Azərbaycan Meşələrinin Davamlı Idarə Edilməsinin Əsasları
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Kitab ENPİ/FLEG - “Avropa İttifaqının Qonşuluq Siyasəti Şərq Ölkələri və Rusiyanın Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi” proqramı çərçivəsində dərc olunub. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI EKOLOGİYA VƏ TƏBİİ SƏRVƏTLƏR NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN MEŞƏLƏRİNİN DAVAMLI İDARƏ EDİLMƏSİNİN ƏSASLARI BİOEKOLOJİ TƏLƏBLƏR Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1078 №li 12.06.2012-ci il tarixli əmri ilə təsdiq edilmişdir. Bakı - 2012 This book was published in the framework of the ENPI/FLEG “Improving Law Enforcement and Forest Governance in the European Neighborhood East Countries and Russia” MINISTRY OF ECOLOGY AND NATURAL RESOURCES OF AZERBAIJAN REPUBLIC MINISTRY OF EDUCATION OF AZERBAIJAN REPUBLIC BASES OF SUSTAINABLE MANAGEMENT OF AZERBAIJAN FORESTS BIO ECOLOGICAL REQUIREMENTS MANUAL Was approved by Ministry of Education of Azerbaijan Republic under order of № 1078 on 12.06.2012 BakU - 2012 Müəlliflər: Allahverdi Dolxanov, kənd təsərrüfatı üzrə fəlsəfə doktoru Lalə Dadaşova, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Azər Qarayev, ENPİ-FLEG proqramının ölkə əlaqə- ləndiricisi Elmi redaktor: Nərminə Sadıqova, Bakı Dövlət Universitetinin Bio eko- logiya kafedrasının müdiri, professor, biologiya elmləri doktoru Rəyçilər: Telman Xəlilov, BDU-nun Coğrafi ekologiya kafedrası- nın professoru, coğrafiya elmləri dok- toru Vaqif Rəhimov, Gəncə Dövlət Universitetinin Eko- logiya və təbiəti mühafizə kafedrasının müdiri, kənd təsərrüfatı üzrə fəlsəfə doktoru Hüseyn Bədəlov, ETNS Elmi-Tədqiqat Meşəçilik İnsti- tu tu nun direktor əvəzi, kənd təsərrüfatı üzrə fəlsəfə doktoru Vaqif Məmmədov, AMEA Elmi-Tədqiqat Eroziya və Suvarma İnstitutunun baş elmi işçisi, kənd təssərüfatı üzrə fəlsəfə doktoru Tariyel Pənahov, AR KTN Elmi-Tədqiqat Üzümçülük və Şərabçılıq İnstitutunun direktoru, kənd təsrrüfatı üzrə fəlsəfə doktoru, Beynəlxalq Üzümçülük və Şərabçılıq Akademiyasının akademiki Korrektor: Fəxriyyə Musayeva Kompyuter tərtibatı: Rüstəm Zamanov, Sevda İskəndərova Tərcümə: Fidan Hüseynli Dərslik Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin İxtisasartırma və İxtisaslaşdırma İnstitutunun dinləyiciləri və ali məktəb tələbələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dərslikdən ekologiya və ətraf mühif üzrə mütəxəssislər, geniş oxucular da yararlana bilərlər. Autors: Allahverdi Dolkhanov, PhD in Agriculture Lala Dadashova, PhD in Biology Azer Garayev, ENPI FLEG Country Program Coordi- nator for Azerbaijan Scientific editor: Narmina Sadigova, head of the Bio ecology department of the Baku State University, professor, Doctor in Biology Scientific editor: Telman Khalilov, professor of Geographical ecology de- partment of the Baku State University, Doctor in Geography Vagif Ragimov, head of Ecology and Nature Protection department of Ganja State University, PhD in Agriculture Huseyn Badalov, deputy director of the Foresrty Scientif- ic-research Institute under the MENR, PhD in Biology Vagif Mammadov, senior scholar at Errosion and Irriga- tion Scientific-Research Institute, PhD in Agriculture Tariel Panahov, director of Viticulture and Winemak- ing Scientific-Research Institute, PhD in Agriculture, academician of Inter- national Viticulture and Winemaking Academy Corrector: Fakhriyya Musayeva Computer design: Rustam Zamanov, Sevda Iskandarova Translation: Fidan Huseynli The manual is intended for the audience of Improving of Qualifications and Specialization Institute under the Ministry of Environment and Natural Resources and for the students of the higher education institutions. ÖN SÖZ FOREWORD üasir dövrdə meşələrin isti- owadays people’s growing fa də sinə qarşı insanların get- economic and social demand dikcə artmaqda olan iq tisadi in forest use destroys sustain- və sosialM tələbatı bitki örtüyünün davamlı ableN development of the forestland and pos- inkişafını pozaraq “yaşıl” sər vətin gələcəyini es a threat to the “green” wealth. Ensuring təhlükə altına alır. Cəmiyyətdə hər bir a right of any citizen of the society to live vətəndaşın sağlam ətraf mühitdə yaşaması in a healthy environment depends primarily hüququnun təmin edilməsi ilk növbədə Yer on preservation of source of the life – the üzərində həyatın mənbəyi hesab olunan forests. In order to ensure sustainable use meşə lərin qorunub saxlanmasından ası lı dır. of forest resources it is important for ev- Meşə sərvətlərindən səmərəli istifadə etmək eryone regardless specialization to get the üçün ixtisasından asılı olmaya raq hər kəsin knowledge on legal compliance of nature meşənin təbii inkişaf qanunauyğunluqları development. Forest ecology constitutes barədə biliklərə yiyələnməsi önəmlidir. the basis of forestry activity. Ecologically Meşə eko logiya sı - meşəçilik