Inzibati – Ərazi Bölgüsü Təsnifati Azt046 -2013
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT STATİSTİKA KOMİTƏSİ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT TƏSNİFATI İNZİBATİ – ƏRAZİ BÖLGÜSÜ TƏSNİFATI AZT046 -2013 Rəsmi nəşr BAKI – 2013 Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Dövlət Statistika Komitəsi Patent üzrə Dövlət Komitəsinin kollegiyasının 10 aprel 2013-cü il 51 saylı 30 may 2013-cü il tarixli 10/1 saylı qərarı ilə təsdiq tarixli əmri ilə təsdiq edilmişdir edilmişdir Dəyişikliklər və əlavələr: Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Dövlət Statistika Komitəsi Patent üzrə Dövlət Komitəsinin kollegiyasının 27.10.2014-cü il 26.11.2014-cü il tarixli 138 saylı tarixli 27/2 saylı qərarı ilə təsdiq tarixli əmri ilə təsdiq edilmişdir edilmişdir İNZİBATİ – ƏRAZİ BÖLGÜSÜ TƏSNİFATI Bu təsnifat Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin icazəsi olmadan rəsmi nəşr kimi tam və ya qismən yenidən çap oluna, çoxaldıla və ya yayıla bilməz Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Aparatı ilə разылашдырылмышдыр ------------------------------------------------------------------------------- . Təsnifat A.M.Vəliyevin rəhbərliyi ilə R.A.Səlimov, A.H.Mansurov, Q.F.Əliyev, T.R.Əcəlov, L.H.Salamzadə və E.Ş.Aslanov tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT TƏSNİFATI İNZİBATİ – ƏRAZİ BÖLGÜSÜ TƏSNİFATI AZT046-2013 ADMINISTRATIVE - TERRITORIAL DIVISION CLASSIFICATIONS Tətbiq edilmə tarixi 2013-05-30 GİRİŞ İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatının yenidən hazırlanmasında əsas məqsəd “Ərazi quruluşu və inzibati ərazi bölgüsü haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunundan və “Azərbaycan Respublikasının bəzi şəhər və rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2012-ci il 2 noyabr 458-IVQ nömrəli Qanununun tətbiqi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamından irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsini təmin etməkdən, son illərdə Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi bölgüsündə baş vermiş dəyişiklikləri nəzərə almaqla mövcud İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatının aktuallaşdırılmasından ibarətdir. İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatının (İƏBT) bu nəşri Kollegiyanın 30 may 2007-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq olunmuş “İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatı”nın yenidən baxılmış variantıdır. İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatının yeni nəşrində müəyyən kod dəyişiklikləri edilmiş, sahə inzibati ərazi dairələri termini əlavə edilmiş və keçən dövr ərzində ərazi bölgüsündə edilmiş dəyişikliklər nəzərə alınmışdır. Təsnifatın dördüncü variantı olan bu nəşr Azərbaycan Respublikasının Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsində təsdiq edilən tarixdən əvvəlki variant qüvvəsini itirmiş sayılır. Azərbaycan Respublikasının ərazisi, bütün ölkələrdə olduğu kimi inzibati yolla kiçik ərazilərə bölünmüşdür. İnzibati ərazi bölgüsünün subyektləri yaşayış məntəqəsi və ona məxsus torpaqlardan təşkil olunaraq yaşayış məntəqəsinin adı ilə göstərilir. Mövcud qanunvericiliyə əsasən yaşayış məntəqələrinə Milli Məclis tərəfindən müəyyən şərtlər çərçivəsində aşağıdakı status verilir: şəhərlər qəsəbələr kəndlər 3 