T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

ESKİ ZAĞRA (STARA ZAGORA)

EYLÜL 2016

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

İÇİNDEKİLER SAYFA NO: 1. GİRİŞ ...... 2 2. ESKİ ZAĞRA (STARA ZAGORA) HAKKINDA GENEL BİLGİLER ...... 3 2.1. Bölgenin Ülke Genelindeki Yeri ve Önemi ...... 3 2.2. Coğrafi Bilgiler ve Su Kaynakları ...... 4 2.3. Nüfus ...... 7 2.4. Eğitim ...... 8 2.5. Eski Zağra’nın İlçeleri ...... 10 2.5.1. Eski Zağra (Stara Zagora) Merkez İlçe ...... 10 2.5.2. Kazanlık Belediyesi ...... 13 2.5.3. Radnevo ve Gılıbovo İlçeleri ...... 18 2.5.4. Çirpan İlçesi ...... 20 2.5.5. Pavel Banya İlçesi ...... 21 2.5.6. Mıglij, Gurkovo ve Nikolaevo İlçeleri...... 22 2.5.7. Bratya Daskalovi İlçesi...... 24 2.5.8. Opan İlçesi ...... 24 3. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER ...... 25 3.1. Bölgenin Makro Göstergeleri ...... 25 4. BÖLGENİN EKONOMİK DURUMU ...... 31 4.1. Ormancılık, Tarım, Balıkçılık ...... 33 4.2. Sanayi ...... 35 4.2.1. İmalat Sanayisi ...... 35 4.2.2. Enerji, Kömür Madenciliği ve Elektrik Enerjisi Sektörleri ...... 38 4.2.3. İnşaat ...... 40 4.2.4 Ticaret ...... 41 4.3 Ulaştırma ...... 44 4.4. Kültür, Spor ve Turizm ...... 45 5. BÖLGENİN ÖNDE GELEN YERLİ VE YABANCI YATIRIMCILARI ...... 48 6. BÖLGEDEKİ BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR ...... 59 7. RAPORUN HAZIRLANMASINDA FAYDALANILAN KAYNAKLAR: ...... 61 EK1 Belediyeler ...... 62 EK2 Doğrudan Yabancı Yatırım ...... 64

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 1 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

1. GİRİŞ

Eski Zağra raporu, Bulgaristan’a ilişkin bölge düzeyinde hazırlanan raporlarımızın devamı niteliğindedir. T.C. Filibe Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği tarafından alandaki bire bir görüşme, inceleme ve toplantı notlarının Bulgaristan kaynaklı veriler ile harmanlanmasıyla hazırlanmıştır. Rapor, bölgeye ilişkin genel bir görünüm sunmasının yanı sıra, içerdiği bilgiler itibariyle Türk iş dünyasının ticari, yatırım ve işbirliği imkânlarına dönük ihtiyaçlarını karşılamayı da hedeflemektedir. Eski Zağra raporuna, T.C. Ekonomi Bakanlığı internet portalı dış ilişkiler bölümü, Bulgaristan ülke profili, Ataşelik/Müşavirlik raporları sayfasından ulaşılabilir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 2 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

2. ESKİ ZAĞRA (STARA ZAGORA) HAKKINDA GENEL BİLGİLER

2.1. Bölgenin Ülke Genelindeki Yeri ve Önemi

Eski Zağra; Bulgaristan’ın 28 ilinden biri olmakla birlikte, Sofya, Burgaz, Filibe (Plovdiv) ve Varna’dan sonraki 5. en büyük idari bölge konumundadır. Yüzölçümü 5.151,1 km2’dir. Bulgaristan’ın toplam nüfusunun %4,5’i burada bulunmaktadır ve bu gösterge sıralamasında Eski Zağra ülkede 5. sıradadır. Nüfusun üçte ikisi kentlerde yaşamaktadır. İlin en büyük ilçeleri Eski Zağra (Stara Zagora), Kazanlık, Çirpan ve Radnevo’dur. Ortalama nüfus yoğunluğu nispeten yüksektir, 86 kişi/km2. Eski Zağra idari olarak toplam 206 yerleşim yerine ayrılmıştır: 10 kasaba ve 196 köy. Belediye sayısı 11’dir ve bunlardan bazılarının kalkınma seviyesi diğerlerine bakarak belirgin şekilde geridedir.

1. Eski Zağra (Stara Zagora) Haritası

Bölge sınırları içerisinde Bulgaristan kuzey sınırını Türkiye’ye ve Yunanistan’a bağlayan önemli yol arterleri kesişmektedir. Buradan 4, 8 ve 9 No’lu Avrupa koridorları geçmektedir. Bölge iki otobana ev sahipliği yapmaktadır: “Meriç” ve “Trakya” otobanları –bunlar da sırasıyla 4 No’lu ve 8 No’lu Avrupa koridorlarının birer kısmını oluşturmaktadır. E80, E85 ve E773 karayolları da buradan geçen önemli yollar arasındadır. Ayrıca Batı Bulgaristan’ı ve Başkent Sofya’yı; Varna ve Burgaz liman şehirlerine ve Türkiye ile Yunanistan’a bağlayan tren yolları da buradan geçmekte ve yoğun şekilde kullanılmaktadır. Önemli taşıma arterlerinin buradan geçmesi, gerek Avrupa’ya gerek Orta Asya’ya ihracatta, bölgeye avantaj sağlamaktadır. Böylece mal ve hizmet, insan ve sermaye kaynaklarının akışına hizmet edecek işletmelerin geliştirilmesine; serbest ekonomi bölgeleri, transit depoları, araç bakım servisleri, çeşitli borsa ve pazarlar, finans merkezleri, internet merkezleri oluşturulmasına yönelik önemli bir çekim gücü oluşturmaktadır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 3 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

2.2. Coğrafi Bilgiler ve Su Kaynakları

Eski Zağra güney merkez Bulgaristan’da yer almaktadır, yüz ölçümü 5.151,1 km2’dir. Bölgenin coğrafi sınırları içerisine Koca Balkan Dağı’nın (Stara Planina) ve Sredna Gora (Orta Dağ) dağının birer kısmı, Bulgaristan’ın meşhur Gül Vadisi ve Trakya Düzlüğü’nin bir kısmı girmektedir. Bölge su kaynakları yönünden zengindir – nehir, göl ve karst su kaynakları. Onlarca mineral su kaynağı da bölgede spa ve sağlık turizminin geliştirilmesine imkan sunmaktadır.

2. Eski Zağra bölgesinin ülkedeki konumu

Yer altı zenginliklerinden bölge için önem taşıyanları; elektrik üretiminde kullanılan linyit kömürü, kahverengi kömür ve alçıtaşıdır. Bunlardan en büyük değer taşıyanı Maritsa – İztok (Meriç-Doğu) kompleksinde bulunan kömür yataklarıdır. Doğu Meriç kömür havzasının büyük kısmı bölge sınırları içerisinde yer almaktadır. Radnevo ve Gılıbovo ilçelerindeki 240 km2 üzerinde yayılan kömür madenlerinde ülkenin ana linyit kömür kaynakları bulunmaktadır. Adı geçen kömür havzasında 1785 milyon ton kömür olduğu hesaplanmakta olup, yıllık 23-25 milyon ton kömür elde edilmektedir. Önümüzdeki yıllarda da kömür yataklarının işletilmesi öngörülmektedir. Var olan linyit kömür yatakları ve modernize edilen elektrik üretim tesisleri sayesinde Eski Zağra (Stara Zagora) bölgesi Bulgaristan’ın en büyük enerji üretim merkezlerinden biridir. Maritsa – İztok (Meriç – Doğu) kompleksi Kozloduy Nükleer Enerji Santrali’nden sonra ülkenin en büyük 2. elektrik enerjisi üreticisidir ve sektör üretiminin %29’nu oluşturmaktadır. Eski Zağra’da aynı zamanda ülkenin “Bulgaristan’ın Enerji Kalbi” adlı ilk sanayi kümelenmesi oluşturulmuştur.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 4 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Eski Zağra’da barajlar dâhil 192 su kütlesi bulunmaktadır. Barajların çoğu belediyelere aittir. Bunlardan bazılarının işletme hakları imtiyaz ile devredilmiştir. Özel mülk sayılan barajlar da mevcuttur. Bunlardan en büyükleri Eski Zağra’da (Stara Zagora) yer alan Kolena ve İnermat ile Gılıbovo’da yer alan Musaçevo ve Beykovo barajlarıdır. Koprinka, Ovçaritsa ve Rozov Kladenets adlı barajlar, Eski Zağra’nın en büyük barajlarıdır ve Bulgaristan Elektrik Şirketi’nin (NEK EAD) himayesindedir.

Koprinka barajı Tunca nehri boyunda 7 kilometre uzunluğunda kurulan bir barajdır. Barajın kurulma amacı kapsamlıdır: sulama, sanayi ihtiyaçları için su tedariği ve elektrik üretimi. Barajın derinliği 80 metreye kadar varmaktadır. Balık avı için de kullanılmaktadır.

3. Koprinka Barajı

Ovçaritsa barajı, aynı adı taşıyan ırmağın yanında olmakla birlikte, TEC Maritsa İztok-2 (Doğu Meriç Termik Elektrik Santrali – 2) santraline yakın mesafeye kurulmuştur. Barajın kurulma amacı santralin tirbünlerini soğutmaktır. Bundan dolayı barajın suları kış mevsiminde bile donmamaktadır (18° derecede kalmaktadır). Dolayısıyla burası balık yetiştirmek için de uygundur. Ovçaritsa barajı balık avcıları açısından Güney Doğu Bulgaristan’ın en popüler yerlerinden sayılmaktadır.

4. Ovçaritsa Barajı

Eski Zağra’da mineral su kaynakları da önemli su kaynakları arasında yer almaktadır. Hâlihazırda mineral su kaynakları varlığından genişçe yararlanan kasabalar: Pavel Banya ve Starozagorski Mineralni Bani’dir (Eski Zağra Kaplıcaları). Ovoştnik ve Yagoda köyleri de mineral su kaynaklarına dayalı balneoloji turizmini geliştirme imkânına sahiptir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 5 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Pavel Banya Mineral Su Kaynakları

Pavel Banya ilçesinde 9 bilinen şifalı mineral su kaynağı bulunmaktadır. Kaynakların toplam su akış hacmi dakikada 950 litredir. Kaynaklardan akan suyun sıcaklığı 50°-61° derece arasında değişmektedir; sular düşük oranda minerallidir, hafif alkaliktir. Buradaki su; kas-iskelet (disk hernisi, omurga/ lomber disk rahatsızlıkları, radikülopati, spondilartrozu vb.) ile merkezi ve periferik sinir (nevrit, pleksit [sinir ağı iltihabı], nöralji) sistemleri hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Barındırdığı zengin su kaynaklarıyla ve onlara binaen kurulan tedavi ve dinlenme tesisleriyle Pavel Banya Bulgaristan’ın önde gelen spa rehabilitasyon merkezleri arasında yer almaktadır.

5. Pavel Banya’nın mineral suları, tedavi ve rehabilitasyon merkezleri ülke çapında meşhurdur

Starozagorski Mineralni Bani (Eski Zağra Kaplıcaları)

Eski Zağra Kaplıcalarında çıkan mineral su yeryüzüne 42° sıcaklıkta ulaşmaktadır. Saniyede 20 litre su akmaktadır. Buradaki su kas-iskelet, periferik sinir, mide-bağırsak, böbrek, idrar yolu, jinekolojik sistemleri rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Eski Zağra Kaplıcaları 20’nin üzerinde oteli ve dinlenme tesisi ile spa tatil köyü haline gelmiştir.

Kazanlık İlçesine Bağlı Ovoştnik Kaplıcaları

Kazanlık Kaplıcaları olarak da adlandırılan Ovoştnik Kaplıcaları Kazanlık kasabasından 5 km, Ovoştnik köyünden ise 2 km uzaklıktadır. Buradan akan su az mineralli sayılmaktadır, fakat flörür oranı bakımından Avrupa’da eşi bulunmamaktadır, zira 25 mg/l flörür içermektedir (1mg/l flörür içeren sular flörürlü sular kategorisine girmektedir). Su kaynağında 50° derecedir. Nevroz, kas-iskelet sistemi, ağız ve diş hastalıklarının tedavisinde iyi geldiği öne sürülmektedir. Burada mineral su kaynağını kullanan havuzlu su parkı da bulunmaktadır.

Mıglij İlçesine Bağlı Yagoda Köyündeki Mineral Su Kaynakları

Yagoda köyündeki mineral su kaynakları düşük mineral oranlı olmasının yanı sıra florür (16-17 mg/l) ve metasilisik asit (106 mg/l) yönünden zengindir. Su dış tedavide kullanıldığı gibi içildiğinde de yararlıdır. Özellikle cilt hastalıklarına ve diş çürüklerine karşı iyi geldiği öne sürülmektedir. Bu özellikleri taşıyan suların değeri son yıllarda osteoporoz ile mücadelede yararlı olduklarından dolayı artmıştır. Cilt hastalıklarına da olumlu etki yapmaktadır. Köyde mineral sudan yararlanarak hizmet veren tek otel bulunmaktadır. Mineral suyu tedavilerinde kullanacak hastanenin de inşaat işlerine başlanmıştır. Hastane 11 dekar alanın üzerine kurulacak olup, 80 yataklı ve 70 kişi personelli olması öngörülmektedir. İnşa edilen hastanenin yakınında saniyede 11 litre akış hacmi olan mineral su kaynağı bulunmaktadır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 6 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Çirpan kasabasında ve Mıglij ilçesine bağlı Rıjene köyünde de mineral su kaynakları bulunmuştur, fakat hâlihazırda işlenmemektedir.

2.3. Nüfus

Bölgeye ilişkin en son verilere göre burada toplam 323.685 kişi yaşamaktadır (ülke nüfusunun %4.5’i). Resmi istatistiklere göre de bunların yaklaşık %5’i Türk/ Soydaştır, yaklaşık %8’si de Romandır. İl ve önde gelen ilçeler bazında nüfus değişimi:

YIL Eski Zağra İl Eski Zağra Kazanlık Çirpan Radnevo Pavel Banya İlçe 2011 331.135 159.219 72.068 21.419 20.003 14.099 2012 329.832 159.516 71.587 21.197 19.750 14.001 2013 328.104 159.662 71.043 20.660 19.492 13.873 2014 325.963 159.346 70.422 20.407 19.099 13.713 2015 323.685 158.563 69.668 20.083 18.833 13.601 2011-2015 -2,2 -0,4 -3,3 -6,2 -5,8 -3,5 (%) Kaynak: Bulgaristan İstatistik Enstitüsü Ülkenin genelinde olduğu gibi burada da yaşlı nüfusun il genelinde arttığı ve gerek göç gerekse doğum oranının düşük olması sebebiyle nüfusun azaldığı gözlemlenmektedir. Resmi istatistikler üzerinden hesaplama yapılırsa Eski Zağra’nın nüfusunun son 5 yılda %2,2 azaldığı gözükmektedir.

Eski Zağraİl 331135 332000 329832 330000 328104 328000 325963 326000 323685 324000 322000 320000 318000 2011 2012 2013 2014 2015

Eski Zağra İl

Kaynak: Bulgaristan İstatistik Enstitüsü

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 7 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

2.4. Eğitim

Eski Zağra’da (Stara Zagora) eğitim sistemi göreceli olarak gelişmiştir ve bölgenin ekonomik profiliyle uyumludur. İlde 1 üniversite, 4 enstitü, 2 kolej, 20 meslek lisesi ve 35 meslek geliştirme merkezi bulunmaktadır. Meslek liseleri 3 veya 4 yıllık kurslara ayrılmış olup, makine imalatı, elektrik ve elektronik, bilişim ve iletişim teknolojileri, inşaat, mimarlık ve jeodesi, hidrolik sistemler, madencilik, turizm, otelcilik ve restorancılık, ziraat ve veterinerlik alanlarında eğitim vermektedir. Eski Zağra’nın bazı ilçelerinin lise okullarında ikili eğitim (dual education) sistemi uygulanmaya başlanmıştır. İl Avusturya’daki eğitim modelinden esinlenen ikili eğitim (dual education) sisteminin uygulanacağı pilot bölgelerden bir tanesidir. Bulgaristan için yeni olan bu sisteme göre lise öğrencileri zorunlu derslere ilave olarak meslek teorisi eğitimi de alacaklardır ve eğitimleri sırasında okumayı seçtikleri daldan/ sektörden firmalarda staj yapacaklar/ çalışacaklar. Meslek eğitim merkezleri de 1 yıl içerisinde esnek mesleki eğitim imkânları sunmaktadır. Bölgedeki en aktif meslek eğitim merkezlerinden birtanesi Bulgar-Alman Profesyonel Eğitim Merkezi’dir.

Eski Zağra (Stara Zagora) Trakya Üniversitesi 1995 yılında kurulmuştur. Üniversitede yaklaşık 8.200 öğrenci 600’nin üzerinde eğitmenle eğitim görmektedir. Bulgaristan Değerlendirme ve Akreditasyon Ajansı’nın notlandırmasına göre üniversite azami 10 puandan 9,27 puan ile Bulgaristan üniversiteleri arasında 5. sırada yer almaktadır. Üniversite’de; eğitim ve araştırma merkezi bulunan ziraat fakültesi, klinikleri olan veteriner tıp fakültesi, üniversite hastanesi de bulunan tıp fakültesi, pedagoji fakültesi, sanayi fakültesi, teknoloji bilimleri fakültesi bulunmaktadır. Yıllık ortalama 1000 öğrenci Eski Zağra Trakya Üniversitesi’nden mezun olmaktadır.

6. Eski Zağra (Stara Zagora) Trakya Üniversitesi

Eski Zağra’da 4 araştırma enstitüsü bulunmaktadır. Bunlardan birtanesi Bulgaristan Вilim Akademisi’ne bağlı olan Eski Zağra Uzay Araştırmaları ve Teknolojileri Enstitüsü. Adından da anlaşılacağı gibi enstitü uzayın fizik yapısı, dünya ve diğer gezegenler, uzay uçuş teknolojileri alanlarında araştırmalar yapmaktadır.

Kazanlık Gül ve Eterik Yağlı Mahsuller Enstitüsü ise Ziraat Akademisi’ne bağlı bir kurumdur ve Bulgaristan’da uçucu yağ mahsulleri ile şifalı bitkiler alanlarında araştırmalar yapmaktadır.