fəaliyyətinin unsustainable use of the forest biodiversity əsasını təşkil edir. Meşənin quruluşunu və without in-depth knowledge of forest struc- inkişaf dinamikasını dərindən öyrənmədən, ture and its development dynamics leads təbii ehtiyatların ekoloji cəhətdən qeyri- to decline and deprivation of biodiversity. səmərəli istifadəsi meşə ekosisteminin tə- Students studying forestry and specialists nəz zülünə və bioloji müxtəlifliyin itiril- working in this area alongside with special mə sinə səbəb olur. Meşəçilik ixtisası üzrə instructions and rules have to get complete təhsil alan gənclər və bu sahədə çalışan ecological knowledge on human impact on mütəxəssislər xüsu si təlimatları və qaydaları life and development of the forests. This bilməklə yanaşı, meşənin həyatına və in- knowledge will help to form ecological kişafı na insan fəaliiyyətinin təsiri barədə outlook and thinking, artistic approach, and mükəmməl ekoloji biliklərə yiyələn məli- responsible attitude as well as to support dirlər. Bu biliklər ekoloji dünya görüşünün in prevention of undesirable results while və təfəkkürün, yaradıcı yanaş ma ların, mə- applying scientific and practical achieve- suliy yətli münasibətin formalaş dı rıl masın- ments. da, o cümlədən müasir elmi və praktik In 2005 ministers of ecology and en- nailiyyətlərin tətbiqi nöqteyi - nəzərindən vironment of 44 countries gathered in gələcəkdə bir çox arzuolunmaz nəticələrin Sankt-Petersburg to participate at the in- qarşısının alınmasında yardımçı оla bilər. ternational conference devoted to modern Avropa Komissiyasının təşəbbüsü ilə ecological problems. With the active par- 2005-ci ildə Sankt-Peterburq şə hərin də ticipation of the European Commission a dünyanın 44 ölkəsinin ətraf mühit nazirlərinin new Program “Improving Forest Law En- iştirakı ilə keçirilən beynəlxalq konfransda forcement and Governance in the European “Avropa İttifaqının qonşuluq siyasəti şərq Neighborhood Policy East Countries and ölkə lərinin və Rusiyanın meşə sektorunda Russia” was unanimously adopted during hüquq tətbiqi və idarəetmə sisteminin tək- the conference. In the framework of im- milləşdirilməsi” (ENPI FLEG: European plementation of the ENPI/FLEG Program Neighbourhood and Partnership Instrument- in Azerbaijan activities with regard to pre- Forest Law Enforcement and Governance vention of illegal logging and promotion of Program) proqramı qəbul edilmişdir. Meşə sustainable forest practices will be carried sektorunun müasir ekoloji prob lem lərini əks out. As a participating country Azerbaijan etdirən bu proqramda meşə lərin qanunsuz has included the educational component as qırılmasının qarşı sı nın alınması və davamlı a main component to its working plan. idarə olun ması kimi mürəkkəb məsələlərin This manual is dedicated to basics of həlli nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycan Res- sustainable forest management. Despite ex- publikasının da iştirak etdiyi bu proq rama istence of “sustainable forest governance” meşə təhsili komponenti əsas tərkib hissəsi concept during the many decades this no- olaraq daxil edilmişdir. tion got new content and value due to the Təqdim olunan dərslik meşələrin da- depletion of forestland caused by increased vam lı idarə edilməsinin əsaslarına həsr anthropogenic activity. This notion is a con- olu nur. “Meşələrin davamlı idarə edil- ception of new approaches comprising ba- məsi” anlayışının bir çox onilliklər ər- sics of supervision and practical activity in zində məlum olmasına baxmayaraq, son the forestry area. dövrdə antropogen fəaiyyətin təsiri altında In this manual sustainable forest man- planetin yaşıl örtüyünün sürətlə tükənməsi agement is reviewed through three main səbəbindən yeni məzmun və əhəmiyyət directions: ecological, economic and social. kəsb edir. Bu anlayış meşəçilik sahəsində Each of these aspects meets various require- nəzəri və praktik fəaliyyətin əsasını təşkil ments. Preparation of competent specialists edən yeni yanaşmalar konsepsiyasıdır. possessing complete knowledge on particu- Dərslikdə meşələrin davamlı idarə edil- larities of forest bio ecological development, məsi əsas üç istiqamətdə: eko loji, iqtisadi və economic effectiveness and social relations sosial aspektdə nəzər dən keçirilir. Meşələrin are main objectives of ecological education bioekoloji inkişaf xüsusiyyətlərinə, iqtisadi in the forest sector. Sustainable management sə mə rəli liyinə, sosial münasibətlərə dair has to meet economic, social and ecological mü kəm məl biliyə malik, xüsusi səriştəli development criteria. mütəxəssislərin hazırlanması meşə sektoru Introductory part includes origins of üzrə ekoloji təhsilin əsas vəzifələrindən sustainable forest management and forestry biridir. Davamlı idarəetmə həm iqtisadi, history of Azerbaijan and foreign countries. həm də sosial və ekoloji cəhətdən davamlılıq First chapter describes ecological