Sermaye Piyasasi Kurulu Kurumsal Yatirimcilar Dairesi Yatirim Fonlarinda Portföy Yönetim Ücreti Ve Diğer Giderler Ye
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
SERMAYE PİYASASI KURULU KURUMSAL YATIRIMCILAR DAİRESİ YATIRIM FONLARINDA PORTFÖY YÖNETİM ÜCRETİ VE DİĞER GİDERLER YETERLİK ETÜDÜ Murat PARMAKÇI Uzman Yardımcısı Ekim 2002 ANKARA YÖNETİCİ ÖZETİ Yatırım fonları yatırımcılarına profesyonel yönetim, portföy çeşitlendirmesi ve ölçek ekonomileri gibi avantajlar sunarken, yatırım fonlarının giderleri yatırımcılar tarafından katlanılması gereken bir maliyet oluşturmaktadır. Söz konusu maliyete yatırımcılar katlanırken, fon giderlerine ilişkin kararları fon kurucuları vermektedir. Fondan yapılan bir harcamanın karşı taraf için gelir oluşturması fon giderlerinde çıkar çatışmalarının ortaya çıkmasına ve etkinliğin zarar görmesine neden olmaktadır. Piyasada etkinliğin sağlanmasında, özellikle rekabetin gelişmediği ve fona ilişkin kararlara yatırımcıların tepki verme şanslarının düşük olduğu durumlarda, yatırım fonlarının giderlerine ilişkin yönlendirici düzenlemeler ve yatırımcıların bilgilendirilmesine yönelik kamuyu aydınlatma yöntemleri büyük önem taşımaktadır. Genellikle fon yönetim kurulu dışında personeli ya da mekan ve donanımı bulunmayan yatırım fonlarının giderlerini, faaliyetlerini sürdürebilmek için üçüncü kişilerden aldıkları hizmetler karşılığında yaptıkları ödemeler ile vergi ve diğer yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi için yapılan harcamalar oluşturmaktadır. Çoğu zaman pazarlama ve dağıtım harcamaları fon kurucuları tarafından üstlenilmekte ya da alım satım komisyonu şeklinde yatırımcılara yansıtılmakta, bunun dışında kalan giderler ise fon bünyesinden karşılanmaktadır. Fon giderleri içerisinde önemli bir payı olan yönetim ücretleri farklı yöntemlerle hesaplanabilmektedir. Portföy değeri üzerinden sabit oranlı veya portföy değerine bağlı olarak azalan oranlı ücret alınması ya da portföy yönetim ücretinin fonun performansı ile ilişkilendirilmesi mümkündür. Azalan oranlı ücretlendirme fon yönetiminde ortaya çıkan ölçek ekonomilerinin yatırımcılara yansıtılmasını sağlarken, performansa dayalı ücretlendirme yöntemleri yatırımcıların ve yöneticilerin çıkarlarını ortak bir noktada birleştirmekte, getiri ve riski yatırımcılar ve yönetici arasında paylaştırmaktadır. Yurtdışında yatırım fonlarının giderlerine yönelik olarak yapılan incelemelerde fon büyüklüğü arttıkça giderlerin portföy değerine oranının azaldığı ve portföy yapısının gider oranı üzerinde etkili olduğu gözlenmektedir. Ülkemizde ise A Tipi fonların aracılık komisyonlarının B Tipi fonlara göre daha yüksek olması dışında fon giderleri ile fonun büyüklüğü ya da türü arasında belirgin bir ilişki tespit edilememiştir. i Ülkemizde fon giderlerinin çok büyük bir kısmı fon yönetim ücretleri, aracılık komisyonları ve vergi benzeri harcamalardan oluşmaktadır. Vergi ve benzeri harcamalar kaçınılmaz olarak katlanılması gereken giderlerdir ve yüksek veya düşük olması ayrı bir tartışma konusudur. Ancak sağlanan teşviklerin vergisel harcamaları telafi ettiği ve yatırım fonlarının vergisel olarak yatırımcılarına ek bir yük getirmediği düşünülmektedir. Diğer yandan aracılık komisyonu oranlarının da makul düzeylerde olduğunu söylemek mümkündür. Ülkemizde fon giderleri içerisinde eleştiriye en açık gider kalemi fon yönetim ücretleridir. Ülkemizde fon yönetim ücretlerinin azalan oranlı ya da performansa dayalı olarak hesaplanmasına izin verilmemekte, tüm yatırım fonları portföy değeri üzerinden sabit oranlı ücretlendirme yapmaktadır. Senelik olarak yatırım fonlarının yönetim ücreti oranlarının ortalaması %4,35 olarak hesaplanmıştır. Ülkemizde fon giderlerinin büyük bir bölümünü oluşturan fon yönetim ücretleri ile fonun türü ya da büyüklüğü arasında belirgin bir ilişki bulunmamakta, fon kurucuları fon yönetiminde ortaya çıkan ölçek ekonomilerini yatırımcılara yansıtmamaktadır. Bu durum ülkemizde yatırım fonu piyasasının yeterince gelişmemiş olmasından ve fon kurucuları arasındaki rekabet eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Toplam 74 fon kurucusu içerisinde 4 kurucu, yatırım fonu piyasasının yarısından fazlasına hakim durumdadır. Ülkemizde yatırım fonlarının etkinliğinin sağlanması amacıyla, giderlere yönelik sınırlayıcı düzenlemeler getirmektense, rekabeti artırmaya yönelik çalışmalar yapılmasının daha uygun olacağı düşünülmektedir. Ülkemizde fon kurucuların banka ve aracı kurumlarla sınırlanması yatırım fonlarının güvenliğini sağlarken, rekabetin gelişmesini engellemektedir. Bu konuda yürütülmekte olan çalışmaların sonuçlandırılması yatırım fonlarının etkinliğinin sağlanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Diğer yandan fon yönetim ücretlerinin azalan oranlı ve simetrik olmak şartıyla performansa dayalı olarak hesaplanmasına izin verilmesi, pazarlama ve dağıtım harcamaları karşılığında yatırımcılardan alım satım komisyonu tahsil edilmesine imkan tanınması, gider büyüklüklerinin yatırımcılar tarafından anlaşılmasının kolaylaştırılması, giderlere yönelik hassasiyetin artırılması amacıyla izahname ve mali tablo standartlarında ücret tablolarına yer verilmesi ve giderlerin uzun dönemdeki etkilerini görsel olarak gösterebilmek için SPK internet sitesinde ücret hesaplama cetveline yer verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. ii İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ........................................................................................................................ i GİRİŞ...................................................................................................................................... 