QoRiB мэммэDоч, чiодоi qurivBv

ЛZORBAYCANIN ýIмлL-ýоRQ эKNQiriK ZONASI TORPЛQLARININ QiyMэTLэNDiRiLMэsi

Bak - "Elm" -2002 63{.ii *+ ,: ,i lИt t-./ dJ

Еlпi redaИoru: АzогЬ. МЕА-пrп akademiki fut.i.Cafarov

Q.$.Маппаdоv, V.A.Qulфev. ДzаrЬаусапtп simаl-g arq аНпgilik zопаs, tоtраqlаппtп qiymatlandirilmasi. - Bakr: Elm, 2Оа. - 228 s.

ISBN - 5_8066-1402-б

Oxucuya tэqdim edilon mопоqгаfiуа torpaq-kadastr tаdЬirlагiпiп gox vacib hissэsino - tоrраqlапп bnitiюvkasr чэ iqtisadi qiymotlon- dirilmosi рrоЬlеmiпа hаsr оluпmчgduг. Вu mоsоlаlэг igrqlandrпlarkan gimаl-9агq akingilik zonasl tоrраqlаrtпtп segilmosi tasadtifi deyildir. Bu zona hоm ёzi.ini.in ixtisaslaqmasna, hom do iqtisadi-coSafi mёч- qey iпэ gсiгэ А zэrЬау canln digar zопаlагtпdап fаrqlопir. МопоqгаГrуа haztrlanarkon miiэlliflar tограqlаrm qiymatlandirilrnosi pюblemina hazшda гespublikamrzda уаrапmlg уепi ictimai-iqtisadi tоlаЬlэr baxr- mmdan yanagmaýa cahd etmig, xrrda tоrраq miilНyyotgiliyi praitin- do tограqlагrп bonitirovkasl vo iqtisadi qiymotlondiTilmasinin yeni саhэtlаriпi ага$rrmаýа galrgmrglar. Мопоqгаfi уа hаm miitoxossislэr, torpaqgi.inaslar, аqюпоmlаг, iqtisadgtlar. hоm dэ genig охuсu daiTэsi iigi.in паzоrdо fu fu lmugdur.

F,Ц }'-нун ýФ } й l 80l000000 i Глrtt, г{) б55(07) -2о02 уwа6";iНаСill е ý-В

"Elm" пэgriууаil, 2002 GtRIý

Respublikamtzda 90-cr illэriп оrtаlаппdап hэуаtа kеgirilэп tограq islahatlarr, kolxoz-sovxoz miilkiууэtiпdэ olan tоrраq fondlannrn xtrda tограq rпiilkiууэtgilэri чэ istifаdэgilэri аrа- stnda Ьбltrgdtirtilmэsi tоrраq-rпiilНууэt rпiiпаsiЬэtlэriпi kбkii- пdэп dэуigmэklэ yanaýl, tоrраq kadastr tэdЬirlэriпiп, о сtimlэ- dэп torpaqlann bonitirovkastmn чэ iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэ- sinin еlmi-пэzэri чэ metodiК эsаslаппrп уепidэп пэzэrdэп ke- girilmэsini, эhэmiууэtli Ьir mэsэlэ Hmi hэm elmi tэdqiqat, hэm dэ еlmi-lауihэ instifutlarr qargrsrnda qoymuqdur. Тоrраq- 1апп bonitirovkasmtn чэ iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэsiпiп qox qэdim tarixinin olmasma Ьахmауаrаq, respublikamtzda bu sэрkidэп olan tэdqiqat iglэriпэ ХХ эsriп 60-cr illэriпdо baq- lanmtE, 70-90-cr illэrin эwэllэriпэ kimi intensiv ;эkildэ ара- nlrnrqdrr. Araqdrrmalar hэm еlпri-пэzэri, hэm dэ bu tэdqiqatla- пп пэtiсэlэriпiп istehsalatda genig miqyasda tэtЬiq edilmasi istiqаmэtiпdэ olmugdur. Lakin о zaman torpaq ehtiyatlan flzэriпdэ sosialist mfllkiууэt formalannrn (dбчlэt, sovxoz, kol- xoz) olmasl, torpaq kadastr, о сiimlэdэп tограqlаrrп bonitirov- kastnrn чэ iqtisadi qiymatlэndirilmэsinin bu torpaq-miilkiyyэt miiпаsiЬэtlаri эsаsrпdа арапlmаsrш tэlэЬ edirdi. Bu qiуmэt- lэпdiгmэ iglэri, bfrtбvliikdэ irr tоrраq mаssiчlэriпdэп istifa- dэуэ uyýunlaEdrrrldrýr ffgiin qiymэt пrеуаrlаппtп segilmэsi, tэshih эmsаllаrmrп tэtbiqi чэ digэr эmэliууаtlаr zamanl bu сэ- hэtlэr чэ digэr tаrэfdэп isэ torpaýrn tinriimxalq rniilkiyyэti k-- mi alqr-satql obyekti olmarnast пэzеrе alrmrdr. Нааrdа бlkэ hэуаtrпrп iqtisadi,siyasi, ictimai mэпzэrэsi эsаsh qэkilda dэyi9miqdir. Respublika iqtisadiyyafimn аqrаr Ьбlmэsiпdэ mtitэrэqqi qапuпlаr ("Тоrраq islahatr haqqtnda'' 1996; "Dбчlэt torpaq kadastn, rnonitorinqi чэ yerquruluEu haqqtnda" 1999; "Тоrраq mэсэllаsi haqqmda'' 1999 va s.) эsа- snda islahatlann apanlmast Ьir srra mэsэlэlэrэ, о сtimlаdэп

3 islalratlarrn чэ digэr dбчlэt эhэпriууэtli tэdЬirlэriп hэуаtа kegi- гilmэsiпiп elnri tэmiпаtt пrэsэlэsiпэ mffпаsiЬэt dэyiqmigdir. Тоrраq islahatlarrnrn intensiv aparrldrýr regionlardan biri dэ АzэrЬаусапrп ýimаl-ýаrq эkingilik zonasrdш. Bu zona istэr torpaq iqlim gэrаitiпэ, istэrsэ dэ бzifurfln iqtisadi-coýrafi mбч- qеуiпэ gбrэ bir stra эlverigli сэhэtlэrэ rnalikdir. ýirпаI-gэrq эkingilik zonasrnln Bakt чэ Sunrqayrt gэlrэrlэriпэ yaxrnltýt, Rusiya ilэ АzэrЬаусаш Ьirlэgdirэп magistral хэtlэr irzэriпdэ уеrlэgпTэsi dэ эlчеriqli iqtisadi апillэrdэп hesab оluпчr. Qeyd еdэk ki, zona daxilindэki inzibati rауопlапп эkiпgilikdэ istifa- dэ оluпап tоrраqlагr xiisusi rrriilkiууэtgilэr aгastnda bбlt;ditru- lэrkэп tоrраqlаrrп qiупrэtlэпdirilшэsi ilэ baýlr lаzшu sапэdlэ- riп, хiisusэп dэ normativ gбstэriсilэriп olmamast, mбчсud оlапlапп (bonitet kаrtоqrаmlагt чэ s.) isэ hэm fiziki, hэm dэ mэпэчi baxrmdan kбlrпэlrпэsi islalratrn gediqi zalllam mfiэууэп gэtiпliklэr tбratrrrigdir. Digэr tэrэfdэп islalratrn indiki mэrhэlэ- siпdэ, yani mбvcud paygrlar аrаstпdа tоrраq alqt-satqrsr, iсаrэ mfrпаsiЬэtlэri tэпzirrrlэпэrkэп, еупi zamanda xfrsusi mfilkiууэ- tэ verilmiq tоrраqlаr чеrgilэrlэ эhаtэ оluпаrkэп zona daxilin- dэki inzibati rауопlаrrп (, Qusаr, Xagmaz, Dэчеgi, Siуэ- zэп) tоrраqlапшп tэЬii (bonitet) чэ iqtisadi qiуrпэtlэri ilэ уапа- gr pulla ifаdэ edilmig nonnativ qiymэtlarinin oltnast da tэlэЬ оlчпur. Вuпuпlа оlаqэdаr tоrраq islahatrnrn istэг paygrlara tor- paq ilzэriпdэ miilkiууэt hflququna dair dбvlat aktlarrnrn рау- landrýr mэrhэlэdэ, istэrsэ dэ torpaq alqbsatqr rпfrпаsiЬэtlэriпiп tэgэkkfll tафrýr ikinci пrэrlrэlэsiпdэ tограqlаrrп tэbii daxili kеуfiууэtlэri эsаsmdа bonitirovkasl чэ iqtisadi bazis gбstэriсi- lэri asasmda iqtisadi, о сtrmlэdэп pulla qiyrrratlэndirilrrrэsi mtihtm elmi чэ istelrsalat эhэпriууэti kэsЬ edir. Kitabrn hazrlanmastnda пrэqsэd gimаl-qэrq эkingilik zonasl toгpaqlarrnrn qiуmэtlэпdirilпrэsiпiп tэdqiqat mаtеriаllап эsа- stnda mtiаsiг bonitirovkamn чэ iqtisadi qiуmэtlэпdiгmэпiп е1- mi-пэzэri чэ metodiН ргоЬlеmlэriпэ toxunmaq чэ yeni iqtisa-

4 di-ictimai gэrаitiп tэlэьlэri baxrmrndan igrqlandrгmaq olmug- dчr. Мfiэlliflэr iimid еdirlэr Н, kiиb tэkсэ kadastr рrоЬlеmlэri ilэ mэýýul olan mfltэхаssislэгi deyil, Ьч saha itэ baraqtanan hэr bir kэsi бz[пэ сэlь еdэсэk чэ опlаr iigiin dэуэrli чэsаitэ gечrilэсэkdir.

5 I FэSIL. AZoRBAYсANIN ýIMAL_ýORQ экtтчqlrlк zотчдsl ToRвAQLARINIII BKororl gaKa.ITIrqIm sэсlууэsl

ý 1. соёкдгI MovqBvt

О50' ýimаl-gэrq эkingilik zonasl 40О52'-4 1 gimal еп dairэsi ilэ 48005'-49022' qerq uzunluq dairэsi аrаsшdа yerleqir. Zona qi- mаl-qэrЬdэп Sаmur gayr vasitэsi ilэ Daýrstan MR, 9ima1- Еэrqdэп Xezer dэnizi, сэпuЬ чэ сэпuЬ-qэrЬdэп Вбучk Qafqaz dаýlапшп yan silsilэsinin suayrrcr эtэklэri ilэ sаrhэdlэпir. Эrа- zinin эп algaq пбqtэsi dэпiz sэчiууэsiпdэп-26,5 m aEaýrda (Хэzэr dэnizinin sahilindэ), эп уOksэk пбqtэsi ise |'727 m (Zt- хrr kэпdi) hiiпdtrrdэ yerloqmigdir. Umumiууэtlэ, zona эrаzisi- nin gox hissэsi daýlrq чэ dаýэtэуi maili dirzэпlikdэп, tigdэ biri isэ 200 m-dэп algaq olan dirzэnlik чэ ovaltq аrаzilэrdэп iЬаrэt- dir. bzibati baxtmdan Quba, Qusar, Xagmaz, Dэчэgi, Siyэzan rауопlапшп эrаzisiпi эhаtэ еdiг. ýimal-gэrq эkingilik zonasmfi kэпd tэsэrrtifаtmа уаrаrlr torpaqlann_rn timumi sahosi 28'7819 hektar olub, respublika tizrэ uyýun kateqoriyadan olan torpaq fondunun 6,38 %-ni tэqkil edir.

ý 2. RELYEF

ýimal-qэrq эKngilik zonasl fiziК-coýrafi, xiisusэn gеоmоr- foloji quruluguna gбrе f27,28, l03] Qusar maili dttzэnliyi vi- lауэtiпэ aid edilir. Qusar maili dffzэпliуi чэ опuп эtrаf hissэlэriпi эhаtэ еdэп Ьч эrаzi miirokkob relyef quruluguna malikdir. Zona daý silsi- lэlэгi, опlаrdап аупlап qollar, maili dtzэпliklэr, qоkэkliklэr чэ dэnizsahili ovalrqlardan iЬаrэtdir.

6 Zonada эkingiliyin inkigafl чэ опuп эrаzi daxilindэ paylan- masmda relyefin qurulugu эsаs amil rоluпч oynamtEdr. Hip- sometrik quruluquna gбrэ эrаzi aydrn sеgilэп 2 rayona Ьбliiпtir: 1, Daýltq rауоп (dэпiz sэчiууэsiпdэп yffksэkliyi 500-1727 m). 2. Dаýаtэуi tэрэli maili diizэпlik чэ dэпiz sahili ovalrq rау- on (dэпiz sэчiууэsiпdэп yffksэkliyi - 2б,5-500 m). Эrаzi Dэчэgigауdап Eimala 3 geomorfoloji rауопа, 4 уапm- rауопа aynlmrgdrr. Dэчэ9i9ауlа Tuýgay arasmda уеrlэ9эп эrа- zi isэ rауопlаgmаdап kэпаrdа qalmrgdrr. Bu эrаzi Tuýgay- Dэчэgigау rауопuпа aid edilmigdir чэ эkingilik baxrmrndrn geomorfoloji rауопlаrа (ТэlэЬi, Sflval, Samur) uуýuп gэlir. Daýlrq rауоп relyefin genetik чэ fiziki-coýrafi хiisчsiууэtlэ- riпэ gбrэ Ьir-Ьiriпdэп fэrqlэпэп iki hissэуэ aynlrr: а) Sаmur- gау-Dэчэgigау arasr эrаzilэr чэ Ь) Dэчэ9i9ау.Тчý9ау arasr эrаzilэr. ýаmurgау-Dэчеgigау arast эгаzilэriп rеlуеfiпdэ 5-70 bucaq altrnda tэdгiсэп algalan monoklinal quruluga malik olan daýlar, daýarasr dэriп dэrэ чэ чаdilэr flstiinltik tэgkil edir. Вurаdа dэrэ, qobu чэ yarýan gэЬэkаsiпiп srxlrýr 1,5-2,5 km/km2 аrаsmdа dэуiqir. Yап silsilэdan qidalanan 9ау dэrэlэriпiп, уафап чэ qobularrn эksэriууэti assimmetrik qurulu;a malikdir. Qay dэrо- lэriпiп yamaclannda rеlуеfiп mailliyi kэskin surэtdо аrtаrаq, Quruqay чэ Qusargay dэrэsi yamaclannda Ьэ'zэп 20-300-уэ gаtш. Relyefin Ьч еlеmепtlэriпiп formalagmasrnda eroziya- denudasiya prosesleri эsаs уеr fufur. Qudyalgayla Vэlчэlэgауm arasmda algaq daýlar чэ опlаrа mэхsчs dэrэ vo qobu gэЬэkэlэri geniý yayrlmrgdr. Вч эrаzi strчktur сэhэtdэп Qusаr-Dэчэgi gбlспэsiпэ daxil olan ikinci dаrэсэli ТэlэЬi antiklinalrna uуýчп gэlir чэ mtiasir rеlуеfdэ yaxýl miiqаhidэ еdilэп ýuduq silsilosini эmэlэ gэtirir. Нэmiп silsilэ сэпuЬ-qэrЬdэ Тэпgi-ВеgЬагmаq antiklinaгisЫn Eimal уаmасmа tэmаs edir. Опlапп sэthlэri Ьэ'zi уеrlэrdэ yaxgr ha-

7 mаrlапmаqlа kопqlоmеrаtlаrdап, gaydaglanndan, gilli чэ mirхtэlif rэпgli gilliсэlэrdэп tэqНl olunmugdur. Вu эrаziпiп dахiliпdэ mf,sЬэt rеlуеf fоrmаlап ilэ уапаgr strчktцr eroziya mэпqэli gбkэkliуi mапfi relyef fоrmа- sr Hmi gбzэ 9аrрrr. Qaýacrqgay dэrэsiпiп Qamqam чэ Sofi- kэпd arasrndalc hissэsindэ kobud qmntrlr sel daqlan geniq yayrlmlqdrr. Dэчэgigауlа Tuýgayln аrаslпm rеlуеfiпdэ Yan silsilэпiп gi- mа1-9эrq чэ сэпчЬ Еэrq baxarlr yamaclan fistirnliik tэgНl edir. Вчrа iigiin arid-denudasiya quruluglu dаýlаr, gбgэkliklэr чэ tеr- rаslаgmrg maili dilzэпliklэr sэciyyэvidir. СэпuЬ-gэrq qurtа- rасаýrп rеlуеfiпdэ Tengiz-Beqbarmaq antiklinaгisi daha aydrn ifаdэ оluпчr. Опlапп sэthi hamarlanmaqla dэпiz sэчiууэsiпdэп yiiksэkliyi 400-420 m arasrnda dэyigiT. ýimаl-qэrq Ьжаrlr уа- mасlаr dэrэlэrэ раrgаlапmrЕdrr. СэпuЬ уаmасlаr isэ arid relyef formast kэsЬ еtmэklэ sэсiууэlэпirlэr. Antiklinal daýlann (Bel- Ьаrmаq, Becimdaý, Ballrqaya) arasmda уеrlэ9эп Kiq gбkэkliуi dэrе чэ Ьеdlепdlэrlэ intensiv раrgаlапmrgdrг. Struktur baxr- mrndan Tengiz-Begbarmaq antiklinarisinin hamrst bu rayona daxildir. Relyefin mоrfоstrцktцruпdа xibusi эhэmiууоt kэsЬ edon эlаmэtlэrdэп birisi Vэlчэlэgауlа ýаЬrапgау arasшrdakr 650-750 m yiiksэklikdэ оlап suayncrlann sэthlэriпiп hаmш- lanmastdtr. Rеlуеfш bela formasr Daýbilici, Zбhrаmlt, Коrqап чэ Zеучэ kэпdlэriпiп уеrlэgdiуi эrаzilэrdэ daha yaxgr sахlап- mrgdrr. Dаýэtэуi tарэli maili dtlzэnlik чэ dэпiz sahili ovalrýrn rеlуеfi Qusar maili dflzэпliуiпiп rеlуеfiпэ xas оlап эlаmэtlэrlэ sэсiууэlэпir. Monoklinal strчktчrlu fliivioqlyasional чэ alltvi- al-proliivial бftПklfl раrgаlапmа чэ maillik Ьч эrаzi tigiin xas оlап эlаmаtdir. Alliivial-proliivial gбkifurtiilэr АЬgеrоп yaglt оluЬ опlапп qahnlrýr 1000-1500 m-э 9аtш. Maili ditzэпlik hэlэ tst рliоsепэ qэdэrК dбчrdэ iri gауlапп dэrэlэri ilэ pargalan- mrgdrr. Раrgаlапmашп ауп-ауп еlеmепtlэriпэ Samurgayla

8 Qudyalgay arast sаhэdэ daha 9ох rast gэliпir. Опlапп ilkin fогmаlап yaxýl saxlanmrqdш. Вч isэ ýahdaý чэ Qrzrlqaya plat- formasntn gilli эhэпgli siiхurlаrlа бrtiilii olmast ilэ izah оlu- пчr. Веlэ hala Qusargayla Qudyalgayrn arasmda rast gэliпirsэ, Qudyalgayla Vэlчэlэgауm arasrnda dеmэk оlаr Н, mtrEahida edilmir. Umumiууэtlэ, Qusar maili dffzenliyinin сэпuЬ-qэrЬ hisSэsi dэniz sэчiууэsiпdэп 1900 m-э qаdэr yuksэldiyi halda, опuп qimаl-gэrq hissэsi 26,5 m-э qэdэr algalmrqdrr. Dtiеэпlik goxlu miqdarda 9ау yaИqlan чэ dэrаlэrlэ, еlэсэ dэ gэtirilmэ konuslarla yfiksэk dэrэсэdэ раrgаlапдrrqdrr. Dffzэпlikdэ gayla- пп mэсrа чэ yataqlannrn sжlrýr 2-3 kmlkm2 tэgНl edir. Maili diizэпliуiп сэпuЬ-Еэrq qurtarcaýrnr Vэlчэlэgауlа Dэ- чэgigауrп arast эhаtэ edir. Вчrаdа gimаl-gэrq istiqamэtli tst pliosen yaglr чэ sэthlэri уахý1 hamarlanmrg dэrэ чэ qobu ЕэЬе- kэli yastr tirэlог daha iistiinluk tэgkil edir. Dэпiz sahili ovalrýr geomorfoloji quruluguna gбrэ iH rау- опа aynlmtgdrr: ýоllаr чэ Yаlаmаgаrк. ýоllаr rауопu Samurgayla ýаЬrап9ауlп аrаslш эhаtэ еtmэk- lэ gimаl-qэrqdэ Хэzэr dэnizi ilэ, сэпчЬ-qэrЬdэ isэ algaq daýlrq эrаzilэrlэ sэrhэdlэпir. Relyefin miitlэq y0ksэkliyi -26,5 m-lэ 250-300 m arasrnda dэyigiT. Strчktчr сэhэtdэп bu geomorfoloji rауоп Sаmчr-Dэчэgi geosinklorisinin gimаl-gэrq kэпаппа uуЕчп gэlir. Geofiziki tэdqiqatlar пэtiсэsiпdэ [1] Sаmчr geo- morfoloji rауопч daxilindэ Ьir srra basdrnlmrg antiklinal struk- turlапп olduýu mfiэууэпlэqdiгilmiqdir. Orazinin mэгkэz чэ qэrЬ hissэsi alliivial чэ all0vial-proltvial gбktпtiilэrdэп, dэпiz sahili zolaq isэ Хэzэr dэnizinin 96kirпt0lоriпdэп tэqНl оlчп- mugdur. Burada эп 9ох Sаmчrgауrп, Qusaгgayrn, Qudyalgayrn, Аý9ауm, Qaragayrn, Caýacrqgayrn, Vэlчэlэgауm чэ ýаЬrап- 9ауm gэtirilmэ konuslan yayrlmrgdrr. Qaylarrn уаИЕ1 geniý olmaqla qэmЬеr чэ 9ау daglarr ilэ бrtilmiiglэr. Ovalrýrn qэrЬ hissэsiпdэ tеrrаslаr aydrn gбzа 9аrрrr. Опlапп yuksэkliyi 30- a 40 m-э qэdэr algalrr.

9 Эrаziпiп ýаЬгапgауdап canubda уеrlэ9эп hissэsi Dэчэgi. - Sumqayrt geomorfoloji rауопuпа aid olub, ýаЬrапgауdап Boýaz dflziiпэ qэdэr uzanr. Bu rауопчпчп эsаs хiisчsiууэtlэ- riпdэп biri burada gaylarrn gэtirmэ konuslannrn olmamasr чэ bataqlaqmanrn genig yayrlmasrdrr. Digэr tэiэfdэп Ьurаdа dэпiz terraslan rеlуеfiп эsаs tiпstirlэri hesab оluпurlаr. Опlаrrп htndflrliiyff gэrqdэ -24 m-dэп qэrЬdэ "0" hоrizопtчпа qэdэr уiiksэlir. 18-22 m уirksэkliуэ malik terraslar Gilgilgayla Siуэ- zэп arasrnda daha aydrn пэzоrэ gаrрmаqlа miiэууэп эrаziпi futurlаr. Gэtirmэ konusuna Dэчэgigауlа Gilgilgayrn aEaýr sub- asannda mirэууэп qэdэr rast gэlmэk оlur, Atagayda isэ dеmэk оlаr ki, mirqahidэ edilmir. Dэпiz sahili ovalrq Ьu эrаzilэrdэ zoif рагgаlапmtqdrr. Yаrý- ап чэ dэrэlеrэ yalnrz indiК 9ауlаrrп (Dэчэgigау, Тахtаkбrрii, Gilgilgay чэ Atagay) mэсrаlап boyu tэsadtif olunur. Dэrэ чэ уаrýапlапп kэsilmig dэriпliуi mэсrа boyu algalaraq danizsahili zonada 5-6 m tэ9ki1 edir. ýаЬrапgау чэ Dэчэgigау бz sulannt Aýzrbir limашпа axrt- maqla eyni adlr 961 yaratmrglar ki, hэmiп gбl Qаrаdэhпэ 9ayl чаsitэsilэ Xezer dэпizi ilэ Ьirlэgir. Нэmiп liman qэdim laquna- bl nrn уеriпdэ уаrапmlgdrr. Onun sаhэsi ilin fаsillэгiпdоп astlt оlаrаq dэуigkэп оlur. Limашп эtrаfl qamrqlr bataqlrqlardan iba- rэt olduýuna gёrэ k69эri quqlarrn qrglama уеriпэ gevrilmigdiT ki, bunun da olduqca bбyuk ekoloji эhэmiууэti чаrdr.

ý 3. GEOLOJI QURULUýU vo TORPAQ эмаLа Gэт[коtч SUXURLAR brr Bбyiik Qafqazrn girпаl-gэrq hissasinin geoloji qurulugu чэ tоrраq эmэlэ gэtirэп sчхчrlап hэrtаrэfli iiyranilmigdir. ýimal- qэгq эkingilik zonasr чэ опuп эtrаf эrаzilэriпiп geoloji sэсiууэ- si, реtrоqrаfik чэ litoloji хiisusiууэtlэri A.H.Эliyev [5],

l0 1 Э.Э.Эlizаdэ, M.A.QaEqay U21, A.D.Sultanov [l17-1I8], V.Е.Хауп [l34], О.ý.ýrхэliЬэуli [138] чэ digэr tэdqiqatgrlann эsэrlэriпdэ genig verilmiEdir. вu эrаzi daxilindэ эп qadim dбчr gбkiiпtiilэri yura AEaýt va orta yaglr olub, эrаziпiп qэrь hissэsiпdэ irzэ grxrr. бrt. yuru gбkiiпtfllэri yalama Qusar, xudat, чэ xagmaz sаhэlэгiпdэ aq- !а1 edilmigdir. Burada gбkiiпtiilэriп qalrnlrýr 840 m-э gat,., S-Э-оlizаdэ [l3] Ьu gбkiiпtfilэriп uqЪg, hissэtэriпiп аlчrо- qumdaýlanndan, учхаr1 hissэsinin isa gilli gбkiiпtiilэrdэп iьаrэt olduýunu gбstэrir- Ost Yurа gбkirпtfliэriпiп qalrnlrýr Qudyal- gay-Qurugay dэrэlэriпdэ 700-750 m, Vэlчэlаgау dэ-rоsiпdэ isэ 200 m-dir. Qusаr-Dэчэgi gбkmэ muldast daxilindэ Ьч dбчrflп gбktiпt0lэriпэ rаst gэliпmэmigdir. ТэЬаgir dёчr0пflп gdkiiLrrtillэri Тэпgi-ВеЕЬаrmаq antiklinari- siпdэ, Qaragay, Caýacrqgay, Qudyalguy u" Samuigay dэrэlэ- riпdэ эhэпg stixurlarrndan iЬаrэt olmaqia sэthэ grxrnrgiar. Zoo- gen эhэпgdаЕlаппdап чэ gillоrdэп tэgkil olunmug bu 96krintii- lэriп ауп-ауп mэrtэЬэlэri Xudat, Yaiama, ýirvanovka чэ bag- qa уеrlэrdэ agkar olunmugdur. Qusar maili diizэпliуiпdэ Раlеоgепdэп baýlamrg АЬgеrоп mэrtэЬэsi dэ daxil olnaqla iigfincir dбчrflп bffttn 96kflпtiilэri- nin komplekslari yayrlmrqdrr. Ogirncti dбчrffп Раlейеп, Eosen, Oliqosen, Miosen чэ Pliosen yaglr gбkliпt0lэri baglrca olaraq algaq daýIrq va dаýэtэуi nraili dtlzэпlikdэ (Qusаr-siуеzэп аrа- st) mffgаhidэ edilir. опlаr эsаs e'tibarr ilэ bhangdaýlanndan, qillэrdэ,п, konqlorneratlardan, qumlardan чэ baEqa gOktntГrl"r- dэп tэ;kil olunmugdur. Dэпiz sahili ovalrqda чэ опчп qаrь kэпаrrпdа isa 4-cii diivr yagh gбktiпtfllэri genig yayrlmrEdrr. Нэmiп gбkfiпtiilэr nfixtэlif т?пs" чэ qalrnlrýa rnalik olrnaqla litoloji baxпrrdan qurn, gil vo balrqqulaýr qarrgrqlarmdan iЬаrэtdir. I

ll yuxanda tэsчir olunan stiхurlапп аýlпmа materiallan чэ on- с! lапп gбkiiпrtiilэri torpaq эmэlэ gэtiтэп stхчrlапп yaranmastnda mflhiim rоl oynamrgdrr. Geoloji tэdqiqatlann пэtiсэlэriпэ эsаsэп опu dеmэk оlаr Н, вбупk Qafqazrn qimаl-gэrq уаmасшrrп har уеriпdэ апа stxurla- пп pargalanmasmda fiziki aýllrma prosesi daha giiclff getmiý- dir. опuп пэtiсэsidir Н, bu оrаzidэ tоrраq эmэlэ gэtirэп siixurlar alltivial, proltivial, delflvial чэ eliivial 96klrпtiilэrdэп tэgКl olunmugdur. Bu 96kirпtDlэriп эmэlэ gэlmэsiпdэ qimal- Еэrq istiqamэtli axrma malik 9ауlапп rolu Ьбуirk olmuqdur. yчхапdа deyildiyi kimi, burada yчrа чэ Тэьаýir dбчrtiпtп stixurlarr mбhkэm, krisиllik quruluEa malik olduqlarrndan аýmmауа gэtiп mэ'ruz qalrrlar. Опа gбrэ dэ bu stiхurlапп yayrldrýr sаhэlэrdэ аýmmа prosesi zэif gеtdiуiпdэп torpaq ьmэlэ gоtirэп sfiхчrlаr torpaq бrtiiyiintfur formalaEmasrnda zэif rоl оупауrr. Тэdqiq оluпап эrаzidэ qэrьdэп ýэrqэ hэrэkэt et- dikсэ torpaq эmэlэ gэtirэп stixurlar еmэlэ gэlmэ gэrаitiпэ, уа9- lanna чэ litoloji tэrКЬlэriпэ gбrэ dэуigirlэr. Orta daý qur- л gaýrnda чэ опdап gimаl-Еэrqdэ tоrраq аmэlэ gэtirеп siiхчrlаг kobud qrnntrlr konqlomeratlardan чэ tэьаgir yaglr аgmmа ma- teriallanndan tэqkil olunmugdur. Daýtrstff yaylalarda чэ хtisчsэп dэ Qопаqkэпd hбчzэsiпdэ mergelli эhэпglэr чэ boz, qmmzl-yagrl rэпgli gillэr (Ьаrrеm, apt) agrnmaya meyilli tограq эmэlа gэtiтэп апа siiхurlапп эsа- srm tэgКl еdirlэr. Qопаqkэпddэп сепчЪqэrqdэН эrаzilэr, xtisusэn АИ9ау чэ Trýgay hбчzэsi Ost Toba;iT dбvrihriln stxurlan ilэ бrtiilmflqdilr. Qu99u kэпdi rayonunda vo Gilgil- 9ауm учхап hбчzэsiпdэ qmnrzl-qontrr чэ boz rэпgli gillэr tzэ gжmlý чэ бzlеriпiп aýlnma materiallan ilэ tограq бrtfiуItпэ tэ'sir еtmiglэr. Bu tipli sчхчrlш Dэчеgi-Siуэzэп massivinin dаýоtэуi maili diizэnlik hissэsiпdэ dэ geniý yayrlmrgdrT. Quba-Qusaг maili dtizэпliуiпdэ чэ Хаgmаz-Dэчэgi (dэпiz sahili ovalrq) massivindэ tigiincii dбчr чэ qdim Xezer 96kitn-

|2 ( ttilэriпiп аýlпmа materiallanndan tэgнl olunmug tограq эmэlэ gэtirэп sf,хцrlаr daýlrq zonaya пisьэtэп daha 9ох kбчrэk xasse- lэrэ malikdir. опа gбrэ dэ Ьчrаdа yayrlmrq torpaqlar genetik baxrmdan tam inkiEaf еtmiglэr. Qusаr maili diizэnliyinin ýэrq чэ qimаl-gэrqiпdэ qэmЬэr чэ gауdаqlагr qalrn tэьэqэ fоrmаsmdа torpaq эmэlэ gэtirэп siixur- lar kimi tэzаhiir olunsalar da опlапп sэthlэri yan silsilэdэп жап gауlаrrп allflvial gбkiiлrt0lэri ilэ бrttilmfigdirr. QэmЬэr чэ gay daElr gбktfurttilэrin qalrnlrýr maili dtzanlikda 8-10 m, ova- lrq hissэdа isa 3-4 m-э qэdэr оlur. Нэmiп 96ktrпtЁlэrdэп baqqa Ьurаdа qontrr чэ sап rэпgli lбsэЬэпzэr gillэr чэ gilliсэlэr dэ geniý yayrlmrgdrr ki, опlапп da qalrnlrýr 8-10, Ьэ'zэп 20 m-э gatr [13]. Dэчэ9i rауопu эtrаflпdа deltvial gбkunt0lerin altrnda gox da qalrn оlmауап qum layr yayrlmrgdrr. ýэrq hissэdа isэ Abge- rоп уаruSuпа mэхSus boz, boz-qonur rэпgli duzlu Ab;eron gil- lэri yayrlmrgdrT ki, Ьuпlаr da gtiьhэsiz, zопаdа tоrраq эtпэlэ gэlmэ рrоsеsiпэ бz tэ'sirlэriпi gбstеrmiglэr. siyэzan-sumqayrt mаssiчiпdэ, хtsusэп hэmiп massivin dэ- niz sahili ovalrq hissэsiпdэ tоrраq эmаlэ gаtirэп sirxurlar duz- lч-gоrаkэtli qэdim Хэzеr 96kпtiilэriпdэп tэqkil оlчпmч;lаr. Tэdqiqat mаtеriаllап эsasrnda verilmig sэсiууэdэп gбrП- ndiiyu kimi, Вбупk Qafqazrn gimаl-qэrq эkingilik zonasmda yayrlmrg torpaq эmэlэ gэtirэп stlxurlar сэпuЬ-qэrЬdэп gimal- gэrq istiqamэtdo hipsometrik эуriliуэ miivafiq оlаrаq аýшmауа az me'ruz qalan yчrа чэ Тэьаqir yaglr апа siiхчrlаппdап daniz gоkiiлttfllэriпэ qэdэr рillэ-рillэ dэуigirlэr. Bu sirхчrlапп yatb mmа uyýun olaraq zэif aErnmrq апа siixurlar tizэriпdэ ibtidai чэ yrD(a, kбчrэk чэ aýlnma mэhsullап mбчсчd olan уеrlэrdэ isэ qalrn чэ tant inkigaf etmig tоrраqlаr yayrlmrEdrr. Тоrраq эmаlэ gэtirэп sчхчrlаr mfiхtэlif хаssэli olduqlanndan (хiisчsэп tэrkiьlэriпэ gбrэ) опlапп fizэriпdэ miixtэlif biokimyэvi xassэli tоrраqlаr formalagmrqdrr. Lakin, miixtэlif хаssэli tоrраqlапп

lз эmэlе gэlmэsiпdэ tоrраq эmэlэ gэtirэп sflхчrlаrlа уапаýl digэr р аmillэr dэ (iqlim, bitki бffПуч, rеlуеf) qargrlrqlr sчrэtdэ igtirak еdirlэr. Опа gбrэ dэ torpaq эmэlэ gэtirэп ekoloji аmillэriп tэk- likdэ deyil, qargrlrqlr эlаqэdэ буrэпilmэsi milxtэlif хаssэli tor- paq vahidlэri Ьаrэsiпdэ daha аtrаflt fikir sбуlэmэуэ imkan ve- ! rir.

ý 4. iQLIMI

Тограq эmэlэ gэlmэ рrоsеsiпdэ iqlimin rоlu эdэЬiууаtlаrdа [56, 33] Нfауэt qэdэr бz эksiпi tapmr;drr. Вuпuпlа Ьеlэ iqlim чэ опчп еlеmепtlэriпiп torpaq бгttiуiiпirп miinbitliyina tэ'siri xtsusi tэdqiqatlann apanlmastnr tэlэЬ ediT. ýimal-qorq эkingilik zonasmm iqlim хtisusiууэtlэri bir srra tэdqiqаtgrlаr [140, l41, 146] tэrэfiпdэп tэdqiq edilmiqdir. Э.А.Мэdэtzаdэ чэ Е.А.ýжliпsНпiп [81] tэdqiqatlanna gбrэ zonada gtiпэЕ panltrsrnrn il эrziпdэ miqdan 1900-2200 saat t hэddiпdэ dэуigir К, bu da respublika ffzrэ digэr rеgiопlаrlа miiqауisэdэ aqaýr gбstэгiсi hesab оlчпur. Zопашп сэm radia- siya ila tэ'miпаtt da оrаzЫп htlпdчrliiуuпdэп astlt olaraq boynk бlgiilаrdэ dэуigir (kkal-sm2). Веlэ Н, эgэ1 200 m-a qэ- dэr olan htlпdПrliikdэ Ьu gбstэriсi 127 kkal-s-'-di.r", 2500- l 3000 m-dэ опuп qiymэti 138-142 kkal sm2-э qоdэr аrtrr. Zonada оrtа illik tеmреrаtur ovalrq чэ maili Qusar diizэnliy- inin gэrqiпdэ 14-14,50, dаýэtэуi qurqaqda 10-140, оrtа чэ уirksэk daýlrqda isэ 4-6-100-уэ ЬаrаЬэrdir (сэdчэl 2.1). lqlimgtnaslar [146, 147] qimаl-ýэrq zonasrm bir srra iqlim gбstэriсilэriпэ gбrэ fig aqroiqlim rауопuпа ayrrmrqlar (сэdчэl \ 2.2). Сэd.чэldэп gбrilndtiyu kimi, zona daxilindэ istэr rПfuЬэt- lэпmэ, istэrsэ dэ istiliklэ tэ'miпаtmа gбrэ irg fэrqli эrаzi ауш- maq miimКfurdf,r. Э.А.Мэdэtzаdэ чэ E.M.ýrxlinski |71, s.

t4 з20-32,11dэ бz tэdqiqatlan эsаsmdа zona daxilindэ tig iqlim tipi ayrrmr;lar: 1. Yапmsэhга чэ quru gбllэriп iqlim tipi. Bu iqlim tipi dэ- niz sahili ovalrq эrаzilэri эhаtэ еdir. Bu iqlim tipi zэif riifuьэt- lэпmэ qэrаiti (illik yaýrntrlar mtmkiin Ьuхаrlапmапrп 50% tэgkil edir) чэ isti qrqr ilэ sэсiууэlэпir. Эrаzidэ 100-dэп уш(ап tеmреrаtчruп сэmi 4000o-d"n artrqdrг. 2. Yaýrntrlann biifin fэsillэr tizrэ ЬэrаЬэr paylandrýr mtilayim-isti iqlim tipi. Bu iqlim tipi zonanrn оrИ daýlrq mеýэ qurqаýшlп yayrldrýr эrаzilэг iigtn sэсiууочidir. Bu iqlim tipi miilayim qlýl чо mtilayim-isti yayr ilэ Ъrqlэпir. lttiK уаýшtrlаr mtmktln Ьчхаrlапmапrп 75-100% tэgНl edir. Оrаzidэ l00-dэп yrD(afl tеmреrаfuruп сэmi 2500-38О00-уэ ЬэrаЬэrdir. 3. Qrgr quru soyuq iqlim tipi. Bu iqlim tipi Еimаl-gэrq эkiп- gilik zопаslшп orta daýlrq чэ уiiksэk daýlrq еrаzilэriпi эhаtэ edir. Вч эrаzilэriп tеmреrаtчr Еэrаiti mfilayim olub, kifayэt qэ- dэr пэmliklэ (75-100%) tэ'miп olunmuglar. Эrаzidэ l00-dэп уuхап tеmреrаfuruп сэmi 800-400О0 arasrnda tэrэddtid edir. ýimаl-qэrq zonasmda yaýrntrlarrn illik miqdart ovaltq hissa- dэ 400 mm, dаýэtэуi qurqaqda 600 пIm-э qаdэrdir. Оrаzidэ Ьuхаrlапmашп da paylanmasr hчпdfirliikdэп astlt оlаrаq dэуi- qir. Веlэ Н, ovaltq hissэdэ опчп miqdan 800-1000 mm, qalan эrаzilэrdэ 600-800 пlm qэdэrdir. Qar t rtГlуilпtп qalrnlrýr Xagmaz-Qonaqkэnd aqroiqlim rауопuпdа 7-30 sm, Quba - Su- durda isэ 10-40 sm-э qэdэrdir. Вiitёчltkdэ эrаziпiп iqlim qэrаiti bir srra kэпd tэsэrrtifаtr ЬitНlэriпi уеtigdirmэуэ, ovaltq hissаdэ istilik ehtiyatlanndan sэmэrэli istifadэ еtdikdэ isэ ildэ 2-3 mэhsul эldэ еtmоуэ im- kan чеrir.

l5 Ё\о\аOочl ýJa \о _ rа чсч г-ri-Оt'l бi oiodoiý g lл п \о с.) са о (асiiф\О ! ф(а_lа_ф Oo.1 Otý ci(atc!(.) Ф х ОY_v.о о оrао\г-о г- со о1 с.J t х цпсо$Oоф и$,alооф и\п\пý$ \о-Ёс.t\о (..l о a.l rf ý иьфф\о й х О л^- \t со \o\n\o.ot о -91 -*- Е] Oc,.lOo\_ оо г- ф c.l c.l О-чtоl$ (J \о чt \о о\ о\ _Ё_(чс,l соьооaоrа ] I & I i о г-фrаОt \о с.} \о о\ о\ c.l a- сr) ь F О ф О t t) c.l c.l (\l c.l сtt чfхtхt-_- l u) c.l _ c.l a.l ol \ 't $с{фtа\о t-

z \осоО\по\ a.t о a.l ci .a са са \о г- со о tЁýc\,lсt,I N фгtо\Фо\ t ý4 с! \О.t сп фЁ\О\Оь l j б1-o{xfxf- ýс..lt\o\o Ф s !t бl c..l () z о^олЧо rc ЁЁС)нЧ' у тýт"{; Т ý T.r,,, с.) (.) с) c.l a.l Ф ЧQQ* с.t о\оlЁг-Oо о т q т j_l ýýý,lol бl ci to бl cl о& .r> Е ,]I Е Бъ tr ЕЕ, J4E ЁЕ SЕ, ч> .Е9н ,Ё ý .-ý .йЕ =9r.l Е Or- оР о08 q,дЕн FЁ Ё rsЕн rЁ Fý Е я 9 Е atD чэаоэtD6! ФэrоэФкt lrrоэФб .= с) ЕЕоооох эЕ оооп х ё оооо х ФЁ с F8. 8Е. фд) аЕ ýl !FФ дЕ

lб Cdvel2.2- ýimа1-9этq эkiпgilik лч**т aqroiqlim гауопlаппrп ýэсr)ryэS1

АqoЦim Riituы- Yафпtl- EI>lOo Et>IOo Qчгаq гауопlап lапmа lапп шiq ehtiyat q1 giiпlэriп giiФricisi dап (aprel- lцtempe- SаJп (Md) sспýаh), rаtrrrlапп (irщn- mm сэrпi avquýC) Хащz- o,15{,25 ll0-25o 22Ф ю22ф l8-45 aonaqlыrd 4о00 QчЬа- 0,2rо,45 20G4l0 lбФ 42ф l8-36 fudцr 370о

Qаlщр- 0,454,60 320-400 80G

ý ýý- ý 5. HtDRoQRAFtyAsI ф Тоrрq эmэlе gоtirэп аmillаг igэrisiпdэ hidroqrafik рЬkэ- nin olduqca ЬбуПk эhэпriууэti vardlr. Тоrраqlапп tлiхэп inki- ,п gaf edib ] fomralagmasl ve уПksэk mэЬчldаrlrýа mаЁk ol- masr эrаziпiп уеrПsm чэ уегаlП sulаrlа tэ'miп olrmma dэrэс+ siпdэп dэ asrlrdrr Огаzi S.Rfistэпrочrm [1 l l] hidrоlфi rayonlagdrnTrastna gбrэ QчЬа-Qщаr чэ Ьчэ9i-Ха9mаz rауопlаппа aid edilmiýdir. Quba-Qusar rayonrrndal

|7 l i t iqtirakr 70Уо-dэп (Samur) 4ОYо-е qЭdэr (Vэlчэlэgау) azalrT, уе- raln sulаrrп i;tirakr isэ 20%-dэп 40%-э qэdэr artrr. 1 su mоdulu xfrsusen Vэlчэlэgауdа mбvsiimfr хаrаk- Qaylarda i tеr dagryrr. Bu qrup gaylarda maksimal su axlml leysan уафý- \ lan zаmаш rпiigаhidэ оlчпur. Вчпuп пэtiсэsiпdэ 9ауlаr qаr su- lаппdап dagqrn эmэlэ gэtirап rеjimэ mаlikdirlэr. Qауlаrdа dagqrn dбчrti арrеldэп iyul чэ Ьэ'zэп avqust ауmа qэdэr davam edir. Sаmчr, Qusargay чэ Qudyalgayn yflksэk su sэчiууэsiпэ gatmasmda bu 9ауlаrrп hбчzэsiпdа уеrlэ9эп daimi qаr чэ xtrda buzlaqlar эhэmiууэtli dэrэсэdэ tэ'sir еdirlэr. Qidalanma ehtiyatrndan astlt оlаrаq gауlапп axlml 0,5 Ysan- dэп 25 Уsап-dэk dэуigir чэ ciiz'i bir sаhэdэ 30 Уsап-э gattr. Bununla эlаqаdаr bu rауопdа gауlаr 4 жrm zonasma Ьбlч- nmiigdflr: а) ytksэk ахш zonasr, 3000 пr-dэп artrq yiiksэklikdэ уеrlэ- gэп Qusargaym учхаrtlаппt эhаtэ edir; Ь) оrtа ахrп zonasl, 9ау- lапп Qusar maili dirzэnliyinэ grxan уегэ qэdэrki (500-1000 m уiiksэkliуэ qэdэr) hissэni эlrаtэ edir; с) az ахlm zonasl, Qusar maili dflzэnliyinin Хэzэryапt ovalrýa qэdэrki hissэsini эhаtэ edir; 9) оп az ахшп zonast isэ 9ауlаrrп Хэzоr dэпiziпэ tбkirlэпэ qаdэr olan aqaýr ахlmrш эhаtа edir; Bu rayondakr gауlаr il boyu gox bulanrq olub, бzlэri ilэ knllil miqdarda asrlr mаddэlэr gэtirirlэr. Qay sulапшп mini- mчm lillэпmэ hэddi 250-500 q/m3-э qэdэr оlur. Maksimum lillэпmэ Qusargayla Qaragayda miiqahidэ оluпur. Bu gaylarda lillэпmэпiп hэddi 1200-1500 q/m3 arasrnda tarэddird edir. Qay sulan kimyэvi tэrkiЬlэriпэ gбrэ dэ Ьir-Ьirilэriпdэп fэrqlэпirlэr. Quba-Qusar rауопuпа daxil olan gауlапп suyunda hэll olunan dчzlапп miqdan l50-300 mq/l tэgКl edir. Dэчэgi-Хаpmаz rауопuпа daxil оlап gaylara Yan silsilэdэn axan чэ bundan эччэlki rауопа daxil olan gaylamr orta чэ agaýt axtnlarr aiddir. Qaylarrn su toplayrcrlarr algaq yuksэklik- lэrdэ (2500 m) уеrlа;mэklэ уаЕц ('75 %) чэ yeraltt (20 %) su-

l8 lаrlа qidаlашrlаr. Bu qruP 9ауlаrа ýаЬrапgау, Dэчэgigау, Gilg- ilgay чэ Atagay aiddir. опlаr yayda уаgц sulаппdап da;qrn эmэlэ gэtirэп yaýrg rеjimэ mаlikdirlэr. уаýmауап zаmаш 9ау- qrsa lаrdа mtddэtli davamlr su sэrflэri miigahidэ olunur. Qay- lапп sululuýu 5 Usап-dэп az olub, mэпsэЬ yaxrnlrýrnda 0,5 Usап-уэ qэdэr aza|t. Qay sulannrn lillэЕmэ dэrэсэsi уаgц sчlапшп intensivliyin- dэп asrlrdrr. Lillegmэnin bбyiiklty0 mэпЬэ hissэdэ 250-500 q/m3 olduýu halda mэпsэЬ yaxrnlrýrnda 500-1000 q/m3 olur. Qudyalgay, Qаrаgау, Vэlчоlэgауrп orta axrnda, Gilgilgayrn isэ aqaýr axtnda lillэnmэsi 2000-4000 q/m3-э qэdэr gatrr. Qay sulannda suda asan hэll оluпап qangrqlann miqdanna gэldikdэ опu demэk оlаr ki, bu rауопа daxil olan gауlапп sulan demэk оlаr ki, miпеrаllаgmаmцlаr (qurrr qalrýrn miqdan 300-500 чэ 500-1000 mqЛ tэqkil edir.) Lakin Atagayla Gilgilgayrn agaýr axtmrnda zэif dэrасэdэ miпеrаllаýmауа tэsadiif edilir. Эrаziпiп tэbii hidroqrafik gэЬэkэsiпdэ siin'i kanallar da mбчсuddчr ki, опlапп da torpaq эmэlэ gэlmэdэ Ьбуiik rolu vardrr. Sаmur-АЬýеrоп kапаltшп эrаziпiп hidroloji qэrаitiпэ tэsiri olduqca bбyiikdiiT. Bunlarla yanaýl эrаziпiп оrtа daýlrq чэ dаý-mеqэ zonasmda bulaqlann, dэпiz sahili ovalrqda (Vэlчэlэgауdап qimalda) sэthэ уахm Eirin хаssэli qrunt sulаппm Ьбуiik ehtiyatr чаrdr ki, Ьuпlапп tэ'siri пэtiсэsiпdэ torpaqlarrn hidromorflik хаssэlэ- ri formalaglr. Atagayrn, Dэчэ9i9ауm чэ Gilgilgaym aqaýt axtmt hбчzэlэriпdэ dэ qrunt sulan уеriп sэthiпа уахmdtrlаr (0,5-2,5 m). Нэmiп sular Ьurаdа Ьч чэ уа digэr dэrэсэdэ minerallaq- drýrna gбrэ torpaqlarda 9оrlа9mа hallan bag vermigdir. Nэhау- эt опч da qeyd еtmэk laamdш ki, dаýэtэуi maili diizэnlik чэ dэпiz sahili ovahqda gay sulanndan suчаrmа mэqsэdi ilэ isti- fado olunur. опа gбrэ dэ 9ау sulan lillэпmэ dэrэсэsiпdэп astlt оlаrаq sччаппа zаmаru tограqlаrdа geokimyэvi чэ fiziki- kimyэvi dэyiqiklik yaradrr. Sulапп tэrНЬiпdо оlап asth mаddэ-

l9 lэr gеоkimуэчi baxrmdan miiхtэlif xassэli olduqlarrndan tоr- paqlarda miiхtэlif xassэli tбrеmэlэг уагаdш. ýау sчlаппdа lillэпmэ dэrэсэsi yПksek olduqda sччшIпа zamanr tоrрqlапп qrапчlоmеtrik tэrkiЬiпэ hiss olunacaq d+ rэсэdэ Ыsir gбsыir. Yэпi, sччilпIа zаmаш gil hissэсiНэri юграqlаrdа рrоfil boyr agaýrya doýru miqrasiya еtпrэНэ qra- пчlоmеtrik tэrНЬi аЕrrlаqdшr чэ ЬеlэliНэ dэ tограqlапп su чэ hava фimiпdэ mэпfi f*аdlаr ЬаЕ чеrir. Вч hal хiЬчsэп Gilgil- 9ауп suyundan suvalma mэqsэdilа istifadэ edildikdo datra 9ох mii;ahidэ odilir- Daqqrn zamanr sulаппrп rэпgi agrq оlап gayla- га АИ9ауr, Gilgitgayr va Aýgayr; sчlапшп rапgi tiind olan ру- lаrа iso Sаmчгgауr, Qагаgауr чэ Qudyalpyr aid еtпiеk оlаг.

ý б. вrгкt октоlю

Мэ'lumdur Н, tоrраq эmэlэgэtirэп аmillэr igэrЬiпdэ bitki бrfuуПпflп бzifurэ mexsrý rоlч чаrdш. Оdчr К, bitkilerin tоrраq эmэlэ gэlmэ prossesindэH rоlчпч aydrnlagdrrшraq mэqsэdilэ Вбуuk Qafqazn gimаl-gэrq akingilik zonasrndan bitkiПyinin co$afi yayrlmaslnln izalшna еhфас чаrdtr. Оmumiууэtlэ, Вбуfik Qafqazrn, хiЬчsэп опчп gimаl-рrq уаmасшuп bitkiliyi bizim эsriп эwэllэгiпdа чэ son dбчrlэrdэ A.A.Qrossheym [48, 49], I.I.Karyagin [б7], r.l.Prilipko Il07,108], P.D.Yarogenko Il45], V.D.Hacryev [40] va bagqa- lап tэrэfiпdэп буrэпilmiфir. Tэdqiqatgrlar miiэууэп еffпiЕlаr И, hч эrаziпiп bitki бгtауiiLпdэ rэпgаrэпglik gox uzaq kеgrпi$эп mбчсчd olmuý- dur. Lakin, son dбчrlэrdэ iqlimdэ kontinentalla;ma (quraqlag- mа) dбчrii olaraq Ьа9 verdiyindэn bitН-torpaq sistemindэ boynk dэyiqiklik geftni$ir. Нэmiп tэdqiqatlara gбrэ son dбчrlэrdэ iqlimdэ quraqlagma ilэ эlаqэdаr olaraq mеýэ bitkilэгinin bozqlr bitkiliyi tэrэfiпdэп

20 daý эtэklэriпdэп уuхап qurgaqlara doýru "stxtgdrnldtýr'' qeyd оluпur- Вuпuпlа Ьеlэ, tэdqiq olunan эrаziпiп mпаsir ыiкi бmуu kifауэt dэrэсэdэ miixtэlif чэ rэпgаrэпgdir. Веlэ miixtэliflik tэdqiqatgrlann araqdr.rnilu.rnu gёrа эrаzi daxilindэ rеlуеfiп чэ iqlim ffnsilrlэrinin tэ'siri ilэ уЙпmrЕdrr. Digэr tэrэfdэп, son l00 ildэ insanlann tэsэrrtifаt ЪаШууэtiпiп эrаziпiп bitki бпаучпэ tэ'siri qabanq ýэkildе бztinii Ьiruzэ чеrmigdir. orazidэ tэьii bitkilik Eaquli zonallrq qanununa mtivafiq yayrlmrgdrr. r.I.гHtipKo [108] Ьч zопашп bitki бrt0уirпiiп agaýrdakr tэs- nifat sxemini vermigdir: 1). уапmsэhrа bitkiliyi 1i0-0 m-э qэ- 9з.li Zl. dаýэtэуi quru bozqrr bitkiliyi (200-i00 m-о qэdф; 3). daý kserofit bitkiliyi (500-1200 m-а qэdэr); 4). mеgэ bitН- (700-1800 liyi пr-э qэdэr); 5). subalp 9эIпэп bi;kiliyi (ls00- 2200 m-э qэdэr); б). аlр 9эmап bitkiliyi (22о0-2з60 m-dэп ytiksэk). yапmsэhrа чэ dаýэtэуi quru bozqtr bitkiliyi dэпiz sahili ovaltq, Qusar maili dfizэnlik zonalannda чэ Dэvэgi-Sumqayrt massivindэ genig yayrlmrgdr. Relyefin gбkэkliklэriпdэ hidiofil чэ halofit bitki пбчlэri, dаýэtэуi maili dflzonlikdo isa еfеmеr чэ еfеmеrоidlэr, yovganlr-efemerli, yovqanlr-taxrllr-kollu, qiriп хаssэli qrunt sulan sэthэ уахm olan (ýаЬrапgауlа Sаmurgауtп arasr) sаhэlэrdэ 9эmэп Senozunu уагаdап ЬitКlэгdэп Ьаrmаq- vari gауrг (Супоdоп), siiriiпэп аупq (Аgrоруrоп rерепs), аii yлaýtikanr (Alhagi psevdoaltag|, govis уочýаш (епеmЬiа Szouitsiaпa), mavi qагауопса (Medicago соеrulеа), qаrаýап (Salsola dendroides), mеуеr dэчэdаЬапt (ZimопiЙ -"i"O чэ s. mezofil Ьitkilэг yayrlrnrgdrr. Algaq чэ оrtа daý qurqaqlannda rtifuьэtiп goxalmast ilэ kol Ьitkilэri qanýlq yovganlr-taxrllr чэ kollu-иxrilr bitki qruplaq- mаlап iistiinliik tэЕkil edir. Вurаdа algaq boylu pahd чЪ чэlэs mеgэlэri, tэk-tэk iуdэуаrраq armud, qаrаtikац bбyiiitikan, yemigan чэ s. kol bitkilэri kollu-daglayh, kollu-aynqlr-yovganlr

2l bitki qruplaqmalan yaratrnrEdrr. Bu qruрlа9mаlаr эrаziпiп сэ- пuЬ-qэrЬiпdэ Gilgilgayla ýаЬrапgауm orta ахпп hбчzэsiпi эhа- tэ edir. Мэ'lutпdur ki, kol bitkilэri ekoloji чэ bioloji хiisusiууэtlэгi- пэ gбrэ аýас Ьitkilэriпэ пisьэtэп suya az tэlэьkаrdrrlаr. Lakin, bununla Ьеlэ kol Ьitkilэri bu эrаzidэ tограq эmэlэgэlmэ рrоs- sеsiпdэ xfisusi эhэmiууэt kэsЬ edir. Н-Э.Эliуеч [7, s.50-56] qeyd еdiг ki, kolluqlarm arasmda Ьitэп ot bitkilэrinin yaxqr in- kigaf еtmэsi tограqdа bioloji рrоsеslэriп sэmэrэli gеtmэsiпэ va irmчmiууэtlэ tоrраqtапп sэthi yuyulmalardan qorunmasmda оlrэmiууэtli rоl оупауrrlаr. Веlэ ki, kollu-taxtllt чэ kollu- rnirxtэlif qanýlq otlu bitki qruplagnralarr altrnda inkigaf etmiq ьоz-qэhчэуi torpaqlar tam inkiqaf etmiq рrоfilэ rпаlikdirlэr чэ bu torpaqlann akkumulyativ humus qatrnda lrumusun miqdarr 2-З О/о, Ьэ'zэп 4 О/о,е qэdэr olur. Qusar rnaili diizэnliyinin ýabran9ayla-Sarrrurgay arasrndakt hissэsinin bitki бrtiiуftпdэ эsаs yeri bozqrr bitkiliyini эчэz et- miý mэdэпi (mеучэ baýlarr, taxtl, tэrэчаz) bitkilэr, maili dtrzanliyin daýlrq qurqaýrnda isэ mеЕэ чэ gэmеп-ьоzqrr bitki- liyi geniq yayrlmrqdrr. Эrаziпiп Iпеýэ qurEaýr agaýt, оrtа чэ уuхаfl olrnaqla 3 уапm qurgaýa Ьбlirшпtqdiir. Daý rпеgэlэriпiп aqaýr yarlmqurýaýrnda qэhчэуi, qопur dаý+пеgэ чэ qэhчэуi (Ьаý) rпеqэ tограqlап fizэriпdэ gtiгсii paltdt, (cuercus lbeica) qafqaz чэlэsi (Caryiпus caucasica) чэ пеýэ talalannda mеучэ аýасlаrrпdап iЬаrэt оlап раlrd-чэlэs mеgэlэri (Ьаý+пеqэ) tutur. Вurаdа аýас ьitkilэriпdэп lьеriуа palrdr (Quercus-iberica. ), traltvetter aýcaqayrn (АсеrtrаutчеtIеф, hibrid qovaq (Populus-hyhriolic Z), $erq gбуriigfi (Frахiпus excelsiot), ortiilii qobu чэ kigik 9ауlапп sчЬаsаппdа сбkэ аýасlагr yayrlmrqdrr. Orta mеgэ уашпqчrýаýrпdа (700-1800 m) fistrq чэ чэlэs- fistrq mеqэlэгi yayrlrnrgdrr. Yuxarl mеýэ уапmqurýаým mеqэ Ьitkilэriпiп tэrkiЬi уепidэп dэyiqir. Burada fistrq aýaclarr gimal

22 yamaclarda Ьir qэdэr yuxarl qalxrr чэ оrаdа onu уепidэп gэrq paltdt, чэlэs чэ s. ачэz edir. Yuхап hissэlэrdэ riituЬэtli уегlэr- dэ аýсаqауп (Acer trаutullеф, qovaq (Populus Z.) чэ s. yayrlrnrgdrr. Bu tipli mеЕэlэr silsilэarast hбчzэlэrdэ dalra 9ох inki9af etmiElor. Suayгrcrlarda isэ park tipli bitkilik (9эrпэп- lэЕmiq mеgэ) formalagmrEdrr. Subalp sеуrэk mеgэliуi эSаSэп l800-2200 пr-dэп baglayrr чэ ьurаdа аýас bitkilэrinin tэbii artrml zэiflэуir. subalp mеýэ уа- ппrqurgаýr tэdriсэп alp gэпrэпliklэri ilэ эчэz olunaraq бz уегlэ- rini эччэlса kolluqlara, sопrа isэ alp gэmэпliklэriпэ чеrir.

