyznaczony okres czasu. Do realizacji założeń Strategii niezbędna jest współpraca podmiotów składających się na całość gminy, w szczególności władz samorządu lokalnego, podmiotów gospodarczych oraz samych mieszkańców gminy. Wizja Gminy Czorsztyn brzmi: „Gmina Czorsztyn w pełni korzysta z możliwości jakie daje jej położenie geograficzne, dzięki inwestowaniu w infrastrukturę turystyczną i kulturalno–sportową. To miejsce przyjazne środowisku i mieszkańcom, a także przyciągające coraz więcej turystów. Gmina Czorsztyn rozwija przedsiębiorczość i generuje nowe miejsca pracy.” Misja jednostki samorządowej zakłada natomiast, że Gmina Czorsztyn w 2022 roku to „miejsce przyjazne środowisku i integracji społeczeństwa. To gmina turystyczna, której misją jest rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej przy optymalnym wykorzystaniu jej walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Gmina Czorsztyn stanowi ponadlokalne centrum kultury, rekreacji i przedsiębiorczości.” Zarówno wizja Gminy, jak jej misja zakładają rozwój obszaru przy wykorzystaniu walorów geograficznych i krajobrazowych. PRJC wpisuje się przez to
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 66 Maniowy, czerwiec 2016 w założenia Strategii, gdyż Jezioro Czorsztyńskie stanowi jeden z filarów, na którym opierać ma się rozwój turystyczny, gospodarczy, kulturalny oraz społeczny wzrost gminy. W dokumencie wyznaczono cele strategiczne w obszarze poszczególnych dziedzin, cele natomiast podzielono na pierwszorzędne i drugorzędne i przyporządkowano im szczegółowe planowane działania. W kontekście realizacji PRJC najważniejsze kluczowe działania w poszczególnych obszarach to:
W obszarze „Przestrzeń”:
Zagospodarowanie terenów przy Jeziorze Czorsztyńskim 1. Zagospodarowanie terenów wokół Jeziora Czorsztyńskiego dla stworzenia miejsca na kąpielisko, 2. Budowa ścieżek pieszo–rowerowych nad Jeziorem Czorsztyńskim w Mizernej. Zbudowanie funkcjonalnej infrastruktury turystycznej 1. Budowa ścieżki pieszo–rowerowej od parkingu pod zamkiem do kościoła dla stworzenia bezpiecznego i wygodnego miejsca do spacerów, uprawiania sportu tj. nordic walking, jazdy rowerem czy na rolkach oraz wyposażenie jej w estetyczną i funkcjonalną małą architekturę – ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, ozdobną roślinność itp., w Czorsztynie, 2. Budowa dalszego ciągu ścieżki pieszo–rowerowej od parkingu na zamek do przystani wodnych w Czorsztynie, 3. Budowa ścieżek pieszych i rowerowych na terenie Kluszkowiec, 4. Zagospodarowanie miejsca pod budowę siłowni na otwartym powietrzu w Czorsztynie, 5. Stworzenie punktu widokowego w Hubie.
W obszarze „Społeczność”: Utworzenie ścieżek pieszych i rowerowych, ogrodu naukowo–przyrodniczego 1. Budowa ścieżek pieszo – rowerowych nad Jeziorem Czorsztyńskim w Mizernej 2. Budowa ścieżki pieszo – rowerowej w Czorsztynie od parkingu pod zamkiem do kościoła dla stworzenia bezpiecznego i wygodnego miejsca do spacerów, uprawiania sportu tj. nordic walking, jazdy rowerem czy na rolkach oraz wyposażenie jej w estetyczną i funkcjonalną małą architekturę – ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, ozdobną roślinność itp., 3. Budowa dalszego ciągu ścieżki pieszo – rowerowej od parkingu na zamek do przystani wodnych w Czorsztynie, 4. Budowa ścieżek pieszych i rowerowych na terenie Kluszkowiec,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 67 Maniowy, czerwiec 2016
5. Wykonanie ścieżki pieszo – rowerowej wzdłuż Dunajca w Sromowcach Niżnych.
W obszarze „Infrastruktura”:
1. Budowa ścieżki pieszo–rowerowej wraz z małą architekturą i miejscem na siłownię na otwartym powietrzu w Czorsztynie, 2. Zagospodarowanie terenu wzdłuż Dunajca (m.in. ławki, plaża, boisko do siatkówki plażowej) w Sromowcach Niżnych.
Strategia Rozwoju Gminy Łapsze Niżne 2014 –2020
Strategia Gminy Łapsze Niżne na lata 2014–2020 stanowi najważniejszy dokument strategiczny Gminy Łapsze Niżne, określając wizję, misję oraz cele strategiczne jednostki samorządowej na okres obowiązywania dokumentu. Strategia posiada szeroki kontekst regionalny, a jej założenia są spójne z dokumentami strategicznymi określającymi rozwój regionu, województwa oraz kraju.
Wizja Gminy Łapsze Niżne zakłada, że w 2020 roku Gmina będzie miejscem:
pięknym, bezpiecznym, czystym i zadbanym, przyjaznym turystom i mieszkańcom, bogatym w walory przyrodnicze, kulturowe, bogate w tradycje i dbającym o edukację i tożsamość regionu, dobrze promowanym i integrującym lokalne środowisko, promującym postawy proekologiczne, pozyskującym energię z baterii słonecznych, fotowoltaika i ogrzewane biomasą, przyjaznym środowisku i przyciągającym coraz większe ilość turystów, dobrze promowanym i integrującym lokalne środowisko.
Misja Gminy Łapsze Niżne do 2020 roku zakłada rozwój turystyki, bazy kulturalnej i sportowej, maksymalne zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej oraz odnowę i ochronę dziedzictwa kulturowego gminy, aby polepszyć standard życia mieszkańców, zwiększyć ruch turystyczny i utrzymać czyste środowisko naturalne. Dla jej realizacji wyznaczono następujące cele strategiczne:
1. Rozwój turystyki 2. Rozwój bazy kulturalnej i sportowej 3. Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej w gminie 4. Polepszenie standardu życia mieszkańców 5. Poprawa stanu środowiska naturalnego
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 68 Maniowy, czerwiec 2016
6. Wzrost przedsiębiorczości 7. Ochrona dziedzictwa kulturowego
PRJC wykazuje spójność zarówno z misją, wizją, jak i niemal wszystkimi celami strategicznymi zawartymi w Strategii Rozwoju Gminy Łapsze Niżne. Założenia PRJC są zgodne z planowanymi kierunkami rozwoju gminy pod względem rozwoju gospodarczego regionu, a także w kontekście ochrony środowiska naturalnego oraz wzrostu konkurencyjności i popularności turystycznej obszaru gminy.
Strategia Rozwoju Gminy Nowy Targ na lata 2015 – 2022
Strategia Rozwoju Gminy Nowy Targ na lata 2015 – 2022 stanowi podstawowy i najważniejszy dokument lokalnego samorządu, określający obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, prowadzonej na obszarze Gminy Nowy Targ. Wizja gminy zakłada, że będzie ona „miejscem o rozwiniętej gospodarce oraz turystyce opartej o lokalne zasoby i tradycje, stwarzającym atrakcyjne warunki życia i pracy dla mieszkańców, otwartym dla gości i budującym swoją przyszłość na fundamencie wielowiekowego dziedzictwa”. Gmina Nowy Targ podobnie jak inne samorządy, w obrębie których znajduje się Jezioro Czorsztyńskie, za jedno z głównych założeń polityki wzrostu obiera rozwój turystyki w oparciu o lokalne zasoby geograficzne i kulturowe, przez co wizja zawarta w Strategii wykazuje zgodność z założeniami PRJC. Podobną zgodność wykazuje misja gminy, która zakłada „tworzenie warunków do wykorzystania potencjału swojego położenia jako bramy do Tatr, Gorców i Pienin, rozwijanie w sposób zrównoważony swoich funkcji gospodarczych, rezydencjonalnych, turystyczno–rekreacyjnych, z wykorzystaniem potencjału lokalnej społeczności, łącząc to co najlepsze z nowoczesności i tradycji, a także wykorzystując potencjał nowotarskiego ośrodka miejskiego do synergicznego rozwijania szeregu funkcji komunikacyjno–logistycznych, handlowo–usługowych, edukacyjno–sportowych i kulturalnych na nowotarskim obszarze funkcjonalnym”. Pomimo faktu, iż Gmina Nowy Targ swoim obszarem obejmuje jedynie niewielką część Jeziora Czorsztyńskiego, wymienione w Strategii poszczególne obszary rozwoju wraz z celami strategicznymi i operacyjnymi odnoszą się do kierunków rozwoju miejscowości Dębno oraz Szlembark wraz z fragmentem nadbrzeża zalewu, a także współpracy pomiędzy samorządami. W odniesieniu do koncepcji PRJC, najważniejsze obszary i cele strategiczne, zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Nowy Targ, to:
Obszar 1. Rozwój gospodarczy i przemysł czasu wolnego:
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 69 Maniowy, czerwiec 2016
Infrastruktura rozwija się w sposób zrównoważony i generuje dochody dla mieszkańców i gminy,
Poszczególne miejscowości gminy rozwijają się w sposób zrównoważony tworząc atrakcyjną przestrzeń zarówno dla mieszkańców, jak i turystów odwiedzających gminę.
Obszar 4. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu: Dziedzictwo kulturowe regionu wspiera i buduje lokalną tożsamość i czyni gminę atrakcyjniejszą dla osób ją odwiedzających.
Do treści Strategii dodany został załącznik nr 1 – Program Operacyjny na lata 2015 – 2018. Ma on za zadanie przekształcenie ogólnej Strategii Rozwoju Gminy Nowy Targ w konkretne działania wraz z orientacyjnym planem finansowym. Plan opiera się na tych samych obszarach priorytetowych, celach strategicznych oraz operacyjnych. W odniesieniu do założeń PRJC, najważniejszymi planowanymi zadaniami na okres obowiązywania Programu są:
budowa zintegrowanej sieci ścieżek rowerowych na terenie gminy (główna magistrala),
wsparcie dla rozwoju agroturystyki poprzez wspólną i zintegrowaną promocję.
4.3. Strategiczne dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego gmin w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn
Na zagospodarowanie przestrzenne w gminach decydujący wpływ mają kierunki rozwoju określone w studiach uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego danej gminy. Spójność PRJC z tymi dokumentami strategicznymi, odnoszącymi się do każdej gminy w obrębie zalewu, jest istotna ze względu na różnorodność tego obszaru pod względem przyrodniczym, krajobrazowym oraz kulturowym. Głównym celem planowania przestrzennego jest tworzenie modelu użytkowania zasobów kulturowych i krajobrazowych danego terenu. W tym kontekście, spójność PRJC z dokumentami planistycznymi gmin, w obrębie których znajduje się Jezioro Czorsztyńskie jest niezbędna.
Pierwszym dokumentem o charakterze planistycznym, do którego założeń odnosi się PRJC, jest Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego dla Gminy
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 70 Maniowy, czerwiec 2016
Czorsztyn. Cel główny tego dokumentu zakłada, że Gmina Czorsztyn jest „ośrodkiem aktywnego rozwoju turystyki i wypoczynku oraz wzrostu standardu życia mieszkańców w oparciu o wykorzystanie atutów wynikających z zasobów, walorów i położenia gminy”. Za jeden z najważniejszych walorów Gminy Czorsztyn wskazanych w dokumencie uznano Jezioro Czorsztyńskie. Dla osiągnięcie celu głównego wyznaczono uszczegółowione cele strategiczne:
1. Kształtowanie zagospodarowania gminy jako wiodącego, atrakcyjnego ośrodka turystyki letniej i zimowej poprzez rozwój ilościowy i jakościowy zespołów obiektów i urządzeń obsługi turystyki przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju,
2. Współdziałanie z samorządami gmin sąsiednich oraz instytucjami i podmiotami gospodarczymi w zakresie rozwoju w rejonie Zbiornika Czorsztyńskiego kompleksowych, uzupełniających się usług turystycznych i rekreacyjnych oraz promocji pienińskiego mikroregionu turystycznego,
3. Tworzenie warunków do rozwoju działalności gospodarczej, wytwórczej i usługowej, niekolidującej z zasadami ochrony środowiska oraz funkcjami turystycznymi gminy,
4. Tworzenie warunków przestrzennych dla poprawy standardów zamieszkania w oparciu o racjonalną rozbudowę systemu osadniczego przy zachowaniu cennych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych oraz utrzymaniu terenów o wysokiej jakości gleb jako otwartych,
5. Podnoszenie standardu wyposażenia w infrastrukturę techniczną i komunalną,
6. Zapewnienie sprawnej obsługi komunikacyjnej gminy,
7. Utrzymanie wybitnych wartości środowiska naturalnego i różnorodności biologicznej, przeciwdziałanie obniżeniu jakości wód zbiornika czorsztyńskiego, kształtowanie wysokiej retencji i zapobieganie erozji gleb oraz zachowanie gleb o wysokiej jakości do użytkowania rolnego,
8. Stopniowa poprawa wizerunku gminy poprzez ochronę wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego i krajobrazu oraz kształtowanie pożądanych standardów użytkowych i estetycznych zagospodarowania przestrzennego, szczególnie terenów nadbrzeżnych Zbiornika Czorsztyńskiego.