Ziraat Akademisi’ne bağlı bir diğer araştırma enstitüsü de Çirpan Tarla Mahsulleri Araştırma Enstitüsü’dür. Kurum, pamuk, sert buğday, arpa, ayçiçek, burçak, alfalfa vb. mahsuller ile ilgili seleksiyon, tarımsal teknik ve tohum üretim faaliyetleri yürütmektedir. Enstitüde 36 çeşit pamuk, 23 çeşit sert buğday, 2 çeşit mısır, 3 çeşit arpa, 2 çeşit burçak üretilmiştir ve bölgelendirilmiştir. Pamuk ile ilgili sulamalı ve sulamasız şartlarda 8 yetiştirme teknolijisi, sert buğday ile ilgili ise 5 yetiştirme teknolojisi geliştirilmiş ve uygulamaya koyulmuştur. Çirpan Tarla Mahsulleri Araştırma Enstitüsü’nün

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 8 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

geliştirdiği pamuk çeşitleri ve teknolijileri Bulgaristan’ın pamuk ile ekili alanlarının %100’ünde, sert buğday çeşitleri ve teknolojileri ise ülkenin sert buğday ile ekili alanlarının %95’nde kullanılmaktadır. Enstitü Bulgaristan’ın tarım biliminin gelişiminde önemli rol oynamaktadır.

7. Çirpan Tarla Mahsulleri Araştırma Enstitüsü

Eski Zağra Tarım Enstitüsü de Ziraat Akademisi’nin Eski Zağra’daki üçüncü bir diğer birimidir. Enstitü sığır, koyun, tavşan ve kanatlı türlerinin genetik potansiyelinin geliştirilmesine dair seleksiyon programları; süt, et ve kombine süt-et için yetiştirilen sığır ve koyun, tavuk, piliç ve hindi türleri yetiştirme teknolojileri; sığır, koyun, tavşan ve kanatlı türleri için verimli beslenme sistemleri; tarla mahsulleri için çeşitli sulama yöntem ve sistemleri; Kırsal Bölgelerin Kalkınması Operasyonel Programı çerçevesinde tarım işletmeleri için projeler, tasarlamaktadır.

8. Eski Zağra Tarım Enstitüsü

Sonuç itibariyle günümüz ihtiyaçları göz önüne alındığında eğitimin iş dünyasının ihtiyaçlarını, özellikle özel ve ileri teknoloji kullanan işletmelerin ihtiyaçlarını, yeteri seviyede karşılayamadığı görülmektedir. Dolaysıyla bu durum Eski Zağra’nın ekonomisi için olduğu gibi, ülke ekonomisi için de dezavantaj olmaya devam etmektedir. Bunun sebepleri arasında; Bulgaristan ekonomisinin kalkınma stratejisinde öncelik alanlarının net olarak belirtilmemesi ve Bulgar üniversitelerinin eğitim verdiği bölümlerin iş dünyasının reel ihtiyaçları ile koordine edilmemesi söylenebilir. Ayrıca üniversitelerden mezun olan nitelikli işgücü için Batı Avrupa ülkelerinin, sağlanan yüksek maaş ve imkânlar nedeniyle, ciddi çekim gücü oluşturduğu da ifade edilmelidir. Bu haliyle Bulgaristan eğitimli kadrolarını ülkede tutmakta zorlanmaktadır. Bulgaristan’ın kendi ölçeğine göre ciddi oranda beyin ihracı yaptığını söylemek yanlış olmayacaktır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 9 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

2.5. Eski Zağra’nın İlçeleri

Eski Zağra (Stara Zagora) 11 belediye (Eski Zağra Merkez, Bratya Daskalovi, Gurkovo, Gılıbovo, Kazanlık, Mıglij, Nikolaevo, Opan, Pavel Banya, Radnevo ve Çirpan) ve 206 yerleşim yerine ayrılmıştır. Eski Zağra’nın 7 ilçesi, işsizlik oranları ülke ortalamasının üzerinde olduğu için 2020 yılına kadar, kurumlar vergisi ödemeyecek ilçeler arasına dâhil edilmişlerdir.

Bratya Gurkovo Mıglij Nikolaevo Opan Pavel Çirpan Daskalovi Banya İşsizlik 45,05 31,02 30,74 67,73 16,89 14,88 19,77 % Kaynak: Bulgaristan Maliye Bakanlığı

2.5.1. Eski Zağra (Stara Zagora) Merkez İlçe

Eski Zağra merkez ilçesinin yüzölçümü 1.019,4 km2’dir, nüfusu ise 158.563 kişiden oluşmaktadır. Buradan 8 ve 9 No’lu Avrupa koridorları; Başkent Sofya’yı Karadeniz’deki liman şehri Burgaz’a bağlayan Trakya otobanı geçmektedir. 2011 yılında yapılan resmi nüfus sayımına göre ilçede %83 civarında Bulgar, %5 Roman, %2 Türk vatandaş yaşamaktadır. Geri kalan %1’i diğer etnik grupların temsilcileri olup, yaklaşık %9’u da etnik aidiyetini göstermemiştir. Türk nüfusunun yoğun olarak ikamet ettiği yerler olarak Han Asparuhovo, Bogomilovo ve Pıstrovo köyleri belirtilmektedir. Romanların yoğunlaştığı yerler ise Bratya Kunçevi, Dılboki, Oryahovitsa, Kolena, Zmeyovo, Kalotinovo, Gorno Botevo, Zagore, Pamukçii, Kaloyanovets, Hrişteni ve Elenino köyleridir. Eski Zağra merkez 8.000’in üzerinde öğrenciye eğitim veren Trakya Üniversitesi’ne ev sahipliği yapmaktadır. Eski Zağra merkez ilçe halkının genel olarak yüksek eğitim seviyeli olduğu değerlendirilmektedir. Diğer yandan azınlıklarda (özellikle Türk ve Roman) eğitim seviyesinin nispeten düşük olduğu belirtilmektedir.

İlçe ekonomisinin yapısı il ekonomisinden çok farklı değildir. İl bazında öne çıkan sektörler; ticaret, imalat sanayi, enerji ve inşaat olurken, ilçe ekonomisinde de enerji sektörü hariç, aynı sektörler başı çekmektedir. Enerji sektörünün payının daha düşük olmasının sebebi ise elektrik enerjisi üreticilerinin diğer ilçelere bağlı olmasıdır.

Mevcut son verilere göre ilçede 8.711 işletme kayıtlıdır – ildeki işletmelerin %60’ı. İlçedeki işletmelerin sektörel dağılımında ticaret (sektörün adı resmi kurumlarda “ticaret; otomobil ve motosiklet tamiri” olarak belirtiliyor) %40’lık payı ile başı çekerken, en az sayıda işletme %1’in altında payı ile madencilik sektöründedir.

İmalat sanayinde bölgede faaliyet gösteren büyük şirketler Bulgaristan ölçeğinde de büyük isimlerdir. Örneğin Gradus şirketler grubu Bulgaristan’ın en büyük tavuk eti üreticisidir. Şirket grubunun kendi yem fabrikası, yumurtlayıcı tavuk çiftlikleri, civciv besleme çiftlikleri ve et işleme yeri mevcuttur; Bulgaristan Başmüftülüğü’nün web-sitesinde yer alan bilgilere göre Gradus şirketi Başmüftülük’ten

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 10 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

belli ihracat parsiyelleri için helal tavuk kesme sertifikası almaktadır. Sertifikanın verilebilmesi için ilgili tavuk kesimine Başmüftülükten komisyon üyesi veya başka yetkilendirilen gözlemci dâhil olmaktadır ve akabinde sertifika için onay verilmektedir.

9. Gradus grubunun kendi yem fabrikası, yumurtlayıcı tavuk çiftlikleri, civciv besleme çiftlikleri ve et işleme yeri mevcuttur

Diğer bir marka isim bira üreticisi olan Zagorka AD şirketidir. Şirket hâlihazırda Hollandalı Heineken grubunun bünyesinde yer almaktadır. Şirkette 500’ün üzerinde kişi çalışmakta olup, şirket 70 milyon EUR’nun üzerinde bir gelire sahiptir.

10. Bira üreticisi Zagorka AD

Tekstil sektöründe büyük işletmelerden birtanesi Türk yatırımı Embul Investment AD’dir. Embul Investment sentetik ve akrilik iplik üretmektedir. Şirket 245 kişiye istihdam sağlamakta olup, 10 milyon EUR’nun üzerinde yıllık gelir elde etmektedir. Sektörden diğer bir Türk yatırımcımız da bayan çorap ürünleri alanında faaliyet gösteren Zagora Çorap AD firmasıdır.

11. Embul Investment AD’nin ürünleri

Metal ve metal ürünleri sektöründen metal yapı imalatçısı Metalik AD (642 çalışanlı ve 20 milyon EUR gelir) ve makine imalatında kullanılan demir döküm ürünleri üreticisi Progres AD (500 çalışanlı ve 15 milyon EUR gelir) şirketleri burada faaliyet göstermektedir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 11 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Mobilya sektöründen ise İsveçli IKEA’nın Avrupa için en büyük çamdan sandalye tedarikçisi yer alıyor – Sredna Gora AD şirketi. Masif çam ve kayın ağaçlarından masa ve sandalye üreticisidir ve üretimin büyük kısmı ihracat içindir. Şirket günde 2500 sandalye üretmekte olup, 2011’den bu yana Norveçli Stokke şirketiyle de çalışmaktadır.

12. Metalik AD fabrikası Progres AD fabrikasında üretim hattı Sredna Gora AD fabrikasında üretim

İlçenin diğer büyük isimleri arasında yine Türk yatırımı olan Standard Profil Bulgaria EAD şirketi yer almaktadır. SP Bulgaristan Türkiye’de doğan Standard Profil Grubu’nun, yurtdışındaki ilk yatırımıdır. Türkiye’deki 40 yıllık tecrübesini ilk olarak 2005 yılında Bulgaristan’a taşıyan grup, 2015 yılında da 11 milyon EUR ilave yatırım yaparak yine Eski Zağra’da ikinci fabrikasını açmıştır. Burada 2016 yılı itibariyle 1300 kişi çalışmaktadır ve böylece şirket Eski Zağra ilçe merkezinin en büyük işvereni konumundadır. Standard Profil otomotiv sızdırmazlık sistemleri üreticisidir. Şirket 2015 yılında “İnsan Kaynaklarına Yatırım” kategorisinde Yılın Yatırımcısı ödülünü almıştır. Şirketin lokal projelere odaklanmış Mühendislik Birimi de bulunmaktadır.

13. Standard Profil Bulgaria fabrikası; İkinci fabrikanın açılışında Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov ve Türkiye’nin Bulgaristan Büyükelçisi Süleyman Gökçe yer almışlardır.

Yerel kaynaklara göre turizm sektör olarak potansiyel barındırmasına rağmen, yeterince gelişmemiştir. Belediye turizm ile ilgili birkaç AB finansmanlı proje gerçekleştirmiştir. Eski Zağra (Stara Zagora) merkez ilçenin lojistik ve taşıma merkezi haline gelmesi yönünde atılan adımların da halihazırda yetersiz kaldığı, fakat bu yönde çabaların devam ettiği öne sürülmektedir.

Eski Zağra’da sağlık sektörü ile ilgili olarak başkent Sofya dışındaki en büyük ve modern hastanenin bulunduğunu da belirtmek gerekir. 2009 yılında kurulan ve Trakiya Hastanesi olarak da bilinen “Sveti İvan Rilski Çudotvorets” hastanesi, 2014 yılında Metalik AD şirketinin 20 milyon EUR’luk desteğiyle, ikinci hastane binasına sahip olmuştur. Böylece hastanenin yatak kapasitesi 80’den 270’e ulaşmıştır. Hastanede en modern teknolojilerin ve aparatların kullanıldığı ve invaziv (girişimsel) kardiyoloji, nöroloji,

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 12 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

fizik tedavi ve rehabilitasyon, çocuk bölümü, genel cerrahi, ortopedi ve travmatoloji, KBB ve damar cerrahisi gibi yeni bölümlerin dahil edildiği belirtilmektedir.

14. “Sveti İvan Rilski Çudotvorets” hastanesi

Eski Zağra ilçesinde toplam 45 otel bulunmaktadır: bir (1) 5-yıldızlı, iki (2) 4-yıldızlı, onbeş (15) 3- yıldızlı ve yedi (7) 2-yıldızlı. Otellerden 10 tanesi Starozagorski Mineralni Bani’de (Eski Zağra Kaplıcaları), 7 tanesi de merkez hariç ilçeye bağlı kasabalardadır.

Yerel iş dünyasının dile getirdiği sorunlardan öne çıkanlar: eleman bulmakta yaşanan zorluk; ilçenin ekonomik görünümünün yeterince tanıtılamaması ve bilinmemesi, dolayısıyla yatırımcı ve ortak bulmakta yaşanan güçlük; yerel yönetimin iş çevresinin geliştirilmesine yönelik strateji belirlememesinden kaynaklanan destek yetersizliği gibi hususlardır.

2.5.2. Kazanlık Belediyesi

Kazanlık ilçesi Eski Zağra (Stara Zagora) merkezden sonra nüfus ve ekonomi olarak ikinci büyük ilçedir ve gül vadisi olarak da bilinen Bulgaristan’ın meşhur Kazanlık Vadisi’nde yer almaktadır. Belediyenin yüzölçümü 634 km2‘dir ve nüfusu 69.668 kişiden oluşmaktadır. İlçe nüfusunun yaklaşık %8’nin Türk/ Soydaş, %6’sının da Roman olduğu belirtilmektedir. Belediyenin kalkınma stratejisinde yer alan bilgilere göre Kazanlık’taki azınlıklar kendi mahallelerinde yaşamaktadır ve bu mahallelerde altyapı yetersizliği, yasadışı inşaa edilmiş konutlar, yoksulluk, düşük eğitim seviyesi, yüksek işsizlik oranı gibi sorunlar mevcuttur.

Buradan Helsinki’yi Dedeağaç’a bağlayan 9 No’lu Avrupa koridoru geçmektedir. İlçe merkezi Sofya’dan 194 km, Burgaz’dan 185 km mesafededir. Burada önemli bir yurt içi arter olan Sofya-Burgaz ile Veliko Tırnovo – Eski Zağra merkez yolları kesişmektedir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 13 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

15. Kazanlık Gül Vadisinden görüntü Eski Zağra İlinin yol haritası

Kazanlık ilçesinin tarım arazileri 23.644 hektara tekabül etmektedir (ilçe topraklarının %37’si). Kişi başına düşen işlenebilir arazi 6,6 dekar olarak hesaplanmaktadır (%6,2 olan ülke ortalamasının üzerinde). Orman arazileri ise 27.638 hektara tekabül etmektedir (ilçe topraklarının %44’ü). Su kaplı alanlar da ilçenin %2,6 gibi nispeten yüksek bir oranına sahiptir, zira burada biri büyük (Koprinka) diğerleri küçük ölçüde toplam 20 baraj bulunmaktadır. İki su elektrik santrali de burada faaliyet göstermektedir – toplam 13,5 MW’lık Koprinka ve Enina su elektrik santralleri. İnsan etkisine maruz kalan alanların (şehirleşme, madencilik ve taşıma altyapısı) oranı da oldukça yüksekir - %17. İlçe rakımı 366 ile 576 m arasında değişmektedir.

16. Koprinka su elektrik santrali

Tarımda en yaygın olan mahsul buğdaydır. Buğdaydan sonra ayçiçek, çavdar ve arpa gelmektedir. Buğdayın burada yaygın olmasına rağmen, iklimin serin olmasından dolayı ilçe tipik tahıl üreticisi değildir (tahıldaki verimlilik ülke ortalamasının altındadır).

İlçe eterik/ uçucu yağ mahsulleri üretiminde güçlü gelenekleri olan bir bölgedir ve gül yağı üretimiyle dünya çapında bilinmektedir. Burada yetişen gül, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Hindistan’dan alınıp İran ve Suriye üzerinden Anadoluya getirilen gül türüdür. Burada yetişen gül çeşidi ayrıca “Damastsena” gülü olarak da bilinmektedir. “Damastsena” kelimesi Damascus’tan (Türkçe: Şam, Suriye başkenti) gelmektedir. Kazanlıkta Gül ve Uçucu Yağlar Enstitüsü yer almaktadır. 2016 yılı

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 14 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

itibariyle Gül Müzesi de açılmıştır. Burada her yıl Mayıs-Haziran ayları arasında Gül Festivali de düzenlenmektedir. İlçe sınırları içerisinde 3 özel uçucu yağ üretim tesisi faaliyet göstermektedir. Gülden başka burada lavanta, nane, dereotu, melisa, kuşburnu da yetiştirilmektedir.

17. Damastsena gülü Gül Festivali

Bulgaristan’da komünizmin çöküşünden ve serbest piyasaya ekonomisine geçişten sonra firma kuran insanların çoğu büyük yatırım gerektirmeyen sektörlere yöneldi. Böylece ticaret ve hizmet sektörleri gelişmeye başladı. İlçede kayıtlı olan firmaların %44 civarı ticaret sektöründe faaliyet göstermektedir. Ticaret sektörü ayrıca satışlardan elde edilen toplam gelirlerin %30’nu oluşturmaktadır ve ilçe çalışanlarının %17’sine iş imkanı sağlamaktadır.

İlçe aynı zamanda Eski Zağra (Stara Zagora) için önemli bir sanayi merkezidir. İlçe ekonomisinde makine imalatı, metal ve metal ürünleri, tekstil ve konfeksiyon, kauçuk ürünleri, plastik ürünler ve mineral kaynaklar, ahşap ürünler sektörleri sanayide geleneksel sayılmakta ve öne çıkmaktadır. En son verilere göre (2014 yılı) Kazanlık’ta 3.048 işletme faaliyet göstermektedir (ilde kayıtlı olan işletmelerin %21’i). Bunların %92 cıvarı mikro işletmedir (en fazla 9 çalışanlı). Yine de en iyi performans göstergeleri büyük işletmelere aittir.

İmalat sanayisinin Kazanlık’ın en güçlü sektörü olduğu ifade edilmektedir. Bu sektörde 440’ın üzerinde işletme faaliyet göstermektedir. Bu işletmeler de ilçe üretiminin %70’e yakın bir bölümünü üretmektedir. İlçe çalışanlarının %62’nden fazlası bu alanda çalışmaktadır.

Makine imalatı ilçenin bir numaralı sektörü olarak belirtilmektedir. Burada öne çıkan isimler 6.500 çalışanı ve 70 milyon EUR geliri ile (2014 verileri) Arsenal AD şirketi’dir. Arsenal AD Bulgaristan’ın en eski savunma sanayi işletmesidir ve makine imalatında en büyük şirkettir. Silah, mühimmat ve havai fişek üreticisidir. Şirket cirosunun %99’u ihracat odaklıdır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 15 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

18. Arsenal AD

Önde gelen diğer isimlerin arasında M+S Hidrolik AD şirkeri yer almaktadır. Şirket hidrolik motor, hidrostatik direksiyon sistemleri, vanalar, frenler ve aksesuarları üretmektedir. Üretiminin %90’ndan fazlası yurt dışına pazarlanmaktadır. Şirkette 1.066 kişi çalışmaktadır. Şirketin 2014 geliri 45 milyon EUR’dur.

Sektörde Türk yatırımcımız da bulunmaktadır – Mashprom KMH şirketi. Mashprom KMH hidrolik pompa, silindir, iş makineleri, valflar üretmektedir.