ý 7. TORPAQ oRToyo

Bёyiik Qafqazrn qimal-qэrq yamaclntn ekoloji хtisusiууэtlэ- rinin tэsчiriпdэп gёrtindiiyii kitni, о, mfirэkkэЬ iqlinr-гelyef- bitki хiisusiууаtlэriпэ malikdir. Вuпuпlа эlаqэdаr olaraq Ьurа- da landqaftln эSаs iinsfirti olan torpaqlann соýrаfi yayrlmasr чэ genetik сэhэtdэп formalaqmast prosesi miirэkkэЬ ekoloji qэrа- itdэ getnrigdir. zonada tограq бftпуii qaquli zonallrý qanununa uyýun olaraq yayrlrnrgdrr. ýimаl-gэrq уаmасm tограq бrtiiуfrпiiп tэdqiqinin tarixi mэпьэlэri bizim эsrimiziп l0-20-ci illэriпэ tэsadfif etdiyi mэ'lum olur. Bбyiik Qafqazrn qimаl-qэrq yamacmda ilk tограq tэdqiqatr |925-|926-ci illэrdэ S.A.Zaxarovun rэhЬоrliуi ilэ Аzэrьаусапdа tэýkil olunmuq torpaq ekspedisiyast tэrаfiпdэп apanlmrqdrr. l935_1940-ci illэrdэ Quba-Xagmaz mаssiчiпdэ sаmur-Dэчэgi kanalrnrn gаkilmэsi ilэ эlаqэdаr olaraq suvanlan sаhэlэriп буrэпilmэsi mоsэlэsi qаrýlуа qoyulur. sonrakr illэr Quba-Xagmaz, Qusar rауопlап эrаzisiпdэ Н.Э.Эliуеч f5, 6, 7, 1 1] tэrэfiпdэп tэdqiqatlar aparrlmrgdrr. Akadenrik H.O.Эliyev [l1, s. 100-103, s. |77-192] Bёyiik Qafqazrn qimаl-qэrq уа- tnaclarrnm torpaq ortiiyiinti tэsvir еdэrkэп qопur dаý-mеqэ tоr-

2з paqlar zonasmda gэmэпlэýmig qonur, qэhчэуi dаý-mеgэ tor- puqtu, zonasmda isэ qэhчэуi Ьаý чэ qэhчэуi-dаý (ЬаЕ) mеýэ ki-i -iirt"qil tограq tiрlэriпiп yayrldrýrnr gёstэrmigdir, Son zаmапlаr (1964-1968,1981-1990) Bakr torpaq ekspedi- siyastmn, sошаlаr АzэrЬаусап Dбчlэt Yerquruluqu Lауihэ Ь- stitutunun эmэkdаqlап tэrэfiпdэп арапlап tэdqiqatlar пэtiсэ- sinda bu эrаzidэ hэmiп tоrраqlапп genig yayrldrýr dэqiqlэqdi- rilmigdir. Тэdqiqаtlаr пэtiсэsiпdэ zопапlп dtizэп mеýэlэri а1- trnda чэ Ьесэrilэп sаhэlэrdэ qэhчэуi-mеgэ, qehvэyi 9эmэп- mеýэ tоrраqlапшп mirхtэlif пбчlэгiпiп yayfldtýt miiэууэп edilmiqdir. Nэhауэt, onu da qeyd еtmэk lazrmdrr ki, 1964-cir ilэ qэdеr tоrраqlапп ekoloji-genetik baxrmdan tэsпiflаqdirilmэsiпdэ mfrаууэп ziddiyyэtli fftirlэr sбуlэпilsэ dэ apanlmrq iri miqyas- lr tэdqiqatlar пэtiсэsiпdэ tограq бffПуfiпtп tэkmillэqmig gene- tik istehsal tэsnifatr iЕlэпiЬ hazrrlanmrgd rr. Нэmiп tэsnifatrn haztrlanmasmda чэ izahatrnda qaquli zo- nallrq qantrnu эsаs gtitnrfflmtiqdtir ki, опlаr da aqaýrdakrlardan iЬаrэidir: а) daýlrq zопашп torpaqlarr; Ь) dаýэtэуi tэрэli maili dirzэпlik чэ dэniz sahili ovalrq zопашп tоrраqlап, Daýlrq zonanln tограqlап. Bu zonaya rеlуеfiп dэпй sэчiуу+ sinin 500 mdэп уiiksэk уеrlэ9эп еlеmепtlэгiпdэ yayrlmrg torpaq- lаr aid edilmiýdir. ýtьhэsй, Ьчrаdа torpaqlann qaquli zonal xffsu- siууэtlэriпэ gбrэ эrаzidэ yayrlmasmda rеlуеflэ yanaýl bitkilik, to.p"q эmэlэ gэtirэп sirхuгlапп litoloji tэrkibi va iпsапlапп tаsэr- riifat fэаliууэti miihiim rоl оупаmrqdш. Tэsnifat sxemi tip чэ уа- пmtiрlэr iэчiууэsiпdэ qurulmщ чэ tоrраqlапп tэsпiflоgdirilmэ- siпdэ hэr iH zonada eyni qayda gбzlэпilrпi$ir [l0, s. 57-63], Daýlrq zonada уауrlrш9 tоrраqlаr aqaýrdakrlardrT : Yuyulmug qаrаtоrраýаЬэпzэг dаý-gэmэп (Q'dy); Daý 9э- mеп-Ьоzqш (уuха чэ orta) (Doq); Yuyulmu9 gэmопlоqmiý qo- пчr dаý-mе;э (Q9dm); Ме9э altrndan glxmlý yuyulmug daý- qэhчэуi (Q'"dy); Меgэ altrndan 9жmlý tipik dаý-qэhчэуi

24 (Q'"dt); Меgэ altrndan 91хIшý karbonatlr dаý-qэhчэуi (Q-"dk); Yuу,ulmuq qэhчэуi daý (Ьаý) mеqэ (QYdb); Tipik qоhчэуi daý (ЬаЁ) mеýэ (Q'db); Karbonatlr qэhчэуi daý (Ьаý) mе9э (Qkdb;; Bozqrrlagmrq dаý-qэhчэуi (Qbd); Adi daý Ьоz-qэhчэуi (Boqr); A9r{ daý Ьоz-qэhчэуi (Boqr); Нэmiп tограqlапп aqrokimyэvi хаssэlэriпiп agaýrda qrsa sэсiууэsi verilir. Yuyulmug qагаtоrраýаЬэпzэr dаý-qэmэп (Q9ay1 tоrраqlаr Quba rауопчпuп Sёhub чэ tэsэrтOfаtlапшп эгаzisiпdэ, 1500-1700 m yiiksэklikdэ yayrlmrqdrr. Bu torpaqlann qranu- lometrik tэrkibi gillicэ чэ gillэrdэп iЬаrэt olub, fiziК gilin mi- qdan tограýrп iist qatrnda 35,8-70,6Уо araslnda dayiqiг. Yuy- ulmug qаrаtоrраýаЬэпzэr dаý-gэmэп tоrраqlаr humusla yaxýl tэ'miп olunsa da, onun gox hissэsi tist qatda (4,25-10,|6Yo) toplaqmrqdrr. Lakin, 50-70 sm-lik qatda о, kэskin azalaraq 1,05-4,'79Yo аrаsmdа tэrэddiid edir. Umumi azot чэ fosforun miqdan da mtivafiq olaraq уапm metrlik qatda 0,25-0,58 чэ 0,1'7-0,42Yo аrаsrпdа tэrэddiid edir. Su mэhluluпdа рН 5,7-7,1 olub, zэif furq чэ neytral mtihitэ malikdir. UdulmuE эsаslапп miqdan bu tоrраqlаrdа 14,5-38,0 mq-ekv. arastnda dэуigir. Daý gэmэп-Ьоzqrr (D9) tоrраqlаr subalp zonada relyefin gihey yamaclarrnda yayrlmrgdrr. Onlarr эmэlэgэtirэп siixurla- пп эksэriууэti gilli qistlэrdэп, qum daqlanndan чэ karbonatlt sirхurlапп aýlnma materiallanndan tэqНl оluпmчgdчr. Qrапч- lometrik tэrkiЬi 0st qatda gilli, orta чэ aýrr gillicэlidir. FiziН gilin miqdan 31,2-61,7Оlо аrаsmdа dayigir. QаrаtоrраýаЬэпzэr dаý-gэmэп torpaqlarla mtiqауisэdэ daý gэmэп-Ьоzqrr tограqlаr humusla zэif tэ'miп оlчпmuglаг. Нчmчsчп miqdan flst qatda 2,|8-5,59Уц dопэчэr torpaq (А+В) qatrnda isэ l%-э qаdэrdir. Оmumi azot vе fosforun miqdarr mtvafiq olaraq 0,03-0,29 чэ 0,04-0,24 % аrаsmdа dэуigir. Тоrраq profili karbonatlrdrr (2,09-2l,,8Yo). Udulmu; эsаslапп сэmi l З,8-28,6 mq-ekv, rN isэ 6,8-7,4 arastnda tarэddtd edir.

25 YuуulmuЕ gэmэпlэgmig qопur dаý-mеgэ (Qgdm) tоrраqlап + ВбуПk Qafqazrn Еimаl-qэrq yamacmda mеgэlэri эчэz etmiý 9эmэп чэ qэmэп-Ьоzqrr Ьitkilэr altrnda yayrlmrgdrr. Yuyulmug gэmэпlэgmig qопur dаý-mеqэ torpaqlarrn qranulotnetrik tэrkiЬi оrtа vo y0ngiil gillicэlidir. Fiziki gilin miqdan iist qatda 28,1- 68,9Уо, рrоfildэ ise 22,5-68,9o/o-dir. Bu tоrраqlаr humusla orta dэrэсэdэ tэ'miп olunmuglar. Вigэпэk altrnda humчsчп miqdarr 5,27-8,62Уо, Ьесаrilэп sаhэlэrdэ ise 3,5'7Yo-dir. Нчmus рrоfil aqaýr tэdriсэп azalr. Umumi azot чэ fosforun miqdan уапm- metrlik qatda 0,16-0,48 чэ 0,12-0,34Уо arastnda dэyigir. Bu tограqlаr udulmug эsаslаrlа doymuqlar чэ опlапп miqdan уа- nmmetrlik qatda lt,2-З6,2 mq-ekv-dir. Вэ'zi hallarda Na ka- tionu ilэ Ьirlikdэ Н* kationuna da rast gэlinir. Тограq muhiti zэif turq- пеуtrаldrг. (pN 5,9-7,8) Daý qэhчэуi (Qd) torpaqlar gimаl-gэrq эkingilik zonasmln daýltq hissэsiпdэ эп geniq yayrlmrq tоrраq tipi hesab оluпur. Zona dахiliпdэ daý qэhчэуi tоrраqlапп aqaýrdakr уапmtiрlэri tt yayrlmrgdrr: mеgэаltmdап gжmlý yuyulmug dаý-qэhчэуi I (Q'"dy), mеqэаltrпdап 91хmlý tipik dаý-qэhчэуi (Q'"dt), mеýэ- t altrndan glxmlý karbonatlr dаý-qэhчэуi (Q'"dk), yuyulmug qэhчэуi daý (Ьаý) mеýэ (Q'db), tipik qэhчэуi daý (Ьаý) mе9э (Q*db), karbonatlr qэhчэуi daý (Ьаý) mеqэ (Qkdb), bozqrrlaq- mrq dаý-qэhчэуi (Qod) tограqlаr. Daý qэhчэуi tоrраqlаr уахlп kеgmigdэ mеgэ altrnda olmu;- dur. Опlаrrп yayrldlýr sаhэlэгiп rеlуеfi yastl suaynctlardan, daýarasr чаdilэrdэп, zeif maili yanraclardan, torpaq аmэlэgэti- rэп siixurlan isэ karbonatlr gilliсэlэrdэп, gilli gistlэrdэп чэ qum dаglапшп аýmmа materiallanndan tэqkil olunmugdur. Aq- rопоmik baxmrdan bu tоrраqlаr mfinbit tограqlаг hesab оluпur- lar. tJst qatda fiziki gilin miqdan уапmtiрlэr sэрkisiпdэ l4,8- 65,5Уо arasrnda dэуigir. Humusun miqdarr da bбytik dэyi;ik- liуэ malikdir. Эп goxu tipik daý (Ьаý) mеýэ torpaqlannda

26 (5,90%), еп az isэ mеqэаltrпdап glxmlý tipik qэhчэуi (2,01- З,54О/о) tоrраqlаrdа miiqаhidэ edilir. Umumi azot vе fosforun miqdan da qэhчэуi tоrраqlапп tipoloji хiisusiууаtlэriпdэп asb 1r olaraq biiyiik dэyiqikliyэ malikdir. Тоrраq miihitinin rе- aksiyasr 6,3-8,6 arasrnda dэуigir. Daý boz qэhчэуi (Bdq) tоrраqlаr qimаl-Еэrq ekingilik zona- smda quru bozqtrlann dэпiz sэчiууэsiпdэп 550-900 m ytrksэk- liуэ malik yastt suaynctlannda чэ 9imа1-9эrq Ьахаrh yamacla- ппdа yayrlmrgdrr. tKi osas уапmtiфэп iЬаrэtdir: adi daý boz qэhчэуi (Bdq2) чэ aglq daý Ьоz-qэhчэуi (Bdql) tограqlаr. Daý boz qэhчэуi tограqlаr gillicэli чэ qismэп dэ gillidirlэr; fiziki gilin miqdan 43,2-72,3Оlо arasmda tэrэddfld edir. Нчmu- sun miqdanna gоrэ (2,12-З,15%) adi daý Ьоz-qэhчэуi tоrраq- lar agrq daý Ьоz-qэhчэуi torpaqlanndan yaxqr (1,21-1,8l%) tэ'miп olunmuqlar. TJmumi azot чэ fosforun miqdan adi daý Ьоz-qэhчэуi torpaqda 0,11-0,23 чэ 0,12-О,2ЗУо, agrq daý boz- qэhчэуi torpaqlarda isэ 0,09-0,14 чэ 0,10-0,18%-dir. Нэr iH- sinin profili karbonatlr olub, tограq mэhluluпuп reaksiyast 7,1- 8,4 аrаsmdа tэrэddffd edir. Dаýэtэуi tэрэli maili dtizэnlik чэ dэпiz sahili ovalrq zona- nln tоrраqlагr. Bu zonaya relyefin ytksэkliyi - 28-500 m аrа- stnda dэуiqэп еlеmепtlэriпdо yayrlmrq tограqlаr aid edilmiqdir. Тоrраqlаrrп Ьч zonada yayrlmastnda va опlапп tэsпiflэqdiril- mэsiпdэ daýlrq zonada olduýu kimi gaquli zonallrq qапчпч пэ- zэrэ allnmrgdrr. Lakin, hidroloji (hidromorfluq) ve antropoloji аmillэriп tэ'siri ilэ torpaqlann tэsпiflаýdirilmэsiпdэ intrazonal- lrq iizflnt daha aydrn birruzэ чеrmiqdir. Тэрэli maili dflzэnlik чэ dэпiz sahili ovalrq zonada yayrlmrg tоrраqlаr Ьir gox todqi- qat materiallan чэ bizim tэrеfimizdэп apanlmrq aragdtrmalar пэtiсэsiпdэ agaýrdakr kimi tэsniflэgdirilmigdir. Agrq boz- qэhчэуi Bq1 ; Adi Ьоz-qаhчэУi Bqz; Qэmэп Ьоz-qэhчэУi Bqo; Qеmоп-qэhчэуi Qo; Suvanlan gэmэп-qэhчэуi Qo'; Boz-qonur

2,| Bq ; Agtq gэmэп-Ьоz Qbr ; Adi gэmэп-Ьоz Qb2; Tirnd 9эmэп- i boz QЬз; Ваtаqlr-gэmэп Bg; SчЬаsаr-gэmэп Sg; ýoranlar ýn. Нэmiп tограqlапп tiрlэr sэчiууэsiпdэ аqrоkimуэчi хаssэlэ- гiпiп qrsa sэсiууаsi aqaýrda veriliT. Воz-qэhчэуi (Bq) torpaqlarrn yayrldrýr эrаziпiп relyefi tэрэ- li уiiksэkliklэrdэп, dаýэtэуi maili dtlzэпliklэrdэп iЬаrэtdir. lki уапmtiрэ аупlrrlаr: agrq Ьоz-qэhчэуi (Bq' чэ adi Ьоz-qэh- чэуi (Bq1) tоrраqlаr. Agrq Ьоz-qэhчэуi tограqlаr konqlomerat чэ эhэпgli suхurlаr, adi boz-qahvэyi tограqlаr isэ delflvial- prolirvial stiхurlаr iizэriпdэ formalagmrqlar. Qrапulоmеtrik tэr- kiЬlэri gillicэli чэ gilli olub, fiziki gilin miqdan 28,8-60,4 чэ 25,5-6|,6Оlо arasrnda tэrэddtid еdir. Воz-qэhчэуi torpaqlar hu- musla zэif tэ'miп olunmuglar, onun miqdan 2,45%-dэп gox оlmчr. Umumi azot чэ fosforun miqdan da уапm metrlik qatda а 0,07-0,19% чэ 0,07-0,|'7уо, 0,0'/ -0,1 5 чэ 0,06-0,16%-dir. Тоr- paq profili karbonath olub, tоrраq mэhluluпчп reaksiyasl пеу- trаl чэ zэif qэlэчidir (рН 7,0-8,1).

Q эmэп Ьо z-qэhvэyi (Boq) torpaqlar dаýэtэуi maili diizэnliy- in gэrq чэ 9imа1-9эrq hissэsinda yayrlmrgdrr. Опlапп inkigafln- da sэthi чэ mбvsiimii xarakter dagryan qrunt sчlапшп tэ'siгi Ьбуйdiir. Вч sэЬэЬdэп 9аmэп senozu guclii inkiEaf etmiq vo humuslagmrq tограq profilinin qalrnlrýr goxalmrgdrr (70-80 sm). Bu tограqlапп qranulometrik tэrkiЬi gilli, оrtа va aýrr gil- liсэlidir; fiziН gilin miqdan 4l ,0-76,|Yо-е qэdэrdir. Humusun miqdan 1,58-2,'7'7Yo, timumi azot va fоsfоrчп miqdan isэ 0,10- 0,30 чэ 0,11-0,28olo-dir. Тоrраqlапп profili zэif karbonatlrdrr. Тограq mэhluluпчп reaksiyasr пеуtrаlа (рН 6,9-7,4) yaxrndrr. ýэmэп qэhчэуi (Qq) чэ Suvanlan gэmэп-qэhчэуi (Qsq) torpaqlar diizan эrаzilэriп qэmоп-mеýэ чэ kэпd tэsэrrDfаtr bit- kilэri altrnda yayrlmrgdrr. Bu tограqlаr sэthdэп чэ qrunt sulan vasitэsi ilэ kifayэt qаdэr пэmlепmэ imkanrna malik olduqlan- па gбrэ 9эmэпlэ9mэ рrоsеsiпэ mэ'ruz qаlmrglаr. Sччапlап 9э-

28 mэп{эhчэуi tоrраqlаrdа 'Bu illiivial qatl бziil,lii datra aydrn Ьiruzэ чеrir. Нэr iH Юграqdа qranulometrik týrНЬ уПпфl gil- liсэlidэп gilэ qэdэr dэуýir. Опа gбrа dэ fiziki giiin miqаап Ьбуfik tэrэddf,dэ (20,8-7О,27ф malikdir. Humusla tэmiпаt оrtа dэrэсэdэdir. (1,95-328olo чэ 1,83-3,807o) . Оmчmi azot vo fos- fоruп miqdarr уапm metrlik tоrраq qafinda gэmэпqэhчэуi torpaqlarda О,О9-О24Уо чэ 0,09-0Р3О/о, suvanlan 9эIпэп- qэhчэуi tоrраqlаrdа isэ 0,09-0,23 чэ 0,09-025Уо{iг. Тограýш рrоfili karbonatlr olub, torpaq miihitinin reaksiyasr 6,9-8,1 чэ 6,9-7,9{чr. Вч tограqlапп Ьiг qismi zэif gоrаkэtlэýmэуе mэ'ruz qalmrqdrr. Boznonur (Bq) tоrраqlаr Dэчеgi чэ Siуэzэп rауопlап эrа- zisindэK algaq уtksэНiklэrdэ уауrtшqlаг. Тограq эmэlэgэti- rэп sfiхчгlап pгoltvial ve tV dбwii|,l Хеzж gбkilntfllerinden týKl оluпmчgdчr. Qгапчlоmеtrik tэrКЬi эstýэп gilli чэ аýrг gillicэlidir; fiziki gilin miqdaгr 48,8-90,7o/o4|r. Нrшrчsчп mi- qdагr iЫ qatda ltl-?,41o/o olub, Ьir mefilik qatda 0,70Оlо-е qэ- dэr tэdгiсэп azлhr. Оmчmi azot чэ fosforun miqdan 0,08-0J8 О/о чэ 0,07-0,17 aгastnda dэуrqir. Boz-qonur tограqlапп рrоfili karbonatlrdrr. Bu tоrраqlш gorlagma чэ gоrаkэtlэýmэуе mэ'ruz qalmglar. Na kationunun miqdan udulmu5 эsаslапп 2,86- l0,ЦУо týKl edir. Тограq mэhlчlч zэif qэlэчi va qismэп пеу- trаldш ФН 7,0-7,7). ýэmэп-Ьоz (СВ) tограqlаr Xagmaz va Dэчэgi rауопlаппrп dэnbahili ovalrq hissэsindэ ауп-ауп kопtчrlаr gэkliпdэ уауrlmrglаr. Тоrраqэmэlэgэtirэп sчхчгlап gауlапп gэtirmэ materiallarr чэ deniz gбkihmlэriпdэп ibaratdir. ýэmэп-Ьоz tограqlаг iig уапmtiр Ьбliiпiir: agrq gэmэп-Ьоz (Qь1), adi 9э- mэп-Ьоz (Bqz) чэ fiind gэmэп-Ьоz (QЬз). Qгапчlоmеtrik tаr- ньiпэ gбrэ gеmэп-ьоz tоrраqlаr gilli чэ gillicэlidirlar; fiziki gilin miqdan 26,1-66,90Yo аrаsrпdа dayigir. Humusla te'minatrna gбгэ agrq gэmэп-Ьоz torpaqlar zэif (1,37-1,g4oa, adi gэmэп-Ьоz оrtа (2,06-2,74%о), tiind 9эmэп boz torpaqlar

29 уахý1 (3,04-6,577о) tэ'miп olunmuqlar. Оmumi azot vе fosfo- i rчп da miqdan humusa uyýun olaraq, 0,11-0,19 чэ 0,08- О/о 0, l 97о, 0,01 -0,17 VЭ 0,08-0, | бО/о, 0,21,0,З9Уо VЭ 0,09-0,39% arasmda tэrэddtid edir. Тоrраýrп рrоfili biittin hallarda kar- bonatlrdrr. Тоrраqlаr qоrlаgmа va qоrаkэtlоgmэуэ mo'ruz qal- \ mrglаг. Тоrраq mэhluluпчп reaksiyasr neyffal чэ zэif qэlэчidir (рН 6,9-8,6). SчЬаsаr-gэmэп (S9) tограqlаr gауlапп dtzэnlik zonaya da- xil оlап agaýr жrпlапшп yataqlaпnda чэ опlаrrп subasarrnda yayrlmaqla sэth чэ qrunt sulan ilэ пэmlэпmа rеjimiпэ malik- i dir. SuЬаsаr-gэmэп torpaqlann sэсiууэчi хiisusiууэtlэriпdэп biri 9ау dagqrnlan zаmапl sэthinin gбkiiпtiilэr ilэ бrtГrlmэsi чэ Ьеlэliklэ, bu tоrраqlапп bir niiv "cavanlagma" prosesina mэ'ruz qalmasrdrT. Вч tоrраqlапп qranulometrik tэrkibi gillicэli чэ gillidir; frziki gilin miqdan 20-'70Уо arastnda dэyigir. Humusun miqdan flst qatda \,92-4,4lo^ olub, profilde agaýrya getdikcэ aza|t- Umumi azot чэ fosforun miqdan miivafiq olaraq 0,06- l 0,2ЗОh чэ 0,06-0,2lYo-dtt. SчЬаsаr-gаmэп tоrраqlапп profili karbonatlrdrr. Qismon zэif gоrаkэtlэqmауэ mэ'ruz qalшglar. Тоrраq mэhluluпuп reaksiyasr zэif qэlэчi чэ qэlэчidir (рН 7,5- 8,2). Нэr iki zonada yayrlmrg tограqlапп аqrоkimуэчi хаssэlэri- nin analitik mэ'lumаtlап эlачэ 1-dэ verilir.

30 \

f II FэSIL. AZORBAYсANIN ýIMAL_ýaRQ эKtNclL[K zошдsl ToRгAQLARININ ВОТЧIТIКОЧКАSI

ý s. RЕsрuвrIкдмIzDл ToRгAQLAR.Iц BomtTtKovKAsININ QIsA TэpQIQ тдкIхI

Тоrраqlаrrп bonitirovkaslmn 9ох qэdim tarixinin. t69] olmasrna Ьшспауаrаq, опuп miiasir iisullarla tэdqiqi эsrimiziп 50-60-cr illэгiпdэ baqlanmrqdr. Вч sаhэdэ elmiaxИnqlann apanlmasrnda Ьir sша xarici бlkэ mttэхэssislэriпiп [2, 15, 16, i4, 25, 29, зо, з6, зg, 4,7, 50, 52, 5з,55 60, 64, 65,68, 70, 71, ,74', 75,,76,,7,1,,78,,lg, 9,7, 98, 109, 110, 115, 1 16, |20, l21., l22,12з'l24,!25,|26,|2'7'135,136,|39,|42,|43,|44' 148, l49, 150, 151r,|52,153] xflsusi rоlu olmuqdur, i-"rрuыlкаmtzdа tоrраqlаrrп bonitirovkaslnln еlmi-пэzэri u" -йdiki эsаslаrrпrп буrэпilmеsiпэ 50-ci illэriп sonu, 60-ct illэriп эччоlэriпdэ baglanmrgdrr. Bu sаhэdэ ilk tэdqiqat iqlэri V.R.Volobuyev [33, 34, 35] va Е.М.Sаlауечэ [112] mэхsчs- dчr. Sопгаkr illэr Y.I.Kostyugenko [72], M,P,Babayev [20, 21], R.н.Мэmmэdоч [94] АzэrЬаусашп эSаsэп АrаzЬоуu, Qa- rаБаg dtrzir чэ Nжgrvan rеgiопlаппdа tоrраqlапп qiуmэtlэпdi- rikпJsilэ baýlr tэdqiqat iЕlэri араrmrqlаr. Tэdqiqatlar пэtiсэsiп- dэ оrаzilэriп torpaq бrttiytintrn хаssэlэri ilэ Ьitкlэriп mэhsul- darltýr arasrndakr korelyativ эlаqеdэп istifadэ еdаrэk qiуmэt mеуirlап чэ tэshih эmsаllап taprlmlq, эrаzilэriп bonitet qkala- qruplaqdr- 1аrl_ чэ bonitet kartoqram|aп [12| чэ aqroistehsalat пlmа хэritэlэri [20] tэПiЬ edilmiqdir. Respublikamrzda 60-cr illэriп Sonu чэ 70-ci illаriп эwэliп- dэп еtiЬаrэп kэпd tэsэrrnfаfiпdа baq чеrэп учksэliq ilэ эlаqэdаr tоrраqlапп bonintirovkasma olan ehtiyac bu istiqаmэtdэ tэdqi- q"it".u diqqэtin аrtrtlmаsmа sэЬэЬ оlur. Нэmiп illэriп tэlэЬiп-

31 l dэп irэli gэlэrэk rеsрчЬlikапшzdа torpqlann bonitirovkast i fizrэ tэdqiqаtlаrrп vatrid bir metodika эsаsпdа sшtэвli týHli agifur 1 973-cu ildэ V.R.Volobuyev, M.E.Salayev, ý.G.Нsопоч чэ Y.I.Kostyugenkonun miiэllifliyi ilэ "АzэrЬаусапdа torpaq- lапп bonitirovkasmrn kеgirilпэsiпэ dair metodiН gбstэгý" t99] hazrrlamb рр olunur. Digэr dэуэrli чэsаit hэmiп il ý.G.Нэsэпоч, R.Э.Oliyeva tэrэfiпdэп АzэrЬаусm torpaqlarr- шп 1:500000 miqyasrndatortib edilnЦ bonirct t 70-ci illэriп tэdqiqаtlагrпrп sэсiууэчi сэhэtlтiпdэп biri da, hэmiп dбwdэп еtiЬаrэп tеkсэ Respublika miqyasrnda deyil, ауп-ауп геgiопlш, inzibati гауопlаr, hэttа tэsэпiifаtlаr sэ- чiууэsiпdэ tэdqiqatlann geniglonmэsidir. Нэmiп dбчпdэ ilk dэfэ R.Э.Oliyeva [l2] Kgik эrаzi dжilindoýalyan rayonrmrm sччапlап pambrqaltr tоrраqlаппrп bonitirovkasrnr арапIlцl, tэýhih эmsаllап kimi Юrраýrп qгапчlоmеtik tдkibi, qorlagrra чэ qоrаkэtlэgmеsiпdэп istifadэ еtmiфir.

ТэЬii hiоsепоzlаrrп, mэhz otlaqlaralh Юrраqlаrrп qiy- i Фý 1 mэtlепdirilmэsi ilk dэfэ Q.ý.Yaqubov tl44] чэ a 83, 88, 89] tэrэfiпdэп арапlшý&r. i Q.ý.Мэmmеdоч [82, l

Q.ý.Yaqubov ilk dэfэ otlaq bitkilэrinin yoTr vatridi ilэ torpq- l 1апп dцili kеуfiууэti arasmda korelyativ эlаqэdэr istifada еdэ- l

rэk qiуmэtlапdirmэ mеуаrlапш mf,эууэп еtпri$ir. i Q.ý.Мэmmэdоч Mil diizn oflaq tоrраqlапш qiупrеtlэпdi- rэгэk mеуаr kimi tограqlаrrп daxili kеуfilryэt gбstэгiсilэri ilэ l I yanaýl otlaqlann mэЬчldаrlrýш чэ yem vatridini gбtаr- mfiýdf,г. Bioiqlim potensialmdan (BIP) ilk dэfэ tshih эmsаlr kimi istifada olunmasr da miiэllifэ mэхsчsdrг. Вч tэdqiqаtlаr i эsаsпdа 1978-ci ildэ M.E.Salayev, ý.G.Нэsэпоч, R.a.Эli- , yeva, Q.ý.Мэmmеdоччп birga mfiэllifliуilэ "АzэrЬаусап SSR otlaq tоrраqlапшп bonitirovkaslna чэ опdап sеmэrэli istifadэ еdilmэsiпэ dаir metodiК tбvsiyolц'' hааrlашЬ пэgr etdiri|lnig- dir.

з2 Qoxillik bitkilэraltr tоrраqlапп bonitirovkasr probleminin 70-80-ci illэrdэ оrtауа gD

33 чеrirdi. Мirэllif эwэlki tэdqiqatlarrn suvanlan tоrраqlаr tigtin чэ tэshih эmsаllаппdап istifadэ еftпэklэ tэklif etdiyi mе'уаr } taxrl чэ l Нfауэtlэпmэmiý, meliorasiya edilmiq эrаzilэrdэ раm- : i brq bitkilэrinin mэhsuldаrlrýr ilэ sаhэпiп hamarlrlrýr arasrnda t эlаqэпi mtэууэп еdэrэk, bundan qiуmаtlэпdirmэdэ tэshih эm- t I salr kimi istifadэ etmigdir. Meqэaltr tоrраqlапп bonitirovkasr F.А.Рiriуеча [106] чэ l S.R.Taýryev tэrэfiпdэп Вбуцk Qafqazrn сэпчЬ-qэrq чэ tl19] -t qimаl-gэrq уаmасlаппdа арапlmlqdrr. 70-80-ci illэrdэ tоrраqlапп bonitirovkasr ; Qeyd еdэk Н, \ mflхtэlif regionlann tоrраqlаrrпt чэ kэпd tэsэrrDfаtr Ьitkilэriпi эhаtэ еtmэklэ арапlsа da, hэmiп iqlэriп iimumi metodiki sxemi agaýrdakr kimi idi: tэdqiq еdilэп эrаzilэrdе qiуmэtlэпdirmэ tigirn etalon tоrраqlаrrп чэ qiymэt mеуаrlаппtп segilmэsi; эsаs bonitet qkаlаlапшп qurulmasr; kэпd tэsэrrfffаtr bitkilэrinin mэhsuldаrlrýr ilэ tограýrп dэуiqkэп gбstэriсilэгi arasrndakr ko- relyativ эlаqэdэп istifadэ еtmэklэ tэshih эmsаllаппm taprlmast чэ пэhауэt, tэshih эmsаllаппrп tэtbiqi ilэ agrq bonitet gkalasr- nrn qurulmasr; tоrраqlапп пбчmiiхtэlifliklэriпiп gбstэriсilэri эsаsrпdа aqro-istehsalat qruplaqdrnlmasrnrn apanlmast чэ tэd- qiq еditэп эrаzilэr iigifur bonitet kartoqrammm tэrtibi. Hazrrda bu sхеmdэ арапlап qiуmэtlэпdiгmэ iЕlэri toгpaqgiinaslrq elmi- пэ "эп'епэчi bonitirovka" adt ilэ daxilolmugdur. 80-ci illэriп ikinci уапsmdап еtiЬаrэп Q.ý.Мэmmэdочцп taqэbbiisfr ilэ tоrраqlагrп bonitirovkastnda mfiasir metodlardan istifаdэуэ geniý уеr verilir. Веlэ Н, tоrраqlапп bonitet Ьаllап tарrlаrkэп torpaq-ekoloji indeks (TED чэ digэr iyazi diisfur- lаrdап istifadэ olunmast [59, 88], tограq бrt0уii strukfuruпuп qiуmэtlэпdirmэsiпdэ meyar чэ tэshih оmsаllап kimi gбt0r0lmэsi [41, 63], tограq бrtirуuпii ekoloci gэhэtdэп qiy- mэtlэпdirmэklэ torpaqlann bonitirovkasrmn ekoloji рrоЬlеmlэ- rэ сэlЬ edilmэsi [90] чэ bu vacib istiqamэti istehsalatrn tэlэЬlе-

з4 riпо daha yaxrnlagdrrmaq istэyi [89] Ьu dбчrirп tэdqiqatlan tigiilt sэсiууэчidir. 90-ci illэriп ikinci уапsmdап е'tiЬаrэп respublikamrzda bag- lamrg tограq islahatr, tоrраq kadastn, о сirmlэdэп tоrраqlапп bonitirovkasr ilэ baýlr tэdЬirlэriп эhэmiууэtiпi пэiпki azal- tmamtg, эksiпэ, dэfэlэrlо аrtrrmtqdr. Тограq mtlНууэt mtna- siЬэtlэriпdэ bag чеrэп dэуigikliklэr, tоrраqlапп alqr-satqrst, girova qoyulmasr, tоrраq rtisumlап ilэ baýlr поrmаtiчlэriп ha- zrrlanmast tоrраqlапп bonitirovkasmt бп plana gэkmigdir [91, 92,9зJ. Lakin уаrапmц yeni gэrаitdэ, xiisusэn dэ бlkэпiп kэпd tэ- sэrriifаtrпm ixtisaslagmasmda bag чеrэп Ьэ'zi dэуiЕikliklэr, tor- раqlапп xrrda mtilkiууэtgilэr аrаsmdа ЬбlfigdiirПlmэsi iri sаhэ- lэriп qiуmэtlэпdirilmэsiпэ уёпэlmiq "оп'эпэчi bonitirovkanln" elmi пэzэri чэ metodiН эsаslаппdа Ьэ'zi dэуigiklэriп edilmesi ni tэlэь edir.

ý 9. TORPAQLARIN воNrгm.очкА ME,YARLARININ кIудzI-sтАтIк Usurrд Ta,yINI

Тэdqiqаtgrlапп goxsaylr gбstэгiсilэrlэ iizlэЕdiklэr miiasir elmin demok оlаr ki, эksэr sаhэlэriпdэ mаtеriаllапп riyazi- statistik tэhlili zэruridir. Тограq ilэ baýlr tэdqiqatlarda, xiisu- sэп dэ torpaýr sэсiууэlэпdirэп diaqnostik gбstаriсilэr tэ'уiп еdilэrkэп, goxsaylr arraliz mаtеriаllапшп e'tibarlrýrnrn riyazi- statistik frsullarla уохlашlmаsrпа ehtiyac чаrdr t102]. 70-80-ci illэrdоп е'tiЬаrэп tоrраqlапп bonitirovkasr ilэ baýlr tэdqiqatlarda da iyazi-statistik metodlardan istifade edilir. Is- tэr kegmig ittifaq, istэrsэ dэ ауп-ауп respublikalar soviyyэsin- dэ qэbul edilmig mеtоdlаrdа bu рrоЬlеmэ Ьбуiik diqqэt yeti- rilmigdir. Haarda da torpaqlann bonitirovkast ilэ baýlr iqlэr

35 арапlаrkэп, qiуmэt mе'уаrlаппrп Иprlmasrnrn flmumi qэЬчl edilnig [89, 101, l02| iyazi-sиtistik tbullanndan istifada edi- lir. Ауп-ауп me'yarlan sэсiууэlэпdirэп gбstэriсilэriп фumus, azot, UOC- udulmu; эsаslапп сэmi) iyazi tэhlili gбstэriсiпiп оrtа hesabi qiуmэtiпiп (3.1) taprlmasr ilэ baglayrr:

М:ЕV:п (3.1)

Вчгаdа, М-gбstэriсiпiп orta hesabi qiymэti; ЕV-gбstэriсiуэ daxil edilmig эdэdlэriп сэmi; п -mШаhidэlэriп sayr. Qeyd etmok tazrmdrr ki, оrtа hesabi qiуmэt эsasmda sшаdа- kr эdэdlэriп оrtа gбstэriсidэп uzaqlagmasr haqqrnda fikiг sбу- lэmэk gэtiпdir, опа gбrэ dэ оrtа kvadratik uzaqlagmanrn (о) taprlmasr vacibdir (3.2). Вч gбstэгiсi agaýrdakr dflstцrlа mtэууэп ediliг:

o=\F,n-t (3.2)

Вчrаdа о - orta kvadratik uzaqla;ma; {У - srraya dжil olan эdэdlэriп orta hesabi qiуmэtdэп uzaqlagmasr; п- miцаhidэlэriп (srradakr эdаdlэriп) sayr. Оldэ edilmiq оrtа hesabi qiуmэtiп dэqiqliуiпэ эmiп olma- qdan бtrti опuп orta хэtаsrпr (m) da Ьilmэk lааmdш (3.3):

m to:Ji (з.3)

Вчrаdа m - orta хэtа; о - оrtа kvadratik uzaqlagma; п - mчgаhidэlэriп sayr. Оrtа kvadratik gбstэriсi (о) 9ох vacib statistik vahid olsa da, dэуigkэпliуiп Иm analizi ugun опчп mбvcudluýu Нfауэt

36 deyildir. Bu gбstэгiсiпiп nisbi dэyigkэnliyinin hesablanmasr da vacibdir. Вчпdап бtrii dэуigkэпlik эmsаlr (S) Иprlrr (3.а):

C:+l00o : М (3.4)

Вчrаdа S - dэуigkэпlik эmsаlr; о - orta kvadratik uzaqlag- ma; М - orta hesabi qiуmэt Orta хэtа (m) оrИ hesabi qiуmэtdэп fаizlе,dэ ifada еdilэ bi- lеr; уэЫ оrtа hesabi qiymэti чэ опчп orta хэИýmr Ьilmэklэ оrtа hesabi qiуmэtiп dэqiqlik gбstэriсisiпi (R) Ира Ьilэrik (3.5):

R=+l00 m : М (3.5)

Вчrаdа R - deqiqlik gбstэгiсisi; m - оrtа xeta; М-оrtа hesabi qiуmэt. Aldrýrmrz оrtа hesabi qiymэtin (М) digэr dэqiqlik gбstэгiсi- si e]tibarlrltq dэrэсэsidir. (t) О, agaýrdakr diisturla taprlrr (3.6):

FМ:m (3.6)

Вчrаdа t -e'tibarlrlrq dэrэсэsi; М-оПа hesabi qiуmэt; m - orta хэtа. Веlэliklэ, nmumi qэЬчl edilrniq metodika эsаsшdа bizim Ь rэfimizdэп yжandakr dtisfurdan istifadэ еtmэklэ АzэrЬауса- nrn qimаl-gэrq ekingilik zonasl tоrраqlапшп bonitirovka mе'уаrlаппп оrtа hesabi qiymeti (м), оrtа kvadratik uzaq. lagmasr (о), orta xaИsr (m), dэуigkэпlik эmsаlt (S), daqiqlik gбstericisi (R) чэ e'tibarlrlrq dэrэсэsi (t) Ирrlrшgdш. Аlrпап bu gбstэriсilэr zопа tограqlаппrп bonitirovkasr zаmаш qiуmэt mе'уаrlаппrп (tоrраýrп daxili diaqnostik gбstэriсilJгiпiп) obyektiv эlаmэtlэr эsаsmdа segildiyini gбstэrir.

37 ý 10. zoNA TORPAQLARININ AYRI-AYRI xAssaLoKI lra KэND тэsоккOFАтI BITKIIaKININr мэнsuI,рдкrlёI ARAsINDA дsшшlёIN тэ,у[tI[

Тоrраýrп tэгkiЬ hissэlэri ilэ bitki arasrnda mtivazinэt qапч- пчпчп (korelyasiya qапчпчпчп) olmasr V.V.Dokugayevin fft- riпсэ, tоrраqlапп bonitirovkasr ilэ baýlr iglэri asanla;drnr- О, Rusiya tоrраqlаппrп qiуmэtlэпdirilmэsiпi tэhlil еdэrkэп Ьеlэ qeyd edirdi: "tоrраqlапп miiqayisэli qiуmэtiпiп mtiэууэп edilmэsinin уеgапэ yolu tограýrп darili keyfiyyэtinin буrэпil- mэsidir." Ona gбrэ dэ tоrраqlап kеуfiууеtсэ qiуmэtlэпdirэr- kэп, уаlшz tэbii-tarixi nбqteyi пэzэrdэп bitК ilэ эlаqэsiпi hэr- tэrэfli буrэпdikdэп sопrа tоrраýrп qiуmэtlэпdirilmэsi mэrhэlэ- siпэ kegilmэlidir. Тоrраýrп bonitet balrnr mfiэууэп etmek iigiin mе'уаr ola Ьilэсэk tограýrп diaqnostik эlаmэt чэ хаssэlэriпiп diizgiln segilmesi, эsliпdэ tоrраqlапп bonitirovkzБшun эsаslш tэgkil ediT. Вч baxrmdan tэЬii рrоsеslэr чэ оЬуеktlэr аrаsrпdа эlаqэlэriп mбvcudluýunu yoxlamaqdan бtrti istifadэ оluпап korelyativ чэ reqressiv analiz metodlan tоrраýrп tэbii хаssэlэri ilэ kэпd tэsэrrtifаtr bitkilэгinin mэhsчldаrlrýr arasrndakr эlаqэ- ni чэ уа nisbэti 9ох ЬбуOk dэqiqliklэ Ирmаýа imkan чеrir. Вч эsаsdа tограqlапп bonitirovkasl zamanr mе'уаrlаr kimi istifadэ olunacaq tограýrп tэЬii хаssэ чэ эlаmэtlэriпi Иpmaq Ьбучk рrоЬlеm dоýчrmчr. Odebiyyat mепЬаlаriпi аrаgdrаrkэп mэ'lum оlmчфur ki, Ьir gox tэdqiqatqrlar [3, 12, l7, 18, 38] tоrраýrп tэЬii хаssэlоri ilэ kэпd tэsэrriifаtl bitkilэrinin mэhsчldаrlrýr arasrnda 9ох stx ko- геlуаtiч эlаqэlэriп olduýunu mfiэууэп еtmiglэr. Тоrраýrп ауп-ауп хаssэ чэ эlаmэtlэri ilэ kэnd tэsэrгiifаtr Ьitkilэriпiп mэhsuldarlrýr arasrnda mбчсud korelyativ asrlrlrq- lап tapmaqdan бtr0 АzэrЬаусапrп qimаl-gэrq эkingilik zonast qэrаitiпdэ kэпd tаsэrr0fаtr bitkilэrinin mэhsчldаrlrýша tэ'sir

38 gбstэrэп tоrраýш diaqnostik gбstэгiсilэri tedqiq edilmigdir. Оldэ edilmig mэ'lчmаtlаr эsаsrпdа statistik variasiya metodun- dan istifadэ еdэrэk torpaýrn ауп-ауп хаssэlэri ilэ miixtэlif kэпd tэsэrriifаtr Ьitkilэri arasmda эlаqэпi эks еtdirэп korelya- siya эmsаlr (r) agaýrdakr diisfur vasitэsi ilэ Иprlmrgdrr (3.7):

,=Z* *',оу' (з.7) Burada r - korelyasiya эmsаlr; Ear.ay - ауп-ауп чаriапtlапп orta gбstеriсidэп tэrэddiidtrпflп сэmidir. Тэdqiqаtlаr пэtiсеsiпdэ miiэууэп olunmugduг Н, Azer- Ьаусапm gimаl-gэrq эkiпgilik zonasmda эНпэуаrаrlr torpaqla- пп Ьir stra diaqnostik gбstэriсilэri ilэ kэпd tэsэrrПfаu Ьitkilэri- nin mэhsчldаrhýr arasmda 9ох эhэmiууэtli чэ sD( korelyativ эlаqэ mбчсчddчr. Qeyd effnak lazrmdrr Н, zona tigiin tэrэчэz, mеучэ чэ taxtl sэсiууэчi kэпd tэsэrrlifаtr bitkilэri olduýu tigtinr "torpaq-bitki" korelyasiya эlаqэlэri уохlапrlаrkэп Ьu Ьitkilэriп mэhsчldаrlrq gбstэriсilэriпdэп istifadэ olunmugdur. Bizim aldrýrmrz rэqэmlэrdэп gбriiпdiiу0 Hmi, zопапrп kэпd tэsэrriifаtr Ьitkilэriпiп mэhsчldаrlrýrшп tоrраqlапп bonitirovka mе'уагlап kimi gбtiiLrulmtig хаssэlэгi ilэ фumus, azot, UOC) Нfауэt qэdеr srx korelyativ эlаqэ чаrdш. Bu gбstэriсi 0,б8- 0,96 hэddiпdэ deyigir (соdчэl 3.1).

Сэdчэl 3.1.

Тоrраýrп bonitet аmillэгi ilэ taxrl, tэrэчэz, meyve Ьitkilэriпiп mohsuldarlrýr arasrnda korelyasiya эmsаlr

ТоrраЁrп bonitet аmillэri Taxrl ТэIэчаz Mewa Humus (0_100), balla 0,7l 0,88 0,96 Аюt (0-50 sm), balla 0,8l 0,96 0,68 Uэс (0-50 sm), balla 0,8l 0,68 0,84

39 Сэdчэldэп gбrПпdiiуu Kmi, ýimal-gэrq zonasmda (Quba, Qчsаr, Xagmaz rауопlап tэsэrrtifаtlаппrп mo'lumatr эsаsrпdа) hчmчsчп toгpaqdakr ehtiyatr ilэ mеучэ bitkilэrinin mэЬчldаrlrýr arasrnda srx (0,9б), tэrэчэzlэ yaxýl (0,88), Иxrlla Нfауэt (0,7l) qаdэr sж korelyativ эlаqэ mбчсuddчr. Аzоtцп ehtiyatr ilэ tэrачэziп mэhsuldarlrýr isэ srx (0,9б), Иxrlla ужýl (0,8l), mеучэ ilэ Нfауэt (0,68) qэdэr korelyativ эlаqэ vardrr. Нчmчs чэ azotdan fэrqli оlаrаq UЭС-пiп hэr iig bitki qrupu ilэ korelyativ эlаqэsi yaxýl чэ kafidiT (0,81; 0,68; 0,84). Арапlап tэdqiqatlar пэtiсэsiпdэ АzэrЬаусшrrп gimаl-gэrq эkiпgilik zonasmda tоrраqlапп ballarla ifаdэ olunmu9 ауп-ауп хаssэlэri ilэ kэпd tэsэrriifаtr Ьitkilэriпiп mэhsuldагlrýt аrаsmdа korelyativ эlаqэ ilэ yanagr, tоrраqlаrrп milnbitliyinin iimumi gбstэricisi оlап уеkuп ballan ilэ Ьitkilэгiп mэhsuldarlrýt arasrnda da Ьеlэ Ьir эlаqэ taprlmrgdrг (сэdчэl 3.2).

Сэdчэl 3.2.

АzэrЬаусапrп qimаl-gэrq эkingilik zonaslnln Ьэ'zi tоrраqlаrrшп yekun balr (х) ilэ kэпd tэsогriifаtr Ьitkilэгiпiп balla verilmig mэhsчldагlrýr (у) arasrnda korelyativ эlаqэ

Тоrраqlапп adr Taxrl Тэгэчэz Меучэ х у х у х у Daý- qэhчэуi 78 8з 78 98 78 Daý Ьоz-qэhчэуi 68 83 68 85 68 :, Qэmап-qаhчэуi 92 95 92 94 92 Suvanlan gаmэпqэhчэуi l00 98 l00 98 100 98 Subasar-ýaman l08 9 l08 99 l08 98

40 ý 1l. TORPAQLARIN товII xASSэLaRINo SoY- КЭNМЭКLЭ ЭSАS BONhET ýKALALARININ ТЭRТlВI

АzэrЬаусашпrп gimаl-qэrq эkingilik zonasrnda ауп-ауп уапmzопаlаr tizrэ tоrраqlапп эsas bonitet qkalalan tэrtib еdilэrkэп, zona dахiliпdэ yayrlmrg tоrраqlапп tip чэ уапmtiрlэri tzrэ, sэсiууэчi tэsэrriifаtlап фэr hansr Ьir tipin 80%-dэп 9ох эrаziпi эhаtэ etdiyi) эhаtэ еfrrrэklэ torpaq gбstэriсilэri фчmчs, azot, UOC) toplanmrg, riyazi-sИtistik tsulla tэhlil edilmigdir. Respublikamrz iiqiin iglanmiq tограqlапп bonitirovkasr metodikasrna uyýun оlагаq tоrраqlапп bnitet ballan be'zi hаllаrdа kэпd tэsэrrDfаtr Ьitkilэriпiп mэhsчldаrlrýrшп balla ifаdэ olunmug gбstэriсilэri ila mtqауisэ edilir. Bu сiir уапаgmа АzэrЬuуЙdч ** illэrdir Н, tоrраqlапп bonitirovkasrmn metodiki эsаslш tэ9Н1 'e[mi edir. Вч рrоЬlеm 80-90-cr illэrdэ Q.ý.Мэmmэdоч tэrэfiпdап intensiv gэнldэ tэdqiq edilrnigdir. Вu tэdqiqаtlапп пэtiсоlэri bir srra пэqrlэrdэ [88,89,90,91] бz эksini tаршgdrr. Lakin, qeyd еdэk к, Ьэ'zэп tэbii diaqnostik эlаmаtlэrlэ mэhsuldаrlrq arastnda эlаqэ miigаhidэ еdilmэуэ dэ Ьilэг. Buna sэьэь а) diaqnostik эlаmэtlэriп dfizgiin sеgilmэmэsi; ь) qiуmэtlэпdirilэсэk эrаziпiп tоrраq бгfПуПпt sэсiууэlэпdirоп tограq-kаrtоqrаfik vo analitik materiallann keyfiyyэtsiz olmast; с) kэпd tэssэrrtifаtr bitkilэrinin mэhsчldаrlrýrшп xtsusi чэ dэqiq ugofunun apanlmamast ola Ьilэг. Вчпuпlа Ьеlэ, bir sша tэdqiqatgrlar [l8, 39, 971 tоrраqlапп эsаs bonitet gkalalannrn kэnd tэsэrriifаtt bitНlэrinin mэhsчldаrlаýmrп bonitet gбstэriсilэгi ilэ mtqауisэsiпэ diqqat уеtirmiglэr. Тоrраýrп genetik эlаmэtlэri чэ yжud daxili'diaqnostik gбstэriсilэгi ilэ kэпd tэsопiifаtr Ьitkilэriпiп mэhsчldаrlrýr arasmda korelyativ asrlrlrýrn todqiqi Ьizэ imkan чегmigdir Й, АzетЬаусашп gimаl-gэrq aНngilik zопiБшrrп эsаs bonitet gkalastnr tэrtiь еdэrkэп humus, azot va uoc-ni bonitet

4l mе'уаrlап kimi qэbul еdэk. Тоrраýrп humus чэ azot gбstаriсilэri ehtiyat (T/ha) formasmda чеrilmэklэ 0_100 Sm чэ 0-50 sm dэriпlik, UOC(mq-ekv/l00q tограqdа) isэ 0-50 sm dэriпlik iigirn hesablamaqla gбttiгtilmtýdflr. Bu mе'уаrlапп gбstэriсilэrы hesablamaqdan бtrn zопашп ауп-ауп inzibati rауопlапшп (Quba, Qusar, Xagmaz, Dэчэgi, Siуэzэп) tэsэrrtifаtlаппrп torpaq tэdqiqаt materiallanntn mэ'lчmаtlап segilib gбtiirirlmiig, riyazi-statistik metodla (ý9) yoxlamlmrq (эlачэ 2), sопrа isa humus чэ azot figirn agaýrdakr diisturdan t (3.8) istifadэ еtmэklэ опlаrrп ehtiyat fоrmаlап taprlmrgdrr.

