Brede Kijk op het Oude Diep

18 april 2019 presentatie Verlengde Middenraai

Landschap van Velden en Lange Lijnen

1 Beilen

Beil erstroom Makkum Ter Horst Holthe studiegebied Linthorst Homankanaal N381

Garminge Bruntinge Spier Wijster Witteveen Balinge Dwingelderveld Mantinge

VAM-kanaal A28 Drijber 4.2c Middenraai

Ruiner Aa invoegen luchtfoto met toponiemen ep e Di ud

O Verlengde Middenraai Pesse Mekelermeer Nieuw Balinge

Boswachterij Gees

Stuifzand Tiendeveen

Nieuweroord Hoogeveen Noordseschut A37

2 oriëntatie

3 Saalien 238.000 - 126.000 BC

4 Saalien

vindplaatsen/restanten 238.000 - 126.000 BC • basisreliëf: Hondsrug, rug Zuidwolde en het keileemplateau ('Drents Plateau') • stenen en sedimenten van Scandinavische oorsprong in de ondergrond

5 Weichselien / Oude Steentijd (laat Pleistoceen) 150.000 - 10.000 BC

6 Weichselien / Oude Steentijd (laat Pleistoceen)

Vindplaatsen/restanten 150.000 - 10.000 BC • beekdalen Oude Diep • droogdal bij Stuifzand • kampementen bij Boerveense Plassen, twee bij Hoogeveen (nu knooppunt Hooge- veen en de wijk Trasselt) • vuursteenvondsten bij Spier en Kraloo uit 12000 BC

7 Weichselien / Oude Steentijd (laat Pleistoceen) 150.000 - 10.000 BC

8 Weichselien / Oude Steentijd (laat Pleistoceen) 150.000 - 10.000 BC

9 Eind Weichselien / begin Holoceen / Mesolithicum 9600 - 6000 BC

10 Eind Weichselien / begin Holoceen / Mesolithicum

Vindplaatsen/restanten 9600 - 6000 BC • Kano van Pesse, de oudste boot ter wereld (8000 BC) • haardkuilen op Fluitenberg en Noordseschut • het Mantingerbos op deze plek al 8000 jaar, restant van oorspronkelijke oerbos. • dekzandruggen en -vlakten verspreid door het gebied

11 9600 - 6000 BC

12 Neolithicum - Nieuwe Steentijd 4200 - 2000 BC

13 Neolithicum - Nieuwe Steentijd 4200 - Vindplaatsen/restanten 2000 BC • vondsten rond Pesse • strijdbijl in Pesserma • restveen bij Stuifzand, langs de Middenraai, Hullenzand, Mantingerzand, Lentsche Veen en andere veenrestanten. • oorsprong van de hulst in het Mantingerbos in • nederzettingen Mantingerzand en –veld, de Hullen, De Haar, Spier, Pesse, Wijster, Beilen, Ter Horst, Westerbork, Bruntinge, Garminge en Balinge

14 15 16 Late Bronstijd en IJzertijd 1100BC 12 AD

17 Late Bronstijd en IJzertijd 1100 BC Vindplaatsen/restanten 12 AD • boerderijen uit ca. 500 BC opgegraven bij Wijster • diverse celtic fields

18 Romeinse Tijd 12 BC. ca. 400 AD

19 Romeinse Tijd

Vindplaatsen/restanten 12 BC ca. 400 AD • boerderij type Wijster bij Wijster; gescheiden woon- en werkgedeelte. • nederzetting Wijster met ca. 18 boerderijen en 150 bewoners, een van de groot- ste van Drenthe • veenoffers elders in Drenthe (bijv. meisje van Yde) • de “Goudschat” uit 400 BC van Beilen (armband, halsringen en gouden munten)