W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn została zawarta koncepcja rozwoju przestrzennego jej obszaru. Pierwszy punkt koncepcji, odnoszący się do rozwoju atrakcyjnych form zagospodarowania związanego z obsługą
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 71 Maniowy, czerwiec 2016 turystyki i wypoczynku, niemal w całości odnosi się do zagospodarowania przestrzeni wokół Jeziora Czorsztyńskiego. Zaplanowane w tym celu działania to:
powstanie centrum rekreacyjnego na terenach nadbrzeżnych Zbiornika Czorsztyńskiego obejmującego trzy części o zróżnicowanym charakterze zagospodarowania: park nadwodny przeznaczony dla osób poszukujących relaksu (cypel Międzydrogi), park nadwodny z kompleksem sportowo–rekreacyjnym i obiektami obsługi turystyki weekendowej (cypel Wyżni Dział) oraz półwysep Stylchyn o dobrych warunkach dla wypoczynku pobytowego (osada turystyczna – skansen, zespół pensjonatów i hoteli z usługami, wioska wakacyjna, park nadwodny z urządzeniami rekreacyjnymi),
budowa zespołu obiektów i urządzeń dla sportów i rekreacji zimowej oraz stacji turystycznej (Góra Lubań) wiążąca się z wykorzystaniem terenów przydatnych dla rozwoju narciarstwa w rejonie góry Wdżar przy równoczesnym wykorzystaniu tych urządzeń do uprawiania sportu i rekreacji letniej,
wzbogacenie zagospodarowania turystycznego w Sromowcach Wyżnych wiążącego się z wykorzystaniem terenów przydatnych dla rozwoju wypoczynku nadwodnego poprzez m.in. realizację toru kajakowego,
udostępnienie niezagospodarowanych odcinków wybrzeża Zbiornika Czorsztyńskiego powyżej rzędnej normalnego piętrzenia (529 m n.p.m.) oraz odcinków przybrzeżnych rzeki Dunajec dla ekstensywnych form rekreacji i turystyki, z zachowaniem nienaruszalności funkcjonowania szlaku migracji rzeki Dunajec,
wytyczenie urozmaiconej sieci ścieżek rowerowych i tras turystyki konnej na obszarze gminy, szczególnie na stokach Gorców, z wyłączeniem Pienińskiego Parku Narodowego,
ukształtowanie zespołów usług i obiektów usługowych – bram gminy, położonych przy głównej trasie komunikacyjnej i w rejonie koncentracji turystyki, stanowiących atrakcyjne wizytówki gminy.
Dokument określa ponadto główne kierunki działań polityki rozwoju przestrzennego:
1. Rozwój turystyki i aktywizacja gospodarcza
2. Kształtowanie zagospodarowania i zabudowy
3. Kształtowanie systemu komunikacyjnego
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 72 Maniowy, czerwiec 2016
4. Funkcjonowanie systemów infrastruktury technicznej i gospodarki komunalnej
5. Kształtowanie i ochrona zasobów środowiska przyrodniczego
6. Kształtowanie i ochrona środowiska kulturowego
Kierunki rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego zawarte w PRJC wykazują zgodność zarówno z celem głównym Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn, jak również z określonymi w dokumencie kierunkami rozwoju przestrzennego oraz większością celów strategicznych. Dokument ten opisuje Jezioro Czorsztyńskie jako jeden z najważniejszych zasobów Gminy Czorsztyn, na którym poprzez politykę rozwoju przestrzennego opierać się ma rozwój gminy w kontekście gospodarczym i turystycznym, a także w zakresie ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne stanowi podstawę planowania i zagospodarowania przestrzennego na terenie Gminy Łapsze Niżne. Podobnie jak Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn, dokument ten skupia się na aspektach wynikających z szeroko pojętej różnorodności obszaru gminy: dziedzictwie kulturowym, turystyce oraz ochronie środowiska naturalnego. W zakresie ustaleń Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne wymieniono 14 punktów, odnoszących się do poszczególnych obszarów i kierunków polityki rozwoju gminy. W kontekście spójności z PRJC, za najważniejsze z nich uznać można:
kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz przeznaczeniu terenów,
obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego,
obszary oraz zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej,
kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej,
obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 73 Maniowy, czerwiec 2016
obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa,
obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych,
obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji.
Dokument określa także 8 celów głównych zagospodarowania przestrzennego Gminy Łapsze Niżne. Dla realizacji założeń PRJC, najważniejsze z nich to:
1. Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, społecznych i gospodarczych dla rozwoju gminy z uwzględnieniem zasad rozwoju zrównoważonego, gospodarki rynkowej i wymogów Unii Europejskiej.
2. Utrzymanie tożsamości kulturowej gminy i wykorzystanie walorów zabytkowej zabudowy dla rozwoju turystyki i kultury, a tym samym rozwoju całej gminy.
3. Stworzenie warunków do inwestowania (szczególnie w zakresie wyposażenia w infrastrukturę techniczną), na terenach korzystnych z punktu widzenia środowiska przyrodniczego (przy uwzględnieniu terenów zalewowych i osuwiskowych) i z uwagi na własności.
4. Poprawa jakości środowiska przyrodniczego poprzez m.in. wykorzystanie ekologicznych nośników energii, w tym ochrona przed zabudową terenów cennych przyrodniczo i krajobrazowo oraz kanałów wentylacyjnych.
5. Rozwój turystyki m.in. poprzez rozbudowę zaplecza turystycznego i kultywowanie tradycji regionalnych.
7. Uporządkowanie funkcjonalno–przestrzenne i estetyczne zabudowy, w tym rewitalizacja zespołów historycznych w nawiązaniu do tradycji.
Gmina Łapsze Niżne, podobnie jak Gmina Czorsztyn, kładzie duży nacisk na rozwój turystyki na swoim obszarze. Jezioro Czorsztyńskie wraz ze swoim nadbrzeżem stanowi jeden z głównych elementów wzmacniających konkurencyjność Gminy Łapsze Niżne pod względem turystycznym. Obszar nadbrzeżny Jeziora Czorsztyńskiego bogaty jest także w walory kulturowe i historyczne oraz przyrodnicze, których inteligentne wykorzystywanie oraz ochrona są jednymi z najważniejszych założeń Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 74 Maniowy, czerwiec 2016
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nowy Targ
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nowy Targ jest kolejnym dokumentem planistycznym, do którego założeń odnosi się PRJC. Gmina Nowy Targ swoim zasięgiem obejmuje najmniejszą część Jeziora Czorsztyńskiego, mimo tego kierunki i polityka wzrostu Gminy Nowy Targ są istotne w kontekście rozwoju regionów Spisza oraz Podhala. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nowy Targ częściowo opiera się na Strategii Rozwoju Gminy Nowy Targ, misji rozwoju gminy oraz głównych celach strategicznych. Są one przez to określone podobnie w obydwu ww. dokumentach. Misja Gminy Nowy Targ brzmi „Turystyka – główną siłą rozwoju Gminy Nowy Targ, budowaną na bazie dziedzictwa kulturowego i naturalnych warunków przyrodniczych, w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju, z wykorzystaniem własnych i zewnętrznych środków finansowych.” Gmina Nowy Targ, podobnie jak Gminy Czorsztyn i Łapsze Niżne, swoją politykę ukierunkowuje na rozwój turystyki w oparciu o walory kulturowe i krajobrazowe. W dokumencie określono główne cele strategiczne, sformułowane w układzie pięciu obszarów priorytetowych:
gospodarka i infrastruktura (w tym handel i usługi),
środowisko (w tym walory przyrodnicze, turystyka, ochrona środowiska, rolnictwo i rolnictwo ekologiczne),
edukacja (w tym oświata i sport),
kultura (w tym regionalizm, tradycja, rzemiosło tradycyjne, folklor),
bezpieczeństwo (w tym bezpieczeństwo socjalne, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo na drogach).
W odniesieniu do kierunków rozwoju zawartych w PRJC, za najważniejszy uznać można priorytet 1 – Gospodarka i infrastruktura (w tym handel i usługi), dla którego sformułowano określone zadania i cele pośrednie. W kontekście spójności z PRJC, najistotniejsze z nich to:
promocja oferty turystycznej i inwestycyjnej,
współpraca transgraniczna,
budowa szlaków turystycznych, poprawa dostępności atrakcji turystycznych i miejsc wypoczynku,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 75 Maniowy, czerwiec 2016
wytyczenie i oznakowanie nowych ścieżek oraz szlaków pieszych, rowerowych i narciarskich na terenie gminy,
wspomaganie działalności turystycznej.
4.4. Pozostałe dokumenty strategiczne dotyczące sektorów społeczno– gospodarczych
4.4.1. Poziom krajowy
Strategia Rozwoju Kraju 2020
Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SRK 2020) jest główną strategią rozwojową Polski do 2020 roku. Dokument ten określa najważniejsze zadania państwa, które należy realizować w określonym przedziale czasowym, w celu przyspieszania rozwoju kraju na różnych płaszczyznach. SRK 2020 stanowi także część systemu zarządzania rozwojem kraju oraz bazę dla 9 strategii zintegrowanych, które realizują cele założone w SRK 2020 i uszczegóławiają ją. Dokument jest spójny z unijną Strategią „Europa 2020”. SRK zakłada dwukierunkowe podejście do rozwoju państwa, polegające na usuwaniu barier i słabości polskiej gospodarki oraz wykorzystywaniu jej mocnych stron. SRK wyznacza trzy obszary, na których powinny zostać skoncentrowane fundusze na politykę rozwoju.
1. Konkurencyjna gospodarka
2. Spójność społeczna i terytorialna
3. Sprawne i efektywne państwo
Głównym celem SRK 2020 jest „wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności”. W dokumencie obok 3 głównych obszarów strategicznych wyznaczone są cele i priorytety rozwojowe. Dla realizacji założeń PRJC, najistotniejsze z nich to:
1.1.5. Zapewnienie ładu społecznego,
1.2.3. Zwiększenie wykorzystania środków pozabudżetowych,
1.3.2. Rozwój kapitału społecznego,
2.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 76 Maniowy, czerwiec 2016
3.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014 – 2020 stanowi instrument realizacji polityki Unii Europejskiej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Dokument określa cele, priorytety i zasady dotyczące korzystania z działań, jak również przewidywany budżet przeznaczony na ich realizację. Na tej podstawie wspierane są finansowo określone działania dotyczące rozwoju społeczno–ekonomicznego obszarów wiejskich. PROW jest dokumentem przygotowanym zgodnie ze strategicznym podejściem zaproponowanym przez Komisję Europejską. Program został opracowany na podstawie unijnej strategii wzrostu „Europa 2020”. Dokumenty podobne do PROW przygotowywane są w każdym kraju członkowskim UE. Głównym celem PROW 2014 – 2020 jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020, a mianowicie:
1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i leśnictwie oraz obszarach wiejskich, 2. Zwiększenie rentowności gospodarstw i konkurencyjności wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównoważonego zarządzania lasami, 3. Wsparcie organizacji łańcucha żywnościowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dorastania zwierząt oraz zarządzania ryzykiem w rolnictwie, 4. Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów związanych z rolnictwem i leśnictwem, 5. Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu, 6. Promowanie włączenia społecznego, zmniejszenia ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.