1 I. Portföy Yönetim Ücretleri....................................................................................................3 1.1. Performansa Dayalı Olmayan Ücretlendirme..................................................................... 3 1.1.1. Portföy Büyüklüğüne Bağlı Olarak Azalan Oranlı Ücretlendirme ........................................ 4 1.1.2. Fon Ailesinin Portföy Büyüklüğüne Bağlı Olarak Azalan Oranlı Ücretlendirme...................... 4 1.2. Performansa Dayalı Ücretlendirme .................................................................................. 5 1.2.1. Tek taraflı, İki taraflı, Simetrik Ücretlendirme ................................................................ 5 1.2.2. Nisbi Getiri Tutarı Üzerinden Performansa Dayalı Ücretlendirme ....................................... 6 1.2.3. Portföy Büyüklüğü Üzerinden Performansa Dayalı Ücretlendirme ...................................... 7 1.2.4. Simetrik Ücretlendirmenin Tek Taraflı Ücretlendirmeye Dönüşebilmesi .............................. 8 1.2.5. Kullanılan Karşılaştırma Ölçütleri ve Hesaplama Dönemi.................................................11 1.2.6. Tek Taraflı ve Simetrik Ücretlendirme Yöntemlerinin Etkilerinin Karşılaştırılması ................12 II. Yatırım Fonlarının Diğer Giderleri ........................................................................................14 2.1. Fon Bünyesinden Karşılanan Giderler .............................................................................14 2.1.1. Portföy Yönetim Ücreti ...............................................................................................14 2.1.2. Fon Yönetim Ücreti....................................................................................................14 2.1.3. Menkul Kıymet Alım Satım Giderleri.............................................................................15 2.1.4. Pazarlama Dağıtım Giderleri .......................................................................................15 2.1.5. Saklama ve Yedieminlik Ücreti ....................................................................................15 2.1.6. Bağımsız Denetim Ücreti ............................................................................................15 2.1.7. Faiz Giderleri ............................................................................................................15 2.1.8. Sigorta Ücretleri........................................................................................................15 2.1.9. Fonun Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri ...................................................................16 2.2. Doğrudan Yatırımcılar Tarafından Karşılanan Giderler .......................................................16 2.2.1. Fon Tarafından Yapılan Kesintiler ................................................................................16 2.2.2. Aracı Kuruluşlar Tarafından Yapılan Kesintiler ...............................................................16 2.2.2.1. Alım Satım Komisyonu .......................................................................................17 2.2.2.2. Hesap Açılışı ve Bakım Ücreti...............................................................................17 2.2.2.3. Transfer Ücreti ..................................................................................................17 2.2.3. Yatırımcıların Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri .........................................................17 2.3. Ücret İndirimleri ..........................................................................................................17 2.4. Harcamalarla Sağlanan İlave Faydalar............................................................................18 III. Portföy Yönetim Ücretlerine İlişkin Düzenlemeler ve Rakamsal Veriler .....................................19 3.1. Ülkemizde Portföy Yönetim Ücretlerinin Düzenlenmesi......................................................19 3.2. Ülkemizde Fon Yönetim Ücretlerine İlişkin Rakamsal Veriler ..............................................20 3.3. Yurtdışında Portföy Yönetim Ücretleri .............................................................................23