Zbornik Radova Naslijeđe Doboja I Okoline
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Zbornik radova Naučni skup Naslijeđe Doboja i okoline održan 27. septembra 2014. godine u Doboju JU Zavod za zaštitu i korištenje kulturnohistorijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona i Medžlis IZ Doboj Tuzla, 2014. Zbornik radova sa naučnog skupa Naslijeđe Doboja i okoline održanog 27. septembra 2014. godine u Doboju Redakcioni odbor: Prof. dr. sc. Edin Mutapčić, Pravni fakultet Univerziteta u Tuzli, predsjednik; Benjamin Bajrektarević, prof., direktor Zavoda, podpredsjednik; Prof. dr. sc. emeritus Salih Kulenović, Univerzitet u Tuzli, član; Prof. dr. sc. Ivan Balta, Osijek, Hrvatska, član; Prof.dr.sc. Zijad Bešlagić, Doboj, član Mr. sc. Bajro Džafić, Medžlis islamske zajednice Doboj, član; Doc. dr. sc. Omer Hamzić, Univerzitet u Travniku, član; Mr. sc. Rusmir Djedović, Zavod, izvršni sekretar; Adnan Kalesić, prof., Zavod, tehnički sekretar. Izdavač: JU Zavod za zaštitu i korištenje kulturnohistorijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona i Medžlis IZ Doboj Za izdavača: Benjamin Bajrektarević, direktor Zavoda Obrada: Adnan Kalesić Naslovna strana: Stara razglednica Doboja Štampa: PLANJAX print, Tešanj 032 661 571 Tiraž: 850 primjeraka CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 908(497.6 Doboj)(063)(082) NAUČNI skup Naslijeđe Doboja i okoline (2014 ; Doboj) Zbornik radova / Naučni skup Naslijeđe Doboja i okoline, održan 27. septembra 2014. u Doboju. - Tuzla : Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK, 2014. - 457 str. : ilustr. ; 25 cm Bibliografija i bilješke uz tekst. ISBN 978-9958-0955-3-5 COBISS.BH-ID 21526790 Tuzla, 2014. S A D R Ž A J prof.dr.sc. emeritus Salih Kulenović, Univerzitet u Tuzli Rezultati dosadašnjih etnoloških i antropogeografskih istraživanja na području predratne opštine Doboj i njene okoline ...................................... 5 prof .dr.sc. Ivan Balta, redovni profesor u trajnom zvanju, Osijek, Hrvatska Neki (mađarski) historijski izvori te ostaci materijalne kulture vjerskih običaja pokapanja Bosne i Hercegovine sa osvrtom na Dobojski kraj za razdoblje od kraja 19. i do početka 20. vijeka................................................................................... 12 prof. Benjamin Bajrektarević, direktor Zavoda Problematika istraživanja i zaštite naslijeđa dobojskog područja................. 40 mr.sc. Bajro Džafić, glavni imam Medžlisa IZ Doboj Sadašnje stanje vakufa u Medžlisu islamske zajednice Doboj......................... 46 prof.dr.sc. Edin Mutapčić, Pravni fakultet Tuzla Upravno teritorijalno ustrojstvo dobojskog kraja u Srednjem vijeku ........ 73 mr.sc. Nusret Kujraković, Medžlis Islamske zajednice Gradačac Proračun vakufa u Doboju za 1889. i 1913. godinu.............................................. 81 mr.sc. Alen Salihović, Filozofski fakultet Tuzla Uticaj trgovačkog prometa jna razvo sjeverne Bosne s posebnim osvrtom na područje Tešnja i Doboja u prvoj polovini XIX stoljeća...................................... 88 Adil ef. Rudanović, Medžlis IZ Doboj Neki od značajnijih vjerskih ličnosti dobojske uleme........................................... 99 doc.dr.sc.Omer Hamzić, Univerzitet u Travniku Formiranje i administrativnoteritorijalno zaokruživanje sreza Doboj u periodu od 1933. do 1936. godine – pravnopolitički razvoj............................. 116 prof. dr.sc. Izet Šabotić, direktor Arhiva TK Agrarne prilike na širem području Doboja neposredno nakon Drugog svjetskog rata (19451952.)................................................................................................ 131 mr.sc. Rusmir Djedović, Zavod, Historijskogeografska istraživanja Doboja............................................... 153 Mensura Mujkanović, muzejski kustos, Muzej Tešanj Proizvodnja pekmeza o okolini Tešnja..................................................................... 168 Edin Šaković, prof., Filozofski fakultet Tuzla Dobojsko područje kroz prahistoriju i antiku......................................................... 176 doc.dr.sc. Semir Ahmetbegović, PMF Tuzla Uticaj reljefa na razmještaj stanovništva Doboja i okoline............................. 198 3 Adnan Kalesić, prof., Zavod Silvana Armenulić – u našem narodnom muzičkom naslijeđu....................... 210 Ago Mujkanović, prof., Tešanj Srednjovijekovne nekropole stećaka u okolini Doboja........................................ 218 Senad Gutić, prof., asistent PMF Tuzla Klimatske karakteristike Doboja................................................................................ 235 Ibrahim ef. Halilović, Medžlis IZ Doboj Pet stoljeća Čaršijske džamije u Doboju................................................................ 