BOŻE NARODZENIE WCZORAJ I DZIŚ I Pomyśl – Jakie to Dziwne, Że Bóg Miał Lata Dziecinne, Matkę, Osiołka, Betlejem
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Biuletyn Informacyjny Starostwa Powiatowego w Kozienicach ISSN 1731-3325 ISSN EkologiaNasz * Aktualności * Informacje gminne * Zdrowie Powiat * Finanse * Działalność placówek * Ochrona środowiska Nr 12/2013 (grudzień) BOŻE NARODZENIE WCZORAJ i DZIŚ I pomyśl – jakie to dziwne, że Bóg miał lata dziecinne, matkę, osiołka, Betlejem... Ks. Jan Twardowski Święta Bożego Narodzenia ustanowione i Ewie, druga – wiary patriarchów w dar było tkanie, szycie, rąbanie a nawet zamia- zostały na świecie w IV wieku. W Polsce Ziemi Obiecanej, trzecia symbolizowała tanie w kierunku drzwi, gdyż mogłoby to mają bardzo bogatą tradycję. Od lat w obcho- radość Dawida świętującego przymierze, zranić lub wypłoszyć duchy, które odwiedzi- dzeniu tych świąt przeplatają się zwyczaje natomiast czwarta nauczanie proroków ły dom. Nie wolno było również usiąść za- i obrzędy religijne ze świeckimi. Ale czy owe zwiastujących królestwo sprawiedliwości nim uprzednio nie zdmuchnęło się miejsca. zwyczaje i obrzędy pozostały niezmienione i pokoju.[źródło; H.Szymanderska, Polskie Wierzono dawniej, że, gdy w wigilijny dzień na przestrzeni lat? Postaramy się przybliżyć tradycje świąteczne]. wstanie się wcześnie rano, to przez cały na- Państwu tradycje i zwyczaje Bożonarodze- Z adwentem związane są również wie- stępny rok na pewno nigdzie się nie spóźni- niowe, które kultywujemy dziś, i te którym rzenia i zwyczaje świeckie. Większość my. Zaraz po pobudce należało umyć twarz wierni byli nasi pradziadowie. mieszkańców wsi do dziś stosuje się do w wodzie z monetami. Gwarantować to mia- Adwent – Czas oczekiwania dawnego ludowego przysłowia i stara się ło urodę oraz bogactwo. Do dziś na niektó- Boże Narodzenie poprzedza Adwent, zakończyć wszystkie prace polowe przed rych terenach wierzy się, że gdy w wigilijny który w tradycji Kościoła Katolickiego jest rozpoczęciem adwentu, bo Kto ziemię dzień do domu pierwszy wejdzie mężczyzna okresem oczekiwania oraz duchowego przy- w adwent pruje, ta mu trzy lata choruje. to przyniesie to pomyślność na cały rok. Gdy gotowania na narodzenie Jezusa Chrystusa. W dzień Wigilijny... zaś pierwszym gościem w domu będzie ko- W Adwencie, który trwa cztery niedziele, Jednak najwięcej tradycji, zwyczajów bieta, wróży to nieszczęście. Nikt jednak dziś przed świtem odprawiane są Msze Święte i obrzędów niesie ze sobą dzień kończą- nie boi się już, że zrani niewidzialnych gości, zwane roratami, od łacińskiego wyraże- cy Adwent i poprzedzający bezpośrednio zaginęły wierzenia związane z wigilią, jako nia rorate coeli desuper, czyli „spuśćcie dzień Bożego Narodzenia, czyli Wigilia. dniem należącym do zmarłych. Wigilia dzi- rosę niebiosa”. Dawniej zarówno w koś- Sama nazwa pochodzi od łacińskiego słowa siaj jest radosnym dniem oczekiwania, pod- ciołach, jak i w domach zobaczyć można vigiliare (czuwać) lub vigilia (czuwanie). czas którego dzieci niecierpliwie wypatrują było w tym okresie cztery świece adwen- Według dawnych wierzeń noc wigilijna pierwszej gwiazdki na niebie, zwiastującej, towe, które zapalane były po kolei w każdą była czasem błąkania się duchów, momen- że