Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego na lata 2017-2020 z perspektywą do roku 2024

Listopad, 2016 r.

Zamawiaj ący : Zarz ąd Powiatu w My śliborzu Starostwo Powiatowe w My śliborzu ul. Spokojna 13 74-300 My ślibórz

Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15

60-583 Pozna ń www.greenkey.pl

Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego na lata 2017-2020 z perspektywą do roku 2024

Wła ściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska

Autorzy opracowania: mgr Joanna Walkowiak – Kierownik Zespołu Projektowego mgr Andrzej Karkowski – Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Wojciech Paj ąk – Specjalista ds. ochrony środowiska Listopad, 2016 r.

2

Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

SPIS TRE ŚCI

WYKAZ SKRÓTÓW ...... 6

I. WST ĘP ...... 8

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 8 1.2. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU ...... 10

II. STRESZCZENIE ...... 11

III. OCENA STANU ŚRODOWISKA W WYZNACZONYCH OBSZARACH INTERWENCJI Z UWZGL ĘDNIENIEM ZAGADNIE Ń HORYZONTALNYCH ...... 14

3.1. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI ...... 14 3.2. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA...... 17 3.2.1. Klimat ...... 17 3.2.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego ...... 17 3.2.3. Sie ć gazowa ...... 21 3.2.4. System zaopatrzenia w ciepło ...... 21 3.2.5. Źródła energii odnawialnej ...... 22 3.2.6. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 23 3.2.7. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 28 3.2.8. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 29 3.3. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM ...... 30 3.3.1. Ruch drogowy jako źródło hałasu ...... 30 3.3.2. Inne źródła hałasu ...... 41 3.3.3. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 42 3.3.4. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 44 3.3.5. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem ...... 44 3.4. POLA ELEKTROENERGETYCZNE ...... 46 3.4.1. Sieci elektroenergetyczne ...... 46 3.4.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej ...... 46 3.4.3. Monitoring pól elektromagnetycznych ...... 47 3.4.4. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 47 3.4.5. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 49 3.4.6. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne ...... 49 3.5. GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 50 3.5.1. Wody powierzchniowe ...... 50 3.5.2. Monitoring wód powierzchniowych ...... 52 3.5.3. Wody podziemne ...... 53 3.5.4. Monitoring wód podziemnych ...... 55 3.5.5. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne ...... 59 3.5.6. Zagro żenie powodziowe ...... 59 3.5.7. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 60 3.5.8. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 63 3.5.9. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami ...... 64 3.6. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ...... 65 3.6.1. Zaopatrzenie w wod ę...... 65 3.6.1.1. Sie ć wodoci ągowa ...... 67 3.6.2. Gospodarka ściekowa ...... 68 3.6.2.1. Oczyszczalnie ścieków ...... 69 3.6.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej ...... 70 3.6.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 71 3.6.2.4. Ścieki przemysłowe ...... 72 3.6.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej ...... 72 3.6.3. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 73 3.6.4. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 75 3.6.5. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa...... 76 3.7. ZASOBY GEOLOGICZNE ...... 77

3 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.7.1. Regionalizacja fizycznogeograficzna ...... 77 3.7.2. Zasoby geologiczne ...... 77 3.7.3. Zagro żenia powierzchni ziemi...... 78 3.7.4. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 78 3.7.5. Analiza SWOT – zasoby geologiczne ...... 81 3.7.6. Zagadnienia horyzontalne – zasoby geologiczne ...... 81 3.8. GLEBY ...... 83 3.8.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 85 3.8.2. Analiza SWOT – gleby ...... 86 3.8.3. Zagadnienia horyzontalne – gleby ...... 87 3.9. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 88 3.9.1. System gospodarki odpadami komunalnymi ...... 88 3.9.2. System gospodarki odpadami innymi ni ż komunalne ...... 89 3.9.3. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami ...... 90 3.8.4. Składowiska odpadów ...... 98 3.9.5. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 99 3.9.6. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów. 102 3.9.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 103 3.10. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 104 3.10.1. Flora i fauna ...... 104 3.10.2. Przyroda chroniona i jej zasoby ...... 106 3.10.2.1. NATURA 2000 ...... 106 3.10.2.2. Park krajobrazowy ...... 112 3.10.2.3. Rezerwat przyrody ...... 113 3.10.2.4. Obszar chronionego krajobrazu ...... 115 3.10.2.5. Użytki ekologiczne ...... 117 3.10.2.6. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy ...... 119 3.10.2.7. Pomniki przyrody ...... 119 3.10.3. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 122 3.10.4. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 126 3.10.5. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze...... 126 3.11. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 128 3.11.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 129 3.11.2. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 130 3.11.3. Zagadnienia horyzontalne – zagro żenie powa żnymi awariami ...... 130 3.12. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 131