19. Mashprom KMH OOD M+S Hidrolik AD

Sektörün diğer temsilcileri arasında: hidrolik pompa, bileşen ve sistemleri üreticisi Kaproni AD; hidrolik sistem ve bileşenleri üreticileri Krest – D OOD ve Hidropnevmotehnica AD şirketleri; et işleme makinaları, hijyen ekipmanları, uçucu yağ tesisleri, tıp mobilyası imalatçısı Hranmehanika OOD şirketi yer almaktadır.

Eski Zağra Ticaret ve Sanayi odasının yayımladığı 2016 verilerine göre Kazanlık ilçesinin, yukarıda adı geçen Arsenal AD ile M+S Hidrolik AD şirketlerinden sonra, üçüncü en büyük şirketi Türk yatırımı olan Kastamonu Bulgaria AD şirketidir. Kastamonu’da 267 kişi çalışmakta olup, şirket yıllık yaklaşık 40 milyon EUR gelir elde etmektedir. Kastamonu Bulgaria orman ürünleri sektöründe faaliyet göstermekte olup, ahşap yonga levha üretmektedir. 2016 yılında açılan Kazanlık Gül Müzesi’nin sponsorluğunu da bu firmamız üstlenmiştir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 16 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

20. Kastamonu Bulgaria AD

İlçede faaliyet gösteren Türk yatırımlarından bahis ile burada otomotiv sektöründen Arkomat Bulgaria EOOD’nin de bulunduğunu belirtmek gerekmektedir. Arkomat Volkswagen için kablo sistemleri üreticisidir. Fabrikada 1.153 kişi çalışmaktadır. Şirket 2015 yılında Filibe’ye (Plovdiv) bağlı ve Kazanlık’tan 50 km uzaklıkta olan Karlıova ilçesinde de 4 milyon EUR yatırım yaparak yeni bir fabrika açmıştır.

21. Arkomat Bulgaria EOOD

Balkanpack OOD şirketi de Kazanlık’ta önde gelen Türk yatırımlar arasında yer almaktadır. Balkanpack ambalaj sektöründe faaliyet göstermektedir, oluklu mukavva üretmektedir. Türk yatırımcıların ilçedeki toplam yatırımları 50 milyon ABD dolarının üzerindedir.

İlçe ekonomisinde tekstil ve konfeksiyon sektörleri de önemli yere sahiptir. Sektörün önemli işletmeleri arasında Avrupa’nın en büyük penye ve karde pamuk kumaşları (yün kumaş) üreticileri arasında yer alan Kateks AD şirekti ve yine Avrupa’nın önde gelen örme ve dikme iplikleri üreticisi Bulgaria – K AD şirketi sayılabilir. Bulgaria – K AD aynı zamanda önemli bir havlu üreticisidir.

Adı geçen büyük isimlerin yanı sıra Kazanlık başka simge firmalara da ev sahipliği yapmaktadır. Örneğin Bulgaristan’ın ünlü telli çalgılar (klasik gitar, keman, viyola, viyolonsel kontrbas) üreticisi Kremona Bulgaria EOOD burada faaliyet göstermektedir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 17 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

İlgi çeken isimlerden bir diğeri de Balkanlarda tek elektrikli porselen fabrikası olduğu belirtilen Nikdim EOOD şirketidir. Nikdim alçak ve orta gerilim için elektrik ekipmanları tasarımı, yapımı ve pazarlaması yapmaktadır.

2.5.3. Radnevo ve Gılıbovo İlçeleri

Bulgaristan’da genelde il merkezleri aynı zamanda il ekonomisinin de merkezi konumundadırlar. Fakat Eski Zağra’da tek noktadan ziyade Eski Zağra merkez ilçe, Kazanlık ve Radnevo-Gılıbovo enerji merkezinden oluşan ekonomik üçgenden bahsedilmektedir. Eski Zağra, Kazanlık ve Radnevo-Gılıbovo ilçelerinin gelirleri bölgenin toplam gelirinin %94’nü oluşturmaktadır. Geri kalan %6’lık pay 7 ilçe arasında paylaşılmaktadır. Radnevo ve Gılıbovo ilçeleri Yukarı Trakya Düzlüğü’nün güney doğu kısmında sırasıyla 545 km2 (il topraklarının %11’i) ve 349 km2 (il topraklarının %7’si) alan üzerinde yer almaktadır. İlçelerin nüfusu da sırasıyla 18.833 ve 12.414 kişiden oluşmaktadır. Radnevo nüfusunun etnik yapısı belirtilmemekte olup, Gılıbovo için en son yapılan nüfus sayımında ilçe nüfusunun %93’ünün Bulgar, %6’sının Roman ve %1’inin Türk olduğu belirtilmiştir. İki ilçe de nüfus kaybetmektedir: genç nüfus büyük şehirlere ve yurt dışına göç etmekte olup, yaşlı nüfus gün geçtikçe artmaktadır. Bu durum ilçelerde çalışma ve gelir imkânlarının nispeten kısıtlı olduğunun da bir göstergesidir. İki ilçenin de ekonomisi çok büyük oranda kömür madenine, elektrik üretimine ve onlara bağlı hizmetlere dayalıdır. Bu sektörler sadece yerel değil aynı zamanda ulusal önem de taşımaktadır. Radnevo ve Gılıbovo ilçeleri Maritsa İztok (Doğu Meriç) enerji kompleksine ev sahipliği yapmaktadırlar. Doğu Meriç kompleksi 3 kömür madeni işleten “Mini Maritsa İztok” (Doğu Meriç Madenleri) şirketi, 4 termik elektrik santrali ve birkaç destekleyeci şirketten oluşmaktadır. Adı geçen kömür yatakları Radnevo ve Gılıbovo ilçelerinde 240 km2 alan üzerinde yayılıdır. Komplekste Bulgaristan kömürlerinin %80’nden fazlası çıkartılmaktadır (linyit kömürlerin %90’ı) ve Bulgaristan’ın elektrik enerjisinin %40’ı üretilmektedir. Bölge sıkça Bulgaristan’ın enerji kalbi olarak adlandırılmaktadır. (Bulgaristan’ın en büyük elektrik üreticisi Tuna nehri boyunda yatan Kozloduy şehri yakınlarındaki nükleer elektrik santralidir.) Buna bağlı olarak Radnevo ve Gılıbovo ilçeleri kişi başına düşen GSYH sıralamasında ülkede ilk sıralardadır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 18 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

22. Maritsa – İztok (Doğu Meriç) Kompleksi’nin haritası

Radnevo-Gılıbovo enerji kompleksinin büyük işletmeleri arasında “Troyanovo 1”, “Troyanovo Sever (Kuzey)” ve “Troyanovo 3” adlı madenleri işleten “Mini Maritsa İztok” (Doğu Meriç Madenleri) EAD devlet şirketi yer almaktadır. Madenlerde 7.300’ün üzerinde kişi çalışmaktadır. Faaliyete başladığından beri (1950 yıllarından bu yana) şirket 1 milyar tonun üzerinde kömür elde etmiştir. Şirketin 2014 yılı gelirleri 265 milyon EUR’ya tekabül etmektedir: Eski Zağra şirketlerinin gelir sıralamasında 3. sırada yer almaktadır.

Doğal olarak diğer büyük işletmeler sıralamasında termik elektrik santralleri yer almaktadır. TEC Maritsa – iztok 2 EAD (Doğu Meriç Termik Santrali – 2) 2.500 kişi çalıştırmakta olup, 2014 yılında 320 milyon

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 19 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

EUR yıllık gelir elde etmiştir. Gelir bazında santral Eski Zağra’da ilk sıradadır. Santral Balkanların en büyük termik elektrik santralidir ve devlete aittir. Santral 1620 MW’lık güç kapasitesinde çalışmaktadır ve ülkenin elektrik enerjisinin %20’ni üretmektedir. 2014 yılı için 8,8 milyon megawatt saat elektrik enerjisi üretmiştir.

Contour Global Maritsa İztok 3 santrali 908 MW’lık güç kapasitesine sahiptir ve Bulgaristan’ın elektrik enerjisinin %12’sini üretmektedir. 2009 yılından beri termik santral tamamen modernize edilmiştir. Şirket hisselerinin %73’ü 2011 yılında Amerikalı (ABD) Contour Global şirketi tarafından satın alınmıştır. Santral 425 kişiye istihdam sağlamaktadır ve yıllık 15 milyon EUR gelir elde etmektedir.

TEC AES – Gılıbovo santrali faaliyetlerine 2011 yılında başlamıştır. Elektrik üretim güç kapasitesi 670 MW’tır. Santral Amerikalı (ABD) AES şirketinin sahipliğindedir ve 1,3 milyar EUR değerinde bir yatırımdır. AES aynı zamanda Bulgaristan’da elektrik üretimi içim güneş ve rüzgar enerjisi parkları kurmuştur. Şirket Bulgaristan’ın enerji altyapısına yaptığı yatırımlardan dolayı ülkenin en büyük yatırımcısı sayılmaktadır. Şirket merkezi olduğu Gılıbovo ilçesine önemli katkılarda (örneğin altyapı onarımı, spor faaliyetlerinin desteklenmesi vb.) bulunmaktadır. Santral 2014 yılı için 225 milyon EUR gelir elde etmiştir: Eski Zağra şirketlerinin gelir sıralamasında 2. sırada gelmektedir.

23. TEC Maritsa – iztok 2 EAD Contour Global Maritsa İztok 3 santrali TEC AES – Gılıbovo santrali

Komplekste yer alan dördüncü önemli termik santral de TEC Brikel EAD’dir. İşletme kompleksin en eski santralidir (50 yılın üzerinde geçmişi bulunmaktadır). Brikel EAD Bulgaristan’ın ısınmaya yönelik tek linyit kömür briketi üreticisidir. İşletme 1.230 kişiyi istihdam etmektedir ve 2014 yılı için 63 milyon EUR gelir elde etmiştir.

Öne çıkan diğer şirketler arasında Energoremont – Gılıbovo AD yer almaktadır. Şirkette 760 kişi çalışmaktadır. Yıllık geliri 16 milyon EUR’dur ve Elektrik üretiminde kullanılan tesisatlar üretmektedir.

2.5.4. Çirpan İlçesi

Çirpan ilçesi Eski Zağra’nın güneyinde yer almaktadır. İlçenin yüzölçümü 523 km2’dir ve nüfusu 20.083 kişiden oluşmaktadır. 2011 nüfus sayımı verilerine göre buradaki halkın %86’sı Bulgar, %10’u Roman ve %4’ü Türktür. İlçe geleneksel olarak tarımda güçlüdür. Tarım arazileri ilçenin %79’nu kapsamaktadır. Burada en fazla buğday, arpa, ayçiçeği ve üzüm yetiştirilmektedir. Burada ayrıca Çirpan Tarla Mahsulleri Araştırma Enstitüsü faaliyet göstermektedir. Kurum pamuk, sert buğday, arpa, ayçiçek,

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 20 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

burçak, alfalfa vb. mahsuller ile ilgili seleksiyon, tarımsal teknik ve tohum üretim faaliyetleri yürütmektedir. Hayvancılık nispeten az gelişmiştir.

24. Çirpan Tarla Mahsulleri Araştırma Enstitüsü ve araştırıp geliştirdiği mahsuller Net gelir bazında ilk sırada yer alan ekonomik faaliyet %42 pay ile ticarettir. İkinci sırada da tarım sektörü (%28 ile) yer almaktadır. Adı geçen iki sektör Çirpan’ın ekonomik gelirlerinin %70’ni oluşturmaktadır. İmalat sanayi %20 ile 3. pozisyondadır. Çirpan, il içerisinde “güçlü dörtlü”nün (Eski Zağra, Kazanlık, Radnevo ve Gılıbovo) hemen ardından gelmektedir ve il ekonomisinin %2’lik bölümünü oluşturmaktadır. İlçede toplam 601 şirket kayıtlıdır. Bunların büyük kısmı mikro işletmedir (9 kişiye kadar çalışanı olanlar). Küçük işletmelerin sayısı 50 civarındadır, orta ölçekli işletmelerin sayısı da 8’dir. Büyük ölçekli işletme bulunmamaktadır. Şirket yoğunluğu 1000 kişi başına 26 firma olarak ölçülmektedir – il ortalamasının çok altında.

Çirpan’ın en büyük işletmesi Bıdeştnost AD şirketidir. Şirket 215 kişiye iş vermektedir. 2014 yılı için geliri 10 milyon EUR olmuştur. Hidrolik silindir, valf vb. üreticisidir. Diğer büyük bir işletme merkezi Sofya’da, fabrikası ise Çirpan’da bulunan Bulmatz OOD şirketidir. Bulmaltz OOD’nin Çirpan’daki fabrikası Bulgaristan’ın en büyük malt üretim fabrikasıdır. Şirket yıllık 25-30 ton arpa satın alıp, Pilzen tipi malt üretmektedir. Şirketin stratejik ortağı Eski Zağra’daki Zagorka AD şirketidir.

Tekstil ve konfeksiyonun da temsilcileri bulunmaktadır: aralarında en büyük olanı Çarita 06 AD çocuk, bayan ve erkek giyim üreticisidir. Üretiminin büyük kısmı ihracat edilmektedir.

2.5.5. Pavel Banya İlçesi

Pavel Banya nispeten küçük bir ilçedir. İlçesinin yüzölçümü 519 km2’dir. Nüfusu 13.601 kişiden oluşmaktadır. Buradan iki önemli karayolu geçmektedir: Sofya-Burgaz yolu ve Türkiye ile Yunanistan’a da bağlanan Rusçuk – Filibe (Ruse-Plovdiv) yolları. Ayrıca buradan Sofya-Kazanlık-Karnobat-Varna demir yolu da geçmektedir. Pavel Banya başkent Sofya’dan 192 km, Filibe’den 80, Eski Zağra’dan 60 ve Kazanlık’tan 25 km mesafededir. Analizlere göre Pavel Banya’nın topraklarının yarısından fazlası orman arazisidir (34 bin hektar, toprakların %65’i). Dolayısıyla kereste sektörü burada gelişmiştir. Tarım arazileri 16 bin hektar ile (ilçe topraklarının %31’i) ikinci sırada yer almaktadır. Burada en fazla uçucu yağ mahsulleri: 5000 dekarın üzerinde gül ile 3000 dekarın üzerinde lavanta; üzüm, ceviz vb. ürünler yetiştirilmektedir. Buna bağlı olarak ilçede 10’dan fazla gül işleme tesisinin bulunduğunu belirtmek de yerinde olacaktır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 21 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

25. Kereste sektörü ve tarımda gül ve lavanta yetiştiriciliği gelişmiştir; önemli sayıda gül işleme tesisi bulunmaktadır. İlçenin turizm ve otelcilik sektörlerinin, ilçenin küçüklüğü de göz önüne alındığında, gelişmiş olduğu değerlendirilmektedir. Burada 9 şifalı mineral su kaynağı bulunmaktadır. Kaynaklardan akan suyun sıcaklığı 50°-61° derece arasında değişmektedir; sular düşük oranda minerallidir, hafif alkaliktir. Buradaki su; kas-iskelet (disk hernisi, omurga/ lomber disk rahatsızlıkları, radikülopati, spondilartrozu vb.) ile merkezi ve periferik sinir (nevrit, pleksit [sinir ağı iltihabı], nöralji) sistemleri hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Barındırdığı zengin su kaynaklarıyla ve onlara binaen kurulan tedavi ve dinlenme tesisleriyle Pavel Banya Bulgaristan’ın önde gelen spa rehabilitasyon merkezleri arasında yer almaktadır. İlçenin en büyük işletmeleri rehabilitasyon, balneoloji, spa, sağlık hizmetleri sunan işletmelerdir. Söz konusu tesisler Türkiye’den de çok sayıda hasta/müşteri çekmektedir.

26. Pavel Banya’nın mineral suları, tedavi ve rehabilitasyon merkezleri ülke çapında meşhurdur

2.5.6. Mıglij, Gurkovo ve Nikolaevo İlçeleri

Mıglij, Gurkovo ve Nikolaevo ilçeleri Eski Zağra ilinin kuzey doğusunda yer almaktadırlar. İlçelerin yüzölçümleri sırasıyla 389 km2, 292 km2 ve 97 km2’dir. İstatistiklere göre Mıglij ilçesi nüfusunun %62 Bulgar, %3 Türk ve %30 Roman. İlçe Roman nüfusunun Eski Zağra genelinde en yoğun olduğu yerlerdendir. Mıglij ilçesi Balkan Dağı ve Sredna Gora (Orta Dağ) arasında yer almaktadır. İlçe rakımı 265 m ile 1485 m arasında değişmektedir. Mıglij sınırları içerisinde mineral su kaynakları bulunmaktadır. Yagoda köyündeki mineral su kaynaklarının cilt hastalıklarına ve diş çürüklerine karşı iyi geldiği öne sürülmektedir. Bu özellikleri taşıyan suların değeri son yıllarda osteoporoz ile mücadelede yararlı olduklarından dolayı artmıştır. Cilt hastalıklarında da tedavi edici etkisi bulunmaktadır. Köyde mineral sudan yararlanarak hizmet veren tek otel bulunmaktadır. Mineral suyu tedavilerinde kullanacak hastanenin de inşaat işlerine başlanmıştır. Hastane 11 dekar alanın üzerine kurulacak olup, 80 yataklı olması ve 70 kişi istihdam edilmesi öngörülmektedir. Bu sayede sağlık turizminin gelişeceği beklenmektedir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 22 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

27. Yagoda köyündeki Terma Otel İnşaası yeni başlayan hastanenin proje görünümü Mıglij ekonomisindeki geleneksel sektörler kerestecilik ve ahşap işlemedir. Tarım nispeten gelişmiştir. Geleneksel olarak burada buğday, arpa, ayçiçeği ve tütün yetiştirilmekte olup, son yıllarda gül, lavanta gibi mahsullerin ekildiği araziler de artmıştır. Gurkovo ilçesi Mıglij’in kuzey doğusunda yer almaktadır. Nüfusu 4.988 kişiden oluşmaktadır. İstatistiklere göre buradaki nüfusun %74’ü Bulgar, %4 Türk ve %22 Roman’dır. Yer verilen bilgilere göre Hiristiyan nüfus %96 olup, %4’ü de Müslümandır. Buranın en büyük işletmesi 450’nin üzerinde kişinin çalıştığı Bulmetal OOD şirketidir. Gıda, süt işleme, kimya ve kozmetik sanayileri için metal ambalaj üretmektedir. Üretilen ürünlerin yarısından fazlası Türkiye, Makedonya, Sırbistan, Hırvatistan, Romanya, Macaristan, Belarus gibi ülkelere ihraç edilmektedir. Diğer büyük bir işletme ise buradaki gül işleme tesisi sahibi olan Vigaleks OOD – Sofya’dır. Şirket eterik yağlar ve doğal aromalı ürünler üretmektedir. Ürünlerin %100’ü Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Avustralya’ya ihraç edilmektedir.