20 Middeleeuwen 500 - 1600 AD specifiek: 1200 - 1350 AD

21 Middeleeuwen 500 - Vindplaatsen/restanten 1600 AD • de nederzettingen, vroege essen en weiden van de Broekstreek: Bruntinge, Mantin- specifiek: 1200 - 1350 AD ge, Garminge, Balinge; • huidige vorm en ligging van het Mantingerbos. • de nederzetting en essen van Drijber • wegen

22 Middeleeuwen 500 - 1600 AD specifiek: 1200 - 1350 AD

23 Vroeg-Moderne Tijd 1570 - 1650

24 Vroeg-Moderne Tijd

Vindplaatsen/restanten 1570 - 1650 • 'bolle' essen van Wijster, Drijber, Bruntinge, Mantinge, Garminge en Balinge • de voormalige en later ontgonnen heidevelden: Drijberse Binnenveld en Drijberse Veld, Mantingerbinnenveld, De Hullen, Oostersche Veld, Scharreveld, Balingerveld, de weiden in de Broekstreek, Mantingerveld

25 overzicht

26 Moderne Tijd 1650 - 1880

27 Moderne Tijd 1650 - 1880

28 Moderne Tijd 1650 - Vindplaatsen/restanten 1880 • de raaien, wijken en kanalen uit de veenontginningen. De belangrijkste daarvan zijn de Middenraai, Pesserraai, de Hullenraai, en de Geeserrraai en de (Verlengde) Hoogeveensche Vaart. • de Wijken van Eleveld • het bos van het recreatiegebied Schoonhoven.

29 Moderne Tijd

30 Nieuwe Tijd - heideontginningen 1880 - 1950

31 Nieuwe Tijd - heideontginningen 1880 - Vindplaatsen/restanten 1950 • vrijwel alle gebieden met –veld of –broek in de uitgang. • Boswachterij Gees • Landgoed Vossenberg • Linthorst Homankanaal • VAM kanaal, VAM-terrein en spoorlijn VAM • Witteveen

32 Nieuwe Tijd - heideontginningen 1934

33 Nieuwe Tijd - heideontginningen

34 Nieuwe Tijd - heideontginningen 1950

35 Nieuwe Tijd - heideontginningen 1880 - 1950

36 Nieuwe Tijd - heideontginningen 1880 - 1950

De Historie

Magnetisch Observatorium Witteveen

Dit artikel is geschreven door Peter Wit uit Westerbork die onlangs een verhaal heeft gehouden bij Nieuw Grijs. Er waren 25 bezoekers. Peter Wit was voormalig medewerker op het station.