2: (dxPxV) : 100 (3.8)

Burada, Z-humus, azofun 0_20,0_50,0_100 sm qatlaпndalc ehtiyatr, iопДrеlсtаr; R-hэmiп qatrn hэсm gэkisi, q/sm3; d- humus, azofun miqdan (%Jэ); ч-hэmiп qatdakl tоrраým hэсmi, m3/ha. Ме'уаrlаrdап istifadэ еtmэklэ, bizim tэrэfimizdэп Azer, baycanrn gimаl-Еэrq эkingilik zonasl tограqlапшп эsiý bonitet Ekalasr tэrtiЬ edilmigdiг (сэdчеl 3.3). ýimаl-gэrq эkingilik zопаsuuп erazice bбytikliiyu чэ Ьu sэ- ЬэЬdап mtlxtэlif torpaq_iqlim gэrаitlаriпэ чэ torpaqdan istifa- dэуэ malik olmasr Ьizэ, учхапdа qeyd edildiyi kimi gimаl-qэrq эHngilik zonasl tigtin iK bonitirovka gkalasrnr tэrtiЬ еtmэуэ imkan vermigdiT: а) daýhq чэ ь) dаýэtэуi tэрэli maili dtiеэпlik чэ dэпiz sahili ovalrq. Сэdчэldэп gбriiпdtуii kimi, hэr iH qiуmэt эrаzisi iigiln mе'уаr gбstаriсilэriпdэп astlt olaraq еИlоп torpaqlar segilmig, опlаrlа miiqayisэda эrаzilэriп digэr tоrраqlапшп balla ifаdэ olunmug qiуmэtlэri taprlmrgdrr. Daýlrq qiуmэt эrаzisiпdэ эsаs bonitet gkalasr tэrtiЬ еdilэr- kэп tipik qэhчэуi daý (Ьаý) mе9э tоrраqlап etalon torpaq (l00 bal) kimi gбtiirtilmiig, bu torpaýtn mе'уаr gбstэriсilэri ilэ

42 п d) г- о{ бl r.) (а l.) c.l ýl \о о ь гt \о Ф -о ь ф эо о U о rt о\ $ t) c.l o.1 \а оI \о ф ь \о la) г-. z к! -о \о о\ о\ с.) Ф I s $ со z Е о ф о ь ь г- ф Jэ о о о an c.i (-) с.) I о\ s са о ф г- гt г* ф

.=.лs- о a.) \о (.) q,, с\ г- \о a.) t-< Фd (п ф о\ ф ф с.| \о са Е] I гt ф о ý 0о о\ (-) о ýl (.) яо о с! с..1 бl с.| с.| o.1 о с! Osl .19 оиi @nl Yl. о lq, о\ \о ý !t aе 0о ,"i a.l гt - о ý t 0о 5iд I -ltt о\ гt ф d *lfr о о\ (.) -|б, бt c,l c.l (\.1 с\l о,= (п (n Ф (ао Kl llf Zб \о ф с! с.) о\ \t со .а о\ a tr ф rn г* ч уф о бl о\ о\ ь со \о гt гt о\ _rло N N е< о rп о г* с! ь (\l ф ч ав оI ф slз \о ,-l{-lo \о (о вlз яlз .r' й ,ц) ^ о> )о0 о к, ё к, rr> Е Е э а ой х х х .j l1э о Ф ь Ф Ф ь tr сг ос о о о lФ чФ Ф N Ё Ё tr z tr Kl tr Е tо ý (n .Е L 8 о Е о ь о Ф Gt б Ф Ф о Ф т, б ч> 6 tr I tr о Е tг ёъ (} tr aЬ Ф )о0 lёо б l о Ф ý .l> ýl DO0 а Е G, Ф р Е Ё l Е о Ф т, ts Ф о ,о0 б EG в о ь о I Е .rЪ о а Е Ф Ф .l> а .l> rOO '-i с) t_ х ,d0 3, Е Ф tr Ф Ф Е Kl Ф cl а lr ! Ф Ё ьЕ , N а Ё о с J( i} ,о0 Ф ь € Gl ci с.; о t о. Kl д сг я €' ,s( Ё9

4з о t t! N о Ё ф г- гt ф N Е ф г- \о \о 0о \о о\ о\ о о cn \о (.) c.l бл ф г-. о о ф l*. \о rл \о t о\ ф i

a.l o.1 о о г- о О\ о ф lt- г- гt о\ ф

\о tа c.l (.) о о 0о о о, о\ о сh о гt гt \о г_ о\ г- cl а \О l lс..t гt о o.1 c.l c.l .о о N г- о\ о aп о ф glý l1 (о О\ гt о\ ф о о\ Eli -lK ýls с! l_ с-| \а lco ф 9 ф q. lп о\ фI ^ 0о о l\ d о\ со с! о о c.,l BI"а в l"d Е с{ ф с{ -lK ol с.l бl .( Gl r.) 0 со ф о о о N г* г- N с\l о\ о г- о lo о оlч \о \о гt \о \о О\ ф ф о -lФ г- ф гt г-. Ё г* эо Ф о\ о\ ral гt ф gli (.l п -lq,а \о гt (-) г* с.) о\ El* ýlз вlз lс.t El} (\l \t г- \о г-. oI* со ф с.) \п с.| г- ф aо гt t оlф ! slg glк KlK \о \о t аlп ф с.t _ lс\t - lсч \о \о о\ хr са olb \л \о \а оо rn (.l ф (n о lл о о t о l(.l Е о\ Elý \о 8l: vr ф ф -|- lat о ф \л г* lal гt l') t г* ф о Gl ElB \о \о rл -1.otl{ r,.) la ф rr) la) c.l \о sls \о о ^Ф йо Е !) Ё0 бl Е -о Ф о Ёо Ё0 д 6! Ф Ф ьо Ф сг ь сг -о Е Ф l ,3о a!х .д tr ,ё0 ь Ф о Ф ,ý о Ф Ф (г о Ф х э u Е f, I Ф ё aь N о б Ф о ё о б *l д L} Ф к I о б 6 -8 б Ё (d Ё0 N 8 бl Ф .с t Gl 8t Kl эо tr tr о ai € я Ф о L б tr d lЕ, d 8 d Ф д N (> Е Е зL о lB (> Е Ф о э д (! Ф l< 9 о v) t- у о ci Ё; ý v; \о t- ф о\ |= ц Ё ф ф al ёl о ф гt гt о о\ гt (.lа

t \о ь st гt о \о

о t \о о\ ф ф о\ фý

г- la) сh о (n о\ ф о\ гt

\о (n (а Ф о t \о ф о со о\ г- ф \о Ф ф о\ гt о o.1

{ г* (а l\ 9 ф (,- о ф c.l ф ф ]t. \о ф 0о о\ о\ о\

о\ ro бl сt ф \о ф ф оо ф о \о -d

с.) ф (n rn rп гt 0о \о s о\ г_ ф (-) о\ a.) { $ \о бl

о\ \о о г- бl t r.') i ý о (n о\ о\ г- бl a.) (n с.) \о

с! ф о{ ь \о (\.1 Ёl о{ \о ,al ol г* о ф c.lо 0о

(.) о\ о{ са \о о\ (.) о\ \о .{ \о ý о \о t ф \о ь s

N N о N tr зl о I 8 tr I tr Ё Ф tr Ф о о Е (} ! Е Ф с о Е (} д о Ф (}о 3 с Ф Е Kl I с _о N Ф Е ia э о F v) Ф ф oi о oi c.l с\l с!

45 mflqауisэdэ yuyulmuq qаrаtоrраýаЬопzэr dаý-gэmэп - l57 Ьа1, daý 9эmэп bozqrr - 75 bal, yuyulmug gэmэпlэqmiq qопчr daý -Jq" - lO2 bal, mеqэ altrndan glxmlý учуulmuý dаý-qэhчэуi - 75 bal, mеqэаltrпdап gжmlý tipik dаý-qэhчэуi - 73 bal, mеýэ altrndan gжmlý karbonatlr dаý-qаhчэуi - 66 bal, yuyulmug qэhчэуi daý (Ьаý) mеýэ - 80 bal, tipik qэhчэуi daý (Ьаý) mеýэ- l00 bal, karbonatlr qэhчэуi daý (Ьаý) mеýэ - 81 bal, bozqш- lagmrE dаý-qэhчэуi - 14 bal, adi daý Ьоz-qэhчэуi - 68 bal, agrq daý Ьоz-qэhчэуi - 67 bal qiymэtini almrqdrr. Dаýэtэуi maili dirzэnlik чэ xezer sahili ovalrq эrаzilэri эhа- to еdЙ ikinci qiymэt эrаzisiпdэ etalon torpaq (100 Ьа1) kimi gбtilriilmug suvanlan gэmэп-qоhчэуi tограqlаrlа mfiqауisэdэ iо.rашr, digэг tограqlап: 9эmап Ьоz-qаhчэуi - 98 bal, 9эmэп - qэhчэуi - 92 Ъаl., aglq gэmэп-Ьоz - 79 bal, adi gэmэп-Ьоz - 98 bal, ttrnd qэmэп-Ьоz - 118 bal, suЬаsаr-gэmэп - l08 bal, boz- qопur -'7'7 bal, agrq Ьоz-qэhчэуi - 67 bal, adi boz-qahvэyi - 81 bal qiуmэtiпi almrqdrr. Сйчэ11эrdэп gбriindtryir kimi, etalon torpaq 1аrlа miiqауisэ- dэ hэr iki эrаzidэп оlап Ьэ'zi tоrраqlапп (yuyulmuq qarator- giistэгiсilэri 100 раýа Ьэпzэr dаý-qэmэп, sчЬаsаr-gоmэп) bal b"ttrq qiуmаtlэпdirmэ sistemini аgаrаq уOksэk qiуmэtlэr al- mrglai. Hununla Ьеlэ, опlаr hэr iki zona daxilindэ etalon kimi sеgilmэmiqlэr. Вuпа hэmiп tоrраqlапп zопашп tоrраq fondun- da sаhэсэ az yer futduýu чэ kэпd tэsэrrnfаtrпdа biT еlэ эhэ- miууэtli rol oynamadrýr flgtrn уо1 verilmigdir. Qeyd еdэk ki, пбчьэti Ьtilmэdэ tэshih эmsаllап tэtъiq edildikdэn sопrа boni- tet сэdчэllэriпэ daxil edilmig Ьtffiп tоrраq tip чэ уаrrmtiрlэгi- nin qiуmэt gбstэriсilэri kэskin dэуigikliklэrэ uýramtqdш,

46 ý 12. TэsHIH эMsALLARININ TэTBIqI lra ýIMAL- ýэRQ экItчglrlк zоlчдsl ToRгAQLARININ yEKuN вошIтвт BALLARININ TAгILMAsI ча AqIQ ýKALALARIN тэктIвI

оп'эпэчi bonitirovkada tоrраqlапп tip чэ yanmtip tigtin Ьо- nitet Ьаllаrr эsаs gkalada taprldrqdan sопrа tashih эmsаllаппt tэtьiq еtmэklэ ауrl-ауп tограq vahidlэrinin (пёчmirхtэlifliklэ- rinin) qiуmэti taprlrr. yalnrz Ьчпdап sопrа tэdqiq edilэn эrаzi tограqlаппrп yekun bonitet gkalast, onlarrn mflqayisэli dэуэrli- lik эmsаlr, aqroistelrsalat qruplarr mtiэууэп edilir. Munbitlik чэ kэпd tэsэrrtfаtr Ьitkilэriпiп nahsuldarlrýr bir srra tэьii чэ апtrороgеп аmillэriп (qranulometrik tэrkiь, 9оrа- kэtlаgmэ, qоrlа;mа, eroziya, qalrqlrq, suчаппа чэ s,) tэ'siri al- trnda arttb-azaldrýr iigirn bu сэhэt torpaqlarrn bonitirovkasr zamanl miitlэq пэzэгэ alrnmalrdrr. Bundan бtrii istifadэ olunan tэshih эmsаllап эrаziпiп tэЬii-tэsэгriifаt, regional чэ eyni za- manda энlэп Ьitkilэriп tэlэьi пэzэrэ alrnmaqla gox ehtiyatla segilmэlidir. ýimаl-Еэrq эkingilik zonast torpaqlarr qiуmэtlэп- dirilэrkэп bizim tэrэfimizdэп Ьч сэhэtlэr пэzэrэ alrnmaqla tor- раqlапп qranulometrik tэгkiЬi, Еоrаkэtlэqmэsi, gorla;mast, qa- lmlrýr tэshih эmsаllап vasitesi (сэdчэI 3.4) ilэ ъezere alnmrq чэ onlardan istifada еdilmэklэ tограqlапп agrq bonitet Ekalalaгr tэrtiЬ edilrnigdir (сэdчэl 3.5). Тоrраqlаrtп qranulometгik tэrkibinin tэshih эmsаllап. Тоr- paqlarrn qranulometrik tэrkiЬi torpaýrn miinbitliyinэ чэ kэпd tэsэrrtifаtr bitkilэrinin mэhsuldаrlrýrпа tэ'siг gбstэrэп 9ох vacib amildir. Qrапчlоmеtгik tэrkiьiп ta'siri altrnda tограqlаrrп Ьir slra хаSSэ vэ tаrkiЬlэri, опuп su, hava, istilik, qida rеjimlэri formalagrr. Yiingtl qranulometrik tэrНЬэ malik tоrраqlаr qida еlеmепtlэri vo r0fuьэtlэ pis tэ'miп olunmugdur. onlardan fэгqli оlаrаq aýrr qranulometrik tэrkiЬЭ malik tоrраqlапп hava, Ьэ'zэп dэ su rejimi эlverigsiz Eakildэdir. Араrrlап tэdqiqаtlаr

4,| Сэdчэl 3.4 I

ýimаl-qэrq ekingilik zonasr torpaqlarrnrn хаssэ чэ эlаmэtlэriпiп tэshih эmsаllаrt

Тоrраýrп эlаmэti Тоrраqlаг Qrапчlоmеtгik tэrkiЬ YЁпфl Опа gillicali Афr Gilli Qumlu silliсэli яilliсэli Daý-qahvayi 0,89 1,00 0,90 0,80 0,60 Daý boz-qэhvayi 0,89 1,00 0,90 0,80 0,60 Воz-qэhчэуi 0,89 1,00 0,90 0,80 0,60 Qэmэп Ьоz-qэh- 0,89 1,00 0,90 0,80 0,60 чэуi Boz-qonur 0,89 1,00 0,90 0,80 0,60 ýоrаkэtlэ9mэ dэrэсэsi Тоrраqlаr ýоrаkэtlэgmэmig Zэif gorakat- ОrИ qоrаkаt- lэsmis lэsmiý Biitiin tоrраqlаr 1,00 0,90 0,75 iiqiin Тограqlаr Тоrрайrп dапэчаr qatlnln qalmlrЕr Qalln Orta Yuxa qalm ВЁttiп tоrраqlаr 1,00 0,80 0,60 Ёqiiп ýоrlаýmа dэrасаsi Тоrраqlаr ýоrlа9mаmrg Zэif 9огlаgmrg огtа ýiddatli gоrlа9- gorla9mr9 mlý Воz-qэhчэуi 1,00 0,91 0,б4 0,56 Qэmап - boz 1,0o 0,86 0,60 0,55 Boz-qonur 1,00 0,73 0,63 0,42

48 gбstэrir Н, gimаl-qэrq эkingilik zonasrnda giddэtli eroziyaya mэ'ruz qаlшý чэ gоrаkэtlэgmig фэгkimig) iоrраqlап пэzэге ,Цзrт, torpaq,бrпуп эlverigli'qrапчlоЬеtrй jоst".iсilэrэ malikdir. Zопаdа эsаsэп kэпd tэsэйfаtr bitkilэri titm эlчеriýli hesab оluпап gillicэli (aýrr-ona-yiingiil) tограqlаr уауЙ9аrr. Тограq g lапп оrаkэtliуiпiп toshih l gоrаkэtiэgmэ tоrраým чduсч kоmрlеksiпэ Na kationunun"-rh "rr.daxil olmasr ilэ gе{эп fiziki-Hmyэvi prosesdir. Bu рrоsеs аdэtап, tоrраqlапп gorlagmasr ilэ эlаqэdаr bag чеrir. Вэ'iэп isэ апа stхurй xasse- lэri ilэ baýlr оlчr. Тоrраýrп uducu kompleksindэ Na kationu- nun_tistiinlflk tэgkil еtmэsi tоrраýrп Ьir srra kimуэчi, fiziki чэ su-fiziН хаssэlэriпэ Tопfi tэ'sir gбstэrэrэk, bu iограqlаr U9чп sэсiууэчi хаssэlэriп formalaqrnastna sэЬэЬ olur. B.i tip tограq- lаr iigtfur zэif sчkеgirmэ, torpaq hоrizопtlаппm Дksэi srxlrýi, пэmliуiп tэ'siri altrnda giЕmэ, quraqlrqdan gаtlЙа sэсiууЙ- dir.. ýоrаkэtli tоrраqlаr эksэr kond tоsэrrtiаti bi*itaя iigiin эl- veгigsizdir- Мiiеууэп olunmugdur К, qimal-qэrq эkingilik zo- nastnda yetigdirilэn mеучо bitkilэri (аlmа, Йпuа, gilas, gaftalr чэ s.) qоrаkоtlэýmэуэ dбztimstiz, tэrэvэz (уеrkбk0,"sоgап, turр, pomidor, buýda) чэ taxrl - оrtа dбziimlti, аrра, yonci, qч8*- dur, heyva dбztimltidtirlэr. тограýrп учmýаq qаtrпш qаlшlrýrшп tэshih эmsаllап. Тог- рафп bu gбstэriсisi miinbitliyin fогmаlаgmаsmdа чэ kэпd tэ- sэгriifаtr Ьitkilэriпiп mэhsчldаrlrýrпdа 9ьх vacib amil hesab edilir.. Тоrраýrп учmýаq qatmm fоrmаlаgmаsmа eroziya sеslэriпiп рrо- dэ эhэmiууэtli tэ'siri чаrdш. dпа gбrа dэ tЬrраgrп buttin qatlannr эhаtо еtmэklэ tоrраýrп dэпэй qatmtn qчй- lrýrm bonitirovka zаmаш tashih ЪйsаIlап vasitэ;i ilэ пэzэrэ alrnmasrna dair vahid yoxdur. fikir Веlэ ki, bэ'zi iglэrdэ [97] miinbitliyin Ьч amili tэshih эmsаlt чаsitэsi ilэ паzэrэ alrndrýi h_alda, егоziуа prosesinin tэshih эmsаllап vasitэsi ilэ пэzэrа alrndrýr digэr iglэrdэ_ [31, 144] torpaýrn dэпэчэr qattnm qalrn- lrýrndan istifadэyэ ehtiyac duyulmamrgdrr. Еlэ tэdqiqat iglэri

49 \ dэ чаrdrr Н, hэr iH amil (eroziya чэ tограýrп dэпэчэr qatmtn qalrnlrýr) tэshih эmsаllап [5l] vasitэsi ilэ qiуmэtlэпdirmэdэ paralel'istifada edilmiqdir. Lakin, biz Ьч tэdqiqat igiпdэ hэm iограgrп dэпэчэr qаtrшп qalrnlrýmr, hэm dэ eroziyam опlаrа *о.r.rs tэshih эmsаllап vasitэsi ilэ пэzэrэ almrqtq, Тоrраýrп gоrlаgmаsrпrп tэshih эmsаlt. Драпlап tэdqiqatlar пэtiсэsiпdэ miiэууэп olunmugdur К, dаýэtэуi tэг_оl.i maili dtizэпlik чэ dэnii-sahili ovalrq zопашп tограqlаппrп Ьir qismi gоrlаqmауа mэ'rчz qalmrgdrr. ýоrlаqmа torpaýrn mэпfl эlаmэti hоЬ,'kэпd tэsэrrпrаir bitKitэrinin mэhsutdarlrýr ilэ yanaýr tэЬii ЬitНiэriп inkiýaf чэ artrmrna da mэпfi tэ'sir gбstэrir. Опа gбrэ tэshih dэ tоrраqlапп- yekun balr tарrlаrkэп tоrраýrп Ьu эlаmэti эmsаlr- vasitэsi ilэ пэzэrэ alrnmrqdrr, бйч-iууэtlэ, yekun bonitet ballan mirэууэп еdilэrkэп isti- fаdэ edilmig tэsbih эmsаllап эdэЬiууаt mэпЬэlэriпdэп [89, 91] gбtnrahflgdtir (сэdчэl 3.4), y-еkчп bonitet gйаlаsrшп Ьаllап taprlarkan bizim tэrэfimiz- don agaýrdakr dtisturdan (3.9) istifadэ olunmuqdur: В:В"хоqёочхЭq,оqп (3,9)

Вчrаdа,В.tоrраýrпУеkuпЬопitеtЬаlt,В"-tограýtпаsаs balr, Эq.-чrапчlоmеtrik bonitet ýkalasrndan gЪtоПt оt9 bonitet tэrНЬiпiп tэshih Эg-gоrаkаtlэЕmэпiп tэshih emsalt, Oq- qalrnlrýrn tэshih "-йh,эmsаlt, Э*-qоrlаgmа dэrэсэsiпiп tэshih эпБа- lrdш.

50 веlеlэklэ, qimal-gэrq эkingilik zonasl tоrраqlаrrшп asas Ьо- nitet Ekalasmdan чэ tэshih эmsаllаппdап (сэdчэl 3.4) istifadэ еtrпэklэ hэm zonanrn iirnumi tоrраq бrtiiуtiпiiп, hэm dэ ауп- ayrl inzibati rауопlапп эkiпgilikdэ istifadэ оlчпап torpaqla- шuп aglq bonitet gkalasr tэrtib edilmiEdir (сэdчэl 3.5).

Сэdчэl 3.5

АzэrЬаусапrп gimаl-gэгq ekingilik zonasl tоrраqlаппrп agtq bonitet qkalasr

Тограqlаrrп adl ha Bal А. Daýhq zonanln tоrраqlагr I. Yuyulmug qагаtограýаЬэпzэr dаý-gаmап Gilli, yuyulmuý qагаtоrраЕаЬпzаr dаý-gаmэп 70,0 126 АЕrrgilliсэli, учrulmчg qаrаtограЁа Ьпzэr dаЁ-qэmэп 1002,0 l4| Cami/orta hesabi bal: l072,0 140 II. Dаý-gаmэп bozqrг Gilli, опа qalrnlrqlr dаý-gэmэп bozqrг 650,0 48 Аýrг gillicali, orta qalrnhqlr dаýпэmап bozqtr 3059,0 54 Афr gillicali, огtа qalmltqh zэif yuyulmug dаý-gэmап boz- qш l091,0 38 Оrtа gilliсэli, оrtа qalmltqlr dаý-gаmэп bozqrr 1300,0 60 Оrtа gillicэli, yuxa dаý.9аmэп bozqrг 649,0 45 Orta gillicэlil /UХа, zaif yuyulmug dаýпэmэп bozqrг 354,0 32 Yi,ingЁl gilliсэli,оrtа qalm, zaif 1ruруlmчg dаý-gэmап boz- 947 ,0 37 Сэmi/оrtа hesabi bal: 8050 49 III. Yuyulmug gэmэпlаgmig qопчr dаý-mеЕэ Gilli, yuyulmug 9аmапlэ9mig qonur daý-me;a 1995 82 Оrtа gillicэIi, yuyulmug gаmэпlэпmig qonur daý-mep 2з0 102 YiinФl gillicэli, учучlmчý gаmапlэпmig qопчr daý-mep 70 9l

5l Сэdчаl 3.5 ardr Тограq lагlп adr ha Bal Айrr яilliсэli, yuyulmuE gаmэпlэgmig qод!цФДд9ý9_ 243 92 сэmilогtа hesabi bal: 2538 85 IV. Ме9э alttndan grxmlý yuyulmug daý-qэhvayi Аýrr gillicali, mе9а altmdan grxmrý учучlrпчý dаý-qаhчэуi |204 68 Оrtа яilliсэli. mеýа altrndan qD(mlý учучlmчt dаЕ-qаhчэЛ 5з,7 75 ,l0 сэmilоrtа hesabi bal: |,l4| V- Ме9а altrndan 9lxmrý tipik daý-qэhvayi Аýrг gillicэli, mер altrndan gD(mlý tipik daý-qahvayi l85l 66 Огtа gillicali, mе9э altmdan gцmlý tipik daý-qahvayi l05 l 7з altшrdan l l70 65 Сэmi/оrtа hesabi bal: 408l 68 VI. Ме9а altrndan gжmlý karbonatlr daý-qahvэyi Аýrr gillicэli, mep altmdan grxmý karbonatlr daý- qэhчэуi l 2905 59 Аýrr gillicali, orta yuyulmuý, mеýэ alttndan grxmrg kаrЬо- natlr dаý-qэhчэуi 350 30 Orta яillicali, mеýэ altndan qD(mý kaгbonatlr dае-qэЦyэу, з9l9 66 Сэmi/огtа hesabi Ьа1: 1,7|74 60 VII. Bozqrrlagmrg daý-qэhvayi Gil li, bozqrrlagmrg daýnahvayi l7 |,7 59 Аýrr gillicali, bozqшlagmt9 dаý-qэhчэуi l309 67 ОМ gillicali, bozqrrlagmrg йý-qэhчэуi 5972 74 Оrtа gillicali, zэif pyulmug bozqrrlagmrg dаý-qэhчауi 23,1l 52 Оrtа gillicali, оrИ учучlmчý Ьоzqlгlаýmý dаЁ-qэhчауi l l85 3,| Cami/orta hesabi bal: |2554 Ф VIII. Yuyulmug qэhчауi daý-baý (mе9а) Аýrг gillicэli, учучlmчý qahvayi daý-(baý) mе9э 925 72 Ona gillicali, yuyulmug qаhчэуi daЕ-baЕ (mер) l0lб 80 Сэmi/оrи heмbi bal: l94l 76 IX. Tipik qэhчэуi daý-baý (mе9э) Айrr silliсэli, tipik qэhчэуi dай-ЬаЕ (mеsэ) l025 90

52 Сэdчаl 3.5 ardr ha оrtа 2538 l00 Сэmi/оrtа hesabi bal: 3563 97 Х. Karbonatlr qэhчауi daý-baý (mе9э) Gilli, kаrЬоrиtlr qэhчауi daý (Ьаý) mе9а 572 65 Афr gillicali, karbonatlt qahvayi daý-(baý) mep 7842 7з оrtа karbonath 487 8l Сэmi/оrtа hesabi bal: 890l 7з XI. Adi daý Ьоz-qаhчэуi Gilli, adi daý Ьоzпэhчэуi 473 54 Афт gillicali, adi daý Ьоz_qэhчэуi 21,18 61 огtа adi 2080 68 Сэmi/оrtа hesabi bal: 4,7з| бз ХII. Aglq daý boz-qэhvayi Аýr gillicali, agrq daý boz-qahvayi 30l 60 Аýrr gillicali, zэif pyulmuý aglq daý Ьоz-qэhчауi 58l 42 Оrtа gillicali, agrq daý boz-qahvayi 200 67 оrtа zэif ф4 47 Сэmi/оrtа hesabi bal: l486 50 В. Dаýэtауi tэрэli maili fiizanlik чэ dэпiz sahili ovalrq XIII. ýэmэп boz-qэhvayi Gilli, 9аmэп Ьоz-qэhчэуi lбб 78 Афr gillicali, 9аmэп boz-qahvayi 58l8 88 Аýr gillicэli, zaif ргаkэtlэgmig gэmэп bz-qahvэyi 5045 79 опа 4l08 98 саmi/огtа hesabi bal l6637 84 XIV. Adi Ьоz-qэhчауi

Gilli, adi Ьоzqэhчэуi 220 65 Афr gillicэli, adi boz-qahvэyi 6893 7з Афr gillicali, zaif gогаkаtlэgmig, adi Ьоzqэhчэуi з824 66 Аýu gillicali. zэif gогаkэtlаgmig, zэif gоrlаgmrg adi boz- l8б 60

5з Сэdчаl 3.5 аrdr lагtп adr ha Bal Аýrг gillical i, zэif gоrаkаtlэgmig, оrtа gorlagmrg adi boz- 42 qэhчэуi з,l4 12 Orta gillicэli, adi boz-qahvayi l0070 adi 6400 81 ,72 camilorta hesabi bal: 29Ф7 ХV. A9rq boz-qэhvayi Gilli, zэif gоrаkэtlэgmig agrq boz-qahvэyi l038 48 1075 2,| Gilli,orta учучlrпчý agrq boz-qэhvayi l002 lз Оrtа gillicali, giddэtli учучkпчý agrq Ьоzqэhчауi l446 lз 24 Cami/orta hesabi bal: 456l ХYI. Qаmап-qэhчауi lз194 8з Аýrг фlliсэli. gаmэп-qаhчауi Gilli, gэmэп-qаhчауi 52зб 14 92 Orta gillicali, gэmэп-qэhчэуi 29328 l42,7 82

саmilоrtа hesabi bal: 49785 87 XVII. Sччаrrlап gаmап-qэhчэуi 80 Gilli, sччагrlап gэmэп-qэhчэуi 1800 ,7655 Aýrr gillicэli, suvanlan gamanqahvayi 90 оrtа suvanlan l31 37 100 сэmilоrtа hesabi bal: 22592 95 XVIII. SчЬаsаr-gэmап 86 Gilli, sчЬаsаr-gэmап 980 Аýrг gillicali, sчЬамr4эmэп 2469 9,1 Огtа gillicali, suba sаr-gэmэп 1 50l 108 Y 25,1,7 96 Сэmi/оrtа hesabi Ьа1: Х[Х. Boz-qonur Gilli, оrИ gorlaqmrg boz-qonur l90 62 оrtа zaif 2803 38

54 Сэdчаl 3.5 Тограqlапп adr ha Bal Аýrr gillicэli, giddэtli gorla9mrg boz-qonur 640 29

Cami./orta hesabi bal: 3633 38 ХХ. Ttind gэmэп-Ьоz Gilli ti.ind gэmэп-Ьоz 4,7l 94 Gilli, zэif qогаkэtlэgmig ti.ind gэmап-Ьоz 408 85 Аýtг gillicali, ttind gэmап-Ьоz l758 106 Аýш gillicali, zaif gоrаkэtlэ9mig, zэif gorlagmlg tiirrd 9аmап- boz l 367 87 Афr gillicali, огtа 9оrlаgmrg tiind gаmэп-Ьz з42 68 Оrtа gillicali, оrtа qqц!а9mrg ti.ind qaman-boz 502 7l Cami/orta heмbi Ы: 4848 94 l XXr.Adi 9эmап-Ьоz ' Gilli, zaif gоrаkэtlэgmig adi gаmэп-Ьоz 260l 7l Gilli, оrtа gоrаkаtlэgmig adi gaman-boz 2190 59 Aýrr gillicali adi gэmэп-Ьоz з969 88

Афr gillicэli, оrtа gогаkэtlаgmig adi gаmэп-Ьоz 1 505 66 Orta gillicali, adi gэmэп-Ьоz lб4з 98 Оrtа gillicali, zэif gorakэtlagmig adi gэmап-Ьоz 1891 88 Оrtа gillicэli, zaif gorlagmrg adi gэmап-Ьоz 259о 89 Огtа gillicэli, огtа gоrаkаtlэgmig, zaif gоrlаgmrg adi gэmэп- boz 2з2l 67 Оrtа gillicali, огtа gоrlаgmrg adi gэmап-Ьz 2765 63 Оrtа gillicali, orta gоrаkаtlэ;mig adi gэmап-Ьоz 446 74 Оrtа gillicali, qiddэtli qorlaqmrg adi qаmэп-Ьоz 2,7з5 55 Сэmi/оrtа hesabi bal: 24656 68 ХХII. Agrq gaman-boz

Аýrr gillicali, zэif goraketla9mig оrtа 9оrlа9mr9 agtq 9эmэп-Ьоz 2704 4l Аýtг gillicali, zaif gоrаkэtlэgmig, giddэtli gorlagmrg agrq gэmап-Ьоz 526 36 Оrtа gillicэli. zaif gorakatla9miý, оrtа 9огlа9mr9 a9lq 9э- mэп-Ьоz 242о 46

55 Cadval 3.5 агdr Тограqlаrrп adr hа Bal ,lI Orta gillicэli, zэif gоrаkэtlаgmig, agtq gэmэп-Ьоz lз4 Оrtа gillicali, zaif gоrlаgmlý a9lq gаmэп-Ьоz l627 72 Оrtа gillicali, оrtа 9оrlа9mý aglq gэmэп-Ьоz 279 5l Yifurgi.il gillicali, zэif gоrаkэtlаgmig agrq gаrпqцф! 2о67 бз Сэmi/оrtа hcsabi bal: 9,15,7 ф zona tizгэ 242з9l 75

ýimаl-qэrq эkingilik zonasl tоrраqlаппm yekun bonitet qka- lasrndan gбr0пdiiуч kimi, hэr iki zonada (daýlrq va dаýэtэуi tэрэli maili diizэnlik чэ dэnizsahili ovalrq) tэbii хаssэlэriпdэп asllr оlаrаq tоrраqlаr mffхtэlif оrtа уеkчп bonitet Ьаllап al- mlýdш. Daýlrq zonada учуulmuý qаrаtоrраgаЬэпzэг dаý-gэmап (1а0 Ьа1) чэ tipik qэhчэуi daý-baý (mеqэ) (97 bal), dаýаtэуi tэрэli maili dirzэлlik чэ dэnizsahili ovalrq yanmzonada sub- аsаr-gэmэп (97 bal), suчапlап gэmэп-qэhчэуi (94 bal) чэ tiind gэmэп-Ьоz tоrраqlаr qrupu (9а bal) уflksэk оrtа уеkuп bal gб- stэriсisiпэ malik olmuglar. Tip чэ yanmtiplэrdaxili пбчmtхtа- lifliklэriпэ gэldikdэ isэ hоr iki zonadan olan аýrгgilliсэli учу- ulmuq qаrаtоrраЁаЬэпzэr dаý-gэmэп (l4l bal), оrtа gillicэli учуulmuý gэmэпlэgmig qonur dаý-mеgэ (102 bal), оrtа gillicэli tipik qэhчэуi daý-baý (mеqэ) (100 bal), оrtа gillicэli sччапlап gэmэп-qэhчэуi (100 Ьа[), оrtа gillicэli sчЬаsаr-gэmэп (108 bal), aýrr gillicэli tiind gэmэп-Ьоz (106 Ьа1) daha уflksэk yekun bonitet balrna malik olmuqlar. Zопашп огtа yekun bonitet balr isэ 75 bal olmuqdur. Qeyd еdэk ki, 9imа1-9эrqi akingilik zопаslшп yekun bonitet qkalasr hаzrrlапаrkэп daha 9ох mаrаq kэsЬ еdэп рrоЬlеmlэrdэп biri dэ zona daxilindэki inzibati rауопlапп yekun bonitet gka- 1аlапшп tэrtiЬ olunmastdrr. Bizim tэrэfimizdэп son torpaq tэd- qiqat mаtеriаllаrmdап istifadэ еtmэklэ inzibati rауопlаr

56 tizrэ tоrраqlаrш уеkuп bonitet gkalalan tэrtib edilrnigdir (сэd- чэl 3.6-3.10) ýimаl-gэrq эkingilik zonzýl tоrраqlаппп чэ ауп-ауп rауэпlапп bonitet gkalalanndan gбriindiiy0 kimi, эrаzi daxilin- dэ yayrlmrq tоrраqlапп mtfurbitlik чэ уа mэhsulуеtirmэ imkan- lап miixtэlifclir. Inzibati rауопlаr tzrэ toryaqlann уеkuп lonitet balr Xagmaz rауопч tizrэ 90 bal, Qusar - ZS bul, Quba - '74bal, Dэчэgi - 69 bal, Siуэzэпdэ - 62ЬаlаЬэrаЬэrdir.

ý 13. ýIMAL_ýaRQ экrNQiLIк zоNдSININ TORPAQ_ KADASTR RAYONLAýDIRILMASI

Son illэr gimаl-qэrq эKngilik zonaslmn Quba, Qusar, Xag- maz, Dэчэgi, Siуэzэп rауопlап daxilindэki tэsэrrйfаtlаrdа ара- пlап tограq islahatlan чэ kolxoz-Sovxoz fопduпчп xtrda tоrраq mfflкууэtgilэri arasrnda Ьбlflýdtrtilmэsi tоrраqlапп bonitirov- kasl чэ iqtisadi qiуmэtlэпdiгilrпэsiпiп tограq-kаdаstr rауопlап daxilindэ арапlmаstшп da Ьбуuk эhэmiууэt kэsЬ etdiyini gб- stэгdi. owэlki Ьбlmэdэ Ъiz qimal-qэrq эHngilik zonasr tor- paqlannrn daýhq чэ dаýэtэуi tэрэli maili diizэnlik чэ dэпiz sa- hili ovahq zonada чэ еупilэ inzibati rауопlаr tzrэ эsаs чэ aglq bonitet qkalalannrn tartibi чэ пэtiсэlэri ilэ tanrq olduq. Тограq- lапп bonitirovkastmn эгаziпiп tэьii-kэпd tэsэrrtifаtr Ьоlgпiппъ чуЕчп gэlэп torpaq-kadastr rауопч kimi пisЬэtеп iri эrаzi va- hidi daxilindэ apanlmast tоrраqlапп iqtisadi qiуmэtlэпdiгil- mэsi zamant da tэsэrгfrfаtlапп bazis gбstэriсilэriпiп kifауэt qэdэr srxlrýrnr эldэ еtmэуэ imkan vermiEdir. Respublikamtzda tэЬii-kэпd tоsэrгOfаtr эsаsdа tограq- kadastr rayonlaýdlnlmasrmn рrоьlеmlэri ilk dэь akademik H.Э.Oliyev ve В.Т.Nэzэrоча [10] tоrэfiпdэп буrопilmi9dir. Sonrakr illэr Q.ý.Мэmmэdоч [90, s. l7'7-|8l; 87] tэrэfiпdэп dэ АzэrЬаусашп toгpaq-kadastr rayonlaqdrnlmastnda dэqiqlэg- dirilmэlэr арап lmr gdrr.

5,| Сэdчэl 3.б !r

Quba rауопuпuп эkiпgilikdэ istifadэ оluпап torpaqlarrn yekun bonitet gkalasr \

I Тоrраqlаrrп adr Bonitet Saha- balt si, ha А. Daýlrq zопапlп tоrраqlаrr I. Yuyulmug qагаtоrраýаЬапzэr dаý-gэmэп Gilli, yuyulmug qаrаtоrраýаЬэпzэr dаý-9эmап |26 70 Аýrr gillicэli, yuyulmug qаrаtоrраýаЬпzэr daý- l4l l002 оrtа hesabi Ьаuсэmi: 140 10,72 II. Dаý-gэmэп bozqrr Gilli, оrtа qahnlrqlr daý gэmап-Ьоzqr 48 б50 Aýrr gilliсэli, orta qalmltqlr daý gэmэп-Ьоzqrr 54 2009 Оrtа gillicэli, orta qalrnltqlr daý gэmап-Ьоzqrr 38 1300 Orta gillicэli, yuxa dаý-gэmэп bozqrT 45 649 354 Оrtа gilliсэli, )ruха, zaif yuyulmu; dаý-gаmэп Ьоzqш з2 YЁngi,il gillicэli, оrtа qalrnlrqh, zэif yuyulmu; з,l 947 orta hesabi Ьаvсэmi: 45 5909 III. Yuyulmug gэmэпlэgmig qопчr dаý-mеgэ Gilli, yuyulmug, gэmапlэgmig qопчr daý-mep 82 7|2 OTta gillicali, yuyulmug 9аmэпlэ9mi9 qопчr daý-mep l02 2з0 YihФl gillicэli, учучlmчý gаmэпlэ9mig qonur daý- ,7о ,70 mеЁ orta hesabi Ьаvсэmi: 86 l012 IV. Ме9а altrndan gжmlý karbonatlr dаý-qэhчэуi Аýrr gilliсэli, mер altmdan gD(mlý karbonatlr daý- qэhvayi 59 7089 Оrtа gillicэli, mep altrndan gD(mý kaгbonatlr daý- qэhчауi 66 lбl0

58 ,J f-{Ё Саdчэl 3.б агdr orta hesabi baycami: 60 8699 Y. Yuyulmu; qэhчэуi daý-baý (mega) Аýrr gillicali, yuyulmug qэhvayi daý-baý (me;a) 72 925 Orta gillic?li, учучlrпчý qаhчэуi dай-Ьай (mеsэ) 80 l0lб 14 огtа hesabi baucami: 76 l94l VI. Tipik qэhчауi daý-baý (mе9э) .{ Аýш gillicэli, tipik qэhчауi daý-baý (mер) 90 1025 Оrtа gillicali, tipik qэhчэуi dаЁ-ЬаЕ (mер) l00 l l46 оrtа hesabi Ьаусэmi: 95 2l71 VI[. КагЬопаtlr qahvэyi daý-baý (mе9а)

Gilli, karbonath qэhчэуi daý-baý (mер) б5 5,72 Аýtг gillicali, karbonatlt qэhvayi daý-baý (mep) 7з 7440 Оrtа gillicqli, karbonatlr qаhчэуi dаЁ-ЬаЕ (mер) 8l lM огtа hesabi Ьаисэmi 73 8l7б VIII. Bozqrгla9mrg daý-qahvayi

Афr gillicэli, bozqrrla9mrg dаý-qэhчэуi 6,7 9l9 ,l4 оrtа 638 оrtа hesabi Ьаuсэmi: 70 l 557 IX. Adi daý Ьоz-qэhчэуi Аýш gillicali, adi daý boz-qahvayi бl 682 Огtа gilliсэli, adi daý boz-qэhvayi 68 l 670 оrtа hesabi Ьаусэmi: 66 2з52 В. Dаýэtэуi maili di.izэnlik чэ daniz sahili ovalrq zопапlп tоrраqlаrr Х. ýэmэп Ьоz-qэhчэуi Аýrr gillicэli 9аmэп Ьz-qаhчэуi 88 l5з2 ,79 АЁrr gillicэli, zэif qоrаkэtlэsmis Qэmэп Ьоz-qэhчауi 690 orta hesabi Ьаусэmi: 85 2222 XI. Adi boz-qэhvayi Gilli adi Ьоz-qаhчэуi 65 220 АЕrrgilliсэli adi boz-qэhvayi l5 625 ,7l orta hesabi Ьаусэmi: 845

59 ь Сэdчэl 3.6 агdt ХII. Qэmап-qэhчэуi Аýrr gillicэli, gаmэп-qэhчауi 83 4163 ОМ gillicэli, gэmап-qаhчэуi 92 2342 оrtа hesabi Ьаусэmi: 86 6505 XIII. Sччаrrlап gаmэп-qэhчэуi Aýrr gillicali, suvanlan gэmап-qэhчэуi 90 700 ftа яilliсэli, suvanlan gэmап-qэh l00 822 оrtа hesabi Ьаусэmi: 95 |522 ХIV. SчЬаsаr -9эmэп Аýrr gillicэli, sчЬаsаr-gаmэп 9,7 53l Оrtа gillicali, sчЬаsаr-gэmэп 108 168 Ytinsiil gillicэli, sчЬаsаг-gэmэп 96 2097 оги hesabi Ьаuсаmi: 9,1 2796 ,74 46,1,19 Rayon iizra :

Сэdчэl 3.7

Qusar rауопuпчп эkiпgilikdэ istifadэ оlчпап tоrраqlаrrпlп yekun bonitet gkalast

Тограqlаrrп adr Bonitet Sahasi, balt ha Daýlrq zona [. Dаý-gэmэп bozqrг Афr gillicali, orta qalrnltqlr dаý-gэmэп Ьоzqш 54 l050 AýrT gillicali, оrtа qalrnltqlt, zaif yuyulmus daý- саmэп bozqш 38 l091 оrtа hesabi Ьусэmi: 46 214| I[. Yuyulmug gэmэпlэgmig qопчr daý-mega Gilli, pyulmug gаmапlэgmig qопчr daý-mega 82 l28з AýrT gillicali, yuyulmug gэmапlэgmig qопчr daý- mеýэ 92 243

60 Саdчэl 3.7 агdr оrtа hesabi bucami: 84 1526 III. Ме9о altmdan grxmrg учlruЬпчg daý-qahvayi Аýtг gillicali, п€ýэ altrndan 9жmý yuyulrnug daý- qahvayi 68 l204 ОrИ gillicali, mеýа аltшdап gцmlý yuyulmug daý- qэhчэуi 75 537 оrtа hesabi Ьаусэmi: 7о 174l [V. Mega altrndan 9жmr9 tipik dаý-qэhчэуi Аýtг gillicэli, mер altrndan gжmlý tipik daý- qэhчауi 66 185l Оrtа gillicali, mер altndan gD(mlý tipik daý- qэhчэуi 73 105l YЁпфl gillicэli, mер altrndan gшmlý tipik daý- qahvayi 65 ll79 оrtа heмbi ЬаUсаmi: 68 Zю8l V. Меgэ altrndan grxmrg karbonatlr dаý-qэhчэуi Аýtr gillicali, п€ýэ altndan gжmtý kaгbonatlr daý- qэhчэуi 59 27з0 Аýш gillicэli, огИ учучkпчý meýa altrndan grxmlý kaгbonath dаý-qэhчауi 30 з50 ОгИ gillicali, пеýе altrndan 9жmý karbonatlr daý- 6 23о9 оrtа hesabi 60 5389 VI. Bozqrrlaýmrg dаý-qэhчэуi ,74 Оrtа gilliсэli, bozqrrlagmtg dаý-qэhчэуi 53з4 ОrИ gillicэli, zaif учучlmчý bzqrrlagmlg daý- qэhчауi 52 237l Оги gillicali, огИ уцучlmчý bozqrlagmrg daý- qаhчэуi 3,7 l l85 огtа hesabi Ьаuсэmi: бз 8890 В. Dаýэtэуi maili tapli diizэnlik чэ dэпiz sahili ova zопапtп lагr

бl Cadval 3.7 агdr VII. Qэmэп Ьоz-qэhчэуi Gilli, 9эmап Ьоz-qэhчэуi 78 l666 Аýrг gillicali, 9эmэп boz-qahvэyi 88 4286 Orta 98 3317 оrtа hesabi Ьаусэmi: 90 9269 VIII. Adi boz-qahvэyi ,7з Афт gillicali, adi Ьоz-qэhчауi зззз ,l2 Огtа gilliсэli, adi Ьоz-qэhчэуi 3353 опа hesabi baycami: 72 6686 [Х. Qэmэп-qэhчауi Gilli, gаmэп-qэhчауi 83 2,139 оrtа 92 4869 оrtа hesabi baucami: 89 7608 Х. Sччаrtlап gэmэп-qэhчауi Gilli, suvanlan gаmап-qэhчэуi 80 1800 sччапlап 90 1925 оrtа hcsabi Ьаусэmi: 85 з,l25 XI. SчЬаsаr-9эmэп Огtа sillicali, subasar 9эmэп 108 8зз ,75 Rayon Ёzrэ: 51889

Сэdчоl 3.8 Dэчэgi rауопчпчп эkiпgilikdэ istifadэ olunan tограqlаrrпlп yekun bonitet gkalasr

Тоrраqlаrrп adr Yеkчп Sаhэ- bonitetbah si, ha А. Daýlrq zопапlп tограqlаrr [. Меgэаltrпdап glxmlq kаrЬопаth dаý-qэhчэуi Аýrr gillicali, ш9ýэ alttndan gжmrg karbonath daý- qahvayi 59 3086

62 Сэdчэl 3.8 агdr II. Tipik qahvэyi daý-baý (mе9а) оrи sillicali tipik qаhчэуi dай-ьай (mеsэ) l00 l392 [[[. КаrЬопаth qаhчэуi daý-baý (mе9э) ,lз Аýш gillicэli, karbonatlt qahvэyi daý-baý (mер) ф2 оrtа яillicali. kагьопаtlr qahvayi dай-ьай (mеsэ) 8l з23 ,76 orta hesabi Ьаусэmi: 725 [V. Bozqrrlaýmrý dаý-qэhчэуi

Gilli, bozqrrlagmrg daý-qahvayi 59 1 l03 АЁлг gilliсэli, bozqrrlaýmts dай-qаhчэуi 67 330 оrtа hesabi baycami: бl l4зз V. Adi daý boz-qahvayi Gilli, adi daý Ьоz-qаhчэуi 54 473 Айr gilliсэli, adi daý Ьоz-qаhчэуi 61 l496 оrtа hesabi Ьаuсэmi: 59 l969 YI. Agtq daý Ьоz-qэhчэуi Аýrr gillicэli, zaif yuyulmu; agrq daý boz-qэhvayi 42 58l оrtа яilliсэli, zaif учучlmчý aQlq dаЁ Ьоz-qэhчэуi 47 404 оrtа hesabi Ьаусэmi: 64 985 В. Dаýаtэуi tapali maili diizanlik va dэпiz sahili ovaltq zопапlп torpaqlarr V[[. Qэmэп boz-qahvayi Аýrr gillicэli, zэif gorakatlэgmig gэmап-Ьоz ,79 qаhчэуi 4355 Vttt. Adi boz-qahvayi Аýш gillicэli, adi boz-qэhvayi 73 2,749 Аýrr gillicэli, zaif gorakatlэgmig adi boz-qahvayi 66 3638 yiiпяЁl sillicali, adi Ьоz-qаhчэуi 8l 6400 ,73 оrtа hesabi baucami: l278,| IX. Agtq Ьоz-qэhчэуi YiinФl gillicэli, qiddatli учучlmчý agtq boz- qэhчауi 60 853 Х. Aqrq Qэmэп-Ьоz

63 Cadval 3.8 ardr Афr gillicali, zэif gогаkэtlэgmig оrtа gоrlаgmrg agrq gаmэп-Ьоz 4l 23l5 Аýш gillicali, zэif gorakatlagmig, giddэtli gorlagmrg agrq gаmэп-Ьоz 36 526 Оrtа gillicali, zaif gоrаkэtlэmig, оrtа gorlagmrg agrq qэmэп-Ьоz 5l 2420 фа hesabi Ьаусэmi: 45 526l - XI. Adi gэmэп-Ьоz

Огtа gillicali, zэif gоrаkэtlаgmig adi gаmэп-Ьоz 88 1 89l Orta gillicэli, огtа 9огаkаtlэ9mi9 zaif gоrlаgmrg adi gэmап-Ьоz 6,7 232l Оrtа gillicali, оrtа gоrlаgmrg adi gэmэп-Ьоz бз 1203 Оrtа gillicэli, orta gorakatlagmig adi gaman-boz 6,1 446 orta gillicэli, siddэtli ýоrlаýmtý adi сэmап-ьоz 55 2735 оrtа hesabi baycami: 6,7 8596 ХII. Tiind gэmап-Ьоz Афr gillicэli, zaif gогаkаtlэgmig, zaif gorla9mrg tii,rrd gaman-boz 8,7 l36,1 AEIT gilliсэli, оrtа ýоrlаýmrg ttind gэmап-Ьоz 68 342 оrtа hesabi Ьаvсэmi: 83 l709 XIII. Ваtаqlt-9эmэп Gilli, zaif gогаkаtlэgmig Ьаиqlr-gаmэп 220 Афr gillicali Ьаtаqlr-gэmэп 130 Оrtа gilli, zaif gоrаkэtlэqmig Ьаиqlьgэmап 230 Rауоп iizrа: 69 4373l

64 Сэdчэl 3.9

Xagmaz rауопчпчп эkiпgilikdэ istifadэ olunan torpaqlarrnrn yekun bonitet qkalasr

Тоrраqlаrrп adr Yеkчп Sаhэsi, ha bonitet bah [. Qаmап boz-qahvayi Orta 98 79l II. Qэmэп-qэhчэуi ,]4 Gilli, gаmэп-qаhчэуi 2497 Аýш gillicali, gэmап-qаhчауi 83 9631 Оrtа gillicэli, gэmап-qэhчауi 92 22117 82 l427 огtа heмbi ЬаУсэmi: 88 з5672 III. Sччаrrlап gэmэп-qаhчэуi Аýг gillicali sччапlап gаmэп-qаhчэуi 9,| 5030 огtа i suvanlan l00 l23l5 оrtа hesabi Ьаuсаmi: 99 17з45 IV. Agtq gэmап-Ьоz YiingЁl gillicэli, zэif gorakatlagmig agrq 9аmап- 63 206,7 V. Adi 9эmап-Ьоz Gilli, zэif gorakэtlagmig adi gэmап-Ьоz 7l 260l Gilli, orta ;оrаkэtlэ;mig adi gэmэп-Ьоz 59 2l90 Аýtг gillicali, adi gэmап-Ьоz 88 з969 Аýtг gillicэli, оrtа gorakatlagmig adi gаmап-Ьоz 66 l 505 ОrOа gillicэli, adi gаmап-Ьоz 98 l643 оrtа zэif adi 89 l780 hesabi 79 l зб88 VI. Ttind gэmап-Ьоz

ttind boz 94 4,7l

65 Саdчэl 9 ardt 85 408 Gilli. zaif 9огаkэtlэ9mi9 tiind gэmап-Ьоz Аýrr gillicali. tiind qaman-boz l06 l758 оrtа orta ttind 68 502 огtа hesabi 95 зl39 VII. SчЬаsаг-gэmеп Gilli, sчЬаsаг-ýэmап 86 980 Aýlr gillicэli, sчЬаsаr -9эmэп 9,7 l938 ОПа gillicэli, sчЬsаr -9аmап l08 50о sчЬаsаr 96 4к) огtа balt 96 3898 VIII.Ваtаqlt-9аmэп 86 7б86 чzпr: 90

Сэdчэl 3.10

Siуэzэп rауопuпчп эkiпgilikdэ istifadэ оlчпап tограqlаrrпlп уеkчп bonitet qkalasr

Тоrраqlаrm adt YеkчпЬопi- Sаhэ- tet balr si, ha A.Daýhq zопапlп tограqlагr I. Bozqrгlagmrg daý-qэhvayi Gilli. bozqrrla;ml9 dаý-qэhчэуi 59 6|4 АЕ,rr sillicali, Ьоzqrгlаýmrq dаЕ-qэhчауi 6,7 60

опа hesabi Ьаuсэmi : 60 674 II. Adi daý Ьоz-qаhчэуi Ом gillicali. adi daý b"zq"h"ay, б8 4l0 III. Agrq daý Ьоz-qэhчэуi АЁlr gillicali, agrq daý Ьоz-qэtцуryi бо 30l

6 Саdчэl 3.10 аrdl

orta hesabi Ьаuсэmi : 63 50l В.Dаýэtауi tарэli maili diizanlik чэ daniz sahili ovahq zonaýl toTpaqlaгr [V.Воz-qопчr Gilli, огtа qoгlagmlg Ьоz-qопчг 62 l90 Афr gillicali, оrtа qoгakatla;mig, zэif gогlаgmrg boz- 38 2803 qопчr Афr gillicali, giddэtli gогlаgmlg boz-qonur 29 640

оrtа hesabi baycami : з8 3633 V. Adi Ьоz_qэhчэуi Аýш gillicэli, adi boz-qahvэyi 73 l86 Аýш gillicali, zэif qоrаkаtlэgmig adi bz-qahvayi 6 l86 Афr gillicэli, zaif gогаkаtlэgmig, zэif gorlagmrg adi Ьоzqэhчэуi 60 l8б Аýш gillicali, zэif gоrаkаtlэgmig, огtа gorlagmrg adi boz-qahvэyi 42 з74

Оrtа gillicali, adi boz-qahvayi 72 6,11,7 orta hesabi Ьаусэmi 68 9з29 VI. Aglq boz-qэhvayi Gilli, zaif gогаkаtlэgmig agrq boz-qahvayi 48 l038 Gilli, оrtа учучhпчý aglq boz-qahvayi 54 l075 Оrtа gillicэli, giddatli )rчучkпчý aglq Ьоz-qэhчэуi 67 l0o2 Yi.hФl gillicэli, giddatli учучlmчý aglq boz- qэhуауi 60 593

огtа hesabi Ьаuсаmi : 57 3708 VII. Adi gаmэп-Ьоz Оrtа gillicэli, zaif gorlagmrg adi gэmап-Ьоz 89 8l0 оrtа gilliсэli, оrИ ýоrlаýmý adi caman-boz 63 l 562 огtа hesabi Ьаусэmi: 72 2з,l2 VIII. Agrq gэmап-Ьоz Аýш gillicэli, zaif gоrаkаtlэgmig, оrtа gогlаgmlgаgrq pman-boz 4l 389

67 Сэdчэl 3.10 ardr

Огtа gillicэli, zaif gоrаkаtlэ9mig agrq gэmап-Ьоz 7l l34 ,76 Оrtа gillicэli, zaif 9оrlа9mц aglq gэmап-Ьоz l62,7 оrtа оrtа 4,7 279

оrtа hesabi baucami : 69 2429 IX. Ваtаqh-gэmэп оrtа 25о 23306 Rayon Ёzrэ : 62

80-90-cr illэrdэ respublikamrzda hэуаtа kеgirilэп torpaq- kadastr rayonlaýdmlmasr iglэri ssRl-nin tэьii-kэпd tэsэпiifаtr rауопlаýmаSl 9эrgiчэSiпdэ aparlldlЁl iigfln чэ lttifaq miq- yasrnda ictirnai mirlkiууэtэ эsаslапап kэпd tэsэrriifаtrпrп iegional ixtisaslagmasma хidmэt etdiyi irgfrn respublikamz irgtn sэсiууэчi olan Ьэ'zi хfisusiууэtlэr пэzэrdэп qagrnlmrgdrr, Q.ý.Мэmmэdоч [90, s.178-179] bu пбqsапlаrrп hэmiп dбчrdэ mбчсчd оlmчý Ьэ'zi obyektiv sэЬэЬlоrlэ эlаqэdаr olduýunu sбуlэmiqdir. Мtiэllifiп fikriпсэ, bu, respublikamrzda tоrраq- эmэlэgоlmэ gэrаiti haqqrnda mfikэmmэl elmi konsepsiyanm оtmайаsr va mбчсчd olanlarrn bir 9ох hаllагdа Ьir-ьiri ilэ ,ziddiyyэt tэgkil еtmэsi, respublika miqyasrnda torpaq чэ чqrоЮфчq rауопlаgmауа, еlэсэdэ mikrо-rауопlаqmауа dаir tэdqiqailann lazrmt sэчiууэdэ olnramasr ilэ эlаqэdаr olnrugdur. Опа gОrэ dэ respublikanrrzda torpaq-kadastr rауопlаqmаsr ilэ эlaqadar iЕlэrdэ torpaq amili kifayэt qэdэr nezere altnmamrgdrr. Qeyd еdэk ki, hэlэ iпdiуэ kimi respublikamrzda torpaq-kadastr rауопlаrrшп doqiq sэrhэdlэri, опlаrш torpaq бrtПуч (sаhэsi, strukturu, bonitirovkasr, aqroistehsalat qruplaqdrnlmasr, .torpaq fondu, tэsэпOfаt sаhэlэri) kifауэt qэdэr tэdqiq еdilmэmigdiг. Respublikamlzrn toгpaq-kadastr rауопlа;rdшtlmаsrшп so- пчпсч sxemi Q.ý.Мэmmэdоч [90, с. 181] tэrэfiпdэп tэklif edilmigdir. Мfiэllif respublika эrаzisЫ 5 tэЬii-kэпd tэsэrrtifаtr

68 чilауэti dахiliпdэ 28 torpaq-kadastr чаhidiпэ (25 rауоп чэ 3 уапmrауоп) bбlmtigdtr. Мiiэllif ilk dэЁ olaraq gimаl-qэrq энпgilik zonasl daxilindэ xalиn-xrnalrq kadastr уашIrrауопu ayrrmrgdrr. Lakin biz бz tэdqiqatlanmrzda bu tограq-kаdаstr эrаzi vahidinin dэqiq sэrhэdlэriпi mtiэууэпlэgdirmig, ontrn agtq bonitet ýkalasrm tэrtiЬ etrniE, tограqlаппш aqгoistehsalat qruplagdrnlmasrm арапшý, bмis gбstэriсilэriпi чэ normativ qiymэtini mtiеууэп ennigik. Bu iglэr mэ'lum kadastr rауопlап (Qusar-Qonaqkэnd, Dачэgi-Ха 7maz, Abqeron-Qobustan) iigiin dэ gбriilmiigdirr. Bu Ьбlmэdе biz gimаl-gэrq эHngilik zonasl daxilindэki kadastr rауопlап sэрgisiпdэ torpaqlarrn agrq boni- tet gkalalannr (сэdчэl 3.11-3.14) tэrtiЬ etmig, ауп-ауп tоrраq tip чэ уапmtiрlэri f,zrэ torpaq пбчmtlхtэlifliklэriпiп чэ kadastr чаhidlэrЫп yekun Ьаlrш tapmrgrq.

Сэdчэl 3.1 l

Xaltan-Xrnalrq kаdаstг rауопчпuп эkiпgilikdэ istifadэ оlчпап tоrраqlапшп aglq bonitet gkalasr

Тоrраqlагrп adr BonitetЫr Sаhэ- si, ha I.Yuyulmug qаrаtоrраýаЬпzэr daý-gaman Аýtг gillicali, yuyulmu9 qаrаtограýаЬпzэг daý- l41 l002 9эmэп l26 70 orta hesabi Ьаuсэmi: 1ztO |0,72 II.Dаý-9эmап bozqlr Gilli, orta qalrnlrqlr dаý-gаmэп bozqrr 48 650 Афr gillicэli, оrtа qalmhqlr dаý-gаmэп bozqrr 54 3059 AýrT gillicali, оrtа qalrnlrqh zэif yuyulmul dag. 9аmэп bzqrr 38 l09l оrtа 60 l300

69 Сэdчэl 3.11 ardr

Оrtа gillicэli, 1ruха dаý-gэmэп Ьоzqш 45 il9 ОrИ gillicali, yuxa zэif 1ruyulmug dаý-gаmэп bozqtr 32 354 YtinФl gillicэli, оrtа qalrnlrqlr, zэif yuyulmug daý- ýэmэп Ьощr з7 9п огtа hesabi Ьаl/сэmi: 49 8050 Ill.Yuyulmug gаmэпlаgmig qопчг daý-mep Gilli, yuyulmug gэmэпlаgmi9 qопчг dаý-mе9э 82 l995 ОrИ gillicali, yuyulmug 9эmапlэ9mi9 qonur daý- mеýэ 102 230 YthФl gilliсэli, учучlmчý 9эmапlа9mi9 qопчг daý- mеýэ 9l 70 Аýrr gillicэli, pyulmug 9аmэпlа9mi9 qonur daý- mеýа 92 243 orta hesabi Ьаuсаmi: 85 2538 Каdаstr rауопч i.izrэ: 65 l l660

Сэdчэl 3.12

Qчsаr-Qопаqkэпd kad astr rауопrrпчп эkingilikdэ istifadэ оlчпап tоrраqlаrrшп agrq bonitet gkalasr

Тоrраqlагrп adt Bonitetbah Saha- si, ha I.Меqэ altrndan gшmlý yuyulmuý dаý-qэhчэуi Аýт gilli, mep altrndan 9lхmц yuyulmug daý- qэhчэуi 68 l204 Orta gillicэli, megа altrndan 9жmц yuplmu9 daý- ,l5 qаhчэуi 537 оrtа hesabi bal/cami: 7о l74l II.Ме9а altndan 9жmlý tipik daý-qэhvayi

10 Сэdчэl 3.12 aTdl Aýrr gillicэli, mер altrndan gцmlý tipik daý- qэhчэуi 66 185l ftа gillicэli, mер altmdan gцmlý tipik daý- qэhчэуi 7з l05l YЁпфl gillicэli, mep altmdan gжmlý tipik daý- qэhчауi 65 ll79 Оrtа hesabi Ьаl/сэmi: 68 4081 III.Mep altmdan gжmlý kаrЬопаtlt dаý-qэhчэуi Аýr gillicali, поý0 altmdan gжmlý kаrЬопаth daý- qэhvayi 59 l2905 Аýш gillicali, orta-yuyulmuý meýa altrndan 9шmlý kагЬопаtlr daý-qahvэyi 30 350 Оrtа gillicali, п€ýе altrndan grхmц karbnatlr daý- qэhчауi 66 39l9 оrtа hesabi bal/cami: 60 17174 lV.Bozqrrlagmrg dаý-qэhчэуi

Gilli, bzqrrlagmrg dаý-qэhчауi 59 1,71,7

Aýrr gillicali, bozqшlaqmlg dаý-qэhчэуi 1,7 l309 Оrtа gilliсэli, bozqrTlagmrg dаý-qэhчэуi 74 5972 Оrtа gillicэli, zaif учучlтпчý Ьоzqrгlаgmrg daý- qahvayi 52 2з7l Огtа gillicali, оrtа учучlmчý bozqrTlagmrg daý- qэhчауi 3,7 l l85 оrtа hesabi bal/cami: 64 l2554 V.Yuyulmug qаhчэуi daý (Ьаý) mер Аýш gillicali, yulrulmug qahvayi daý (Ьаý) mep 72 925 Оrtа giilicali, yuyulmug qэhчауi dай (ЬЁ) mер 80 1016 Оrtа hesabi bal/cami: 76 194l VI.Tipik qэhчэуi daý (Ьаý) mep Афr gillicali, tipik qahvayi daý (Ьаý) mе9а 90 l025 Оrtа gillicэli, tipik qэhчэуi dаЁ (Ьай) mер l00 2538 оrtа hesabi bal/cami: 97 35бз

7l Cadval 3.12 ardr VII.КаrЬопаth qаhчэуi daý(baý) mе9э Gilli, kагЬопаtlr qэhчауi daý (Ьаý) mер 65 5,72 Аýrr gillicali, karbonatlt qаhчэуi daý (Ьаý) mер 73 7842 ОrИ яilliсэli. karboмtlr qэhчэуi daЁ (ЬаЁ) meqэ 8l 48,| ,lз оrtа hcsabi bal/cami: 890l VIII.Adi daý Ьоzqэhчэуi Gilli, adi daý Ьоz-qэhчэуi 54 4,73 Аýrг gillicэli, adi daý boz-qэhvayi бl 2|,l8 Оrй яillicali, adi dаЁ Ьоz-qэhчауi б8 2080 оrtа hesabi bal/cami: бз 413l IX.Agrq daý boz-qahvayi Aýrr gillicali, agrq daý boz-qэhvayi 60 30l Афr gillicэli, zaif yuyulmug agrq daý Ьоz-qаhчэуi 42 58l Оrtа gillicali, agrq daý Ьоz-qэhчэуi 67 200 Оrtа sillicali, zaif учучlmчg aqrq daý Ьоz-qэhчэуi 47 404 orta hesabi baycami: 50 l486 Kadastr гауопч iizrэ: 66 56172

Сэdчэl 3.13

Dэчэ9 i-X apmaz kаdаstг rауопчпrrп эkingilikd э i stifad э оlчпап toгpaqlarrnrn agrq bonitet gkalasr

Тограqlагrп adr Bonitetbat, Saha- si, hа [.ýаmап Ьоz-qэhчэуi Gilli, 9эmап Ьоz-qэhчэуi 78 lбб Афr gillicэli, 9аmэп boz-qahvayi 88 5818 Аýrг gillicali, zaif gогаkэtlаgmig gэmап boz- ,I9 qэhчэуi 5045 оrtа sillicэli. саmэп boz-qahvэyi 98 4l08 оrtа hesabi Ьаl/сэmi: 84 lбб37

,l2 Саdчэl 3.13 агdr II.Adi boz-qahvэyi Gilli, adi Ьоz-qэhчэуi 65 22о Аýrг gillicali, adi boz-qahvayi 7э 6893 Аýш gillicali, zэif gогаkаtlэgmig adi boz-qэhvayi 66 з824 Аýrr gillicэli, zэif ;оrаkэtlэ9mig, zaif qorlagmrg adi Ьоz-qэhчауi 60 l866 Аýrr gillicэli, zэif gоrаkэtlаgmig, оrtа gогlаgmrg adi Ьоz-qаhчэуi 42 з,74 ,l2 Оrtа gillicali, adi boz-qahvэyi 10070 Yцпсчl gillicэli, adi Ьоz-qэhчэуi 8l 6,100 оrtа hesabi bal/cami 72 29647 III-Agtq boz-qэhvayi Gilli, zэif gоrаkэtlэgmig agrq Ьоz-qэhчэуi 48 l038 Gilli, оrtа yuyulmu9 agrq boz-qэhvayi 27 l075 ОгИ gillicэli, giddэtli yuyulmug agrq Ьоz-qэhчэуi lз 1002 Yi,ingi.il gillicэli, giddэtli уч},чkпчý agrq boz- qэhчауi l2 l446 Оrtа hesabi bal/cami: 24 4561 IV.Qаmэп-qэhчэуi Афr gilliсэli, gаmап-qэhчэуi 83 l3794 ,74 Gilli gэmап-qэhчэуi 5236 Оrtа gillicэli, gэmэп-qаhчэуi 92 29328 YЁпФl gillicali, gэmэп-qэhчауi 85 l427 оrtа hesabi Ьаl/сэmi: 87 49785 V.Sччапlап gэmэп-qаhчэуi Gilli, suvanlan gэmэп-qэhчэуi 80 l800 Aýtr gillicэli. suvanlan gэmапqэhчауi 90 7655 оrtа gillicali, suvanlan Qаmэп-qаhчауi l00 lзl37 огtа hesabi Ьаl/сэmi: 95 22592 V[.SчЬамr-gаmэп Gilli, sчЬаsаr-9эmап 86 980 АЕr gillicali, sчЬаsаr-gэmап 9,| 2469

7з Сэdчэl 3.13 ardl Оrtа gillicali, sчЬаsаr-gаmэп l08 l50l YiiпsЁl silliсэli, sчЬаsаr-9эmэп 96 2577 оrtа hesabi Ьаl/сэmi: 9,| 7527 VII.Пind gаmэп-Ьоz Gilli, tiind gаmэп-Ьоz 94 4,1l Gilli, zэif gогаkэtlэgmig ti.ilrd gаmэп-Ьоz 85 408 Афr gillicali, tiind gаmап-Ьоz 106 I758 Аýrr gillicэli, zaif gоrаkэtlэgmig, zaif gоrlаgmrg ttfurd gэmап-Ьоz 87 |з67 Аýrr gillicэli, orta 9огlа9ml9 tiind gaman-boz 68 342 ,l1 оrtа яilliсэli, огtа sоrlаýmrs tii,rrd ýэmэп-ьоz 5о2 оrtа hesabi Ьаuсэmi: 94 4848 VIII.Adi gэmэп-Ьоz Gilli, zэif gоrаkэtlэ9mig adi gэmэп-Ьоz 7l 2601 Gilli, огtа рrаkэtlэ;mig adi gаmэп-Ьоz 59 2l90 Аýrr gillicэli, adi gaman-boz 88 3969 Аýrr gillicali, orta gоrаkаtlэgmig adi gэmап-Ьоz 66 l 505 Оrtа gillicali, adi gaman-boz 98 l643 |. Оrtа gillicэli, zaif gогаkэtlэqmig adi gэmэп-Ьоz 88 1891 ftа gillicэli, zэif ргlаgmrЕ adi gаmэп-Ьоz 89 2590 Оrtа gillicali, оrtа ýоrаkэtlэgmig, adi 9аmэп-Ьоz 6,7 232l Оrtа gillicali, оrtа gоrlаgmrg adi gaman-boz бз 2,]65 Orta hesabi Ьаl/сэmi: б8 24656 D(.Agrq gaman-boz Aýrr gillicэli, zэif gоrаkэtlаgmig orta 9огlа9mt9 agtq gэmэп-Ьоz 4l 2,704 Аlrr gilliсэli, zэif gоrаkэtlэgmig, giddэtli gorlagmrg agtq gэmап-Ьоz зб 526 Ом gillicэli, zэif gогаkэtlэgmiý, оrtа gогlаgmrg agrq gэmэп-Ьоz 46 2420 ,7l Оrtа gillicali, zaif gоrаkэtlэgmig agrq gаmэп-Ьоz lз4 ,72 Огtа яillicali, оrtа ýоrlаýmlý aýlq qэmэп-Ьоz l627

14 Сэdчаl 3.13 ardr YiinФl gillicali, zaif рrаkэtlэgmig agrq gаmэп-Ьоz 5l 279 огtа hesabi Ьаuсаmi: 40 9757 Каdаstг гауопч Ёzга: 80 170ol0

Сэdчэl 3.14

Abq егоп-QоЬчstап kad аstr rауопrrпчп эkingilikdэ istifado оlчпап tоrраqlаrrшп a91(l bonitet gkalasr

Тоrраqlапп adt Bonitet Sahэsi, balr ha [.Воz-qопчr Gilli, оПа 9оrlа9mr9 Ьоz-qопчr 62 l90 Афr gillicэli, оrИ gоrаkэtlаgmig zaif gоrlаgmrg boz- 38 qопчг 29 2803 АЁrr gillicali, qiddэtli gоrlа;mrg boz-qonur 64о огtа hesabi Ьаl/сэmi: 38 зб33 Kadastr rа]rgпч iizгэ: 38 3633

Тоrраq kadastr rауопlffшuп aglq bonitet Ekalalanndan gбmndiiyfl Kmi, torpaq бrttуiiпilп mtlnbtliyine gбrэ qimаl-gэrq эНпgilik zontБl dахiliпdэ Dэчэgi-Хаgmаz 80 bal, Qusar- Qonaqkend 66 bal, -Xrnalrq 65 bal, Abgeron-Qobustan kadastr rауопч 38 bal ilэ qiymэtlэndiгilmiqdir.

75 III FaSIL. AZэRBAYсANIN ýIMAL-ýaRQ \ эKIN9ILIK zотttдsl ToRpAQ FoNDUNUN sTRUKTURu чэ АQRоIsтвнsдLАт

aRUPLAýDIRILMASI a

ý 14. ZONANIN TORPAQ FONDUNUN STRUKTURU

Bбyirk Qafqazrn АzэrЬаусап hissэsinin gimаl-gэrq yamacl- пш эКпgilik zonasrmn torpaq бrtuуu olduqca rэпgаrэпg struk- furа malikdir. Эrаzidэ yayrlmrg tоrраqlаr Ьаrэdэ uzuп illэr эr- zindэ toplanmrq tэdqiqat mаtеriаllаппm aragdtrtlmasl чэ bizim tаrэfimizdэп mflхtэlif istiqamэtli margrutlar itzrэ aparrlmrg kor- rekfura iqlэri пэtiсэsiпdэ mэ'lum olmuqdur ki, эsаs tограq tip чэ уапmtiрlэri соýrаfi yaytlmasmda gaquli zonallrq qапuпч mбvcuddur. LandEaftm эчэz olunmaz tnsiirti kimi tограqlапп genetik tiplэrinin уuksэklikdэп asth olaraq dэуigmэsi iqlinr чэ bitН бrt0ytiniin dэyigiklik qantrntrna mfivafiq оlаrаq baq чегiт. ТэЬii чэ апtгороgеп аmillэriп tэ'siri ilэ tоrраq бrtliуiiпdэ уаrа- пап rэпgаrэпgliуiп чэ опlапп соýrаfi yayrlma qапuпuпа uyýunluýunun буrэпilmэsiпэ torpaqEtinaslann tэdqiqat эsэrlэ- riпdэ geniq уеr verilmigdiT. V.I.Fridlапd [129] zonallrqdan asrlr olaraq torpaq бrtПучпtlп yerin sэthiпdэ эmэlэ gэtirdiуi rэпgа- rэngliyi "tограq бrt0уilпirп strukturu" termini ilэ ifаdэ etmiq- dir. Тоrраq бrtilуilпfiп strцktчru (TOS) haqqrnda elmi anlayrg чэ araqdmnalara V.i.Fridlandrn Il 30, l 31 ], Y.M.Qodelmanrn [45, 46l, D.А.Qurtmчrаdочашп [50], H.0.0liyevin, ý.G.Нэsэпоч, R.Э.Эliуеча [9], M.Э.Salayevin Il13], ý.G. Нэsэпоччп [42, 43], Q.ý.Мэlшпэdоччп [88] tэdqiqat эsэrlэriпdэ geniq уеr ve- rilmigdir. Тоrраq бrtiiуffпtп strчkfuru haqqrnda rnetodiki Ьа- xtmdan mtixtэlif istiqamэtli аrаgdrrmаlаr mбчсчddчr. Опlаrdап biri dэ tоrраqlаrrп xalq tэsэrr0fаtrпdа mtrxtэlif tэуiпаtr iizro

,lб kэпd tэssэrйfаtr уеrlэri sэpkisinda strukfurudчr [l15, l29]. Вч metod kegniq SSRI mэkаппdа biittin Respublikalarda, о сfiпrlэdэп АzэrЬаусапdа hayata kegirilmigdir. АzэrЬаусапdа tограq fondu "Тограq islahatr haqqmda" (1996) чэ "Тограq mэсэllэsi haqqmda" (1999) qanunlarda пэzэrdэ tutulduýu ki- nli 3 mfilkiyyэt fоrmаsrпа (dбчlэt, Ьэlэdiууэ чэ xtisusi) ayrrlmrgdrr Тоrраq fопdчпчп struktчru dedikdэ tоrраqlаrrп inzibati эrа- zi vahidi daxilindэ tограq milпаsiЬэtlэriпiп hiiquqi tэmiпаtпп tэпzimlэпmэsi ilэ (mtilkiyyэt fоrmаlап, kateqoriya, kэпd tэsэr- rtifatr уеrlэri чэ s.) ;эrtlэпэп tоrраqdап tэуiпаtr flzrэ istifadэ zamanl tограq бrttiуuпdэ уаrапап miixtaliflik пэzэrdа fufulur. Оdur Н, yuxanda gбstэrilэп anlayrqlara эsаsэп tэdqiq olu- пап эrаziпiп tограq fondunun va tограq бrtflуtiпчп strukfuru haqqrnda analitik tэhlil aEaýrda verilmigdir. Urпumiууэtlэ, Вбуiik Qafqazrn АzаrЬаусап hissэsiпiп 9i- mаl-qэrqiпdэ 5 inzibati rауоп (Qusаr, Quba, Xaqmaz, Dэчэgi, Siуэzэп) уеrlэgir чэ hэmiп rауопlапп iimumi torpaq fondu 804,7 nrin heklar olub, respublika эrаzisiпiп 6,48 %-ni tэqkil edir. Lakin hэmiп rауопlаrm эkiпgilikdэ istifadэ olunan уеrlэriпiп iimumi sаhэsi l0.01.1999-cu ilin АzэrЬаусап Respublikasr Nazirler Kabineti tэrэfiпdэп tэsdiq edilmi; tограq balansr mэ'lчmаtrпа эsаsэп 287,8 min hеkИrdrr. Bu da zonadakt hэrпiп rауопlаrrп inzibatr sэrlrэdlэri daxilindэki iimumi эrаzisiпiп 30,1%-ni toqНl edir. Rayonlarrn timumi torpaq fопdч АzэrЬаусап Respublikaslnm "Тоrраq islahatr haqqrnda" qanununda (1996) gбstэrildiyi kimi, tоrраqlапп mtlnbitliyinin Ьэграst, artmlmast чэ mfihаfиэsiпiп tапzimlэпmэsiпiп dбчlэt sэчiууаsiпdэ tэ'miп еdilmэsi mэqsэdilэ 3 miilkiyyэt (dбчlэt, Ьэlэdiууэ чэ бzэl) fоrmаsmа aynlmrEdrr (;эkil l чэ 2). Нэmiп mtlkiyyэt fоппаlап haqqrnda zonaya dжil olan rауопlаr ftzrэ ma'lumat сэdчэl 4.1 dэ verilir.

7,| (1

N Ф Е s< 6 о. Ф хб э хэ U, Ф N Е ý Ф= с, Ф Ф о- Е о о .g Ф .g € E>qЕ.Е l. JJl. ч Ф бсц!Э аЕ Ё Е бо Ёчь й Е о.- Ф ,= - б 9,а _о :>РФtlg бс r ,Е'Е э ооо оо о 5 Фб.Е,i= а .ч о :о о N_Yо .:a Е }д оООооОоо ОО о Ф,оФО dl ,о оБ l>i о ооо ооОо llil о /л- (JБ,, lб А АА ь Ф U, Ф l-

б у aл Ф э U> о оо о оооо о о о оо о оо

,|8 6 б э хэ Б- .л Б(ý Ф ý(Dбr сгfl :эN lg й в9 б с . Е Б ,фi Ф G N Б Е Ё бЕ Е Ф о л Ф х Б Е ,Ес

Ф Ф

Ф :э L Ф сл FФ Е ý сг б о. ýЕ э,=-6 8 Eaýýl а а,эФ_>.с Ф яБ к= эФ ЕаsЕ>= Еý dl

ддд

79 Эkingilikde istifadэ оlчпап tэsэrriifаt уеrlэriпdэп эп iimdэsi эkiп altrnda istifadэ olunan tоrраqlаrdrr. Rэqэm mэОlчmаt- lаппdап aydrn оlur ki, Dэчэgi чэ Siуэzэп rауопlап istisna olmaq qэrti ilэ эkiп altrnda istifade olunan tоrраqlаr bagqa tэsэгrПfаt уеrlэriпэ (goxillik эНпlэr, Ьigэпэk, бrtiq) пisЬэtэп tistiinliik tэqkil edir. Веlэ ki, Qusar, Quba чэ Xagmaz rауопlаппdа эkiп altrnda istifadэ оluпап tоrраqlаr эkiпgilikdэ istifadэ оlчпап ifunumi torpaqlann miivafiq olaraq 53.2, З8!7 че 49.5o/o-ni tэgНl edir. Qoxillik эkmэlаr чэ Ьigэпэk altrnda istifadэ olunan tоrраqlаrа gэldikdэ iso опu dеmэk оlаr ki, hэmiп tэsэгrtifаt уеrlэriпiп gox hissэsi Qusar чэ Quba rауопlаrrшп эrаzisiпdэ yaytlmrqdrr. Нэmiп tэsэгr[ifаt уеrlэriпiп sаhэsi Qusarda mfiva- fiq olaraq 9,7 че 6,1, Qubada isэ l5,5 чэ l0,0 min ha-drr. Ха9- maz, Dэчэgi чэ Siуоzэп гауопlаппtп эrаzisiпdэ isэ hэmiп tэsэгriifаt уеrlэriпiп sahasi az olub, timumon 0,04-4,9 min ha аrаsmdа dэуigir. Оriiq altrnda istifadэ оluпап tограqlаr эkiпgilikdэ intensiv istifadэ оluпmаsаlаr da, zonada kэпdуаш бriig Kmi istifadэ dбчriууэsiпэ dахildirlэr. Опlапп 9ох hissэsi Dэчэ9i чэ Siуэzеп rауопlаппdа yayrlmaqla Ьэlэdiууэ шtilkiууэtiпэ daxildir. Okingilik dбчriууэsiпdэ istifadэ olunmayan, daha doýrusu, qеуri tограqlапп (yaqayrg mэпtэqэlэri, 9ауlаr, sututаrlаr, уоIlаr, mеýэ чэ kolluqlar, xiisusi miihafiza zопаlап чэ s.) iimumi sahэsi 4,5 min ha olub rауопlаr fizrэ miixtэlif qaydada рауlашпrgdrг.

80 + с._о Ф о (.} ф ч,) Е Е а.яs (.)ч Ео \d бl о z ý,ЕЁ,й L z L,(t Бlч ъl"r ФБd О\ ýlx (rй(d ýlK R|Б ýlK г-l zА д - о lL о Sl- Slч <э Ёз ь ф ý|ý фl ь а, 'л/ \ol о Gl Ф3Бс b,l ElK ýlE йl- ЁЁ0 .f-q FH F у.х о L ь i) ,е \о ца Бlч эау :Q г- ýlз г* uэUzZ ýlэ cnl й) ý зl,- '.ý:з lr L о I z'g Б 0 Фli Хlч lлl со Ф Фо \о OI ElK !lcj K.N r cQ* cll Ё- _l- ýl; юl оtr - .Ё-N 1э ,6{,]йо о fk > ,8Ё*Ё ýlч Ol .Е dl \о tl ElE Ё| н| ýlfi бl .Zi,.Zy>J о оtr - о d,:' с rOl ol 3l..,I J( tt ý|: rnl с.) gЕ? O\l \о Ёl о ýl; ýlK (.)l п 8ьа -| F] >'1 rлl О {)-= Ед* (.t .3 ý4...: ,S яд Цэ зlЕ Ёlэ Ёlэ саЕ] о z,e 2z эФ 9 ti .'Eс d а ФL d о €*qё Е >\ cl (Ё tr >tЁ в .i вн € _ч ýl о Ф Nci б оЕ бл сЁ Бв Ё й но Ф о в Е9 tъ о Е> о Фtr ti L N ý.а Kt N _б* F >\ 'ой F- :э Б .},Е Ф tr Е ъд о о N ýlь 8 Еt ;Q й rвроz(uц лвsп}

81 Ёd ф ..l \о * q Ф о\ G о\ т a.l o.1 c.l tl то c.l col Ol crr 0о o.1 о\ 3lч гt яlч ml ý Kls 3lл о\ + o,1 й[ *а .лl ,.i Rl8 5lg \лl - Ё| Xl"; 8lo

(п с] Ф Jlч Rle Rlч йlч Sl- о о\ Wg зlв ýlE $ ýl ýlý кlз ýlз ýls

c.ll .al * t\ ýl- 9lt col \ эlЕ \Ol .,i .ol о gl; -l- ýlR Ё| Bl", ýlý ýls ot 9 \о El: ýl: -|sotl о ýlý ýlx \лl - \ol d ýl; ýl=

-l |гtl п г-l ml ýl- c.ll a.tl cl h - \ I бl Sla O\l tО Blý ýlx Ё|slS ElR {l * \f,l

пl _ _| о\ El- xtl c.t Rl- Xl- t gls пl rа ы.i ýlп ýlj зl} c.tl ý зl: Еlй ýl+

rrll О C.r ý|з Bl: c{l О glЕ ýlE ýlE \tl - RlЕ зl= *lэ ýlэ

бt< (iL э Ф а Ф ъ L (n э ! (в Ё (t о. tr Ф о. б L .,J (, L .;.: € Ф о Е € d о Ё б о9 tr о (Ёб оF Ё Ф N ýl о о Ф о о Ф в L в L L о к о N ЕЕ Е |а F- ЕЁ Е F Еь Е.lъ ;Э .}.яЕ о Ё .}, яЕ Ф д о д оtr Бдý о 6,11 д aD :о яaз х N (nь :О ъaj х N к,ь о йЕя й п dЕя &

ЕqпD zelu5eу.

82 q q Е о ф о г* о\ \ (,] q сп ф ь о (n о о 6 от lall .ol г*l o\l о\ фl о o\l сл Ol !+I - Kl- Бl c.rl о\ Кlч c.ll c.t Бl}* Ol ьlз' Еlз ýl vl Ё| $lg c.tl - ыý stlяlý

бl !f,| _l \ol col 9l"l .il ф г.l Бlс 8lч 3lч c.ll фlýlз пl г* a{l гt cal ь Ё| m ýl ttlcnl dl ф ýа кlз .+l ф Klý c..ll

tl r\ 8l rnl 3l". Бlч 3lч rtl\ol бll ýlx ýlъ orl ь ýэ c!l ý sl ф rпl \а Ёl-lЁ Ё|-l со ýlK col .nl фl \о о\ ?i_ \ol г.l rrll C',l \.)l н tl q \о (а cj' c.ll o\l .il \лl Ёl Ё| "ol о cj \ol \о -| Oil Hl фl ra Ol гt \ol гt *l l.tl \n 9l ..r г*| c.l о фl frln о Ё| н|o\l \ol - \ol ,; blý *|* -| (.)l

фl c.ll \ol \tl спl г..l +l _ rrll 31-1 бll 3l= { фl г- c.il o.1l бl - \о ч aо Rl: 8ls ýlg Ё|8lx gl$ =l ýl \tl l.ll (\ll 9lo Ёt tl Ol Rlэ ýlэ tlNl Ёl c..ll otl l,.)l ýЕ - - ýэ ýЕ *lE ollýlE

(!ь. L. а с Ф э с! lJ Klе l о. tr о. € оk а Е € о |Е tr б Ф Ф сг (D G' 1, о с, g g cl с а. € Ф о с) р о L .Е о ц н о ь (Ёс N о tr F ЕЁ ZЭ ýl к о ьa F Е6 tr tr ** N д Kl Ф Ё о с |;' ъЕ о ъЕ Ф о cl :о Ъiэ х dь :О х ь с d d о а ФЕ о d о Е,Ё я d N

I5едес uezer{r5

8з Zonada torpaq бrtГlуilпilп mifurbitliyinin Ьэrраst, artmlmast чэ mtrhafizэsi mэsаlэlэriпiп hэtliпdэ torpaq tip чэ уапmtiрlэ- riпiп inzibati rауоп чэ tэsэrriifаt уеrlэri ilzrэ рауlапmuБшlш tэhlilinin xirsusi эhэmiууэti vardrr. Me'lum olduýu Hmi, уеr- qurulugu praktikasrnda tограq sаhэlэriпiп ugоfuпчп apanlmast iqlэгi ауп-ауп tэsэrriifаtlапп htidudlan dжiliпdэ yerquruluEu рlашпdа уаlшz tэsэrriifаt уегlэriпiп пбчii чэ sahэsinin qeyd edilmэsi ilэ mэhdчdtаgшdr. Веlэ ugot sistemi miiхtэlif tэsэпti- fat уеrlэri altrnda yayrlmrg tоrраqlапп kэmiууэt e'tiban ilэ tэrКЬi Ьаrэdэ Иm tэsэwirr уаrапm,Бmа imkan vermirdi. Bagqa tэrэfdэп, bu чэ уа digэr tэsэrriifаt уеrlэriпiп hэr hansr torpaq пбчii sэрgisiпdэ transformasiyasr haqqrnda mtilаhizэ уГrriitmэуi gэtiпlэgdirirdi. Вu gatrgmazlrýrn аrаdап qaldrnlmasr flgirn bizim tэrэfimizdэп tэsэrriifаt уеrlэгiпiп btt0n пбчlэri tоrраq tip чэ уапmtiрlэri ilэ эlаqэli formada tэhlil edilTnigdir. Вчпчп iigitn zonaya daxil olan rауопlапп tэsrriifаt уеrlэriпiп ШtПп пбчlэriпi бztiлrdэ эks еtdirэп yerqurulugu planrnrn эstБl hazrrlanmrgdrr. Sопга isэ tэrtiЬ edilmiq tограq хэritэsiпdэН btttin tоrраq vahidlarinin sаhэsi yerquruluqu рlапшrп iizэriпэ k69triilmэklэ yerquruluqu planr ilэ torpaq хэritэsi Ьir-Ьiriпэ uyýunlagdmlmrEdrr. Nэtiсэdе tоrраq чаhidlэriпiп sahэsinin tэsэпiifаt уеrlэriпiп sэрКsiпdэ paylanmasrnr бzfiпdэ эks etdiran xrrda kопfurlч iri miqyaslr (l:l00 000) analitik хэritэ чэ kаrtоqrаmlаr (tоrраq хэritэsi, tоrраqlапп bonitirovkasl чэ tограqlаrrп aqroistehsalat qruplannr бzfiпdэ эks еtdirэп kadasfi-qiymэt rayonlaqdmlmasr хэritэsi) tэrtiЬ edilrnigdir. Тэsэrriifаt уеrlэriпiп sэрКsiпdэ tограq tip, yanmtip чэ пбчmiiхtэlifliуiпiп kэmiууэt ve kеуfiууэti Ьаrэdэ tam mэ'lчmаt эldэ еdilmэsi mэqsэdilэ planimetrik 619mэ iglэri apanlmrgdrr. Вu tsulla hэr hanst torpaq vahidinin kэпd tэsэrriifаtrпdа hanst mэqsadle istifadэ olunmast Ьаrэdэ эtrаflt analitik mэ'lчmаt эldэ edilmigdir. Нэmiп analitik mэ'lчmаtlапп

84 бlgtilэri сэdчэl 4.2-de verilmiEdir. Сэdчэldэ tоrраqlапп iimumi sаhэsi, опlапп inzibati rауоп, zonalar чэ tэsэrrfffаt уеrlэri tizrэ paylanmasr haqqrnda genig analitik mэ'lчmаtlаr сэmlэпmiЕdir. Веlэ Н, qimаl-gэrq эkingilik zonasl geomorfoloji, torpaq- iqlim чэ aqrolandgaft хtsчsiууэtlэriпэ gбтэ iki - daýhq чэ dаýэtэуi tэрэli maili dDzэnlik чэ dэпiz sahili ovalrq zonalanna aynlmrgdrr. Xagmaz rayonundan bagqa qalan rауопlапп эkiпgilikdэ istifadэ оlчпап torpaqlan учхапdа gбstаrilэп tэьii аmillэrэ gбrэ iK zonaya aynlmlqdrT. Нэmiп rауопlапп эkiпgilikdэ istifadэ оlчпап tограqlаппrп 82,1 min hеkИп чэ уа 29,7Уо daýlrq, ll4,2 min hektan чэ уа 70,ЗУо-i isэ dаýэtэуi t_арэli maili ditzэnlik чэ dэnizsahili ovalrq zonada yayrlmrqdrr. Оmumiууэtlэ isэ Qusar, Quba, Dэчэgi чэ Siуэzэп фопlаппrп эrаzilэriпiп 50%-dэп goxunrm daýlrq zonada yayrlmasrna baxmayaraq, эkingilikdэ istifadэ оlчпап tоrраqlапп sаhэsi, уuхапdа gбstэrilэп rэqэmlэrdэп aydrn olduýu kimi, azdrr. Bu isэ, gtbhэsiz, daýhq qэrаitiп эkiпgilikdэ istifadэ оluпап tограqlапшп genig sаhэ futmastnda manegilik tбrэdэп amil kimi qiуmэtlэпdirilir. Тоrраq tip чэ уапmtiрlэriпiп tэsэrrйfаt уеrlэri 0zrэ рауlапmаsшdап mэ'lum olur ki, эkinaltrnda istifadэ оlчпап torpaqlar bttiin rауопlаrdа bagqa tэsэrr0fаt уеrlэriпэ пisьэtэп flstiinluk tэgkil edir. Эkiп altrnda istifadэ olunan tограqlапп gox hissэsi эkiп sаhэlэriпdэп iЬаrэt olub tэrэчэz чэ tжrl kimi хаmmаl чэ эrzаq эhеmiууэtli Ьitkilэr altrnda istifadэ оluпur. Okinaltr tоrраqlаrrп xtsusi gэКsi daýlrq zonada rауопlаr iizrэ mйxtэlif olub teseгr0fat уегlэriпiп xfisusi gэHsinin Qusar rауопuпdа З5.9 Уо, Quba rауопчпdа 29.3О/о, Dэчэgi rауопчпdа 37.ЗУо, Siуэzэп rауопчпdа isэ 51.0%-ni tэgНl edir. Dаýэtэуi tэрэli maili diizэnlik zonada isэ hэmiп gбstэriсilэr Qusar rауопчпdа 69.2Уо, Quba rауопuпdа 62.2О/о, Dэчэgi гауопчпdа 30.0%, Siуэzэп rауопчпdа 33.1Yo, Xagmaz rауопчпdа isэ 49.5%-diт.

85 с1 \t о ý s s \О ý $ "_ь \о о о Е€ Ё Е Е? б.9 ф * о\ с'l с..1 1z.< S t \С ч OrJ ф \О с7) ь.пб ф о\ ФойLо ,Ф >. б if c.l t эо F- г- сй с{ б ол J4о <Е- Ё s Ф c.l i z< Ф Ф c.l * с.) л!& (} в liJ (d \t Ф N Ф е со t у5 ьо е \о в (0 q о_ н (в \о ,-Jo ч tr (\ и) *ь s (ý о c.l о\ о N =Фхtr а Ф zP оU ýl q уо \.jo ,aо о\ о> б $ г- оо о с{ й9 !!* oJ .Еа ý l о\ о_ c.l Q,о гt ý { jФ эд с.) (а со .d l. <н J( sд к, г- гt о >F о9 (.) t ая о\ (а \о r'i Zýzz * Е,; S о о <.н Е,5 € к, c.t о c.l ф гt .а сФ (а 0о Н.а с{s ц.Z с0, : Ф о Ф а с N !> Ё с) нЕ к, э.i Nы Ф .=ЁФ-о rс >r> <,-,F б .о r-O trJo Kl Ф .=с Е, а,ф 5 ь> в Едё со о sE аЪ F. >сза= оЕо ý,& = r5,d{ ё€ 2-эьб Фс, дFэкt |>'о

86 r/) сч \о aо rc c.l tо ф a-) t ф \о a.) \о 0о tD .,' \о 1.1 ý о\ \о s a.l сr) \о Е гt г- c.l ь с'.1 г-. гt ý о с.) ф v \о с{ ь

(r) ч t q ь ,.I г.. с! ч гt \о с.) 0о оо г- оо Фt k ф 0о 0о (ý о\ N о\ о б \о о\ со c,l ф 0о ф о\ d со о (.'.1 a.) 0о о (асо ф цо. \о c.l \э ь a') оо t о \о о\ г- a7) оо бl tr \о ctl tr .i г- ь со \ (ý ч ч ai c.l с.) с! г* гt ос о N г- \о ,+ ý \n \о ф t оо \о t1 a.l о ta) о c.l Kl с.) бl $ с.) q о\ ь о., a.t (^.l й rn ф ф г- о an (\со \о N ь Е \о ф ЕФ г- о\ ь о\ ч сt о\ \о N ra) с-] Ф ý х о\ \о \о ý q о\ гt о сa с7) ь о Ф t * сa N г- г-ý .о ra \о $ s (в ý Ё) г- \о (\ с! d г- Е a.l c,i ý { oi с.) N с{ гt сa г- \о \о о г- c.l ý о\ ý ý со c.l \о Фо с.) о t со со оо t 0о \о ф о\ a.l rt (а \о с{ (n Фь (r) о о о о о о о о о Ф о о о о о о lёо d ral о q о ф о tf t ао rn о \о \п Ф \п о о ф о * ф г* ф о\

I I I )ёо )ёо Ф х е (ý Ф б Е о ь о бtr "о doсtr Ф о I о Е х э-о Ё о N с д } сý о. ЕЕ Ф бl о о Ja (B N _о сг tr (o ,: I Ф lr ti 92. L а tr i о= сг я (э Ф L4 с) tr N Е я Е Ф д63 д gE о о Ф э э q) дО. Ф ч (л (л

87 Ё lfl cn 0о с7) cl о ol ь с.) \о г* о c.l t t c.l ф tt \п t ф s г- о\ 0о * с.| ф c.l о \о ol ф \о c.l a")

Ёr о t о ч о\ ч ч (.) ,о с.) с'l б.l о( г- \о ф г* о. со ф 0о 0о c.l { (..,1 о, \О Gl г- о о\ s г- г- о \о с.) о \о о\ t 0о ci 0о \о ф c.l \о о, ф N са ф о о t) tо

о \о О\ c.l a.l г- о \о с.) 9 гt o.1 c.l

L (n сл о\ г- Ф tп ч td (п d o.1 c.l сп $ в 0о .+ а о г- бl \f t Ф с г- оrf t о tr t $ c,l s c.l ь tr Е сd c,l l\ Kt tr ф с.| о \о гt -оа N о (, t о\ са \о са г* c.l о ,ёо о $ о Kl гt iп c.l \о ý ч ra'l о ф с.) tn ta) \о о o.1 c.l c.l (о r+ c.l c.l c.l о t о\ са ф tr- о c.l t c.l (q \о c.l \о (п an с.) $ t \о ol о о о о о Ёr о о о о о о о о о ф о ý (\l о rn ra) о о\ о гt ф 0о tа t гt rn о\ с.| c.l ф

I |r> ,d0 аЕ ,* I G' ч х ,Ь0 Е tr б =с) Ф Ф о N оtr }| 2г Е Фц Е,щ d Dbo д(D до чо Е Kl о .r} Фсь ч_N о о(ý (о (Dь dс) 9,с Ф ё8 ФЕ э,9 ('9 съо I аД сЁ о>ё >- 5-о ,ёо ЁЕ эа эч ts(ý__ ýl Ёё ЁlЦ ЁЁ9с Е lOC Е 3-ý дd хб Е,рь ба эо }Ёý э_о 'Ё,ц.tч ,э эi ьо.я хS ý ,dо }.g Ьщ }: ,bl яýý >.6 ё€ >Е z-yе Еt 6 ,-Е3(ý t-Ё уё

88 ф N $ a.) (\l о\ c.l о г- s t гt .t ф с.) \о \а г- о\ 6 0о ý ý с) rn c,l ф ф гt (п 0о со \о о\ cn s г- \о !+ п (n (tl \п г- о (-l \о q са г- о| фч ф ф о\ со о о cl г- c.l ф Ф бl a,l \О о\ 0о c.,l c.l о, со с ф c.l б t c.l гt са c,l .n о. 0о \о c\l L о\ q. ф о\ о\ г- о tr -l s о\ tr с.) с-) Ф гt с Ot о (.l \о с.) о \о c,l ф г- \о N aп с7) c.l ф са б г*. cl (о \о г- c.l (n о\ (\ о\ \d \о ф ь (n cl о c.l c.l \о t/) д \о ф Kt о о \о о о\ N \о са (п \о tr о ф ь r о о * о\ t о\ Е c..l c.l c.l ar) \о с.) a.l \о a.) х о s \с г- iп г* t \п ф г* (a') tr c.l ý с-) Nо .t c.l о\ о c.l г* r...t ч о ч о\ о\ с.) (tl c.l c,l со (a} ý ф с! ь \о гt гt с, о ý c,l о\ ý tl сa] о Е a.| ь \а ф о\ \п \о \о \о о\ an \о Ф \о с.) о\ c.l о о оо. с.) о о о о о о о о о о оь 0о о о\ г* о t lёо о о 0о $ о\ t t \о (E о\ ь (п \о О\ гt ol о\ \о a.l c.l a.l са о N \о с7) Ф ь (d I о ь ,со Ф |а (ý д .о Ф ь (ý б Ф о tD I б N I а N lJ а. о (ýь l )ь0 N _о L Ф о Ёi б 'о -о .,J э N .о Е Е Ja о Ф о Ф ф о U

89 Е, с rn о \о о о г- c\t rп ý г* c.l a!ý г- c.l ý са t ý (t * ý ф (7) c.l a.l \о о, о1 a.) с.) ф s о\ сa во оо г- ý s с.) c.l о_ ,.I о\ г* 0о t о. 0о со г- \п о] ý \о \n о\ о\ о\ 0о о\ ф со о, a.l \п ф \о оl ч ь s г* со о\ со ф d о \о с.) \о \о сa о\ Ф о, г- (\о с.) \О со \О g г- с.) с.) сa с.) г- о 0о ол оо с с_ $. q \о о\ \о tо (\ сс q 0о \а \о ф a.) q { о с't dýl ф a.l о о\ о о 0о о s \о N \о a.) гt t-t c.l a7) о б г- оо t 0о \о оо со (n о\ о\ о\ ч со ф о о сa tо ф \о \о {- q Ф ta) г- ý о Ф aо ь N k tr (r) r- Ф t со N са c.l \о е Ф (> гt г* г- \э Ф о c.l о (..l J4 c.l со оо со о\ х c.l (а ol ý (тЁ \о (a) ra N о ч ф о N c,l c.l Or о\ э гt $ г- \о rп ý t t s t Kl о a.l о\ о г- с! { t \п со с{ сa \о Е cn \п (n о. о\ о\ (..lо о со cn а. (n Ф о о Ф о о о о о о о б о о о о о о о )ц) о о (ý г- ф о t о о о cl о о о c.l о о\ ф о \о ф rn гt со с.) s о .tо о дi ф бl cr) t ф (г ь а Ф I с N N о N о Е Ф ь -о с 5 Ф 8 о I б I о б о -о tr N (> tr I Ф Е о Ф Ф ос о св д -о (, (ос Е Е Ф к! I I .а Ф о I L о q tr (> Е Ф (d Ф Ф t< (ъ (}о .r1 Ё N ..- =>(о> "о (nб о Е tr -о Е tr Е cD о э€ } Е |э (n Ф о о о о (ло F Ф сл о о (J

90 ln о о о ч ол a.) .t са \о са ь ci t rа c.l t c.l t а t ол о \о г- c..l гt (.) ta) tt- в ф \о \п \о ь \оý о ý tn о c.l о о c.l ол ф О\ =r: \о се О\ ф гt ь о\ 0о о г- ёl c.l \о (-) о\ ф о\ (п ф с.) \о г* со с1 о t о\ L с'l г- an (n Ф ф

ф caJ \с о\ t ов q \о гt ь ý t t ф с г- tr Ф (о о\ tr гt (а ý c.l t-t rn со г- c.l Ф N aп (п \о с, о\ ф k $ a.l к! G, гt ф I I o.i гt о t о Ф t C.l ar) t к, \о а в с.) дФ Ф о (-) гt г- о Ё г- o.1 c.l г- \о о\ ьо q о\ C.l o{ N d Ё q k d о гt ф Е tr I о. о c.l c.l \о о N ,d со Ф б Ja \о н (п 0о )ёо (.) c.l о q I (d о (f) о cl (п N г- .о rn о ь tf q c.l I ь (а .d сч (n (л са ь Ф о Ё c.l !t бl 0о о \о Ф I о t гt c.l са р. о\ ь ф c.l \о Ф \о ф г* (п c.l ь (.l о о о tэ о о о о о Ф о о ,ёо о (ý tп п (\l о\ ф a.) \п о \о (п г- $ rr) tt. tri са о о.| 8 a.) cn (-) \оо c.l с.} N cn о\ ,ёо lx ý l(a * l> (> х 'о о о о q I х (n Ф a N о б .о N о о о tr Е о _о б сlъ _о бl I о (в Kl lц) N N с, Ё (Il )ёо п, L (о т, о .ý4 (ъ сг со .:.l _о -о 8L .lъ N б о. (ý Ф оЕ Е F у Ф (J }

91 t Е lп со a,l о\ \о d * l о $ г- бl о\ ,a) ф an о\ 6 s i с.) o.1 ct о ý ф (n ф о\ * $ ý со \о I ý ý \о т о t о\ ь t с-l о .t о о о\ (\ \о с\ (.) ь со \о о ý. п \о t \о о ý о ь со 0о ао ф ф оо Ф

\о N ,Ф О\ I t la) С\ ýt о о tf, г- с (.) c.l ,al г- ф с.) гt t ф ,al aа ý \о ý

г- ф с.l I г- \с ч о оо Фt с.t о о' \f c.l \о \о

о\ ч ц \о Ф q c.l оо ф ф I I I I гt в о\ с о ь с с.) ýч с ) t\ о I I с б со ь ч Ф q со N Ф N ь Ф \о \о I I I I \l ý U) о t ol ,о0 г- цd (а (.) r/,| о\ о c.l о\ ол ф aо t) ol о о г- ol (а a.l ь со aо \о 0о со \о о\ о\ ф с.) г- т ý гt о c'l \п о\ о ý бl гt o.1 г- N c.l с.) (n (.l о о о о о о о о о о ý ol ý N о\ (п со rп о rn с{ о\ (n ф о t (п t a.l о о с.) c.l а о ф t xf s c*l a.l \п \о ra-) t о\ 9 l ,со Ф I (n N N Е о N о а Ф _о -о q I б б I Ф й I S q ,ý N tr I Ф Е о о tr Ф о Е Ф (.} а _о э Ф I cl б._ о Е (> о ; ,oD,c Ё } (L Nц .;.: Е о <} б Ё .i бi а ао .хФ б э б Ф Е А1 Е (> Е k с- Ф кa Ф Ф aio (_) о о F Ф сr> лэ mЁ i8 92 ra о\ ь ф о\ 0о ф о ct сч ф ф с.) о\ 6 c{ t о.| 0о t (п \о a.l ф о\ бl tt гt о t ь гt гt a.l ф (f) г* aо с.| о\ (п \о \о ('l со l.) с{ a.l q \п г- \о ч ь о о гt Ё г* гt \о ф ф г- г* ф

\о о\ бl \п о\ о\ a.l (.) L ф c.l со ф (ý c.l о с{ г- с-) г- со c\t г* t t) \о со ý б с.) бl бl aо cl a.l бl сс о\ в c.l о ч гt о ф ч t c.l \о о\ о c.l c.l о\ г- tr \п \о со (n tr Ф г- \о Ф оtr о\ ф ý гt N с! \о о o.1 ф \о гt ,.1 с.l Ф с{ rп бl гt к' ,a) о ол о \о ф (с ф й (пt \о N cn tr v"I an .оФ tа c.l t\ ф о (\l с.| ч х c.l \о г* ь ф (п о г- Фс $ it \о (.l с.| o.1 N с7) Е r.l ý о c.l г- о ,a) t r.} r.} (r) (ý гt гt { со \п гt \о с.) Е ý о \о \tý t с\l о. 0о о гt rt (п с\.1 \о с.) Ф о\ ф \о tп с\l со о\ са оо lп (а о с\l о o{ s \о (а о\ о о о о о о о о о о о о )Ь0 о о о о о о о о о о Kt о t ý с{ s о (п \о о 3 ф ф о Ф $ 0о гt с\l rп оо (а о о ф о г_ \о \о \п c.l о\ гt о ф ф t с.) ý с{ (а б| (о c.l lсf lэ N ь Ф N Е I о я tr э N I о (г i.; о Ё S з о (, д Е дKl ,о0 сг t 9 о Ф о I N tr Ф сd N о ,(, (} оЕ я я я (} Ё N с (г Ф ýl а о.Е Е (} r с & о Ф о о .Ф Q о> n

93 Qoxillik эkmэlэr altrnda istifadэ olunan tоrраqlаrа gэldikdэ isэ опu dеmэk оlаr ki, daýlrq zonada bu tоrраqlапп gox Ыssэsi Quba rayomrntrn эrаzisiпdэ yayrlmrgdrr (33.7 min ha-a qarqr 11.4 min ha). Нэmiп torpaqlarda эп 9ох alma, аrmud, gavah, gilas, alga, эrik чэ qoz kimi qiymэtli fumlu, gэуirdэkli чэ qэrzэkli bitkilэr Ьесэгilir. Вigэпэk чэ бr[rq altrnda istifadэ olunan tоrраqlаг эkiп dбч- riууэsiпdэ intensiv istifadэ olunmasalar da, bitkigilikdэ эlачэ gэlir gэtirэп mэпЬэ kimi qiуmэtlэпdirilir. Опlапп xttsusi gэНsi hэr iH zonada irmumi tоrраqlапп mflvafiq olaraq 16,5 vе 12,9 miпЛrа че уа 6,0 чэ 26,4Yо-пttэ9kil еdir. Тоrраq tip чэ уапmtiрlэгiпiп zona чэ inzibatr rауопlаr iizrэ paylanmasrnda hipsometrik qгadient, tограq эmэlэ gэtiгэп sflхurlаr, rеlуеf, bitkilik чэ antropoloji аmillэriп tэ'siri Ьбучk olmuqdur. Daýlrq zonada daýlrq qэrаitэ mэхsчs tограq аmэlэ gэlmэ tipi formalaqmrgdrr. Вurаdа tоrраqlаrrп morfoloji, genetik ve diaqnostik baxrmdan formalaýmasl tэЬii пэmlэпmэ, diizэnlik чэ ovalrq zonada isэ sfin'i пэmlэпmэ rejimi iistirnliik tэ9ki1 edir. Ona gбrэ dэ daýlrq zonada daýlrq qэгаitэ miivafiq daý torpaqlan, diizэnlik zonada isэ diizэnlik zonaya miivafiq tоrраqlаr formalagmrqdrr. Нэr iki zonada torpaqlann diaq- nostika чэ nomenklaturastnda insanlann tеsэrriifаt fэаliууэti dэriп iz buraxmr;drr. Misal ffgtfur Quba чэ Qusar rауопlапшп daýltq zonadakt эrаzilэriпdэ mеýэ altrndan 9жIшý dаý-qэhчэуi чэ qэhчэуi daý-baý (mе9э) tоrраqlап, dtrzэnlik zonada isэ gэmэп-qэhчэуi tоrраqlапп irstiinltk tэgkil еtmэsiпdэ апtrо- poloji amilin rоlu Ьбуiik olmuqdur Н, bu da Ьu tоrраqlапп эkiпgilikdэ intensiv istifadэ olunmast ilэ izah olunur. Вuпч Xagmaz rауопuпчп Ьflffiп torpaqlan, Dечэgi чэ Siуеzэп rауопlаппш diizэnlik zonada yayrlan tоrраqlап haqqrnda da dеmэk оlаr.

94 ý 15 TORPAQ FONDUNUN KADASTR (QIYMaT) RAYONLARI OZRO PAYLANMASI

Respublikamrzda tограq fопdчпuп tэЬii чэ iqtisadi Еэrаitiпiп rэпgаrэпgliуiпiп qеуdэ alrnmast чэ Ьuпчп эsаsmdа tоrраqlаr- dan istifadэnin yerli xtsusiyyэtinin пэzэrdэ fufulmas, m"q."di ilэ torpaq kadastr (qiуmэt) rayonlagdmlmast iglэri apanlmrg- drr- Тоrраq kadastr rayonlagdrnlmast dedikdэ respublika erazi- sinin tэbii gэraitinin qanunauyýun dэуigikепliуЫ vo tоrраq fondundan mtlkiууэtgilэr tэrэfiпdэп istifadэ olunmast xtsu- siууэtlэri Lэzere alrnmaqla Ьбlgэlэrэ aynlmast sistemi пэzэrdэ fufulur. Qeyd еtmэk laztmdш Н, tоrраq islahatrnrn ilkin mэrhэlэsiп- dэ tэsэrriifаtlапп dэqiq torpaq хэritэlэriпэ чэ bonitet karto- qrаmlаппа olan tэlэьlэr бп рlапа gэнlirdisэ, son vaxtlar аqrаr islahatrn getdikcэ dэгiпlэqdiуi, tоrраqlапп аlrшЬ satrldrýr, gi- rоч qoyulduýu, iсаrэуэ verildiyi, torpaq чеrgilэri чэ s. ilэ эhаtэ edildiyi ikinci mэгhэlэdэ rеsрuЬlikашп tограq fопduпчп torpaq kadastr baxrmrndan rayonlaýdrnlmast чэ Ьuпа miivafiq хэritо mаtеriаllаппrп hazrrlanmasr tinomli оhаmiууэt kэsь edir. sэсiууэчi haldш Н, yuxanda gбstоrilэп mэsэlэlэriп hэlliпiп asanlaýdmlmast mаqsэdi ilэ Q.ý.Мэmmаdоч tэrеfiпdэп Аzеr- ьаусап Respublikasшun tоrраq fondunun tограq kadastr rауоп- laEdrnlmasrna aid хэriъ-sхеm (l:60000) чэ tэdqiqat materialr hazrrlanmrgdrr. Hemin rаоупlаgdrrmашп хэritэ-sхеmiпэ эsаsэп tэгаfimiz- dэп tэdqiq edilon gimаl-gэrq эkingilik zоп.Бlшп tограq fondu 4 t_o.puq kadastr rауоп чэ уаruпrауопrrпа аупlmrgdrr, 1.АЬ9"rоп- Qobustan; 2.Dэчэ9i-Х agmaz 3. Qusar-Qonaqkэnd; 4.Xrnalrq- Хаlип (уапmrауоп). zonada torpaq fondundan daha sэmэrэli istifadэ etmak чэ tоrраq islahatrmn 2-ci mэrhэlэsiпiп mfitэrэqqi flsullarla ара- nlmast mэqsэdi ile bizim tэrэfimizdэп tоrрафапп kadastr rау-

95 опlап iizrэ kэпd tэsэrriifаtr уеrlэri sэрНsiпdэ ugofu арапlmrq va опlаrrп strчktчru mfiэууэп edilmigdir. Indik dбчrэ qэdэr torpaq kadastr rауопlаqdrrmа хэritэsiпdэ ауп-ауп kadastr (qiуmэt) rауопlаппrп htdudlan чэ опlапп sahэsi пmчmi formada verilirdi. Digэr tэrэfdэп, hэr biT kadastr rayonunrrn htidudlan dжiliпdэ hэm torpaq чаhidlэriпiп dэqiq_ lэqdirilmiý tasnifafi, hэm dэ опlаrrп tэsэrгOfаt уеrlэriпiп (uqo- diya) sahэsi verilmiEdir. нэmiп gatrgmazlrqlar gimаl-gэrq эkingilik zonasr iizrэ tэrtiь etdiyimiz kadastr rауопlаqdrпlmа хэritэsiпdэ бz эksini иршý- drr. Lakin Xaltan-Xrnalrq уапmrауопч va ДЬqеrоп-QоЬustап rауопuпrrп az hissэsinin qimаl-gэrq энпgilik zonasrna dжil olduýu irgfln опlапп sэrhаdlоri daxilindэ torpaqlann чэ tэsеrrn- fat уЪrlэriпiп sаhэlэri haqqrnda mэlчmаtlаr tam deyildir. Qalan rауопlапп sэrhэdlэri dахiliпdэ оlап эrаzilэr haqqrnda tam mэ- lцmаt verilmigdir (сэdчэl 4.3). Agkar edilmiqdiT Н, Хаlип- xrnalrq torpaq-kadastr уапmrауопrrп iimumi эrаzisiпdэп tэd- qiq etdlyimiz zorraya 14507 hа torpaq sahэsi dжil olmuqdur, Oodur' 4оzs ьа ve уа l81,0% -i эkiп, 464l ha чэ уа 32,0о/оьi- gэпэk, 5'761 hачэ уа 39,01%-i isa otlaq бriiq чэ qеугi tоrраqlш tэgНl ediT. Вurаdа pyulmug gэmэпlэýmiq qаrаtограýаЬэпzоr dаý-gэmэп (l70O ha), daý gэmэп-Ьоzqrr (l0l27 ha) чэ учучl- muЕ gэmэпlэgmiý qопчr dаý-mеgэ torpaqlan yayrlmrgdrr (268О ha). Нэmiп tоrраqlаr, yuxanda deyildiyi kimi, эsаsэп Ьi9эпэk чэ эkiп altmda istifadэ оlчпчrlаr. Okinaltr torpaqlarda tжrl, kartof vo yem Ьitkilэri Ьесэrilir. Qчsаr-Qопафэпd torpaq kadasfi rауопчпrrп biittin sаhэsi tэdqiq etdiyimiz zonaya dжil оlmчgdчг. Lakin mеýэ чэ уау otlaqlan bizim tэdqiqat obyekti olmadrýrndan опlапп sаhэlэri haqqrnda mэ'lчmаt чеrilmэsiпi lazrm bilmэmiýik. Веlэ hal buttin tоrраq kadastr rауопlаппdа gбzlэпilmigdiт.

