Türkiye' De Bankacilik Krizleri Nedenleri Ve Regülâsyon
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. SAKARYA ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TÜRK İYE’ DE BANKACILIK KR İZLER İ NEDENLER İ VE REGÜLÂSYON UYGULAMALARI YÜKSEK L İSANS TEZ İ Betül SAKARYA Enstitü Anabilim Dalı: İktisat Tez Danı şmanı : Yard. Doç. Dr. Mahmut B İLEN MAYIS – 2006 1 T.C. SAKARYA ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TÜRK İYE’DE BANKACILIK KR İZLER İ NEDENLER İ VE REGÜLÂSYON UYGULAMALARI YÜKSEK L İSANS TEZ İ Betül SAKARYA Enstitü Anabilim Dalı: İktisat Bu tez 29/06/2006 tarihinde a şağıdaki jüri tarafından Oybirli ği ile kabul edilmi ştir. Yard. Doç. Dr Mahmut B İLEN Yrd. Doç. Dr. Fuat SEKMEN Yrd. Doç. Dr. Rıza EMEKTAR Jüri Ba şkanı Jüri Üyesi Jüri Üyesi 2 BEYAN Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyuldu ğunu, ba şkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunuldu ğunu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadı ğını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya ba şka bir üniversitedeki ba şka bir tez çalı şması olarak sunulmadı ğını beyan ederim. Betül SAKARYA 31. 05. 2006 3 ÖNSÖZ “Türkiye’de Bankacılık Krizleri Nedenleri ve Regülasyon Uygulamaları” konusu, krizlerle sarsılan ve istikrar yakalamaya çalı şan günümüz ekonomisinde bankacılı ğın kazandı ğı öneme ve hassasiyete ba ğlı olarak üzerinde durulmaya de ğere bulunmu ştur. Bu çalı şmanın hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Yard. Doç. Dr. Mahmut B İLEN’ e te şekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim. Ayrıca, bu günlere ula şmamda emeklerini hiçbir zaman ödeyemece ğim aileme de şükranlarımı sunarım. Yeti şmemde katkıları olan tüm hocalarıma da minnettar oldu ğumu ifade etmek isterim. Betül SAKARYA 31 Mayıs 2006 4 İÇİNDEK İLER TABLOLAR L İSTES İ................................................................................................................v ÖZET........................................................................................................................................vi SUMMARY.............................................................................................................................vii GİRİŞ .........................................................................................................................................1 BÖLÜM 1: TÜRK İYE DE BANKACILIK SEKTÖRÜ.......................................................4 1.1. Tarihçe.................................................................................................................................4 1.1.1. Cumhuriyet Döneminde Bankacılık..........................................................................5 1.1.2. 1980 -1990 Döneminde Bankacılık...........................................................................9 1.1.3. 1990 Sonrası Bankacılık.........................................................................................12 1.2. Türkiye De Bankacılık Sektörünün Yapısı, Rolü ve Temel Sorunları..............................18 1.2.1. Türkiye de Bankacılık Sektörünün Yapısı...............................................................19 1.2.2. Türkiye de Bankaların Rolü.....................................................................................21 1.2.3. Türkiye’de Bankacılık Sektörünü Sınırlayan Faktörler ve Denetimi...................... 22 1.2.3.1. Türkiye’de Bankacılık Sektörünü Sınırlayan Faktörler............................. 22 1.2.3.2. Türkiye’de Bankaların Denetimi............................................................. 24 1.2.4. Türkiye de Bankacılık Sektörünün Performansı.....................................................26 1.2.5. Bankacılık Sektörünün Temel Sorunları ve Sektörde Ya şanan Mali Riskler....... 28 1.2.5.1. Sektördeki Temel Sorunlar................................................................... 29 1.2.5.2. Sektörde Ya şanan Mali riskler...............................................................43 1.2.5.3. Uluslar arası Normlara Uyumda Ya şanan Sorunlar..............................50 BÖLÜM 2: TÜRK İYE DE BANKACILIK KR İZLER İ....................................................51 2.1.Kriz Kavramı......................................................................................................................51 2.2. Finansal Kriz......................................................................................................................53 2.3. Bankacılık Krizleri.............................................................................................................54 5 2.3.1. Bankacılık Krizlerinin Nedenleri............................................................................58 2.3.1.1. Makroekonomik Nedenler................................................................................56 2.3.1.2.Mikroekonomik Nedenler...............................................................................65 2.4. Finansal Serbestle şme ve Do ğrudan Yabancı Yatırımlar ile Krizler Arasındaki İli şki...............................................................................................................................73 2.4.1. 