W dokumencie zidentyfikowane zostały potrzeby obszarów wiejskich, określone na podstawie wskaźników kontekstowych oraz informacji jakościowych. W kontekście PRJC, za najważniejszą potrzebę zawartą w PROW uznać należy „Aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich i wykorzystanie potencjałów endogenicznych na rzecz rozwoju lokalnego”. PROW 2014 – 2020 określa również szczegółowo poszczególne
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 77 Maniowy, czerwiec 2016 zadania oraz przewidywane inwestycje. Dla założeń PRJC najważniejsze jest działanie 7 – „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich”, ze szczególnym wskazaniem poddziałania 7.4 – „Wsparcie inwestycji w tworzenie, ulepszanie i rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji i kultury, oraz powiązanej infrastruktury”. Poddziałanie to obejmuje istotną pod kątem realizacji koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego operację – „ukształtowanie przestrzeni publicznej zgodnie z wymaganiami ładu przestrzennego”.
Program Rozwoju Turystyki 2020
Program Rozwoju Turystyki 2020 jest programem wykonawczym do Strategii Innowacyjności i Efektywności Rozwoju „Dynamiczna Polska 2020”, przyjętej przez Rząd w styczniu 2015 roku. Program ten określa działania ukierunkowane na przyspieszony rozwój branży turystycznej w Polsce, a w szczególności wyznacza ramy działalności i wsparcia dla całego sektora turystyki, ujętego jako część gospodarki narodowej. PRT 2020 kładzie nacisk na rozwój konkurencyjności polskiej turystyki oraz budowę turystycznych specjalizacji regionalnych i lokalnych (także z wykorzystaniem klastrów), co przyczyni się do budowy przewagi konkurencyjnej polskiego sektora turystycznego. Istotnym aspektem PRT 2020 jest wspieranie projektów turystycznych w formule partnerstwa publiczno–prywatnego oraz system certyfikacji usług turystycznych, co ma przełożyć się na wzrost ich jakości.
PRJC w swoich założeniach realizuje wizję PRT 2020, która brzmi „Nowoczesna i otwarta gospodarka turystyczna, oparta na inteligentnych specjalizacjach turystycznych w polskich regionach, stanowiąca bazujący na wiedzy jeden z kluczowych czynników rozwoju regionalnego i kraju, wzmacniająca konkurencyjność kraju w Unii Europejskiej”. Aby wizja ta została spełniona wyznaczono cel główny PRT 2020 – „Wzmocnienie rozwoju konkurencyjnej i innowacyjnej turystyki poprzez wspieranie przedsiębiorstw, organizacji i instytucji oraz inicjatyw sektora turystyki”, oraz 4 podstawowe cele operacyjne, z których każdy spójny jest planowanymi kierunkami rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego:
rozwój innowacyjności, atrakcyjności, jakości usług i produktów turystycznych, jako czynnika konkurencyjnej gospodarki,
wzmocnienie aktywności społecznej i przedsiębiorczości w sektorze turystyki oraz zwiększenie kompetencji kadr,
promocja priorytetowych obszarów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 78 Maniowy, czerwiec 2016
zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska.
W PRT 2020 sformułowano także zadania, realizowane w ramach poszczególnych celów operacyjnych. Dla założeń PRJC najważniejsze z nich to:
wspieranie innowacji oraz ekoinnowacji w turystyce i usługach turystycznych,
promocja regionalnych produktów turystycznych i specjalizacji regionalnych w turystyce,
wspieranie działań na rzecz odbudowy infrastruktury turystycznej,
wspieranie rozwoju turystyki społecznej i krajoznawstwa.
Marketingowa Strategia Polski w Sektorze Turystyki na lata 2012 – 2020
Głównym celem opracowania „Marketingowej Strategii Polski w Sektorze Turystyki na lata 2012– 2020” jest wskazanie najważniejszych kierunków i form działania, które mają być podejmowane dziedzinie turystyki. Rezultatem działań powinna być poprawa rozpoznawalności Polski jako kraju atrakcyjnego i gościnnego dla turystów oraz posiadającego konkurencyjne produkty turystyczne wysokiej jakości. Strategia jest głównym narzędziem działania Polskiej Organizacji Turystycznej (POT) i branży turystycznej. Dokument ten jest niezbędny w prowadzeniu spójnej i długofalowej polityki promocyjnej Polski w sektorze turystyki do 2020 roku. Założenia PRJC realizują cel strategiczny Marketingowej Strategii Polski, brzmiący: „Poprawa pozycji konkurencyjnej Polski na międzynarodowym rynku turystycznym”, a w szczególności odnoszą się do celu operacyjnego 2 – „Marketingowe wspieranie rozwoju produktu turystycznego”. Dla celu operacyjnego wyznaczono działania, poddziałania oraz konkretne projekty. W odniesieniu do PRJC, szczególnie istotne jest działanie 2.2. „Komunikacja na rynku krajowym”, wraz z poddziałaniem 2.2.1. „Marketing wewnętrzny”, dla którego wyznaczono następujące projekty:
promocja przedsiębiorczości w turystyce,
promocja projektów realizowanych ze środków strukturalnych.
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012–2020
Głównym celem Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012–2020 jest określenie kluczowych kierunków rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa w perspektywie do 2020 roku. Ma ona pozwolić na właściwie określenie zakresu
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 79 Maniowy, czerwiec 2016 interwencji publicznych, finansowanych ze środków krajowych i wspólnotowych w nowej perspektywie finansowej UE 2014 – 2020. Dokument jest jedną z 9 zintegrowanych strategii dotyczących polityki rozwoju kraju i realizuje Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2020 roku oraz Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030 roku. Długookresowy cel dokumentu brzmi: „poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju”. Realizacji tego celu w perspektywie do 2020 roku mają służyć działania ujęte w pięciu celach szczegółowych:
Cel 1 – Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich,
Cel 2 – Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej,
Cel 3 – Bezpieczeństwo żywnościowe,
Cel 4 – Wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno–spożywczego,
Cel 5 – Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich.
W odniesieniu do założeń PRJC, najbardziej istotne dla realizacji planu są cele 1 oraz 5, dla których określono następujące, istotne w kontekście rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego priorytety:
1.1. Rozwój przedsiębiorczości i pozarolniczych miejsc pracy z wykorzystaniem potencjału endogenicznego obszarów wiejskich,
5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 – 2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 – 2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) jest dokumentem określającym cele i sposób działania podmiotów publicznych, w szczególności rządu i samorządów województw, w odniesieniu do polskiej przestrzeni, co pomóc ma w osiągnięciu strategicznych celów rozwoju kraju. Dokument wyznacza cele polityki rozwoju regionalnego, w tym wobec obszarów wiejskich i miejskich, a także definiuje ich relacje w odniesieniu do innych polityk publicznych o ukierunkowaniu terytorialnym. Celem strategicznym polityki regionalnej określonym w KSRR jest efektywne
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 80 Maniowy, czerwiec 2016 wykorzystywanie specyficznych regionalnych oraz terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. KSRR ustala trzy cele szczegółowe do 2020 roku, z których każdy wpisuje się w kierunki rozwoju opisane w PRJC:
1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów
2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych
3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie
4.4.2 Poziom regionalny i subregionalny
Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020
Regionalny program operacyjny (RPO) jest dokumentem planistycznym, określającym osie priorytetowe oraz działania, jakie organy samorządu województwa podejmują lub mają zamiar podjąć na rzecz wspierania rozwoju danego województwa lub regionu. RPO Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020 jest programem finansowanym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), a obszarem jego realizacji jest województwo małopolskie, zaliczone do regionów słabiej rozwiniętych.
Realizacja PRJC jest spójna z założeniami 6 Osi Priorytetowej RPO WM – „Dziedzictwo Regionalne”, ujętej w Szczegółowym Opisie Osi Priorytetowych RPO WM, a w szczególności z działaniem 6.3 – „Rozwój wewnętrznych potencjałów regionów” oraz zawartym w nim poddziałaniu 6.3.3, odnoszącym się do turystycznego i rekreacyjnego zagospodarowania otoczenia zbiorników wodnych. W ramach poddziałania 6.3.3 planowana jest realizacja przedsięwzięć związanych z wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych, dotyczących zagospodarowania otoczenia zbiorników wodnych. Inwestycje te dotyczyć mają przede wszystkim budowy i rozbudowy infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej na danym obszarze. Poddziałanie 6.3.3 zakłada także, iż odpowiednie wykorzystanie zasobów zbiorników wodnych może być czynnikiem wspomagającym rozwój całego regionu, co w rezultacie wpłynąć ma na osiągnięcie korzyści w wymiarze społecznym i ekonomicznym. Jezioro Czorsztyńskie jest jednym z 7 zbiorników wodnych, których dotyczyć może interwencja w ramach poddziałania 6.3.3. Koncepcja zawarta w PRJC nawiązuje także treścią do działania 6.1 – „Rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego”, a w szczególności do następujących poddziałań:
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 81 Maniowy, czerwiec 2016
6.1.4 – Lokalne trasy turystyczne – w ramach tego poddziałania planowana jest realizacja przedsięwzięć z zakresu budowy, rozbudowy i promocji szlaków turystycznych i rekreacyjnych w subregionach (tras rowerowych, biegowych, narciarskich tras biegowych itp.). Ponadto możliwe będzie wsparcie infrastruktury towarzyszącej – miejsca postojowe, stojaki dla rowerów, ławki, stoły, kosze na śmieci, zaplecze sanitarne itp. Projekty dotyczyć mają terenów o wysokim potencjale dziedzictwa naturalnego;
6.1.5 – Regionalna sieć tras rowerowych – poddziałanie to skupia się na realizacji przedsięwzięć z zakresu budowy, rozbudowy i promocji zintegrowanej sieci głównych tras rowerowych, które przebiegać mają przez całą Małopolskę, łącząc jej główne ośrodki. Podobnie jak w poddziałaniu 6.1.4, wsparcie projektów dotyczyć może infrastruktury towarzyszącej: stojaki dla rowerów, ławki, stoły, kosze na śmieci, zaplecze sanitarne, tablice informacyjne, urządzenia rekreacyjno–gimnastyczne. Sieć tras rowerowych ma znacząco wpłynąć na poszerzenie oferty turystycznej Małopolski. Przedsięwzięcia związane z budową tras rowerowych służyć mają właściwemu ukierunkowaniu ruchu turystycznego na obszarach o unikalnych walorach krajobrazowo–przyrodniczych, przyczyniając się tym samym do zwiększenia atrakcyjności turystycznej danego obszaru.
Subregionalny Program Rozwoju do 2020 roku
Subregionalny Program Rozwoju (SPR) do roku 2020 to dokument, który służyć ma wdrożeniu zasady zintegrowanego podejścia terytorialnego do rozwoju w wymiarze gospodarczym, społecznym i terytorialnym. SPR pełni funkcję wykonawczą wobec Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020, jest również komplementarny z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Założenia dokumentu wynikają także z innych dokumentów strategicznych na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym. SPR określa politykę Województwa Małopolskiego wobec pięciu subregionów funkcjonalnych, którymi są: Krakowski Obszar Metropolitalny, subregion tarnowski, subregion sądecki, Małopolska zachodnia oraz subregion podhalański. SPR stanowić ma ofertę Samorządu Województwa Małopolskiego dla partnerów z różnych sektorów, mającą na celu uruchomienie oddolnych inicjatyw w celu efektywnego wykorzystania wewnętrznych potencjałów subregionów, dla zbudowania ich specjalizacji. Dla poszczególnych subregionów określone zostały kluczowe wyzwania rozwojowe oraz działania SPR. Dla subregionu podhalańskiego, w obrębie którego znajduje się Jezioro Czorsztyńskie, jednym z wymienionych wyzwań rozwojowych jest rozwój lokalnej gospodarki
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 82 Maniowy, czerwiec 2016 w oparciu o potencjał turystyczny. Z wybranych działań SPR, w kontekście spójności z PRJC wymienić należy działanie 1.1 – „lepsze warunki dla rozwoju przedsiębiorczości”.
