(I) Atatürk Univerşites Zir. Fak. Siif'ıe Gıda Teknolojisi ~Öıümü Başkanı (2) ..;' ,,, Asistanv (3) " Doçenti
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TOMAS PEYNİRLERİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR . Ahmet KURT (1) Hüsnü GÜNDÜZ (2) Mehmet D~MİRd (3) ÖZET Doğu Anadolumuzun muhtelif yerlerinde işlenen ve kış aylarmda bölge halkının beslenmesinde olqukça önemli yer tutan ve yüksek gıda değerine sahip bulu.nan Tomas (Serto) peynirleri üzerinde yapılan ilk araştırmadır. Nununeler Bingöl dolaylqnndan toplanıp labofatuara ge tirilerek analizleri yapılmış ve aşağıdiıki sonuçlar alınmıştır: 1. Tomas peynirIeri genellikle çökelek, çiğ süt, yoğı/rt ve tereyağ karışımı olarak hazırlanmaktadır. 2, Tomas peynirIerinde su oranı % 37.54 ila 64.46 arasında değiş miş ve ortalaması % 52.51 bulunmuştur. 3. Kuru madde oram en az %. 35.54, en çok % 62.-33 ve ortalama % 47.49 olmuştur. 4. Yağ oranı % 5.00 ila %.35.50 arasında değişmiş ve ortalama . % 18.13 bulunmuştur. Kuru maddede yağ oranları da % 11.73 ila 57.76 arasında olup ortalama /'~ 38.96 olarak tesbit edilmiştir. 5. Yağsız kuru madde oran: ise en ac % 21.79 en çok % 44.33 ve ort(llama 29.37 olmuştur. -.. 6. Toplam protein oranı % 16.41 ile % 29.98 arasmda değişmiş ve, ortalama % 22.56 bulunmu§tur. 7. Tuz oranı en az % 1.87 en çf?k %4.68 bulunmuş. Y~ ~rtalaması % 3.05 etmiştir. '. 1 L (i) Atatürk Univerşites Zir. Fak. Siif'ıe Gıda Teknolojisi ~öıümÜ Başkanı (2) ..;' ,,, Asistanv (3) " Doçenti 37 8. Küloranı % 2.0S ila % 5.00 arasinda değişmiş ve ortalOl!'a % 3.42 olarak tesbit edilmiştir. 9.. Asitlik derecesi (SH) 64° ila 18.4° arasında değişmiş ve ortalama 102.5 bulunmuştur . .Yukarıdaki sonuçlardan da anlaşılacağı gibi, yapım . tekniğinin stt1J'ldardize edilmemiş olması sebebiyle, Tomas peynir ~rneklerinin bileşimleri farkı/ılık göstermiştir. i. GıRİŞ Peynir insanlar tarafından her za a.Bölgedeki sütün büyük bJr kıs man aranan, zevkle' yenen çok yönlü be mının bu şekilde değerlendirilmesindent sin. maddelerinin başında gelir. Geliş b. Ekonomik yönden faydalar sağ- miş ülkelerde bir endüstri kolu halinde lamasından, ' bulunan peynircilik bazı ilkel' toplum larda ve bizde de ekseriyetle ilkel şekil c..Besin maddeleri muhtevası 'bakı de üretilmektedir. mından çok: yü'ksek değere saJiip olması gibi ihmal edilemiyecek bir çok fayda Kısaca önemine değindimiz pey lar teminettiğinden bölge için oldukça nirin memleketimizde çok çeşitli tiple iyi bir ürün niteliği taşımaktadır., rinin iriıal edildiğini görmekteyiz. Tür- , kiye'de yapılan peynirIerin en önemlile• Yukarıda öneminI' iza,ha çalıştı rini ve bilhassa bir çok ka-saba ve 'şehir ğımız Tomas peyniri· de diğer peynir leriniizde tüketilen peynirlerin belli baş çeşitleri gibi k~ııanılan süt.1erin çeşitli lıcalarını beyaz peynir, kaşar ve tulum liği, yapıldıklan yerler 'le yap:ıhş metodu peynirieri teşkil etmektedif1er. Bunların ile olgun1aştırma yerinin değişik' 5zel- yanında'bazı illerde elde edilen ve Av . likte bulunuşu nedeniyle .