Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Dla Gminy Poddębice Na Lata 2017–2020
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Poddębice na lata 2017–2020 Poddębice 2017 Spis treści 1. Wstęp 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami 4.2. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Poddębice na lata 2017–2020 z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 4.2.1. Strategia rozwoju województwa łódzkiego na lata 2007–2020 4.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego do 2020 roku 4.2.3. Program opieki nad zabytkami województwa łódzkiego na lata 2016 – 2019 4.2.4. Dokumenty wytworzone na poziomie gminy odnoszące się do ochrony zabytków 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.1.1. Zarys historii obszaru Gminy Poddębice 5.1.2. Zabytki nieruchome 5.1.3. Zabytki ruchome 5.1.4. Zabytki archeologiczne 5.2. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków 5.3. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy 6. Ocena stanu dziedzictwa. Analiza szans i zagrożeń 7. Założenia programowe 7.1. Priorytety programu opieki 7.2. Kierunki działań i zadania 8. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami 10. Źródła finansowania opieki nad zabytkami 11. Realizacja i finansowanie przez Gminę Poddębice zadań z zakresu ochrony zabytków Aneks 1 Aneks 2 1. Wstęp Ochrona szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowego jest integralnym elementem polityki Rzeczypospolitej Polskiej. Istotne jest zatem, aby zadania związane z ochroną i opieką nad zabytkami były obecne w polityce realizowanej na płaszczyźnie samorządu. Wyrazem troski samorządów o lokalne dziedzictwo, ale także wymogiem ustawowym, są gminne programy opieki nad zabytkami. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Poddębice na lata 2017–2020 stworzony został na podstawie Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Poddębice. Treść tego dokumentu, jego zakres i struktura uwzględniają wytyczne zawarte w wydanym przez Narodowy Instytut Dziedzictwa opracowaniu pt. Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik metodyczny. Przedmiotem niniejszego dokumentu jest dziedzictwo kulturowe z terenu Gminy Poddębice, a w szczególności zabytki nieruchome, ruchome, archeologiczne, zabytki w zbiorach muzealnych oraz krajobraz kulturowy i dziedzictwo niematerialne. Z kolei celem Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Poddębice na lata 2017–2020 jest określenie kierunków działań w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami oraz wskazanie sposobu realizacji tych działań, przy uwzględnieniu kwestii organizacyjnych i finansowych. Poczynione w tym względzie ustalenia powinny znaleźć swoje odbicie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Poddębice. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Poddębice na lata 2017– 2020 jest dokumentem holistycznie ujmującym problematykę ochrony i opieki nad gminnymi zabytkami, będącą komplementarnym elementem działań podejmowanych przez władze Gminy na rzecz jej zrównoważonego rozwoju. Niniejsze opracowanie stanowi również podstawę dla samorządu w budowaniu świadomości społecznej dotyczącej dziedzictwa oraz realizacji jego roli, jako inicjatora aktywności lokalnej społeczności w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Wspólna historia, tradycja i dziedzictwo kulturowe są bowiem spoiwem integrującym lokalną społeczność, konstytuującym jej tożsamość i odrębność. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawę prawną do opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Poddębice na lata 2017–2020 stanowi ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r., poz. 1446 z późn. zm.), zwana dalej ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 87 ust. 1 tejże ustawy gminny program opieki nad zabytkami sporządza wójt (burmistrz, prezydent miasta) na okres 4 lat. Następnie, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, program przyjmuje rada gminy (art. 87 ust. 3 ustawy). Przyjęty program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym (art. 87 ust. 4 ustawy), a z jego realizacji wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza co 2 lata sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy (art. 87 ust. 5 ustawy). Art. 87 ust. 2 omawianej ustawy wyszczególnia cele gminnego programu opieki nad zabytkami: 1) Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) Uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy ich stanu zachowania; 4) Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) Określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Problematyka zachowania dziedzictwa kulturowego została ujęta w polskim prawodawstwie, korespondującym z ratyfikowanymi przez Rzeczpospolitą Polskę międzynarodowymi aktami prawnymi. Ochrona i opieka nad zabytkami jest konstytucyjnym obowiązkiem państwa (art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). W art. 6 ust. 1. Konstytucji RP państwo zobowiązuje się do upowszechnia oraz stwarza warunków równego dostępu do dóbr kultury, która jest źródłem tożsamości narodowej i trwania narodu. Podstawowym dokumentem regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami jest ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Określa ona czym jest zabytek i wskazuje na formy jego ochrony. Jednocześnie reguluje zasady związane z prowadzeniem prac przy zabytku i ich finansowania. W art. 3. ustawy sformułowano definicję zabytku. Zabytek jest to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną bądź naukową. Zabytkiem archeologicznym, w myśl ustawy, jest zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną bądź podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem. Warto przytoczyć również art. 4 ustawy: Ochrona zabytków polega na podejmowaniu przez administrację publiczną działań mających na celu: zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków, udaremnienie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków, przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę, kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków, uwzględnienie zadań ochrony w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Z kolei opieka nad zabytkiem, jak wskazuje art. 5 ustawy polega na działaniach właściciela lub posiadacza, które mają na celu zapewnienie warunków: naukowego badania i dokumentowania zabytku, prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości, popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Zgodnie z art. 6 ustawy Ochronie podlegają wspomniane wcześniej zabytki nieruchome, ruchome i archeologiczne. Trzeba jednak pamiętać, że do tych grup należy szeroka gama typów obiektów historycznych, wśród nich są nie tylko kościoły, pałace czy obrazy. Ustawa nakazuje chronić i dbać o stan i zachowanie oprócz historycznych budynków, także parków, układów przestrzennych, cmentarzy, krajobrazów kulturowych, budownictwa obronnego, miejsc upamiętniających wydarzenia historyczne, kolekcji, numizmatów, pamiątek historycznych, wytworów techniki, materiałów bibliotecznych, instrumentów muzycznych, obiektów etnograficznych, przedmiotów upamiętniających jakąś osobę bądź wydarzenie, wszelkich zabytków archeologicznych, a także nazw geograficznych, historycznych lub tradycyjnych obiektu budowlanego, placu, ulicy czy jednostki osadniczej. Omawiana ustawa (art. 7) wymienia następujące formy ochrony zabytków: wpis do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego, ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji