Szlaki Turystyczne Ziemi Augustowskiej Pod Znakiem Ryby
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Unia Europejska Europejski Fundusz Morski i Rybacki ISBN 978-83-922903-6-0 SZLAKI TURYSTYCZNE ZIEMI AUGUSTOWSKIEJ pod znakiem ryby Augustów 2020 Tekst Wojciech Batura Opracowanie redakcyjne tekstu Krzysztof Skłodowski Fotografie Martyna Chodacz, Leszek Czokajło, Grzegorz Haraburda, Janina Osewska Autor fotografii na okładce Grzegorz Haraburda Koordynacja Joanna Jaśko Jarosław Szlaszyński Skład komputerowy FOTON Agnieszka Morysewicz ul. Lipowa 41A, 16-400 Suwałki www.fotonsuwalki.pl Druk Drukarnia HELIOS ul. Lipowa 41A, 16-400 Suwałki www.DrukarniaHelios.pl Mapa Powiatu Augustowskiego Piotr Bielawski Agencja REGRAF w Warszawie e-mail: [email protected] Bezpłatnie Fotografie Użyczyli Leszek Cieślik, Leszek Czajkowski, Maciej Kaszuba, Jadwiga Koniecko, Benedykt Kozłowski/Balt-Yacht, Wojciech Kulbacki, Jarosław Kwiecień, Artur Pawluczyk, Marek Sznejder, Foto-Bajka, Muzeum Ziemi Augustowskiej Wydawca Powiat Augustowski – Zarząd Powiatu w Augustowie Album współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego w ramach Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” Unia Europejska Europejski Fundusz Morski i Rybacki ISBN 978-83-922903-6-0 Drodzy Czytelnicy, Ziemia Augustowska nierozerwalnie zwią- zana jest z wodą – liczne jeziora, rzeki i stanowiący Pomnik Historii Kanał Augu- stowski, to najważniejsze elementy nasze- go krajobrazu. Dlatego łowienie ryb ma istotne znaczenie dla lokalnej społeczności, od założenia miasta Augustowa, aż do czasów współczesnych. Pojezierze Augustowskie wyróżnia się bogactwem ryb. Szacuje się, że żyje ich tu ponad 30 gatunków. Połowem trudnią się zawodowi rybacy, ale także liczni wędka- rze, z pasją korzystający z dobrodziejstw naszych akwenów. Dostrzegając ten po- tencjał oraz nawiązując do bogatej historii rybackiej regionu, realizowany jest projekt „Promocja dziedzictwa rybackiego Ziemi Augustowskiej”, współfinansowany przez Unię Europejską. Album, który oddaję w Państwa ręce, powstał w ramach tego właśnie przedsięwzięcia. Publikacja prezentuje szlaki tury- styczne Ziemi Augustowskiej – papieskie, kajakowe, żeglarskie, piesze, rowerowe i konne. Na wszystkich szlakach są widocz- ne elementy dziedzictwa kulturowego rybołówstwa. Trasy przebiegają przez te- reny leśne i przyrodniczo cenne obszary, obok gospodarstw rybackich, łowisk wędkarskich oraz punktów gastrono- micznych, oferujących wyśmienite, świeże i zdrowe dania z lokalnych ryb. Walory przyrodnicze, cenne zabytki, malownicze krajobrazy, spokój i czyste środowisko stanowią zachętę dla licznych turystów z kraju i zagranicy do aktyw- nego wypoczynku z dala od miejskiego zgiełku. Zachęcam do odkrywania uroków tych zachwycających terenów oraz do odwiedzenia pięknej i gościnnej Ziemi Augustowskiej. Z wyrazami szacunku Jarosław Szlaszyński Starosta Augustowski TYTUŁ 66,729 mm TEKST WPROWADZENIE 88,504 mm FOTO DO POŁOWY INTERLINII 5,292 mm 2,646 mm Malownicze jeziora o wysokich piasz- czystych brzegach, odziane w sosno- FOTO DOŁEM we lasy, przetykane z rzadka świerczy- 3,48 nami, grądami, olsami i brzezinami, połączone Kanałem Augustowskim ZAWIESZENIE DOLNE w jeden ciąg żeglowny, to główna 272,188 atrakcja regionu. Można tu plażować, zażywać kąpieli, ale też spędzić aktyw- nie urlop na żeglowaniu, spływach ka- jakowych, wycieczkach rowerowych, wędrówkach pieszych i konno, na podpatrywaniu bogactwa flory i fau- ny, a dzięki borowym drzewostanom można oddychać zdrowym powie- trzem, pełnym olejków eterycznych i fitocydów. Jedną z pasji, umożliwia- Jezioro Białe. Fot. M. Chodacz jących pełny relaks, jest wędkarstwo. 