çok değişik rupa tipi peyıiirler ile mahalli peynirler bileşim ve lezettedir. BUna ek olarak ya· de vardır. pıhş esnasmda temizliğe gereği kadar itina edilmemesi' kaglenin düşmesine Bir araştırma; mev~u ola.ral<. efe al neden olmaktadır, dığımız Tomas (Serto) peyniri Bingöl, . Muş' veTunceli illeri ile çevresinde yapıl Doğu Anado'lumuzda mahalli bir makta, genellikle tereyağ f~atına' yakın peynir olan ve lezzetle y~nen Tomas bir fiat1a satılmakta ve diğer tulum pey (Serto) veya karın kaymağı diye ad nirierinden yapılış ve olgunlaştırmadaki landırılan peyilir üzerinde bugüne ka bazı farklılıklar 'nedeniyle ayrılmakta dar herha,ngi biı çalışma yapılmaınış ve dır. bölge dışına tanıtılmamıştır. Çalışma mızın bir başlangıç niteliğinde olduğu . Bu bölgede Tomas tulum peyniri: ve bundan sonraki çalışmalara ışık tu tacağı ümidindeyiz. '3:8 n. LITERATÜR· ÖZETI Diğer peynir çeşitlerimiz üzerinde peynirler yanında bu yörede yapılan bir çok ~a1ışmalar yapılmış- olmasına değişik mahalli isimler verilen tulum rağmen tulum peynirleri üZerinde ve pey.nirlerinin bileşim ve yaptlışlarıhak ö~ııikle araştırma konusu olarak ele kıoda bilgi vermektedirler. A'KYÜZ aldığımız Tomas peynirleri üzerinde bu (1977) henüz yayınlanmamış araştırma günekadar herhangi bir araştırmaya sında Erzincan (Şavak) tulum peynir raslanamamıştır. Ierinin bileşimi ve ·olgunlaşmalan Ü~ zerinde bilgi vermektedir. ERALP ÇAÖLAR (1947) in '~Tulum pey (1974) araştırdığııiıız peynire yapı ve nirlerinin yapılışlan, bileşimleri, olgun görÜnüş bakımından benzerlik gpste laşmalım üzerin<k araştırmalar" adlı ren· Mavi küflü Amerikan peynirinin çalışması genel nitelikte olup, bölgelere (Blue cheese) ortalama terkibi için şu göre bile-şim ve olgunlaşma bakımından değerleri vermektedir. Su oranı % 41 çok farklı olan hususlar genelolarak ele 42, Kuru madde yağ oranı % 29.5 ahnmıştır. iZMEN (1939)'in "Türkiye 30.5, Protein oranı %20-21 Tuz nisbeti Mihaliç, 'blum ve Beyaz peynirIerinin % 4.5-6. İngiliz Mavi küflt~ peynirin terkipleri'.' adlı araştırması da tulum (stiıton) içinde su oranı' % 33.5-35, peynirIerinin sadece bileşimi hakkında kuru madde yağ 32-34, Protein 23-33, fikir vermektedir. ERALP (1967) İz 'tuz % 1.5 olarak vermektedir. mir İli 'Süt ve Mamülleri üzerinde araş tırmalar" isimli çalışmasında adı,ge Yukarıda da belirttiğimiz gibi in çen ildeki tulum peynir1~rlnin bile şim celemeye aldığınuz Tomas peyniileri lerindeI'l söz etmektedir. ERALP ve üzerinde heı:han~ bir çalışma yapılma ~TAN (1970) yaptiktan bir araştır dığından bu ·konuda literatür mevcut mada Antalya ilinde. yapılan çeşitli değildir, m. MATERYAL ve METODLAR MATERYAL için ayran ateşe kopup karıştıoor. Kay nama d'erecesinekadar ısıtılır ve ateşten Materyalolarak Bingöl çeyresinden indirilir, Bir müddet soğuduktan sonra Tomas. peynifleii ahmp kapalı k3:va süzüıür. Elde edilen_çökelek tuzlanarak .nozlarda laboratuvara getirilmiş ve tulumlara konur. 80nr11 her gün süt, gerekli analizler yapılmıştır.. 'Örnekler kaymak ile kanştırıhr. Bu işleme 3-4 adı geçen ile bağlı ilçe·v.e köylerde farklı ay devam edilir. SonraTomas keIJdi~ üretici aile işletme~eriİlde'n toplanmıştır. tulumundan çıkanlıp, tekrar tereyağı süt katılarak özel hazırlanmış tulumla~ METODLAR. ra havfl. alınryacak şekilde doldurulup ağzı kapatthr ve serin yerde muhafaza Tomas Peynirinin GenelOlarak' edilir. Yapilış Metodu:' Tomas peynirinin yapımında kul Önce ayran elde edilip, bundan çö• lanılan çöketek tereyağ ve sÜt değişik kelek yapılmaktadır. Çöke]ek yapınu 39 oranlarda kullanılmaktadır. Genellikle yakıldıktan sonra, yapılan' tartılardan 30 kg. çökelek peynirine 6 kg. süt, oran hesaplanmıştır. 