96 с.) + о io Gt о фl О I-1 rrr о >,уох ý|* ýlз qg Blb RlKi c.ll -

.Ф ( ,Ё с Ol rrr 0ol ь \оо ч \о z о Ф Ф ýlз Ф ч о \о ýl$ Кls ф Z-o о Ф =l tsr о\ F

о< ,;q Ol zд, :5 (ý юt Ч ot Ч - lrт.: hU2 ,об ;l= ýla йl9 ýlKi а ! с ?* Ф -!( о L Ф ýl Фl a.z о q gь ,al - сп о Ф \о{ б| 8S (.} k ýla col со ýlз t aa) F> !а о е ЕФ z< aо iiл оЕ х о1 *ь Za Ф б qц =Фхя хlз хlз б й- Ф LN Ф Еct пý aо Ё 6. в HN Ф эн ý' о эо (> э F ь_о ,со -ЕЕ d аG! *6 у },йФ а а. | -- сг-и э 8"Ей ь о. д н (ý,о оЕ ч о F

9,| Е ti г, .Эi -, ct \tl 9 Г-lсl f,lEla г, stl r. il: и)l -- *lj cl =liг.l €l Ё c.ll flзc,l r-|d, -f -.l - =| - -I о

э _lл ý| л ýi Ф эс с l vl -- +l Y :oI llY ý и,l -,l-l . э и,l х =l

.эl ьlэс :

rrt Э r. цa,l ь йl-l г-l +lI ьl ь а -.l^l й 5l - и.l q]l л, q Bl! _| c-l ё,, c,i - vl J' El ilх -|

L Cl r, э\l 9l ct Эl б o\l € bl чl al г-l _l ,l ч ь| el 5 ,rrl n al са. ЯIч € э гt +l €l.; _l (..1 _| _| с _l Ёl ь Бl .r .r t a.I _ýZ -. -l

ос l4 С.| \Э ь ýl слt|

с,'*, 9 4G,.'а ,;, i ,ctJ ; сD с> a)ь ФG ФG; G хд хо >Тa ,э >tl 5t Fа .t} .-Ф Е Ct Б8i а} э' с) аF .Di- =>,сФ т ,&, 'rr т I Е ,&, ý5сФ с hr 5- > *б 1э l- ,all д,ё! ,Еъ ý х c'J с ,оt qЭ эs'л Ёý 'Еioo sЁ i 9Jd ,с0 :vý N,clj )ЭIJ ýF ý! ,э! х-а ,ol, (.= >|ýэ ! э cra ьa .9 Фх о_с ýэ = ?.а - л а >3, lZ

Е Е Е т э ! s-т э,5х_тт а с CcJMM

9я d .1lfrl* г-l (..l Ёil a.l ь ,& € *l*.хlл Rl,,,l Ъlп c.tl El. Nl i ь эl 5 r-,l . l itl фli. \эl -' _l- ..|l 2 ..tl (. l (\ t -,l - -l- - -,I -| о (,l Ф г.] г-i г* tl c.l l|- !lч г-l *, Nl:al эa (rllэl\ c't сс r.I ci- ь glэ ьl ýIr. ýla stl ýl; ýlS 5l г- all

aJI ч1 tl al эс ь a.,l 8lo 9!l э<, . ll -l эl ь г-l d - яl- г-l ца Tl г-. ýl: ЭСl -, зlý --| -| ýl}i э9l gl s п cI L.ll ol (л| ь -lлl_ -l с) _I-| И)l c.l fil J^. -l

1ý Зlл V,l 5l _ б фl . Xl- Зlс с\l ý -.l tl ElK ý Kl 'allýl cr ttl _|-- ý - эli N ý эсl Т эоl +l ý (} ooj bl с..l Eln ýl- Kl+ Ё]l бh Иll хlЁ .J -. х .о tl ф ?l ra) Ёl€ кlj !l I -l sl r, -| -| Rl+ -| о} c-,l-l (? \лl ý| с, c!l cl r]l иI \пl о ýl х c,ll О c,ll о col э г-l (\l о юl ? Ol о э с \о| с rll Э- -,l9l э \rl Call иl бl € (.,ll * гtl _ cnl - - _| - a.l ,r,l -| a{l

Ф

(э о Фь N I ь Ф ос ýJ cD Ф ь N (D с а б -сI с о l Ф -с Ф (, N .,} с I l Ф Ф с I N -с с б а Ф N l Ф L а -о с с (} -о (l Ф ..}Ф ,а т Ф J ý (} ,о э э Ф ) Ф <} \J U) \.} у, б б б } Ф о с s

99 9lr (в (п о Bl_ гt о (i c.l ýla ýl ф г- ф .t =l c.l Rl: о Е о фl Rlq () *l о\ ýl,э \ol ''l o\l иl фl d Ol 0о \tl 0о кlБ Бlк г-|

.Ol иl Цlп ýq Elý ыlж Yl .r

lol о ..)lSl- rnl 6 _| d

o\l r.ll cl \ol ф Rl} ýlЁ \olЁ|

ýlз cal \п ýlЁ El?

\ol л фl л Ol о о о cil о о с.) хlБ Orl г* ф ýlE ýlE ol - - c.l 9|

N 8 Ё q I о о tr Ё о Ф L Lо Е (} Ф (ý N о д I (} (ý 9 о б Ё а Е (в Ф б с _о ч Е о .я а к, о а (л (r> (Ёь F Ф о L li й ф Е d цу m" ,Б о Е(в ý у

l00 ,1э L. .ol о ь (nо Kl gl9 о\ с.) о\ йlЕlз \п + ýla Ф .о о Orl _ о \ol3lq о гоl 0о ýlз c!lýls

\ol ь \ol 0о гtI Бlý \лl г* ýla

фl э оЁ Ёl} kKt li 0 Gl 9lb э bl ; (в tol _ J( .al Ё Ф эс) _о о Olйlч г- Б1-1 ýl" о .al \о I йls Ё зlт !о с) 6 \ol л \ol л -о сa r.} sl= о\ о\ , ýl= *l=

(т L N Ф |=t L N Ф 2Э Ф э с L L с о ýl о N Ё ь Ja бо ý NI бн ч Ф о L= й с Ф й>о ý хФ 6! у Ё d,;o оФ

l0l Qusаr-Qопаqkэпd kadastr rayonrrnrrn frnrumi эrаzisiпiп 6753l ha akinqilik zonasma daxil edilmigdiг. Вurаdа rпеgэаl- ttndan glxnrlý dаý-qэhчэуi (yuyulmug, tipik. kаrЬопаtlr - 27588 ha) qэhчэуi-dаý (Ьаý) mе9э (yuyulmug, tipik, karbonatlr - 16318 ha) bozqrrlagmr; dаý-qэhчэуi (14930 ha), daý boz- qэhчэуi (agrq, adi - 8695 ha) tограqlаr yayrlrmqdrr ki, опlаr da hal-hazrrda эsаsэп эkiп (2348l ha чэ уа 34,8О/о), goxillik эk- mэlэr (l7030 ha чэ уа25,2Yо), qismэп isэ бr[ig-otlaq (6l566l ha чэ уа 23,2Уо) altrnda istifadэ оlчпuпrlаr. Rэqэrп mэlчmаt- lаппdап gбriindiryii kimi, Qusar-Qonaqkэnd kadastr rауопu- пuп zonaya daxil оlап torpaq sаhэlэгiпiп 9ох hissosi эkiп dбч- riууэsiпdэ istifadэ оluпчr. Dэчэ9i-Ха9t1,1аz kadastr rауопuпчп frmumi эrazisinin Qu- sаr-Qопаqkэпd kadastr rауопuпdа olduýu kimi, эkingilik dбч- riууэsiпэ daxil olan torpaqlarl tэdqiq edilmigdir. Вurаdа rау- опuп tэЬii чэ aqrolandgaft хOsusiууэtlэriпdэп astlt olaraq for- malagan Ьоz-qэhчэуi (agrq чэ adi - 38895 ha), 9эmэп boz- qэhчэуi (19024 ha), gэпrэп-qэhчэуi (51622 lra) suvanlan 9е- mэп-qэhчэуi (260l9 hа), gэmэп-Ьоz (aqrq, adi, t[rnd-54718 ha) suЬаsаr 9эmеп (824S ha), bataqh 9эmэп (930 ha), ýогап (2'700 ha) tоrраqlаr yayrlmr;drr. Нэmiп tоrраqlапп 88631 ha чэ уа 44,5Yo-i akin, 16659 ha чэ уа 8,2О/о-i goxillik эkmэlэr, l539 ha чэ уа 0,8%-i Ьigэпэk, 64097 ha чэ уа 32,2Чo-i otlaq-бr0g altrnda istifadэ edilir. Omumi tоrраq fопduпчп (198986 ha), 28060 ha-r чэ уа I4,|o/o-i аКп dбчriууэsiпdэ istifadэ оluшпауап tоrраqlаr hesab оlчпur. Эkingilik dбчriууэsiпэ daxil olan tоrраqlаr taxtl, tаrэ- чэz, уеm чэ mеучэ baýlarr altrnda istifadэ оlчпurlаr. Abqeron-Qobustan kadastr гауопrrпчп gimаl-qэrЬ hissэsinin az bir hissэsi tэdqiq etdiyimiz zonaya daxil edilrnigdir ki, опчп da fimumi sаhэsi 7406 hektardrr. Вurаdа boz-qonur чэ ýоrап torpaqlar yayrlmrqdrr ki, опlапп da 3633 ha-t чэ уа 80,3%-i

l02 эkingilikdэ istifadэ оluпur. Qalan tоrраqlаr isэ 9огап (930 ha) чэ dэпiz sahili qumluqlardan ( l950 ha) iЬаrэtdir. Опluпriууэtlэ, qilr. al-qэrq эkirlrgilik zonasrnln tограq fondu 4 tоrраq kadastr rауопч sэрkisiпdэ 28'7819 hektardrr чэ Ьuп- dan l 19244 ha-t чэ уа 4|,4Yо оkiп, 3371 3 ha-t чэ уа l l ,'7Yo-i goxillik эkrпэlэr, l6548 ha-t va уа 5.7o/o,i Ьigапэk, 72886 ha-l v е у а 25,3%-i оtlаq-бгtiq altrnda istifadэ оluпчr.

ý 16 AZэRBAYсANIN ýIMAL-ýэRQ oKINQILIK ZONASI TORPAQLARININ AQROISTEHSALAT QRUPLAýDIRILMASI

Sonuncu fэsildэ bizirn tэrоfimizdэп girпаI-gэrq эkiпgilik zonasr torpaqlannrn iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэsi арапlаrkэп bazis gбstэriсilэri tоrраqlапп aqroistehsalat qruрlап iizrэ tapllmrqdrr. Опа gбrэ dэ tоrраqlапп bonitirovkasr apanldrqdan sопrа опlапп bonitet ballan эsаsmdа aqroistehsalat qruplaqmasl torpaq-kadastr хаrаlСеrli iglэr igэrisiпdэ 9ох vacib tэdЬirlэrdэп hesab olunur Il25]. Respublikamtzda 60-70-ci illэrdэ tоrраqlаrrп xЁsusi (gorlagrna, ЕоrаkэtlэЕmэ, еrоziуа чэ s) чэ flmumi (konkret Ьitkilэriп tэlэЬi ilэ baýlr) aqroistehsalat qruplagdrnlmasma dair goxsaylr dеуэrli iglэr apanlmrgdrr |l2, З3,94) 'Тограqlаrm xfisusi ve iimumi aqroistehsalat qruplaqdrrrl- masl, уэ'пi tоrраq taksonomik vahidlэrinin tограýrп hаг hansl хаssэ чэ эlаmэtiпэ че konkret Ьitkilэriп tэlэЬiпэ gбrэ арапl- masr ilэ yanaýl, son illэr гespublikamtzda tограqlапп bonitet ballarr эsаstпdа aqroistehsalat qruplagdrnlmasma daha 9ох ustiinltik verilir. Тоrраqlапп bonitet Ьаllаrrпа gбrэ aqroistehsalat qruplagdr- nlmast da respublikalnиda 70-ci illэriп ikinci yanstndan

l03 e'tibaren tэtbiq edilir. Bu istiqаmэtdэ dэ Ьir srra dоуэrli iglэг [64, 82, 84, 88, 89, 90] gбriilmШdiiг. Bu tэdqiqat iglэri mtixtэlif rеgiоп ча zonalan эhаtэ еtmаklэ miixtэlif kэпd tэsэrriifаtt, yem чэ mеýэ ЬitНlэгi altrnda арапlmrgdш. Lakin, АzэrЬаусашп biiffin tоrраqlапш эhаtэ еtmэklэ fimчmi aqroistehsalat qruplagdrnlmast ilk dэfэ Q.ý.Мэmmаdоч tэгэfiпdэп t88] iqlэnmigdir. Mfiэllif respublika tоrраqlаппr bonitet bal gбstэriсilэriпэ gбrэ aqroistehsalat qruрlаппа bolrniigditr. Respublikada qэЬul edilmig metodikalar [99, l02] эsаstпdа bizinr tэrэfimizdэп dэ АzэrЬаусапrп gimаl-gэrq .akingilik zonasl tоrраqlапшп aqroistehsalat qruplagdrnlmasr apanlmr;drr (сэdчэl 4.4 ). Aparrlmrq aqroistehsal qruplagmasr пэtiсэsiпdэ zопашп tоrраqlап dбrd aqroistehsal qruрчпа bбlfinmiigdilr. Вчrаdа da torpaqlann qruplaEmasr daýlrq чэ dаýэtэуi tэраli maili dtzэnlik tgirn ayn-aynlrqda apanlmrqdrr: I qrчр. Yiiksэk keyfiyyэtli tоrраqlаr. Daýlrq zonada Ьurа gilli, аýш, оrtа чэ yiingiil gillicэli yuyulmuq qагаtоrраýа Ьэпzэr dаý-gэmэп, yuyulmuq gэmэпlэqmig qопчr dаý-mеgэ, tipik qэhчэуi daý (ЬаЕ) mеýэ, kаrЬопаth qэhчэуi daý-baý (mеqэ) torpaqlar daxildir. Bu qruфап оlап tоrраqlаr qalrn чэ ytiksэk mifurbit olub, qruрuп оrtа yekun balr 98 bal, fimumi sahэsi isэ 76б0 ha-a ЬэrаЬэrdir. Dаýэtэуi tэрэli maili diizэnlik чэ dэnizsahili ovahq zonada bu qrupa gilli, аýrr, оrtа чэ yilngtl-gillicэli sчЬаsаr-gэmэп, mпd gэmэп-Ьоz, suvanlan gэmэп-qэhчэуi, 9эmэп boz- qэhчэуi, adi gеmэп-Ьоz, qэmэп-qэhчэуi, adi Ьоz-qэhчэуi tог- paqlar daxildir. Вчrаdа Ьэ'zi sаhэlэrdэ zэif gоrlаgmа va zeif qоrаkэtlэgmэ эlаmэtlэri miigаhidэ еdilsэ dэ, Ьtitбчliikdэ Ьч qruфап olan tограqlаr уtiksэk mэhsuldаr olub, kэпd tэsэrr0fаtr Ьitkilэri altrnda intensiv gэkildэ istifade оlчпчr. Qrupa dжil olan tоrраqlаrrп orta yekun balr 91 Ьа1, Ёmчmi sahэsi isэ

l04 1018l3 hеkИrdш. Biitбvliikdэ 9imа1-9эrq эKngilik zonasl dжiliпdэ уiiksэk kеуfiууэtli tограqlапп Пmчmi sahэsi 1094'73 hektar olub, bu da zопiluп эkinaltr tограqtаrrпш 46Yо,пе Ьэr4Ьаrdir.

Сэdчэl 4.4

АzэrЬаусапrп gimаl-gэrq эkingilik zonasl tоrраqlаппrп aqгoistehsal qruplaqmasr

Тоrраqlагrп Sаhэ- Yеkчп keyГryyat Тограqlапп adl si, ha bonitet qruрч bah A.Daýlrq zопапlп tограqlап

Аýrr gillicali, учучlmчý qаrаtограýа bаn- l002,0 l4l zэr daý-gaman Gilli, pyulmuý qаrаtогрЕа Ьпzэr daý- 70,0 l26 9эmэп Оrtа gillicэli, yuyulmug gamanlagmig qo- 230,0 l02 пчr dаý-mеgэ I qrup, Orta gillicali, tipik qаhчэуi dag (ЬаЕ) 2538,0 l00 yi.iksэk mеýэ kеуГtууэtli AýrT gillicali, учучlrпчý gэmапlаgmig qo- 24з,0 92 tограqlаr пчr daý mep (>l00) YЁпфl gilliсэIi, учучlrпчý gаmэпlаgmig 70,0 9l 100-8l bal qonur daý-mega Аýrr gillicali tipik qэhчэуi daý-baý (mе- 1025,0 90 ýэ) Gilli, yuyulmug gэmэпlэgmig-qопчr daý- l995,0 82 mеýэ Orta gillicali, karbonatlt qahvayi daý- l87 8l (Ьй) mesэ Aqroistehsalat qrupuna gбrа 7ffi 98

l05 Сэdчэl 4.4 ardr l 2 3 4 Orta gillicэIi yuyulnru9 qаhчэуi daý- l0lб 80 (Ьаý) meqa

Оrtа gilliсэli nrep altlndan gжmlý учу- ,75 5з7 ulmug daý-qahvэyi Оrtа gillicэli txtzqшla9mrg dаý-qэhчауi ,l4 59,72 Аýrr gillicali kаrЬопаth qэhчэуi daý- 7842 ,7з (Ьаý) mеqэ [I qrup, Оrtа gillicali mер altlndan grxmrg tipik kеуfiууэtli l05l ,7з dаý-qэhчэуi

tограqIаг Аýrr gillicali, yuyulmug qаhчэуi daý ,72 925 80-6l hаl (Ьаý) mеqэ Оrtа gillicali adi daý Ьоz-qэhчэуi 2080 68 Aýrr gillicali mер altndan 9жmlý учу- l204 68 ulmug daý-qahvayi

()rtа gillicэli agrq daý boz-qэhvayi 200 6,7 Аýrr gillicali Ьоzqrгlаgmrg dаý-qэhчэуi l з09 6,7 Аýrг gillicalr mер altmdan glxmrg tipik l85l 66 daý-qahvэyi ()rtа gillicall mсýэ altlndan gtxmtq kаr- 39l9 66 bonatll dаý-,qэhчауi Yiingtil grllicali. nrep altrndan qlшnlý l1,79 65 tipik dаý-qаhчэуr Айш gillicali adi dаД Ьоz-qаhчэуi 2l78 бl Aqгoistehмlat qruрчпа gОга зl2бз 69 Orta gillicali. orla r;alnlrqlr daý 9эmэп- l'il л t 60 bozqlr III qrup, Аýш gillicali. aqrq daý boz-qchvayi tt8: 60 keyfiyyatli Аýr gillicali. mеýа altrndan qlxnrr; kаг- l 2905 59 tограqlаr bonatlr dаý-qэhчэуi

б0-4l bal Gilli, bozqrгla9mrg daP-qэhvayi 1,717 59

l06 (]эdчаl 4-4 аrdr l 2 3 4 Аýrr gillicali оrtа qallnhqh. daý 9аmэп- bozqlr .1().59 54 Gilli. adi daý Ьоz-qэhчауi 47 1 54

Orta gillicali. zэif yuyulmug bozqrr-lag- 237 l 52 mr9 dаý-qэhчэуi Gilli. оrtа qalrnhqlr daý gэmап-Ьоzqrг 65().{ ) 48 Опа gillicali. zaiГyuylnru9 a9rq daý boz- qэhчэуi 4()4.t t 4,7

Оrtа gillicali. yuxa daý qaman-bozqlr б49.{ ) 45 Аýtг gillicэli. zэif yuyulmuý agrq daý slt l 42 Ьоz-qэhчэуi

Aqroistehм lat qrupuna griгэ 2499l _5(, YЁпфl gillicэli, огtа qalrnlrqlr. zaif yuyl- 94'1.o mug dаý-gаmап IV qrup. ОПа gillicali, оrtа yuyulmu; bozqrrla9mrg l It{.5.() аýаЕ1 d,аý-qэhчауi kеуfiууэtli Огtа gillicali, yuxa zэif yuylmuý dag- 354.() з2 tограqlаr 9эmэп bozqrr zl0-2l bal Аýг gillicэli. огtа yulrulmug. mе9а al- З5t).tl .]0 ttndan gжmlý kагЬопаtlr dаý-qаhчэуi

Aqroistehsalat qrupuna gбrэ 2ll36 _](i Daýlrq zona Ёzгэ 678з2 6(l в. DАСrотоYi ToPoLi IvIAiLi DUZoNLiK Vo DoNiZSAtlil.iOv.\l.IQ

l 2 3 4

Оrtа gillical i, sчЬаsаг-gаmэп l5()l l ()tt I qrup Аýrr gillicali. tirnd gаmэп-Ьоz l75tt l0(l уЁksэk Оrtа gillicэli. suчагtlап gэmэп-qаhчэуi lз l37 l00 Keyfiyyatli Оrtа gillicali. 9эmэп boz-qahvayi 502 l 98 tоrраqlаr ОПа gillicali, adi gэmап-Ьоz l 643 98

l07 Сэdчэl 4.4 ardr l 2 3 4 ( >)l0o-8l Aýrr gillicali, sчЬаsаr-gаmап 2469 97 bal YЁпфl gillicali, sчЬаsаr-gаmап 257,7 96 Gilli, rЁпd gаmэп-Ьоz 4,71 94 Оrtа gillicэli, gэmэп-qэhчэуi 29328 92 Аýrr gillicэli, suvanlan gэmэп-qэhчауi 7655 90 Оrtа gillicali, zэif gorlagmrg adi gэmап- 2590 89 boz AýrT gillicali, adi gэmэп-Ьоz 3969 88 Аýrг gillicali, 9аmап Ьоz-qэhчэуi 58l8 88 Aýrr gilliсэ|i, zэif gоrаkэtlэgmiý tihd 1з6,7 87 gэmэп-Ьоz Gilli sчЬаsаr-gэmэп 980 86 Gilli, zэif gогаkэtlэgmiý Пiпd 9аmап- /ю8 85 boz AýrT gillicэli, gэmэп-qаhчауi l3794 83 Yiiпфl gillicэli gаmэп-qаhчауi l42,7 82 YtiLngЁl gillicэli, adi Ьz-qаhчэуi 6400 81 Aqгoistehsal qruрчпа gtirэ l018lз 9l Gilli sччапlап gаmэп-qаhчэуi 1800 80 Аýrr gillicali, zaif gоrаkаtlэ9miý 9эmап ,l9 5045 Ьоz-qэhчэуi Gilli gэmап bozqahvayi 1666 78 Gilli gэmэп-qаhчауi 52з5 74 Оrtа gillicэli, оrtа gоrаkаtlэgmig adi 9э- 446 ,74 man-boz ,lз II qrup ftа gillicali, adi Ьоz-qэhчэуi 10070 ,72 уахý1 Aýrr gillicэli, adi Ьоz-qэhчауi 6893 keyfilryatli Оrtа gillicali, zэif gоrlаgmlý aglq ýэmэп ,l2 - l627 tограqlаr boz 80-6l bal Gilli, zaif ;оrаkэtlэgmi; adi gаrпап-Ьоz ,ll 5,13,7

l08 Сэdчэl4.4 ardr

1 2 3 4 Огtа gillicэli, zэif 9оrаkаtlэgmiý aglq l34 7| gэmэп-Ьоz

Аýш gillicali огtа 9оrlаgmrg ti.ind 9аmэп- 342 68 boz Огtа gillicэli, оrtа gоrаkэtlа9mig zaif gоr- 2з21 6,7 lаgmц adi gаmэп-Ьоz Аýш gillicэli, zaif gоrаkаtlэgmi; adi boz- з824 66 qahvayi Аýш gillicэli, оrtа gоrаkэtlэgmig adi gэ- l 505 66 man-boz Gilli adi boz-qэhvayi 220 65 Огtа gillicali, огtа qоrlа9mrg adi 9аmэп- 2,765 бз boz YtinФl gillicэli, zaif gоrаkаtlэgmig agrq gэmап-Ьz 206,7 63 Gilli оrtа ýоrlаýmrý Ьоz-qопчr 190 62 Aqroistehsal qrupuna gcira 5l88s ,72 Aýrr gillicэIi, zэif gorakatlagmiý, zэif l 866 60 9оrlа9mr9 adi Ьоz-qэhчауi Gilli. опа 9оrаkаtlэ9mig adi gаmап-Ьz 2l90 59 Огtа gillicэli, giddatli gorlagmrg adi ga- 27з5 55 man-boz Gilli, оrtа yuyulmug agrq Ьоz-qэhчэуi 1075 54 III qruр, Оrtа gilliсэli огtа 9оrlа9mý a9lq 9апап- 219 51 оr_tа key- boz fiyyatli Gilli, zэif goгakatlagmig agrq Ьоz-qаhчэуi tограqlаr l038 48 Опа gillicali zaif gоrаkэtlа9mig опа 9оr- 60-4l bal 2420 46 lagmr9 adi Ьоz-qэhчауi

Аýr gillicali zaif gоrаkэtlэgmig оrtа 9оr- з74 42 lagmrg adi boz-qahvэyi

l09 Сэdчэl 4.4 аrdr l 2 3 4 Aýrr gillicэli zэif gогаkэtlэ;mig оrtа 9оr- 2558 4l laýmtý aqrq qэmап-Ьоz

Aqroistehsal qnrpuna gбrа l 4535 52 IV qrup, Аýrг gillicэli, оrtа gогаkэtlэgrпig zaif gоr- 280_3 38 аýаЕ1 lagmrg bz-qonur keyГryyatli Аýrr gillicэli, zaif gогаkэtlэqmi9 9iddэtli 526 36 tоrраqlаr qоrlаgmlg agrq gэmап-Ьоz zl0_2l bal Аýrr gillicэli, giddэtli gorlaEmrq boz- 640 29 qопчr Aqroistehsal qrupuna gdга 3969 зб V qruр Orta gillicali giddэtli учучlmщ agrq boz- l 002 lз gэrti уаrаr- qаhчэуi Slz Ytiпфl gillicэli giddэtli pyulmug agrq l44(l l2 tоrраqlаr Ьоz-qаhчэуi 20-1 bal Aqroistehsal qrчрчпа gёrа 2448 I2 Dаýэtэуi tapli maili diizэnlik Ёzrэ: |,7465,7 t{0 Bonitet balr tэ'уiп olunmamrg (Ыаqh-qэmап): 916 ,75 ýimа1-9эгq akingilik zonast iizгэ: 242зl9

II qrup. Yaxqr kеуfiууэtli torpaqlar. Bu qruфап olan tограqlаrа yekun bonitet balr 80-6lbal arasrnda dэуiqэп daýlrq zопашп аёlr, оrtа чэ yfingnl gillicэli yuyulmuý qэlrчэуi daý- ЬаЕ (rrreqa), mеýэ altmdan 9жI]1lý yuyuhlruý dаý-qэhчэуi. bozqrrlaqmrg dаý-qэhчеуi, karbonath qэhчэуi daý-baý (rпеqэ), mеýэ altlndan gшmtg tipik dаý-qэhчэуi, adi daý boz-qohvэyi, aglq dag Ьоz-qэhчэуi, mеЕэ altrndan glxmlý kагЬопаth daý- qэhчэуi tограqlаr daxildir. Daýlrq zonada bu aqroistehsal qruрuпчп оrtа yekun balr 69 bal, iimumi sаhэsi 3|26З hektar- drr.

ll0 Dаýэtэуi tэрэli nraili dйzэпlik чэ dэnizsahili ovaltq zona dахiliпdэ yaxýl kеуfiууэtli torpaqlar qruрuпа gilli, aýrr, orta чэ ytingfll gillicэli suvanlan gэmэп-qэhчэуi, 9эmэп Ьоz-qэhчэуi, gэmэп-qэhчэуi, adi gэtпэп-Ьоz, adi Ьоz-qэhчэуi, a9lq 9эmэп- boz. tfrnd gэtrrэп-Ьоz tограqlаr daxildir. Bu torpaqlann Ьir qisrrri zeif чэ orta qоrаkэtlэgrпэ ча 9оrlа9пrауа mэ'ruz qalrnrgdrr_ Bu qruфап olan tоrраqlапп f,murrri sаhэsi 51888 hektar, yekun оrtа balr 72 baldrr. yaxql kеуfiууэt qrupuna daxil olan tограqlаrrп iimumi sahэsi girпаl-gэгq эkingilik zonasl irzrэ 84153 hektar olub, zonanrn 32,3о/о-пi tэgkil еfiпеklэ, biitбvliikdэ kэпd tэsэrrtifаtl ьitkilэri altrnda intensiv istifadэ оluпur. III qruр. Оrtа keyfiyyэtli tоrраqlаr. Daýlrq zonada bu qruфап olan tограqlаrа оrtа чэ yuxa qallnlrqlr gilli, аýrr, orta чэ ytingiil gillicэli daý gэmап-Ьоzqш, agrq daý Ьоz-qэhчэуi, tпеqэ alttndan 9lxlnlý karbonatlr dаý-qэlrчэуi, bozqrrlaýlnrý daý-qэhvayi tограqlаr daxil olub, опlаrm fitnunri sahэsi 24ggl lrektar, опа yekun balr 56 baldrr. Bu qruфап olan tограqlаr eroziya рrоssеslэriпэ mэ'ruz qalrnrqdrr. Опа gбrа dэ опlагdап intensiv istifadэ ilo yanaýl eroziya эlеуhiпэ kompleks aqromeliorativ tэdьirlэriп dэ hэуаtа kegirilmэsi tэlэь о[uпur. Daýltq zonadan fэrqli olaraq dаýэtэуi nraili tэрэli dflzэпlik чэ dэпiz sahili ovalrq zonantn orta kеуfiууэtli tограqlаrr mtlxtэlif dэrэсэdэ gorlagrrraya mэ'ruz qalmr;lar. Bu qruфап olan tограqlаrа gilli, аýш, оrtа чэ yiingiil gillicэli adi boz- qэhчэуi, agrq boz-qahvэyi, adi gэmэп-Ьоz, aglq gэmап-Ьоz torpaqlar daxildir. Onlarrn tittluttli sаlrэsi l4335 hektar, оrtа yekun balr 52 baldrr. ýiпrаI-gэrq эkingilik zonasl йzrэ огtа kеуfiууэtli tограqlаrrп Ёmurni sаhэsi 4og72 hеktаr olub, Ьu da zona tограqlаппlп l8,3 %-ni tэqkil edir. IV qrup. Agaýr keyfiyyэtli tоrраqlаr. Bu qruфап olan tоrраqlаrа yekun balr 40 baldan aqaýr tоrраq[аr daxildir. Daýhq zonada Ьurа оrtа чэ уuха qhrnlrq, o.tu чэ zeif lll eroziyaya чВrаmlý аýr, orta чэ yiingiil gillicэli dаý-gэпrэп bozqtr, bozqrrla;mrg dаý-qэhчэуi, rnegэaltrndan, gDilnlý karbonatlr dаý-qэhчэуi torpaqlar daxildir- Опlапп 0mumi sahэsi 2836 hektar, orta yekun balr 36 baldrr- Dаýэtэуi nraili tэрэli diizэnlik чэ dэnizsahili ovalrq zonada lV qruфап olan torpaqlara zэif va оrtа qоrаkэtlэgmiЕ, zэif чэ qiddэtli gorlaqmrg аýrr gillicali boz-qonur чэ aqlq gэmоп-Ьоz tоrраqlаr daxildir. Опlапп irmumi sahэsi з969 hektar, orta yekun balr 3б baldrr. lstэr daýhq, istэrsэ dэ dаýэtэуi maili tэрэli dtzэnlik чэ dэnizsahili ovalrq zona olsun, hэr iki zonada kompleks aqromeliorativ, meliorativ ve mеЕэmеliоrаtiч tэdЬirlэr kеgirilmэdэп tограqlапп mtinbitliyini va kэпd tэsэгrfffаtr bitkilэrinin mэhsuldarlrýrnr аrtшrrаq mfrmЮп deyildir. Bu qruфап olan tограqlапп irn.umi zопа iizrэ sаhэsi 6805 hektar olub, cami 3,0%о tэgkil еdiг. V qrчр. ýэrti уаrаrsrz torpaqlar. ВчqruрауеkuпЬаlr2O-dэп agaýr olan orta gillicэli giddatli yuyulmug agrq Ьоz-qэhчэуi, yirngiil gillicэli giddэtli yuyulmug agrq Ьоz-qэhчэуi tоrраqlаr aid edilmigdir. Нэmiп tоrраqlапп flnrumi sаhэsi 2448 ha ol- maqla оrtа yektrn balr 12-dir. ýэrti yararslz tоrраqlапп mitnbit- liyinin ьэгра edilib artmlmast tqirn eroziyaya qarEr tэdьirlэr kompleksi iglэпiЬ hэуаtа kеgirilmэlidir. Hal-hazrrda Ьч tограq- lаrdап эkiп altrnda istifadэ edilmэsi пrэslэhэt bilimnir-

ll2 Iv FaSIL. AZaRBAYсANIN ýIMAL_ýэRQ эKINQILIK zотчдsl ToRpAqraKitttlm tqttsaЫ qIчмэтrэшоIкIrмэsI

ý 17. ToRвAQLARIN IqTIsanI qlчмэтrашоfкIrмэshqN шэzокi va MвTonoror[ эSASLARI

Dбчlэt tоrраq kadastnnrn vacib torkib hissэsi kimi tоrраqlа- rrп iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэsiпiп tэkсэ kadastr tэdьiгlэriпiп hэуаИ kеgirilmэsiпdэ deyil, homginin tограq sэгчэtiпdэп sэ- mоrэli istifadэdэ эhэmiууэti Ьбучkdilr. Кэпd tэsэrr0fаtr istehsalrnrn sэmэrэIiуiпiп daimi artrrrlmast, eyni zamanda эmэk, mаliууэ чэ digэr istehsal еlеmепtlоriпэ qэпаоt еdilmэsiпэ оlап ehtiyac, torpaqlann dэqiq iqtisadi qiy- mэtlэпdirmэsiпiп apanlmastnr zэruri etmigdir. Mtiasir dбчrdэ, уэ'пi kэпd tэsэrrtifаtrпdа yeni torpaq-mff lkiyyэt miinasibэtlari- nin formalaqdrýr, tоrраqlапп alqt-satqrsrnrn, girov qoyulmasr- nrn artdrýr, еlасэ dэ чеrgilэrlэ эhаtэlэпdiуi Ьir dбчrdэ bu рrо- blern daha bбyiik эhаmiууэt kэsЬ еtmэуэ baglarnrqdrr. Тограq sэrчэtlэгiпiп iqtisadi baxrmdan qiуrпэtlэпdiгilmэsi АzэrЬаусапdа tограq islahatr ilэ эlаqэdаr yeni mэдпчп аhшý- drr. Тоrраqlапп iimumxalq mtilkiyyэtindo olduýu dбчrlэrdэ bu mэsэlэуэ Ьбуiik diqqэt уеtiгilsэ dэ, direktiv planlar чэ inzibati idаrэеtmэ Еэrаitiпdэ bu vacib tэdbir dar mэqsэdlэrэ хidmэt etmigdir. Qeyd еtmэk lazrmdrr Н, dбчrffп tэlэЬlэriпdэп irэli gэlэп Ьэ'zi mэhdчdiууеtlоrэ Ьахmауаrаq, Ьir sша mfttexэssis- lэr [26, 26,32, 44, 54, 5'7,66,80] torpaqlann iqtisadi qiуmэЬ lэпdirilmэsi sahэsinde 9ох dэуоrli tэdqiqat iglэгi араrmrglаr. Bu tэdqiqatlardakr Ьir gox mtddэаlаr indiki gэrаitdэ бz эhэ- rniyyэtini itirrnэmi;dir. Тограqlапп iqtisadi сэhэtdэп qiуmэtlэпdirilrпоsiпэ ehtiyac tограqdап sэmаrэli istifada, эmоk чэ digэr чаsitэlэrа qэпаэt

llз zаruгеtihdэп iгэli gэlir. Тоrраq digэr istehsal чаsitэlеriпdэп fэrqli бztпэmэхsus хttsusiууэtlэrэ dэ пralikdir: эччэlа, btitfln istehsal чаsitэlэri insamn ictirrrai эrпэуiпiп trrэhsulu olduýu halda, tограq insan эmэуiпiп deyil, tэbii-tarixi inkiqafin rпэh- suludur; ikincisi, torpaq erazice, tnakanca rrrэl-tdud olub, о, in- sап tэrэfiпdэп пэ artrrrla, пэ уепidэп yaradlla, пэ dэ digэr is- tehsal чаsitэlэri kimi Ьir уеrdэп digэr уеrэ aparrla Ьilэr; iigiinciisti, torpaq istehsal vasitэsi kinri эчэzеdilпэzdiг, эЬэdi- dir, dэуigmэzdir, bfittn istehsal чаsitэlэri rпfiэууэп dбчrdэп sonra korlandrýr, aErndrýr halda, tоrраq, эksiпэ, опчпlа dtizg0n rэftаr еtdikdэ yaxqtlagr, daha 9ох mfinbit olur чэ пэlrауэt, dбrdiiпсii, эп vacib сэhэt isэ, tоrраqlаrur бz mitпЬitliуiпэ gбrэ Ьir-Ьiгiпdэп fэrqlэпmэsidir. Тограqlапп Ьir istehsal vasitэsi kimi Ьu сfrr бzГrпэmэхsus хiisusiууэtlэri, digэr tэrэfсlэп isэ kэпd tэsэrriifаtr istehsalrmn sэпауе istehsalrndan fэrqlаппrэsi, tэЬii qэrаitdэп, о сflmlэdэп torpaýrn mчпЬitliуiпdэп astlr olma- sl, ontш mtiqауisэli iqtisadi qiyrnэtlэndirilnrэsini zэruri edir. Веlэ ki, 9ох vaxt eyni hэсmdэ sэгf olumnuq эtrrэk vo kapital mflqabilindэ fеrmеriп эldэ etdiyi rпэhsul чэ gэlir, tоrраqlаrrп munbitliyindэn asth olaraq m[lxtэlif ola Ьilэr чэ yaxud eyni mtinbitliyэ (Еэrti gбtiiгfllmfig) malik о[ап torpaqlarda kapital чэ аmэуiп daha 9ох sэrf edildiyi уеrdэ эlачэ gэlir чэ уа rепtа dig- эriпdэп artrq olacaqdrr. Веlэliklэ, tэЬii-Игiхi рrоsеslэr fonunda iпsашп istehsal fэаliууэti пэtiсэsiпdэ fonnalaqmrg tограq mitnbitliyi эsliпdэ iqtisadi miinbitlik qэkliпdэ tэzаhiir edir. Вэ'zi tэdqiqatgrlar t57, 60, 80] iqtisadi пrtinbitliyi stin'i mtiцrbitlikla еупilэgdirirlаг. Bizim fikrirnizcэ, tэdqiqatgrlarrn Ьч miiddэаsr ilэ razrlaqmaq olmaz.Qtnki iqtisadi mtinbitlik faktiki, mбчсud milnbitlikdir. О gox vaxt tэЬii чэ sosial- iqtisadi аmillэriп Ьirgэ qargrlrqlr tэ'siriпiп пэtiсэsi kimi оrtауа grхrr. lqtisadi munbitlik ekingilik istehsalrnrn mfiasir sечiууэ- sini sэсiууэlэпdirdiуi iigiin, biz опа nriiasir ictimai-iqtisadi

ll4 рrоsеslеrlэ sж эlаqэsi olan insan эrпэуiпiп ttlэhsulu olan stin'i mtпЬitliklэ tэЬii rniinbitliyin чэhdэti kirni Ьаха Ьilэrik. Кэпd tэsэrrЁfаtrпdа torpaqlann mэhsuldаrlrýl ilэ baýlr rпэ- sэlэlэгiп elmi эsаslапdrпlшq hэlliпdэ, уэ'пi torpaýrn istehsal vasitэsi kimi hэrtэrэfli чэ obyektiv qiуmэtiпi tapnraqdan бtrir mttnbitliyin kэmiууэtlэrlэ ifаdэ olunmug sэчiууэsiпi tapmaq tэlэь оluпur. Вir srа tэdqiqatgrlar miinbitliyin rntitlэq чэ nisbi fоrmаlаппl f64, |22l аупrlаr. Mtinbitliyin sэчiууэsiпiп taprl- masmda nisbi mflпЬitliуэ daha xirsusi уеr чеrilir. Опuп dчiq раrаmеtrlэriпiп taprlmasmm tограqlапп iqtisadi qiуmэtlэпdi- гilпrэsi metodologiyasrnda Ьбуtik эhэrпiууэti чагdrr. lqtisadi эdэЬiууаtlагdа nisbi miinbitlik anlayrqr iki эsаs rrrбvqedэn izah edilir. Birinci mбчqеуэ gбrэ tl26] nisbi mtinbitlik miixtэlif kеуfiууэtlэrэ malik torpaqlarda mэsrэf va- hidinэ gбrэ alrnmrg mэhsulun miqdarr ila sэсiууэlэпir. ikinci mбчqеуэ gбrэ isэ nisbi mifurbitliyin sэчiууэsi differensial rеп- tanrn nisbi qiуmэtlэri ilэ iilgtilflr. Yaxqr mэ'lumdчr ki, hэlэ XIX эsrdэ К.Маrks da torpaqlann nisbi rntinbitliyini чэ onun qiушэtlэпdirilrпэsiпi tоrраýrп differensial rentast ilэ эlаqэlэп- dirmi9dir. Веlэliklэ, tоrраýrп mtnbitliyi чэ differensial rentast haqqrn- da tэ'lim tограqlапп iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэsiпiп пэzэri эsаs- lаппt, onun predmetini tэgkil edir. Tэqdim еdilэп kitabgada, tограqlапп qiуmэtlэпdirilmоsiпiп metodologiyasrnt tэgНl еdэп Ьu mэsэlэlэr АzэrЬаусапш Еimаl-qэrq ekingilik zonastnrn tor- paq-kadastr рrоЬlеmlэri ilэ baýlr gakildэ verilmiqdir.

ll5 ý 18. ToRpAQLARIN IqT[saoI qlчмэтrэшпIкtrмэsl Оqrrrч ME,vARLARIN sBqtrMasI

ТэЬii ehtiyatlarrn irmumi qiуmэtlэпdirilmэsiпiп hissэsi kimi tограqlапп iqtisadi qiуmэtlепdirilmэsi tограq kadastr tэdЬirlе- riпiп tэrНЬiпэ daxildir [5а]. Bazar iqtisadiyyatr чэ elmi-texniН tэrэqqi gэrаitiпdэ tэbii ehtiyatlann, о сirmlэdэп kэпd tэsэrrfrfаtr istifadэsindэ оlап tоrраqlапп dэqiq ugofunun apanlmasr tэlэЬ оlчпur. Тограq kэпd tэsэгrПfаtr istehsalmrn эsаs чэ эчэzsiz vasitэsi olduýu iigirn tограýrп iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэsi irmчmdбчlэt эhэmiууэtli tэdЬir hesab оluпur. Ona gбrэ de ictimai-iqtisadi quruluqlanndan asrlr оlmауаrаq Ьutцп dбчlэtlэr Ьu tэdЬiriп hэуаtа kеgirilmэsiпdэ maraqlrdrrlar. Yuхапdа qeyd edildiyi kimi, Sovet dбчrifurdэ kegmig lttifaqda, о сiimlэdэп Respubli- kamrzda da Ьч sаhэdэ 9ох dэуэrli iqlэr gбrulrnugdilr. Deyildiyi kimi, tограýrп "vahid miinbitliyi"nin fоrmаlаg- mastnda tэЬii, siin'i чэ iqtisadi mflnbitlik аmillэri iqtirak etdiyi iigifur torpaqlarrn iqtisadi qiуmэtlапdirilmэsi zamanl опuп mэh- sчlчегmэ qаЬiliууэtiпэ tэ'siт gбstэrеп biitiin tэbii чэ iqtisadi gэrаit пэzэrэ alrnmalrdrr. Son illэr torpaqlar iqtisadi саhэtdэп qiуmэtlэпdirilэrkэп mе'уаrlаr Hmi Пmumi qiуmэtlэпdirmэdэ fimumi mэhsuluп dэуаri (mапаtЛrа), mэsгэflэriп бdэпiqi чэ differensial gэlir, xibusi qiуmэtlэпdirmэdэ mэhsuldаrlrq (sепДrа) mэsrэflэriп бdэпiqi чэ differensial gэlir gбtiНilmitqdur. Вu metodika эsаsmdа qiуmэtlэпdirmэ арапlаrkэп Ьэ'zi ga- trqmazlrqlar aqkar edilmigdir. Оwэlq tоrраqlаrrп iqtisadi qiy- mэtlэпdirilmэsiпiп Ьч metodikasrnda timumi mэhsuluп dэуэri vahid kadastr qiуmэtlэri ilэ gбtfiriilmШdtr. Qoxillik tэсrtiЬэ gбstэrir ki, Ьч сtir "vahid qiуmэtlэt'' tограqlапп iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэsiпэ mэпfi tэ'sir gбstэrir.

116 Respublika iqtisadiyyatrnda, о сiimlэdэп kэпd tэsэrr0fаtrпdа yeni iqtisadi-ictimai miiпаsiьэtlэriп tэýэkkЁl ирmаst, хitsusэп toгpaq-miilkiyyet miiпаsiЬэtlэгiпdэ kбklti dэуiqikliklэr tограq- lапп iqtisadi qiуmэtlэпdirilmэsiпdэ yeni tisullann iglэпmэsiпi tэlэь edir. Bazar iqtisadiyyatr gэrаitiпdэ kэпd tэsэrriifаtt mэhsullаrшrп qiуmэtiпiп formalagmasr yeni "qanunlar'' эsа- smda Ьа9 verdiyi tigtin gбstэriсilэгiпiп (iimumi mэhsчluп dэуэ- ri, mэhsuldаrlrq, mоsrэf бdэпigi, differensial gэlir) hesablan- masr qaydasr bir daha пэzеrdэп kegirilib tэkmillagdirilmэlidiT. Вu metodikaya uyýun olaraq qiуmэt gбstэriсilэri tоrраq qruplan fizrэ хэtti reqressiya эуrisi (5.1) эsasrnda miiэууэп edilir:

у=оlх|+Фх2+...+апхп (5.1 )

Вчrаdа у - torpaq qruplan tizrэ differensiasiyaya uyýun asrlr dэуigkэпliki xt, х2, ..., хо- okin sаhэsiпiп bagqa tэsэrriifаt уеrlэriпэ gбrэ qiуmэt qruрlаппrп xtisusi gэkilеri; a192,.,on torpaq qruplan tizrэ qiуmэt gбstэriсilэriпiп kаmiууэtlэridir. Мэsrэflэriп бdэпiqi agaýrdakr dirsfur (5.2) эsasrnda taprlrr:

MO:UM: м (5.2)

Вчrаdа МО- mэsrэflэгiп бdэпigi, man/man; UМ- alrg qiy- mэtlэri эsаsmdа hesablanmrg irmumi mэhsulчп dэуэri, mапДrа; М - timumi mэsrэflэrdir, mапЛtа. Теsэrrtifаtlаr iizrэ tmumi бdэпiqlэr hesablandrqdan sопrа yuxandakr хэtti reqressiya эуrisiпiп tэtbiqi ilo tоrраq qruplan iizrЭ mэsrаflэr бdэпigiпiП bazis gбstэriсilэriпi tapmaq mtmktn оlчr. Мэsrэflэr бdэпigi (iirnumi rпэhsчluп istehsai хэrсlэriпэ пisьэti) iqtisadi mtfurbitliyi sэсiууэlэпdirmэklэ уа- naEr, eyni zamanda эКпgilik istehsalrmn sэчiууэ gбstэricisi kimi do grxrq еdir. ll7 Тэmiz gэlir чэ опчп zэruгi minimal ёlgtsii aгasrndakr fэrqi gбstэrэп differensial gэlir tоrраýrп kеуfiууэt gбstэriсisi olmaq- la yanaqt, Ьir srra mэsэlэlэriп hэlliпdэ, о сtmlэdэп kond tэsэr- r0fatrna investisiya qoyulmasrnln sэmэrэliуiпi чэ опчп rепи- belliyini tэ'уiп еtmэkdэ Ьбуuk эhэmiууэt daqryrr. lqtisadi qiy- mэtlопdirmэпiп mе'уаrr kimi gбtiiriilэп differensial gэlir aqaýr- dakr diisfur (5.3) vasitэsi ilэ taprlrr:

DG:(AQ-FQ)xU (5.3)

Вчrаdа DG- diferensial gэlir, mапЛlа; AQ- mэhsчlчп ahg qiymэti, mапЛrа; FQ- mэhsuluп brdi qiуmэti, mапЛrа; U - Ьа- zis mэhsuldarlrqdrr, sепЛtа. Qox vacib gбstэriсi оlап mэhsчluп fэrdi qiymэti (FQ) aqaýrdakr diisfur эsаsrпdа taprlrr:

FQ:Mx(Rn-l00):100 (5.4)

Вurаdа FQ - mэhsuluп fardi qiуmэti, man/sen; М - mэhsч- lun mауа dэуэri, mап/sеп; Rп - rentabelliyin normativ sэ- viyyэsidir. Btitiin kэпd tэsэrriifаtr Ьitkilэri figiin rепИЬеlliуiп поппаtiч sэчiууэsi tэ'уiп еdilэrkэп, эwэlki metodikalarda (kegmiq [tti- faq metodikasrnda) 45 %-dэп az olmamaq gэrti ilэ gбturtliirdff. Опа gбrэ dэ эldэ edilmig differensial gэlir эп tэmiz gelir he- sab оluпurdч.

ll8 ý 19. ZONADAXILI KADASTR RAYONLARININ ToRpAQ QRuвLARI OzRa IqTIsHnt сОsтакIсIrокIтчIш MUqaylsarl TэHrIrI

АzэrЬаусашп gimаl-gэrq zonasl tограqlаппrп dэqiq iqtisadi qiуmэt gбstэriсilэri tэhlil еdilэrkэп zonadaxili kadastr (qiуmэt) rayonlannrn torpaqlan dэqiqliklэ буrэпilmigdir. Qeyd edildiyi Hmi, tэdqiq etdiyimiz zona daxilindэ Ьir пеgэ kadastr (qiуmэt) rауопu - Dэчэgi-Хаpmаz, Qonaqkэnd-Qusar, Xaltan-Xrnalrq vo Abqeron-Qobustan rауопlап ayrrlmrgdrr. Zопа dахiliпdэ bu сffr bir пеgа kadastг rауопuпuп аупlmаsl опuп erazice Ьбуu- НfiуП, оrоqrаfiуаsrшп чэ toгpaq-iqlim qэrаitiпiп rrriirэkkэЬ ol- masl, tэsоrriifаt ixtisaslaEdmlmasmdakr fэrqlэг ilэ эlаqэdаrdrr. Bu baxrmdan, tэdqiq edilan zona figfin okean sэчiууэsiпdэп bir пе9о оп mеtr algaqlrqdan baqlayaraq, ВбуПk Qafqaz srra daýla- пшп 1700 m hiindilrlflyiinэ qэdэr olan эrаzilэriпi эhаtэ etmasi sэсiууэчidir. Digэr tэrэfсIэп, zопа dжiliпdэ toгpaq-iqlim gэrаitiпiп rапgа- rэпgliуi kэпd tэsorriifatr istehsalrna чэ tоrраqlаrdап intensiv istifаdэуэ чэ ixtisaslaýmaya da бz ta'sirini gоstэгmiqdir. Bu- пuпlа эlаqэdаr bizim tэrэfimizdэп АzэrЬаусапrп Еimа1-9огq эkingilik zonasl daxilindэ mбчсud kadastr (qiуmэt) rауопlап tlzre bazar iqtisadiyyatrnrn vo yeni formalaqmaqda olan torpaq- iqtisadi mfiпаsiЬэtlэr пэzэrе alrnmaqla tоrраqlаrrп iqtisadi qiуmэti tарrlаrkэп bttiin Ьu сэhэtlэr пэzэrэ аhшпrgdrr. Bu tэd- qiqatlann пэtiсэlэri сэdчэl 5.2-5.5-dэ ёz эksiпi tapmrEdrr. Qeyd еdэk Н, metodikaya uyýun olaraq, tоrраqlапп bazis gбstэriсilэriпiп чэ normativ qiуmэtlэriпiп hesablanmast ka- dastr rауопlап daxilindэK torpaqlarrn aqroistehsalat qruрlагr fizrэ apanlmrgdrr. Bundan бtr0 kadastr rауопlаrr daxilindэH tоrраqlапп (nбvmflxtэlifliklэrinin) bonitet ballarr asastnda aq- roistehsalat qruplagdmlmast apanlmtq, аугl-ауп qruрlапп sa- hэsi, orta yekun bonitet balr Ирrlmrgdrr (сэdчэl 5.1). Hesabla-

1l9 mаlаr пэtiсэsiпdэ Еimаl-gэrq эkiпglik zonasl daxilindэ уеrlэq- mig daý чэ dtlzэп kadastr rауопlаппrп aynhqda iimumi sahэsi, orta yekun bonitet balr da miiэууэп edilmigdiг. АЬgеrоп-QоЬustап kadastr (qiуmэt) rауопu. Bu rауоп Хэ- zэrsahili dilzэп эrаzilэriпiп boz чэ Ьоz-qопur tограqlаппrп tip чэ уапmtiрlэriпi эhаtэ edir. Bu torpaqlar zona daxilindэ suva- пlап tоrраqlаr qrupuna aid edilir. Эsаsэп taxtl, tэгочеz чэ 9о- xillik ЬitКlэr (iiziim) altrnda istifadэ оlчпur (сэdчэl 5.2).. lnzibati baxrmdan bu kadastr rауопu Dэчэgi чэ Siуэzэп rауопlаппtп dirzэn Хэzэrsаhili эrаzilэriпi эhаtэ edir. Сэdчэldэп gбrirndtiyu kimi, torpaq qruplan iizrэ bazis gб- stэriсilэr - mэhsuldarlrq (tmumi mэhsuldаrlrq), mэsrэfiп бdэ- nigi чэ differensial gоlir bitki qruplanndan astlt olaraq xeyli fэrqlэпirlэr. Bu gбstэriсilэr igэгisiпdэ эsаs gбstэriсi kimi bazis mэhsuldarlrq gбtflrtilmiiqdiir. Мбчсud rnetodikaya uyýun ola- rаq goxillik (7 illik) sиtistik-iqtisadi infoгmasiya эsаsшdа, xэtti reqressiya sэчiууэlэriпdэп istifadэ еtmэklэ bazis mэhsчl- darlrq gбstэricisi taprlmrqdrr. Bazis mэhsuldarlrýrna чэ torpaq qruрlаппrп ba;qa iqtisadi gбstэriсilэriпэ uуýuп olaraq ауп-ауп bitkilэrin(xfisusi qiуmоtlэпdirmэ), hэmginin goxillik эkmэlег чэ эkiпiп (timumi qiуmэtlэпdiгmэ) mеsrэf бdэпigi чэ differen- sial qiymeti taprlmrgdrr.