IV. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 133

4.1. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE ...... 133 4.1.1. Dokumenty mi ędzynarodowe...... 134 4.1.2. Dokumenty krajowe ...... 135 4.1.3. Dokumenty wojewódzkie ...... 139 4.1.4. Dokumenty lokalne ...... 144 4.2. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 156 4.3. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO ...... 157 4.4. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 171

V. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 182

5.1. DZIAŁANIA W ZAKRESIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ PROWADZONE NA TERENIE POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO ...... 182

VI. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 183

6.1. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ...... 183 6.1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ...... 183 6.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego ...... 184

4 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

6.1.3. Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life ...... 184 6.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 184 6.1.5. Bank Ochrony Środowiska ...... 185 6.2. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI ...... 186 6.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 189 6.3.1. Zasady monitoringu ...... 189 6.3.2. Sprawozdawczo ść ...... 189

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA...... 194

SPIS TABEL ...... 196

SPIS RYCIN ...... 197

SPIS WYKRESÓW ...... 198

5 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

WYKAZ SKRÓTÓW

Ag - srebro MPZP - miejscowy plan ARiMR – Agencja Restrukturyzacji zagospodarowania I Modernizacji Rolnictwa przestrzennego As – arsen MWh – megawatogodzina B(a)P – benzo(a)piren NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony BMB - zło że Barnówko-Mostno- Środowiska i Gospodarki Buszewo Wodnej w Warszawie

BZT 5 – pi ęciodobowe biochemiczne NH 4 - amoniak zapotrzebowanie na tlen Ni – nikiel

Cd - kadm NO 2 – dwutlenek azotu ChZTCr – chemiczne zapotrzebowanie ODR - ośrodek doradztwa na tlen oznaczane metod ą rolniczego dwuchromianow ą OECD - Organizacja Współpracy CO – tlenek w ęgla Gospodarczej i Rozwoju Cr - chrom OGP – Operator Gazoci ągów Cu - mied ź Przesyłowych dam 3 – tys. m 3 OSN – obszar szczególnie nara żony dB – decybel na zwi ązki azotu DK - droga krajowa OSO – obszar specjalnej ochrony DPS - Dom Pomocy Społecznej OWO – ogólny w ęgiel organiczny Dz. U. – Dziennik Ustaw OZE – odnawialne źródła energii Dz. Urz. Woj. – Dziennik Urz ędowy Pb – ołów Województwa PEM – pole elektromagnetyczne Fe - żelazo PGO – plan gospodarki odpadami GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg PIG-PIB – Pa ństwowy Instytut Krajowych i Autostrad Geologiczny – Pa ństwowy w Szczecinie Instytut Badawczy GPR - generalny pomiar ruchu PKB - Produkt Krajowy Brutto GPZ – główny punkt zasilania PLB – - PL – obszar na terenie GUS – Główny Urz ąd Statystyczny Polski, B - skrót od ang. bird, GZWP – główny zbiornik wód czyli ptak podziemnych PLH – - PL – obszar na terenie Hg - rt ęć Polski, H - skrót od ang. IMGW – Instytut Meteorologii habitat, czyli siedlisko i Gospodarki Wodnej PM 2,5 - pył zawieszony zawieraj ący JCW - jednolita cz ęść wód cz ąstki mniejsze ni ż 2,5 JCWP – jednolita cz ęść wód mikrometrów powierzchniowych PM 10 – pył zawieszony zawieraj ący JCWPd – jednolita cz ęść wód cz ąstki mniejsze ni ż 10 podziemnych mikrometrów KPGO - Krajowy Plan Gospodarki PO Ii Ś - Program Operacyjny Odpadami Infrastruktura i Środowisko KRNiGZ - Kopalnia Ropy Naftowej PO Ś – program ochrony środowiska i Gazu Ziemnego po ś – przydomowa oczyszczalnia KZGW – Krajowy Zarz ąd Gospodarki ścieków Wodnej poz. – pozycja MEW - mała elektrownia wodna PPHU – Przedsi ębiorstwo Mg – megagram = tona Produkcyjno – Handlowo – Mn - mangan Usługowe MOW - Młodzie żowy O środek PROW - Program Rozwoju Obszarów Wychowawczy Wiejskich