Strategia Rozwoju Polski Południowej do 2020 roku
Podstawą opracowywania odrębnych dokumentów strategicznych dla makroregionów było założenie, że dany obszar geograficzny musi być traktowany w odrębny sposób, adekwatnie do uwarunkowań gospodarczych, społecznych czy przyrodniczych. Strategia Rozwoju Polski Południowej do roku 2020 określa możliwości współpracy pomiędzy województwami śląskim i małopolskim oraz wskazuje kierunki interwencji umożliwiające rozwijanie i zacieśnianie tej współpracy. Rezultatem wspólnych inicjatyw podejmowanych przez oba województwa ma być kreowanie Polski południowej jako silnego i konkurencyjnego obszaru w Europie. PRJC realizuje wizję Strategii, która brzmi „Polska Południowa nowoczesnym i atrakcyjnym regionem Europy”. Dla realizacji wizji wyznaczono 3 cele strategiczne, z których w kontekście kierunków rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego zawartych w PRJC najważniejszy jest cel 3 – „Polska Południowa miejscem przyciągającym ludzi, podmioty i inicjatywy wzmacniające potencjały makroregionu”. Cel ten jest ukierunkowany przede wszystkim na wzmacnianie pozycji makroregionu, w szczególności dzięki zwiększaniu jego atrakcyjności. Dla celu strategicznego określono ponadto kierunki interwencji, z których największą zgodność z PRJC wykazują:
3.1. Tworzenie pakietowych produktów turystycznych wykorzystujących potencjał obydwu województw,,
3.3. Kreowanie oferty inwestycyjnej,
3.4. Lobbing na rzecz makroregionu.
Program Strategiczny Dziedzictwo i Przemysły Czasu Wolnego
Program Strategiczny Dziedzictwo i Przemysły Czasu Wolnego jest kolejnym dokumentem, realizującym zapisy Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011–2020. Treść dokumentu odnosi się w szczególności do takich wyzwań Strategii, jak:
2.1 Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej,
2.2 Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego,
2.3 Kształcenie kadr dla rozwoju i obsługi przemysłów czasu wolnego,
2.4 Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 83 Maniowy, czerwiec 2016
7.2 Kształtowanie i rozwój aktywności obywatelskiej oraz wzmacnianie kapitału społecznego.
Dla programu strategicznego określono cel główny, brzmiący: „Podniesienie konkurencyjności regionu w oparciu o aktualne i innowacyjne walory dziedzictwa kulturowego i treści kultury oraz rozwiniętą atrakcyjność turystyczną, a także dzięki stymulowaniu, wspieraniu i modelowaniu postaw otwartych, aktywnych i kreatywnych.” Aby cel główny był możliwy do osiągnięcia, w dokumencie zidentyfikowano 4 priorytety oraz właściwe dla nich działania. Największą spójność z koncepcją zawartą w PRJC wykazuje priorytet 3 – „Kreowanie innowacyjnej i atrakcyjnej oferty czasu wolnego dla wzmocnienia przewagi konkurencyjnej regionu”. Określone dla tego priorytetu działania oraz szczegółowe kierunki interwencji również znajdują odniesienie do planowanych działań w zakresie PRJC:
Działanie 3.1 Podnoszenie atrakcyjności turystycznej regionu w oparciu o zasoby dziedzictwa regionu:
Wspieranie rozwoju różnych form turystyki,
Podnoszenie konkurencyjności sektora MŚP oferującego usługi z zakresu przemysłów czasu wolnego,
Stymulowanie konkurencyjności oferty turystycznej,
Wspieranie współpracy z podmiotami działającymi w sektorze turystyki,
Wspieranie działań na rzecz rozwoju oferty turystycznej kierowanej do osób niepełnosprawnych, dzieci i młodzieży oraz seniorów.
Działanie 3.2 Rozwój infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej:
Efektywne wykorzystanie potencjału zasobów dziedzictwa naturalnego i walorów krajobrazowych regionu do rozwoju oferty dla spędzania aktywnego wypoczynku, w tym w szczególności wędrówek pieszych, rowerowych oraz biegowej i narciarsko–biegowej aktywności ruchowej poprzez budowę, rozbudowę (między innymi oznakowanie, miejsca odpoczynku dla turystów, infrastruktura przyjazna niepełnosprawnym, punkty obsługi ruchu turystycznego) i promocję sieci szlaków turystycznych i rekreacyjnych w Małopolsce,
Wdrożenie spójnej sieci tras rowerowych o oddziaływaniu regionalnym i ponadregionalnym (przykładowe przedsięwzięcie 3.2.1 – VeloMałopolska – budowa i promocja Zintegrowanej Sieci Tras Rowerowych),
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 84 Maniowy, czerwiec 2016
Rozbudowa infrastruktury turystycznej w miejscach o największym potencjale dla uprawiania turystyki poprzez, między innymi, tworzenie centrów rekreacyjno– wypoczynkowych, poszerzanych o bazę noclegową i gastronomiczną, mających szansę na stworzenie nowej, kompleksowej oferty turystycznej,
Zagospodarowanie dla turystyki i rekreacji cieków i akwenów wodnych wraz z ich otoczeniem,
Tworzenie transgranicznych produktów turystycznych z uwzględnieniem założeń zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarze Karpat; stymulowanie rozwoju turystyki ze szczególnym uwzględnieniem turystyki przyjaznej środowisku na obszarach chronionych.
Program Strategiczny Obszary Wiejskie
Program Strategiczny Obszary Wiejskie (PSOW) to dokument realizujący treść Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020. Dokument pełni także rolę platformy koordynującej wsparcie, kierowane w ramach poszczególnych polityk obszarów wiejskich, w celu możliwie maksymalnego zintegrowania lokalnych społeczności dla ich realizacji. Celem głównym PSOW jest „Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią oraz rozwój gospodarczy terenów wiejskich”. PRJC wykazuje zgodność z poszczególnymi priorytetami oraz działaniami, wyznaczonymi dla realizacji celu głównego PSOW, którymi są:
Priorytet 1. Wdrażanie instrumentów regulacyjnych i planistycznych służących zintegrowanemu rozwojowi obszarów wiejskich
Działanie 1. Poprawa gospodarowania na obszarach wiejskich
Priorytet 2 . Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich
Działanie 6. Gospodarcze wykorzystanie potencjału rolniczego i przyrodniczego w Karpatach
Koncepcja Budowy Zintegrowanej Sieci Tras Rowerowych, Biegowych oraz Narciarskich Tras Biegowych w Województwie Małopolskim
Koncepcja ta określa kierunki rozwoju zintegrowanej sieci tras turystycznych w województwie małopolskim, a także ma docelowo służyć jednostkom samorządów terytorialnych, organizacjom pozarządowym oraz podmiotom działającym w sektorze turystycznym w Małopolsce do realizacji inwestycji w zakresie budowy tras rowerowych, biegowych i narciarskich tras biegowych na swoim obszarze. Koncepcja zawiera propozycje przebiegu
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 85 Maniowy, czerwiec 2016 tras rowerowych i biegowych w obszarze karpackim, jurajskim i nadwiślańskim oraz narciarskich tras biegowych w obszarze karpackim. W treści dokumentu znajduje się również wykaz rekomendowanych inwestycji w zakresie podstawowej infrastruktury turystycznej wzdłuż proponowanej sieci tras oraz analiza planistyczna i własnościowa terenów, przez które przebiegają projektowane trasy.
Jednym z elementów, na którym skupia się Koncepcja, jest budowa trasy VeloDunajec. Trasa ma przebiegać po najbardziej atrakcyjnych terenach doliny Dunajca, udostępniając znaczną część otoczenia rzeki. VeloDunajec ma docelowo otwierać nowe możliwości dla turystyki, zwłaszcza w otoczeniu jezior Czchowskiego, Rożnowskiego i Czorsztyńskiego. Trasa VeloDunajec przebiega przez część miejscowości położonych po południowej stronie Jeziora Czorsztyńskiego i ma się łączyć z planowaną ścieżką dookoła zalewu. Kolejnym elementem zintegrowanej sieci rowerowej, który dotyczy nadbrzeża jeziora, jest historyczno–kulturowo–przyrodniczy szlak wokół Tatr. Szlak ten, również opisany w Koncepcji, stanowi duży projekt trasy rowerowej obiegającej Tatry dookoła, docelowo obejmujący kilkanaście gmin po polskiej i słowackiej stronie. Trasa szlaku, częściowo pokrywająca się z VeloDunajec, miałaby przebiegać między innymi przez Dębno i Czorsztyn.
4.4.3. Poziom lokalny
Strategia Rozwoju Społeczno–Gospodarczego Powiatu Nowotarskiego 2015 – 2022
Strategia ta jest podstawowym instrumentem, służącym do zarządzania rozwojem powiatu nowotarskiego. Ma ona zastosowanie w następujących działaniach i procesach rozwojowych powiatu:
przygotowywanie wieloletnich planów finansowych,
planowanie rocznych budżetów powiatu,
planowanie projektów rozwojowych,
optymalne wykorzystanie środków z funduszy Unii Europejskiej
ocena władz powiatu przez społeczność lokalną
Strategia zawiera główne kierunki rozwoju powiatu oraz podstawowe założenia dotyczące wynikających z nich długofalowych przedsięwzięć o charakterze programów rozwojowych. Koncentruje także uwagę na sprawach najbardziej istotnych dla powiatu, wskazując pożądany poziom zaangażowania w realizację poszczególnych priorytetów. Wizja powiatu nowotarskiego w 2022 roku zakłada, że jest to powiat:
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 86 Maniowy, czerwiec 2016
sprawnie zarządzany,
przedsiębiorczy i innowacyjny,
atrakcyjny turystycznie,
ekologiczny,
zapewniający mieszkańcom wysoką jakość życia.
Szczególnie trzecie założenie zawarte w wizji charakteryzuje się spójnością z PRJC. Według Strategii, do 2022 roku powiat nowotarski będzie realizował aktywną politykę w zakresie podnoszenia atrakcyjności turystycznej, między innymi poprzez wspieranie rozwoju lokalnych produktów turystycznych, wspieranie rozwoju infrastruktury komunikacyjnej zapewniającej optymalny dostęp do atrakcji turystycznych oraz ochronę czystości środowiska naturalnego.
Plany Odnowy Miejscowości poszczególnych sołectw w Gminie Czorsztyn na lata 2016 – 2022 (POM Czorsztyn, POM Maniowy, POM Mizerna oraz POM Kluszkowce 2009 – 2016)
Głównym celem Planów Odnowy Miejscowości (POM) jest podejmowanie przedsięwzięć zaspokajających potrzeby społeczne, aktywizujących miejscową ludność, a także zwiększających atrakcyjność danej miejscowości. Konkretne działania i kolejność ich realizacji wynika z nakreślonych przez mieszkańców tych obszarów potrzeb i oczekiwań o znaczeniu priorytetowym dla poprawy jakości życia oraz wykorzystania zasobów miejscowości. Plany odnowy miejscowości wszystkich miejscowości w Gminie Czorsztyn posiadają identycznie sformułowane cele strategiczne, spójne ze Strategią Rozwoju Gminy Czorsztyn oraz Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn. W odniesieniu do PRJC, najistotniejsze z nich to:
poprawa infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej,
stałe działania na rzecz środowiska naturalnego,
poprawa infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej.
Dla realizacji celów strategicznych określono szczegółowo planowane zadania, z których najbardziej istotne w kontekście rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego to:
budowa ścieżki pieszo–rowerowej od parkingu pod zamkiem do kościoła dla stworzenia bezpiecznego i wygodnego miejsca do spacerów, uprawiania sportu
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 87 Maniowy, czerwiec 2016
np. nordic walking, jazdy na rowerze czy na rolkach oraz wyposażenie jej w estetyczną i funkcjonalną małą architekturę – ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, ozdobną roślinność itp. (POM Czorsztyn), budowa dalszego ciągu ścieżki pieszo–rowerowej od parkingu na zamek do przystani wodnych, zagospodarowanie terenu wokół jeziora dla stworzenia miejsca na kąpielisko (POM Czorsztyn), promowanie miejscowości wraz z całą Gminą Czorsztyn jako miejsca atrakcyjnego turystycznie (POM Czorsztyn), budowa ścieżki rowerowej nad Jeziorem Czorsztyńskim (POM Mizerna, POM Maniowy), wykonanie ścieżek pieszych, dydaktycznych od pomnika Hasiora wokół Góry Wdżar i nawiązanie do ścieżki przyrodniczo leśnej w Rezerwacie Modrzewie (POM Kluszkowce).