28. Bulmetal OOD şirketinin binası ve ürettiği ürünler Kereste sektörü ilçe için önemli yere sahiptir. Tarımda gül ve lavanta yetiştiriciliğine önem verilmektedir. Üzüm yetiştiriciliği de iyi durumdadır. Nikolaevo ilçesi adı geçe üç ilçe arasındaki en küçük ilçedir. Nüfusu 4.488 kişiden oluşmaktadır. Halkın %48’nin Roman olduğu belirtilmektedir. İlçede sadece 75 kayıtlı firma olduğu gözükmektedir. Bunların en büyüğü “Tunca 73 OOD” adlı balık işleme firmasıdır. Burada balık, balık ürünleri üretilmekte olup, iç ve dış piyasaya pazarlanmaktadır. 20 civarında firma da gıda ürünleri ve diğer ürünler ticareti yapmaktadır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 23 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

2.5.7. Bratya Daskalovi İlçesi

Bratya Daskalovi ilçesinin yüzölçümü 482 km2’dir, nüfusu 8.403 kişiden oluşmaktadır ve tipik bir kırsal ilçedir. Topraklarının %63’ü tarım arazisidir. Böylece tarım ilçenin bir numaralı sektörüdür. İlçe belediyesinin çabaları da buradaki tarım sektörünü olabildiğince rekabet edebilir bir hale getirmeye yöneliktir. Tahıl yetiştiriciliği, üzüm yetiştiriciliği ve meyvecilik yaygındır. Buradaki iklim şartları gül, lavanta, pamuk gibi mahsullerin yetiştirilmesi için elverişlidir.

Buradaki sanayinin imkânları kısıtlıdır. Hâlihazırda sanayi temsilcileri genellikle küçük işletmeler olup konservecilik, süt işleme, şarapçılık gibi alanlarda faaliyet göstermektedirler. Öne çıkan firmalar arasında Konex Tiva firması yer almaktadır. Firma sebze ürünleri konserveleri üretmektedir ve üretiminin büyük kısmını ihraç etmektedir. Büyük sanayi kirleticilerinin uzakta olması buradaki tarım sektörü ve köy turizminin geliştirilmesi için bölgeye avantaj sağlamaktadır.

29. Konex Tiva konserve fabrikası ve ürünleri

2.5.8. Opan İlçesi

Opan ilçesinin yüzölçümü 257 km2’dir, nüfusu da 2.672 kişiden oluşmaktadır. Opan Bulgaristan’ın en küçük belediyeleri arasında yer almaktadır. Tipik bir tarıma dayalı kırsal bölge ilçesidir. İlçeye bağlı her yerleşim yerinde tarım kooperatifi veya derneği vardır. Tarım kooperatifleri aynı zamanda buranın en büyük işverenleridir. Tahıl mahsulleri yetiştiriciliği yaygındır. Hayvancılık küçük aile çiftliklerince yürütülmektedir. Bölgede sanayi işletmesi bulunmadığından bölgenin havası ve toprakları temizdir. Bu durum organik tarımın geliştirilmesi için oldukça elverişli bir ortam sunmaktadır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 24 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

3. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER

3.1. Bölgenin Makro Göstergeleri

Yıl

Gösterge 2010 2011 2012 2013 2014

1 Bölge GSYH (milyon EUR) 1 704 1 813 2 007 2 088 2 406 2 Bölge Kişi Başına GSYH (EUR) 4 879 5 456 6 071 6 346 7 358 3 31.12. Tarihi İtibariyle Nüfus - Toplam (Sayı) 347 412 331 135 329 832 328 104 325 963 4 31.12. Tarihine Kadar Nüfus - Erkek (Sayı) 168 588 161 652 160 666 159 737 158 588 5 31.12. Tarihine Kadar Nüfus - Kadın (Sayı) 178 824 169 483 169 166 168 367 167 375 6 Doğal Artış Oranı (1 000 kişi başına) - ‰ -5.2 -5.5 -5.8 -5.8 -7.0 7 Çocuk Ölüm Oranı (1 000 canlı doğmuş bebek 15.4 8.5 7.7 9.6 9.7 başına) - ‰ 8 Ölüm Oranı - toplam (1 000 kişi başına) - ‰ 15.4 15.5 15.6 15.3 16.5

9 Ölüm Oranı - Erkek (1 000 16.8 16.4 16.7 16.2 17.7 kişi başına) - ‰ 10 Ölüm Oranı - Kadın (1 000 kişi başına) - ‰ 14.0 14.6 14.5 14.4 15.4

11 Ortalama Sözleşmeli İstihdam Edilen Kişi 108 244 106 133 103 120 101 303 100 370 Sayısı 12 Sözleşmeli İstihdam Edilenlerin Ortalama 4 144 4 365 4 675 4 828 5 146 Yıllık Maaşı (EUR) 13 Ekonomik Faaliyet Oranı- 68.1 66.6 67.6 64.9 65.2 15 - 64 yaş grubu (%)

14 İstihdam oranı - 15 - 64 63.5 62.4 62.8 58.0 58.0 yaş grubu (%)

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 25 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

15 İşsizlik oranı (%) 1) 6.7 6.3 7.1 10.6 11.0

16 31.12. İtibariyle İstihdam Bürolarına Kayıtlı Olan 11 986 13 182 15 609 15 327 13 809 İşsiz Sayısı 17 25-64 Yaş Grubu Nüfus İçerisinde Üniversite 19.3 21.5 20.5 19.5 21.8 Mezunu Nispi Oranı (%) 18 25-64 Yaş Grubu Nüfus İçerisinde Lise Mezunu 64.5 61.8 63.8 65.0 59.9 Nispi Oranı (%) 19 25-64 Yaş Grubu Nüfus İçerisinde Orta veya İlk Okul Mezunu Nispi Oranı 16.1 16.7 15.7 15.5 18.3 (%) 20 31.12. Tarihi İtibariyle 18 17 16 16 16 Hastane Tesisleri Sayısı 21 31.12. Tarihi İtibariyle Hastane Tesislerinde 2 820 2 599 2 458 2 662 2 695 Yatak Sayısı 22 Her 10 000 Kişi Başına Hastane Tesislerinde 43.8 42.9 42.4 42.6 43.1 Doktor Sayısı 23 31.12 Tarihi İtibariyle finansal olmayan işletmelere yapılan kümülatif doğrudan yabancı yatırım (bin 573 532,9 562 142,6 668 907,3 796 979,5 969 270,6 EUR) 24 Uzun vadeli duran varlıklar elde etme için yapılan harcamalar (bin 451 609 329 990 499 349 347 808 462 843 EUR) 2) 25 Ciro (bin EUR) * 3 816 935 4 076 189 4 423 765 4 153 654 4 417 874

26 Üretim (bin. EUR) * 2 578 941 2 875 273 3 005 767 2 836 024 3 286 534

27 Faktör harcamalara göre 937 170 1 054 502 1 175 543 1 127 322 1 343 123 katma değer (bin EUR) * 28 Bölgedeki tüm işletmeler baz alınarak, bölgede 9 kişiye kadar çalışanı bulunan işletmelerin 91.3 91.5 91.5 91.9 92.2 nispi oranı (%) 29 Bölgedeki tüm işletmeler baz alınarak, bölgede 10- 49 kişi arası çalışanı bulunan işletmelerin nispi 7.0 7.0 7.0 6.6 6.4 oranı (%)

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 26 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

30 Bölgedeki tüm işletmeler baz alınarak, bölgede 50- 249 kişi arası çalışanı bulunan işletmelerin nispi 1.4 1.3 1.2 1.2 1.2 oranı (%) 31 Bölgedeki tüm işletmeler baz alınarak, bölgede 250'den fazla çalışanı bulunan işletmelerin 0.3 0.3 0.3 0.3 0.2 nispi oranı (%) 32 Otoban Uzunluğu (km) 52 52 73 73 73

33 Birinci Sınıf Yolların 167 167 167 167 167 Uzunluğu(km) 34 İkinci Sınıf Yolların 215 215 215 215 215 Uzunluğu (km) 35 Üçüncü Sınıf Yolların 428 434 433 433 433 Uzunluğu (km) 36 Demir Yolların Uzunluğu 262 262 262 262 262 (km) 37 Ar-Ge İçin Harcanan 4 010 4 053 4 941 4 450 9 568 Para (bin EUR) 38 Ar-Ge Alanında Çalışan 873 885 967 965 1 115 Kişi Sayısı 39 İnternete erişimi olan 31.7 40.4 53.4 52.3 49.6 hanelerin nispi oranı (%) 40 16-74 yaş grubu düzenli olarak internet kullanıcıların nispi oranı 38.9 44.7 50.3 46.6 41.2 (%) 41 Konut Binaları (Sayı) 90 117 89 092 89 143 89 169 89 352

42 Konut Sayısı 172 066 174 418 174 700 174 767 175 345

43 Barındırma Araçları Sayısı 38 36 36 60 59

44 Gerçekleştirilmiş 279 375 239 273 258 702 285 931 309 432 Konaklama Toplam Sayısı Kaynak:NSİ-Bulgaristan İstatistik Enstitüsü 1) Alıntının küçük hacminden dolayı parantez içinde olan veriler yeterince net değil. 2) Arazi satın alımı dahil * Göstergeler, Milli İstatistik Enstitüsü'ne faaliyetleri ile ilgili yıllık raporlarını ibraz eden tüm finansal olmayan işletmeler ele alınarak, Yapısal İş İstatistiği metodolojisine göre hesaplanmıştır. .. Gizli veriler - Örneği bulunmamakta Güncelleme tarihi 04.04.2016

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 27 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Bölgenin istatistiklerine bakıldığında Eski Zağra’nın ülke GSYH’sının %5,61’ni ürettiği görülmektedir. Kişi başına düşen GSYH göstergesine göre ise ülke ortalaması 5.769 EUR iken Eski Zağra’daki veriler 7.358 EUR’dur. Eski Zağra kişi başına düşen GSYH’na göre Bulgaristan’da başkent Sofya’dan sonra ikinci sıradadır.

Bölgenin 2014 yılı için gayri safi katma değer (GSKD) dağılımana bakıldığında (toplam 2.090 milyon EUR), tarım sektörünün 75 milyon EUR ile Bölgesel GSKD’nin %3,58’ni, sanayi sektörünün 1.355 milyon EUR ile Bölgesel GSKD’nin %64,83’nü ve hizmet sektörünün 660 milyon EUR ile Bölgesel GSKD’nin %31,58’ni oluşturduğunu görmekteyiz.

Tarım sektörü: %3,58 Hizmet sektörü: Eski Zağra GSKD %31,58

Sanayi Sektörü: Tarım %64,83 Sanayi Hizmet

Kaynak:NSİ-Bulgaristan İstatistik Enstitüsü

Sözleşmeli çalışan kişi sayısı bölge nüfusuna göre %30,79 oranındadır. Bu çalışanların ortalama aylık maaşlarının 429 EUR olduğu gözükmektedir. Bulgaristan İstatistik Enstitüsü’nün bölgeye ilişkin istatistiklerine göre en yüksek maaşlar elektrik üretim ve dağıtım, sigortacılık, finansal ve devlet yönetimi, bilişim teknolojileri ve eğitim sektörlerinde verilmektedir. İşsizlik oranı ülke ortalamasına neredeyse eşittir (2014 için ülke ortalaması %11,4 iken, Eski Zağra’daki işsizlik oranı %11 oranında olmuştur).

2014 itibariyle Eski Zağra’ya yapılan doğrudan yabancı yatırımlar kümülatif olarak 1 milyar EUR civarındadır ve bu rakamlar ülke genelinin %4,49’unu oluşturmaktadır. Diğer yandan EK2’de yer alan ve bölgeye yapılan yabancı yatırımlara dair sektörel, ülke ve ilçe kırılımlarını gösterir tablolardanda görüleceği üzere 31.12.2014 itibarıyla Eski Zağra ilinin finansal olmayan sektörlerine yapılan doğrudan yabancı yatırım 969,3 milyon EUR değerindedir – bir önceki yıla bakarak %22 daha fazla bir büyüme görülmektedir. 2012 yılı için en fazla yatırımı 880 milyon EUR ile sanayi sektörü çekmiştir – ilin toplam DYY’nin %91’i. En fazla DYY çeken ilçeler ise 656.3 milyon EUR ile Gılıbovo, 141,3 milyon EUR ile Eski Zağra (Stara Zagora) ve 129,9 milyon EUR ile Kazanlık olmuştur. Ülke bazındaki sıralamada Türkiye 54,4 milyon EUR ile ikinci sırada gelmektedir.

Burada kurulu işletmelerin %92,2 gibi çok büyük kısmının mikro işletme (9 kişiye kadar çalışanlı) olduğunu ifade etmek yerinde olacaktır.

Bölge iki otobana ev sahipliği yapmaktadır: “Meriç” ve “Trakya” otobanları –bunlar da sırasıyla 4 No’lu ve 8 No’lu Avrupa koridorlarının birer kısmını oluşturmaktadır. Bölgeden geçen otobanların toplam uzunluğu 2014 itibariyle 73 km’dir. E80, E85 ve E773 karayolları da buradan geçen önemli yollar arasındadır. Önemli tren yolu arterleri de buradan geçmektedir (demir yolunun bölgedeki toplam uzunluğu 262 km).

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 28 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

3.2. Vergiler, Ücretler ve Emlak Fiyatları

Bulgaristan’da ödenen vergilerin büyük kısmını devlet belirlediği için gerek iş dünyasının gerek hanehalkının ödemek zorunda olduğu vergi ve ücretlerin belirlenmesinde belediyelere fazla yetki verilmemiştir. Bulgaristan, Avrupa ölçeğinde kurumlar vergisinin ve gelir vergisinin (%10) en düşük olduğu ülkelerin arasında yer almanın yanı sıra, çalışanlar için ödenen sigorta primlerinin de en düşük olduğu ülkelerdendir. İşsizlik seviyesinin ülke ortalamasının üzerinde olan ilçelerde üretim yapan işletmeler, bazı bir takım koşulları da yerine getirdikleri takdirde, kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadırlar. Ar-Ge aracılığıyla elde edilen/ oluşturulan maddi olmayan duran varlıklar için yapılan harcamalar da iş dünyası için vergi muafiyeti sağlayabilmektedir. Bulgaristan’ın mevzuatı AB ile uyumlaştırılmıştır ve Bulgaristan’ın, Türkiye dahil olmak üzere, toplam 68 ülke ile çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması mevcuttur. Merkez ve Doğu Avrupa’daki ülkelerin uyguladığı gelir vergisi Bulgaristan’a bakarak hissedilir şekilde daha yüksektir. Örneğin Romanya’daki gelir vergisi %16’dır. Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti’nin uyguladıkları gelir vergisi %15 ile %18 arasında değişmektedir.

Belediye meclisleri tarafından belirlenen yerel vergi ve ücretler iki temel konuyu kapsamaktadır: emlak vergisi (taşınmazın kullanım amacı ve yerine göre belirlenmektedir) ve katı atık vergisi. Bu vergi ve ücretler tüzel kişiler ve hanehalkları için farklı olabilmektedir.

Emlak Vergisi

Bulgaristan mevzuatına göre her belediye, ulusal mevzuat çerçevesinde, kişilerden toplayacağı yerel vergi ve ücretleri belirleyebilmektedir. Eski Zağra ilinde emlak vergisi ve katı atık vergisi her belediye için farklıdır. Firmalar için belirlenen oranlar: yıllık emlak vergisi ilgili emlakın vergi tahakkukundan promil (‰) değerindedir. Eski Zağra’da sanayi bölgeleri için belirlenen vergi tahakkuku bina tipine ve yerine göre değişmekte olup, 193 EUR/ m2 aşmamaktadır. Buna göre 2.500 m2 büyüklüğünde bir binanın vergi tahakkuku 868.500 EUR’ya kadar varabilmektedir. Böylece bu binanın yıllık emlak vergisi 1.563 EUR civarında olacaktır.

Katı Atık Vergisi

İş dünyasını ilgilendiren bir diğer vergi türü de katı atık vergisidir. İşletmelerin üretim veya ticaret yaptıklarına bakılmaksızın tüm firmalar bu vergiyi ödemek zorundadır. Bu ücret sanayi atıklarını yönetmek için yapılan harcamalardan farklıdır ve her bina ve emlak için uygulanır. İş dünyası iki opsiyon arasından seçebilmektedir. İlki, verginin kullanım için talep edilen atık konteynerlerinin üzerinden hesaplanmasıdır: Eski Zağra merkezde firmalardan kullanacakları büyük konteyner için talep edilen ücret 1.366 EUR’dur, küçük konteyner için ise 425 EUR ücret talep edilmektedir. Konteyner sayısı atık miktarına göre belirlenmektedir. Ayrıyetten firmalar ek olarak emlakın vergi tahakkuku üzerinden ‰0,3 vergi payı da ödemektedir. İkinci opsiyona göre ise bu vergi doğrudan ve sadece emlakın vergi tahakkuku üzerinden hesaplanmaktadır (bir işletmenin konteyner beyan etmemesi halinde sadece bu opsiyondan yararlanabilmektedir). Ücret, vergi tahakkunun ‰0,53 değerindedir. Böylece vergi tahakkukunun 868.500 EUR değerlendirildiği 2.500 m2 büyüklüğünde bir emlak için ödenecek olan katı atık vergisi yıllık bazda 4.600 EUR olacaktır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 29 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

2016 yılında Eski Zağra bölgesinde Bölgesel Katı Atık Yönetim Merezi ‘nin kurulması başlanmıştır. 45 milyon EUR değerinde olacak bu proje kapsamında Eski Zağra’nın 11 ilçesinden gelecek katı atıkların modern tekolojiler ile işlenmesi ve bu şekilde çevrenin korunması sağlanacaktır.