İqtisadiyyatının inkişafında maraqlı olan dövlətlərdə müxtəlif dəqiqliklə işlənilmiş İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatı istifadə olunur. Bəzi ölkələrdə bu təsnifat hətta ünvan dəqiqliyilə göstərilir. İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı iqtisadi təsnifatlar sisteminin əsas təsnifatlarından sayılır. Azərbaycan Respublikasının ərazi quruluşunu ölkənin ərazisində yerləşən rayon, şəhər, qəsəbə və kənd statusuna malik olan ərazi vahidləri təşkil edir. Hər bir ərazi vahidinin inzibati sərhədi, adı və onun ərazisində daimi yaşayan əhalinin sayı müəyyən olunur. Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi bölgüsünü hüdudlarında dövlət hakimiyyəti orqanlarının yaradıldığı inzibati ərazi dairələri təşkil edir. ƏSAS ANLAYIŞLAR İnzibati ərazi vahidi - hüdudlarında dövlət hakimiyyəti orqanlarının yaradıldığı ərazi vahididir (rayon, şəhər, şəhər rayonu). Ərazi vahidi - müəyyən sərhədlərlə məhdudlaşan Azərbaycan Respublikası ərazisinin bir hissəsidir (rayon, şəhər, şəhər rayonu, qəsəbə, kənd). Yaşayış məntəqəsi - əhalinin yığcam məskunlaşdığı və yaşayış yeri üzrə qeydiyyatda olduğu (bundan sonra – daimi yaşadığı), onların həyat fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün zəruri olan yaşayış və digər bina və qurğulara, xüsusi ada və qanunvericilikdə müəyyən olunmuş ərazi hüduduna malik olan Azərbaycan Respublikası ərazisinin hissəsidir (şəhər, qəsəbə, kənd). Kənd - əhalisinin əksəriyyəti kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan ərazi vahididir. Qəsəbə - əhalisinin əksəriyyəti iqtisadi, sənaye, sosial, kommunal təsərrüfatı, ictimai-iaşə, tarixi, mədəni, kurort obyektlərində, dövlət idarəetmə və ya inzibati orqanlarında və s. sahələrdə işləyən ərazi vahididir. İnzibati ərazi dairəsi- hüdudlarında yerli dövlət hakimiyyəti orqanlarının yaradıldığı ərazi vahididir (şəhər, qəsəbə, kənd). Sahə inzibati ərazi dairəsi - rayon bölgüsü olmayan şəhər inzibati ərazi vahidinin inzibati mərkəzi olan ərazi vahidinin ərazisində və şəhər rayonu inzibati ərazi vahidinin ərazisinin inzibati ərazi dairəsi ilə əhatə olunmayan hissəsində yerli dövlət hakimiyyəti orqanlarının yaradıldığı ərazidir. Rayon - Azərbaycan Respublikasının ümumi ərazisinin idarə edilməsinin mərkəzləşdirilməsi, dövlət funksiyalarının həyata keçirilməsinin səmərəliləşdirilməsi, habelə dövlət hakimiyyəti orqanlarının əhaliyə mümkün qədər yaxınlaşdırılması məqsədilə tarixən yaranmış, sabit və davamlı iqtisadi, mədəni və sosial əlaqələri olan ərazilərdən təşkil edilmiş, bir neçə inzibati ərazi dairələrini birləşdirən Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi vahididir. Şəhər - əhalisinin sayı 15.000 nəfərdən yuxarı və onun əksəriyyəti sənayedə, iqtisadi, sosial və ya qeyri-istehsalat sahələrində (dövlət və ya bələdiyyə 4 qulluğunda, kommunal təsərrüfatda, ictimai iaşə, mədəni və ya tarixi obyektlərdə və s.) məşğul olan, ətrafındakı ərazi vahidlərinin inzibati, iqtisadi və ya mədəni mərkəzləri olan inzibati ərazi vahididir. TƏSNİFATIN QURULUŞU Azərbaycan Respublikasının İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatı ölkənin mövcud qanunvericilik aktlarına uyğun olaraq Dövlət Statistika Komitəsində işlənib hazırlanmışdır. Azərbaycanın mövcud inzibati ərazi bölgüsü əsasında işlənən və iqtisadi (statistik) müşahidələrdə