można już rozpocząć wieczerzę, całe ro- niedzielę adwentu. Każda ze świec niosła tem czarów i niesamowitych zjawisk. Noc ta dziny dzielą się opłatkiem, składają sobie ży- ze sobą konkretne znaczenie. Pierwsza to była była rządzona przez świat zmarłych. Ze Dokończenie na str. 2 symbol wybaczenia przez Boga Adamowi względu na to w wigilijny dzień zabronione Informacje Dokończenie ze str. 1 BOŻE NARODZENIE WCZORAJ i DZIŚ czenia, zasiadają przy stole, śpiewają kolędy przygotowujemy na wieczerzę. Dziś naj- wości, a także zawierają życiodajne moce. przy ustrojonej choince oraz wręczają sobie częściej jest to 12 dań – symbolizujących Z biegiem czasu również Kościół zaadap- prezenty. 12 apostołów, lub w niektórych regionach tował zwyczaj strojenia choinki nadając mu Nieodłącznym elementem Świąt Bożego 12 miesięcy roku. Dawniej liczba potraw na chrześcijański wydźwięk. Samo drzewko Narodzenia jest obyczaj dzielenia się opłat- wigilijnym stole musiała być nieparzysta: 5, w Kościele Katolickim symbolizowało bi- kiem – znak miłości, pokoju i pojednania. 7, 9 lub 11 potraw u arystokracji. Nieparzysta blijne drzewo poznania dobra i zła, łańcu- Tradycyjnie, łamanie się chlebem, będącym ilość potraw miała zapewnić szczęście i uro- chy na nim zawieszone – węża kusiciela, symbolem przebaczenia i miłości powinno dzaj w przyszłym roku. Jedną z najdawniej- jabłka – owoce grzechu z rajskiego drzewa, rozpoczynać wieczerzę wigilijną. W czasach szych potraw wigilijnych, przez niektóre ro- a gwiazda na czubku choinki – gwiazdę bet- naszych przodków obrzęd dzielenia opłat- dziny przygotowywaną do dnia dzisiejszego lejemską. Dziś na choince wieszamy różno- kiem inicjował zawsze gospodarz domu, jest kutia (mak i pszenica utarte z miodem). rakie ozdoby: bombki, światełka, łańcuchy, składając życzenia każdemu z domowników. Kolejnym daniem, którego zwykle nie może koraliki, pierniki, orzechy, jabłka... Opłatek przygotowywany był również dla zabraknąć podczas wieczerzy jest karp. Jed- A co było przed choinką? zwierząt, szczególnie dla bydła, bo ono rów- nak większość potraw jakie znajdują się na Wprowadzenie w Polsce zwyczaju stro- nież znajdowało się w betlejemskiej stajence. stole uzależniona jest od regionu, w jakim jenia choinki wyparło dawny ludowy zwy- Dziś również na wsiach wielu gospodarzy mieszkamy. Na ziemi kozienickiej najczęst- czaj stawiania w kątach izby snopów zbo- razem z siankiem pod obrus wkłada przy- szymi daniami są: barszcz czerwony z usz- ża, przygotowanych z ostatnich zebranych gotowany specjalnie dla zwierząt kolorowy kami, barszcz kapuściany, pierogi z kapustą kłosów (według ludowych wierzeń w tych opłatek, który później dodają do paszy dla i grzybami, łazanki oraz śledzie. właśnie kłosach tkwił urodzaj). Gałązkami bydła. Przed wiekami nie bez znaczenia świerkowymi przystrajano ramy obra- była również liczba osób, które zasiada- zów, drzwi domów oraz wrota stodół. ły do wieczerzy, a także kolejność za- W południowej oraz południowo-za- siadania przy stole. Ściśle wiązało się to chodniej Polsce znany był również ze śmiercią. Wierzono bowiem, że gdy zwyczaj wieszania nad stołem wigi- do wigilijnej wieczerzy zasiądzie niepa- lijnym podłaźnika, czyli ozdobionego rzysta liczba osób, to jedna z nich umrze