Vanaf 1938 tot en met 1987 stond er aan de Talmaweg een groot woonhuis met met daarachter, in het bos, een terrein met verschillen- de witte gebouwen. In de volks- mond werd 't “het weerstation van het KNMI.” genoemd. In het grootste achterste gebouw magnetische noordpool ligt momen- plas, welke mogelijk onze seismische 37 werd de kompasrichting t.o.v. Het teel net oost van Canada. registraties konden verstoren. Ook geografische Noorden en ook de hier vond na overleg aanpassingen veldsterkte geregistreerd. Verder wer- Daar we via satellieten de positie tot qua diepte en vorm plaats. den er wekelijks absolute metingen wel enkele meters kunnen bepalen verricht om de registraties te checken. hebben schepen en vliegtuigen het In de tachtiger jaren van de vorige Dat was niet zo eenvoudig, want om kompas niet meer nodig. Alleen nog eeuw werd ook heel Nederland mag- verstoringen van het magneetveld te voor reddingssloepen en andere red- netisch opnieuw in kaart gebracht. voorkomen moest het gebouw ijzer- dingsvaartuigen. Wel komen we door Dat hield in dat er in een raster van vrij zijn en als we met magnetische aardmagnetisme en seismologie veel vijf km., waar het enigszins mogelijk instrumenten bezig waren moesten over het inwendige van onze aarde te was magnetische metingen werden we er voor zorgen dat onze porte- weten. Moet wel via deze omweg, verricht. Dit gebeurde vanuit De Bilt monnee, riem, sleutels en alles wat want we kunnen niet eens met borin- en waar nodig met assistentie van ons. ijzer was uit de buurt werd gehouden. gen door de relatief dunne aardkorst Ook werd er in Witteveen seismische komen. Vlak voor het vijftigjarig bestaan, dat registraties bijgehouden t.b.v. De af- in 1988 zou plaatsvinden, werd het deling seismologie in De Bilt. De magnetische metingen werden al observatorium door het K.N.M.I. Verder werd water en luchtmonsters heel lang gedaan in Nederland. Eerst opgeheven. Zo kwam er einde aan genomen om de luchtkwaliteit voor in Utrecht, later in De Bilt. De versto- een kwalitatief zeer goed aangeschre- het RIVM te bepalen. Het bleek dat ringen door treinen en een tram vlak ven, en met een modern registratie- het met de luchtkwaliteit wel goed zat langs het KNMI-terrein maakten goe- systeem observatorium. in onze noordelijke provincies. de registraties onmogelijk. Men zocht dus een nieuwe locatie en kwam uit- Witteveen maakte deel uit van een eindelijk uit bij Witteveen in het rusti- wereldwijd netwerk van magnetische ge Drenthe. observatoria die hetzelfde deden en de gegevens via jaarboeken met elkaar De omgeving werd door ons ook in uitwisselden. de gate gehouden. Toen de gasleidin- Het aardmagnetisch veld wordt diep gen aangelegd werden, bleken dat op in onze Aarde opgewekt, door een de tekentafel sommige leidingen wel dynamo effect veroorzaakt door de heel dicht langs het magnetisch obser- draaiing van diezelfde Aarde. Door vatorium zouden gaan lopen. Na goed het magneetveld worden we be- overleg werden ze wat verderop ge- schermd voor de schadelijke effecten legd. Toen de weg Emmen Drachten van de zon. werd aangelegd haalden men het De magnetische polen liggen wel 15 zand weg achter het observatorium. graden van de geografische polen. In Daardoor ontstond een grote diepe feite maken ze hele wandelingen. De

Sport & Ontspanning 12 november 2015 13 Nieuwe Tijd - ruilverkavelingen en gebiedsontwikkeling 1950 - heden

38 Nieuwe Tijd - ruilverkavelingen en gebiedsontwikkeling

Vindplaatsen/restanten • de verkavelings-, wegen- en beplantingsstructuur in vrijwel alle veldontginningen in het studiegebied

39 Nieuwe Tijd - ruilverkavelingen en gebiedsontwikkeling

RVK Ter Horst RVK Dwingeloo-Smalbroek 1957 - 1962 1969 -1984 42 ha 5855 ha

RVK Broekstreek RVK Spier-Wijster 1962 - 1971 1954 - 1962 2170 ha 5500 ha

RVK Drijber 1962 - 1971 1423 ha

RVK Stuifzand 1990 -2000 930 ha

40 ruilverkaveling Broekstreek | 1962 - 1973

41 ruilverkaveling Broekstreek | 1962 - 1973

42 ruilverkaveling Broekstreek | 1962 - 1973

43 ruilverkaveling Broekstreek | 1962 - 1973

44 Nieuwe Tijd - ruilverkavelingen en gebiedsontwikkeling 1992

1995

45 luchtfoto

46 luchtfoto

47 luchtfoto

48 karresporen

49 Mantingerzand

50 jeneverbessen

51 Mantingerbos e.o.

52 munitiedepot

53 veldontginning Mantingerveld

54 Hoogeveenseweg / Mantingerbinnenveld

55 landarbeiderswetgebied

56 Verlengde Middenraai, veenontginning en Boswachterij Gees

57 Verlengde Middenraai

58 Verlengde Middenraai

59 Verlengde Middenraai

60 Verlengde Middenraai

61 Voorgrond Hullenzand, achtergrond Verlengde Middenraai

62