Plan Odnowy Miejscowości Niedzica na lata 2008 – 2016
Turystyka stanowi jeden z najważniejszych czynników wpływających na rozwój miejscowości Niedzica. Dzieje się tak w dużej mierze dzięki położeniu wsi nad Jeziorem Czorsztyńskim. Zagospodarowanie nadbrzeża zalewu stanowi istotny element w polityce rozwoju wsi. PRJC realizuje zarówno wizję, jak i misję miejscowości. Wizja wsi brzmi: „Niedzica to miejsce zapewniające wysoki standard życia i wypoczynku, z rozwiniętą infrastrukturą drogową, będące centrum turystycznym”. Misją miejscowości jest natomiast rozwój turystyki ze szczególnym uwzględnieniem agroturystyki, a także rozbudowa infrastruktury drogowej i przeciwpowodziowej, w celu poprawy jakości i standardu życia mieszkańców i turystów.
Plan Odnowy Miejscowości Frydman
Frydman jest jedną z miejscowości położonych w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego. Stanowi to atrybut miejscowości, która dzięki obecności akwenu może rozwijać się pod kątem turystyki i rekreacji. Wizja rozwoju miejscowości zawarta w dokumencie określa Frydman jako „miejscowość atrakcyjną turystycznie, kulturalnie i edukacyjnie z przyjaznymi i życzliwymi mieszkańcami, gdzie o każdej porze roku przybywa duża liczba turystów”. Misją wsi Frydman natomiast jest „rozwój turystyki oraz wsi, aby żyło się lepiej i dostatniej, a także zapewnienie nowych miejsc pracy, aby zapobiec wyjazdom za granicę”. Zarówno wizja, jak i misja miejscowości są komplementarne z założeniami PRJC. W liście zadań przewidzianych do realizacji, zgłoszonych przez mieszkańców w drodze konsultacji społecznych, wymieniono między innymi budowę ścieżki rowerowej
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 88 Maniowy, czerwiec 2016 wzdłuż potoku i drogi łączącej Dębno z Niedzicą oraz zagospodarowanie terenów nad jeziorem i stworzenie plaży.
Plan Odnowy Miejscowości Falsztyn
Kierunki rozwoju zawarte w PRJC są spójne zarówno z wizją wsi Falsztyn – „Falsztyn najbardziej atrakcyjną krajobrazowo–widokową miejscowością będącą ośrodkiem wypoczynku na łonie natury o czystym i spokojnym środowisku”, jak i misją miejscowości, jaką jest „budowa infrastruktury wodno–kanalizacyjnej, będącej niezbędną dla wszystkich obywateli oraz życie mieszkańców z rozwoju turystyki”.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 89 Maniowy, czerwiec 2016
5. Kierunki rozwoju Planu Zbiornika Wodnego
Wyjątkowe walory przyrodnicze, krajobrazowe oraz kulturowe nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w połączeniu ze znacznym potencjałem turystyczno–wypoczynkowym stwarzają szerokie możliwości w zakresie aktywizacji społeczno–gospodarczej tego obszaru. Rejon nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, pomimo niewątpliwej atrakcyjności turystycznej, nie jest do końca wykorzystywany pod względem turystyki i rekreacji. Jezioro oraz graniczące z nim miejscowości przyciągają turystów, jednak znaczna część z nich na dłuższy pobyt wybiera wyjazd w Tatry lub inne pobliskie ośrodki, posiadające rozbudowaną ofertę turystyczną, jak na przykład Zakopane, Białka Tatrzańska lub Szczawnica. Szansą dla pełnego wykorzystania potencjału Jeziora Czorsztyńskiego jest stworzenie unikatowego na miarę regionu i kraju produktu turystycznego, skupiającego się na najważniejszych walorach nadbrzeża, a także aktualnego w odniesieniu do trendów w turystyce europejskiej. Produktem takim będzie ścieżka rowerowa dookoła Jeziora Czorsztyńskiego. Ścieżki rowerowe stają się nieodłącznym elementem krajobrazu w krajach zachodnich, a coraz częściej także w Polsce. Podróżowanie rowerem staje się coraz bardziej popularnym sposobem transportu, za czym przemawia wiele względów: czynnik ekonomiczny, oddziaływanie na środowisko naturalne czy moda na zdrowy i aktywny styl życia. Aktywność związana z turystyką rowerową stymuluje gospodarkę lokalną (także na obszarach wiejskich, wpisując się tym samym w założenia Strategii Europa 2020) ze względu na towarzyszące jej usługi komplementarne. Przy szlakach rowerowych rozwija się działalność gospodarcza (baza gastronomiczna, noclegowa), ponadto rozwój turystyki rowerowej niweluje problem sezonowości na danym terenie oraz pomaga we włączaniu do użytku terenów rzadziej odwiedzanych przez turystów. Podczas organizowanej przez Polską Organizację Turystyczną międzynarodowej konferencji pod hasłem „Pora na rower! Czy turystyka rowerowa może stać się produktem turystycznym w Polsce?”, która odbyła się w lutym 2016 roku w Poznaniu, zwrócono uwagę na to jak ważnym elementem gospodarki staje się turystyka rowerowa w Europie oraz jak dużą szansę stanowi jej rozwój dla wzrostu gospodarczego w Polsce. Wydatki turystów korzystających z rowerów w Europie wynoszą szacunkowo około 44 mld euro rocznie, przewyższając tym samym wydatki na turystykę morską o 5 mld euro. Polska została zaliczona do jednego z 10 państw europejskich, w których wydatki na turystykę rowerową są najwyższe i wynoszą około 2 mld euro rocznie. Dla porównania w Niemczech dochody z turystyki rowerowej wynoszą około 11,5 mld euro rocznie. Dane Centrum Badania Opinii Społecznej potwierdzają stopniowy wzrost popularności turystyki rowerowej w Polsce, co ilustruje rosnąca liczba osób korzystających z rowerów. Na rowerze jeździ około 70% Polaków, w tym 22% systematycznie,
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 90 Maniowy, czerwiec 2016
35% od czasu do czasu a 13% okazjonalnie. Statystyczni rowerzyści to osoby stosunkowo młode, a coraz częściej rodziny z dziećmi, preferujące aktywne formy spędzania czasu wolnego. Polska stanowi atrakcyjny kierunek dla rowerzystów, na co wpływ ma między innymi realizacja w kraju międzynarodowych projektów związanych ze szlakami rowerowymi – Greenways oraz EuroVelo. Do pełnego wykorzystania potencjału obszarów kraju oraz poszczególnych regionów w tym zakresie niezbędne jest utworzenie komplementarnej oferty, która swoim zakresem obejmowałaby zwiększanie inwestycji w infrastrukturę oraz wsparcie instytucjonalne i finansowe.
Szansą rozwoju dla terenu nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego jest budowa dwukierunkowej ścieżki rowerowej z nawierzchnią utwardzoną, biegnącej dookoła zalewu. Podstawowym kryterium wyboru trasy ścieżki jest atrakcyjność przyrodnicza oraz krajobrazowa. Trasa ma omijać tereny Pienińskiego Parku Narodowego, ale przebiegać będzie przez obszar ich oddziaływania (otulina Pienińskiego Parku Narodowego w poszczególnych częściach nadbrzeża zbiornika), a także w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów objętych programem Natura 2000. Całość ścieżki rowerowej, mającej charakter pętli, położona będzie na terenie trzech gmin: Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz Nowy Targ. Poszczególne miejscowości, przez które przebiegać ma planowana ścieżka, to (w kolejności alfabetycznej): Czorsztyn, Dębno, Falsztyn, Frydman, Harklowa, Huba, Kluszkowce, Maniowy, Mizerna oraz Niedzica–Zamek. Całkowita długość ścieżki ma wynosić około 25,89 km. Inwestycja ma na celu pobudzenie turystyki rowerowej w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego oraz na terenie przyległych do niego gmin. Teren inwestycji obejmuje możliwie najbliższe otoczenie Jeziora Czorsztyńskiego, aby użytkownicy ścieżki mogli w pełni wykorzystywać walory krajobrazowe wynikające z obecności zalewu.
Ścieżka rowerowa wokół Jeziora Czorsztyńskiego ma za zadanie uzupełnienie, a jednocześnie zespolenie w całość szeroko pojętej infrastruktury turystycznej nadbrzeża zalewu. Wyznaczona trasa ścieżki wynika z analizy ruchu turystycznego i przebiegać będzie przez obszary o dużej koncentracji ruchu turystycznego. Inwestycja związana z budową ścieżki rowerowej dookoła Jeziora Czorsztyńskiego nie koliduje z innymi inwestycjami strategicznymi planowanymi na tym obszarze, a jednocześnie będzie stanowić nawiązanie do innych szlaków rowerowych, które mają planowo powstać w tym regionie Małopolski (EuroVelo, Historyczno–kulturowo–przyrodniczy szlak wokół Tatr). Ścieżka w dużym stopniu zniweluje problem sezonowości turystycznej na terenie nadbrzeża zalewu. Obecnie najbardziej wzmożony ruch turystyczny na tym obszarze odnotowuje się w okresie letnim. Ścieżka może być użytkowana całorocznie, również zimą, jako niezwykle atrakcyjna pod względem widokowym trasa do narciarstwa biegowego.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 91 Maniowy, czerwiec 2016
Mapa 2. Kierunki rozwoju Planu Zbiornika Wodnego
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 92 Maniowy, czerwiec 2016
Dane umożliwiające oszacowanie turystycznego ruchu rowerowego na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego są niewystarczające, dlatego też dla szacowanej predykcji popytu na użytkowanie ścieżki rowerowej użyto metodologii EuroVelo, która opiera się na doświadczeniach przy budowie nowych ścieżek, należących do tej sieci tras rowerowych. Analiza popytu na nowe trasy rowerowe EuroVelo jest wykonywana na podstawie modeli zorientowanych geograficznie, zakładających, że głównym generatorem ruchu rowerowego jest populacja w danym regionie oraz jego zagospodarowanie turystyczne. Metodologia EuroVelo przyjmuje, że rowerowy ruch jednodniowy jest funkcją gęstości liczby mieszkańców. Oszacowano, że roczna liczba podróży jednodniowych na kilometr trasy jest 4,6345 razy większa niż gęstość zaludnienia. Ruch turystyczny wielodniowy jest natomiast funkcją gęstości miejsc noclegowych. (źródło: European Cycle Route Network Eurovelo. Challenges and opportunities for sustainable tourism, Brussels 2009). Powyższe modele liniowe pomimo relatywnie niskiego stopnia dopasowania do danych empirycznych są najczęściej spotykaną metodą predykcji popytu na nowe trasy rowerowe. Gęstość miejsc noclegowych oraz gęstość zaludnienia okazały się zmiennymi o najwyższych wartościach współczynnika korelacji spośród innych badanych zmiennych.
Nowy Targ Łapsze Niżne Czorsztyn RAZEM liczba mieszkańców [osoby] 23.606 9.205 7.631 40.442 powierzchnia gminy [km2] 208 126 61,72 395,72 długość szlaku rowerowego [km] 4,98 6,55 14,36 25,89 wskaźnik EuroVelo – 4,6345 4,6345 4,6345 4,6345 jednodniowe liczba podróży jednodniowych 2.619 2.218 4.114 8.951 liczba miejsc noclegowych [szt.] 500 1.560 3.920 5.980 powierzchnia gminy [km2] 208 126 61,72 395,72 długość szlaku rowerowego [km] 4,98 6,55 14,36 25,89 wskaźnik EuroVelo – 29,411 29,411 29,411 29,411 wielodniowe liczba podróży wielodniowych 352 2.385 13.412 16.149 udział podróży wielodniowych 11,85% 51,81% 76,53% 64,34% Łączna liczba podróży – 2.971 4.603 17.526 25.100 metodologia EuroVelo
Dzięki obliczeniu uśrednionej gęstości zaludnienia w gminach Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz Nowy Targ, możliwe było oszacowanie popytu na jednodniowe wycieczki rowerowe wśród potencjalnych użytkowników ścieżki dookoła Jeziora Czorsztyńskiego, na zasadach przywołanej wyżej metodologii. Dane będące podstawą do oszacowania tej wielkości zgromadzono w oparciu o informacje pozyskane ze zbiorów Głównego Urzędu Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 93 Maniowy, czerwiec 2016
Statystycznego oraz od poszczególnych gmin, zaangażowanych w realizację Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego. Należy zaznaczyć, że poniższe obliczenia odnoszą się do danych statystycznych uwzględniających cały obszar wymienionych gmin, bez podziału na poszczególne miejscowości. Na tej podstawie, roczny popyt na podróże jednodniowe dla ścieżki dookoła Jeziora Czorsztyńskiego wynosi w przybliżeniu 8.951 użytkowników (4,6345 x gęstość zaludnienia x długość ścieżki). Roczny popyt na podróże wielodniowe oszacowano na poziomie 16.149 (29,411 x gęstość zaludnienia x długość ścieżki).