rozwidlonego czubka świerku z przy- w najbliższym czasie. Z kolei zasiada- czepioną do niego obręczą starego nie do stołu zgodnie z liczbą przeżytych sita. Wieszano na nich między innymi lat – od najstarszego do najmłodszego papierowe ozdoby, orzechy i jabłka. – zapewnić miało tę właśnie kolejność Dekoracje z podłaźników stały się rów- odchodzenia z tego świata. Tylko zwy- nież ozdobami pierwszych choinek. czaj rozpoczynania obrzędu dzielenia Śpiewanie kolęd w Polsce jest dużo opłatkiem przez gospodarza domu za- starszą tradycją, niż strojenie choinki, chował się do dzisiejszych czasów. bowiem istnieje najprawdopodobniej Stół wigilijny już od XIII wieku, a więc czasu, gdy Dziś w większości polskich domów do Polski przybyli franciszkanie. Jed- każdego roku 24 grudnia możemy uj- ną z najstarszych kolęd, śpiewaną do rzeć stół przygotowany do wieczerzy dnia dzisiejszego jest Anioł Pasterzom wigilijnej, zastawiony różnorakimi tra- mówił. A do najbardziej znanych nale- dycyjnymi potrawami. Zgoła inaczej żą: Cicha Noc, Lulajże Jezuniu, Dzisiaj było na kozienickiej wsi jeszcze około w Betlejem, Wśród nocnej ciszy, czy rys. Edyta Marczak 40 lat temu. – Kiedyś na wsi nie było możli- też Przybieżeli do Betlejem. W tradycji Koś- wości, żeby rodzina sama przygotowała so- cioła Katolickiego kolędy śpiewać można od bie wieczerzę wigilijną, bo były to ogromne Choinko piękna jak las! pierwszej Mszy Bożonarodzeniowej, czyli koszty, nie można było sobie na to pozwolić. Gromadzenie się po wieczerzy wigilij- pasterki, aż do Święta Ofiarowania Pańskiego Dlatego jednego roku wigilię urządzaliśmy nej wokół zielonego drzewka ozdobionego (2 lutego). Zwyczajowo pasterka odprawia- u nas razem z sąsiadami, a w następnym roku kolorowymi świecidełkami i śpiewanie na jest o północy na pamiątkę czuwających to my gościliśmy na wieczerzy u sąsiadów – kolęd to kolejny piękny polski zwyczaj. i czekających na narodzenie Jezusa Chrystu- mówi pani Grażyna, pochodząca z małej wsi Strojenie choinki, bez której większość sa pasterzy. Jednocześnie Msza ta rozpoczy- w powiecie kozienickim. z nas Świąt sobie nie wyobraża jest wbrew na I dzień Świąt Bożego Narodzenia. Kolejnym elementem nierozerwalnie łą- pozorom jednym z najmłodszych zwyczajów Nie sposób jest wymienić wszystkie czącym się z wigilijną wieczerzą jest sianko, wigilijnych. Tradycja ta ma swoje początki tradycje, obrzędy i zwyczaje związane które wkładamy pod obrus na wigilijnym na przełomie XV-XVI wieku w Alzacji, do z obchodzeniem Świąt Bożego Narodze- stole. Ma ono być symbolem przypominają- Polski zaś dotarła dopiero w drugiej połowie nia. Pewne jest jednak, że każde z nich cym o tym, że Jezus narodził się w ubóstwie, XVIII wieku. Początkowo był to zwyczaj je- sprawia, iż magiczny czas polskich świąt w stajence wśród siana i zwierząt. dynie świecki, symbolizujący wieczną zieleń jest jeszcze bogatszy pod względem du- Na stole wigilijnym często znaleźć moż- i nadzieję. Czy to przypadek, że drzewkiem, chowym, pełen emocji, kolorów, kształ- na dzisiaj wigilijną świecę, jako że światło jakie stroimy jest zazwyczaj świerk, jodła lub tów, świateł, smaków i zapachów. jest symbolem Jezusa Chrystusa. Niemałe sosna? Otóż według najstarszych wierzeń te znaczenie ma również ilość potraw,