l20 й о .о сэ с) о о о с $ о s ь \а о о -о (о \о Е(ý Ф н а Ф (с чо о I (ý Е N Ф о 0о N о Ф -q (n о\ \о у (о \о с.) \о >н а с.) c.l еч ,ry| Z й arr й (ъ а а ь ý Kl Li l-] Ё о б Ф L L U) ь0 ь N *| а о Е Ё о Е Ф :5 ео а N х Ё Kl о0 ь Е Ф {r- б о L а G о0 € ф о с.| д Е х L с tr dз Ф с о с.) в а } ьо Ф ,Ь0 (Ё о о I (о ot tr ý х ,о0 \о Ё Ф Ф ý# ctI c.l о Е s о с.) Ф tr Ф о (d \о (> (} I cD Е с, :l Е х ф ,ёо L с 8 Фl о ь0 Ё ч N бЁ Ё dl k г- й ч о Kl Ф FF Ф о ,ol Ф k а о Е N х N бl N c.l ,ё0 й о rл,=-Q Ф Ф A1I с tr о \о .о о Ф Ф о 5 Ф а о{ I о q tr ol -оd я ч д (ý L ,Ео а а Ф о к, (Ёl ,ё0 Ф, rn f zЕ el Gl Ф c.l о\ х N ь0 х L Е J( п о. I о Ф к< L ,ео (d Ф о _о ь I ь (ý гt б ct 8l о .о о li (н )ёо ! уQ L cl к! 6 ь0 о (ý (n ,-Е Ф (€l li о Ф Ф о .о F.l L (t L й Ё N у ,Б,эN й х сf (э о !t dl N I о б )ёо Е C.l (> rл а^ Е G с a о\ Ф (t Е о Ф ,Ео ,dо о\ Е .Za :l а -о Е (n са у :о Kl ý Kl с а у< tr ,ёо Е c.l Е (-) ь а Kt L li Gl 5 о ,.1 а а я а в tr tr Ф б lr Ф (н ov ь о о й Ф tr о (d Ф б о tr N N Е Ё к! й (d Ф Ф l t0 .8 L +r 9rц Ф ,ёо х (э Е (n Ф о о jй о Е rlъ tr о J N .ь .r> Ф э Ф Ф ь э Ф L ь0 Ё о о Е tr tr k (}Ф ц) Ф а о о о (.) Е ч I о ч ,ц) х Е с ,ео с.) ,0о а Ф о о к! t о. Ф б о Е ь0 Б* gБ sэ Q^ Rýэ ds lr c.l tE о.= d] сr.д. сг] ь Е.ё бБ н\о у, ijy zэ l2l Еk Kl чt о гt \о \о о\ гt са; \о \о й о э c,l N с..| Ф со гt с.) оо г- a.) ф U о ф \о г- .d. са \n \о

vл-l Ё,оо l =Ф Е 3,р i aDl ,5д-о.d l о ý,Ф6 € н г,F iE l ol.)a" > ] rl -(Ёбдi Ео*ая='i,х9 л- о о i,| .j )ьо ] оо о,: !a- (,D,х (d g,$Е ,Б g,.: Tn] Ov а Ёt р,8 ч & ,о0 п о 9 3Ео,! О Фý'i ýсо =>,'ыо tr Е ...9:=11 о ýзз€s 9 0о N ?i ,o0{' ýФ ч iЁБ оOЁY Ё-q'Я Еб * ; аýЕ sa .a,=-Е v !Ф о* c.l ,ы.Ё лJЁ#.- ч ЁЕ'Ё€к€Ёr Ф >r )ol.) х ;t = эв Е,сý :з > Ф.,}ь,= Ёl о Ё э =о xl Ol о ,Ь; дь.(g> Ф --_ 1Hj }; Ён *'99 I хи t (dl с{ б @ "; ts.ч -,- ftЪSэЁ HlO Ji l'о Ф Ё:iд ý сr ig i.; ёlэя ь._qооо-озсg€ЁёвъýЕ ъ "ъ+ а х Фс L col л Ф ,оо -.iчл- а,ьп N чФ El ь.9 -.=(ý- х^б с(ý :Э N ýl Ф эЕ€€*Б,ЧЁЁ а 3= я'ыо9_Е с (ý ъl Ч оо 9 ts crr о Cl л а 5 -.E'Н =N с сý (с о ýl,a0 Ё 9rr38аЕgЁS ýE+uH Ёs k N оl-о " .N=9 ч о ВБ; +эt=Е;э 6=о? о х ,ф.<Ъ E_..i й'-яюQ9 d )Щ El;ý аяяýЕ Ед 9 d q€1 € Е,: Ё.; э *ё:з s, ч, со п Ёl ф Е iFýъ1 лЬ !. (dI ,a 6 х Ёýý.Ё r Л ц Еф_:д?бЪ€ 9дэа._\-1 о С'-= i> le s "= ,ьэ 5l ld яý lE ,* аýЪ ý. Ё ьт- ý ЕЁ>\о JlE я ltr 1;:ф f Г > a) j.--л Hl v 0) = ьъ *Е ld }g iЁ ýз Еовf, .gб l" ;Ё:9 З о.9 9б l6) ЁЪ *ý ý Е 9о0 .Да lЁ -ф#_+ч>ьrООФi,sEa НýRЕъ Е v_ с'о и) ý ,iп.q l.- с б б Ф )ьOф l.: = r Ф.-.- р =ФоЕ lб ý^z9 ь S'Ё3..Зя .9дгJ lO ё'ig .о л _ Фt Ф 8 Е аhь .9о vф Е.-:- аjэ39 й.9 ;4>>--a ,йз =ьо >'J. l= ъ tr;= ъё€€ý |о0 л ^,*чЕчЕ!Dо\:ч.{=аI| о0 . абб,. нgя Е = :d зён ,tФ I iЁэаВ iýйв *ýнýв <эlb0 И

Q.^ Q^ Ечm rэ аз/ю бдат сг]ti a! чф zэ

l22 "о c.l k t о\ cl г-

и; о\ \оý (fl N о с.} Е о о\ý Ф U ! св ! Е N N ф d ,0Ф (D l о ь ,о0 ь )0Ф о Е ф (t ф сd (т @ (> L о\ о -о о\ ф _о с о с€ о 0о со д со о (т + Ф са Ф tT со c,.l ь о \о 6 Ф о t ф 0о q о ь ф * чf оо Ф ф N N о о (d г* г- о о, (> са о (> \о d гt о\ c.l \о N о а о\ о \о г- \t \о оо 6 д ф -о 0о о0 t ч Ф со $ о ctl о\ о q й ý о о цr \о (E (Ё c.l о, -оl (т сý ц сl гt }ц) э f д (Ё Ф (б ъ N N Ф 6 о N Е ь о о 6 Ф Ф Ф Фь о Ё о Ф Ф (э б c,l Ф д N -о N (D Ф Ф Ф о ч Ф (> Ф о (D \о (э о Ф ф ъ о д Ф Ф (э Ф _о д Ф (D Ф о о Ф Ф ф Ф Ф Ф ч о Е Ф Ф Ф о Е(d ъ оо J( Ф Е о о0 (D N d о Ф (> о q о Ф * Ф Ф оо о. 5l Ф (> (ff Ф оо ёl Ф N Ф Ё Ф -о Е о (! сг о (D (т о ! Ф t (} (> Ф Ф о о -чG о (> Ф (> Ф о о q -о N Е N о (n 3 (> о сВ (D о о Ф (D _о 00 ф Ф N _о о0 Ф \о гt ^ :l о =Ф= а q (n ф (* (D \о о t,D q \о q al ф Ф о .t с€ о Ф сdl о(> Ф о\ N оо ь Ф T,l оо =о (D о бl c,l J( оо ф cD (э * бl (! оь= о о Ф оо ф о са со Ф -yl .оо э J1 ф, cn Ф c.l J( ll )о0 (т ф Ф б Ф о ,ыо_ Е ф N о \о "о св :э о б оо о ,о0 N о о бl N о\ 6 о о\ _о (6 ь оо c.l Ф Ф El лоо \о Ф * N (н Е (я ф \о (н о\ ь0 со ь з б сdl ф оо Ё со Ф \t з Ф -:з ф ъ Ф д (D ф чх \о Ф N ,oD \о о ь N N Tl гt (в о ф N Ф Ф \о о Ф Ф Ol 0о о\ х о (> бl N c-l _о Ф Е ol *бr J1 з с\l I Ф (> Ф (t Ф I бl о о Ф 0о о ф .у о (> о al 9q ь Ф -о о б .о ._ф о Ф о Ф ь Фь хбl Ф ъ \о о (ý (, (+r о0 ь (D 0о Фaо д Ф \о Ф a0 (э ъ оо о. :l >о\ Ф (э ч (> Е \о Ф ъ Ф д c,l or (> Ф д Ф Ф (Dч N ,0Ф (D Ф ! оо э =l Ф Ф ъ tr q ь сl о d Ф Еd (, Ф о ъ о N I о N>t о Ф ь N cd оо J4 Ф Ф Ф х о з о -о (э \о (D б о Ф Ф о о ,о0 €9 о. L _о о ъ со к' q Е о о о Ф Е \о Ф c.l Ф Ф ýi G Ф д4 (D ъ (>, о\ Е б (> J4 ь Е =€ б ф tH (6 о0 Ф !о г- (D йт ч оо \о tri г- Ф N о о N г- о б,l ц 0о Ф г* N о 6 ъ с'l ъ \о d 6 s ,оФ д (н о0 ,о0 ъ (н оЕ -о tr 0о (o (Ё св о о N N о Ф L tr N Ф N L о =а' о qэ о о о N бt о 6 о N о =(}о0 -о я г- о\ г- Ф _о 8 ф Ф г- гt I о0 г- q (т о (а Ф tr о0 ц Ф (D Ф Ф с 0о о о о Ф о г- о г- о l4 о о (D ! \о (o t о Do0 tr (а Е (n о \о ý Е Ф Ф Ё бl о (D Ф х о0 оо о0 о. (> о 00 о0 й о. о0 (> gБ gэ боd\о -ф

l23 Еч ф ý c.l о a.l \с г- t ý с ф \о t, ф г- й о о о\ \о 0о со со ra) о\ Ф о о \t о Ф t (о \п со Q t) \о \о \t о с\ t \о t с.l со cl г_ (о г- d a.l

Lqi l L d а ,ьоФхьоЕЕ о о ,о0 ".,: Ё Фл о о N о (ý qъgа? оо оо € оФ a.) ц) tr ý ý }к ý в ц) ,3, со Е эa9a} с'l d. -{ h ш ,_{. ц (g iý Ё'Х ol ,о0 са у:Б4 я я tr= Ё аЁ Ё;; c,i ;l б о I 5l N i.; c.lгt >l Фо k а бl N N ýазааа l.l со э ._ N х ,i.i г\,л^ :l Ф с € о 9 х сгФ л9 ь Ф Ф сч о ri; t;l Li.; (ý с,оЕ.:3Б- ]i N бl N q *а :Э 1зl |'Э Ф (El j: о\ N 3'tБЁ'-Ц .-N 3.N а _чl bQ _l_ л ч с.| -!( J( ФдJ tr cl с >l а+ dl ad tr с! Еэаýааý д<, (n о эв Kt Ф =о gэ k эl c.l tT- N с gýg сrЕ (}.Ё ч _ol \о N: L J( ЕЁЁд týп о {, о Ф о* а д (оь Ф Ф Nu>чЁсоБ _от g9 1э оы .эя чо ý! Дlэ trй Kl (ý о Е о. Ol й нЕ ьвЕ Е бсý trg у - аф ýZ Е I d9 Z5 ььФ аi Фl с 39 dь (DД Ф ФЕ >.N -ol о -у, й о G l е Фб яо Ф чФ ох q> оХ Е*Ёý€*,б Ё э(d р; uФ )ЦФ Б н"лааЕ >Ё *Е Ф о.* (ý qЫ*,* Б ь; (ý п .'],* ь =Фо,о озоь Фо оЕ ЕкааýýЁ х t,D лй L оOо Фбl о о Ф Ф оOЁ hOъ ., о д v о о о ЁG._l J4 оД LO ,ыоi Ц хЁЁ= tiT )оlJ <'ы0 В_Е'БO'ыO'й =ц <,&-

Q^. р. Q^ а.л оэ 5_ Ё+ lrЁ а'л ею lr C\t о] Ф o.1 tsý 9о сr' _r нф ез

|24 tr ф tf б,l Ф \о гt д Ф N о i t о\ 'Е с! сý q tr о г- \о иi Ф \о Lл ф rt (D'- О\ tt *Ф ýЁýэ€ о\ г- \о оёcl _с Бй q iri оо 9Е iлн ф F _с) \- r u) tr cl Ё ,\,/,ч дg ф гt 9uz о о\о оФ бff г- ,ýЕ [ix i о <.tr о\ Ф.Е Ё ф Аa (\ ф >АZэ о N Ео оlr ,а йF] ,Ба Е |= d о\ о 6'Ё о\ q Fx г- N z о (В_ Hor де но{ m о€ ъ 9,5 ** -

Д бд - нО*I I ý &sа нсо\о Ебs еёк

|25 Сэdчэldэп gбriindiiyii kimi, AbEeron-Qobustan qiуrпэt rау- опu daxilindэ torpaq qruplarr iizrэ bazis mэhsчldаr|ц 17.92 - l 1.1 1 sепДrа (taxrl) чэ l01.09 - 28.18 sепЛtа (tэrэчаz) arastnda dэуigir. Qoxillik эkrпэlэrdэ (itzffmdэ) bazis rnahsuldaгltq 96- stэricisi torpaq qruplarr tizrэ 40.38 - 26.46 sent/ha arasrnda tэrэddЁd edir. Сэdчэliп tэhlili gбstэrir ki, hэr dбrd tограq qrupu iizrэ tэrэ- чэz mоsrоf бdэпiqэ чэ uyýun оlаrаq differensial gэlirэ malik dеуillэr. Bu gбstэriсilаr эsаsmdа Ьеlэ bir mflhаkimэ yiir[itmэk mflmkiindtr ki, АzэrЬаусашп qimаl-gэrq эkingilik zonast daxi- lindэki Abgeron-Qobustan kadastг (qiуmэt) rауопu Ьоlgэsiпdэ bitkilarin Ьесэrilmэsiпdэ ixtisaslaqtnamn apanlnrast vacibdir. Сэdчэl gбstэriсilэri tограýrп qruplar uzrэ bitkilэгin Ьесэril- mэsiпdэ iqtisadi mэqsэdэuуýuпluýuпu mfrэууэп еtmэуэ dэ imkan чеrir. Yaxtn gэlэсэkdэ kэпdli (fеrmеr), kooperativ чэ digэr xtisusi tэsэrriifаt fоrmаlаппrп imkапlаппdап istifаdэ et- mэklэ bu bбlgenin tограqlапшп nritnbitliyini vo iqtisadi gбstэ- riсilэriпi уах grlaqdrrmaq mtmkfin ol acaqd rr. Dэчэgi-Хаgmаz kadastr (qiуmэt) rауопu. ýimаl-qэrq okin- gilik zonasmm эп iri kadastr rауопlаппdап biridir. Bu kadastr rауопu inzibati baxrmdan Xagmaz, Siуэzэп, Dэчэgi, Quba чэ Qusar rауопlаrmrп dtzэп-dаýэtэуi эrаzilаriпi эhаtа edir. Dэчэgi-Хаgmаz kadastr rayonunda gэmэп-qэhчэуi, adi, agrq Ьоz-qэhчэуi, suЬаsаr-gэmэп, 9оmэп-Ьоz tограqlаr yayrl- nrrgdrr. Bu torpaqlar suчаппа чэ qismэп dэmуэ garaitindэ эsа- sэп taxrl, tэrэчэz, mеучэ bitkilari altrnda istifadэ оluпur. Dэ- vэgi-Xagmaz kadastr rауопч uzuп illэr гespublikamlzrn tэrэ- vэz-meyvэgilik fizrэ ixtisaslaqmrE еrаzilэriпdэп saytlш. Саdчэl 5.3-dэ verilrniq bazis gбstэriсilэriпdэп gбr0пdtу0 kinri, taxtl bitkilэrinin bazis gбstэriсilэri tограq qruрlап flzrэ 2'7,'7- 5,06 sепtЛrа, tэrэчэz 200,61-66,63 sent/ha, Iпеучэ 25,93- 10,0 sепtЛlа arastnda tэrаddffd edir.

l26 Оkiпэ gбrэ iirnutrri mэhsuluп bazis gбstэricisi tоrраq qruр- lап flzrэ ЗЗ45644 tпапЛtа-dап 987439 пrапЛrа arasrnda dayi- qir. Еупilэ, uуýuп оlаrаq tэrэчэz (3,25-1,08 trrайпап), taxtl (4,0'7-О,74 man/trran), lпеучэ (2,59-|,10 trrarr/man) чэ эkiпiп (3.36-1,27 mап/tпап) bazis lrrэhsuldarltýt, trrэsrэf ёdэпi;i dэ mtiэууэп hэddlэr arastnda tэrэddiid edir. Dэчэ9i-Ха9II1аz kadastr rауопuпdа tоrраq qruplarr iizгэ ta- xrlrn differensial rепtа gбstэricisi 48'706-2146l пrапЛrа, tэrэ- чеz 1260'76-41873 mапЛlа, mеучэ 34781-13414 пrапДrа, ekin isэ 187391-25378 mапЛrа qiуmэtlэriпэ nralikdir. Сэdчэldэп gбriiпdtуii kimi, yalnrz dбrdirпсti qrupa aid torpaqlarda bazis rnэhsuldarlrq gбstэгiсisiпiп agaýr olmasr sэЬэЬiпdэп taюltn mэsrэf бdanigi чэ differensial gэliri уохdur. Еупilэ goxillik эkrпэlэrdэ dэ biz Ьч halrn gahidi oluruq. Сеdчэl trrэ'luпrаtlаrmdап gбrirпflr ki, hazrrda kadastr rау- onunda mбчсud ixtisaslaqma rentabelli olub daha da genig- lэпmэ potensialrna va istehsalrn intensivlэgdirilnrэsi чэ bitki- lэriп rnэhsuldarlrýrnr аrtшпаq hesabma inkigaf irtlkanlanna malikdir. Dэчэgi-Хаgmаz kadastr гауопuпdа yeni kэпd tэsэr- rГtfаtr bitkilэrinin ixtisasla;mast da istisna taqkil еtmir. Мэsэ- lэп, sоп illэr gэkэr guýundurunun rауопdа Ьесэrilmэsi geniq- lэпmiqdir.

l27 N ф дЕ 6 о9 аr r @ ь о c] 'а 9 Ё d lпо G Ё Ё Е*Д #а r d оЦ r ф >,;1 фд ЕЁ Ё€, N Б! r9 ЕЕ _ьg ФN о ф9 9 9 фr о ,h9 N N a- а 6 9о

,з,и 9 о 9 9 ()Ё =ý r F ,ý,'иJ N 9 r ф r 9 9 N яЕ о d

Zб .! JiI ь j.л :3. х Ф= о 6 о Zt о о d)л Ё€ ЕЁ Ё€' N N :о ф HL<Ё тЕ N 9 ф g, Ф ч о_ о.a ý F N <о Ф дr.- ь r о йчl о ф_ r оэ F- N о F- v2 \.J t N N а 9 N r zx Ф N r оо л d о € Ё с ь d> Е #а q ф о d dp б ЕЁ=*Д Ё€, d N о л Е-> d ! ,= oN ?,э Е= t ь N 9 Ф .б9 ,d 9 ts N r ?д ,а 9 >zZ r N N 9 N0? ь о N о_ F d Еса N ,2л \ ьУ ф > > ФN ЕАд9 N дд ф д! ф з *tt,i ,*,ттý 9 5 €.sЕ ýrЕ;Ё > Ф бл > Ф Фд (} ,; чФ б d ý rЕ iEEEg Y ФеЁ Y еqЕ J о € вý, N,Je 6 N.J-: с !9о _Б as н,€ J }ý Фц Яi'!йх } ЕэЯ } о => ýg ý ЕэЯ Фа "* ЕF;€ Ё Ев;,Е Ё Ф> ЁýilЕ .i Ё.-.. Б еý **Е.

е а Ф о +Б- }Бt о е - - аФэ}Тъ } (_ с 9Ёд -:од -= v9 f,ýз

128 Dэчэgi-ХаQmаz kadastr rауопu respublikamtzda эsаs mey- чэ-tэrэчэz bazasr kimi ad qazandrýr irgffn bu istiqamэtin gэ- lэсэkdэ qorunub saxlanmasl, bu чэ уа digэr tоrраq qruplannrn bazis gбstэriсilэriпi паzэrэ almaqla inkiqaf еtdiгilrrrэsi vacib- dir. Nэzэrэ almaq laamdrr К, bu kadastr rауопч respublikamr- ап intensiv suvanlan regionlanndan hesab оluпur. опа gбrе dэ Dэvegi-Xagmaz kadastr (qiyrnэt) rауопuпчп sonrakt inkiga- fina bu mбчqеdэп yanagrlmalrdrr. Qопаqkэпd-Qusаr kadastr (qiуmэt) rауопч. ýimаl-gэrq эHngilik zonasmrn эп vacib rауопlаппdап biridir. ovvэlki iki rауопdап fэrqli оlаrаq Qonaqkэnd-Qusar kadastr rауопч daý эkingilik rауопчпчп tipik niimunэsidir. Rayon daxilindэ daý- qэhчэуi, daё Ьоz-qэhчэуi tограqlапп mfixtэlif yarrmtiplJri yayrlrnrgdrr. Bu tоrраqlаr Вбуuk Qafqazrn эsаSэп orta чэ algaq daýltq эrаzilэriпdэ yayllmrqdrr. Rayonda kэпd tэsэпiifаtr bit- kiloгi dэmуэ qэrаitiпdэ yetigdirilir. Кэпd tэsэmifаtrпm apancl sаhэlэri rneyvegilik, taxtlgtlrq чэ tэrэчэzgilikdir. Вэ'zi subasar уеrlэrdэ tэrэчэz-ьоstап sаhыэ- riпdэ suvalma tэtbiq edilir. Сэdчэldэп (5.4 ) gбr0пdflуu kirrri, torpaq qruplarr flzrэ taxt- lrn bazis gбstэriсilэri 20,0'7-7,42 sеп!hа, tэrэчэz -135,37 -- 47,92 seйta, goxillik эkmэlаr l8,94_7,30 sепйrа аrаsпdа day- iqiг. Okinin iimumi dэуэri torpaq qruplarr tlzro 2З27425- 822742 mаплlа-drr. Bazis gбstэriсilаri Dэчэ9i-Хаgmаz kadastr rауопч gбstэriсi- lэriпdэп fэrqlэпsе dэ Qonaqkэnd-Qusar kadastr rфопчпdа dбrdtincii qruфа tэгачэzi grxmaqla yetiqdirilen ьflfiй bitkiler tограq qruplarr fizrэ rentabellidir. Bu Qonaqkэnd-Qusar ka- dastr rауопuпdа sччаппа хэrсlэгiпiп Dэчэgi-Хаgrпаzlа mtiqay- isэdэ az olnrast ilэ эlаqэdаrdrr.

l29 ф .у ч Ф

Ф lц а :- .. r (D о\ о о qJ Ф Ф i5 *jE tr г- U .l оtr= .9 ое 9tr G N ,о- G cl Ф @ г. з F г U)

ок l_ о\ ýirлУ t- '.< al <.Е t Ф.g ,ц 0о zo о al =zса Ф Jч_l Ф t.- ф лlJ о а=ё'л \ ?н эЁ (-ьi5=*E trэ Е 9 al jo @ щi оа I о> е0 Ф N a l Фэ Ф Ф a I N 2 F. &о Ф

Zцl G< t )v) Fx Z,Э c.l сх -f }rа х г- Ф cl sy ^х cl *> =\ ье яg :i-!ч_. ,, . @ лл qt <2 бЁ-хЕ н 9 2 о,э iд 9 << эЁG@ ул о N о Ф йz Ф= р <Б 2Е к< г- 'qB бi Fx al z о i.+ Б х9о):чх ё i-Е Ё у G 6! о ! z схЁ-= )m'-'- i € '- ý* ёg g z чъъý996вая х 9 4ъ о 5-9 i <б(r--tr(}о б а о Ф а о. б

l30 ф i a.l гl ч t ol г-

Ф о\ ф \о f al эФ \о 9 0с о\ г- С\ al

al о\ г г ]t, al о\ о г. о\ 0о

11ý ф l*_ cl г- г- ь0о

ф г- с a гl cl

t 0a al al ý ф гt al cl ]t al ф

о\ i г- cl ф q t t.-. ф al \о al cl г-ч

g.j L 9, l Ф N с>.2,: cn_(iaaaiE -о = ,

|з2 vl la) (ý q ф о т о\ ci c.l с J4 \о c.J \n Ф U)* ll) 0о Lл о ь г- \о 'о кк o.1 Ф Е::а= о c.l х> q<> F.O rDE q, с.| rt _gt х о\ 0о гt zч 2 FФ ci >5YU) о $х гt \о c.l с оь c,l ý ао Фъ х t о c,l Е-> о \о с'l с'lс @* о \о Ф c.l >э *ýЁ€l }а> х ь ь ýёЕёli)| .ý, о н< ts а- (г ,я, <а 8,с Ф aU) t{' Ф << jз Q. Фij .Ф L k )Е =б сг (, s,ф N N N за 7б о о дч _о _о _о f,E .+ I I tr tr с <о Ея оtr о о Ф zл ЕФ аd aD- о Ф о -} Ф= (> ..> Nб Во. I l }l ,со Y ,ёо ,ёо ,ёФ zй (Ёх (ý Kl (ý <Ф о о5 ! ]l U) Ф- лс! 9.Ф а.ý б{ !# -о 5дJ gы +;_ ц tr ýв qх,оlr: к' бrб сгт ЁФ !о ф ,\о :Зý

133 Сэdчэldэп (5.5) gбruпdiiуfl Hmi, tограq qruplarr iizra taxt- lrn bazis mэhsuldarlrq gбstэricisi |'7,'7-3"7 sепЛlа, mэsrэf бdэпigi 2,92-|,10 mапЛrа, differensial rепИsl 2'764I-5802 mапДrа arasrnda dэуigir. Аýrr tэЬii gэrаitiпэ Ьахmауаrаq, Xaltan-Xrnalrq kadastr (qiymэt) rауопuпdа kэпd tэsэrriifаtrпr intensivlэgdirmэk, kar- tof чэ gэkэr guýunduru эkiпlэriпi gепiqlэпdirmэk hesabrna tоr- paqlarrn bazis gбstэriсilэriпi, iqtisadi qiуmэtlэriпi уiiksэltmэk iigtfur genig imkanlar mбчсuddur.

ý 20. ýIMAL_ýORQ эKINqILIK zоNдst TORPAQLARININ PUL ILa IГДПа OLUNMUý QIvMэTLэRININ TAгILMAsI

Тоrраqlаrrп pulla ifаdэ olunmug qiymэti hэm tограq istifa- dэgilэriпi, hэm dэ dбчlэti maraqlandrran рrоЬlеmlэrdэп biridir. Sosializm dбчrtпdэ Ьеlэ bir yanlrg tэsэwflr vardt ki, эgэr tоr- paq irmumxalq mtilkiyyэtindэdirsa, опuп pulla ifadэ olunmug qiymэti оlа Ьilmэz. Тоrраýrп pulla qiуmэtlапdirilmэsiпэ bu cfir mflпаsiЬэt опа mflпаsiЬэtdэ neqativ hаllапп gfiсlэпmэsiпэ sэьэь оlurdu. yalmz 60-cr illэriп sопlашldа аlimlэг dбчlэt tоrраq kadastnmn арапlmаsшtп чэ eyni zamanda torpaýrn pul- la ifаdэ olunmug qiymэtinin Иprlmasr zaruriliyindэn dашg- mаýа Ьа9lауrrlаr. Son illэr bu sаhэdэ bir srra dэуэrli tэdqiqat iglэri [47,66, 133, 139, 143] apanlmrgdrr. Bu sаhэdэ l"l.Karmanov [65] чэ Q.ý.Мэmmэdоччп [91, 92] tэdqiqatlan diqqэti daha 9ох сэlЬ edir. Тограqlап pulla qiy- mэtlэпdirэrkеп [.I.Каrmапоч tограýrп pulla ifada olunmuq Ьо- nitet gбstэriсilэriпdэп istifadэni tэklif etmiqdir. I.I.Каrmапоччп teklif etdiyi qiуmэtlэпdirmэ sistemindэ tоr- раЕm pulla ifada olunmuq qiymэtini fоrmаlаgdrrап digэr vacib gбstеriсi опuп tагif kateqoriyasrdrr. Tarif kateqoгiyasr

lз4 bitkigilikdэ orta illik gэliriп bonitet balrnrn vahidindэki farqini пэzэrэ almaqla mtiэууэп edilir. Веlэliklэ, Ьir hektar tоrраýrп qiymeti torpaýrn bonitet balrnr tограýrп kateqoriyasmdan astlt olaraq l balrn tаrifiпэ чurmаqlа taprlrr. Вu-mбчqеdэп gDOý еdэrэk Q.ý.Мэmmэdоч tэrэfiпdэп АzэrЬаусап torpaqlannrn qiуmэt Ekalasr tэrtiЬ edilmigdir. Qeyd еtmэk lazrmdrr Н, istor l.t.Каrmапоч, istэrsэ dэ digэr аlimlэriп tэdqiqatlannda уепэ dэ dбчriiп mэhdudiууэtlэriп- dэп irэli gэlэrэk tоrраýа konkret bazar qiymэti olan эmtээ чэ уа qэxsi miilнууэt kimi baxrlmшdt. pulla qiуmэtlэпdirmэ isэ toTpaýtn alqr-satqrsrna deyil, Ьir kateqoriyadan digэгiпэ kegi- rilmэsiпэ, qеугi-kэпd tэsэrrtifаtr sаhэlэriпэ чеrilrпэsiпэ чэ dig- эr mэhdud mэqsэdlэrэ хidmэt edirdi. Eyni hal, butiin lttiaqaa olduýu kimi, respublikamrzda da miiqahidэ edilirdi. Lakin torpaq-miilkiyyэt mirпаsiьэtlэriпiп чэ tоrраq Ьаzап- пш formalaqdrýr miiasir dбчrdэ tограqlапп pulla qiуmэtlэпdi--Biri- rilmеsiпэ olan miiпаsiЬэt kбkiiпdэп dэуigmiýdir. bu рrоЬlеmэ mtinasibэtimiz опdап iЬаrэtdir ki, torpaýrn pulla qiуmоtlэпdiгilmэsi sistemi tограýrп bazis gбstэriсilьri эsasrnda арапlmаhdш. Вч mбчqеdэп grxrq еdэrэk, bizim tаrаfimizdэп gimal-gorq эkingilik zonasl tограqlаппrп normativ qiуmэtlэri taprlmrgdrr. тоrраqlапп поrmаtiч qiуmэtlэriпiп taprlmasrmn iimumi mаhiууэti опdап ibarэtdiT ki, bizim qэbul etdiyimiz qiymatlэn- dirmэ sistemindэ tоrраýш bazis gбstэгiсisi olan differensial rепtа qiуmэtlэпdirmэпiп эsаs mе'уап kimi gбt0riilmiiqdirr. [q- tisadi qiуmэtlэпdirmэ mаrhэlэsiпdэ tограq qruplan tzrэ Иpri- mц tоrраým differensial rепtа gбstэriсisi пэsillэriп orta бmiir mtiddэtiпэ, уэhi l00 ilэ vuгmaqla tоrраýrп поrmаtiч qiymэti эldо edilir. Вчпч diisfur (5.5) vasitэsi ilэ Ьеlэ ifаdэ еtmэkоlаr:

N:Dr х 100 (5.5)

l35 Вчrаdа, N- torpaýrn погmаtiч qiуmэti, Dr- differensial rеп- И, "l00"- пэsillэriп orta бmiir miiddэti. edildiyi kimi, bizirn qэЬчl etdiyimiz qiуmэtlэпdirmэ Qeyd ООпоr- sistemindэ tоrраýrп pulla ifаdэ olunmuq qiуmэti yalnrz mativ.. sэчiууэ daqrsa da, tограq_tэsэrrflfаt_Ьаzаr miшаsiЬэtlэ_ riпdэ бznnii Иmаmilэ doýruldur. Нэr bir torpaq nrtlkiyyatgisi zэruri hаllаrdа qэхsi mirlkiууэ- tiпdэ olan tоrраq sаhэsiпi bazarda эlчеrigli qiуmэtэ satmaq чэ girov уа эksiпэ, almaq mаrаýrпdаdrr. Тоrраýrп alqr-satqtsrnda, qoyulmasrnda чэ уа vergisinin mfiэууэп еdilmэsiпdэ. dбчlэtiп dэ бz mаrаqlап чаrdш. Опа gбrэ dэ tоrраýrп normativ qiymэti dбчlэt sэчiууэsiпdэ tограq alqbsatqr чэ digэr mtiпаsiьэtlэri tэпzim еtmэkdэ 9ох эlчеrigli gбstэriсidir. Сэdчэl 5.6-da АzэrЬаусашп qimаl-gэrq эkingilik zonasma daxil оlап toгpaq-kadastr (qiуmэt) rауопlап torpaqlannrn bi- zim tэrэfimizdэп hesablanmrg поrmаtiч qiуmэtlэri verilmiEdir. Сэdчэldэп gбrtiпdfiуii kimi, tограqlапп погmаtiч qiymэti эkiп- gilik zonasrmn dбrd kadastr гауопu daxilindэ aqaýrdakr 9эНl- dэ dэyiqir: Abqeron-Qobustan kadastr rауопuпdа torpaq qruр- 1ап tlzrэ - 617l800-1936200 mапЛtа, Dэчэgi-Хаgmаz 8739100-2537800 mапЛtа, Qonaqkэnd-Qusar - 5506800-

1 7 1 2 300 mапЛtа, Хаlип-Хrп a|tq, 21 641 00-5 80200 mапЛrа.

136 Е Ф о о о ч L ,ёо о о о (п Ф (I, ý, j.,f; оь\о (.) $ \о \п со ф c,l Ф ъ((, Ф а в k Фн ф_t гt ф \п .t о о Ё о\ г- l.'') rt гt ф (.) Ф jl F tr о\ь\о (.) сч Е (э Ф U д .Е Дд сd оь\о aо \r х 9 Е .€ \о tal со оо c.l (п g о .с)*Фс 0o*\f ь 0о $ () о\ь\п * гt ф сa ЕЕ-Е о\ г- \о с.) с! а,л <чlл2 л.5д =Фъ ооо о о о о ?> 'P.l Е фsоi a.l \t оо о Ое)\о о\ \о г- г- ýza q гt (i со с.) с.) gЕЕ о q ,a) Е ф c.l о\ гt t Z,> ,l-цФ ýxt- ф \о ý с\.1 z? Ф оi а< tr х (в о Дд фýс.| c.l ý 0о 9 D -€ O.i \о о\ \о ь г* zй .о-(0с г- ci .а со о о\ (о ф c.t о\ гt оо ъ.(n ч .+ý- \оs о yzNz д,Б tr ф ý с.| l)2 фБв ý (}' ; Е+ ýЁ Фё +,я tъ Ф .- Фо .:б (DatrФ Kt ._ Б} Е< о-ц х сгЕ trъ -trо liФ 'Б,r б xd 8.? I Ф _. х Lачi Nд N N 5J аЁ _о tФ+ ýЁ 38 е о8 б (dй}й Ф оо =Kt т Ё,я ЁЁЕ Kl Фts>c!go .j ?F. Еý, я а,д ýаý со N ае E(D х Фо _ов tr о> 8 I ё< с6' дЕФ] tr zJ 9о. аэ,LLL _,Е Ё Б9 о .r> ЁtrЁ Ф.j ё .lN Е А о ооо (}о ббб ЕlraDц ьо а; яl й_о llI (\' > б> oll а9 NNN >-ё N -l z< ооо э,(ý о ýф о.

1з7 \ с> эч i.; 6 о с о (в ц 's о о о о 'Рts _, 4 о\ 8 \О ol Ф iitr.aq с \о c.l ф \о ч о ar) c,l la) он Е цa1 Jd ь в ь о \о Ф ýФ = Ф о\ \о \о о х \с с! 0о о\ о о са c.l \с гt t о \о

i.;е> о б ос о о о о о с '9Рts _, Е4 оо о оо са о о о \о с..l с! $ с.) c,l Ё сп \о о аg Е о \о оо пэ iЕ la) ь г- о Ftr ý c'.1 al q ,ý( ,дФ ф о со са о \о с! с{ с.) с{ о Е;Ё (.) s Ё я о \о фо лчd: \о ь гt \о ан ts * сý о]

l )о0 ..j I )о0 ! !Ф N б jэ Ф о (} ýь -о (! б Ф.d )Ьо (ý.- Ф (ý Фс>ib о-ч gE с, цФ l Е о.. )tФ.= Фь (DФ .Y о. бл Еб Фl Ф !(D ,оOЕ о аё dz gд (,Ф Ф= аа 1}ъ Ф I Ерс) ,лб Eoi-о )ёо L v>i xl (ý ь аF ,гl Ёт)оо N Ф Gl лсв а,в! Ф qФ^)Ьс N N ý>. )оO'о a'!J I о о ъФ (ýФ N 6 R ,:'о _о _о о I I с} €. q'я, Е= е> БЁ: tr о.л cD сЕ -о аа Ф о ._tr>-; ЁýБаь )оо ф= Lр ххд б+ Fýа о о cD г,Ф зФ] оё+ (> Ф. >-Ф оа Ф> ыт1 I I _с-х1 NN] ЕрЕ ,ЕФ ,Ь0 ах 9 лl б:а (Ё &ýэ z-о <3- Фпl озд п о d 8.+с dý r-Фх

I Е qI й qд с кtб ýнс .0Е соб Y ьо хЕ ,Z9a = ЕЕ _.х оо

138 NaTicoLэR

l. Tadqiq olunan эгаzidэ akingiliyin inkigafinda miihiim rоl оупауап ekoloji miihit чэ aqrolandgaft xtisusiyyatlerinэ gбrэ zonalagdrпna (daýlrq va daýateyi tэраti maili diizanlik va dэпiz sahili ovalrq) apanlmrg, hэr zопапш tограqаmэlаgэlmе gэrаiti чэ эkiп dбvriyyasinda intensiv istifade olunan tоrраqlапп yayrlma xtisusiyyetlari oyranilmig va опlапп gaquli zonallrq qanlmuna mtivafiq tipoloji tasnifatr tertib edilmi9diT. Tadqiqat me'lumatlanna asasen daýltq zonada 12 tограq, dаýэtэуi tарэli maili diizэnlik чэ dапй sahili ovalrq zonada isэ 13 tограq tip va уапmtiрlэriпiп yayrldrýr miiаууэп edilmi9diT. 2. Daýlrq чэ dаýэtауi-tэреli maili diDэnlik va dэпiz sahili ovalrq zonalann hэr Ьiгi iigiin aynlrqda kэпd tэsагriifаtr bitkilaгinin mэhsuldarlrýr ila korelyativ elaqэsi olan tограýrп diaqnostik аlаmаtlэгi - qiymat mе'уаr[ап эsаsшdа эsаs bonitet gkalalan tагtiь edilmigdir. Osas bonitet gkаlаlапшп tartibi zаmаш tipik qэhчэуi daý (Ьаý) mе9а va suчапlап 9aman-qohvayi torpaqlar etalon (1ОО bal) tоrраq kimi gбti.iriilmii9, onlarla mi.iqayiseda tограqlаr qiymэtlendirilmi9diT, 3, Тэshih 9ц5хt|дппrп tatbiqi ilэ torpaq novmiixtэlifliНэrinin yekun bonitet balr taprlmrg, АzэrЬаусашп gimаI-9эrq эkingilik zопаSпlш чэ zonaya daxil olan ауп-ауп toгpaq-kadastr (Xaltan- Xrnaltq, Qusar-Qonaqkэnd, Dачэgi-Хаgmа4 Abgeron-Qobustan) чэ inzibati rауопlапп (Quba, Qusar, Xagmaz, Dэvagi, Siyazan) tограq qruрlап tizra agrq bonitet gkalalan tartib edilmig, tоrраqlапп yekun bonitet ballan asastnda zопашп чэ kаdаstг rауопlапшп aqгoisteh- salat qruplagdrnlmasr арапlmrg чэ hэr aqroistehsalat qrupunun sэсiууэsi verilmig, zопашп (qiymat) kadastr хэritэlэri tэrtiЬ edilmi9dir. 4.Мiiаууэп edilmigdiT ki. zonada akingilikda istifadэ оlrшап 276409 ha torpaq sahasinin 4429S ha-a dочlэt fondunun, 76338 ha Ьаlэdiууа miilkiyyэtinin, 157773 ha-r isa ёzэllа9ап tограqlапп payrna dii9iir. Zопашп tоrраq fondrrnun ll9244 ha-r va уа 43,| Yo-i эkiп, 33713ha+ ча уа |2,2Yo-i goxillik эkmаlаrdап (meyva чэ iiziim), 16548 ha-r va уа б,0 % - i biganak,72886 ha-r va уа26,4О/о-

139 i бгiig altmda istifada оlrшчr. Нэmiп gбstагiсilэr inzibati rауопlаr iizrэ dэ miiэууеп edilmi9dir. S.Tartib edilmig tограq хагitаsi, уеrqчrчlч;ч planlan чэ АzэrЬаусап Respublikasrmn biitiin tоrраq istifadagilaгinin istifadasindэ olan kand tэsэгriifаtrпа уаrаrh чэ suvarrlan tограq sahэlarinin 1 уапчаr l999-ci il чэziууэtiпэ daiT mэ'lчmаtа аsаsэп эkingilikdэ istifada оluпап tограqlапп torpaq-kadastr чэ inzibati rауопlаr (Qusar, Quba, Dэчэgi, Xagmaz, Siyazэn) sэpНsinda ham tэsаrгiifаt уеrlэri, hэm da tограq tip чэ уапmtiрlэгi iizra strukfuru

14о aDoBiYYAT

1. Аблуллаев Р.А,,,.Щжафаров Х..Щ. Геолого-геофизическая характеристика Прикаспийского нефтеносного района Азербайджана. Азернешр, Баку, l962. 2. Алерихин П.Г., Ахтырцев Б.П., Мусиков К.К. Земельный фонл Тамбовской области и его качественная оценка. Воронеж, |976, 3. Айвазов Ф.Д. Агроэкологические особенности п бонитировка почв зимЕих пастбищ Аджиноурской степи в целж их рационального использования. Автореф., Баку, 1 989. 4. Акилщев В.В. Почвы Прикаспийской низменности Кавказа. Ростов-на-.Щону, 1957. 5. Алекперов К.А. эрозия почв в Азербайждане и меры борьбы с нею. Баку, 196l. 6. Алиев Г.А. Лесные и лесостепные почвы северо-восточной части Большого Кавказа. Баку. l964. -с. l48-164. 7. Алиев Г.А. Коричневые лесные почвы. Баку, изд-во АН Аз. ССР 1965. - 63 с. 8. Алиев Г.А. Почвы Большого Кавказа. (в пределах Аз.ССР)Ч. l, Баку, 1978. с. 129-133. 9. Алиев Г.А., Гасанов Ш.Г., Алиева Р.А. Земельные ресурсы Азербайджана, их рациональное использование и охрана. Баку, 198l. -с.60-66. l0.Алиев Г.А. Назирова Б.Т. Уточнение земельно- кадастрового районирования Азербайлжанской ССР. Баку, 1982, -с.284. ll.Алиев Г.А. Почвы Большого Кавказа. Ч. П. Баку, Элм, |994. - с. l67-175. 12.Алиева Р.А. Качественная характеристика и бонитировка почв Сальянского района Азербайлжанской ССР. Автореф., Баку, 197l.

l4l 13.Ализаде А.А., Кашкай М.А.Геологическое строение и ..Изв.Аз.ФАН природные богатства Шемахинского района. сссР" Ns8, 1944. 14.длизаде с.д. Геологическое строение и перспекгивы нефтегазоности среди юрских отложений Кусаро-.Щивичинской Еаложенной мульды. Автореф. канд. дис., Баку,1964. 15.Андришин М.В. Земельные ресурсы сссР и задачи их эффеlстивного использоваIlия. -ВКН: Проблемы оптимЕцьного использования земельных ресурсов. М.. 1974, вып.8. -с.5-26. lб.Аннабаев Г.А., Гургмурадов .Щ.А. Оценка плодородия оршаемых почв зоны IV очереди Каракумского канала, ..Почв. и агрохим. исслед. На ускорение науч.-техн. Прогрессов''. Ашхабад, l980.c. 1 15-124. 17.Антропов Н.А. Об общих принципах бонитировки почв, Новосибирск, 1 980. cl 26-1 33. l8.AcKepoBa М.М. Коrrшлексная агрномическая характеристика и модель плодородия предгорных территорий Карабахской степи: Автореф. дисс. канд.с.х. наук-Баку, l990. - 24 с. l9.Ахадов д.р. Агроэкологические особенности и бонитировка чаепригодных почв влажных субтропиков юх<ной части Ленкоранской области. Автореф. Баку, 1979. 20.Бабаев М.П. Почвы и качественная характеристика земель подгорноЙ равнины Карабахской степи. Автореф. Баку l967. 21.Бабаев м.п. Орашаемые почвы Кура-Араксинской низмеЕности и их производительная способность. -Баку: Элм, l984. -175 с. 22.Babayev м.р. АzэгЬаусашп tаmэl tограq tэslrifаtшm ntimunavi biomorfogenetik diaqnostikast. Bakl, 200 1, 40 s. 23.Бадалов ш.А. Агроэкологическая характеристика и бонитировка виноградопригодных почв горной Ширвани с цФIью ж рационirльного испольювания. Автореф. Баку 198l.

l42 24.Благовидов Н.Л. Качественная оценка земель. M.,1960. 25.Бобров В.А. Значение бонитировки почв в системе земельного кадастра. Почвоведение, Ns9. l 98 5. 26.Борук А.Я. Бонитировка и экономическая оценка земель. м., 1972. 27.Булагов Б.А. Геоморфология и новейшая тектоника юго- восточного Кавказа. Изд. "Элм" Баку, 1973. c.|60-1'72. 28.Булагов Б.А. Основные этапы развития рельефа Азер- байджанской части Большого Кавказа. Тр. ин-та географии, т. XVI, Баку, 1916. -с.26-27. 29.Бурлакова Л.М., Ожбигицева Е.Я. Оценка плодородия меJIиорирванIIых солонцовых комплексов в донниковом агроценозе/Сиб. Вест. с-х Еауки, l989, Nо3. -с.'72-78 30.Васильев М.Е. К вопросу о факторной бонитировке почв вероятностными методами. Почвоведение, Ns5, 1 96 7, 31.Велиев А.Г. Агроэкологические особенности и бонити- ровка почв агроценозов Ленкоранской области и IM рационtлль- ное использование. Автореф. l981. 32.Вервейко А.П. Зем.пеустройство с осIIовами геодезии, Недра, 1988. -254с. 33.Волобуев В.Р. Опыт шlассификации почв Азербайдхана. - Изв. АН Аз ССР, 1960, Ns3. 34.Волобуев В.Р. Вопросы качествеЕной оценки земельЕого фонда Азербайджана. Изв. АН Аз. ССР-Баку. Nsl, 1961. 35.Волобуев В.Р. Вопросы оценки качественного состава земель в Азерб. ССР. Сб. "Учет и оценка с-х земель". Изд. мry, 1963. 36.Володин В.М. Новые аспекты оценки плодордия почв. (Гез. докл. 8 Всес. съезда почвоведов). Новосибирск, ш. 4, 1989. - с.182. 37.Гаврилюк Ф.Я. Почвоведение и земельный кадастр.

Акryшlьные проблемы науки. - Ростов-на,,Щону, 1 967. 38.Гаврилюк Ф.Я. Земельный кадастр Северного Кавказа. - Ростов-на ДонУ, Рry, 1979 .-64 с.

l4з 39.Гаврилюк Ф.Я. Бонитировка почв.-М., 1984. с. 94-100. 40.Гаджиев В.О. Субальпийская растительность Большого Кавказа в пределах Азерб.ССР, изд. АН Азерб.ССР, Баку. 1962. 4l.Гаджиев Г.М. Структуры почвенного покрова Мильской равнины и их мелиоративнаяоценка. Автореф. Баку. l990. 42.Гасанов Ш.Г. Почвы Приараксинской полосы и и)( рациональное использование Баку, изд. дН. дзерб,ССР, 1969. 43.Гасанов Ш.Г. Генетические особенности и бонитировка почв юго-западного Азербайджана. Баку, Элм, 1978. с. l91-200. 44.Гнатковпч !r,И. Земельный кадастр: экономика зе}tле- пользования. Львов, l986. - 133 с. 45.Годельман Я.М. Интерпретация почвенного покрова при экономической оценке земель под виноградниками. Почво- ведение, М., l980, Ns3. - c.l5-34. 46.Годельман Я.М. Неоднородность почвенного покрова и использование земель. М., Наука. l98l. - 200 с. 47.Горбунов Б.В., Конобеева Г.М. Богарные почвы Узбекистана и их качественнаяоценка. Ташкент, 1975. 48.Гроссгейм А.А. Краткий очерк растительного покрова Азербайджана . Мат. по районирванию Азерб. ССР, T.l, вып.2, Баку, 1926. 49.Гроссгейм А.А. Растительный покров Кавказа, Баку, 1948. 50.Гургмурадов Д.Г. Из опыта изучения СПП Северо- Восточного Туркменистана. СПП и ее значение цfi каргирования почв, учета и использования почвенных ресурсов, Кишинев, 1980. - c.151-153. 51.Гусейнов С.М. Бонитировка виноградопригодIых почв Еа основе агроэкологии в Нагорно-Карабахской автоноьпrой области дзербайджанской ССР. двтореф. 1985. 52.!авлятlllин И..Щ. О некоторых вопросах бонитирвки почв рвнинного Казахстана. Тез. докп. Всесоюз. съезда почвоведов СССР.-Минск, 1 977. -с. 1 37-1 39.

l44 53..Щавлягшин И..Щ. Связь между почвеЕными свойствами, урожайностью и оценка плодородия почв (Гез.докrr. 8 Всес. съезда почвоведов.) Новосибирк. юr. 4, 1989. 54..I[егтяров И.В.Земельный кадастр. М., Колос, 1979. 55..Щемин А.П. Бонитировка почвеЕно-кJIиматических усло- вий Поволжья, Урала, Западrой Сибири и Казахстана дtя яровой пшеницы. "Вест. с-х наук", 1985, м3. -с. 30-37. 5б..Щокучаев В.В. К учению о зонах прирды. -спб,l899. 57..Що.rгошей г.А. Экономика сельского хозяйства, м., Колос,1981. -З96с. 58.,.Щоспехов Б.А. Планирование полевого опыта а статистическая обработка его данных. М., Колос, 19'72. -2о8 с. 59..Щдафаров А.Б. Модели плодородия почв под зерновые культуры в северной части Ленкоранской области. Автореф. 1991.20c. бO.Замков о.к. Земеrrьный кадастр и плата за зе}tлю. Земледелие, ЛЬ8, 1990. -с.2-5. ..Почвове- 61.Захарв С.А. Почвы горньrr( районов ссср, дение", J\b6, l937. б2.Ишценецкий И.З. Почвы юго-восточной части главЕого Кавказского хребга и его предгорий. Трулы Азерб. Почвешой экспедиции, Баry, 1928.

63,Искецдеров Ш- И. Структура . почвеЕЕого покрова южЕого скJIоЕа Юго-ВосточIIого Кавказа. Автореф. Баку, 1992. 64.Карманов И.И. Плодородие почв ссср. М., Колос, 1980. 65.КармановИ.И. общие проблемы оценки плодородия почв и особенНости его оценки в условиж орошения. В.кн.: Плодо- РДие почв: проблемы, исследов:шIия, модели. м., 1985. 66.Карнаухова Е.с. ДIфференциаJIьная и экоЕо- ..ЭкоЕоltд{ка", рента мическая оцеЕка зе}lли, 197'7. - 256 с. 67.Карпин И.И. Очерк о древесных насаждениж Азербай- дr(ана. Мат. по раститепьности Кубинского уезда. Изв.Аз. ГНИИ, Баку, 1930.

l45 68. КлопоТовский А. П. Бонитирвка и агропроизводствеFнtш груIшировка обыr<новенных и южIIьD( черноземов Орен- бургского Предуралья. Почвовед енае, l97 4. Ns 9. 69.Ковалев Р.В. Гюграфия, плодородие, бонитировка почв Западlой Сибири. Новосибирск, l984. 70.Конобаев Г.М. ГIочвы Узбекистана, их районирвание и качествеЕIIая оцеЕка. Ташкент, l 985.