Belediye Emlak Vergisi Katı Atık Vergisi Eski Zağra ‰1,45 ‰3,5 Bratya Daskalovi ‰1,5 ‰5 Çirpan ‰1,1 ‰1,8 Gılıbovo ‰1,5 ‰7 Gurkovo ‰1,2 ‰8 Kazanlık ‰1,5 ‰2 Mıglij ‰1,5 ‰8 Nikolaevo ‰2 ‰5 Opan ‰1,75 ‰4 Pavel Banya ‰1 ‰4 Radnevo ‰1,5 ‰10

Emlak Fiyatları

Eski Zağra’da gerek konut, gerek ofis, üretim veya ticari faaliyetler için kullanılan taşınmazların fiyatlarında 2015 yılında bir önceki yıla nazaran %2 artış gözlemlenmektedir. 2014 yılı için buradaki ortalama konut fiyatı 893 Bulgar Levası / m2‘dir. Talebin dar olmasıyla birlikte emlak sözleşmelerinde belirlenen en yüksek fiyat ile en düşük fiyat arasındaki fark büyüktür ve taşınmazın yeri ve türüne göre değişmektedir. Eski Zağra’daki emlak fiyatları ülke ortalamasının üzerindedir (2014 yıl sonu itibariyle 874 Bulgar Levası/ m2). Bulgaristan’da emlak fiyatları sıralamasında Eski Zağra; Sofya (1.502 Bulgar Levası/ m2), Varna (1.377 Bulgar Levası/ m2), Burgaz (1.137 Bulgar Levası/ m2) ve Filibe’den (953 Bulgar Levası/ m2) sonra 5. sıradadır. Belirtilen fiyatlar il merkezleri için geçerlidir ve yeni inşa edilen konutlar ile ilgili yapılan fiyat sözleşmelerini kapsamamaktadır. 2016 yılında emlak fiyatlarının fazla yükselmesi beklenmemektedir. Fiyatlardaki artışın yıllık bazda %3 olacağı hesap edilmektedir. Eski Zağra’daki emlak fiyatlarının nispeten sabit kalmasının nedenleri olarak, mali kaynakların kısıtlı olması, iş dünyasının yatırım giderlerinin daralması ve bu sektörün çektiği dış yatırımların kısıtlı olması gösterilmektedir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 30 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

4. BÖLGENİN EKONOMİK DURUMU

Son 10 yıldır Eski Zağra, kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla göstergesine göre ülkenin hep ilk üç ili arasında yer almıştır. 2014 yılı için veriler kişi başı GSYH’nın 7.358 EUR olduğunu göstermektedir ve bu da 2011 yılından bu yana 1.902 EUR artış yaşandığı anlamına gelmektedir. Bölgesel gayri safi katma değer ölçeğine göre Eski Zağra Başkent Sofya, Ataşeliğimizin merkezi olan Filibe (Plovdiv) ve liman şehri Varna’dan sonra 4. sıradadır. Bulgaristan İstatistik Enstitüsü’nün yaptığı analizlere göre Eski Zağra’da toplam 14.471 firma kayıtlıdır.

İlçe Firma Sayısı İl Toplam 14 471 Eski Zağra Merkez 8 711 Kazanlık 3 048 Çirpan 601 Radnevo 592 Gılıbovo 389 Pavel Banya 370 Mıglij 292 Bratya Daskalovi 186 Gurkovo 127 Opan 80 Nikolaevo 75

Bu firmaların 2014 yılı için satışlardan elde ettikleri net gelir 4,3 milyar EUR’ya tekabül etmektedir (2013 yılına gore %6,5 artış gözlemlenmiştir). İmalat sanayi göstergesi de artış kaydetmiştir: 2013 yılında üretilen ürün değeri 2,8 milyar EUR iken 2014 yılındaki değer 3,2 milyar EUR’ya ulaşmıştır. Firmaların elde ettiği kar da artmıştır: 2013 yılında firmaların karı toplam 320 milyon EUR iken 2014 yılında karları 402 milyon EUR’ya ulaşmıştır. Elektrik ve ısınma enerjisi üretimi ve dağıtımı işletmelerin toplam net gelirinin %22’sini, ticaret ise %31’ni oluşturmaktadır. İmalat sanayi başlığı altında ise; nispeten büyük payları ile gıda sektörü (%6,7) ile metal ve metal ürünler imalatı (%6,4) dikkat çekmektedir. 2014 verilerinde, önceki yıla göre, neredeyse tüm sektörlerde gelirlerin arttığı görülmektedir. Eski Zağra için sevindirici olan, bölge ekonomisinin 5. önemli sektörü konumundaki inşaat sektörünün negatif eğilimininin, sadece %2 büyümeyle de olsa, kırılmasıdır. Artışların en ciddisi Makine dışı metal ürünler imalatı sektöründe yaşanmıştır - %45. Böylece bu sektör sıralamanın 4’sü konumuna gelmiştir. Elektrik ve ısınma enerjisi ile gaz yakıt üretimi dağıtımı da önemli artış kaydetmiştir (%34) ve sıralamada ikinci olmuştur. Ticari faaliyetlerde düşüş görülmektedir. Bunun sebebi tüketimin azalması olmayıp, insanların alış-veriş için büyük zincir marketleri tercih etmesidir. Zincir marketlerin merkezleri genelde il dışında olduğu için elde edilen gelirler il istatistiklerine girmemektedir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 31 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

2014 yılı için Eski Zağra’da 5.200 firma 25 bin EUR’nun üzerinde geliri olduğunu belirtmiş, bunların 968’nin geliri yarım milyon EUR’nun üzerinde olmuştur (yarım milyon EUR yaklaşık 1 milyon Bulgar Levası ). Çalışan sayısına göre işletmelerin büyük kısmı mikro işletmedir (1-9 çalışan arası), fakat işletmelerin toplam gelirinde mikro işletmelerin payı 2014 yılı için %27,5 olmuştur. Sayısı 930 olan küçük ölçekli işletmeler en büyük paya sahiptir - 1,3 milyar EUR ile %29. Büyük ölçekli işletmelerin sadece 34 olmasına rağmen, satışlardan elde ettikleri gelirler toplamın %26,5’ni oluşturmaktadır. Doğal olarak en fazla kayıtlı firma olan ilçeler Eski Zağra merkez ve Kazanlık’tır, sırasıyla 8711 ve 3048. Bulgaristan’ın dış kaynak kullanımı (outsourcing) sektöründe oluşturduğu çekim gücü ve potansiyel Eski Zağra (Stara Zagora) için de imkânlar sunmaktadır. Halihazırda burada enerji üretim sektörünün yanı sıra birkaç sektör daha outsourcing hizmetlerinden yararlanmaktadır. Eski Zağra bu sektörü bölgede geliştirmeyi ve yatırım çekmeyi hedeflemektedir. AB fonlu operatif programların da yerel iş dünyası için önemli katkıları bulunmaktadır. Programlar sayesinde üretim/ imalat yapan şirketler makina donanımlarını modernize etme ve duran varlıklarını artırma, üretimlerine yeni teknolojiler dâhil etme ve üretim süreçlerini optimize etme imkânı elde etmektedir. Şirketlerin en fazla yararlandığı programlar “Rekabet edebilirlik” ve “İnsan Kaynakları” programlarıdır. İlçe belediyeleri de programlardan yararlanarak iş dünyasına yönelik projeler geliştirmiştir: örneğin iş dünyasını ilgilendiren idari prosedürlerin iyileştirilmesi ve hızlandırılması, taşıma ve mühendislik altyapılarının iyileştirilmesi ve güçlendirilmesi gibi. 2007-2013 yılları arasında Eski Zağra belediyeleri, 77’si altyapıda harcanmış olmak üzere AB fonlarından toplam 80 milyon EUR hibe desteği almıştır. 2014-2020 dönemi AB fonları kapsamında Mart 2016 itibariyle Eski Zağra’da 19 milyon EUR değerinde toplam 46 proje için finansman sözleşmesi imzalanmıştır. Projelerden 11’i belediyelere ait olup, diğerleri şirketlerce imzalanmıştır. 2015 yılı için Eski Zağra’nın iş dünyası iki önemli ödüle layık görüldü. Bunlardan biri; İnsan Kaynaklarına Yatırım Ödülü’nü alan ve Eski Zağra’daki büyük Türk yatırımcılarımızdan olan Standard Profil Bulgaria EAD şirketi. Gıda sanayisi için analiz aparatları üreten Bultech 2000 OOD ise ülkenin geleneksel sektörlerinde en inovatif teknolojiler getiren işletme ödülüne layık görüldü. Eski Zağra için bir diğer önemli takdir de Park Hotel Stara Zagora’nın (5-yıldızlı) “2015 Yılı En İyi İş (business) Oteli” seçilmesi olmuştur.

30. 5-yıldızlı Park Hotel Stara Zagora Financial Times gazetesinin yayımladığı FDi Magazine, Eski Zağra’yı “2016/17 Geleceğin Şehirleri ve Bölgeleri” sıralamasında, “Küçük Bölgeler – Efektif Harcamalar” kategorisinde en prestijli 5. Şehir olarak değerlendirmiştir. Bundan önce de 2011 yılında Eski Zağra, FDi Magazine tarafından iki kategoride:

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 32 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

“Doğu Avrupa’nın En Fazla Doğrudan Yabancı Yatırım Çeken 5 Şehri” ve “Avrupa’nın En Fazla Doğrudan Yabancı Yatırım Çeken 5 Mikro Şehri” kategorisinde ikincilik ödülünü almıştır.

31. Standard Profil’in ödüllendirilmesi; Park Hotel’in ödüllendirilmesi; FDi Magazine tarafından verilen ödül; Eski Zağra’da Girişimcilik ve İnovasyon Kurulu oluşturulmaktadır. Kurulun hedefi genç nitelikli girişimcilere fikirlerini geliştirmekte yardımcı olup, bölgede kalmalarını ve bölge ekonomisine katkıda bulunmalarını teşvik etmektir.

4.1. Ormancılık, Tarım, Balıkçılık

Bulgaristan İstatistik Enstitüsü’nün verilerine göre Eski Zağra’da 827 işletme Ormancılık, Tarım ve Balıkçılık sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Bunların büyük kısmı mikro ve küçük ölçekli işletmelerdir. İşin özellikleri gereği bu sektörde istihdam edilenler sezonluk çalışmaktadır. Sektörün en önde gelen firmaları kanatlı hayvan sektöründe faaliyet göstermektedir. Şirket isimleri olarak Millenium 2000 OOD, Biser Oliva – 98 AD, Jyuliv OOD ve Gradus – OOD ilk sıralarda yer almaktadır. Bu faaliyetten Eski Zağra’da toplam 68 milyon EUR gelir elde edilmektedir. Kanatlı yetiştiren şirketler tüm diğer şirketlere göre karları en yüksek olanlar arasındadır. Örneğin Millenium 2000 OOD şirketinin karı 6 milyon EUR’nun üzerindedir. Büyük sayıda (270 civarında) işletme de tahıl ve yağlı mahsul yetiştiricliği yapmaktadır. Tahıl yetiştiricilerden üç firmanın karlarının yarım milyon EUR’nun (1 milyon Bulgar Levası) üzerinde olduğu belirtilmektedir. Uçucu yağ ve şifalı bitki yetiştiriciliği yapan 35 civarında firma bulunmaktadır. Bu firmalar 2014 yılı faaliyetleri kapsamında satışlarından 4 milyon EUR gelir bildirmişlerdir. Bulgaristan’ın meşhur Kazanlık Gül Vadisi burada bulunmaktadır. Burada yetişen güllerden gül yağı, gül suyu ve diğer gül ürünleri üretilmektedir. Burada üzüm, çeşitli meyve ve sebze üreticiliği yaygındır. Tarım arazisi dekar fiyatlarının 500-700 EUR arasında değiştiği belirtilmektedir. Bulgaristan Tarım Bakanlığı’nın yaptığı en son tarım sayımına göre Eski Zağra’da tarım çiftliklerinin (özel kişiler, tek şahıs işletmeleri, diğer işletmeler, kooperatifler vb.) sayısı 15.696’dır (ülkenin %4,2’si). Kullanılam tarım arazilerinin toplam büyüklüğü ise 1.938.207,5 dekardır. Eski Zağra merkez ilçe il genelinden %20,3 pay ile en fazla kullanılan tarım arazisine sahip olan ilçedir; ardından %16,7 ile Çirpan, %15,9 ile Radnevo ve %11,2 ile Opan ilçeleri gelmektedir. Gurkovo ve Nikolaevo ilçeleri ise sırasıyla %1,4 ve %1,7 gibi düşük oranlarla en arkada gelmektedir. 500 dekarın üzerinde arazi işleyen tarım çiftliklerinin sayısı 463 (toplamın %3’ü) olarak belirtilmektedir. Bu çiftliklerin işlediği toprak miktarı toplam işlenen arazilerin %89’nu oluşturmaktadır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 33 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Kullanılan Tarım Arazisi (Dekar) 450000 393706 400000 350000 323644 308694 300000

250000 217221 200000 166928 131095 150000 124065 118241 95264 100000 50000 26931 32419 0 Bratya Gılıbovo Kazanlık Mıglij Opan Pavel Radnevo Eski Zağra Çirpan Gurkovo Nikolaevo Daskalovi Banya Merkez

Kullanılan Tarım Arazisi (Dekar)

Kaynak: Bulgaristan Tarım Bakanlığı Kullanılan tarım arazilerinin %49’u tahıl mahsulleri, %33’ü teknik mahsuller ile kaplıdır. Yem mahsullerinin oranı sadece %3’tür. Tahıl mahsullerinin %73 gibi büyük bir oranı buğdaydan oluşmaktadır (kullanılan tarım arazileri toplamının %36’sı). Ardından %16 (kullanılan tarım arazileri toplamının %8’i) ile arpa ve %4 (kullanılan tarım arazileri toplamının %2’si) ile mısır gelmektedir. Buğday ve arpa yetiştiriciliğinde Eski Zağra ülkenin ilk 5 bölgesi arasında yer almaktadır. Teknik mahsuller arasında en yaygın olanı %68 (kullanılan tarım arazileri toplamının %22’si) ayçiçektir. Ardından %18 (kullanılan tarım arazileri toplamının %6’sı) ile kolza gelmektedir. En fazla yetiştirilen uzun ömürlü bitkiler ise ceviz, kiraz ve eriktir. Üzüm de yaygındır ve şarap üretiminde kullanılmaktadır.

YETIŞTIRILEN MAHSULLERE GÖRE DAĞILIM Buğday Arpa Ayçiçeği Kolza Meralar Diğer

20% 37% 6% 6%

23% 8%

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 34 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Kaynak: Bulgaristan Tarım Bakanlığı Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere Eski Zağra’da ülke geneline bakıldığında önemli oranda domuz ve tavşan yetiştirilmektedir. Domuz ve tavşan yetiştiriciliğinde Eski Zağra ilk sıradadır. Yine ülke genelinde Eski Zağra sığır, sütlük inek, manda ve keçi yetiştiriciliği sıralamalarında 4. sıradadır. Bu hayvanların büyük kısmı özel kişilerin çiftliklerinde yetiştirilmektedir. Kanatlı yetiştiriciliğinde, Gradus şirketinin önemli katkılarıyla da, Eski Zağra ülkede beşincidir.

Sığır Sütlük Manda Koyun Keçi Domuz Kanatlı Tavşan Arı İnek ailesi

Bulgaristan 576.339 347.291 10.038 1.415.181 388.866 670.469 17.491.187 297.124 588.694 Eski Zağra 32.752 19.247 898 46.154 20.585 91.315 1.096.057 26.129 25.519 Ülke %5,7 %5,5 %8,9 %3,3 %5,3 %13,6 %6,3 %8,8 %4,3 genelinde payı (%)

Kaynak: Bulgaristan Tarım Bakanlığı 2014 istatistiklerine göre sütlük büyükbaş hayvancılığı (sektörün satış gelirleri 12 milyon EUR) ve domuz yetiştiriciliği (sektörün satış gelirleri 5 milyon EUR) hayvancılıkta önde gelmektedir. Pavel Banya, Gurkovo ve Kazanlık’ta kerestecilik (sektörün satış gelirleri 6 milyon EUR) gelişmiştir.

4.2. Sanayi 4.2.1. İmalat Sanayisi

İmalat sektörü; gıda ve içecek, tekstil ve konfeksiyon, metal ve metal ürünleri (ilçe ekonomisinde en büyük paya sahip olan sektör), elektrikli ürünler ve makine imalatı, mobilya sektörlerini içermektedir. Tüm bu sektörler Eski Zağra için geleneksel sektörler sayılmaktadır. İmalat sanayisi şirketleri Eski Zağra ekonomisinin temelini oluşturmaktadır. İstatistiklere göre bu sektörde toplam 1400 işletme faaliyet göstermektedir. 2014 yılı için bu şirketlerin gelirleri 1,1 milyar EUR’yu aşmaktadır. Bir önceki seneye nazaran bu göstergede %11 büyüme kaydedilmiştir. Şirketlerden 42’si 5 milyon EUR’nun (10 milyon Bulgar Levası) üzerinde gelir elde etmiştir. Önde gelen işletme Kazanlık’taki savunma sanayisi için silah ve makina üretimi yapan Arsenal AD şirketidir. İşletme 2016 itibariyle 6500 civarındaki çalışanı ile Kazanlık ve Mıglij ilçelerinin en büyük işverenidir. 2014 yılı geliri 100 milyon EUR’ya tekabül etmektedir (geçen yıla bakarak %65 artış ile). Şirketin 2014 yılı karı da 13 milyon EUR’dur.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 35 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

32. Arsenal AD Makine imalat sanayisinin güçlüleri arasında iki Kazanlık şirketi de yer almaktadır. Bunlardan biri 1070 kişiye iş sağlayan M+S Hydraulic AD şirketidir. İşletme hidrolik pompa, motor, pnömatik motor üretiminde Bulgaristan’ın lideridir. Son 3 yılda şirketin üretiminde sürekli %6’lık bir büyüme görülmektedir (2014 yılı için 45 milyon EUR üretilen ürün değeri). Ürünlerin büyük kısmı ihracat odaklıdır. Şirket 2014’te 6 milyon EUR kar elde etmiştir. Diğer işletme – Kaproni AD – yine hidrolik bileşen ve sistem üreticisidr. Çalışan sayısı 860 kişidir. Üretilen toplam ürün değeri göstergesi bakımından şirket imalat sanayisinin ilk 12’si arasında yer almaktadır. Eski Zağra’da metal işleme ve makine imalatı sektörleri 12.200 civarında kişiye iş sağlamaktadır. 2014 yılı için bu şirketlerce üretilen ürün değeri 280 milyon EUR tutarındadır (bir önceki yıla bakarak %33 büyüme). Bu işletmelerin toplam karı 30 milyon EUR’yu bulmaktadır – 2013 yılı ile kıyasla iki katı artış.

33. M+S Hydraulic AD; Hidrolik pompa; Kaproni AD; Anılmasında fayda olan diğer büyük şirketler metal yapı imalatçısı Metalik AD, metal dökme faaliyetinde bulunan Progres AD, gıda sanayisi için makine imalatı yapan Hraninvest – Hranmaşkomplekt AD, hidrolik pompa ve motor üreticisi Bıdeştnost AD işletmeleridir. İmalat sektöründen Eski Zağra ilçe merkezinin en büyük işvereni otomotiv sanayisi için sızdırmazlık sistemleri üreten Türk yatırımcısı Standard Profil Bulgaria AD şirketidir. 2016’nın başında çalışanlar 1300 olmuştur. Ürünlerin tamamı Avrupa, Asya, Afrika, Kuzey ve Güney Amerika kıtalarına Volkswagen, Fiat, Renault, General Motors, Daimler gibi markalara ihraç edilmektedir.

34. Standard Profil Bulgaria AD

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 36 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Eski Zağra’da diğer büyük Türk yatırımcımız yonga levha üreticisi Kastamonu Bulgaria AD şirketidir.

35. Kastamonu Bulgaria AD Panhim OOD (plastik levha), Bulmetal AD (metal ambalaj), Ate Plast OOD (folyo ve paketleme), Sredna Gora AD (mobilya) şirketleri de sektörün büyük isimleri arasında yer almaktadır. Adı geçen Türk yatırımcılarımız dahil bu şirketlerin yıllık ciroları 15 – 40 milyon EUR arasında değişmektedir. Ürünlerinin büyük kısmı ihracat edilmektedir.