5 Malownicze ślepe jeziorko w Rezerwacie Jeziora Kalejty. Fot. M. Chodacz Od początków osadnictwa ło- wienie ryb należało do ważnych działań gospodarczych. Należąca do Wielkiego Księstwa Litewskiego, potężna Puszcza Grodzieńska, która porosła siedziby dawnych miesz- kańców tej ziemi Bałtów – Jaćwię- gów, wabiła swoimi bogactwami. O wchody na eksploatację śródle- śnych łąk, barci, a także połów ryb zabiegali możni, uzyskując je na zasadzie dzierżawy. W założonym w 1550 roku przez króla Zygmunta Augusta mieście, które otrzymało swą nazwę od imienia założyciela, je- den z pierwszych cechów zorganizo- wali rybacy. Władca zagwarantował im specjalny statut i przywileje (zna- ne nam z potwierdzenia Zygmunta III Wazy z 1624 roku) oraz, jak wynika Karta tytułowa Regestu Jezior. Reprodukcja z lustracji, przy rzece wyznaczył im z książki K. O. Falka Wody wigierskie 23 posesje. i huciańskie, Uppsala 1941. 6 Już w latach 1568–1569 dworzanie TYTUŁ królewscy spisali regestr (wykaz) je- 66,729 mm zior, ilość toni i gatunki występujących w nich ryb. Znawcy ichtiologii zauwa- TEKST żyli, że od tamtych czasów rybostan 88,504 mm zasadniczo się nie zmienił, zniknął jedynie łosoś (mogło jednak chodzić FOTO o troć jeziorową). Bytują tu więc sie- DO POŁOWY INTERLINII lawy, sieje, stynki, szczupaki, lesz- 5,292 mm cze, węgorze, karasie, płocie, okonie, 2,646 mm sumy, sandacze, ukleje, krąpie, jazie, jazgarze, wzdręgi, bolenie, miętusy, FOTO DOŁEM piskorze, sumy, liny, a w położonych 3,48 dalej od miasta rzekach lipienie, klenie i pstrągi potokowe. ZAWIESZENIE DOLNE Pod koniec XX wieku próbując 272,188 przeciwdziałać coraz powszechniej- szemu zjawisku zarastania zbiorni- ków, uzupełniono je o gatunki roślino- żerne – tołpygę i amura. Fragment dokumentu określającego Prawo połowu ryb dla własnych powinności rybaków augustowskich w przywileju cechowym z 1624 r. potrzeb na rzece Netta i jeziorze Nec- Fot. ze zbiorów Archiwum Głównego Akt ko mieszczanie augustowscy otrzy- Dawnych w Warszawie mali już w przywileju lokacyjnym z 1557 roku. Aż tak stare są u nas tra- dycje wędkarstwa. Dziś to jedna z ulubionych form rekreacji i sportu mieszkańców oraz turystów. Nic w tym dziwnego, taka forma spędzania czasu, skutecznie pokonująca stresy, jest zalecana przez lekarzy osobom z kłopotami zdrowot- nymi, zwłaszcza chorobami krążenia i nerwicami. Większość osób wybierających ten rodzaj rekreacji jest zrzeszonych w Polskim Związku Wędkarskim, któ- ry prowadzi także gospodarstwa i na równi z innymi przedsiębiorstwami oraz spółkami podejmuje się dzierża- wy akwenów. Wędkarze na jeziorze Sajenek. Fot. J. Osewska 7 Łodź na jeziorze Necko. Fot. L. Szyper, 1935 r. Zbiory Muzeum Ziemi Augustowskiej Niewód na jeziorze Sajno. Fot. J. Rotsztejn, ok. 1930 r. Zbiory Muzeum Ziemi Augustowskiej 