7 l . Колотrшская Е. Н. Правовые осЕовы природIо-ресурсовьж кадастров в СССР. М., l98б. -l29 с- 72.костюченко ю.и. качественная характеристика и оцеЕка почв восточной части приараксиЕской полосы Дзерб. ССР: Автореф. дисс. канд. с-х наук, Баку, 1966. -24с. 73.Крупеников И.А. История почвоведения. М., 1981, 74.Купригенов м.т. Рекомендации по учсгу земельЕьD( Ставрополь, ресурсов Ставропольского края и их бопитировки. 1975. 75.Лп В.н. особенности бонитирвки орошаемьD( почв ариддой зоЕы. "Материалы респ. совещ. пробл, повыш, плодородия орош. почв УзбекистаЕа", Ташкент, l982, 76.Ли В.Н. Плодородие орошаемьD( земФIь Узбекистапа, Ташкент, 1989. 11.Лунева Р.И., Рябина Л.И- Бонитировка Почв Молдавии дIя полевьD( культур. Кишинев, 1976. 78.Лунева р.и. Оценка rrочв под виноградниками в виЕоград и различЕых микрорайоЕж возделывiшия . "Садов., виноделия Моrцавии", 1985, Ns3. -с. 33-35. 79.Лунева Р.И., Рябинина Л.Н., Лешна Т.И. Бонитирвка черноземов в условиж иЕтеIIсивного земледелия. (fез,дош,8 Всес.съезда почвоведов), Новосибирк, 1989. - 228 с. 80.Магазинщиков Т.П. Земельный кадастр. Львов, 1980, 388 с. 8l.Мадатзаде А.А., Шжлинский Э.М. Клишrат Азефай- джаЕа. Бu*у, Элм, l968. с.32'7-328.

l46 82.Мамедов Г.Ш. Бонитировка почв кормовы)( уголий Мильской равнины. Изв.АН Аз.ССР, сер.-биол. Баку, 1977, Nч6. -c.81-86. 83.Мамедов Г.Ш. Агроэкологическ:ш характеристика и бонитировка пастбищных земепь западной части Мильской рвнины: Автореф. дисс. канд. с./х. наук Баку.1978. - 28с. 84. Мамедов Г. Ш. Основные прщипы агропроизводствешой груIшировки бонитета почв KopMoBbD( угодий Мильской равнины Изв. АН. Аз. ССР, сер.биол. наук, Баку,19'79, N94. - c.7l-'75. 85.Мамедов Г.Ш. Агроэкологическое районирование Азер- байджанской ССР в цеJIж земепьЕого кадастра. Из.АН Аз.ССР, сер. биол. наук, Баку, 1986, Ns3. -с. 56-62. 8б.Мамедов Г.Ш. О значении земеJIьно-оцеЕочЕых работ Изв.АН Аз ССР, сер.биол.наук, Баку, l981, NsS. -с.55-59. 87.Мамедов Г.Ш. О цеЕе почв Азербайдlсанской Республики. //}zIaTep. респ. почвенно-агIюхим. совещ, посвяIцеЕного экологии, воспIюизводству IIлодородия и oxpilEe почв. Баку, Элм, 1990. -с. б6. 88.Мамедов Г.Ш. Агроэкологические особешrости и бонитировка почв Азербайджана. Баку, Элм, l992. 89.Мэmmаdоч Q.ý., Саfаrоч А.В., Cafarov F.С. Тоrраqlапп Ьопitirочkаsц Bakt, Elm, l997. s . 38-39. 90.Мэmmэdоч Q.ý. АzагЬаусап tограqlапшп ekoloji qiymab lэпdiгilrпеsi. Bakr, Elm, 1998. 91.Мамедов Г.Ш. Земельная реформа в Азербайдкане: пра- вовые и научно-экологические вопросы. Б"ку, Элм, 2001. -3'72 с. 92.Мамедов Г.Ш. Научно-праt<шrческие аспекты земельной реформы АзербайдIсана. В кн.: Стратегия земепьЕьD( преобразований на рубеже XXI века. Астана, 200l. 93.Маrшпэdоч Q.ý., Yusifov М.М. Uzttnaltr tоrраqlапп ekoloji miinbitlik modeli. Bakr, 200l, 48 s. 93а.Мэmmаdоч Q.ý., Тограq islahatrnrn hэуаtа kegiгilmasine dair metodik tочsiуаlэr. Bakr - - 200l, 59 s.

l47 94.Мамедов Р.Г. Опыт группировки почв Нжичеванской АССР по агрофизическим свойствам. /ДАН Аз. ССР, Баку, 1962, Ne9. -с.43-48. 95.Мамедов Р.Г. Агрофизические свойства и режим почв Аз.ССР и пути их регулироваЕия, Авторф. дисс. докг. с-х наук- Ерван, 1969. -64 с. 96. Мамедов Р. Г. Бонlrгировка и tгропроизводственЕая груп- пировка почв по агрофизическим свойствам Почвоведение, М., 1981, лЬ2. -с.74-88. 97.Маркина С.И. Принципы построения бонитировочньD( шкал мелиорируемых почв. (Гез.док-тt.8 Всес.съезда почво_ ведов), Новосибирк, IcI.4, l989. -230 с. 98.Марков И.В. Агроэкологическая оценка почв под сады. Тез.дош. 7..Щелег. Съезда почвоведов. ч. 4, Ташкеrrг l 98 5. 99.Методические указания по проведению бонитирвки почв в Азефайдкане, Баку, Эrп,t, l973. 100.Методическое руководство по оценке плодордия почв лесЕьD( уголий Азерб.ССР. Баку, 1980. l0l.Методические рекомеIцации по бонитировке почв виноградЕых и чайньut культур Азеф.ССР. Баку, 1979. 102.Методические указания по бонитировке почв в цеJIж земеJIьЕого кадастра Азерб.ССР. Б"*у, Эmл, l 979. 1O3.Mikaytlov А.А. Qusar maili diDanliyinin gюmorfologiyasr Bakl, Elm, 1978. -s. 65-74. l04.Микаилов А.А. Агроэкологические особенности и оцеЕка плодородия мелиорированных почв Ширванской степи. Автореф. 1986. l05.Микаьтrов Н.К., Мамедов Г.Ш. Оценка почв IIа агроэкологической основе в Азербайджане. Почвоведение, М., l979, Nsll. -с.32-38 l0б.Пириева Ф.Л. Экологические условия и бонитировка почв лесЕых угодий юго-восточной части Большого Кавказа. Автореф. Баку, 1984. -23 с.

l48 107.Прилипко Л.И. Лесная растительность Азербайдхана. Изд. АзССР, Баку, 1954. 108.Прилипко Л.И. Растительный покров Азербайддава, Баку, l9б0. l09.Рассыпнов В.А. Опыт бонитировки почв кормовых угодий при разработке проекта рационального прирдополь- ювания территории. Лоль мелиорации в природоиспол.: Тез.докл. Всес. совещ. Владивосток, l990. - с. 30-33. l l0.Решетов Г.Г. Основные критерии оценки качества почв дIя орошаемого земледелия. (Изыскания. исслед., расчеты дш оптимиз. проектов гидромел. комплексов. Ташкент, 1988. -с.'76- 87. 11 l.Riistarnov S.H. АzэrЬаусп SSR-ilr gауlап va опlапп hidroloji хtisusiууэtlэri. Bakr, АzаrЬ.ЕА пэ9r., 1960. -168 s. l12.Салаев М.Э. Почвы Малого Кавказа, Баку, 1953. l13.Салаев М.Э..Щиагностика п кltассификация почв в Азербайджане. Баку, Элм, l99l. -с. 138-143, l57-186. ll4.Salanov G.A. Biiyiik Qavkazn algaq daýlrq va dаýаtэуi zorralanmn qаrа tоrраqlап, Elm, Bakr 1971 s.l23 1 15.Семенов В.А. Качественная оценка сельскохозайствен- ныхх земель. М., 1970. l 16.Серый А.И. Поправочные коэффициенты при бонитировкепочв. "Почвоведение", 1984 Ns3. -с. ||4-126. l17.Султанов А.д. Литология Акчагыльскж отложений Азербайджана. Баry, Эm,л, 1953. - l55 с. l18.Султанов А.д. К литологии и условия накопления осадочных пород Юго-восточного скJIона Главного Кавказского хребга. "10 лет АН Азерб.ССР", Баку, 1957. - с.27-32. l19.Тагиев С.Р. Качественная оценка почв горЕолесного ландuафта Северного скJIона юго-восточного Кавказа. Автореф. дисс. канд. с./х. н., Баку, l99l. - 24 с,

l49 l20.Тайчинов с.н. .Щиагностика и бонитировка почв лесостепной зоны Башкирской АССР. В сб.: Пути повышенtrя урожайности с-х кульryр. Тр. Башкирского схи, т. XVII, Уфа, l973. -с. 16-2|. 121.Тайчинов С.Н. Бонитировка почв и качественная оценка земеJIь. Ульпrовск, 1971. - 80 с. l22.Трегубов Б.А., Лобов Г.Г., Холина М.Н. Оценка земель Куйбышевской области. Куйбышев, l 988. 123.Тюменцев Н.Ф. Качественная оцеЕка почв и методика ее проведеIIия Томск, 1962. -120 с. 124.Тюменцев Н.Ф. Сущность бонитировки почв на гене- тико-призводственной основе. Новосибирк, 1975. -l40 с. 125.Уру А.Ф., Синкевич З.А. Охрана почв в условиж интенсификации сельскохозяйственного производства. Кишинев, 1988. - 165 с. l2б.Федорин ю.в. Почвы сепскохозяйствекных угодий сссР. М., l98l . -99 с. l27.Фесенко И.П. Оценка земель в регионе интенсивного сельскохозяйственного производства. Кишинев, Штишница, l988. -78 с. l28.Фигуровский и.в. Климатическое районирование Азербайджана. Т I, вып. 1,2 . Баку, 1926. -196 с.

1 29.Фридланд В.М. Об агропроизводственных группировках почв и их роль в уJIучшении испольювания земельных фондов. /Nчет и агропроизводственные группировки земельньD( ресурсов СССР, М., 1967. -с. |4-29. 1 30.Фрил-панд В.М. Струкryра почвенного покрва. М., |9'l 2 - -423 с. 131.Фрндrrаlц В.М. Основные чергы струкryры почвенного покрова Азиатской части СССР. Проблемы почвоведения, М., l978. - с. 20б-2l l. l32.Фрицанд В.М. Классификация струкryры почвенного покрва и типизация земель. Почвоведение, М., 1980, Nsll. - с.2'|-33.

l50 133.Ханюков Ю.А. Сколько стоит гектар зеDIпи. Зелшlеделие, JФ3, 1990. - с.63-66. l34.Хаин В.Е., Марданов А.Н. Геологическое строеIIие северного скпона Юго-Восточного Кавказа. Мат-лы по геологии северо-восточЕого дзербайлжана. Изд-во дН дзерб. ССР. Баку, |95'7"- с. 1l0-117. 1 35.Хижняк В.Е. Почвенно-бонитировочные исследования в Срелнем Прилнестровье. Автореф. лисс. канд. с/х наук. Баку, 19'19. -25 с. 136.Хмелев В.А., Гончаренко А.В. О количественно-ка- чественной инвентаризации почв Западной Сибири. "Сиб. вест. с/х Еауки", 1983, Ns4. -c.13-18 l37.Щаценкин И.А. Методические рекомендации по геоботаническому и культурно-техническому обследованию природных кормовых угодий. М., l974. -48 с. 138.Шихалибейли Э.Ш. Текгоника и геоморфология южIlого скJIона Большого Кавказа. Изд. АН Азерб.ССР, 1956. -223 с. l39.Шишкина Н.Г. Методика оценки почв естественных кормовых угодий. Научно_исслед. Моск. Лесотех. Инст-т, 1963, Ns 148. -с.62-66. 140.Шихлинский Э.М. Климатическая карrа Азербайджана (l :600000). _Баку, I 99l. 14l.Шихлинский Э.М. Типы и зоны засушливости Азербайддана. "Изв. Ан Азерб. сссР, серия геолого- географ.наук и нефти", l964, Ns3. -с.47-52. l42.Щербинин В.И. Принципы бонитировки почв Западной Сибири. Новосибирк, 1985. l43.Щербинин В.И. Акryальность проблем денежной оценки почвенного покрова.Тез.докJI.земельно-оценочные проблемы Сибири и,,Щальнего Востока, Барнаул, 1986. -с.26-28. l44.Ягубов Г.Ш. Качественная характеристика и бонити- ровка почв зимних пастбищ северо-западного Кобыстана. Автореф. канд. дисс., Баку, |9'75. - 23 с.

l5l 1 45.Ярошенко П..Щ. Смена растительного покрва Закавказья в их связи с почвеЕIIо-кJIиматическими изменениями и деятепьности человека, Изд. АН ССР. М., 1956. -242 с, 146.Эюбов А..Щ. АгрокJIиматическое районирвание Азер- байджанской ССР. Баку, Элм,1968. -l88 с.

1 47.ЭюбовА..Щ.Бонитировка кJIимата Азерб. ССР. Баку, Элм, 1975.-l75 с. 148.Productiviý waluatiorr of some Ьепсhmаrk Soies of India (Lal Sohan) /J. Indian Soc. Soil Sci.-1989.-37.Ngl. - р.78-86 149.Using Soil Survey fог guarrtitative larrd evaluatiorr/Bouma J. llbdv. Soil. Sci. Vol. 9, New Yоrk etc., 1989. -с.|'7'7-2|3. l5O.Small-Scale Soil Surчеу atrd automated land evaluation (El- Ьеrsеп Ismangun G.W.W.Sutaatmadja djadja S.Solinirr Aah) ITC Jounral. l988, Nsl. -p.51-59. l5l.Land evaluations that consider Soil Compaction.Corrnaek D.E. "Тrшrsасt 132 сопgr. 9 rrt. Soc. Soil Sci. Hamburg.l986. Vol 4" S.F. l52.Corrcepts of Land evaluation as а basis fоr lalrd use planirrg withirr the Ес. Vегhеgе W.H.M Тrапsасt В Congr.irrt.Soc Soil. Hamburg.", l986 vol. 3. l53.Soil ecosistem and land pгoductiviý Реrus N.C. "J.Indian Soc.Soil Sci", 1983, 3l, Ns4. l54. Mamedov G. Sh., Mamedova S. Z.T\e ecological fertiliý base suitability soils fоr tea plalrtatiorr of Azerbaijatr. 4 Intenratiorral Congress. Baku, sept. 23-26, |9g7,p. l31-134. l55.Mamedov G. Sh., Djafarov А.В., Mamedova S. Z. Arrtropo- gen factors of soils firtility чпdеr agгicultuTe arrd оthеr plants of Azerbaijan. ll l6-th world сопgrеss of soil science. Frапсе, 1998, 20-25 Aug. р.481. 15б.Маmеdоч G. Sh., Djafarov А.В., MIamedova S. Z., Sul- tanova N. А. The eleboration of the soil plarrt diagrrostics. // 5-th Baku Irrtenratiorral CongTess. Baku, sept. 21-24, l999, р. 506-507.

l52 эLлVэLэR :\

о с\ г- о\а Ф \о \о о аi3€

Ф .J> 5 Ео\ ЕS il(t.1 !l9 г*l бl э(ý Oll - Pz ,t]= д Ilс.i !lбi F) ) J о о л о *,Ь ЕЁ+_i n ý ,q Ё ý аз *8ts, (огt \о Ф |r сa сa) Lr Kt св о ('i о ýl х (в о\ (, в о I а оФ о l.r tr о Ф с{ Е х 0о о lr о о и,о Kl о d= о ,цI trо (Ё rKl Е lr h \о кh г* о о c.l вёý* N дй ,Д Е о о Ё о ,а tr _о а0 I ý, (с о tr )ц 6 \о ё N s о Ф ф ý :;J Ф N о J(o L о оь о )Ео к, dts S }r Gl к' $ од а о Ф c.l о .l> Е Kl Е d а а (> ::d"9:ý' ьл Е ,ах # 3, ý L о а в 8" ф t Оо\ oi г- гt \о Ёд tr_ > Ё } сd Бх о Е rt \о ф о a.) о о ч ол ф ЕЕ о c.l \о 0о (dь о c.l c.l эlr о trtr сa о\ -|. q c.l ý \о N бl c.l I I l c.l (.) д* о c.l tt

tr Ё о c.l ч} о.- Ф ф эЕ Ф о(Ё r о\ о 0 ёЕý 11 о l54 L Ф N \ог-и)п\с\ог-сiОг*ооси)О о Ф

_| c.l cal о tfl ь гtl о c-.ll ь г-l \о ,all ь l.t| ь Crl О (\ Nl \с чоl о сtr c.,ll _ с)l ; Ol с.| _ -l cn *l со _l -l _ *l _- cl -I c-l c.ll ci -l ч c.tl

О\aиi и) с, ý' (tlьь сa .с cn

х х с о

х ф о

с\l\t c.l г* г_ sca оссо с! I

Оt1 ciO ,с_ I оФ ч оочч

ta) иl t sOt/) со \о

tOý с!сjф ý оо г- \л\пq '.1

c.l эо 0о ф о{ qчол яv лс! \о.< эU\?9ý со г- со (\о\о 9\ a-) бl Э ol .d 1: = =

с{

ао .f d -о.- яЕБ \э Ё:эiо лr_L ý=_с tr = бiý ^ оз ý

l55 эн Ф c\t о с' о г-l \л чll \cl 0с Ol ý л |l I ll I ll\э Ё| N Nl О v-orl 1 ll l tl l ll . -| zq zФ. ll l l' l llЭ ,-i ..i с)'l с,i о1 о:l с)].i _,ol a.| оэь о \л ф c.l l ,if ,л ь

х х х о I I I I О\ ьо о l

х х ф о о I I l

сaо ч- (', e?tcг- (\.1 гt c'l c.l с'] c-,t c.l ci 999

\ооо Cl .А со \с -| \о t.чч \С и) I \п a{ о] ооо оо оос

ý

Оо\ОООО -N со й"Ф.блqн2бхёя =ý9:;=:3з;

o.1

л вЭ.- ац.- - t€t vц:]lЭ 9-{J Едяg иr !* Х -*хс=Ёэо о -Ёйу qъN). l56 э Ф сч о Ф Ф чаRlЧ о1 о1: 5| iýlHiýiýilýlя] l = о

о\ 8 з fr в \ы а cf с.i с.i ,.i 9+ Jý ;

tto\ ф ý ý О\ t \о г_ d d ,-: -i ,rio.i j .i

ф\о(п \аь (а гt о Ёс) о ооо оо о

о\rtф \о \о с\.1 о Ёс)оо ý ооо оо оол

Ф 9 Ф t ý \оп г- \о t/l п ч ч \ ч чсол фл Ё c.j (fl ci.; б О

t R ё" Е ч Ев в Е ý oi' (а-il Ё +с'i d ..i \О -) iп ФИ й И ý !? !а \t ОО ф о c.l rп б о\ с! П:. бl ф { od оо^ \о"ол \о cn с\l-l ol с! o{ (\ (.) бl ;

бl з : Ё ý 5] ц Ё *, ffнd= ý сг* Ё с'Е $(вех с..1 _о о l: ýЁ*Ё а,а l^lл &Х g,

l5,I э с, о| о (l о ý| r}'] lý l $l r З lЭ rЭ rý tý tý tý l

о

q q t coot о\ 1.1 \о c.l \о с{ о\ Фл wл t.} _J гtоо со (п п г- \п Ь ý ý ol : .dбi ..i { { ."i { ,"i

ф

о\ со Fг- о_ I гt о оо о

о\ОО\ о\ о\ ф c.l г- г* \о с!О l ,а Ол о с} О- ddd Фо ооо-i

c.l .i о ci Ф\о О О 0а 0о а а г- ф й \о Oci ф c.l \о 0о о о t \о \d d с.i .d..i d oi Ё *d od od cn + Б оо stt rn t со c.l ý cn

со

q q q ý с\l к =ý Е ý = Ч Э к п *= Зф + ё ё * й xi

L о,ýNjJ я.Е ýýЕ б,Е еЕ х8. $€Ех8. aа ;э ýЁ вд

l58 .о L б бl о Ф о !l ! Kl Зl l й| l Зl l ,l I ,l ,l , , , =lý3lRБld..i.-il бi,ril -il +l "dl ч]

о

гtý..iс\',-| о\ Ьи)чнSч- гjоl 9,.ictiKý

ф

tо,лс.|\эо9 г- ооооо_-оc.l c.l о о с.| о

ýсi$ьttсю \о ооФооооа.,:О.-qчс.

(\l г- c.l ф С. c.t Г- чччl\чч сa с.| О c.l tt

о\ос.lоофс! ý Оa!\со \п\о,лсос\чý0ос.lфгt6

a.l

c.l dхзd:dRхЧqIfrRп

.: -о оаёк*аЕJ 9frл х 9'i ýЁ Э ý v ОЭ ý iз* \fз

l59 эlr Ф бl г* Ф ý Ф з iз iз iз | ЗýЗ3ý r i:| iз i

о

х х х о\ о ьо ьо

х х х 0о о о о

г-оý c.l o,ro i .{. о\ г* c.lOO оод (.) ол ооо dd q d о фоь \о ýо 9х Е ф\t о ооо о OOJ о о

.tý с{ \п 0осо=Е ч (оо\ ..ij: со

.оЕ О\ \о c.l о\о о ооооOо c.l ý 0о \п со сч\ о_ ooc{Ocico .1 ф t 0о о\ гt о оdЁdиiоd ý оо \о ol r.) tif с.) (n xtýtfs\o c.l (.)

OOOOc.l в" Я .,l о \о (..l ф s ('l Цк ол оо О о\ c.t \о -ль \о { c.i 6; ,,; Koi: ý-d c.l с\ ci бl-l c.l c.l о\

ý г- о\о гt бl t г- о\ г* соrf I I КБ3К- c.l бl I ll I I о гt ý г-О са гt c.l sг. о i**аз сч

-gдЕ Ё ЁяЕ ý ЁяЕ

l60 э (в N

Ф (E о аi-чl iЗl]| lПtЗilЯiýifliý| i!i

о

х х о\ I a l I

х х I ф о о I a I

OO\siTc.гti (') О гt о oddqdddqО д C.l - Ь д j \о q I

9О Ч)г\ Иl О\ О\ \С О\ О\ г*л \о,с! ф ф п й б jт ф о dиi -.i d d ".i сi d

а 999 с! ф 9е о о N о t ч чол а t О б б И ф оl цф 9 сf ф' ,.i d с'i d ý f.tбl t бl сa \с й r.' rл

я бtо \о бl ф а 9 й лl d) ý.dоо^оd,Ёýýýýý

N Ё ý+ ý ч q Е q q q s яё ! g s ё R з Ё

.r'в .Е Е gЕ \о 7 с оtr ýЁý о о л1

lбI ,lэ L. Ф ýl о (0 о Ol г.- col дl са дl ol rýl lýl rflrý] l€| r Ёl \ol .jl td зl Чrýl

о OtcOti гtоо с..| со .j

х х о\ о о

х оо о э Е о\tг*с.llол со\пс!\сЁ(n(\lO= гt ооо dc5dq Е с{\лý х .:Ч,с,чоЕ \о ,,lча л,-:-::^оýс.)О- ооо Ё 9v9v...; Ф 'ос Ог- О t| сч tal c-l иl tr \а .Tчол с\ьфф\с-= \О \п c.l d{cf_j-jjq

о,оо OOOooa.la.|о ччч \Сф\Э\Сг-г-N ý с.l!tф Kl .(f(.)ý \пý,al\оч\о\лdodd_:oddoi о о 0oOOýOoýc.l оt{. \о са ф ф с.| \с \о \с \о о c.l ý .iоо:ы { оiё'оlc-.l a,l с{ с., c.l qýч c.I оо\ý

= оrчЕ * gЁЕ о3ý l62 Е Ф бl г-\ог*г-г\г-Ё'Ё'ЁааОлОлОлолldIч о Ф о Ёl ,Зi Эiаiнi ý: ЗЗ9ýЗý бlvrЧlф_ё_ИЕааrпо\..)ýсi: о I с!бlс{с!Фйdl.iб,i к''d_.оiddъ

х х с\ о I N о

х х I ф о N о I I

tl о, г- i ь ф ; гt dddcddq-О_О,5оl-Д

lt- гt о \о ооо(.) о\ýсэýо\п\с \л 1чqqq\о.\аot ..' c.i j d ,/i оf -j с'

99\о\tчSОООrl ý за!}Ё^чqqqч \эчýsýб\оЁйr} О\ О\ оо c.l ф ;' cd' \с'

tl Цý ? 8 х qR в R cnc!]г-jdЁýdфа+;.i

с! ;тх9ýýqЧ: ЕОоЬх+dк8;i

\о ц.1Э ýsýЕ еФо-dtr'эд о

l63 эч б бl ааОлЧОлq.ОлаlОл1\о \С г\ г* г* \о г_ Ё г*' гt г.-' о ýl Ф З tý t ý t ýl r З r ý r ý r ý l ý rý lý| l

9 99 99 О ý$ \о \о (а (n о о Ф О \О гt (Л_t*._ Б б ё ё б j --i f .d..i - c.ld бl ct бl сtс.l бtd ".itri c.iй фа aiб :r

х х х I о\ о о I о a

х х х I ф о I о l о I I

г*rаýftr qфьЁ*сf)\о ч Оl-ОДС'lJё гt оооч dddqdd-

\о 9:х-Е л a а К 9 Д .ý : 9 OOOj dddзJdd

фсагtý d,/i

8_ зл 8 8 8я 9 я t ý q г_. { qГоd 8t' бГ8 .,' ýа +з ; 8_ (?) 3 8_ Я sq, В" q. q Е з яýк ý;ýý= э ý й

с{ з х 3 Е i: з ; в ý Ё ý

ý:ЕJr= ýЁЁЕ \lйQ,д ýЁЕЕ о l64 1э L. ýl с\l г- с\ г.. гt \о \с Ф Ф о fllSll Rll8lr8ll.f] $'l ' .i] ' ' ЗtЭli]{rfllýr c.fl ' бil '

фtбlо о а8" ot 0о c.l \о (\,1 a.) c-l гt rп d{c.ic.iЁi ar) ф с! с\.1 бl cq бl б,l с\l

х a.l сa х o\ о cJ| 0о о ..l ý о х х ф о о

с.)о\ьtr с- д ctc.loO-= с.) о ,q o'oodq оо

Е О\п\лс.)tr с,) о\ \о q tr о.lбlJд о эGl dddd: оо tr

ё tt-OOOoo о\д гtо\vо dq о c.,l с.)

\оý \Оtt\Оф\t \t a.| a{ ,"}ч\чч оо ci \о гt гt о\ ral бl c\t ý!t l/) \о cq + rit с! с{

\о оо i't rл \t бl$ od=зq

с{ Бý дФкц R* N Е Е rпЕХiчс s Еý о,Б -ёЕ о iý l65 со t< Kl ýl о o\с.lOo\ о ол Ф c.l Ёl г* г-г-ф\О г- г* 0о со г* гt Ё ф Ф

C\l о ý] r €,,ýiЗlýrЗrýrЗiý.| i!| i

с!; 1.1 \о и) п оп ci ф lп а О\ \с ci ч\о о\ $ оо *d чj c.i с,i бi'бi с.i J oJ бl Ki c.l с! N с! с{ са со €) cq ý ооь х со о\ (по\о о t о\ о\ о\ /' (ti

0офоt х \О ýх ф -_ot о оо I sif.qr'- \пч ..i >

ttЁ Ч гt \О tr tr\t оо xl \с о-5 I гt о о d с qd d d d \оF с.|o'о,F ЕсоО \о ол* с.lОд ъ .ч ч ооо: +.;99

о с{; \l а О ci Ё_ \о c.l c.l \п ч соQ 'q Ч Ч 1 +ý о. c,l оо о Ок; c-l .; о о q..i -i -j i

о c..l о ф c.l \о c'.1 оо Ооо ý \о ф \t ол q ч O-,,l О\(по ол ф о\оOоо\ г- о\ \с -(\ |a) c.l \t пс{sý ý$sf ,aldol tt \с ,al t о\лО\\О са t Oroc..|- ýЕ.ваЗ.&8"? (п \o!{.\oo\ ol 9 +' ý= ý к t

0о \о c.l о о\ Ocn гt 3ý3* (.) \о о\ c.l о c.l ci (п сч l I I I l|l -ТТ- Il (п гt \о о.| оо оо кýýё со \о о\ N с-)

е,од.- кё ЕЕ -{ Я -cyiý кяtэб о|л lбб Е Ф бл tф ол о_ O_c,l 0о оо ф\о \о г- оо ффф \i о Ф о _l c.tl I HrýrЗrЗiýiHrЗifli€'i .f'l '

ф ф\а \о rо-- со о 1ч (.) ч1 оо-\а оо \о \О \a} г- \о c.l (\ c.l бl c^l о.| a.l

\о ох ф\О\о х о\ сl оо I _\ос! о t .d> бl бl \о

ф rtx \ог-п х ф ф \оо о\_г* о ог> О-бl

(а r+ гt a.) цс г- д I оо l с.| q оо оо q о

\оьtr о\ г- ot \о о\о ол ол д OOj оо оо S о

о rп с..| \о c.,l гt \О О\ Г- гt \л \ \о бl (\l c,l :олЧ о ос! с\l *-О a.)

ф бl \о ý \оо \о \о со с{ t ф пq, ол Ё€) ý с.l с.| ч ф rt г- .d.d \oHrn r.} lt r.l d) .е cn cn !t t tl с{

бl о \оо \ооо 0о (.l о\ Чв о c.t \о ь\оф \о a.) rt Ёг\ ,.i j.f ý.d ci бl бl

о !t ооЁ г-о Ёо (а qчý \а c.t l _с{ l ý\оll c.l lI .Д l r/l оо о tф -бl о гt с{ tоs \о t-;

$ ЁýЕ 9ёýО

l6,7 ! ф ci о\ ф tl \о_ г-_ О сч (\i .q \о\оф Ё Ё od'od'od оdЁоо rо\ о G о ýlýtýr ЗlýlЕl lЗlý] ifi| iýi

rп\по о 0оr+(.) c.l *ddЁi $ ci ct .о c.l

о\ Ф о\ I ф д &Rч,цý{жs" ý (,о d d ý ! R эа ý I )о0 эФ ф I I с! Ф Ё о 0о la о\ дlr 0ос{\ое ц гt оо Ф с.| ddd Ja оооч оо rr>

\о aа \о х гt о гt о д I (\l о. оо d о о tr S эФ Ё \оь\о c\t rл О ý О г- ь iи Ф оол ч ч ол q Дt c.,l с{ о ао c,i' с.i' J .-j d qбГ с) !tOo J( ý \О \О ý \о о\о с! t фф\о Е] сл сt_ чо о ; йЁ оь Ф счt(.l ЁI iný..i п d,.i !t !tо.i dd U ý iiй olrt\o а ý а О оо to (.l $о\ 0о_ гt_ О О c.l 6< tl ф f, ,d d Ё ..jii cn c.l с!ё с!й

c.,l ь I са\оv с! = пýЕ Ё ý ý ý з Е: з

Еt Ф о"с t -о gý ý ЁýЕ \о о

lб8 ЕL ý! ol з а чсл ол ol ол о" ф г* г\г_ г* гt ф оо г- 0о Ф Ф о 9llKll l t t l r i i i i З ý Н ýl З Эl ý ]| ý .t] ' t'l '

ý c.l ýоо О\ оо rf \о \о \с о q с! o\!t + с.| й ; (.] cq ý q oi'.i. od od { ,.i {о бl c.l ol б| c.l с..1 c.l ci с! с\l

о\ о\ о\ в" 8 хх ф 8а oi бгх о\ гt = olý

ф la) Rо\ ф Ць \о ьч \п$ с)ь r+ со ..i S оя \OO\la.ii tco с- ..!r оlооод (.} c.r dq ddddc di

ý*irо\ьF \о с.) \о jo9д с\ооЁ со с.) v,j dddoЗ оо

9Р О q\ г,- \О \п о\ гt \о г* 'T 1 a.r q 1 Ч q, (.lt Os c.,l .- о tчl

а с\t о\о б,l \с \о г* \о \с t О (л о.|й) са \п : ; Б в в$ я $ я $ с!Б"? rо c.l О (о 8 8 ý8 8 3 ý : о ai'с.iddбid{ ,at !t (а бl со н c.l o.1 c.l ctl

оl i=ýЯби)lлоl \ ;? ý т Y q ct с{ 3 Б ýо оь к п з d; Е tr до lдЁЕ ц ý ЁýЕ V ёБ ý о

l69 lr Kt с{

(э Ф о З r З r ý r ý l ý r ý] l ý r ý r ý r €El l Эl

о

о\

g ,ý .t \о rt ф (-) 0о я t 8 дк '- 3 о\ \п о\ о о_ d d оi бГ :d d ооо с.l (.) tc!i г- бл li -фо\Ё-ýо\с\l о ,!1 ro.1 о ddc dddqddd 9

la) оо \л Е (о бlд c.l \о лллл I c.l OOOj ооо;ýчiя оо

tt \О с! \О c.l\o t са \oot с! <. !t ý са (n i.,) г\Ё ф ý г-бl\о .q с) n ý \о со tlл со (..1 CqCi\O (..1 г- с{ са с{ б,l с\ сr) trl (п tt,,l бl с.l N a\

ф

c.t q q ý Б ýк q ý ýýх ч ý ý ý Я Е Бё К Б ýýё х ý 2 ч J,r . tЕgЕ ýцgЕБ.* -dЕý -ёЕý

l70 .о }r Ф бл r.)t г- \a) фф \о \о гt Ф ф о .фl Ol i ic.ll iфl i!_ts '.t'l ',;l q ЭltRliý;ýi ý.{ i3i

пi OOrnO \о о \п г- ýý (.)'л ,d ,.i { ..i чq. ý o.1 j c.l c\t ol с! о|

х х о\ Чg о о :\d Ф u> с) Е ф с.) х х ф фо )Ь0 о о (а с.) дФ ь !Ь0 .оФ о\ c.l г- ci* \о г- д .fO c.l о q ь ооо оо Ф о OO\i фOо \о с, c{ о -= c.l Oj rr> dddq а Е а г- гt х г* бl \О Ёс)оф э (?) (a} \о д ьrэ \о со о s\o \t нOо г- Olt c.i Ё гtс!\t (а

c.l c.l са оо са г* фбl o.1 О Оrп с! бl

кф х ia} (п бl q= Ь{чт =frЕк -д. ь \al КБ З;sg с! (п .дд лЕ=о?Яs -яЁЕъ F-Е-о9 й ý Е =3f"Ь:ЁH.r sý

1,1l эL. Ф N с{ .а г\ aо о\ чолj l l l о\ г- г- \о \о \о ,огt q \о \о о G о | З i Ёý; il r ] r З; €З r El l ý l ý l

г*;t \о й) г- (п с.) о ё- ].. \э- о с.) _чоrо-г*\о с\l * c..l c.l (\ с! c\,l - ct

х х х О\ I ьо о l I хо

х х х ф I l ьо ьо ьо I

.-} Е \О ci c.l ЕО\ \о о tr о\ ф гt одN c.l =_ = о Yо о о :d d d : d

Ё \о аф\пiоо\ q dddSddc\.l д сч

rn=гt-t db г- \о сч о\фьбl -фО о\ с! t a,t dqбi *Оa.) с\.1 бl с.| cn

оФо \о \t бlфt з 8 88Е ы з з к \п гtttt to г-' d с.i oi oi с.г гj _i _ Cn r.) lС ..) ci\orf .t и) й t офо OOrt с!фо оо ,a) с.) 0о \о со о ф \о a.) о OOtt c.l с! c.,l tft _

\о \о о \о ЗТк $ 8 tf \о о\ с{ rt I N ЧЗк I I с! I \о I й=с5 о\ ra d \п c\t бl $ 8зd ýl ý \о о с!

Ф лЯ В ф (в \л д ýЁЁý; aо а =об ч о/ сА( о

172 "о q! с-{ Ооч,) оо\ао гt гt г- гtг-гtф Ф Ф о fllýt ýt J{ l ЭJ I Зl*ltEltR] qо\о\ о я" с!флiоiаБ ýý (.l бl с.; = х гt \э о\ а бl rr)

Ф с> о х \о \с ф I Е о пч )ц осч Ф -о (n rпфF: Е ,ц сt о б о-= о "о dddq 9 Ф vOo\co \о д оо о оооо х о гt (.) ф(ао\\о (7) о F о\ ф г* Ед ct о ооо cocotý Ч Ол 0ол офоOо ý гtос! c!t.o \nООг-\а \о \п \о о\ \о \о ообlо (а \ог\о\ la) o{ cn \с \о (n ,al \о о\ о\ с\l c^l (\l бl

N ýЧq: ýэа ёýЗв

ъ Ёъ -'*Е tr :=о *д.gýt >-о бд -о.

l73 io c\t qсОл ф ф_ - с) ог*ф\пс)\п\оо\о г- lal od'.d d Ё гj йtd66ЁЁЁй,а \о гt о Ф Ф

IlB ! ,ЁЗ lЗ rý rý rý l€ llc\i\ |

;r+ о \а (1 фс.)\.1 О\О\О ЁO о Ео\ о ý aо оiоlsфооsф tr\о о o(n \' (n о OoociOoý.+C-,t он фч .г- 9бl c.,l с\ б,l с\l с{ сч a.l (\ cn ol J са бl c.l

cn; (7)Офоо g I сiгtпО о\ 1о я а ýх I ф> (\.1 C.l t.) ь ^Ь -Hc.lг..

бl бl o\rotC.l у г- ф ях l rбг:*нд \п аё, I .'iх (\ ar ОО*Ёr Ь о

c\tогti rc о.., i гt c.,l бt о -: I coс)Ojl llI оооч ооо ч

Ё- о\ б яi ьоrrо i о\ с! Ei \о дбl о _= r xf O O,]l Jr d d с зd з ddd ооч 9

s-I*-o\tco я \о оlбlфоофд tЁ)О Ёrпн_-О (") фЧ c..l

бl\о \о \о t \О\Оs\Офоос.lоо\о \о ý t ai rп оа t.lcn$\nOcoco\oca \о О cn \о \t ,.i ОО-ГtОг\titфО_ \ \оrп !t t+ { С)ýП\О\псоýý€) tь Ot \о !t \о о а по c.lOO*OO\o \о c.l Ёl о ол гtО coO\o:r.coOc.l иl фг- ф о с\.1 Ott оlrtфл^олосп со с!Ё o.1 ý с! c,,l -

г- 0о \о (7) :о\ (о 8 оо (п ýl I I I оо о\ i:sqqýiЕк I Ёз (nг- -6 8 *ёJgЯRg:. бl

с я 9s€Е ьiiй- iъtr в ЕЁ,J ý ЁýЕ *оаý

|74 ,l, li (l! бl гt оо -rnO \о \о 1*, г- г* со о с, Ф Ill:llFllfllД *rlýlrjý| ;ýr ýl r€ c,il '.n]',-,il 'J'q

О : \поOоф- о (n\o-О о F tr собtьttr боd ol od ъ \t(п\ос{о оlбl сч с! .j о{ с\l c.l бl +j

\о х \о la) х ý г*фо\ 0ол \п о\ о чч о I О\ СО о х Оо\ с\l с! сч \о

фф х ý ci c.l с-) I со с.) о l О\ ф олаб оý -г]О

\оtfфс \оЁ I .a.7)oJr с7) (t.1 д гt оооч ооч I

.tоо\Ё \л c\,l tr \о I с! o.1 о ,]r r.)с!д оооч р 9

lаг* (аь (л\f i \о гt с..1 соЁ \п ci\o д О г* (.) \о-= l -t t Ч lло.lбl*ч

\о ф бl \о с.| tфс! фýсч \t lаф о\ (?) гt \оtг\ чч\ Оо\ гt * ol od' -d rt-n \о (а c.l |a) \п (л \опý-\пф

Os о \о о c..l о c.l 0о\оф фо c.l г-. t с! со !tо\ф са (а \о\о гt 'бl ф _i (.i d \iodd - б| o.1 c.l бl бl o.1 _c.l- кя; ol ýк Б Б ý gё к Б * аýЕ Е \оЕДьхо -оЕ * Ёяз Ф

175 Е Ф бl q. 1 ч ол'.rч ч 1 о_ ti со о\ г- ф ао фооt\ Ф оо od со ао \о Ф ý! о

I El lý rý rЗ,Ёýl r9 rЗ i]| rý,] i

о оо.fO- \о cn фсп-ci cn оо Or-$ о\ c.l ф с\,1 бl - - c.l бl

6 Е & Е Цвл: ý а к х Ф ra. к R а + соф=в ar о = =ý"i = t ф о ýг-tt ý\оф ф lё0 aа (7) cn о\ о\ г- a.l О 8лЕ ýl ф ф ё .д о\ ооо\о ý$бl )о0 cl х?ýq9Ёч.оо\ояо, гt ,iэ Ч 1 ол *,ч -i = ё ý,_q'd б о о' 9фЗ d d d d Ф д Ф пс.lа.Ё.l\асi\оdо \о б чlсл*,N_;;ёд,- q-d ё ё d _ч d d d d ф к, tr о rлlлоф д Ё с.) о\lлО о\ tr\о \о \о о\ .!i \o(\lг- r/l .5 lrl уФ ..i_:jd Yф- о dqс.i tlд Ja rt Ё оtф о1 ф вл ООфtf бlоф t счс{s О c.l гtýý \а oi сa о\с\lО !t \о (') \о\оф rt (.) ý со rл \о rn лп со \о\оо с\lt\o ооо (.) гt \п 0о qчq rt О c.l с!бit lal crt \о -li t'oi (\ с\ бl сý-сý с\l с{ бl

93- .a) о\ О ЗБ- с! -Tс\t ('lrtг\ -Т* *=- кз+ г--озо

s ýЁЕ * ýЁз

176 .о .l, бl O\od) tiО фОбl .аО

сt г- гt гt со гtфффф о Ф о r l l r Ёýl,9 $l fl ý| € *l til iý.| i]| ri| i

о S g ч RЁ ýýэýэ

о\ : Ч ý яЕ сf ý ..i ,.i ý

.rfф(п ýо \о ф О\ \л vr trn гt О \л c.l бl la

1.1 t/l г\\оё ч (\OJ: ь i гt ооч оооч

Ос.l\аrлс rl \О о\ F \од бl г\ \оЕ бл cd'Ч Ч .-jЧ О_ О\.Д о о оч9 с.i -i d S

\о о t оо Ообl\оь сl t с} ч ол флч \oý(no\; г* с.) ф d) tf c.l ф оо rt rл v1 !t t {t \п fa ai a.| (?) ф ф оло о\о \t (n ýч с{ч о ьфчq ('l с{ с{

ý ý ý зЁ R rп rt с! !я ýl + т т т Х7 Ё ý + ý* о ! R ; sý

g ýЁз -о2ýвдЕЕ

l77 ! о_ c.l (о \о Kl c.i о -о\пtп ч ф ь гt гtг*ьгt г* г* г* г- г- г- о Ф Ф с\tl ДЗ] l Е] l l Д ,9] l 3l l:l l Il l ý l г*l qJ'.dl =] q I i о с.ll 'бil ' 9ф .t.l't.l .'il ' t1

с{Ог-tr$ьtrг-tо\;Офф.it; \о о l I ол oooiooloýo ^н с.| ri c.) c.l +j c,l N c.l 9 с\1

о\ \п **\оса 0о с.) с.) О c.l о\ о (t.l 1dtчч ь .t ('I ол s Ёб (n \а (n tit 0о r(r с.) t\o d

ч.)tфоо ф чк сч ,,r V} ол о \оc.,l со с.i бl oi с.l с{ сt.t о сг .Ф ь *i r+ ь i l \о гt a )о0 d d dc d d q € Ф й Е г* \о l .l> Ф lr о (, N о юlo is г-гt\оя Ф $ \л о\ь,=\о со c.) c.l д со dd C.,i сiс.lч Е о..i р -оо оо ооо\о о о t \о ý \оо ччолч} 0ол о ч кч гJ{ 0о о \п tdR \о г- г* ь-фtО \о \о с.) c.l c.l ý оо О*N,л яс{ф оо c.l (7) оо чччЁ dбf \оо\о*^ чч г- !tt c.) (") c.l (- :\о\п ý\п

ý г- ý са ýг-c,l ia о с?) \л оо c.l I I I Il c.l с! I ЧýЭк о о\ г* I (п с{ I о dý c.l НБsё o{ фt о

\о ф ЁВт о\ л a- .у, а ЁЁЕ Х=

l78 ro 1r гt .l бl г* нс) \п иl о\ ос{\о ot о\ гt фф гtг-г- со 0о гt гt г- г- (D Ф о Hl I \Ol \tl i I оliоliоliд I t t ,.,'l 'rn]'s.l'q ý $ *l r Е|,ЁЗ r Е] r т]

\о о в" с.) фtr со \о о\о н +.j

о\

oi \n О# ф г- \о о\ г* c\i \п ýý

ол(t-Ё *о\; со о\ \о г* од ,{_aоо_= c.lOO ооч 9 99U

с.)аtr ч.l бl Ё \о ч в c-lО(\о\ о ооч р ddc ооо

(п \осооЁt+ г- о\ ь do, со al бl \о ,l1 ол гt $ c.l ,= О оо о\ o{ jqc.i c.l оч 9 о

t сtl оо \о c.l c.l \о о о оо \о ч с'l о_ол гt с.) о\ с) c.l c.l О v) ý \о оOо (a) \О са \ог-п tt ф t !t rn.o \О ,л со са с\l ri- $ со о ф о\о с.) $ О Оо\ о с! \t c..l c\l

+ \л .ло)_о с : Ёýt i} ý соХя6ý += ддý д яý l-.l Gl (g cQx

1,19 Ец с0 с! \ппоо сtl с \л \о гtг-фгt г- ф ффгt ь Ё ьгt о Ф о lý l-Ё , $ lЭl lKl l3l ,jЕllKl lýl l3l l '.i]l ' q .-,'| '..,1 '.-,'| 't:1 ' q"dl ' dl ' c\i'| ' dl i

clЁ (i \п di .о ё\o ф ф; о \ос СЧ Ол .,} t ч фо ь оса $ $ to о\о\О с.) cl c.l бl c.l (\J -+j с.| a.l .j

t (\ Ф\о О\ .а О\ c.l-*9ь \о '} N \п qq х ь c{ r?! odod _: a{ г- {t; { (п ф =

гt (п *ОOо\о c.l гt \t г- ф \оOоЁлп ý fls х г-ф бl \о ..;'..; ы d (") ,d.d >i о c.l .о \оЁ Е ti5 оё ci c.l гt о -= ddq 9 9

я \о

ol d сq с.) о я.о rrr .tя o\.!l r 0о ф гt г*Ео\ гt ф о\д dq d _i d dq..i бi _i -ч

ооо\о \о оýо \О о оо t \оOооо\ q ч олфф q с! \о ,.i-ddd ol ý са iп с..1 а ф d_l .ас{t\о \о \о \опt t t tt осо.|о ýfO о\оо *- (.l ýо\пф \о \о олqч q t \оф { d,.i od c.lOý с\l \nt _ c.l _ a.l с.)dЁ tо со c.l бл c.l

ф Фl г- жЕýэ lr.) гt t \о qý с{ I l i*x I I о\ rл| ý са Ё*iё к:о с.| ý Ъs

,^]Е.* s gБЕ .3Е Е ^ Д,рýо

l80 ЕL Ф a! о п о El l зl l ýl l Kl l ДКl l El l 9l l Fl l R l j .-il 'dl '.-iI 'ý]' q$]' {l ' dl '...1 ' +l ' ?

С\

ф

г-

t.t ф о\ с ib с .с i f-| ф ф о\дlal ý .i бl О-= ..i бi j iс,ё ё бi бi -aq

t

О ф + MrO(\| о € t \о Ёl й. ý. ; Е-; +. .4 ё. iý ý ..i d=З I 9 = = =d' *о *с бl ý ý ч iTx ý Б ч ё к ý Ё:- х з F ý==+

ýЁ*ЁЕ з ЁЁ Е

l8l э € бl c.l \n \п с{эф с\ € а э г- ь гt г-сог- гt ь ь ф Ф Ф о 9l l 8l l Э| l 5l l Дэl l ýl l ll l йl l Sl l 1t.il 'c.il '.-,:l 'q.:] ' qt]'c,il '.c'l '*| '"-]l i

о\ t ,al с ..J t \с г-. (?: Ф! n ?е:-. ,i \ - - 5 с a\ о]5цп ý (п -/ \Э a,.l -, -l .i o.1 a\ с.l с.l c.,l с.|

С\

э ý $ пиlхf .., c.l ь ф г- \о \э о\г*\э a.l ф с t + ,.i ,ri .d .о ,.i i6i ,d \о ф

Ф

c.l о -= г* qо I ,Ео Ф \о Е Е 4 ЕY ббл (п Ф

cl о с осф ý с t a,l \ с,| с] ,c.\Q о. \с. с] ч t c-t о. tt с\ ..l c.l о\ |al \с \c-| и)- rп ,.1 $ \о 'л\э sr

ф (\ с бrс{\о ф о \о оо tlf о\ ф ,.-)ь.r) о c.l ь (л (.) d ..' 1. j са (п Иl "d,ooitt_ -: Ё] Ё (\о q с\,1 к Т Ч ýЗ: т ч i ё К ý €sё З ; й Ё

к ýЕз х ЕЕз

l lt2 ЕLa q! N о\ о\ ао соО-с! c.l о_ 1-. г- гt гtффг- г* гt г\ со сс ф сл о ýl о 8l lб| lýl l3l l:l l-d8l lЗl l8l lRl l.Ёal l dl '.dl '.dl '.n]'s.l' q.f'l 's.l'c.il '.n'l ' qo] i

\о .о \п ...о;ф \л;о о tal а Ог-г- о\* си} о - со\ q. n. .dЁ,i с\.1 c.t о ф гt г- ф оФ| оý c.l ol с\l с.^l o,1 +j с{ с! c*l бl -.; с.) o.1 бl

о\ о\ о 9ct t ý с.) \о о\ ао ,al о '', \о Ед€. ч ч j оо\ ф 6 бi ..i' сi бi бi бl =

чf r-) c.l o.1 оо о\ ýý \n tr\Э о 0о ф гt со спфar)ь- qq ь.:\с с! d _ иt |а c.i оФ о чоо 0о

с! о\ \о \п\сtr \ооtr гt ооо1олq. l do?

гt о\ \о :Б8д ddd:=83д ddd: оо

о\ с\l г_ r+ c.l F (^.l tr,a, ý о_ ý -о\д- ф \од-- c.l с\ с{ -О Чо{ d C.,i

офо \сýосо \о ф 0оýо rt о\оцп \лvо.lОj ,a} ý ýфс.l с! о\ сч d..i \i \i an tс со ..i гt \о ,al \о \л\о\сý .n. \С (лýý c.l

со \с 0оаоО л\о\ооо !iг о о с) а8 8 Y олчч о c.l л.{ý-ЧЧ о { { с7) соýоо со о\ =бid w с! (\ с.) cn(n_

о\ 0о ю v г- 8Е- \о ф cl Kýq фёТs a I I I \л .+ с! о\ оо ,a) -( бl r+ вgё. N ý г-=;ф]

-= к }-Е ""'6Sa.r!9(Gх = ; c')>Jфо; ýЁЕ =дf-Ео I83 э € сý с'lr с{ фф ф фао фф-J о (! о , ?llЯllH] З| rЗ,€ý iЭ lЭ,З,€ .+]'9'l 'dl

о и) бl tal ccl ,al ct a.l ..j ф с о\ c.l пс $ с-] о\ о \п aо c.l ..) c.l a.l - с'^l a.|

о\ gý.R. оdэ-l

_<. \о rt ý \о оý о\ г- ф -\о ф qч г-гtО о\ o.1 rп о с") ý \о д ф $ \оtr тФ с\пА г* I I N о о _о ,eQ € \о о i 2. sя J99: Ф

_0о ф (+J t Е б rл бlл (-- г- (п Е о с\1 со о о сп

Ot с\rO о o{ \ссtФ o,1ч. c.lо ý qч г\- \п (.J o.1 о\ б| oid с! \с о\ .i rf| \о \о \о \о гt ý$(а

Qф ф \о \о о9 v9U (а O a.l ф_ г.rn {_ t c.l c\t с! о\ 0о ..i d cij с(\ь (\.1 c.l o.,l с) (\l ci .t a.l

ct (?) о\ г- Огt .а $ф a.l I lI г_ ct о\ ь,дýl фёё cný 0ой

tr f;ýýЕ Е ýЁЕ

l lt4 э € с{ !(l с! ф Ф (6 о Е ll t q ýl El l il r 3,ЁЁ ]| r ý r ý] r

о о

о ý rt c,.l г- г* v? ý (tl о\ QЕ т т с,| о ct с_: о t (а э з oid о. Зj-; a{

tо c.l гt гt \о ф бl (а (аOоЁd v1 .л (бд\эtrо\ с.| t ф ч} ч с\a С\ od,i { d о cn ý Y- 0о \э ч (п

се\оtr (r1бE с- ооч !

c\r \о q \о од dd S

qci ý ý |л ý Ё t v.) сi !а од , ь lif ф q * ,е.- ф ý +Д _:9 -i -l о : j jэ

оф\оф tO\o \cOot \о г- о\ \о х ý ý\осо гt ф г* lt i+ c.l \с !t(.)(n\c-rn\о- vi c.l гt t\2.q \n с,] \о",i \с ý (?l aа ос.lфоa Оо\бl_ q Ф rtпфо а ц 33_ч з" а а Ё-Ёч,) соEd.?..i-j".lс>Oý c.J (.. (.) cn - й с.,1 cn ояЕ.л о с{ (а (пф .i\ол \с ý лс! ]$тЁ гt о ', (n ф с{ I v I r I .д iо\Од \с ф о бl -]. о ci Ornv r.) if += Ьo-n- гt .о=

l .- !; ф (}е q t..ll{Ё я6ý х Fзв нФкtи5 :дýý сQх

l85 'о (ý бl \а \о \о lal \о гt г- г* г* г* Ф Ф Ф 0ol ol tl o\l q :l l ДЕl l Яl l Бl l ý| l *l l i1.1 i(}.1 i-l !-! иl c\il dfl бi'l-l ,JIliJio ' Qбil'бl'l ' ' {l ' ' 9

о\ьOо\о \ociia}O- о ttýo\Oи o\ootЕ O\OOOOt с{ ,a) и) о с.| ci (n (n .о cl ci c.l a{ +j

о\ \л \с о\ с.) С\ т {Цт ý о_ ч ч олq. d=:oiol a{ с! с!

tфо\!(l\а ci \л (о c.l о\ ф о\о О\ l.,) г- г- c.l !ýl \л lal $ r(f О О О ОЁ фо\Е: гt о.5 I ddc р бlоri O\Oi \о од а l ооч 9 dd9 9

г- c^.l (f) .n Ё гtгtсiгt-= -:jjdq

\о ф \с c.lý г- c.l oi \о бl ý \л tа с{ ооо \л \п rn \о (.)

Осоý\огt 0о \о a.l ý !t оlффla) 0о .q г- Оф с?) \офг-фсо О о\ t Иtta) (.) cn c.l со с.) c.l c.l c.l с!

\л с.) гt з+ бl бl c.l Ч т I \nчqýý ь ф.А -т о с.l$г.ы d к я Б: э .-6qaл'я о к ýЁýý -дяýrЁт о l86 .о lr с{ к, чпчr с\ п ч з з.гt з, ч ь ььг.- г* ь Ё гt о Ф Ф r r r jl,ЁЗ З ýl ýl i $ i ý i J l

ф о Ф 8 9 g зd9 а 9 ý - ý ЁЁý ý э ý c.l

о\ tr а & 8 эыQ ц ц а tr бi' _j _: бi'бi З бl $ .t ý Ё о N ф Ц ц к ýRs в а а б dddd_jбйчi; о г-аЁ г_ ч ьф о йФ ооч оо N tr Ф о о\оtr 0оФ \о "о д с! ооч оо о

оtr N !

Ф tr о ý ý ý ц _вл&ý" q, Е а 3 з я 8g8 ý ý в

с.) ý" а ý зsR 8 R 9 R 9 х ýýз ý з к

.о с..| ý q т ТТт Т + : I ё к я *:ё 9 ý ý ё

*lit 0о гt- > sr.! Ё 0о оо о ard Ф в -/а *оý Ех ýýЕ

l87 'о \о г- иr Kt ф бl с! ч о. -Обl ý ь г- гt г* ь г- 0о ффг\ гt G Ф Ф З l ý,ý,ЁЗ r Э l El r Эl,ýl,ЁТ] r ý l

t) ,л ёФ a.) cn;oo ýl о сa О tr- ч \о ý о\ tr t{t со oxf о 0о о\ c.l- ji бl с{ бl оО ci -фС.l

с\ ЧЧg ч \; Чв.- !Ф :: 6=oi oi,n "d =

О\ ОOоо\ $ \с гt оо бl ý (n ф o..r г.- ф гt a.) - cn a.) \о d 6..i с{ rf ý \лt-

г\ Осогt .о со г* с 1О-О-ооо оо о

осо бl гt о оо

ф осоо a.) гt о ёа г* ýciý о\ ф ф.ts ф о ОО- о о Ч-

ý О\О\О со 0о оо \о ь c.l $ Ог*г- c,l ч ..l о о\ г-- tФф { со с! Фrпф \о ý \п ý a.l s ý at\пt ý

о ООa.| бl с\l \о о о\о\о с.) ЧR+ г* t{' \oc.)ý ф г- a.) ф с.} ..j бl (\l a.l с! c.l _бlv \о

О\ \о (.,) о г- ý -с\ с.) гt с.) l =c!t-i с',| I N I ýýg I бl - !t ё са бl $ýо бл a.) RБё

ц ,;,i_ Ф .- ,;,i- ф .- ýЕЕ з ýЕЕ оход gý .Фахо 'l-о,Ф од*

l88 Е c..l оо\а\О Oa.lо ф\а Kl гtг\гtг* ффь ьгt о к, jN j Ф ýl l Sl l Bl l ýl l 3 ,l ,{Il Бl l ý| l ýl l ..,:I ',_,:I ' бl '.{l ' c"jl qun1 ' dl ' vi] ' с

о

о\

ф

ь \обlг-tr c.l о\ Ё гt Ф о,д l о.= 9 dia 9 бФ NI r.tOi. о \о д dddq ,lr I l Е

d б с.lфс{г-aпОrп..)(оЁ rп Ф оспофýl_rа(пt.jr с.lообlооY

о \о \о с.| оо\о о{ \о \о tit \о ra} cn .о tо (.) \о \о { _i .d $ о г- гt \о ьd t\d' \о г-,а\п{оdЁ (пd \лoi rnoi rп\Оdcf

с.l сч о \о \о-$ о о ,€ ýt a-) ,.r иr q q q о"ол rn ф .i бl чýчгt.jбl (\lч гtч ф \п о с\| с{vн -ol

(..l ý Т q ф ýчк q ф : чч ;. бl ф оо _.!_ \О ,]. гt О\ .А tа О.| Ч ci t \О ёý- с.| \п й =9 Д,п ФL5(D; ы-+; *Е-,* п.а с'о :э 939ЕЕs = d6/Еý ge "ёдý Е

l89 1, lr c.l оо о о\ оо о.о G о\ о оо гt ф г- г- г- ф фг- г- г* о Ф Ф ,Зiýltýtýlr*lrЗrýr€ El lHt

о\ о\ о со .Ф спt

о\ о\ о\ : а вл з з а Ев c.l c.l ф od od = = = ={ 0ог*о\Оt\О \о \о ф ,.lч\чqол оо г- г- сп\лtсоспи) (nN оо

о (п (-) г- о о оФ NI c.)o\o\d.oi о \о оодд _о Ё odoCddC Ф оФ цо!аоосI\,ло\ c.l О ý\о $o\t1г*Ооо \о \о о c{OOc{ Ф c.l c.t

c.l \о \о оо iil t фо \оо !ф о \п ci оо \о rt ой ф ol d _i od сi ,.i -fd d*d \.,) г- la) la) ý t ý \О г* \а оý со фф \о г* (-) с{

(-) ct э Т q ý : q Ч: йч d 9 Н R d : Яg vсо ,аrЕ ý rýOЕ €)Фно g jдЁý ýдо >.а _ч Е Ёi * Б > \.| al> с "z ?

l90 Е (\.1 о\ о\ с! (?) c.l c.l с.) iiс!О ф \о \о гt гt г- г- гt ь г*гtьг* г.- г* о Ф о Эl, Ёý l $] l *] r З ; ý rýl, Э, Ё, ýl i Э о

о\

ф N

\о \о \о оос! al о.Ё Ё о г- -д | d d dq9 d d d

d.noEi _Ё г\ ,Jl н .!i с.rО о\N C\lJi с{ \о 1 r - 9рcddq d d dc9 d d d

с.l tr c\r la) о\до - Чо.r

оо\о Oc.ltOc! \опОО ф\о* оф\ооп _г*-ro ччоф s бг с.i o.i \orf$ d d..i..i г- \о tп .+\.)trt\o \л\о\оt ýf'ýt

ф$с{ ýtофо 0о гt c.l c.l \ос!фоо фо со чфл ч ччlЁr фо Огtо| oo^dod'dc.i \ог*ОО оо со бl c.l са с{ o.1 c.l с{ с{ са c-.l с.| .n

\о qýЗк (r) гt с\l $Ек чqЕýч -6j 3аd КЧзdк $вý. c.l с.)

э с -ýяЁЕ -3яЁЕ -дЁЁЕ хФ

l9l Е бl ýt (l ё.l гt г* о

Ф o.1l I 9l l ýllRll8lr о I о i]| ig] i \tl З|Зi]] о'| ' c.l'| ' бil '

о

or ф \О c.l a,) о\ \о-о\ о\ Осоо\ф$ бl бл |a) \о оо \о о\

\al г- t\no\o \o\ot ф ,iЁ./iЁоd\О (\.1 ..} ýf \п rn rо о\ к, rлс.)tr I бl г- doq -=

Е \оtо \о q ооо с!