Powstanie ścieżki rowerowej wokół Jeziora Czorsztyńskiego będzie miało zasadniczy wpływ na rozwój turystyki w przyległych miejscowościach oraz gminach. Budowa ścieżki, a co za tym idzie rekultywacja terenów przyległych do planowanej inwestycji, jak również odpowiednie przygotowanie terenów do uprawiania turystyki letniej oraz zimowej, w połączeniu z aktywnym nadwodnym wypoczynkiem stanowi szansę na znaczne przyspieszenie rozwoju obszaru nadbrzeża zalewu. Nowoczesna baza turystyczna zlokalizowana w pobliżu inwestycji uzupełniać będzie przedsięwzięcie, wpływając tym samym na zwiększenie atrakcyjności samej ścieżki. Stanowić będzie również o komplementarności i wielofunkcyjności całego projektu. Aktywacja brzegów Jeziora Czorsztyńskiego pod względem rekreacyjnym oraz sportowym sprawi, iż dotychczas niedostępne lub trudno dostępne tereny staną się atrakcyjne, dostając impuls do dalszego rozwoju. Wymienione wyżej czynniki odgrywają znaczącą rolę w rozwoju turystycznym najbliższego otoczenia zbiornika, wyróżniają ten obszar spośród pozostałych terenów w regionie Pienin. Poprawa warunków wypoczynkowych, rozbudowa bazy rekreacyjnej oraz zorganizowana akcja promocyjna propagująca walory regionu powinny przyczynić się do dalszego rozwoju ruchu turystycznego na obszarze nadbrzeża jeziora. Nowoczesny i konkurencyjny produkt turystyczny jakim będzie ścieżka wokół Jeziora Czorsztyńskiego, wpłynie na zwiększenie liczby turystów zarówno krajowych jak i zagranicznych. Biorąc pod uwagę wymienione czynniki, a także wzrastającą modę na zdrowy i aktywny styl życia oraz dbałość o jakość powietrza i środowiska naturalnego można założyć, że ścieżka rowerowa wokół Jeziora Czorsztyńskiego jest najlepszym wariantem rozwoju dla tego zbiornika wodnego.
Rozwój otoczenia Jeziora Czorsztyńskiego nie ogranicza się do wykonania głównego zadania ujętego w Planie Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego – budowy ścieżki rowerowej. Zrealizowana koncepcja zagospodarowania otoczenia zbiornika stanie się bazą do dalszego wielokierunkowego rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego wraz z nadbrzeżem. Uzupełnieniem budowy ścieżki dookoła Jeziora Czorsztyńskiego będą inwestycje realizowane przez przedsiębiorców, mające na celu utworzenie nowoczesnej, dobrze rozwiniętej bazy
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 94 Maniowy, czerwiec 2016 rekreacyjnej, turystycznej oraz gastronomicznej, zlokalizowanej w pobliżu ścieżki. Są to w szczególności następujące zadania:
kompleksowe zagospodarowanie brzegu Zbiornika Czorsztyńskiego w rejonie Zatoki Pustej w miejscowości Kluszkowce (inwestor – Czorsztyn–ski Sp. z o.o.),
budowę restauracji w miejscowości Niedzica–Zamek (inwestor – Domki Letniskowe Katarzyna Makowska),
budowę pływającego basenu, pawilonu gastronomicznego, sklepu i serwisu rowerowego oraz miejsc postojowych i parkingów dla rowerzystów, a także utworzenie centrum sportów kajakowych Kajak–polo w miejscowości Czorsztyn (inwestor – F.P.H.U. Przystań Harnaś),
budowę magazynu i wypożyczalni sprzętu wodnego i rowerowego, pływających pomostów oraz pływającego basenu, a także parkingów i sanitariatów dla rowerzystów (inwestor – WIKAR Witold Żytkowicz),
kompleksowe zagospodarowanie brzegu Zbiornika Czorsztyńskiego w rejonie zapory bocznej we Frydmanie – utworzenie „Mariny Frydman” (inwestor – Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.),
kompleksowe zagospodarowanie brzegu Zbiornika Czorsztyńskiego w rejonie posterunku policji wodnej w miejscowości Niedzica–Zamek – utworzenie „Mariny Przystań Zamajerz” (inwestor – Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.),
rozbudowę Zespołu Rekreacyjnego „Polana Sosny” w Niedzicy (inwestor – Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.),
budowę promenady pieszo–rowerowej w miejscowości Niedzica–Zamek (inwestor – Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.), budowę wieży widokowej przy górnej stacji wyciągu narciarskiego Polana Sosny w Niedzicy (inwestor – Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.),
rozbudowę wyciągu narciarskiego Polana Sosny w Niedzicy (inwestor – Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.),
budowę obiektu gastronomicznego, placu zabaw dla najmłodszych, zadaszonych altanek, natrysków, toalet, boiska do piłki plażowej, miejsc do plażowania oraz parkingów na nadbrzeżu Zbiornika Czorsztyńskiego w miejscowości Maniowy (inwestor – Żegluga i Turystyka s.c. L. Wolska–Jandura)
Usytuowanie wyżej wymienionych inwestycji w bezpośrednim sąsiedztwie ścieżki rowerowej wokół Jeziora Czorsztyńskiego zapewni działania gospodarcze o charakterze
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 95 Maniowy, czerwiec 2016 długookresowym, które w efekcie przynosić będą wymierne korzyści społeczne i ekonomiczne podmiotom zaangażowanym w rozwój nadbrzeża zalewu i lokalnej społeczności. Rozwój przedsiębiorstw planujących inwestycje uzupełniające będzie opierać się na poszerzeniu profilu działalności lokalnych firm i ich rozwoju. Rozbudowa zakresu usług turystycznych oraz poprawa ich jakości, a także wzrost oraz stabilności zatrudnienia są spójne ze wskaźnikami rezultatu bezpośredniego zawartymi w dokumencie.
Koncepcja rozwoju otoczenia zbiornika wodnego zawarta w Planie Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego, jak również integralne i kompleksowe ze ścieżką rowerową inwestycje, wykazują się zgodnością z ideą zrównoważonego rozwoju, opisaną w unijnej strategii Europa 2020. Głównym założeniem koncepcji zrównoważonego rozwoju jest budowanie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów przyrodniczych i kulturowych, konkurencyjnej i przyjaznej środowisku. Realizacja projektu ścieżki dookoła Jeziora Czorsztyńskiego, jak również powiązanych z nią inwestycji, bezpośrednio odnosi się do tej idei. Unikalne zasoby przyrodniczo-krajobrazowe oraz kulturowe obszaru nadbrzeża dzięki istnieniu ścieżki będą efektywnie wykorzystywane przy jednoczesnym pozytywnym wpływie na środowisko naturalne. Szlak rowerowy dookoła Jeziora czorsztyńskiego został zaplanowany w taki sposób, aby jego trasa przebiegała w bezpośrednim sąsiedztwie cennych zasobów środowiska naturalnego oraz dziedzictwa społeczno-kulturowego obszaru nadbrzeża, bądź też w dużym stopniu ułatwiała dostęp do wyżej wymienionych walorów. Wpłynie to bezpośrednio na zwiększenie zainteresowania unikalnymi atrakcjami turystycznymi obszaru, a także ochronę najważniejszych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych. Zakłada się, że wzrost rowerowego ruchu turystycznego na terenie objętym działaniem Planu wpłynie na ograniczenie ruchu samochodowego, a co za tym idzie na znaczne zmniejszenie emisji spalin, co ma szczególne znaczenie dla środowiska naturalnego nadbrzeża jeziora. Dzięki posiadaniu nowoczesnego i innowacyjnego produktu turystycznego, znacząco wzrośnie konkurencyjność terenu nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego pod względem turystycznym, co będzie prowadzić do poprawy warunków dla rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza w odniesieniu do niewielkich, prywatnych podmiotów.
W czasie planowania inwestycji została zachowana zasada uniwersalnego planowania oraz dostęp do infrastruktury dla niepełnosprawnych. Planowany przebieg tras rowerowych zasadniczo pokrywa się z istniejącym układem drogowym dróg gminnych i powiatowych. Projektowane rozwiązania w żaden sposób nie naruszają oraz nie powodują pogorszenia w dostępie dla osób niepełnosprawnych, w związku z powyższym nie wymagają zastosowania dodatkowych rozwiązań ułatwiających poruszanie się na wózkach. Na parkingach przewidziano miejsca dedykowane dla osób niepełnosprawnych.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 96 Maniowy, czerwiec 2016
Efektem kompleksowego wdrożenia Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego będzie markowy produkt turystyczny – szlak rowerowy dookoła jeziora wzbogacony o usługi komplementarne (w tym kąpieliska, wypożyczalnie sprzętu sportowego, obiekty świadczące usługi turystyczne, itp.). Ze względu na zakres oferowanych usług turystycznych możliwość korzystania z przedmiotowego produktu turystycznego będzie miała charakter całoroczny.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 97 Maniowy, czerwiec 2016
6. Konsultacje społeczne
W związku z opracowywaniem dokumentu Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego przeprowadzone zostały konsultacje społeczne w formie spotkań z mieszkańcami miejscowości otaczających Jezioro Czorsztyńskie, lokalnymi przedsiębiorcami oraz władzami i przedstawicielami samorządowymi. Informacja o ww. spotkaniach dostępna była na serwisach internetowych każdej z trzech gmin w obrębie zalewu, a także przekazywana podczas ogłoszeń parafialnych w trakcie niedzielnych mszy. Mieszkańcy Gminy Łapsze Niżne mają również możliwość korzystania z bezpłatnych powiadomień poprzez SMS, dotyczących między innymi zebrań wiejskich (na dzień 16 czerwca 2016 roku z usługi tej korzystało 309 osób). Informacja o planowanym spotkaniu dotyczącym Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego do części zainteresowanych dotarła więc także drogą telefoniczną. Spotkania te miały charakter konsultacyjny, a uczestnicy mieli możliwość przedstawienia swoich koncepcji rozwoju obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, a także odniesienia się do głównego założenia Planu Rozwoju Jeziora. Terminy spotkań w poszczególnych gminach oraz liczba ich uczestników zostały przedstawione w poniższej tabeli.
Tabela 6. Terminy i miejsca spotkań konsultacyjnych
Liczba Gmina Termin Miejsce uczestników Urząd Gminy Czorsztyn, Czorsztyn 14.06.2016 16 ul. Gorczańska 3, Maniowy Urząd Gminy Łapsze Niżne, Łapsze Niżne 14.06.2016 ul. Jana Pawła II 20, 8 Łapsze Niżne Urząd Gminy Nowy Targ, Nowy Targ 22.06.2016 7 ul. Bulwarowa 9, Nowy Targ
W celu uzyskania opinii szerszego kręgu osób potencjalnie zainteresowanych rozwojem Jeziora Czorsztyńskiego i jego nadbrzeża, na portalach internetowych gmin Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz Nowy Targ opublikowano badanie ankietowe. Jego celem miało być zidentyfikowanie barier oraz szans rozwoju dla omawianego obszaru. Ankietę można było wypełnić w formie druku lub przesłać pocztą elektroniczną do poszczególnych jednostek. Ogółem wypełniono 39 ankiet. Zestawienie wyników przedstawiono poniżej.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 98 Maniowy, czerwiec 2016
1. W pytaniu nr 1 ankietowani proszeni byli o dokonanie wyboru pola przynależności do którejś ze zdefiniowanych grup. Ankietowani mieli możliwość identyfikacji z więcej niż jedną podaną grupą:
mieszkańcy miejscowości położonych nad Jeziorem Czorsztyńskim – 21 (53,85%),
mieszkańcy pozostałych miejscowości w gminach Czorsztyn, Łapsze Niżne, Nowy Targ – 5 (12,82%),
przedsiębiorcy z branży okołoturystycznej – 23 (58,97%),
przedstawiciele samorządu – 5 (12,82%),
przedstawiciele organizacji pozarządowych – 2 (5,12%),
Inni (proszę podać) –1 (2,56%) – przedsiębiorstwo energetyczne.