247 Adis Bekrić, dipl. Pravnik Organizacija vjerskog života muslimana na području grada Doboja i šire u periodu od osmanske uprave do Drugog sv. Rata............................................ 269 prof.dr. Zijad Bešlagić, Doboj Zdravstveni sistem i obilježje zdravstvenog stanja stanovništva Doboja u prošlosti.............................................................................................................................. 288 .Haris ef Hasičić, imam u Kotorskom, MIZ Doboj Nišani Medžlisa Islamske Zajednice Doboj (historijski prikaz, stanje na terenu i kritička analiza)................................................................................................... 318 prof.dr.sc. Dževad Drino, pravni fakultet Zenica i mr.sc. Benjamina Londrc, Filozofski fakultet Sarajevo Područje Doboja u rimskom periodu......................................................................... 362 mr.sc. Almira Bećirović, O.Š. Brčanska malta, Tuzla i mr.sc. Rusmir Djedović, Zavod Urbanogeografski razvoj grada Doboja................................................................. 366 Osman Hadžić, prof. Administrativna pripadnost i školstvo područja Doboj Istok........................ 381 mr.sc. Dado Srkalović i Željka StjepićSrkalović, prof. Odredba ranjivosti vodnih tijela podzemnih voda Havdine, Kraševo i Jelah, Općina Doboj Jug DRASTIC metodom...................................................................... 395 dr.sc. Salkan Užičanin, Filozofski fakultet Tuzla Privreda Doboja i okoline od 1918. do 1941. godine......................................... 403 Mr.sc Kemal Nurkić Gradačac Naselje Sjenina prema defteru sa kraja osmanske vlasti ............................... 424 Dr. sc. Amira TurbićHadžagić, vanr. prof., Bernes Aljukić, Samra Hrnjica, asistentica Antroponimija u sevdalinkama s posebnim osvrtom na antroponimiju dobojskih sevdalinki ..................................................................................................... 441 4 Dr. sc. Salih Kulenović, prof. emeritus, Univerzitet u Tuzli REZULTATI DOSADAŠNJIH ETNOLOŠKIH I ANTROPOGEOGRAFSKIH ISTRAŽIVANJA NA PODRUČJU PREDRATNE OPŠTINE DOBOJ I NJENE OKOLINE U ovom radu osvrnut ćemo se na dosadašnja etnološka i antro‐ pogeografska istraživanja na prostoru predratne opštine Doboj i njene okoline koja je u tom pogledu nedovoljno istražena. Dakle, na ovom prostoru nisu vršena detaljna etnološka istraživanja ni materijalne ni duhovne kulture naroda ovog kraja iako je ovaj prostor prije agresije na međunarodno priznatu R BIH 1992‐1995. godine i po površini i po broju njegovog stanovništva činio značajan postotak bosanskohercegovačkog prostora i njegovog stanovništva. Prema popisu stanovništva Bosne i Hercegovine 1991. godine na prostoru opštine Doboj čija površina je iznosila 684 km2 u 73 naseljena mjesta živilo je ukupno 102549 stanovnika.1 Prema nacionalnom sastavu 1991. godine na prostoru opštine Doboj živilo je 41 164 Bošnjaka, 39820 Srba, 13 264 Hrvata, 2765 "Jugoslavena" i 2 536 ostalih i nepoznato.2 U gradskom naselju Doboj popisano je ukupno 27 948 stanovnika, a od toga 11 154 Bošnjaka, 8 011 Srba, 2 714 Hrvata, 4 365 "Jugoslavena" i 1 254 ostalih.3 Poslije Dejtonskog mirovnog sporazuma od predratne teritorije opštine Doboj formirane su dvije nove općine Doboj Istok i Doboj Jug u kojima danas živi bošnjačko stanovništvo. U nekim etnološkim radovima vezanim za proučavanje materijalne i duhovne kulture stanovništva Bosne i Hercegovine u drugoj polovini XX vijeka pominju se i neka naselja dobojske općine kao i naselja iz susjednih općina. Tako, na primjer Cvjetko Đ. Popović u svome naučnom radu "Lončarstvo u Bosni i Hercegovini" piše kako se jugozapadno od Doboja nalaze tri susjedna lončarska sela: Ularice (bivši dobojski srez), Omanjska i Sivša (bivši tešanjski srez) čiji su stanovnici katolici koji se smatraju starincima i kod kojih se nije 1Stanovništvo Bosne i Hercegovine, Narodnosni sastav po naseljima, Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, Zagreb, travanj 1995., prikaz XXVI. 2Isto, prikaz XXVI. 3Isto, str. 97. 5 sačuvala nikakva predaja da su se odnekud doselili u ove krajeve.4 U navedenim naseljima autor je detaljno istražio lončarski zanat počev od materijala (lončarske zemlje i lokaliteta gdje je kopaju), zatim osnovnog alata kojeg lončari koriste prilikom izrade lončarskih proizvoda, kao i samog načina njihove izrade i na kraju koje su sve vrste grnčarije izrađivali. U to vrijeme, a to je period od 50‐tih do 60‐tih godina prošlog vijeka, lončari u navedenim naseljima izrađivali su lonce različitih veličina, zatim "kavenjake" ili džezvice, "tendžere" odn. "pržulje" za mlijeko, "ćase", "tiganje" (pliće ćase koje služe za pečenje i kuhanje jela), "crijepnje" ili "peke“, "ćupove sa kapkom", "sulenare", "lončiće" za "furunu".5 Zanimljivu etnološku građu o selu Kožuhe u opštini Doboj pod naslovom "Kazivanja