36. Panhim OOD; Bulmetal AD; Ate Plast OOD; Eski Zağra’da gıda ve içecek sektöründe 290 civarında işletme faaliyet göstermektedir. Bunlardan en öne çıkanı şüphesiz bira üreticisi Hollandalı Heineken bünyesinde yer alan ve Bulgaristan’ın bir numaralı bira üreticisi olan Zagorka AD şirketidir. 2014 yılı için Zagorka AD 74 miyon EUR gelir ve 10 milyon EUR kar elde etmiştir. Bu branştaki işletmeler toplam 277 milyon EUR değerinde ürün üretmiştir. Zagorka AD dışında diğer büyük işletmeler arasında ayçiçek yağı üreticisi Biser Oliva AD, tavuk eti ve ürünleri üreticisi Gradus-1 OOD ve salam ve et ürünleri üreticisi KEN AD yer almaktadır.

37. Zagorka AD; Biser Oliva AD; Gradus-1 OOD; KEN AD;

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 37 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

4.2.2. Enerji, Kömür Madenciliği ve Elektrik Enerjisi Sektörleri

Eski Zağra’nın önde gelen sektörleri kömür madenciliği ve elektrik enerjisi üretimidir. Kişi başına düşen GSYH’na göre başkent Sofya’dan sonra ikinci sırada Eski Zağra gelmektedir. Bu duruma ilde bulunan Maritsa İztok (Doğu Meriç) enerji kompleksinin büyük katkıları vardır.

38. Buradaki madenlerden çıkan linyit kömür; Eski Zağra’nın termik elektrik santrallerinden biri; Eski Zağra’da 4 termik elektrik santrali yer almakta olup, bunlar Bulgaristan elektrik enerjisinin %40’nı sağlamaktadır. Bu rakam Bulgaristan’ın faal durumdaki tek nükleer santrali Kozloduy Nükleer Santrali’nin ürettiği elektrik enerjisine denktir. Kozloduy Nükleer Santrali 2015 yılı için 15 milyon MW’ın üzerinde elektrik enerjisi üretmiştir. Bulgaristan’ın ürettiği elektrik enerjisi dış piyasalara da satılmaktadır. 2016 yılının ilk çeyreğinde ülkenin elektrik enerjisi ihracatında düşüş yaşandığı görülmektedir, zira ihraç edilen değer 1,1 milyon MW iken, 2015 yılının aynı döneminde ihraç edilen değer 2,3 milyon MW olmuştur. Hâlihazırda Bulgaristan’ın en önemli bağımsız enerji kaynağı olarak bölgedeki linyit kömür yatakları sayılmaktadır. Kömür yatakları açık ocak yöntemi ile 240 km2 alan üzerinde %100 devlet şirketi olan Mini Maritsa – iztok EAD (Doğu Meriç Madenleri) tarafından işlenmektedir. Şirketin faaliyete geçmesinden bu yana 1 milyar tonun üzerinde kömür elde edilmiştir. 2015 yılında elde edilen kömür 32 milyon ton olmuştur. Buradan çıkartılan kömür bölgede bulunan dört termik elektrik santraline tedarik edilmektedir. Mini Maritsa – iztok EAD EAD (Doğu Meriç Madenleri) Eski Zağra’nın en büyük işverenidir, Bulgaristan’ın da en büyükleri arasındadır. Buradaki madenlerde 7300 üzerinde personel bulunmaktadır. Şirketin 2014 yılı gelirleri 265 milyon EUR’ya tekabül etmektedir ki bu haliyle ildeki gelir sıralamasında 3. sırada yer almaktadır. TEC Maritsa – iztok 2 EAD (Doğu Meriç Termik Santrali – 2) Balkanların en büyük termik elektrik santralidir ve devlete aittir. Santral 1620 MW’lık güç kapasitesinde çalışmaktadır ve ülkenin elektrik enerjisinin %20’ni üretmektedir. 2014 yılı için 8,8 megawatt saat elektrik enerjisi üretmiştir. Burada 2500 kişi çalıştırılmakta olup, şirket 2014 yılında 320 milyon EUR yıllık gelir elde etmiştir. Gelir bazında santral Eski Zağra’da ilk sıradadır.

Contour Global Maritsa İztok 3 santrali 908 MW’lık güç kapasitesine sahiptir ve Bulgaristan’ın elektrik enerjisinin %12’sini üretmektedir. 2009 yılından beri termik santral tamamen modernize edilmiştir. Şirket

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 38 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

hisselerinin %73’ü 2011 yılında Amerikalı (ABD) Contour Global şirketi tarafından satın alınmıştır. Santral 425 kişiye istihdam sağlamaktadır ve yıllık 15 milyon EUR gelir elde etmektedir.

TEC AES – Gılıbovo santrali faaliyetlerine 2011 yılında başlamıştır. Elektrik üretim gücü kapasitesi 670 MW’tır. Santral Amerikalı (ABD) AES şirketinin sahipliğindedir ve 1,3 milyar EUR değerinde bir yatırımdır. AES aynı zamanda Bulgaristan’da elektrik üretimi içim güneş ve rüzgar enerjisi parkları kurmuştur. Şirket Bulgaristan’ın enerji altyapısına yaptığı yatırımlardan dolayı ülkenin en büyük yatırımcısı sayılmaktadır. Şirket merkezi olduğu Gılıbovo ilçesine önemli katkılarda (örneğin altyapı onarımı, spor faaliyetlerinin desteklenmesi vb.) bulunmaktadır. Santral 2014 yılı için 225 milyon EUR gelir elde etmiştir: Eski Zağra şirketlerinin gelir sıralamasında 2. sırada gelmektedir.

39. TEC Maritsa – iztok 2 EAD Contour Global Maritsa İztok 3 santrali TEC AES – Gılıbovo santrali

Eski Zağra’nın yenilenebilir kaynaklardan elektrik enerjisi üretiminde de iyi uygulama örnekleri bulunmaktadır. Ruzgar parkı Vetrokom, Runo – Kazanlık AD’nin güneş enerjisi parkları, Sevatech EOOD, Vereya Plast AD vb. Raporumuzda birkaç yerde adı geçen mobilya üreticisi Sredna Gora AD ahşap işlemeden kalan atıkları pelet üretimiyle değerlendirmektedir. Vetrokom ruzgar parkı Bulgaristan’ın en büyük yüksek dağ ruzgar parkıdır ve yılda 125 MWh elektrik enerjisi üretmektedir. Faaliyeti ile park yılda 2 milyon ton karbon emisyonunu tasarruf ettirmektedir.

40. Bulgaristan’ın en büyük yüksek dağ ruzgar Buzluca - Vetrokom parkı İl sınırları içerisinde iki su elektrik santrali de faaliyet göstermektedir: Koprinka su elektrik santrali (7 MW) ve Stara Zagora su elektrik santrali (22,4 MW). İki santral de Energo-Pro Bulgaria EAD şirketine aittir. Adı geçen şirket yıllık 255 MWh elektrik enerjisi üretimi ile Bulgaristan’ın su elektrik santrallerinden enerji üreten en büyük işletmesidir. Eski Zağra’da hanehalklarına enerji tedariği Avusturya menşeli EVN şirketi tarafından yapılmaktadır. EVN Güney Bulgaristan’da 1,6 milyon müşteriye hizmet vermektedir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 39 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

4.2.3. İnşaat

İnşaat sektörünün durumu büyük oranda tüm bölge ekonomisinin durumunu yansıtmaktadır. Bu alana yapılan yatırımlar, iyileştirilen altyapı ve yenilenen/genişletilen üretim tesisleri sayesinde, tüm diğer sektörleri olumlu şekilde etkilemektedir. Eski Zağra bölgesinde 2015 yılının sonbahar döneminde bölge çalışanlarının ancak %3’ü bu sektörden para kazanmış, fakat sektör toplam bölge gelirinin %6’nı oluşturmayı başarmıştır. Sektörde faaliyet gösteren işletme sayısı 720 civarındadır ve bu firmaların 2014 yılı için faaliyetlerinden elde ettiği gelir 267 milyon EUR’dur. Bu rakam 2008 (dünya ekonomik krizi etkisi Bulgaristan’da hissedilmeden önce sektörün son güçlü yılı) yılındaki değerden daha yüksektir. Gelirlerin üçte biri sektörde faaliyet gösteren en büyük 10 işletme tarafından elde edilmiştir. Buradaki sektör lideri yol ve otoban inşaatı yapan PSI AD şirketidir. İşletme 2014 yılında 27 milyon EUR gelir elde etmiştir (bölgedeki sektör gelirinin %10 civarı). Bu rakam 2008-2012 yılları arasında ulaşılan hacimlerden 2 ve 3 kat daha az olmasına rağmen 2013 yılına bakarak ciddi artış ifade etmektedir. Bununla birlikte 2014 yılında şirket 7 yıldan beri en büyük kar - %7,8 milyon EUR elde etmiştir. Diğer büyük bir inşaat firması da 6 milyon EUR gelir elde eden SBS AD yol inşaat ve onarım firmasıdır. Bina inşaatı liderleri Çahov OOD ve Leso Invest OOD şirketleridir. Bunların her biri 2014 yılı için 5 milyon EUR civarlarında gelir elde etmiştir. Maritsa İztok (Doğu Meriç) enerji kompleksi de faaliyetlerinden dolayı iki büyük inşaat firmasına (Rudin OOD ve El Kontrol EOOD) ve dolayısıyla yüzlerce kişiye iş vermektedir. Burada aynı zamanda su tesisatı, kanalizasyon ve arıtma inşaatında Avrupa lideri olan Stroitelna Mehanizatsia AD – Kazanlık faaliyet göstermektedir. Şirket 2015 yılı için kazısız boru döşeme teknolojileri alanında dünya birincisi seçilmiştir. Bu ödül firmanın Kazakistan’da yarı yıkık çok büyük ölçüde boru tesisatının onarımından sonra gelmiştir. Son yıllarda Eski Zağra’da inşaat sektöründeki faaliyetlerin büyük kısmı AB fonları ile finanse edilmektedir. Bu eğilimin yakın gelecekte de sürmesi beklenmektedir. Örneğin sadece Eski Zağra Belediyesi 2020 yılına kadar AB fonlarından destekli (Gelişen Bölgeler Operasyonel Programı çerçevesinde) 27 milyon EUR değerinde proje gerçekleştirecektir. Projeler kapsamında okullar, belediye yolları ve onlarca diğer kamu sitesi onarılacaktır. Çok fonksiyonlu spor salonu da kurulacak olup, sokak ışıklandırılması modernize edilecektir. Eski Zağra bölgesi konut binalarının enerji verimliliği ulusal programının aktif yararlanıcılarındandır. Program kapsamında inşaat işlerinin 2016 sonunda ve önümüzdeki yıllarda somut sonuç vermesi beklenmektedir. Ulusal bazda program çerçevesinde bina yenilenmesi için 1 milyar EUR verilmesi öngörülmektedir. Ulusal altyapı için ayrılan para miktarı ise 0,6 milyar EUR değerindedir. Finansman Ulaştırma ve Altyapı Operasyonel Programı çerçevesinde sağlanmaktadır. Yapılması planlanan büyük projelerden biri Şipka geçidinin altında tunel inşaa edilmesidir. Böyle bir projenin gerçekleştirilmesi inşaat ve inşaat dışı sektörlerden firmalara iş imkanları yaratacaktır.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 40 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

4.2.4 Ticaret

Ticaret ile tamir işleri geleneksel olarak bölgedeki tüm faaliyetlere göre en fazla gelir elde edilen sektörlerdir. Hatta resmi istatistiklerin tüm tabloyu ortaya çıkardığı söylenemez, çünkü büyük mağazaların bir kısmı ulusal zincirlere bağlı olduğu için merkezleri Eski Zağra’nın dışındadır. Ticaret sektöründen 3 işletmenin geliri 50 milyon EUR’nun (100 milyon BGN) üzerindedir. Katı, sıvı ve gaz yakıtlar toptan ticareti yapan Zara EOOD ve Ritım – 4 TB OOD şirketleri ile tohum, tahıl ve yem toptan ticareti yapan Gradus – 3 AD şirketi. Sektörün liderleri arasında ve 28 milyon EUR’nun üzerinde gelirleri olan başka yakıt tüccarları da yer almaktadır – Dining Energy EOOD ile GU – Faraday EOOD. Bu isimler oto lastik ticareti yapan Medina Med OOD şirketi tarafından takip edilmektedir. Sektör 2014 verilerine göre 20 binden fazla kişiye iş sağlamaktadır ve ildeki işletmelerin toplam elde ettiği karın %15’ni oluşturmaktadır (2013 yılına bakarak %3 azalış kaydedilmektedir). Gıda ve ev eşyaları perakende satışlarda Eski Zağra’da öne çıkan firmalar arasında Metro, Billa, Kaufland, Lidl yer almaktadır. Onlarla birlikte CBS OOD (10 milyon BGN geliri var) ve Askent Shop (9 milyon EUR geliri var) gibi yerel markalar da sektörün başarılıları arasındadır. Eski Zağra ekonomisinin diğer önde gelen sektörleri: 151 milyon EUR geliri olan Ulaştırma, depolama ve posta hizmetleri; 44 milyon EUR geliri olan Otelcilik ve restorancılık; 42 milyon EUR geliri olan Emlakçılık sektörleridir.

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 41 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Sektör Bazında İşletmelerin 2014 Göstergeleri

Sektör İşletme Üretilen Faaliyet Net Satış Faaliyet Kar Kayıp Çalışan Uzun Süreli Sayısı Ürün Geliri Geliri Giderleri (Bin (Bin Sayısı Duran (Bin EUR) (Bin EUR) (Bin EUR) (Bin EUR) EUR) EUR) Varlıklar (Bin EUR) Eski Zağra İl Toplamı 14.471 3.286.564 4.722.306 4.378.308 4.412.794 412.290 139.669 93.296 3.940.959 Ormancılık, Tarım ve Balıkçılık 827 135.840 206.248 142.966 176.982 30.012 2.916 4.340 133.683 Madencilik 13 * * * * 2.993 * * * Gıda, içecek ve tütün ürünleri imalatı 297 277.020 291.490 271.240 274.733 20.356 5.646 4.399 141.942 Tekstil ve konfeksiyon imalatı; deri 154 48.312 51.756 45.918 51.072 2.445 1.971 2.949 25.361 işleme; ayakkabı imalatı ve diğer tüysüz deriden ürün imalatı Mobilya dışında ahşap, kağıt, karton 116 64.168 68.753 65.761 63.827 4.592 130 1.161 33.381 vb. ürünler imalatı; matbaacılık Kimyasal ürünler imalatı 39 33.840 46.472 41.134 42.753 4.012 537 710 30.754 Kauçuk, plastik ve diğer metal dışı 111 136.615 145.022 136.843 135.791 8.462 89 3.007 49.761 mineral maddelerden ürün imalatı Makine ve donanım dışı metal ve 268 242.825 281.146 261.004 251.172 29.283 2.336 10.498 123.598 metal ürünler imalatı Bilgisayar ve iletişim aparatları, 11 15.123 16.857 15.903 9.169 6.933 * 180 3.398 elektronik ve optik ürünler imalatı Elektrik tesisi imalatı 24 28.561 29.236 27.832 28.012 1.110 * 992 14.164 Genel ve özel kullanım için makine ve 68 117.838 126.404 117.742 113.326 11.894 181 3.721 55.850 donanım imalatı Mobilya imalatı; başka yerde 307 53.123 57.726 53.336 56.858 4.782 4.352 2.923 20.107 belirtilmemiş imalat; makine montajı ve tamiri Elektrik ve ısı enerjisi ile gaz yakıt 120 973.707 993.370 943.032 881.180 135.054 34.783 4.710 2.245.767 üretimi ve dağıtımı Su tedariği; kanalizasyon hizmetleri, 35 48.268 59.241 53.779 55.052 * * 1.207 98.452 atık yönetimi ve geri dönüşüm İnşaat 722 219.326 251.261 217.322 234.723 24.859 9.661 6.217 72.752 Ticaret; otomobil ve motosiklet tamiri 5.762 250.272 1.390.242 1.347.026 1.340.549 60.825 60.825 17.450 186.584 Ulaştırma, depolama ve posta 751 141.437 150.516 143.957 140.405 11.056 2.625 3.777 41.423 Sektör İşletme Üretilen Faaliyet Net Satış Faaliyet Kar Kayıp Çalışan Uzun Süreli

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Sayısı Ürün Geliri Geliri Giderleri (Bin (Bin Sayısı Duran (Bin EUR) (Bin EUR) (Bin EUR) (Bin EUR) EUR) EUR) Varlıklar (Bin EUR) Otelcilik ve restorancılık 908 28.838 43.542 41.002 43.303 3.004 2.774 3.567 32.421 Yayıncılık, görsel – işitsel eserler, 36 2.028 2.110 2.062 1.811 301 * 143 632 radyo ve televizyon faaliyetleri Telekomünikasyon 19 3.113 3.782 3.549 3.323 420 * 167 2.507 İletişim teknolojileri ve hizmetleri 177 8.989 9.945 9.315 7.842 2.045 156 459 3.384 Emlak 618 17.771 41.779 18.165 70.461 4.874 33.932 962 138.850 Hukuki, muhasebe ve mimari 809 25.047 28.351 25.787 25.618 10.078 * 1.642 11.537 faaliyetler, teknik araştırmalar ve analizler; yönetim ve danışmanlık Araştırma ve geliştirme faaliyetleri 8 1.604 1.616 1.263 1.449 191 * 67 637 Reklamcılık ve veterinerlik faaliyetleri; 293 10.964 12.117 11.524 8.151 3.975 355 437 2.136 diğer profesyonel faaliyetler İdari ve destek faaliyetleri 265 20.720 23.463 20.891 18.554 5.531 687 2.198 9.231 Eğitim 97 * * * * * 197 * * İnsan Sağlığı 640 * * * 54.535 * * 4.653 27.171 Yatılı tıbbi sosyal hizmetler ve yatısız 13 * * * 1.278 * * 137 170 sosyal işler Kültür, spor ve eğlence 100 20.486 22.806 19.441 21.069 1.800 666 408 1.908 Başka yerde belirtilmeyen diğer 852 5.549 6.348 6.139 5.361 1.245 271 1.279 1.994 faaliyetler Kaynak:NSİ-Bulgaristan İstatistik Enstitüsü

Sektör İşletme Üretilen Faaliyet Net Satış Faaliyet Kar Kayıp Çalışan Uzun Süreli Sayısı Ürün Geliri Geliri Giderleri (Bin EUR) (Bin EUR) Sayısı Duran (Bin EUR) (Bin EUR) (Bin EUR) (Bin EUR) Varlıklar (Bin EUR) Eski Zağra İl Toplamı 14.471 3.286.564 4.722.306 4.378.308 4.412.794 412.290 139.669 93.296 3.940.959 Mikro İşletmeler (1-9 çalışan) 13.332 752.491 1.299.322 1.204.164 1.174.530 167.437 58.245 25.281 1.396.601 Küçük işletmeler (10-49 çalışan) 930 734.529 1.340.530 1.255.743 1.236.687 128.133 36.590 18.300 682.869 Orta ölçekli işletmeler (50-249 çalışan) 175 581.868 823.568 759.925 760.095 66.282 9.327 16.441 361.016 Büyük işletmeler (250 ve üzeri çalışan) 34 1.217.676 1.258.886 1.161.477 1.241.482 50.438 35.506 33.274 1.500.474 Kaynak:NSİ-Bulgaristan İstatistik Enstitüsü

FİLİBE TİCARET ATAŞELİĞİ 43 T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

4.3 Ulaştırma

Bölge sınırları içerisinde ayrıca, Tuna nehri boyunca uzanan Bulgaristan kuzey sınırını, Türkiye’ye ve Yunanistan’a bağlayan, önemli yol arterleri kesişmektedir. Batı Bulgaristan’ı ve Başkent Sofya’yı; Varna ve Burgaz liman şehirlerine ve Türkiye ile Yunanistan’a bağlayan tren yolları da buradan geçmekte ve yoğun şekilde kullanılmaktadır. Avrupa yol koridorlarından 4, 8 ve 9 No’lu yollar da bölge sınırları içerisinde kesişmektedir. Bölge iki otobana ev sahipliği yapmaktadır: “Meriç” ve “Trakya” otobanları – bunlar da sırasıyla 4 No’lu ve 8 No’lu Avrupa koridorlarının birer kısmını oluşturmaktadır. E80, E85 ve E773 karayolları da buradan geçen önemli yollar arasındadır. Önemli taşıma arterlerinin buradan geçmesi bölgeye gerek Avrupa’ya gerek Orta Asya’ya ihracatta avantaj sağlamaktadır. Böylece mal ve hizmet, insan ve sermaye kaynaklarının akışına hizmet edecek işletmelerin geliştirilmesine; serbest ekonomi bölgeleri, transit depoları, araç bakım servisleri, çeşitli borsa ve pazarlar, finans merkezleri, internet merkezleri oluşturulmasına yönelik önemli bir çekim gücü oluşturmaktadır.