6 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

PSG – Polska Spółka Gazownictwa PW-K / PWiK - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie RIPOK – regionalna instalacja przetwarzania odpadów komunalnych RPOT - Regionalna Placówka Opieku ńczo-Terapeutyczna RPO WZ – Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej RZSW - Rejonowy Zwi ązek Spółek Wodnych SM – spółdzielnie mieszkaniowe SOO – specjalny obszar ochrony SOPO – System Osłony Przeciw- osuwiskowej SP - Szkoła Podstawowa UE – Unia Europejska WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie WIO Ś – Zachodniopomorski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie WWA - węglowodory aromatyczne ze zm. – ze zmianami Zn - cynk ZS - Zespół Szkół ZSP - Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych ZUOK - Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych ZZDW - Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich ZZMiUW – Zachodniopomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Szczecinie

7 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Niniejsze opracowanie, program ochrony środowiska (zwany dalej Programem lub PO Ś), stanowi realizacj ę ustawowego obowi ązku samorz ądu powiatowego w zakresie wykonywania strategicznych dokumentacji dotycz ących ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju. Programy ochrony środowiska s ą wymaganym dokumentem, zgodnie z brzmieniem art. 14. ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska: „Polityka ochrony środowiska jest prowadzona równie ż za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Pierwszy tego typu dokument dla Powiatu opracowany był w roku 2004 - Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My ślibórz na lata 2004-2007 z perspektyw ą na lata 2008-2011. Zgodnie z dotychczas obowi ązuj ącymi podstawami prawnymi, Program był aktualizowany co 4 lata, w roku 2009 oraz w roku 2013. W zwi ązku z upływem czteroletniego okresu programowania PO Ś uchwalonego na lata 2013-2016, w roku 2016 zachodzi konieczno ść opracowania tego strategicznego dokumentu na now ą perspektyw ę czasow ą, z uwzgl ędnieniem zało żeń aktualnych dokumentów strategicznych. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowi ązuj ących dla kraju i województwa oraz dokumentach strategicznych zwi ązanych z rozwojem lokalnym jednostki (o czym mowa szerzej tak że w rozdziale IV). Opracowuj ąc strategi ę działania dla Powiatu opierano si ę na zało żeniach nast ępuj ących dokumentów: 1. Strategia Rozwoju Kraju 2020. 2. Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012- 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016-2019. 3. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012- 2017 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2018-2023 (wraz ze sprawozdaniem z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego za lata 2011 – 2013). 4. Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020. 5. Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa zachodniopomorskiego. 6. Program ochrony powietrza oraz plan działa ń krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej. 7. Program Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020. Projekt został sporz ądzony w oparciu o wytyczne Ministerstwa Środowiska opublikowane we wrze śniu 2015 r. Dokument, wraz z harmonogramem realizacyjnym został tak że skonsultowany z poszczególnymi urz ędami oraz instytucjami, wykonuj ącymi na terenie powiatu my śliborskiego zadania zwi ązane z szeroko rozumian ą ochron ą środowiska: 1. Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, ul. Korsarzy 34, 70-540 . 2. Wojewódzki Zachodniopomorski Inspektorat Ochrony Środowiska, Wały Chrobrego 4, 70-502 Szczecin. 3. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, ul. T. Firlika 20, 71-637 Szczecin.