2000 Kasım ve 2001 Şubat Krizleri ile Finansal Serbestle şme ve Do ğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İli şki.................................................................... 81 2.4.2. Küreselle şmenin Bankacılık Sektörüne Etkileri ve Küresel Rekabetin Bankacılık Sektörüne Yansımaları..........................................................................................84 2.5. Türkiye’de Ya şanan KASIM 2000 – ŞUBAT 2001 Krizinin Nedenleri ve Krizlerde Bankacılık Sektörünün Rolü............................................................................... 87 2.6. Dünyada ve Türkiye De Bankacılık Krizleri.....................................................................90 2.6.1. Türkiye de Bankacılık Krizleri............................................................................. 91 2.6.2. Dünyada Bankacılık Krizleri.................................................................................93 2.6.2.1. Güneydo ğu Asya Ülkelerindeki Finansal Krizin Nedenleri ve Bankalar.93 BÖLÜM 3 : BANKACILIKTA REGÜLÂSYON İHT İYACI VE UYGULAMALARI...95 3.1.Teorik Olarak Bankaların Yeniden Yapılandırılması........................................................97 3.2.Türk Bankacılık Sektörünüm Kriz Sonrası Yeniden Yapılandırılması............................ 100 3.2.1.Bankacılık Sektörü Yeniden Yapılandırma Programı ve Sonuçları.......................102 3.2.1.1.Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun Kurulması...........................103 3.2.1.2. BDDK.nın Temel Hedef ve Stratejileri............................................................103 3.3.Finansal İstikrarsızlık ve Sorunlu Haldeki Bankalar İçin Çözüm Önerileri....................106 3.1.1. Sistemin Mali ve Operasyonel Yapısının Güçlendirilmesi................................108 3.3.1.1.Kamu Bankaları Reformu...............................................................................108 3.3.1.2.Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TSMF) Bünyesindeki Bankalar................114 3.3.1.3. Özel Bankalar................................................................................................118 3.3.1.4. Devlette Şeffaflı ğı Artıracak Ve Kamu Finansmanını Güçlendirecek Düzenlemeler...................................................................................................119 3.3.2 Düzenleme. Gözetim ve Denetim Çerçevesinin Güçlendirilmesi ve Sektörde Etkinlik Ve Rekabet Gücünün Artırılması.......................................................... 120 3.3.2.1. Bankalar Kanununda Yapılan Değişiklikler ...................................................120 6 3.3.2.2. T.C. Merkez Bankası’nca Yapılan Düzenlemeler.......................................121 3.3.2.3. Banka Gözetim ve Denetim Yapısının Güçlendirilmesi..............................122 3.3.2.4. Sermaye Yeterliliği Rasyosunda Piyasa Risklerinin Dikkate Alınması.......123 3.3.2 5.Yabancı Para Pozisyonuna İli şkin Sınırlamalar.............................................125 3.3.2.6. İç Denetim ve Risk Yönetim Sistemine İli şkin Düzenlemeler.....................126 3.3.2.7. Mevduat Garantisi Düzenlemeleri ...............................................................127 3.4. Banka Yeniden Yapılandırma Programlarının Sonuçları ve Avrupa Birli ği Açısından Bankacılık Sektörü..................................................................................................................127 3.4.1. Avrupa Birli ği Ekonomik Kriterleri Ve Bankacılık Sistemi Açısından De ğerlendirme...................................................................................................................128 3.4.2. AB Bankacılık Sektörünün Rekabet Ve Denetim Yapısı. .....................................130 3.5.Yeni Basel Sermaye Uzla şısı (BASEL II KAVRAMI) ...................................................132 3.5.1. Basel –II’ nin Ortaya Çıkı ş Süreci..........................................................................133 3.5.2. Basel – II’ nin Avrupa Birli ği Sürecindeki Yeri.....................................................134 3.5.3.Basel II’ nin Reel Sektör İli şkisi..............................................................................136 3.5.4. Türk Bankacılık Sistemi ve Basel – II....................................................................136 3.6 Türk Bankacılık Sektörünün Analizi................................................................................137 SONUÇ ...................................................................................................................................145 KAYNAKÇA .........................................................................................................................148