41. Mor ile işaretli olan 4, sarı ile işaretli olan 8 ve kırmızı ile işaretli olan 9 No’lu Avrupa Koridorları Eski Zağra ilinden de geçmektedir.

Eski Zağra’da halihazırda kullanılmayan havalimanı mevcuttur. Liman Eski Zağra merkez ilçenin güneyinde bulunmaktadır. Yatırımcı bulunması durumunda limanın çok fonksiyonlu lojistik bir merkeze dönüştürülmesi mümkün gözükmektedir.

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Havalimanı sahasında halihazırda Bulgaristan’ın büyük tarım fuarlarından BATA AGRO fuarı yılda iki defa (Mart ve Eylül aylarında) düzenlenmektedir. Türkiye dahil, yurtdışından önemli sayıda katılımcı ve ziyaretçi fuara dahil olmaktadır. Burada genellikle tarım makinaları sergilenmektedir.

42. Bata Agro tarım ve tarım makinaları fuarı

4.4. Kültür, Spor ve Turizm

Eski Zağra’nın 8-bin seneye dayanan geçmişinin var olduğuna inanılmaktadır, zira burada 8 bin yıl öncesine dayanan eski neolitik konut yerleri bulunmuştur. Bölgede bulunan Trak kalıntıları ve mezarlıkları Eski Zağra’ya Traklı Kralların Vadisi adını kazandırmıştır. Avrupa’nın en eski manastırlarından biri de burada Zlatna Livada köyünde yer almaktadır. 1877-1878 yılları arasında süren 93 Harbi sırasında şehrin yerle bir edildiği, daha sonra tekrardan inşa edildiği belirtilmektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminden burada tek bir eserin kaldığı bilinmektedir: Eski Cami olarak da adı geçen Hamza Bey Camii. Mabed günümüzde ibadete açık olmayıp, dinlerarası müzesi olarak kullanılmaktadır.

43. Eski Cami olarak da adı geçen Hamza Bey Camii

Kültür hayatı anlamında burada Eski Zağra Devlet Operası bulunmaktadır. Opera binası 2010 yılında restore edilmiştir. Opera gösterileri binanın içinde yapıldığı gibi açık alanda bulunan Trayana Augusta Antik Sahnesinde de gerçekleştirilmektedir.

44. Eski Zağra Devlet Operası; Operanın kapalı alan sahnesi Trayana Augusta Antik Sahnesi

45

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şehir çok sayıda uluslararası ve ulusal önem taşıyan foruma ev sahipliği yapmaktadır. Burada Opera ve Bale Sanat Festivali her yıl düzenlenmekte olup, sanatla ilgili ülkenin önemli isimlerini bir araya toplamaktadır. Zlatna Lipa (Altın Ihlamur) Uluslararası Yeni Avrupa Sineması Film Festivali de Eski Zağra’nın önemli kültür etkinliklerinden biridir. Gerek yurtiçi gerek yurtdışından yıldız isimler çekmektedir.

45. Eski Zağra Opera ve Bale Sanat Festivali

Şehrin kültür ve turizm etkinlikleri takviminde yer alan önemli birkaç diğer festival de Avgustiada Şarap ve Kültür Festivali, Stara Zagora Jazz Forumu, Ekim ayında düzenlenen Bira Festivali’dir. Bira festivalinin düzenlenmesi burada Zagorka AD’nin bulunmasıyla da ilgilidir. Halihazırda Heineken grubunun bir parçası olan Zagorka AD fabrikasında Bira Müzesi açılmıştır. Müzede şehrin sanayisi ve fabrikanın geçmişi tanıtılmakta olup, çeşitli bira türleri ziyaretçilere sunulmaktadır.

Kazanlık Gül Şehri lakabı ile de anılmaktadır. Bahar mevsiminde burada Bulgaristan’ın meşhur Gül Festivali düzenlenmektedir. Kazanlık aynı zamanda ülkenin gül üretim merkezidir. Festival döneminde kasaba, Türkiye dahil yurt içi ve yurt dışından binlerce turist çekmektedir. Gül ve mineral su kaynaklarını festival ile kutlayan bir diğer ilçe de Pavel Banya’dır. Pavel Banya’daki kutlamalar yaz sezonu başında Haziran ayında yapılmaktadır.

Son yıllarda Eski Zağra belediyesi spor altyapısını iyileştirmek için de önemli adımlar atmıştır. Modernleştirilmiş spor tesisleri Avrupa veya ulusal atletizm yarışmaları, badminton, eskrim, jimnastik vb. turnuvalarında kullanılmaktadır. Örneğin 2015 yılında ilçede Avrupa wushu turnuvası gerçekleştirilmiştir.

Aynı zamanda Beroe stadyumu da Avrupa 17 Yaş Altı Futbol Şampiyonası’nda yer alan birkaç takıma ev sahipliği yapmıştır. Eski Zağra yüzme havuzu da tadilat edildikten sonra 400 kişilik tribünü ile modern bir spor tesisi haline gelmiştir. Önümüzdeki üç yıl içerisinde 4000 bin kişi kapasiteli çok fonksiyonlu spor salonunun da inşa edilmesi planlanmaktadır.

46

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

46. Eski Zağra Spor Salonu Eski Zağra Yüzme Havuzu

Bölge balıkçılık turizmi ve diğer alternatif turizm formları severleri için de imkanlar sunmaktadır. Örneğin Eski Zağra’nın şaraphaneleri ve Avgustiada Şarap Festivali şarap severlerin ziyaret edebileceği yerler ve etkinliklerdendir. Pavel Banya’da ve Starozagorski Mineralni Bani’de (Eski Zağra Kaplıcaları) gelişmiş olan spa turizmi sayesinde gerek tatil gerekse de tedavi amaçlı olarak rağbet gören yerler arasındadır.

47

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

5. BÖLGENİN ÖNDE GELEN YERLİ VE YABANCI YATIRIMCILARI

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Maritsa İztok 2 EAD Elektrik 2.500 kişi çalıştırmakta olup, 2014 Kovaçevo (Doğu Meriç 2 Termik enerjisi yılında 320 milyon EUR yıllık http://www.tpp2.com/ Santrali) gelir elde etmiştir. Gelir bazında (Bulgaristan) santral Eski Zağra’da ilk sıradadır. Santral Balkanların en büyük termik elektrik santralidir ve devlete aittir. Santral 1620 MW’lık güç kapasitesinde çalışmaktadır ve ülkenin elektrik enerjisinin %20’ni üretmektedir. AES – Maritsa İztok 1 Elektrik Santral Amerikalı (ABD) AES Gılıbovo EOOD enerjisi şirketinin sahipliğindedir ve 1,3 http://aes.bg/ (ABD) milyar EUR değerinde bir yatırımdır. AES aynı zamanda Bulgaristan’da elektrik üretimi içim güneş ve rüzgar enerjisi parkları kurmuştur. Contour Global Elektrik Santral 908 MW’lık güç Mednikarevo Maritsa İztok 3 enerjisi kapasitesine sahiptir ve http://www.contourglobal (ABD) Bulgaristan’ın elektrik enerjisinin .com/asset/maritsa-east-3 %12’sini üretmektedir. Şirket hisselerinin %73’ü 2011 yılında Amerikalı (ABD) Contour Global şirketi tarafından satın alınmıştır. Brikel EAD Elektrik Elektrik enerjisi üretiminin yanı Gılıbovo (Bulgaristan) enerjisi ve sıra Brikel EAD Bulgaristan’ın tek http://www.brikel- briket üretimi briket üreticisidir. bg.com/bg/

Ritım 4 TB OOD Elektrik 1991 yılında kuruldu. Bulgaristan Stara Zagora (Bulgaristan) enerjisi; taş serbest piyasaya ve yurtdışına http://ritam4tb.com/bg/ kömür; metal; elektrik enerjisi satıyor; Ukrayna petrol ürünleri ve Rusya’dan ısınma ve elektrik üretiminde kullanılan taş kömür ithalatı yapıyor; metal ve metal ürünleri ile petrol ürünleri ticareti yapıyor

48

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Mini Maritsa İztok Madencilik Mini Maritsa İztok EAD devlet Radnevo EAD (Doğu Meriç şirketidir. Radnevo-Gılıbovo http://www.marica- Madenleri) enerji kompleksinde “Troyanovo iztok.com/ (Bulgaristan) 1”, “Troyanovo Sever (Kuzey)” ve “Troyanovo 3” adlı madenleri işletmektedir.

Energoremont – Elektrik Elektrik santralleri ile ilgili montaj Gılıbovo Galabovo AD santralleri ile ve onarım işleri; standart dışı http://www.energoremont- (Bulgaristan) ilgili montaj parça ve sistem imalatı bg.com/ ve onarım

Rudin OOD Montaj ve Makine tamiri; boru, kazan, vinç Stara Zagora (Bulgaristan) onarım işleri monajı; taşıyıcı çelik yapı imalatı (Eski Zağra) ve montajı http://www.rudin-bg.com/

Metalik AD Metal yapı Madencilik, elektrik enerjisi, Stara Zagora (Bulgaristan) metalurji sanayileri için metal http://www.idagroup- yapılar imalatçısı; metal işlemede bg.com kullanılan gaz satışı

BCI Çerganovo Güneş elektrik Güneş (fotovoltaik) parkı Kazanlık EOOD enerjisi kurulumu; Bulgaristan Ticaret http://bci-energy.com/ (İsviçre) Sicili’nde İsviçreli yatırımı olarak geçiyor; şirketin web-sitesinde Bulgar-Alman ortaklı şirket olduğu belirtiliyor

Zara – E OOD Petrol ürünleri 1991 yılında kurulan şirketler Stara Zagora (Bulgaristan) grubudur. Yakıt ve petrol ürünleri http://www.zara.bg/ alanında ticaret yapmaktadır ve hizmet sunmaktadır

Progres AD Demir döküm Makine imalatı için çeşitli demir Stara Zagora (Bulgaristan) döküm ürünleri üreticisi http://www.progress- sz.com/

49

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Preskov AD Makine imalatı Elektrik enerjisi, makine imalatı Stara Zagora (Bulgaristan) ve benzeri sektörler için sıcak (Eski Zağra) demir bükmeden parça üretimi http://www.preskov.com/

Kres – D OOD Makine imalatı Hidrolik bileşen ve sistemleri; Kazanlık (Bulgaristan) standart dışı ekipman üretimi http://www.kres-d.com/

Hidropnevmotehnica Makine imalatı Hidrolik bileşen ve sistemleri Kazanlık AD http://www.hpt-bg.com/ (Bulgaristan)

Mashprom – KMH Makine imalatı Hidrolik pompa, silindir, iş Kazanlık OOD makineleri, valflar üretmektedir http://www.bg.mashprom- (Türkiye) kmh.com/

Bıdeştnost AD Makine imalatı Hidrolik silindir, valf vb. üreticisi Çirpan (Bulgaristan) http://www.hydraulic- vlv.com/

M+S Hidrolik AD Makine imalatı Şirket hidrolik motor, hidrostatik Kazanlık (Bulgaristan) direksiyon sistemleri, vanalar, http://www.ms- frenler ve aksesuarları hydraulic.com/index.php?la üretmektedir. Üretiminin ng=en %90’ndan fazlası yurt dışına pazarlanmaktadır. Kaproni AD Makine imalatı Hidrolik pompa, bileşen ve Kazanlık (Bulgaristan) sistemleri üreticisi http://caproni.bg/

50

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Termorem EOOD Makine imalatı Özel kullanım için makine imalatı Gılıbovo (Bulgaristan)

Novotehprom OOD Makine imalatı Demir saç ve profiller; ısı Stara Zagora (Bulgaristan) panelleri; ısıtma, soğutma ve (Eski Zağra) havalandırma sistemleri, enerji http://www.novotechprom.c sektörü için donanım üreticisi om/

Standard Profil Otomotiv Otomotiv sızdırmazlık sistemleri Stara Zagora Bulgaria EAD üreticisi. SP Bulgaristan http://www.standardprofil.c (Türkiye) Türkiye’de doğan Standard Profil om/ Grubu’nun, yurtdışındaki ilk yatırımıdır. Burada 1124 kişi çalışmaktadır. Lokal projelere odaklanmış Mühendislik Birimi de bulunmaktadır. Arkomat Bulgaria AD Otomotiv Oto elektrik tesisati üreticisi; Kazanlık (Türkiye) Şirket 2015 yılında Filibe’ye http://www.arkomat.com/ (Plovdiv) bağlı Karlıova ilçesinde de fabrika açmıştır

DZU AD Makine imalatı Şirket faaliyetlerine 1968 yılında Stara Zagora (Macaristan) CD üreticisi olarak başlıyor. (Eski Zağra) Halihazırda Macar Videoton http://www.dzu.bg/ Holding’in parçası; Otomotiv sektöründe VW, Continental, Bosch, Audi ve Porsche için ABC kablo şekilleri üretmektedir; makine aletleri tasarımı ve imalatı da yapmaktadır. Nikdim EOOD Elektrik Balkanlarda tek elektrikli porselen Kazanlık (Bulgaristan) ekipmanları fabrikası olduğu belirtilen Nikdim http://www.nikdim.bg/ EOOD şirketi alçak ve orta gerilim için elektrik ekipman tasarımı, yapımı ve pazarlaması yapmaktadır Hranmechanica OOD Makine imalatı Et işleme makinaları, hijyen Kazanlık (Bulgaristan) ekipmanları, uçucu yağ tesisleri, http://hranmechanica.com/ tıp mobilyası imalatçısı

51

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Bultech OOD Makine imalatı Gıda sanayisi için analiz aparatları Stara Zagora (Bulgaristan) üreticisi http://www.bulteh.com/

Hraninvest – Makine imalatı Gıda sanayisi için makine imalatı Stara Zagora Hranmaşkomplekt AD (Eski Zağra) (Bulgaristan) http://hraninvest.com/

Arsenal AD Savunma Silah, mühimmat, havai fişek Kazanlık (Bulgaristan) üreticisi http://www.arsenal.bg/

Zavod za Prujini (Yay Savunma Yay üretimi; savunma sanayisi Krın Fabrikası) AD sanayisi için için diğer aksesuarlar üretimi http://www.springsbg.com/b (Bulgaristan) yay üretimi g_start.htm

Balkanpack OOD Ambalaj Oluklu mukavva üreticisi Kazanlık (Türkiye) http://www.balkanpack.com /

Bulmetal OOD Metal ambalaj Gıda, süt işleme, kimya ve Gurkovo (Bulgaristan) kozmetik sanayileri için metal http://www.bulmetal.com/ ambalaj üretmektedir. 450’nin üzerinde çalışanı var, üretilen ürünlerin yarısından fazlası Türkiye dahil birçok ülkeye ihraç edilmektedir. Panhim OOD Plastik Plastik levha üreticisi Stara Zagora (Hollanda) (Eski Zağra)

52

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Ate Plast OOD Plastik Plastik folyo ve ambalaj üretimi Stara Zagora (Bulgaristan) (Eski Zağra) http://www.ateplast.eu/

Sredna Gora AD Mobilya Masif çam ve kayın ağaçlarından Stara Zagora (Bulgaristan) masa ve sandalye üretiyor; http://www.srednagora.com/ üretimin büyük kısmı ihracat için; IKEA’nın Avrupa için en büyük çamdan sandalye tedarikçisi; günde 2500 sandalye üretiyor; 2011’den bu yana Norveçli Stokke şirketiyle de sözleşmesi var Rosi EOOD Mobilya Mobilya üretiminde kullanılan Gılıbovo (Bulgaristan) sektöründe makine ve malzeme ticareti; https://rosi.bg/ kullanılan Türkiye, Yunanistan, İtalya, makine ve Almanya ve Çin firmaları malzeme distibutörü

Kastamonu Bulgaria Orman Ahşap yonga levha üreticisi; Kazanlık AD ürünleri Kastamonu Bulgaria Kazanlık http://www.kastamonuenteg (Türkiye) ilçesinin gelir bazında 3., Eski re.com.tr/bg/ Zağra ilinin ise 12. en büyük şirketidir

Kremona Bulgaria Müzik Klasik gitar, keman, viyola, Kazanlık EOOD enstrumanları viyolonsel kontrbas üreticisi http://www.kremona.com/ (Bulgaristan)

Medina Med OOD Araba lastiği MICHELIN, CONTINENTAL, Stara Zagora (Bulgaristan) GOODYEAR, PIRELLI (Eski Zağra) markalarının araba lastiği http://medina-med.com/ distributörü; kamyon ve otobüs için araba lastiği geri dönüşümü

Guala Closures Kapak imalatı Alkollü içecek şişeleri için kapak Kazanlık Bulgaria AD imalatı http://www.gualaclosures.co (İtalya) m/

53

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Zagorka AD İçecek; bira Bira üreticisi; Hollandalı Haineken Stara Zagora (Hollanda) grubu içerisinde yer alıyor http://zagorkacompany.bg/

Bulmalts OOD Malt Bira, viski gibi içeceklerin Çirpan (Bulgaristan) yapıldığı malt üreticisi [email protected]