гttr ta)OO \п о\д ral о\ (а обl

c.l ь фг-фООOс\1 Oг-o\ \ооt+ * йid Ог-\п'ло\ о\о trп lr) бl a.l (t.l \ооф\о .n бl

г- \о оо\о t} Q-: ООf-} tоф цs з в Ч c.l N ý oi ..i ,.i 9 99l _.о ь\оьУt о., х,.,бЬО с{ 9 ýqý !ё"lGf лбlоо Еа vбl\п\оБ o.1 cn Е clc(ълаt -Ёý \о ч ý* б.Д д Е, J (г

l92 э N (.) бlсчо -счсiО о О\ о 6 ф г* г- г* гt гt г- г\г\г\г- гt \о гt о Ф о ЗlЗ,Ёýl lýl rЗ,З,€, $ i fl iý i

о г\

(.) оF\о о\ о\ _о\\ао о о о ý о\ г* Or.)- ,л (п ол чi чол ол ол it ri с! бl бl o{ ar) с\ ci r.) aо Ф

ао (\l (n rл ý \t ч c\l (\l бl бl (\l t(f ф о .аЁо\ fl ýl.t el с! nn.1 О\

с! vl i \CVO\; бlд гt о ооч оооч о.Е

\о о

\л Ц аДе В ý 9д,g з fr d -i_q..ге <-,i бг бiэ'rii =бi j j

ý ý\оо о\о ca\ctO о \о (\l t бl 0о со оо Ог- \оо\$ф q. о г- t' ьф\о Оо\ \псогtо бl t.t ct .i \о г- rn \Л t lal c-l .tо lt ý

оо бlt\о с{ \о\tОбl \о гt$* \оо с! бl tl о q. -roON ý \о са с{ ,.i о (\.1 \о са со бl с! c.l c.l Ё Orno\ лý ф ýý* t/l \о rf К бl Ё'l бl \л|| г- бЕFх r(l\ОOо9 G Jc.ld гt оо; бl v) кsЕ. х+ЁJ .с ý Е нЕ - 68ý - 8ýёЕ

l93 Еk c.l qололол О c.l бl

б \оьг-гt г-г-гt о (n Oll \Ol COl rгrl i lýl lД I c.ll iпl io.1 icol !д 3ll8|l3ll о c\il c\i] | c\,il i 'с.;l 'q ..,]'.t.l's.I'.i-]'q 9 '

(.lп\пф: ta) (а О Е оо -f о lI t.огtсits г- ,.i d _: ..i ъ п г* tl- c.l Ё ýj c.l c..l (\

OcicaO са \о \о о\ а Цц г* \ччолЁсосi(п R ý o,d oi oi 9! \О гt г-

rn o\l со ,л \о \о \о \оп\п ф ь(п\лсо- - гt ci 0оф о\ оЁ#Ё ci t t (п(п c.l се со

ýоЁ ц \о \t о г- I ооч оь о о о до с.)с!Ё ч о la) са с.| \с I t l ddc 9 Ё ооо о tr о tr о оО\п I (о ф c.l о с.| c.l c.l

ос!ýф ri- \О О ОЬ со оо с{ !t ý-ф\о rt о\ Ф ttoo \оОо\ O-t-- о\ \о \о ф# оо С'| rО иl с.| fо \nг- ý s c.lý \а 'al ф\оф\о о\оо (.J tсiсагt ооо a.,l ti c.l е) с! s c.l (о ci с.)

бl-соаa{ a.l t со о.| ф*фо\|lIl кчý Oc!c{t ,д,фоo.,l i+

с - х,й€ sаýý u й ýýз

l94 Е li a.l О c.l c.l о\ о Oс)\o_Hc.l_c{c.) Ф $ ьг-гt\о г* ь г*г\ььгtгtьгtь г- о ф о i r r l г-l *l, Ё, i] ý Эl Э €, ЗЗ$€, c.ll

(п о со -.,i too- -.: о\ о чд о ý c.l tr .о iit г- tr о\ *о \о .ф cn и)о слсч\о о

са\о\оЁ ý__,a)\а(пао-с.| ф oi г--_г* гt ч\ý.ч}пчqчч о\ rоьГ-- c.l .r*c.lc!NýClc-lco \э

\оп\л\а саи ь ф Оr*_г- О\ гt о c.l со са О оо a-)

.no, г- д i с dd с

Ё rt(лоq NH c.l о\ Ё о \о о оооч 9 ddc о

о\Ё \tи+ bsc.r i ца rп \о о\ \о оt.i-,i Nýt-E с\ бiс со с{ dq бi j-j q

ффф\о\О о о 0oootс)\o0oc!г-\o v t О c.l гt ол .t c,l(\Ocoo\O-c!- v г- сi г* rn \о ф \по\с!оOоQс.}с.)о г- s,л\л(о _.7)týпФ$ril-Й cl

t бl c.l со (> соOоо\о\о< $ (n Ot/)г*$ s в ýё+::ёзрtо (п (t.1 0о ф с.,1 о ч бl (о c.l н ý=: fýK }3З t

tO !ф ,(l гt \с ý9Чк I q*ЕеЧqiтЕ c.l I t лд iil ,д, ol \о _l ro _ I ЁýЕ- c.l t ьБj"с.lпы=:-

N N ý;* оrýЁЕ оо- trЕ ii ý ЕЕ F !t Ф э Б Ё вsяý ,>tх-ч c.l

l95 rat э с\| \о (.) г*соо\а г* г- гt F \о rn \t Ф г-, ь гt г* сa гt ь г* г\ гt, г- гt гt гt о Ф Ф Ilrý,ý,Ё, ё] i З rý rЭ,Ёý rЗ rý

,al \п о\ с,ч к п 3"в о\ (а odol=,d

ф с.) са \о ci \о _ c.,l О с..1 ф О\ \oio\\o г- со гt-(а о\ с \а (.) c.l с.) S \О C.l .ri *d,d (п

Ффtrсд с{=|-=rlьс.ldьt(аtr гt ddq dddqdioq р

r.1 о\ А сiо\*яtоti \о 9 Cf=l-= dс>q ddoqiddq е

rf, ф о, i о ý с _ гол ф гt c.l й сп (\{_! . й Ф г_ со.ts.?) cct Са ,al _i q - _: q с.i с..i oi оi .,i -: 9р c.i бi -j

t \о (\l \о (\l \о 0о \о фг-(\ { о (\.1 rt t q" t\(aci- ф q чо.ч ý r.) о ф\аО\О ф о *9о о\ ,d гt t ý ýcaNt r.) rп ,a} \п гt tп \а \о

t обl 0о\о ооф Ф в" О-фг* ф-О со { са Oorro- &ý с.l с| t с{ о.| tо _ - c.,l Koi c.l (..1 a.l л ,al c.l О\ 9 \пф 0о о\ (.) \о t\o 3ý- tl \о ф c.l I ЕТТк ll ! I I ё о\ ф(п ю ф о\ rо ЁЕцё бlý ;iз tа \о

ýýýЁЁ -'tйк аЁ вто*

l96 .о ьr с! ф О\ 1.1 la) \о tл \о \о г- г- Ф ч гt гt г- г- гt гt г- г- гt гt г- Ф ýl , ffllЗll3ll о r r r l l i r .\il .dl З ý f;il ýl ýl ýl Ё ' ' {1 ' ф;о о са trо\ ссс г\ оrп OlO - -; о,|

0a хi Оl\пф о\ 8Цк ýв"т qч \ООгt о\ о\ rл \о г\ :: "d oi9oi

фнla) ttOt с) ..) гt,,\оN оо ýýо\ t- фоф \О г- a.l ttý \оs \сгtь

aooltr o.1 о\ Ё _= гt I од ооY ddq

(f)tЁ \о la ооч ф

бl Ёо .tф\оi a.) о (л la -дф гt lл tf -= ф о\ .,) - чФ ч

t\c\o c.l оо о tc\c ооо t Ч'1 q. q ч о_ аол,T o.1 ф \о N(аф \а $ ф .nс) \л г-\оrп .i !f .{rй с.)о\ \о!t \а

о\о\о ф\оN бl c.,l о,,о с (.l Ойl .п О(лй) г\ ,al ý c.,l ф ro-- фt Nг-бl бl ..l с! ффф a.) бl фг\ \о cq со хбl r..l оо бl Еýк I ll h?T ф I .l. г\ *:- бl \л ф -0о бl lal

(Ё*N. Nr *ýда фsЕý} (}Q !a Ёб9;!хФ -

|91 тL с! \с \о гt о\ б -c{cnO оФо г- г- F\э ь гt г*г\г\г- г- гt г-г-ь о ý о Эl,Ё,ЭiНrЗrЗ,Ё,3lýl}|i

\э aar г-О.iО ý \о c.);co .1 о\ Ог-сiс\ ф .{ (\,1 с lif ta-) ,+ э с..l ь г- ol \о гt \i г- с.t al с.|

эс- ф г- г-ý$о tc. ь.< (t.1 с собl 6 э. .N ctt оо _ c..l гt qч г.\ .< ч j d c.i c.i' чс!

st cal с.. со .] э9'ý lalь - ч 0о 'a} г- сt гt'- оао

гtýtr !t c.J о\ tr \э г- l а l- =U dddcd =

\аýlс!trиl \э ооочо j

1.1 i * o.,l гt r1^1 Е 1. cq i71 ,э i.п с") j r- v ч1 q;,q v1 гt о\Д.а -j q c,i бi J _:ч ci с'i -j бqы

9\эоr (\t ý to^l\oO t с.l ооо ý о ч-лч q бl чq"qч б|фs a{ cný\o с\ 0о Ё)сафЁ) (n (ti c.i d.d \Э.ýfý чt г- ýгtrir\c \с ь г-\Охf

rt ооо{ 90о с.| \о л чl о 0с 0о t c.l с! c-o.q чол ол ол ч Охfгt \' с.| ф (-} бl "1S \с-Б лjо\ о tal d cl ..; с,| a.) ri t.l с\,1 o.1 - -cOw- c.l_-

с) фс\ софл a^| гt со \О ф ýввл \о 0о j*K c.l lrC! I I It(.) I бl сa 0о .l с\ с.l c.l jс.|ё эс c..l \о ýýп- сa \о io- =!"

ф ciiэв Х.- гt ; -эяЁЕ с.) х.э-Fьб

l98 э бl 0-(\l ..l о о Ф оо\ г\гtьг\ гt гt г* гt г- гt \о Ф cl фlгtl ioо о ý l€ýЗ}*€З rЗ lý iý| ifl i .п] ' Ёi

o\oN -: (") г\ Ёt \л сiф о N-O Е tа aа N о бl cn \о ЁЁ_+jtrаг\ о бл о rп \о

c{N\ot+ о(.lоО (7) о\ с\lrаФф ог*оо - с.{ t t) d) о со €) с!

ф c.,l о\ N бl с{ с! ý ý r.-l ф or*orro- (.) c.l (а q qч С)FЁ_ о а оо

с., i td)о\tr N la) с! Ёli I l н о гt .{о I д оооч ф I оо оЁ a ttr rпtоЁ Ф ф c.l Ё-= I ч Ф \о jо оооч б оо (}

roco- Ё о\ \о ф д' гt c.l rл \п ч) ,al \о \о -гtОД Ч ч о (\-- 9 бl с!

oOбltf о о \о о с! s \офса\о ф ол о\ ол гt о\ффг- о о ýl lt lп a.l c\i сý tо a{ t ý \п (?)

о ý$ Чвв+ ýчýý с{ оо ý.d{{ od9vioi lal с!tгtЁ

\п \о t 0о --trН tt ý \о ф о сч Чý=т бl I I хЕ l \п Ф I о t rýr t RБкý с\l \о оо dх

Е s*E -ýяЁз ЕЁ d,il?д :д

l99 lr c.,l о\ _OOt-- \о о о_оо\о\оо--бl б \о гtг*г\гt гt ф ффоог-гtффOофф о Ф Ф rý rý,Ё,ý l З lý IЗ |Ё,З33ýЁ

\о ф\а jo\ s \по\ф_ -: о О\о trсо о\ О\ оrд-) ООо\ч.. Е oi _\о оО \О с!о I ýtол-aо N с.,| o{ с.| c!*j +j -; --н*

.tbO.ý о\ (\l ,,,л г- (-) о\ гt бl гt - _j _:'о, d о\ Ч\дsаЦаЕ"в"д c.г c.l RRS"j"j9qSа:

ý\оо\О о\ о Г-\а Ё_tcac.rtrO i ф г* о\ \п г* rп с.) (л 0о О.= г- со ф ф \а г*.дi о г* со od с.Г q оооф oi 9рс йi { d,.i,.i

сос (7) о\ q фФ Ё гt I ч dq ddc оо-_Д ч

ё г* o.1 Ё о.V i \о .5 l ч dq ооч dd--д с I

гt юi \о с! c.l rtс) Ё\огtr+ф tr \л со оод I \о о\ бlrtдсоt_О_5 I I dc чЁЁ_d ч -_ 99

\о о c.,,l о ф \о о \оý .i\оýоtс.,lооф ýl q \огtsо ол 1ЧОлО_чаолО" ф rпооф \о c..l 1ЧД \о \О \.1 \Qca оо\офtrtоос.l Г- Г.* \о \О \О -j ý О{ _ ct с-) са \a}

\о с.|фоФ ф \о \о$ ёQ\о.л*с{с.lоо c-l \al c.l о \о ф с.) (').флд lф Ч-Ё б п,-Ч с?) .< \О СО ф ci о r.l !t ..i.j О г* о\ с.) cats..) a.l с! c')'.l (n ;; ''' ct с..l с.) л(по а\пQ лО\о(.- ý rn о х\ло\,.О.tХС{Пф ф о\ сч I ýТ?к ! l lTTK9TXTT- ф о !п дёйдсаdJооd \л *Еаё с{ \п хс-{rп-бlrп:оо.lп

сrо-lk tr aD -ýl ; ЁЁв оо Ф: Ф в 9 ь,Ё а i3.o ýýз

200 /

Е]r бl ý c.l c..l _ _-\л(л\оо о. о ýl ч ф 0о ф 0офф софг-сосоь гt г* о ф i tal-ь_rп a.l ф ф.Е Ill8ll8 о ."i ..i с.Г..i q 9 .i]'.nl'".i]

jбl rn O O O,.: оооо гt бl о о\о\о\ttr ..,. ч. ч д 0о бlоlс.l.tо сatп|.rО".} о(ач -r' -+j a{Cn.O(\.|-|_ c.l ь \о о\о\_с!бl* ь ý о\ \оф- чо--ччý c.l эс d d.ý ьь-бl'а c.l бl c.l о

c.l (\l о\ !Ф \О \О гt оо ýкЦ Ц= к ln \а ао \о о\ (л \п ,.i oi oioi ьг.-9tл\оо о о = =

ог-i огt tr riЁ гt о-= l I I ddq dd-О5 с

_ф tr rt c.l cn \о I O..l: I dd- с ооо

.t0o-o.1 trо\ tý rп I оl$t\о_=ф фо\ _ 9Y-

фф\о о\оо 0оc.ia{о\оý с! о t Оф\п О*О фг\г-NrПt ч о \ооо \ооо \О\оa{г_об t o.1 c.l { ..) t ,al \п \о \о \о ,at .i t \С

tфо оооlфо\с ф ý aа c.lvO 0обl-\оО\о о ч odoOýq.а tt0o cl ф c.l г- со .-) со о бl-бl с! с\a

\п 8 сa бl ýýч яSфЕЧк I I сa ýsý dяБ*:. a.l 8

Nl о,Х._нЯ -ýдЁЕ -ýяЕ, ý Е ýЕ ý х2-rх9

20l э о| аоо о ý, t" гt г_ г* о ýl lfll-Ё, о '.t]'q Ellýrýrý,Ё,Зiý|iýl _о\сt о \notO Ел а R gд,Ч а R а сt\пt ý Ё oi: ý г. oi = = c-\frt rПбlt|alЕla)с!tv.r о\ сtфф (\l ё1 о{ -ОО 9

\ог\г- (Л \О (.) .пd \п \о .а r.) ф rл (а Ё) \a,l_ г* о\ lл .!l r V.| г* о\ \п ооо о о о оч9 о о о о

N с7)фi (офс гt до oJr l I Oli I ооч ооч 9 оtr Ё .r, Ё о r+6Ё lаД l (> ýо\tr \о о.: Ila a dq ооч од э 9 ооч

d \одcri Ф r) _iq о

rtO0o о\ос{\о с{ с! \о фс.)d)Ё t ф\аЁ с\lo!tc{ ril (?) c.l с{ lal (.) \о

(fl ЧвЦ ý ".i=

\о (пгt фо\ ct :чч с{ I ЕЭýк БgR I Ф г* *:ц о (\l rп ёЕЁ. ЁБа

Nl N 3ЕЕ'Еs з Е вЕ оý о aiФ tr оо 8ý88" ')t9fi -бх

20z я ЕL. с! <сао\ о_ ýt ффг* ао ф о Ф о ý,Ё,Зltý.| irýi З,Ё,ýi*l iý] iý,] i

о Ц(> д,3. 8_ 8. к_Ё о \о \о c.t .-a* о -.; -j

0о (а \о rл бl Ei-..) !f _Г-OО ril о\ .Jll$фlа о, Ч- Гt о с-) .j* о c.l бl cn зЁЁоd, -

\О \л (а \офс! aа ф О\о ф д c\i !t г* \о (\|-or гt ý a.J ф q (.) cn са .it са\пý t \л rп иl

ooi г* I од ll ddq

с! о\Ё (\.1 or я \о о_= I I о dq ооч

яффial .:l ,tиlо\ Yбlо Ёч

\oс\lO 0о ф о c.l \о о ý \О о\с ýt (о cq \о \о ч ч г* (а \о \о ч бl tar о\*\п rr) t о\ v о\ ,a) .d ь oi+ \п са \о \о ý с7) (.) c.l \.1 c..l $ с\ с.)

бlоо ф c\i \r .а с! б| tf о о \пфts ct \с c.l О aа tа t ý (п .а гt с{ фrа_ о td ф c\,l c\l tt. --с\l - dý

old с.) фr (7) Фф\О о\ \о atarO*\оф оо ý 0о бl ТЕк I a Ттб| I обl] (а са I с}ф_l бl r)9 \п ё о\ ol 0о с! st gЁЁ

Nl Еъьtr (лхKlo зýfrЕs

203 n э бl \о г-- |'. N NФо о N ýslасiбl бl Ф о\ l ýl ффф оо ф г\г-гtг-г* гt г- гt г- г- \о Ф ql ,*l ,Еllfli Ф Ё, iЗrý| rýr€, rý,| lýr t ф ф (..l; r) с?) г* 0о t: о (a)itОфо d+j

(n \о оrоrýп.пvл rn пrо*соvл о\ Чjк Г_ lif \П \П \О ol бl .ф с! \о г- c.l oj Ё d odod= odt' { с.i dЁ9 j

о io о \о фф-о\гt г- о гtгtф\о ф tc .:1 $ t гtг-_\Лф ф rл ф(п\ог- q (7) tt (.)соrлс)Ё ,ri Ё' -ci\tO

\о\ао\tr (пОЁ \о гt о .]r д OoOY 9 ddq € о

г-\оОя: $о\Ё г-. \О -= о ,lr dddq 9 ооч

\л t (?) oi \о 0о с\l od \о г* \о I11 йl ct ф,!l l о N с\ c.l _lq c..l dC с.г

\о\rф о о о\осо\оо о о с.| rt О с.l t \а ci rп ф 0о \о\лс{rа- ч ч чоtолчI dcýod d \о о\ (\l ci с! г- бл Оt\огt (.) \л (.l сr) са \о c.r t со г* ttcact

tф ý!tбл 0оa!оtо \i ф \о\о{л (а \оý оtгt Olalo\oc! t ф ч,.I Ол Б \о \о с)г-О d--idod_l г* о\ ol c.l c.,l сý c.,l - Ký:"d

о п\ОО a.l Nto оо 11 с\l ф лNб Фб о\ r.) t \о t гt бl l I Тсч I I этчк о\ сч оо о\ аз с\l s вýý с{ .t Ёýц.

к'нЕ Бq: са нчЁ.б :ац оý3н- Ё ЕýýЁЁ l^o 9 ýВЕ

2о4 э k бl о\ 0о 0о ,al q ол \о г- tЁ .d\d фф гt гt \о г- гt гt гt г- Ф Ф о Ё,ЗrЗrýiýi€. зi3;зiнi€ ,; 0оф (о: о\аФи_: о с.) ф c.,l ts ф ь о \оЕ (a} с.) о\о *j ý ý 9 :Э

са o.t о\ c.l \fý ф о\ ь N la) гt акЧ a., О О\ г- бit'9 ь\о

\о о\ со s о\ о cn\c ф гt N ý 1олlчол ý -l С.,l \О гtгt

N ф; о фо\о\; гt од ll д с.)бtод da a оооч оtr Ё о\Ё Ф \о о\обЁ ло Il Е соtiод tr оооч F ýЁ Гt \О \n о\с (п с{ \о t_э оч чi .d _i -lq

о\о о о со с\t (\,1 \о \оО rf \о r..) ф ол (ООг- ,а \о \о чч c.l 0о гt \ot с! бl с! (а ьф\о \oN-ф c.,l

фо tc.lo tt (.) о$ бi ,al c.,l с! \о c.l з8л бI ф (а с\.1 od' 9 (is Ov гt г-ф ф\о*tг- c\i ýф Il о ýRя ёl фOо aI с!ý 6 O\tc.l г- .дс{и гt Ё=9

зýýЕЕ

205 э c.l \о софьlлta) ч \о гt г* la) \о г- о о Kt г- гt г* г_ г- г-. г- г- г- г- гt гt гt гt г-

Ф Ф l9Ji\n| i\л|lrJ il Д,,Бl ,сý1l3l .{l'villБl l 9l l Д,,,R| l Ф о ,.1 ' О \o.1 '

(.| ir) -: с.) о\ \о г_ j ýrn о о \оtr о\ г- гt Оtr г- г* \о .to o\o\tt\no ýrt --j -+j

ф со оо \олч,"I1ч:-Ёс..lсaо\_ ф Ot i,ýЧg в \ ф (n ý 9: Ёоi о\ Ё_Оtс.lj ci

о ca\o0oc.)\o \n с\l xt.t г- с\l г- 0о \oO\oxt_ dl q. -t*i.|c.| - \о со с{ ,ri ,a) \О г-г*\ос.}<. ýrt чг -r' d -

о\tr *rni \а a7) .-. lll с.t .д c.l dq ddq 9 оо

о\Ё с?) \о о\ А .f .t \о бlод a.l оч dddq 9 оо

о\tr t о\ о\ .od ос! \о t-= ф \о \о о\д фсt jq (\l ,.i с.i -i dq9 cn

\о \оофф\о ф о сt с\l ф с\.1 c.l о о ý гt г\фс!ао.о фл о г*гtф_г-бl c.l ЁфнФ]\ о сг a{Oофса.о(7) \О \О c.l c.l г- \t .а г-tо|ý\лral

<> ttло\о $ ф (n с\l ч.о_к ч..I о 3 Ев"з ý в ч ао с{ О'Ф_^-(п N о е)Ёl-{.- К: dod'd=

л, \л о lal \л\лtО \о с{ г- :_]саЗ9сq в Б R::ýRo. (7) с! I l ё с{ о\ t ЕЁЁЁз (о * ýЁзЁ*з

aъ.G, * fiЕ ýЁЕ э ýЁЕ

206 "оk ýl r.l \п г- фьlal t \о к, г* F г!- г\гtг- ь г- о Ф :llBllýl9lj Ф оо1 'ф1 'ýl '.1 ': ý rH rЗ lЗ,€П iý i,

фф с.l -: а Ф О О;О О \Э о о\ф бlt с.| ý (п г\ tr_ 6 \С s(n .to \С ý ОГ- ё Ё+j с!Ф c.l .t -с..1 J- бlО ;

о\ (\l о\ О о\ o\t- о\ бlь ýЕ q q ý блq€ к я (") (о od'= бl .i \о ; ; ; с{LХГ-г__, ý '-.]

r./l r.l tО ý с! о\ t\о\э г* с., :, ф ý \о rod (а ч (r') бlг*О ф ý. (?) \л г* о\ г.- бl d',

г-l.)фtrоlс{; фЁ оло{одrсл;д гt dc dddqddq

o\i фгtо\d.о.-,i ч C.l a.| О д \о dq ddcrqddq lc.l д

\OO\iсчд _l-iq

с{ t \о \о О \О ао týс) ф t ф qч c.l_ О\ \С 0о о (\r о о\ rn ý- (п ý ý ln-(n оо (r) (а ý(а (п \о v.) \о \п !t бl

г- tо \о o\ ý= q с\l 1 I ý + ЕЧк бl гt ý т (п \о аЁ d Б $ Ёý. к Б

нýЁЕ, ý ýýЕ

2о7 э бl rлг-оо\ооо_.iо (r) о о\ о Ф г- г* ф \о,г- г- г- г- гt г* гt г_ г- г- г- г- о Ф , Ф *l ,5l ,Ё ,3ЗýЁ ,ý,ý r},| rý iý i

о\ tr о\О\о; (.) v) rл и rл с.) о с.| t\оф tr о о\ с! oi Ёс\ tа о lalч.\л О .а ао О F \ПС! нЁF-j c.l a.l с.l c.l с\l с.l

l.r _ о.| \а ф бl ф t) \о о\ G бl-(a\no\-*ooro-- - ф \О r/i спЁi_ t\arOобlс\оl(7)соtN б|| оо o.1 ort со

t \at l.'t (\l Ё с.) О ф \О r(l гt t ф фс\rt\-сiсrl\л\ООО\ бl оо ЁOо __c.lO сr) -с.aс.) a.l tЁ

.., о. i .,1 о\ с.l i ф \о l Nод lll о.l .:1 с{ 1-. dd е dddq ,€ о

*- i оttr ф гt \О ltl бl__! с! бl -:1 с! dd с dddq 9 о

N я NOao Ё Ёr.Е l оrлЁд , Y .io{ N Y Ёl - ,9

Oc.lý$c!O\o0o\oc.l о о 0о Ёс) ф !t .аспtоl\лý-Оо\са ф с! ч олч ч сlýг*ýг*фОфst ф со г\ \оф t --бlспý.о\ас.r-ý (.) s ýс\l aа

лл,ООоlОýо\лО a.) Б ý о"чVIолсолчY ч ччý Rц ;69 к к:9 к d9 Ký,.i FJ\o г-

ф ý rr) с{ lf г* ф _ о|\ rt c.l ýýЧýqý=ýýк I I I l о\ ф Il О\ *ýý.iýъ*=Е. о| t ь фýо

N о.9N л9hдs(D.(в \оtr Ёý*ýЕl.j tr N О(} Ё ýЕЕ (пФх

208 Е tal ,с ..{ \о ct a,l ф ч ф 0с сс € г- г* г- г* ь ь ь ьг-ь о Ol Ф \,')l tall _| \ol c-ll Ё 3l,яl,?l,яl,ЁdlJllv\llvll- _l ic.|l i-l i..ll iд Ф :l '-1 '-]',-:l 'З -+'I '+l ',.il '*]'? =1 (аф .t; г- \о о .aс 'al бl ь еф чч 0оо ,/i .о ..' (а ct a.l бl a.l бl (t,l 5j c.l

t\счf ýс\ И) с-l fl\i.,ýф* О\ с!t -|о\Ф -: oi фг- гt О\ 0О ==Ё

о(п (-r гt ф .о c.l И 0о о\

о.| А оtr \о I tr a,l I c.l гt Ф = Е о (пА с,лtr ф I (\ \о бlо-= I оч Ф Kl

U чr д о\ lal i фф о.lо\г-=lt\ -, c.t o.1 .ddi9,Ф,

оо О a.| rtqчф\о$ фоо t \оО -doсг- с-с.ч ,/i d оtг- (пфф\п ..) (n ýrn \о (п с.) |.l \о

оФ псо\о\о с'.l (а о\с c.i..i Ё \о' oi Ё с\ f.)

фQ со a{vcq БЕ t \о О\ _тбl a.l с.| l I ;х оI Kt о ф= a.l \о sýё

д 'БД9 - (} Ес _Ф Ф г-Б9ЕgЕ ,оа Jd д,q Е,Е ц\JЕ }

209 "о k c.l .a \С \а сооо о\ со \о ф v9-9 Ф г- г- г- ьь г- ь гt ь 0ософсо

Ф к, г-| о ,) .il *] rЗ,3,Ё 3,3,П,9,ý,Ё о I

0о .ьсоь Ь-:-lа-сог-, 1q =€|€l г* о, c.l О =оiфсi ;'О

c.l д г- dq I

d \о N-= c.l_jёS i9, I

I

о о о о c.l оýфоt бlоtо t ч чq ttог- ьо*с{ tO ,d oi c^.i tо a.l ф .о .a \о \о $п г-tь.a п(а\tиl

о о оOоло ф ýN cr) ч \o(\:

со о\ОИ,и с'l ý гt о\ ф о v ь Ёпюл c\t I I тй I I I r-) бl I tо I тттф (\ ý о9 -l о г- О\ _ЁИr\О ф ф ý ь -о\Ой,

q Ф яЕh;а1r .нЁл:JtrЕ йч-{ -ýДЁЁ€ Jd.jц

2i0 ч с..1 о\ ф о\ ссOо оо ф ф о ч (n г- г- ь ьь г- г- ь ф ь о Ф о о $'|r3rЭlrЗlýlElifliý|i€ со "d]

!f о Ёo.1

о\ г*{

О\ ф бl г- \О са п о\ ф гt (t.l с..1 cN-(п Ё \о о о tо ,.i -d -d,.i ,d ,.i б Ё a.l

ф бt оо\оF ýоtr € г- ф.= o.1 c.l ioq L ооч ео о Ё о] О\Ьi Ёl cl \о .Dl сtl -:_aо }] k .n .r, ф О\ с') ьý \О ф i э ф ч ч? ч Q_: ь о г- -l а \ (t.i (\ -;, i c.i _l _j d q U) (ло

с{ с.| * о\Oо со ф \о ф со ф о\ о Ot ф t \о ч ý cn г- ,al \О\О ф ф * гt c.l t \о cl c,lt s .i ý (\ \о

ф a-) ч с.) с7)

ф бl ]к q q ý ч бl к т ф l d к ; ас к в * ý о л'БД3д ".. ь ЁýýgЕ ,аж9ЕgЕ c.l яvЁд.q Е,а ц 2ll .о с{ \офсофсо ол \о ол Kl \ \ ч ч гt гt г- г- гt г- гt ф гt г- г- 0о о б о lЗl lEl l8l-Ё,,Sl l$l lKl lKl ; sl l.+l ! '..r]'ý]'.п'l 'q s.l'dl'6l 't]' oo:l ' o':l '

9 t; tO о с\ со -tr фф г* \о lal о гtý

(t.l ф о\ tос.Jо= v} tl б,l О\ оо .а \о \л о\ \п с'i{ ,.i,i б 'd: c.t со

со\с,л\оо ýфбl 0о ь о\ vr со о\ tф с!ччо-чол бl ci c.l гt =Ё-l:

г-Ё о\ оо F: о гt, I 5 оlч ddq 9 оо

0о Е orni \о llll с! _= (\l с\l с ddc 9 оо

\с aо о\ lr) гt q .,} фд ýг-,оо €о a.l o.1 с{ jq t(.)c!O (n са

со \о\офоs с\l с! о 0о ч qlччч cn со вл фф ý о \О ýO-c{rat d ф .d -f \r a.l lп rc i. \О г- со !t l/lý

ффсqсч\о ооОril \п с.) (-) t О c.l о| ýв ц аý -dd dс.iс.ijЁ__н-(.) ý,.i9 =,.i с\l гt \о ф \о ф зýý3л lal о\ aо бl I I I l :q 0о гt -Таýй о ф Ф бl g:ýýё tо \л о\ d:

ý i._ - Ёiо - ц Еý 6 ýЁЕ х8* ýяз

212 т, с\ нг\г-\о о _€о \о rif ý! ф фг-г-г\ ф ф г* 0о г- г- гt о ýl 8llýll о i3,Ё \о] .л'l З,З,Ё,ýlSrýi*l ' ' \оý(.t cn о О'8 оi'ъ!j ' fв ,.ifr .ri: ,.iý frЁ -:" ъ o.1 ёlt

_ rа.л tпо О о\ \о с\lччrqё \о \о л^ бlЁнчr

r.l О\ c.t \О \О \о a.l €'- N a.) ф с\l оrl^_- lal .t \о t\а оф г* о\фгt!t г- о \О ,i od * ..)

€ tt о\ гt 8 д Ia о d:dddзд, ,= 8 Б оо

\оtr lлО \о Il ý=а8д dq ddзd з оо

о\ !С а 8_Д,ý Е s к sj гt d dc _: -: J -i аэе

tФ ?а в"8л \о s обl бl (?) t с\| к Б ý t оЁ s (а 6"dR c.i ф *d \оо обl R бt бl бl rq* \о \о

сч оо ON a.l о\ фt(ltwлооо9 9oc.t \оý O?n О ?.l Ot ddod: ý.dod саоо C.l

ф ruоrО \о .х(noo \о г.. \о 9я гt I бl $ с! I хý iTT9 I гt 6 г* ..l вýа' о\ с! rif о3 д+с\

tr ý ёýЕ Ецý U) 2lз c.l ý саý\псо \о \оОо\ со Ф г- г- гt гt г- г- г- г- г- ььг* Ё о к, ,ý о Н,З r Ё itý,,ý irý] ilý ir Ё,Хl iзi

о\-г-п о\ ýl с., г- \л \п ýыч о\ ф г- ф о\ 'al .d c.i r, со

со и)сiЁ\t О\Ог*о C.l*$ ý оо ч чччч ci с.| \п с{ 0о (а о\ q .a со cn tt c.l с.) ci со с-) clHro с.)

ьq \ocnooc ь ч c.l оф U о о

фtr ф(пооЁ ч (..l о\ \о о оооч 9 dd ýýtr\пг-с.)rпф ЁЁо\ ол тлЁl{ ол ч ол q .!1rýг- оYо.lN;ор ч-О

о о c.l \о c.l c..l c.l \о \о со$О о !t с\,1 г* \п со гt г-(ль ччол ол ь со.tгtФ oi -d бi ol \оrоф \о tлý\по\ \о и) г- г* г- г- \п (n

\о coOOo,t c.l \о \о .+ ооо \о с.} бlсiОсa ."iччч ф\о\f г- al Ot о\ \о \о Оlло\о ф\осl (..l *_c.lco с{ c.l со \t с\l с! c.l c.l

\о *ф .t цп \о !Зi\пm с.) ь о\ I c.l N I г-t ёаЕз ci tf _l

с q о.ФДЕ * ý Е *.€ fiE -.ьý fi Е Е а (л$ý Ё Е

214 .о н с! ý !t\аýг-о ол Oc.lOс)\o ф г- г*г-гtг-ь г- г* г- г- г- гt г* гt г- о ф о ýl,ýrЁ ý,3rЗrЗ,Ёl,Ё,,ýi

о\ ..: (.) \О г- о\tr с.lсаьг-_trсО О\ О\ ; \оо о I о, c.)o Игt\осао\о ф с..1 о.| N (\ * 'о +j ]j

ф оогtrо_* .it a.l сч ý соt\\сф-(\ N О\ ч.,I ч ё г* сол с{ 'al о\ ь о о c.l о са ..i ý c-l ý ь tal c.l \О г-

о Orilot-or г- о\ \о 0оОtЁia) ф q1{\осо\о ол \о с{ 0олччпч ý {,.i d иi j c.l бf' _.ic{#al (.)

ьЁ C.l с\ гt I I оо фЁ \о jо

ф оо, i .Ф \п .а со оtr c.l с! гt ф г-,li I о\\оýо\ г-д гt \с \п о dd с о

оо c.lOOOO \о \о 0о \оч\о о t t оо Ь s c.l c\,l rф г* (a) \о ф о \пф\по\о\ \n гt са са\пО 0о бl ф гt г- г- г- (л ý с.) c.l *ý\f s

о ооt(fс.lф \о со c.,ltO;c.l \f (о с.l sфоосасо ."}чк г*ýOо Ес.) сч (n O.+\nt{.\ottttttfбl 9\осо оф о ý ýXad со c.l с! +j - c.l

л atl о\ .л { a7) ,a) гt ý гt б,l ý ,a) t 0о ёsч-- ci (ч I БЁТТк I I I о\ гtJ.o\(\-l ч ь с\ -Б=j" c.l .f ý9*Ё]

.-А5 с Ф ij _iý c.t 9*Е \о а Е,Ё ^ýýЁЁ оý п

215 .о L ct \о о\ф\осо Gl ь ь]\г\гt о Ф о ý,ý,Bl iЁ,,

(n (r) -.: а О\ оts гt оо c,,l -j ý о\ ч \Чт п ф : ý d.i

tфс!t ф ч ч,,l ч *л ci \n rn сч с!

о_ь Ё гt о о lll оtr \о jо I I

(.) or- i о о\гt-ч a \п dd с

I о \оосоо ý d tV)trф-счrоО l') г* \о \о !.|

ф O\oNc{ Ф о О-rлГt \о d{jrf сч с) бa (.)

(.) rn q4ý9 ct I ý .aNJ-г\ с.) ,nbdS

216 Е l l -с ф ,}€,i ;, ОО-, o\о\ О\ ф r.) бi >ддя zФ Ф лс =а ьь* г_ гt \.1 \о t ЕЁ fi! Ф* эЕФз --оо бl с{ бl .пф .l.о о t,6 Fъ ci a-l tf) _ооaоФ ;r tT

dх aD с2^ i_, Д.l l.l \С <Ё О\ lлъ с\ь S I,о r.й бъ Е rOt- tt Ёs *.д S о\ бl о\ оф \п о\ о\ \а ral ф ЭЕ(а.- и la с{ г- \ч, lo.1 сччЁ -у сг C,l \о с! ат, aъ:о й -бlоо - г-ап_ 2F о оO,Б оrф- бl с.l о .q q O_,.i t(a бl a., ".! Ri г- la} ф -a.d d уь ЁЁвs ýь_ a.l $ c.l _ .n -*l EN Glбr бlс о\ lal ф ц< \о \о \о бl _ c..l z> ёян --t уй Ф7 ý\ort ..)t \о- гt о.| ф о= ..t ci г- фф фtt й= ЁЁ*ýЁ" ФЕ оД 9 с)- o\t фоо ?S t ф_оо-бlOr r.}ý г-ь о\ \о \о 6,ri d (\l (\.1 (r) с.{ 5 Ё а= -

Ёз t СА Ё] tr ллэ оо cfl .li с..| \л с! r.r ta qч= ll Il тч= z> а 9vO оо vvO ч .l2 (л ?,э б а о Q а N L Е N Ё Ф о 7 = э л ФЁ1э Цl- tr g tr L ýо,30 Ф ФЕ с, Ен Nя d Ё&€5 gs <Б вGt Ф еýэцс(} Е Б фя Fо >&я Gt

217 э Ф о\ ао 0о г- 99.t оо оо ооф\о 0о 0о ооф c.l о б \л \о \оо t,- г- о ь 1-- г- г- rOrO- \о \о \о \о о c.l .-) со \п -_rо са cn г* Ф ci с-) сa aа (n ci rt со с.) (.) с.) (о с.} со со са са со

о\ гtOо Fгt со c.l со ýо оп \оп\п с{Ё о\о (nN c.l cq бl сч c.l с.l c.l cq -ý са c.l o.t са сQ

г-О с{ о\ \оои о\О о\о \о со о\ ýг\ о\о ф г* (п с{ \о оо ýо, г- с{ c.l ý\о .ýf о\ п\п со rn t tо cr) ý\п со cn c.l c.l о st со (о

г* \о (.) оо о\ lal оо \n c.l нг\ - Оо\ о\$ý о фф г- гt \а ,.iqч со l.") о c.l гtг-_ с!ý с.) ф о\ о\ ci -о\гt г]\dс.i г-

с{- o.1 Oгt * о\ со (п (а о\ о\ \с оо -с, бl-О оо о\ q ооо оо \о \п оо оочч ооо оо о ооо оо оо

\п сr) о\ c.l ý сý с)Ё sý оо * c.l c.l ч).* оо с)- \о(а- ол ол СI\Ё c.,l - оо О\ \О оо c.l c.l ddd оо c.l со ооо оо

\о 0о о\ \о Осоь (о с{ \о о\ .t!to\ 0о rn !t c.l ý с{н О 1{ о\ .Tч F-ý о\ с\l (л dd с\l с! rпсоЁ оо c.l бl бlN- (\оЁ бl лло оо ч оо оо ооя оо c.l c.l \п с{ \п с! la! с{ \п c.l ra) с!,пY бl \п ооС! (n ооll ооll ddз ооIl ооlI ооd ооll ооlI

а Ф о о ) U э о с! N Е N tr о о э о э N о Jr

6 с 9,Е,ф ý л,* Дýё * Ё эЕ 9 3,Е; р lrLя аЁý >ьвц Е

218 э \n оо Ф о\ о\ г- о\ о\ о\ о\ о\ о\ о, Oi о\ Ot 99- о\ о\ с! о п(по иl \п rn (п cn \л (л \n \п (-г*\о г- г* Ф о Nс!\п c.l (\l a.l о{ o.1 ct о cl с! сч o{ чоl о (f} ci со ci са са с.) со c.l ý (fi cl cQ (-r .i (.l a.) aо с-J

otto\ \а \О о\ о\ coOov г- гt |a) сa c.l t ta) o.t Ё о\ сa \о a.l (о\t ro(\- \о \о cn ci с.} с! (..{ -с),a} со

О\ \О г- г* c.l \о с! 0о c.l со Ос) с.} со Ог- о,ý ф чч ,ао Ол со" -о\со la) 0о {(.l \о (\.1 \п cn c,.l c.l !tt огJбг \о бl -cat- \с с{Ё

rобt- Осо tч ф\оо ф \a) lл.tо Ocn ci c-l 1-- \о со \п г- ао_ с]. о, (\.1 qч гt Оо\ €)- \dб со гt lal г: d-d (\- Ё.d .rf-* .ts О\ О\ ОО

\осоý Ёф ý\rф о\ о\ Ог-\п о- г- с\ \о ооо оо \оý о_ ол ол (7) cn sбl ооо оо оо ооо оо1Ол оо ооо1олол оо1Ол оо

ОО\о .i (7) *\о *0осa (а c.l \о \о _ C..l <-l ..) c.l оо 0о tc оо с.) c.,l оо ýаa-о\ оооЧол- оо ооо оо - оо

гtt о\ t,- фса\п \с c.l са \о tF\o О ,.1 фсо r/)o\t-ort бlг-н iл xl Ёaо\о ci aо t (чcf) с.) ч1 с{dн оо c.l о.|-i оо с! бl Фс.a- оо c.l бl лло оо оо ооя бlоо \п ооol \а c.lоо \П c\lоо \п c..l \п с{ (n ('l q9= qч= Il ооd ооla ооll ооdтч: ооll ооll ООо ооIt оо

q q 0 а о (_) а о U о о c\l N N Ф Ё N о а о а а ;ц э

Е *,я Е.* 9 iý* Ё--z, >\н 39. =.J Ф^ ? Ёf,чл >\ > )ol) } я,ь sýЕЕ яёg 5оэ 2,U

2l9 1, ql \о\оý \О rn \оý со -) .л (.l cn c,l a.) ai .n a.t с.) (\a о Ф ннО Fо ч)Ё Ёоl о c*гt\о гtо гt \о (.)tat ООг- оо оо ОО- оо оо о Фt (.i{ (о cQ с) Ф(а (-) (-) со (fi aа (r) с.) с.) a-)

rЛ r/) о\ r\ г\ rr) огtФ са \о с\l г- \оОо\ са о\ *(\_ (.lN иtсп- \а c.t \о \о tt(.) ф\о-\о

Ё) r/l гt оt фоr о\ (n с.) О(л г* 0о ril фt ф с{Оо\ ооо фгt о\ г- о\ qч -о\о \п _ý(п счrtп .d.d .qý _с!г- нс{ с! бa о| чч

О\-о\ \оФ ьо\ с!sиl $о 0оо о\ <) чl (п \n (.J rп гt чd_: rn tл оп оrчd флd ,qч гtо\{ счн б|ý гt о\ гtо\_ \он г- 0о со \о \о

a{d ýý (') бl Осаса о\о \о г- \п оо (аО \л ,al ý \с с! \о оо г\н оО- оо с1 a.) ооо ооа" c..l a.) ооо оо с)н ооо оо ооо ооел оо

ý c.l \о ýЁl *ý\о -ci (.) Оо\ фо\rл v1 Nспбl оо гt са сч с{ оо-с{ c.l о оо о\- ооо оо -с{ оос, оо ооо оо с)-

(\l о\обl \л о\ с.| о\ \с \п (\,1 О с.) \о с.) t tаЁоl счн ýs о\ýф-c.lý нс) (п_l.-'б ý.аat оо с{ бл с{бl_ оо c\l c.,l (\lN_ оо o.1 с! ооя оо (\ (а бlоо rl бlrrvооя бlоо (а оо\п ооя оо оо са qч= Il lt С! б|rаY бl \n бl \л ооd оо оо dёз ооlI ооll ёёJ ооll ооll

(а 1л 0 а о о а о а бl N Е о о о 5 о а N о Е N о tл э r! э э ь Фл)о0 > *ý} h>со _скrоtъ_о ь С.- Е б\- 9 €€ Е Еяа: >rо0 #,р Ф аr .gт v-(1'Gl_с э оФN ,ц) t- -бч Ф!

22о io Ф г-гtt г- \о \о \о t\г-\о гt \о \с \о аофоо 0оф фф N о оо о оо \с \о \о \о Ф (n \а (п rl..t о о \п гt г\ гt гt г* гt ci (.l (?) с.) (v) ь о tt (о (al .а ct €) a.) r-. Ci (-l an t) rо i

о\ ,trо-ý(nc! с!ф О-9 с!о чЁ rf t{. t+ \о c.,l ý la) \о с.) c,l ý г- гt (.) бl с\a гt\о c-J (а бl c.l (.) с!ý

\п о\ г- c.l о\ c.l Ё г- о \2 гtф \с aа ф ф ёl о\ N \о бa ttt о\ о\ ,"i. о\ о\ ф с! с\l { \t (\.1 (\l c.l (-) rt

с) о\ со rп \о г* со t\o $ с.) сa \о q. (.) гtф гt оо г- q. о бl €| ýса г* \n гt .с ci r.) г- са со 0о о ф

о cf, \о ti c.l ф \о\n lal г- \о оо 8 N оо о (f) ол ол о о\ оо о оо о о оо о оол о

ý(а о\ оо F\о с\l б| о \ot \о la) о о оо о\ о г* оо о са оо о о оо о o,1

н!f (",) \о \о бl г- О t) rt гt c.l i с! Ё) \о \О ф { О\ о\ о\ гt о| г* г- cn с{н о о о{ бl о с\.1 ооQ оо оо ооя оо оо лло (7) бll.)Y с{ la бl (а N\nY бl \п с{ (п лlбу С!оо (n с{оо (п ёdз ооtt ооlI ооё ооll ооIl ооd ооll ооIt й а о {2 о о а о U а о U с.| Е N Ё N Е а о э о а N о Jr э

tl о.- &.- ýЕ -ох,ря яа Е8. ч(D ;JN гrо .оv -о ýа

22l ЕL. atl \о \о \п \о \о \о \о ýý о\ о\ с{ о Kl фсо о г\гtо г* гt г- гt о\о\- о\ о\ о\ о\ Ёс! Ё c.l (.lcoý (?) о с7) со (а c.l c.l с.) с\ с.l бl c.l (n са (а с7) a.) (а €)

.tro- Оо\ !tH г-ф\о г* rл F- са ý(аО Ott lal о\ о\ lif cn ф a.l \.1 г\ rt ýý \оь cicat с) бl $ý

о\о c.l ф l.') гt о\ с!- о\ г- Оо\Ё \.1 о\ (о* ф 1(.t-г*\п ч спЁ г- o.1 * HOl lt t) г- о\ \п со- чФ" г*\оо\ бl c.l N-) t с..| c.l с\l о\ бt ol (.} tt с\l о{ -

\n \о a.l \ný .i c.l \a) Ё) гt Ёб| нOо г- оо ф\о с{ гt t\\л- t\О\\а aq o\ois c.) гt Ё-ол \о \о гt г\ \о tf cl \п lл -N фг- C.l Or ф гt\о

ss \ао\- (n aо \о гt _roor оо ý\о { c.l xf оо г- r.) ф\о(п г-О \о c.l_* ол о- ооо оо c.l с\ ол ол о_ оо tý ddd оо оо ddd оо оо ооо dd оо

-обl a.) ф t--t _s \ос!ф c.l бl \а с! \п чrчч оо a.) с) оо Оо\ c\.l с.| оо rn с7) ооо оо ооо оо Ёс) ооо- оо

ф\о rn \о гtг*г- \os Ёбl \а г- \n г- \о !t qчq-rпб фг- \пс{ф фф чо-- но\ c.l с\l - оо c.l с\.1 Ё оо с! с{ с{ оо с\.1 н ооя оо оо ооя оо оо ооя оо оо (.) qч= бl \л с! r.-r бlrаY (\i \п c\.l \л с! (л бl v) lI lI ll ll ýч= ll || ооё оо оо ёdз оо оо ооd оо QO

.л 0 .л ) о U а о U о о бi эЕ N о )Е N о Е N о э э Jr э

ý зь сь с> с>бФ €дг trоФ_с sЁ } Бъ оБс боа

222 ЕL. ýl оr,9 а о\ о\ оо 99- о г* о\ о\ tr+v ýtФ $бl c\t о (п и) г- гt г* г* г- (о гtо п(п сософ соф ф\о Ф о O.,l C.{ о.| - с\l --О c.l c.l о\ о\ о\ ot о\ q, о" о aо aа aа (.) aо с.) с.) cicit ci со (а aо c'.l c.l с! с! c{ o{ c.j

о\ соtЁ ф c.l \п r+ 0ociO г- оо \о \п 9р-- оп с{ г- \оь\о б.l н c.l с.) \п ца c.l ýs (.] со ýп ь\о =г*гt

фtфсо c.l о г* с.) сiол .i 0о г- \о бl-- 0оф (nci\o \оо фо\ г* о\ vл Ё(а €)н ф j..j lл чч qчч олч Фlt с)ф c.l c.l с\lý с{ c.l О-- (\_

(ocat оо a.) о\ \о фо\са г- \а Осо О\ \О с.) г-ф г- \п г- г\ (о 0о о c.l \t \о €)- (.) с.a _ гt 0о lif dч о\_ \t ý *г\ о\ о\ €)- 0о со гt \с ý lal

(ns (а \о *со ci с! с! оо c.,l с.| t!tг- оо \п г- ciý(o оо \оф \о ооо ол о_ ОО* ол о- чч ол о_ ол оо N o.1 ооо оо оо ооо оо оо ооо dd оо

ф гt 1-- tсо ý.+ t _cl \оО (\,1 \о c.l a') г,. \п ооо оо \о \о оо ci !ýf оо qq ооо оо ооо-Ёо{ оо ооо оо оо

\лtь t) с\l d€) \п cn \о\о* 0оо\ё t.о фtrф ф\о гtф t ооь ýсо- \о \о ýОсо фOо оо б| с{ c.l оо со ci о.| Фо ооя оо оо ооя оо оо ооя оо са N\лY с! (п бl rп б| \п с.,| ,a) с{ la) Y c.,l ,al c..lоо la) ddз ооIa ооll ооdýч: ооlI оо|| ddJ ооll ооll о о а Ф о о а о Q а о (-) сч Е N о N Е N э Е о а о Jr ) tJr э

I I I оtr с Ё Ё Ф о bN ооЕн Ё }_о ýýдJ ;:; "о а .о Ё F

22з Е Ф фос\о ф| фг- |a,tý lлt rпt с\l Ф \оФ.< \О \оО rt a', a') ..iOO с-. О (n (э ф о f1 fl\ е: оос ос о\о\о о \о о caJ ddd tt ttý std ýt t s

с г*- \о \о ?.) \о г- гt с{ \л c,t € ао с.) о\ .а с{ a.l (..l c.l o.1 ..l (^.t a.t c-r _ c.r о\- ý, -\о*a.l c.l - r.) с{

,.) t \с \сОО с! ýt о\- фс\ф гtф ф .i\оф-xl- \ ф a-l г:q= ф\о г,- фtг* 8ч rл гt ..) ý $f.+ ,/i .d- r^,i d ,с й{ cis

\О .., о о\ \л г- .'J с \''} fl Ог* оl\- .i л^ aо a{ с.lc гt л' г* tбl f.' q ýsч г- \л or-5 -фс\ 0о со _\О бoiý c.l о\ r.t о\

г- *чf c.r ь г* о .i \о О\\о\o Ё, \о tlл\о о\- гt ýý \о гt _\о d оо 9о

о\ 0О \сб ф с\ a.. c.l \о c.l Oýr.t ri l\ о\-соý,.) s с.| at a.l о о.. о. o.1 -- оо чt оо a.l бl с..1 a.l ооо оо с!- оо i с.|

о\ О г.. О\ О\ \П г_\об Ёо \огt\а c.l О фt о\ сa \t ф \о с.) qч t фгt o\r о. бl a.l бl ч.] c.l a.J о оо -с{ оо o.1 бl оо лло o.1 lal ,бl lal л.lи9 с{ \л с{ и) о|оо rп с!оо \п Ёl qч= ll ll ll qч= ll ll ооd оо 99о]J.T Ood

а о 0) а о U о U 7 о Q с! N о N о N о а э а э

lr L! J кi6rЁ с ý.atr!а .- Ф со Ёа NI аЕ 8 о aq ат ф

224 1, ir)(..rt \а r,,) ý, 'al rn бl о Ё)(ао ({) со (.) (.) ý' о оо\о оо оо о rt\ts !tý {d

фlа о\ с-) о\ яýк !t cn Ё t\.l

ý\обl оо d) \о (\.r ф фгtф оф -О(а ýl о{ лл tlt

t\ ?q чf бl .а г- -t\9 \о (\r Чв ý-гt t\o =oi о\ rlt с{ (') со по\ \о ооо ооо ооаа Ёо-о\

гt бl tt \оф фсао \с) (п ОО- оо еп -сч ооо dd бl с{

(.l о{ ('I q. t _фФ-п9 с{ dl бl-- оо c.,l c.,l ооQ оо оо d) (\l \а сч (л ооё$ч= ооll ооIl

!2 а о о ýl эЕ N о }дr э ýi €€<б

225 мUNDоR[сдт

ciKig з

I гosil. дzоRвдyсат.llш giMaL-ýoRQ oKirtqiriK zoNдsl ToRгAQLAR ININ BKorori gокаiтtгttгt sociyyэsi 6 ý l. Соgrаfi mёvqeyi 6 ý 2. Relyef _ 6 ý з. Geoloji qurulugu va tограq аrirэlэ gаtiгап sЁхчrlаг l0 ý 4. |4 ý 5. Hidгoqraliyasr 1,7 ý б. Bitki бrti.iyii 2о ,7. ý Тограq ortiiЯ 2з

II FoSiL. AZoRBAYсANIN ýiMAL-ýoRQ oKiNQiLiK ZONASI TORPAQLAR ININ BON iTiROVKAS I з1 ý 8. Respublikamrzda tоrраqlапп banitiгovkastmn tэdqiqitanln qlsa tагiхi зl ý 9. Тограqlапп bonitirovka mе'уаrlаппtп гiyazi-statistik Ёsulla tэ'уiпi з5 ý l0. Zona torpaqlanntn ауrl-ауп xassalari ilэ kэпd tэsэггЁfаtt bitkilэгinin mэhsuldаrhýt аrаsrпdа astltltýtn ta'yini 38 ý 1 l. Тоrраqlаrrп tabii хаssаlэгiпэ sёуkэпmэklа asas bonitet gkalalannrn taПibi 4| ý l2. Тэshih эmsаllаrшm tэtbiqi ila ;inral-prq эkingilik zonasr tоцраqlаппш yekun bonitet ballarmrn taprlmasl чэ a9lq qkalalannrn tэrtiЬi 4,7 ý l3. ýimаl-ргq akingilik zonasrnrn tоrраq-kаdаstг rayonlagdшrlnrasr 5,7

III FoSiL. AZoRBAYCANIN ýiMAL-ýoRQ oKiNciLiK ZONASI TORPAQ FONDUNUN STRUKTURU Va АQRОiSТВНSДLДТ QRUPLAýDIRILMASI ,,|6 ,76 ý l4. Zonanrn torpaq fondunun strukturu ý l5. Тограq fondunun kadastг (qiуmэt) rауопlаrl Ёzrэ paylanmasl _ _ 95 ý l6. АzэrЬаусапlп gimаl-gэrq эkingilik zonasl tограqlагrпrп aqгoistehsаlat qrupla;drn lmasr l0з

226 Iv Fosil-. AZoRBAYCANIN ýiMAL-ýaRQ aKiNqiLiK ZONASI TORPAQLARININ iQTiSADi QiYMaTLaNDiRiLMaSi l lз ý l7. Тограqlагrп iqtisadi qiymэtlandirilmэsinin паzаri чэ nretodoloji aSaSlarl llз ý l 8. Тограqlапп iqtisadi qiynrэtlэndirilnrasi i.igiin пlе'уаrlапп segilmasi l lб ý l9. Zonadaxili kadastr гауопlаппtп tограq qruрlагr tizrэ iqtisadi gбstэriсilэriпiп mЁqауisэli tэhlili 119 ý 20. ýiша1-9эrq эkingilik zonasr tограqlаппrп pul ilэ ifаdэ olunлrug qiynratinin taptlnrasr l34

NoTico 139 oDaBiYYAT 14l oLAvoLoR l53

227 RNPM-in direktoru: ý. Alrganh Bag rеdаktоru: Т. Korimli Direktor mtiavini: R. Korimli Texniki геdаktоru: Т. Aýayev Коmрiitеr tortiфisi: М. Mэlikov

Yrýrlmaýa verilmig 20. l 2.200 l . Qара imzalanmlg l/,.. 22.01.2ф2. Fогmаtl60хЮ Hocmi 14.25 9.v. Тiгаjr 500. Sifarig Ns 23. Qiymoti mЁqavilo ilo.

KElml> RMM-in motbosinda 9ар edilmigdiг