Odpowiedzi na pytanie 1 zawarte w ankiecie pokazują, że większość ankietowanych stanowili mieszkańcy miejscowości okalających Jezioro Czorsztyńskie, a także przedsiębiorcy z branży okołoturystycznej, czyli grupy potencjalnie najbardziej zainteresowane rozwojem gospodarczym na obszarze nadbrzeża jeziora.
2. Pytanie 2 miało na celu zdefiniowanie największych atutów okolic Jeziora Czorsztyńskiego. Ankietowani mogli zaznaczyć dowolną ilość odpowiedzi:
dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze – 25 (64,10%),
potencjał turystyczny – 35 (89,74%),
wysoki poziom handlu i usług, w szczególności w branży okołoturystycznej – 2 (5,12%),
położenie przy ważnych szlakach komunikacyjnych – 4 (10,25%),
baza sportowa i rekreacyjna – 9 (23,07%),
przedsiębiorczość mieszkańców – 3 (7,69%),
bogata oferta wydarzeń kulturalnych i sportowych – 0 (0%),
ochrona środowiska naturalnego – 7 (17,95%),
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 99 Maniowy, czerwiec 2016
działalność organizacji pozarządowych – 0 (0%).
Zdecydowana większość badanych za największy walor obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego uznała potencjał turystyczny. Na drugim miejscu znalazło się dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, które ściśle związane jest z sektorem turystyki. Znacznie mniejszy procent ankietowanych za walor uznało ochronę środowiska naturalnego oraz infrastrukturę sportowo–rekreacyjną. Uwagę zwraca niska liczba odpowiedzi „wysoki poziom handlu i usług, w szczególności w branży okołoturystycznej”, co sugerować może, iż w tym sektorze należy położyć nacisk na rozwój.
3. W pytaniu 3 ankietowani byli proszeni o wskazanie najsłabszych stron Jeziora Czorsztyńskiego oraz jego nadbrzeża. Liczba odpowiedzi możliwych do zaznaczenia ponownie była dowolna:
brak miejsc pracy – 11 (28,20%),
niedostatecznie rozwinięta infrastruktura rowerowa i piesza – 24 (61,53%),
niedostatecznie rozwinięta infrastruktura drogowa – 6 (15,38%),
braki w bazie rekreacyjnej i sportowej – 24 (61,53%),
niewystarczająca reklama obszaru Jeziora Czorsztyńskiego – 12 (30,77%),
brak miejsc oferujących aktywne spędzanie czasu dla młodzieży – 20 (51,28%),
niski poziom przedsiębiorczości mieszkańców – 7 (17,94%).
Najczęściej wskazywanymi słabymi stronami Jeziora Czorsztyńskiego oraz jego nadbrzeża były niedostatecznie rozwinięta infrastruktura rowerowa i piesza oraz braki w bazie rekreacyjno–sportowej. Ponad połowa ankietowanych zwróciła także uwagę na brak miejsc, które oferowałyby aktywne spędzanie czasu dla młodzieży. Nieco mniejsza liczba osób jako słabą stronę obszaru nadbrzeża wskazała brak miejsc pracy oraz niewystarczającą reklamę tego obszaru. Niewielki procent odpowiedzi dotyczących stanu infrastruktury drogowej oraz przedsiębiorczości mieszkańców mogą świadczyć o tym, że nie są to słabe punkty omawianego obszaru.
4. Pytanie 4 dotyczyło najważniejszych działań, jakie miałyby podjąć lokalne samorządy w związku z rozwojem obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego. Ankietowani kolejny raz mogli zaznaczyć dowolną liczbę odpowiedzi:
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 100 Maniowy, czerwiec 2016
wspomaganie inwestycji mających na celu rozwój turystyki – 34 (84,17%),
remonty oraz budowa dróg i ciągów komunikacyjnych –14 (35,89%),
wspieranie działań kulturalnych i artystycznych –11 (28,20%),
reklama i promocja obszaru –19 (48,71%),
rozwój odnawialnych źródeł energii – 8 (20,51%),
wspieranie działań organizacji pozarządowych – 6 (15,38%),
poszukiwanie inwestorów zewnętrznych – 9 (23,07%).
Według zdecydowanej większości ankietowanych, działania samorządów lokalnych związane z rozwojem Jeziora Czorsztyńskiego powinny zostać ukierunkowane na wspomaganie inwestycji mających na celu rozwój turystyki. Blisko połowa badanych uważa, że należy zwrócić uwagę na odpowiednio zorganizowaną reklamę i promocję obszaru nadbrzeża. Ankietowani wskazywali także przebudowę oraz budowę nowych ciągów komunikacyjnych, wspieranie działań związanych z kulturą i sportem, a takie poszukiwanie inwestorów zewnętrznych, którzy swoimi środkami finansowymi mieliby pomóc w rozwoju gospodarczym obszaru. Według 1/5 badanych działania samorządów powinny być związane z rozwojem odnawialnych źródeł energii, co pozytywnie wpływałoby na środowisko naturalne. Najrzadziej zaznaczana odpowiedź dotyczyła wspierania organizacji pozarządowych.
5. W pytaniu 5 ankietowani wybierali jeden z obszarów gospodarki, który wykazuje największy potencjał rozwojowy w odniesieniu do Jeziora Czorsztyńskiego oraz miejscowości nad nim położonych:
turystyka – 39 (100%),
handel – 1 (2,56%),
rolnictwo i leśnictwo – 0 (0%),
transport i spedycja – 1 (2,56%),
przetwórstwo przemysłowe (produkcja wyrobów rolno–spożywczych, tworzyw sztucznych, wyrobów z drewna) – 0 (0%).
Odpowiedzi udzielone na pytanie 5 wyraźnie wskazują element gospodarki o największym potencjale rozwojowym w odniesieniu do obszaru nadbrzeża zalewu. Wszyscy ankietowani
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 101 Maniowy, czerwiec 2016 zgodnie uważają, ze rozwój turystyki jest podstawą do dalszego pozytywnego rozwoju gospodarczego obszaru nadbrzeża.
6. Pytanie 6 związane było z rozwojem infrastruktury turystyczno–rekreacyjnej na obszarze nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego. Ankietowani wskazywali jakie elementy infrastruktury powinny zostać wykonane lub zmodernizowane. Podobnie jak w większości poprzednich pytań, ilość wybranych odpowiedzi była dowolna:
ścieżki rowerowe – 35 (89,74%),
siłownia na świeżym powietrzu – 15 (38,46%),
oświetlenie – 8 (20,51%),
sanitariaty – 18 (46,15%),
kosze na śmieci – 16 (41,02%),
ławki – 21 (53,85%),
place zabaw – 11 (28,20%),
plaże/przystanie – 30 (76,92%),
wypożyczalnie sprzętu sportowego i turystycznego – 20 (51,28%),
inne (proszę podać) – 3 (7,69%).
Odpowiedzi udzielone na to pytanie wyraźnie pokazują, iż zdecydowana większość badanych za główny element infrastruktury turystyczno–rekreacyjnej wymagający budowy uważa ścieżki rowerowe. W jasny sposób pokazuje to potrzebę powstania wyłączonych z ruchu samochodowego tras rowerowych, których aktualnie brakuje na terenie nadbrzeża zalewu. Niewiele mniejsza liczba ankietowanych wskazała odpowiedź dotyczącą plaż i przystani. Budowa czy też rozbudowa istniejących przystani oraz plaż jest bezpośrednio związana z główną koncepcją rozwoju nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego. Z projektem tym związane są kolejne często wybierane przez ankietowanych odpowiedzi – wypożyczalnie sprzętu sportowego i turystycznego, ławki, kosze na śmieci oraz sanitariaty. Blisko 1/3 badanych wskazała potrzebę budowy placów zabaw dla dzieci, natomiast najmniejszą wagę ankietowani przywiązywali do oświetlenia na obszarze nadbrzeża. Wśród 3 odpowiedzi, dotyczących innych niż podane elementów infrastruktury, pojawiły się
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 102 Maniowy, czerwiec 2016 plaża nad fragmentem zalewu w miejscowości Dębno, stadnina konna, ścieżki piesze i konne oraz nowe boisko sportowe.
Podsumowując badanie ankietowe można uznać, że osoby zainteresowane rozwojem Jeziora Czorsztyńskiego oraz jego nadbrzeża za główny kierunek wzrostu gospodarczego tego obszaru uważają rozwój sektora turystycznego, który jest uwarunkowany budową nowej infrastruktury turystyczno–rekreacyjnej, ze szczególnym wskazaniem ścieżek rowerowych. Zamierzenia oraz koncepcje mieszkańców obszaru, lokalnych przedsiębiorców, przedstawicieli samorządów oraz innych wymienionych w ankiecie grup są więc ściśle związane z główną koncepcją zawartą w Planie Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego, czyli budową ścieżki rowerowej wokół Jeziora Czorsztyńskiego oraz komplementarnej z nią infrastruktury turystyczno–rekreacyjno–sportowej.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 103 Maniowy, czerwiec 2016
7. Wskaźniki realizacji planu zbiornika wodnego
Zdefiniowano następujące wskaźniki realizacji planu rozwoju zbiornika wodnego:
Wskaźniki produktu: Liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie: 6 Liczba wspartych obiektów turystycznych i rekreacyjnych: 15
Wskaźniki rezultatu bezpośredniego: Wzrost zatrudnienia we wspieranych przedsiębiorstwach: 27 Wzrost zatrudnienia we wspieranych podmiotach (innych niż przedsiębiorstwa): 5
Wskaźniki produktu oraz rezultatu bezpośredniego odnoszą się do listy projektów zaplanowanych do realizacji w ramach wdrażania Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 104 Maniowy, czerwiec 2016
8. Lista projektów Planu Rozwoju Zbiornika Wodnego
Oczekiwa Całkowity w tym: ne koszt Nazwa /opis zadania/ Okres Planowane Lp. wskaźniki inwestycji w Wkład Wnioskodawca Miejsce realizacji realizacji dofinansow produktu i PLN własny 1 anie rezultatu* brutto w PLN w PLN Inwestycje priorytetowe
Budowa ścieżki rowerowej dokoła Jeziora Czorsztyńskiego – odcinek I: Czarna Dama – trasa rowerowa w Czorsztynie (od miejscowości Mizerna do Czorsztyn Nadzamcze). o. 1 0-I Długość ścieżki: 9,19 km, szerokość: od 2,5 m do 3 m. Mała 2017 – 2018 7.921.472,81 5.941.104,61 1.980.368,20 Gmina Czorsztyn architektura: 4 miejsca obsługi rowerzystów, w tym 2 z wiatą oraz 2 bez zi. 1 wiaty, wyposażone w kosze na śmieci. Ścieżka zostanie oznakowana dwoma tablicami (na początku i końcu odcinka) informującymi o atrakcjach turystycznych regionu.
Budowa ścieżki rowerowej dokoła Jeziora Czorsztyńskiego – odcinek II: Zatopiona Osada – trasa rowerowa w Czorsztynie (od miejscowości Huba do miejscowości Mizerna). o. 1 0-II Długość ścieżki: 6,87 km, szerokość: 2,5 m. Mała architektura: 4 2017 – 2018 7.601.559,25 5.701.169,44 1.900.389,81 Gmina Czorsztyn miejsca obsługi rowerzystów, w tym 2 z wiatą oraz 2 bez wiaty, zi. 1 wyposażone w kosze na śmieci. Ścieżka zostanie oznakowana dwoma tablicami (na początku i końcu odcinka) informującymi o atrakcjach turystycznych regionu.