8 TYTUŁ 66,729 mm TEKST 88,504 mm FOTO DO POŁOWY INTERLINII 5,292 mm 2,646 mm FOTO DOŁEM 3,48 ZAWIESZENIE DOLNE 272,188 Przygotowanie niewodu. Fot. A. Babiński, ok. 1972 r. Zbiory Muzeum Ziemi Augustowskiej Każdy miłośnik wędkowania po- winien poznać region, aby odnaleźć najbardziej odpowiednie łowiska. Do nich, a także miejsc atrakcyjnych z innych względów, prowadzą licz- ne szlaki turystyczne, oznakowane zgodnie z obowiązującymi norma- mi przez instytucje, fundacje oraz organizacje zajmujące się turystyką. Trasy mają różny status i znaczenie: międzynarodowe, ogólnokrajowe, regionalne (które przechodzą tran- zytem) oraz lokalne. Dzielą się na wodne, rowerowe, piesze, konne. Na każdym z tych szlaków napotkać można wiele elementów, które wy- raźnie wskazują na rybacki charak- ter tego obszaru. Sieci rybackie. Fot. G. Haraburda 9 Jezioro Sajno. Fot. G. Haraburda 10 TYTUŁ 66,729 mm TEKST SZLAKI PAPIESKIE 88,504 mm FOTO DO POŁOWY INTERLINII 5,292 mm 2,646 mm Znak ryby na augustowskich szla- kach ma wymowę zarówno mate- FOTO DOŁEM rialną, jak i duchową. Sieć i połów ryb 3,48 tkwią głęboko w tradycji chrześcijań- skiej. Ewangelia Świętego Mateusza, ZAWIESZENIE DOLNE mówi, że sieć jest odzwierciedleniem 272,188 działalności Boga: Królestwo Niebie- skie jest podobne do sieci, zapusz- czonej w morze i zagarniającej ryby wszelkiego rodzaju, którą, gdy była pełna, wyciągnęli na brzeg, a usiadł- szy dobre wybrali, a złe wyrzucili. Na łowców dusz zostali wybrani apo- stołowie, zawodowi rybacy. Pierwszym, który poszedł za Jezusem był apostoł Andrzej, brat Szymona (Piotra), pierw- szego papieża – opoki Kościoła. Zawód rybaka cieszył się przeto szczególną estymą i poważaniem. Wizerunek ryby już od początków chrześcijań- stwa został uznany za godło wyzna- nia. Jest symbolem początku, słoń- Symboliczna Łódź w Studzienicznej. ca, życia, nieśmiertelności, mądrości Fot. M. Chodacz i zmartwychwstania Mesjasza. 11 Podziw dla przyrody łączyło z głębo- przez jezioro Pierty, Wigrami (z oko- kimi przesłaniami w duchu chrześci- licznymi zbiornikami), Czarną Hań- jańskim wielu wybitnych duchow- czą (z biwakami w Budzie Ruskiej, nych. Święty Jan Paweł II w swych Frąckach, Łozkach) do Kanału Augu- poszukiwaniach Boga w pięknie na- stowskiego. Tam po pokonaniu śluzy tury nawiedził Ziemię Augustowską z odgałęzieniem na jezioro Serwy i pozostawił w swej wdzięcznej pa- poprzez grupę jezior augustowskich mięci. 9 czerwca 1999 roku w Sank- kończyły się w Augustowie. Uczest- tuarium Maryjnym w Studzienicznej nicy spływu nocowali w Mikaszów- wobec tłumu zgromadzonych wier- ce, w Płaskiej, na wyspie Dębowo nych ujawnił: Byłem tu wiele razy, ale albo we wsi Serwy, w Studzienicznej jako Papież po raz pierwszy… i chy- i nad jeziorem Necko. Ksiądz Wojtyła ba ostatni. Po raz pierwszy ks. Karol powtórzył tę trasę kilkakrotnie jako Wojtyła wraz z dziewięciorgiem zna- rektor seminarium duchownego jomych podjął kajakową wyprawę i jako biskup. Po utworzeniu obszarów Czarną Hańczą i Kanałem Augustow- ścisłej ochrony (zwłaszcza Kamionki, skim w drugiej połowie lipca 1954 Jeziora Białego i Mulicznego), dziś roku. Jego spływy zaczynały się w Su- wchodzących w skład Wigierskiego wałkach na części Jeziora Krzywego Parku