2,4 kg. tereyağ bazende 4 kg. yoğurt 4. Tuz Oranı: Reicherd Metodu ile ilave (Tunceli çevresınde) edilmekte·' yapılmıştır (KAPTAN, 1968). dir. 6. Su Oranı: Deneme ile bulunan Fiziksel ve Kimyasar" Analizler: kuru madde miktarının yüzden çıka 1. Kuru madde Belirtilmesi:- Be rılması ile hesaplanmıştır. lirli bir miktar peynil' 1Q5°C sıcaklıkta 7. Yağsız Kuru Madde Oranı: bir etüvde ağırlığı değişmeyineeye,kadar Toplam Kuru madde orarıından yağ kurutuldu, aradaki ağırlık farkından oranın çıkarılması ile bulunmuştur. % kuru madde hesaplandı (YÖNEY, 1962). 8. Asitlik Derecesi (SH): 10 g peynil' alınıp 45-50°C sıcak suyla ezi 2. Yağ Oranı: Van Gulik rtıetodu lip hacim 100 e tamamlandı. Bu karışı ile bulunmuştur (KURT, 1972). ma 2 ml % 2 lik alkolde hazırlanmış 3. Protein Oranı: Kje1dahl metodu fenolftaleyn ,iıave ediıd! ve 1/4 n Na ile toplam azot bulunup 6.38 'ile çarpı OH ile titre edildi. Titrasyon uzun za lıp toplam protein bulunmuştur. man kalan kırmızımtırak renk alıncaya . kadar devam edildi. Peynil' asitliği SH 4, KülOranı: Belirli bir miktar = ml kullanılan n/4 NaoH x 10 olarak' peynir önce Kuars kapsüllerde kuru hesaplandı (KİERMEİER, LECHNER tulup, sonra 550°C lik kül fırınında 19.73). IV- ARAŞTIRMA SONUÇLARI ve TARTIŞMA neklerde çok farklı bulunmuştur. En fazla su oranı % 64.46 ile 8 no'lu pey nirde, en düşük % 37.67 ile 3 no'lu peynirde bulunmuıitur. Bütün örneklere ait ortalama su oranı % 52.51 olmuş tur. ,Çeşi~li 4lkelerde üretilen peynirle rin ihtiva ettikleri su. pranlarını mukayese. amacı ile Cetvel 2lıazırIanmıştır (KURT 1968). Cetvelin tetkikinden dy anlaşı lacağı gibi aynı peynil' çeşidinde bulu nan değerler farklı bulun~uştur. To mas peynirlerinin su oranları yerli pey~ nirIerimizden beyaz peynire, yabancı' peynirlerden Brier 'Carnembert, Roma dur, Limburger'e yakın çıkrruştır. 40 • Cetvel:.1: Tomas PeynirIerinin Su Oranları Örnek No. Su Oranı (%) Örnek No. Su Oranı (%) 1 57.92 il 53.70 ı 54.50 ıı 51.46 3 37,67 13 64.23 4 61.48 14 47.92 5 54.84 15 44.30 6 43.30 16 38.20 7 46.17 17 54.63 8 64.46 18 63.49 9 55.20 19 55.21 LO 60.14 20 41.24 Ortalama 52.51' Cetvel: 2- Çeşitli Peynirlerde Su Oranları Yerli Peynirler Yabancı Peynirler Peynir çeşidi Su oram CX) Peynir çeşidi Su oranı CX) Beyaz 56.31 Brie 50.55 Tulum 38.49 Camembert 53.09 Kaşar 34.38 B1ue (ABD) 41.00 Mihaliç 34.36 Gorgonzola 35 .80 Graviyer 30.02 CheMar 33 .26 Van OtIu 43.65 Chester 31 .02 Tomas 52.51 Gouda 44.20 Emmenta1 36.33 Edaro 37.00 Stilton (Eng.BIue cheese) 27.75 Kuru madde oranı: Kuru madde cetvel 4 dü~en1enmiştir (KURT, 1969). peynirin. esasını teşkil eder. Genellikle Cetvelin tetkikinden anlaşılacağı gibi peynirde kuru madde oranı yükseldik• yerli peynirlerimiz içinde kuru madde çe besleme 'değeri de aJtmaktadıL Ku oranı' en d?şük 'olanı ~~yaz peynirler ru madde, suy:Un (fiŞıııda kalaii hıadde olup, biıim incelediğinıiz Tomas pey lerin toplaoo' teşkil ede~. Çe~,~e1 3 de nirlerinin kuru maddeleri de bunlardan görüldüğü gibi kuru madde oranlan yüksek çıkmıştır. Tomas peynirIerinde % .35:54' ila Yağ Oranı: Yağ, peynir kuru mad 62.33 araı>ınd~ değişmiş ve ortalama desinin en ö;ıemlj lpsrpını teşkil eder. % 47.49 bulu~ni~ştur. Bazı'yerli pey Peynirin kalite ve lezzetine etkisi bü- nirlerimiıle karşılaştırmak maksadı ile 41 Cetvel: 3- Tomas Peynirlerinin Kuru madde oranları Örnek No: Kuru madde ('X) Örnek No: Kurumadde (%) i 42.08 ır 46.30 2 45.50 12 48.54 3 62.33 13 35.79 4 ~.~ 14 52.08 5 45.16 15 55.70 6 56.7016 6.1 .80 7 53.83 17 45.37 8 35.54 18 36.41 ~ M.W 1~ 44.79 10 39.86 20 58.76 Ortalama 47.49 Cetvel: 4- Yerli Peynirlerimizin Kuru madde Oranları Peynir Çeşidi Beyaz P~ynir 43.77 Tulum " 61.80 Kaşar 61.51 Mihaliç 65.65 Graviyer 69:98 Van O~lu 56.41 Tomas.