Gradus AD Et üreticisi Bulgaristan’ın en büyük tavuk eti Stara Zagora (Bulgaristan) üreticisi; şirket grubunun kendi http://www.gradus.bg/ yem fabrikası, yumurtlayıcı tavuk çiftlikleri, civciv besleme çiftlikleri ve et işleme yeri mevcuttur; Bulgaristan Başmüftülüğü’nün web-sitesinde yer alan bilgilere göre Gradus şirketi Başmüftülük’ten verilen helal sertifikasına sahiptir Konex Tiva Meyve Gurme sebze ürünleri (konservede Bratya Daskalovi (Bulgaristan) Konserveciliği ve kavanozda) üreticisi http://www.konex-tiva.com/

Biser Oliva AD Gıda Ayçiçek yağı; lesitin; kabuksuz Stara Zagora (Bulgaristan) tahıl; (Eski Zağra) http://www.biseroliva.bg/

KEN AD Gıda; et Et ve et ürünleri üretimi ve Stara Zagora (Bulgaristan) ticareti; bu sektörde Bulgaristan’ın (Eski Zağra) büyükleri arasında yer almaktadır http://www.ken.bg/

Tunca 73 OOD Gıda; balık Balık yetiştiricisi Nikolaevo (Bulgaristan) http://tundja73.run- bg.com/bg/index.pl?_state= Company

54

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Brothers Commerce Gıda ticareti Gıda ticareti; şirketin Eski Stara Zagora OOD Zağra’da 2, Filibe’de (Plovdiv) ve (Eski Zağra) (Bulgaristan) Paşmaklı’da (Smolyan) birer http://bk2004.com dağıtım deposu bukunmaktadır

Millenium 2000 OOD Hayvancılık Damızlık tavuk ve horoz Stara Zagora (Bulgaristan) (yumurtaları) üreticisi; Gradus http://www.gradus.bg/ şirket grubunun bir parçası

Bulagro AD Tarım; tarım Bulagro Grup Holding’in bir Stara Zagora (Bulgaristan) ilaçları; tarım parçası; Holding’in faalşyet (Eski Zağra) makinaları alanları: tarımda birki koruma http://bulagro.bg/ ürümleri, tohum, gübre ticareti; tarımda danışmanlık; tarım makineleri ticareti, tarım arazisi alım-satımı ve kiralaması Fert Bul EOOD Tarım ilaçları Tarım ilaçları ve gübre ticareti Stara Zagora (Bulgaristan) ve gübre (Eski Zağra) http://fertbul.com/

Zlateks OOD Tarım Tarım makinaları ticareti Stara Zagora (Bulgaristan) makinaları (Eski Zağra) http://www.zlatex.com/

Optikom OOD Tarım Tarım makinaları ticareti Stara Zagora (Bulgaristan) makinaları (Eski Zağra) http://www.opticom- bg.com/

Animeks EOOD Tarım Tarım makinaları ve yedek Stara Zagora (Bulgaristan) makinaları parçaları ticareti (Eski Zağra) http://www.animex.tractor.b g/

Agrokonsult EOOD Tarım; tarım Tahıl barındırma çözümleri (silo); Stara Zagora (Bulgaristan) makinaları tarım makinaları distributörlüğü (Eski Zağra) (Türk Hattat Tarım şirketinin http://www.agroconsult.bg/ Bulgaristan temsilcisi)

55

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Geoned EOOD Tarım; Bitki Bitki koruma ürünleri ticareti Stara Zagora (Bulgaristan) koruma (Eski Zağra)

Agroin OOD Tarım Tarım makinaları ve yedek Stara Zagora (Bulgaristan) makinaları parçaları ticareti (Eski Zağra) http://www.agroin.eu/

Kateks AD Tekstil; kumaş Avrupa’nın en büyük penye ve Kazanlık (Bulgaristan) karde pamuk kumaşları (yün http://katex.com/ kumaş) üreticileri arasında yer almaktadır

Bulgaria – K AD Tekstil; iplik Avrupa’nın önde gelen örme ve Kazanlık (Bulgaristan) dikme iplikleri üreticisi; aynı http://www.bulgaria-k.com/ zamanda da havlu üreticisidir.

Zagora Çorap AD Tekstil 2004 yılında kuruldu, Türk ICS Stara Zagora (Türkiye) grubu içerisinde yer alıyor. http://zagoracorap.com/ Üretilen bayan çorap ve tayt ürünlerinin burada kalite kontrolü ve paketlenmesi yapılıyor. 2012 yılından beri dokulu ve kapalı iplik üretimi de yapılmaktadır Embul Investment AD Tekstil Sentetik ve akrilik iplik Stara Zagora (Türkiye) üretmektedir. Şirket 245 kişiye istihdam sağlamakta olup, 10 milyon EUR’nun üzerinde yıllık gelir elde etmektedir.

Nataliya AD Tekstil Kumaş ve hazır giyim imalatı; Stara Zagora (Bulgaristan) üretimlerinin büyük kısmı AB’ne (Eski Zağra) ihraç edilmektedir. Çalıştıkları http://natalia-sz.com/bg/ müşteriler arasında GERRY WEBER, HEAD, ARENA, MORGAN, GERMAN ARMY, HOLLAND POLICE, INTERSAFE, ROFA yer almaktadır. Halihazırda Bulgaristan’ın tek tekstil/ hazır giyim kapalı çevrim fabrikasıdır.

56

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Elte Engineering İnşaat İnşaat – yatırım şirketi; sanayi, Stara Zagora EOOD enerji, altyapı, ticari vb. tesis http://www.elte.bg/en/ (Türkiye) tasarımı ve inşaatı

PSI AD İnşaat Trace Group Hold AD grubunun Stara Zagora (Bulgaristan) bünyesinde yer alan şirketlerden; (Eski Zağra) Yol ve otoban inşaatı yapıyor http://psi.tracebg.com/

Trakiya EOOD – Sağlık Başkent Sofya’nın dışındaki en Stara Zagora Hastane büyük ve modern hastane; diğer (Eski Zağra) (Bulgaristan) adı “Sveti İvan Rilski http://www.trakiahospital.co Çudotvorets” m/bg/

Prof. Dr. Stoyan Sağlık Hastane hizmetleri Stara Zagora Kirkoviç Hastanesi (Eski Zağra) (Bulgaristan) http://mbal-kirkovich.org/

Dr. Hristo Stambolski Sağlık Hastane hizmetleri Kazanlık EOOD – Hastane http://www.mbal- (Bulgaristan) kazanlak.com/

Bılgarska Roza – Kozmetik ve Kozmetik ve ilaç sanayileri için Kazanlık Sevtopolis AD ilaç gül ve lavanta ürünleri http://www.bulgarian-rose- (Bulgaristan) sevtopolis.com/

Askent Shop Perakende Yerel süpermarket zinciri Stara Zagora (Bulgaristan) (Eski Zağra)

57

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Şirket Sektör Faaliyet İrtibat Bilgileri Kremık EOOD Güvenlik Güney Doğu Bulgaristan’ın en Stara Zagora (Bulgaristan) büyük silahlı güvenlik ve koruma (Eski Zağra) firması; 150’nin üzerinde sanayi http://kremak.com/ tesisinin güvenliğini sağlamaktadır.

Logistic BG OOD Lojistik Digital OOD, Brothers Pro OOD Stara Zagora (Bulgaristan) merkezi ve Kethen OOD ticaret (Eski Zağra) firmalarının kurduğu şirkettir, http://logistikbg.com/ lojistik merkezi olarak faaliyet göstermektedir

58

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

6. BÖLGEDEKİ BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR

1. Eski Zağra Valiliği Vali: Müh. Georgi Ranov Adres: Tsar Simeon Veliki No: 108, Eski Zağra/ Stara Zagora 6000 Telefon: +359 42 / 601 401 E-mail: [email protected] Web-sayfa: http://sz.government.bg

2. Eski Zağra Ticaret ve Sanayi Odası Başkan: Oleg Stoilov Adres: Eski Zağra/ Stara Zagora 6000, G.S. Rakovski 66 Tel: 00359 42 626033 E-mail: [email protected] Web-sayfa: http://www.chambersz.com

Kurum Hakkında Bilgiler: Eski Zağra Ticaret ve Sanayi Odası sivil toplum kuruluşu olarak kurulmuştur. Bulgaristan’da Ticaret ve Sanayi Odaları Fransız usulü olduğundan firmaların üyeliği Türkiye’deki gibi zorunlu değildir. 3. Bulgaristan İşverenler ve Sanayiciler Konfederasyonu – Eski Zağra Ofisi Başkan: İvan Pançov Telefon: 00359 888 202 630 E-mail: [email protected] Adres: Medina Med OOD, Ul. Hristo Botev No: 123 A, Eski Zağra (Stara Zagora) Web-sayfa: http://krib.bg/

Kurum Hakkında Bilgiler: KRİB 2006 yılında kurulan ve iş dünyasını temsil etmeyi ve ihtiyaçlarını dile getirmeyi hedefleyen genç bir yapıdır. Üyelerinin arasında küçükten büyüğe her türlü firma veya birlik yer almaktadır. KRİB’in Yönetim Kurulunda, Lukoil, Aserel-Medet gibi büyük ve bilinen firma yöneticileri bulunmaktadır. Ülkedeki gönüllülük esasına göre çalışan sivil toplum kurumları arasında dikkat çekici bir şekilde faal bir kurum olarak öne çıkmaktadır. 4. Eski Zağra Sanayiciler Odası Başkan: İvan Lenkov Adres: Ul. Ekz. Antim I No: 28, Eski Zağra (Stara Zagora) 6003 Tel: 00359 42 / 64 11 41; 00359 878 63 02 03 E-mail: [email protected]

5. Eski Zağra İşverenler Kulübü Başkan: Dimitır Yankov Adres: Ul. Kaloyanovsko Şose No: 16, Zip Code 6000 59

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Telefon: 00359 887 549477 Web-sayfa: http://krsz.org/

Kurum Hakkında Bilgiler: Eski Zağra İşverenler Kulübü 2003 yılında kurulmuştur. Kurum Sivil toplum örgütüdür ve bölgenin önde gelen şirketlerin yöneticilerini bir araya getirmeyi hedeflemektedir. Örgüt, iş forumları ve bölgenin ekonomisi için diğer önemli etkinlikleri desteklemektedir ve katılmaktadır.

6. Eski Zağra Bölgesel Ekonomik Kalkınma Ajansı Adres: Blvd. General Stoletov No: 127, Eski Zağra (Stara Zagora) Telefon: 00359 042 605007 E-mail: [email protected] Web-sayfa: http://www.szeda.eu/en/

Kurum Hakkında Bilgiler: Eski Zağra Bölgesel Ekonomik Kalkınma Ajansı 2007 yılında kurulmuştur. Ajansın kuruluş amacı Eski Zağra’ya yatırım yapmak isteyen yerli ve yabancı yatırımcılara bilgi ve hizmet desteğinde bulunmaktır.

7. ST Zagora EOOD Medyası (TV Zagora televizyon kanalı) Eski Zağra (Stara Zagora) 6000, Tsar Simeon Veliki No: 157 Tel: 00359 888 958 147 http://zagoranews.bg/

8. Televiziya Stara Zagora Televizyon Şirketi Eski Zağra (Stara Zagora) 6000, Blvd. Slavyanski 45, K:3 Tel.: 00359 42 987 977 http://www.tvstz.com/

9. Bulgaristan Yatırım Ajansı Adres: Sofya 1000, Aksakov Cad. No: 31 Tel.: 00359 2 985 5500 E-mail: [email protected] Web: http://www.investbg.government.bg/bg

60

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

7. RAPORUN HAZIRLANMASINDA FAYDALANILAN KAYNAKLAR:

1. Eski Zağra Valiliği: http://www.sz.government.bg/

2. Eski Zağra 2014 – 2020 Kalkınma Stratejisi: http://www.chambersz.com/pdf/oblastna-strategia-razvitie-stara-zagora.pdf

3. Eski Zağra Ticaret ve Sanayi Odası, Eski Zağra Bölgesel Raporu: http://www.chambersz.com/doc/yb-2016.pdf

4. Bulgaristan İstatistik Enstitüsü, Bölgesel İstatistikler: http://nsi.bg/node/797

5. T.C. Filibe Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği Raporları

6. T.C. Sofya Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nin hazırladığı 2014 Bulgaristan Yıllık Ülke Raporu: http://www.ekonomi.gov.tr/portal/content/conn/UCM/uuid/dDocName:EK-209089

7. Eski Zağra iline bağlı belediyelerin web-siteleri

8. Bulgaristan Ekonomi Bakanlığı, Sektörel Analiz ve Bölgesel Uzmanlaşma Raporu (Sofya, 2012): http://www.mi.government.bg/files/useruploads/files/businessenv/sme_rs_1.pdf

9. Bulgaristan Tarım ve Gıda Bakanlığı, Tarım Sayımı Raporu (2010), Eski Zağra ili: http://www.mzh.government.bg/MZH/Libraries/%D0%97%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B 5%D0%BB%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D 1%81%D1%82%D0%B2%D0%B02012/224-Publication-Census2010-StaraZagora.sflb.ashx

10. Bulgaristan Maliye Bakanlığı, 2015 Bulgaristan ortalama işsizlik oranının %25’i veya üzerinde işsizliği olan ilçelerin listesi (Şubat, 2016): http://www.investbg.government.bg/files/useruploads/files/183,_%D0%B0%D0%BB._1,_%D0%97%D0% 9A%D0%9F%D0%9E.pdf

11. Journey.bg web-sitesi, Eski Zağra ili: http://en.journey.bg/bulgaria/map.php?region=13

12. Bulgaristan Elektrik Şirketi www.dams.nek.bg/

61

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

EK1 Belediyeler Belediye Başkanı: Jivko Todorov Adres: Tsar Simeon Veliki No: 107, Eski Zağra, posta kodu 6000 Tel.: +359 42 614 652 Yüzölçümü: 1.019 km2 Nüfus: 159.219 kişi http://www.starazagora.bg/ ESKİ ZAĞRA e-mail: [email protected] (STARA ZAGORA) Belediye Başkanı: Galina Stoyanova (Ms.) Adres: Kazanlık, Blvd. Rozova Dolina No: 6, posta kodu: 6100 Tel.: +359 431/ 98211 Yüzölçümü: 634 km2 Nüfus: 69.668 kişi http://www.kazanlak.bg/ e-mail: [email protected]

KAZANLIK Belediye Başkanı: Dr. Tenyo Tenev Adres: Ul. Mityo Stanev 1, Radnevo, posta kodu: 6260 Tel.: +359 417/8-20-72 Yüzölçümü: 545 km2 Nüfus: 18.833 kişi http://radnevo.acstre.com/ e-mail: [email protected] RADNEVO Belediye Başkanı: Nikolay Kolev Adres: Blvd. Republika 48, Gılıbovo, posta kodu 6280 Tel.: +359 418 68 901 Yüzölçümü: 349 km2 Nüfus: 12.414 kişi http://www.galabovo.org/

GILIBOVO Belediye Başkanı: Kiçka Petkova (Ms.) Adres: Çirpan, Sıedinenie Meydanı 1, posta kodu 6200 Tel.: +359 41692122 Yüzölçümü: 523 km2 Nüfus: 20.083 kişi http://www.chirpan.bg/ ÇİRPAN e-mail: kmet@chirpan.bg

Belediye Başkanı: Stanimir Radevski Adres: Pavel Banya, Ul. Osvobojdenie No: 15, posta kodu 6155 Tel.: +359 4361 / 3260 Yüzölçümü: 519 km2 Nüfus: 13.601 kişi http://www.pavelbanya.bg/ PAVEL BANYA e-mail: [email protected]

62

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Belediye Başkanı: Gospodin Gospodinov Adres: Mıglij, Treti Mart Meydanı No: 32 , posta kodu 6180 Tel.: + 359 4321 / 33-01 Yüzölçümü: 389 km2 Nüfus: 9.972 kişi http://maglizh.bg/ e-mail: [email protected]

MIGLİJ Belediye Başkanı: İvan İvanov Adres: Gurkovo, Blvd. Knyaz Aleksandar Batenberg 3, posta kodu 6199 Tel.: + 359 4331/2260 Yüzölçümü: 292 km2 Nüfus: 4.988 kişi http://www.obshtina-gurkovo.com/ e-mail: [email protected] GURKOVO Belediye Başkanı: Kosyo Kosev Adres: Nikolaevo, Ul. G. Benkovski No: 9, posta kodu 6190 Tel.: +359 4330 2040 Yüzölçümü: 97 km2 Nüfus: 4.488 kişi http://www.nikolaevo.net/ e-mail: [email protected] NİKOLAEVO Belediye Başkanı: İvan Tanev Adres: Bratya Daskalovi köyü, Ul. Septemvriytsi 55, posta kodu 6250 Tel.: + 359 4134/2260 Yüzölçümü: 482 km2 Nüfus: 8.403 kişi http://www.bratia-daskalovi.com/ e-mail: [email protected]

BRATYA DASKALOVİ Belediye Başkanı: Müh. Genço Kolev Adres: Opan, posta kodu 6078 Tel.: + 359 4101 / 22 60 Yüzölçümü: 257 km2 Nüfus: 2.672 kişi http://www.opan.bg/ e-mail: [email protected] OPAN

63

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

EK2 Doğrudan Yabancı Yatırım

31 Aralık İtibariyla Eski Zağra’ya Finansal Olmayan Sektörde Sektör Bazında Yapılan Doğrudan Yabancı Yatırım (Bin EUR)

Kaynak: Bulgaristan İstatistik Enstitüsü

64

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

31 Aralık İtibariyla Eski Zağra’ya Finansal Olmayan Sektörde Yabancı Ülke Bazında Yapılan Doğrudan Yabancı Yatırım (Bin EUR)

Kaynak: Bulgaristan İstatistik Enstitüsü

65

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

31 Aralık İtibariyla Eski Zağra’ya Finansal Olmayan Sektörde İlçe Bazında Yapılan Doğrudan Yabancı Yatırım (Bin EUR)

Kaynak: Bulgaristan İstatistik Enstitüsü 31 Aralık İtibariyla Eski Zağra’ya Finansal Olmayan Sektörde İl Bazında Yapılan Doğrudan Yabancı Yatırım (Bin EUR)

Kaynak: Bulgaristan İstatistik Enstitüsü

66

T.C. FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ

Barış YENİÇERİ Ticaret Ataşesi

Türkiye Cumhuriyeti Filibe Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği Adres: Filip Makedonski 10, Filibe (Plovdiv) 4000, Bulgaristan Tel.: 00359 32/ 275 185 -186 Faks: 00359 32/ 275 185 www.ekonomi.gov.tr e-mail: [email protected] Facebook: T.C. Filibe Ticaret Ataşeliği Twitter: TCFilibeTA

Raporu Hazırlayan: Uzman Kanariya Redzhebova

İlave etmek istediğiniz konular ve öneriler için Ataşeliğimize e-mail adresimiz üzerinden ulaşabilirsiniz: [email protected]

67