geniş istifadə olunan bu təsnifat aşağıda göstərilən prinsiplər əsasında işlənilmiş və dörd inzibati ərazi səviyyəsinə bölünərək ierarxik qurum təşkil edir: I səviyyə şərti (iqtisadi) rayonlar adlanır. Bu səviyyəyə Naxçıvan Muxtar Respublikası, Bakı və Gəncə (rayon bölgüsü olan) şəhərləri, “Qalan ərazi” (şərti anlayışdır) daxildir. II səviyyəyə respublika əhəmiyyətli (rayon bölgüsü olmayan) şəhərlər (Bakı və Gəncə şəhərləri istisna olmaqla), rayonlar, şəhərdaxili rayonlar daxildir. III səviyyəyə rayon əhəmiyyətli şəhərlər, inzibati ərazi dairələri və rayon mərkəzləri olan qəsəbələr daxildir. IV səviyyəyə qəsəbə və kəndlər daxildir. Təsnifat iki hissədən təşkil olunmuşdur: 1. Kod hissəsi 8 rəqəmli kodlardan təşkil olunmuşdur; 2. Ad hissəsi - inzibati ərazi obyektinin adıdır. Təsnifatda mürəkkəb (məna daşıyan) kodlar istifadə olunur. Onlar aşağıda göstərilən qaydada təşkil olunmuşdur: 5 X XX XX XX X Keyfiyyət kodu IV səviyyənin kodu III səviyyənin kodu II səviyyənin kodu I səviyyənin kodu Kodun birinci işarəsi şərti vilayətlərin kodunu işarə edir və aşağıdakı qiymətləri alır: 0 - Bakı şəhəri 1 - Naxçıvan Muxtar Respublikası 2 - Gəncə şəhəri 3-9 - “Qalan ərazi” Kodun ikinci və üçüncü işarələri ikinci səviyyə obyektlərinin kodunu işarə edirlər. Kodun dördüncü və beşinci işarələri üçüncü səviyyə, altıncı və yeddinci işarə isə dördüncü səviyyə obyektlərinin kodunu işarə edir. Kodun səkkizinci işarəsi - keyfiyyət kodudur, yəni təsnifat obyektinin statusunu işarə edir. Qəbul olunmuş keyfiyyət kodlarının qiymətləri aşağıdakılardır: 0 - şərti rayon 1 - rayon 2 - respublika əhəmiyyətli şəhər 3 - şəhərdaxili rayon 4 - rayon əhəmiyyətli şəhər 5 - ərazi dairəsi və şəhər ərazi vahidi 6 - qəsəbə 8 - kənd 9 - sahə inzibati ərazi dairəsi 6 Beləliklə, səkkiz rəqəmli kodlar vasitəsi ilə bütün təsnifat obyektlərinin statusu müəyyən olunaraq birmənalı işarə əldə edir. Təsnifatda aşağıdakı ixtisarlardan istifadə edilmişdir: şəhər - ş. inzibati ərazi dairəsi - iəd. sahə inzibati ərazi dairəsi - siəd. qəsəbə - q. kənd - k. TƏSNİFATIN APARILMASI VƏ ONDAN İSTİFADƏ EDİLMƏSİ Təsnifatın cari nüsxəsi bir il ərzində dəyişilməz qalır. İl boyu baş verən dəyişikliklər (hüquqi əsası olan) haqqında məlumat Dövlət Statistika Komitəsində toplanır və müəyyən olunmuş qaydada ildə bir dəfə təsnifatın aktuallaşdırılması aparılır. Mümkün dəyişikliklər: 1. yeni yaşayış məntəqəsinin yaranması; 2. yaşayış məntəqəsinin adının dəyişməsi; 3. yaşayış məntəqəsinin statusunun dəyişməsi; 4. yaşayış məntəqəsinin ləğv olunması; 5. yeni inzibati ərazi bölgüsünün yaranması (ləğvi, birləşdirilməsi, bölünməsi); 6. inzibati ərazi bölgüsünə yenidən baxılması. İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatının əsas elektron bazası Dövlət Statistika Komitəsində saxlanılır. Təsnifat iqtisadi məlumat mübadiləsində geniş istifadə olunur. Təsnifatın istifadəçiləri iki qrupa bölünür: 1. Dövlət idarəetmə orqanları 2. Digər təşkilatlar Birinci qrupun xidməti büdcə hesabına müəyyən olunan qaydada göstərilir, ikinci qrup istifadəçilərlə münasibətlər müqavilə əsasında müəyyənləşdirilir. 7 RESPUBLİKA TABELİ ŞƏHƏRLƏR 8 BAKI ŞƏHƏRİ - 00000002 İnzibati ərazi dairələrinin sayı: Ərazi vahidlərinin sayı: Şəhər . - Şəhər . 1 Qəsəbə . 48 Qəsəbə . 59 Kənd . - Kənd . - Sahə . 21 KODLAR ADLAR KODLAR ADLAR 00000005 1. Bakı