Budowa ścieżki rowerowej dokoła Jeziora Czorsztyńskiego – odcinek III: Modrzewiowy Szlak – trasa rowerowa w Dębnie (od miejscowości Harklowa do mostu w Dębnie). o. 1 0-III Długość ścieżki: 4,98 km, szerokość: od 2,5 m do 3 m. Mała 2017 – 2018 3.996.749,95 2.997.562,46 999.187,49 Gmina Nowy Targ architektura: 1 miejsce obsługi rowerzystów z wiatą wyposażone w zi. 1 kosze na śmieci. Ścieżka zostanie oznakowana dwoma tablicami (na początku i końcu odcinka) informującymi o atrakcjach turystycznych regionu.
p – liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie o – liczba wspartych obiektów turystycznych i rekreacyjnych z – wzrost zatrudnienia we wspieranych przedsiębiorstwach zi – wzrost zatrudnienia we wspieranych podmiotach (innych niż przedsiębiorstwa)
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 105 Maniowy, czerwiec 2016
Oczekiwa Całkowity w tym: ne koszt Nazwa /opis zadania/ Okres Planowane Lp. wskaźniki inwestycji w Wkład Wnioskodawca Miejsce realizacji realizacji dofinansow produktu i PLN własny 1 anie rezultatu* brutto w PLN w PLN
Budowa ścieżki rowerowej dokoła Jeziora Czorsztyńskiego – odcinek IV: Biała Dama – trasa rowerowa we Frydmanie (od mostu w Dębnie do Falsztyna). o. 1 0-IV Długość ścieżki: 4,61 km, szerokość: od 2,5 m do 3 m. Mała 2017 – 2018 7.306.263,13 5.479 697,35 1.826.565,78 Gmina Łapsze Niżne architektura: 3 miejsca obsługi rowerzystów z wiatą wyposażone w zi. 1 kosze na śmieci. Ścieżka zostanie oznakowana dwoma tablicami (na początku i końcu odcinka) informującymi o atrakcjach turystycznych regionu.
Budowa ścieżki rowerowej dokoła Jeziora Czorsztyńskiego – odcinek V: Polana Sosny – trasa rowerowa w Niedzicy (od Zatoki Kosarzyska do Niedzicy). o. 1 0-V Długość ścieżki: 1,97 km, szerokość: od 2,5 m do 3 m. Mała 2017 – 2018 4.591.091,70 3.443.318,78 1.147.772,93 Gmina Łapsze Niżne architektura: 1 miejsce obsługi rowerzystów z wiatą wyposażone w zi. 1 kosze na śmieci. Ścieżka zostanie oznakowana dwoma tablicami (na początku i końcu odcinka) informującymi o atrakcjach turystycznych regionu.
Zatoka Pusta, Kluszkowce; planowane działania: budowa pływającego kąpieliska, zaplecze gastronomiczne, budowa tarasu ze strefą zacienioną, wypożyczalnia i p. 1 1 serwis rowerowy, tor do nauki jazdy na rowerze oraz pump–track, 2018 – 2020 o. 1 1.257.500 690.091 567.409 Czorsztyn–ski Sp. z o.o. budowa siłowni zewnętrznej wraz z klatką do crossfitu, bezpieczny z. 6 całoroczny plac zabaw dla dzieci, renowacja i budowa nowych boisk sportowych, a także perspektywa dalszego rozwoju.
Niedzica–Zamek, ul. Nad Zalewem 22; planowane działania: budowa budynku usługowego branży gastronomicznej z częścią mieszkalną oraz z towarzyszącą infrastrukturą techniczną. W ramach działania planuje się: - wykonanie instalacji centralnego ogrzewania, wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej, monitoringu, klimatyzacji oraz rekuperacji powietrza,
- wykonanie tynków, wylewek, okładzin podłogowych i ściennych oraz Domki Letniskowe p. 1 prac wykończeniowych, Katarzyna Makowska; 2 2016 – 2018 o. 1 450.000 246.951 203.049 osoba fizyczna - wykonanie podjazdu, płotu, oraz odprowadzenia wód opadowych., z. 2 prowadząca działalność - zakup wyposażenia zaplecza tj. kuchni, przygotowalni, zmywalni, gospodarczą pomieszczenia porządkowego, magazynów, szatni oraz ubikacji dla pracowników, - zakup windy gastronomicznej, - zakup projektu aranżacji lokalu, - wykonanie stolarki meblowej oraz wyposażenie sali konsumpcyjnej i baru zgodnie z projektem aranżacji.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 106 Maniowy, czerwiec 2016
Oczekiwa Całkowity w tym: ne koszt Nazwa /opis zadania/ Okres Planowane Lp. wskaźniki inwestycji w Wkład Wnioskodawca Miejsce realizacji realizacji dofinansow produktu i PLN własny 1 anie rezultatu* brutto w PLN w PLN
Ze środków pozyskanych z dotacji zostaną sfinansowane prace związane jedynie z częścią usługową. Zakres projektu dotyczący części mieszkalnej zostanie zrealizowany przez wnioskodawcę ze środków własnych, ta część projektu stanowić będzie koszty niekwalifikowalne. W przypadkach, w których nie będzie możliwości rozdzielenia prac na część usługową oraz mieszkalną, koszty zostaną przypisane proporcjonalnie do powierzchni użytkowej poszczególnych części, wyznaczonych na podstawie projektu i udzielonego pozwolenia ma budowę. Zakres planowanej działalności: A) Działalność restauracyjna - kompleksowe wyżywienie, posiłki dostosowane do pory dnia oraz wymagań i oczekiwań klientów, bogata i zróżnicowana oferta kuchni polskiej, a także dania regionalne. B) Imprezy okolicznościowe - pełna obsługa; organizowanie wszelkiego rodzaju imprez o charakterze okolicznościowym, np.: wesela, rocznice, komunie, urodziny, wigilie, itp. C) Obsługa zorganizowanych imprez poza lokalem (dostawa na zamówienie) - według wymagań i wytycznych klientów; pełna elastyczność i możliwość dostosowania się do aktualnej potrzeby; kompleksowa obsługa konsumpcyjna konferencji, bankietów, seminariów, targów i innych imprez. D) Organizacja szkoleń - przygotowywanie.
Przystań „Harnaś” Czorsztyn; Ryszard Jabłoński F. P. H. p. 1 planowane działania: budowa pływającego basenu, pawilonu U. „Harnaś” ; osoba 3 2019 – 2021 o. 1 500.000 274.388 225.612 gastronomicznego, przeznaczenie części terenu na sklep i serwis fizyczna prowadząca z. 6 rowerowy oraz miejsca postojowe i parkingi dla rowerzystów, działalność gospodarczą utworzenie centrum sportów kajakowych Kajak–polo.
Stylchyn, Kluszkowce; planowane działania: - budowa magazynu i wypożyczalni sprzętu wodnego, wypożyczalnia rowerów (4), p. 1 4 2016 – 2017 o. 1 2.100.000 1.152.437 947.563 Witold Żytkowicz WIKAR - wykonanie betonowych pływających pomostów i pływającego basenu z. 5 (5), - budowa parkingów i sanitariatów dla rowerzystów (6). Na mapie lokalizację poszczególnych zadań opisano numerami 4, 5 i 6.
Rozbudowa Wyciągu Narciarskiego Polana Sosny (N 49o24’E 20o19’); p. 1 Planowane działania: przebudowa dużego wyciągu orczykowego na Zespół Elektrowni 7 2016 – 2017 o. 1 8.000.000 4.390.243 3.609.757 wyciąg krzesełkowy polegająca na postawieniu tzw. „ławki 4–osobowej” Wodnych Niedzica S.A. z możliwością przewozu rowerów. z. 2 Koszt kwalifikowalny projektu stanowi zakup wyciągu krzesełkowego.
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 107 Maniowy, czerwiec 2016
Oczekiwa Całkowity w tym: ne koszt Nazwa /opis zadania/ Okres Planowane Lp. wskaźniki inwestycji w Wkład Wnioskodawca Miejsce realizacji realizacji dofinansow produktu i PLN własny 1 anie rezultatu* brutto w PLN w PLN Całość prac związanych z instalacją wyciągu stanowić będzie koszt niekwalifikowany projektu.
Marina Przystań Zamajerz, W rejonie posterunku policji wodnej. p. 1 o o Zespół Elektrowni 8 (N 49 25’32” E 20 18’37”); 2017 – 2019 o. 1 5.000.000 2.743.902 2.256.098 Wodnych Niedzica S.A. planowane działania: budowa „eko mariny” (pomosty, zaplecze z. 2 sanitarne, miejsca spacerowe, parking dla rowerzystów).
o Wieża widokowa, Górna stacja wyciągu Polana Sosny (N 49 24’11” p. 1 o Zespół Elektrowni 9 E 20 19’33”); 2016 – 2017 o. 1 500.000 274.388 225.612 Wodnych Niedzica S.A. planowane działania: budowa wieży widokowej przy górnej stacji z. 1 wyciągu narciarskiego.
Maniowy, nr działki 5888/217; p. 1 Żegluga i Turystyka s.c. 10 planowane działania: budowa obiektu gastronomicznego, placu zabaw 2016 – 2019 o. 1 300.000 164.634 135.366 L. Wolska–Jandura dla najmłodszych, zadaszonych altanek, natrysków, toalet, boiska do z. 3 piłki plażowej, miejsca do plażowania, parkingów.
Inwestycje uzupełniające – projekty nie kwalifikujące się do wsparcia w ramach RPO
Usługi Parkingowe i Czorsztyn, ul. Rycerska 9; 11 2016 – 2018 Campingowe planowane działania: budowa czterech domków letniskowych. Magdalena Bochniak
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 108 Maniowy, czerwiec 2016
9. Spis ilustracji
Rysunek 1. Jezioro Czorsztyńskie – widok z lotu ptaka, fot. Michał Adamowski ...... 7
Rysunek 2. Zapora w Niedzicy, fot. Jakub Kliszcz ...... 9
Rysunek 3. Obraz 3D "Moc Żywiołów", znajdujący się na zaporze w Niedzicy, fot. Jakub Kliszcz ...... 21
Rysunek 4. Zamek w Niedzicy, w tle ruiny zamku w Czorsztynie, fot. Jakub Kliszcz ...... 30
Rysunek 5. Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie, fot. Jakub Kliszcz ...... 32
Rysunek 6. Wczesnogotycki kościół św. Sebastiana we Frydmanie, fot. Jakub Kliszcz ...... 33
Rysunek 7. Wypożyczalnia rowerów wodnych na Plaży Zamajerz, w tle Zamek Dunajec, fot. Jakub Kliszcz ...... 34
Rysunek 8. Zawody "Joy Ride Bike Festival" w Kluszkowcach, fot. Wojciech Bulas ...... 37
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 109 Maniowy, czerwiec 2016
10. Spis wykresów
Wykres 1. Liczba turystów odwiedzających Pieniński Park Narodowy ...... 45
Wykres 2. Liczba turystów odwiedzających ruiny zamku w Czorsztynie ...... 46
Wykres 3. Liczba turystów korzystających ze spływu rzeką Dunajec ...... 46
Wykres 4. Liczba turystów odwiedzających Zamek Dunajec w miejscowości Niedzica–Zamek ...... 47
Wykres 5. Klienci ośrodka "Czorsztyn–ski" w Kluszkowcach ...... 47
Wykres 6. Liczba osób zwiedzających elektrownię w Niedzicy ...... 48
Wykres 7. Liczba mieszkańców wybranych miejscowości nadbrzeżnych z podziałem na płeć ...... 49
Wykres 8. Liczba osób bezrobotnych w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie na przestrzeni lat ...... 50
Wykres 9. Osoby bezrobotne w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie w roku 2015 .50
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 110 Maniowy, czerwiec 2016
11. Spis tabel
Tabela 1. Zestawienie liczby najemców/dzierżawców od ZEW Niedzica S.A. wraz z informacją na temat przeznaczenia terenu oddanego w najem lub dzierżawę (dane uzyskane w ZEW Niedzica S.A.) ...... 12
Tabela 2. Wydarzenia kulturalne na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w roku 2016 ...... 39
Tabela 3. Wydarzenia sportowe na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w 2016 roku ...... 42
Tabela 4. Liczba mieszkańców poszczególnych miejscowości nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego ...... 48
Tabela 5. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w miejscowościach nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego ...... 52
Tabela 6. Terminy i miejsca spotkań konsultacyjnych ...... 98
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 111 Maniowy, czerwiec 2016
12. Bibliografia http://jezioroczorsztynskie.info/
http://www.czorsztyn.pl/
http://www.osada.czorsztyn.pl/
http://www.czorsztyn–ski.com.pl/
http://www.pieninypn.pl/
http://www.zamek–w–czorsztynie.pl/
http://www.zamek–w–niedzicy.pl/
http://www.rejs.net.pl/
http://www.jezioroczorsztynskie.com/
http://www.niedzica.pl/
http://szlakrzemiosla.pl/
www.krakow.pios.gov.pl
http://www.czorsztyn.com.pl/
http://www.malopolskie.pl/
http://www.greenways.org.pl/
https://turystykawmiescie.org/
http://spiskakraina.pl/
http://www.polskaniezwykla.pl/
http://www.plazapieniny.pl/
Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata 2016 – 2021 112