8 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4. Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych, ul. Słowackiego 2, 71-434 Szczecin. 5. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad O/Szczecin, ul. Boh. Warszawy 33, 70-340 Szczecin. 6. Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, ul. Szczeci ńska 31, 75-122 Koszalin. 7. Zachodniopomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, Al. Wyzwolenia 105, 71-421 Szczecin. 8. Zachodniopomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych O/T My ślibórz, ul. Spokojna 13, 74-300 My ślibórz. 9. Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, ul. Tama Pomorza ńska 13A, 70-030 Szczecin. 10. Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, ul. Szewska 1, 61-760 Pozna ń. 11. Agencja Nieruchomo ści Rolnych Oddział Terenowy w Szczecinie, ul. Jana Matejki 6B, 71-615 Szczecin. 12. Agencja Nieruchomo ści Rolnych. Oddział terenowy w Gorzowie Wlkp., ul. Jagiello ńczyka 8, Gorzów Wielkopolski. 13. Przewodnicz ący Rady Powiatu w My śliborzu. 14. Urz ąd Miejski w Barlinku, ul. Niepodległo ści 20, 74-320 . 15. Urz ąd Miejski w D ębnie, ul. Marsz. J. Piłsudskiego 5, 74-400 D ębno. 16. Urz ąd Miasta i Gminy w My śliborzu, ul. Rynek im. Jana Pawła II 1, 74-300 My ślibórz. 17. Urz ąd Gminy w Boleszkowicach, ul. Świerczewskiego 24, 74-407 Boleszkowice. 18. Urz ąd Gminy w Nowogródku Pomorskim, ul. Mickiewicza 15, 74-304 Nowogródek Pomorski. 19. Nadle śnictwo My ślibórz, ul. Dworcowa 2, 74-300 My ślibórz. 20. Nadle śnictwo Barlinek, ul. Tunelowa 56a, 74-320 Barlinek. 21. Nadle śnictwo D ębno, ul. Racławicka 33, 74-400 D ębno. 22. Nadle śnictwo Ró żańsko, 74-311 Ró żańsko. 23. Nadle śnictwo Choszczno, ul. I Armii Wojska Polskiego 2, 73-200 Choszczno. 24. Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny, ul. Spokojna 13, 74-300 My ślibórz. 25. Pa ństwowy Powiatowy Lekarz Weterynarii, ul. Daszy ńskiego 6, 74-300 My ślibórz. 26. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągowo-Kanalizacyjne „PŁONIA” Sp. z o.o., ul. Fabryczna 5, 74-320 Barlinek. 27. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o., ul. Droga Zielona 1, 74-400 D ębno. 28. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o., ul. Wschodnia 1, 74-300 My ślibórz. 29. Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w My śliborzu, ul. Lipowa 1b, 74-300 My ślibórz. 30. Komenda Powiatowa Policji w My śliborzu, ul. Łu życka 21a, 74-300 My ślibórz. 31. Zachodniopomorski O środek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach Terenowy Zespół Doradców w My śliborzu ul. Spokojna 22, 74-300 My ślibórz. 32. SEC D ębno Sp. z o.o., ul. Wary ńskiego 48, 74-400 D ębno. 33. SEC Barlinek Sp. z o.o., ul. Św. Bonifacego 25, 74-320 Barlinek. 34. SEC My ślibórz Sp. z o.o., ul. Lipowa 13, 74-300 My ślibórz. 35. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego, ul. Jagiello ńczyka 8, 66-400 Gorzów Wlkp.

9 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

36. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Zachodniopomorskiego, ul. Starzy ńskiego 3-4, 70-506 Szczecin. 37. Celowy Zwi ązek Gmin w Długoszynie, Długoszyn 80, 69-200 Sul ęcin. 38. Zwi ązek Gmin Dolnej Odry, ul. Narciarska 57, 74-500 Chojna. 39. Eko-My śl Sp. z o.o. Zakład Utylizacji Odpadów, Dalsze 36, 74-300 My ślibórz. Projekt dokumenty był równie ż konsultowany z poszczególnymi Wydziałami tut. Starostwa Powiatowego. Opracowanie Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska powiatu, utrzymania jego stanu na dobrym poziomie, o ile taki wynika z bada ń monitoringu środowiska oraz kontynuowania działa ń, które zmierzaj ą do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska są nadal przekraczane. Sporz ądzaj ąc dokument Programu nale żało okre śli ć rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów ekologicznych, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe.

1.2. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Na podstawie przeprowadzonej analizy stanu środowiska przyrodniczego (w oparciu o badania monitoringowe i kontrolne) zidentyfikowano główne problemy środowiskowe, które dotycz ą powiatu my śliborskiego jako obszaru (uwarunkowania wewn ętrzne) oraz jego otoczenia (uwarunkowania zewn ętrzne) i okre ślenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalno ści, która oddziałuje na środowisko. Diagnoza stanu środowiska przyrodniczego wskazała najwa żniejsze zagro żenia na terenie powiatu my śliborskiego i była podstaw ą do przedstawienia konkretnych zada ń zmierzaj ących do poprawy jego stanu i ustalenia harmonogramu ich realizacji. Diagnozy stanu, która była źródłem okre ślenia harmonogramu realizacyjnego POŚ, dokonano w oparciu o dost ępn ą baz ę danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie 1, Urz ędu Marszałkowskiego w Szczecinie, Starostwa Powiatowego w My śliborzu, a tak że materiałach przekazanych przez poszczególne gminy Powiatu. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa zachodniopomorskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarz ądców instalacji). Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Środowiska przy tworzeniu PO Ś zastosowano nast ępuj ący model opisu „siły sprawcze – presja – stan – wpływ – reakcja” (w skrócie D-P-S- I-R), który został opracowany przez OECD i rozwini ęty przez Europejsk ą Agencj ę Środowiska. Polega on na opisaniu nast ępuj ących elementów: - siły sprawcze (D, driving forces) - opis poszczególnych komponentów środowiska i stanu infrastruktury (np. warunki społeczno-gospodarcze, demograficzne, meteorologiczne, hydrologiczne, napływy transgraniczne),

1 dane z Inspekcji Ochrony Środowiska zostały uzyskane w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska przy wykorzystaniu środków finansowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

10 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- presje (P, pressures) wywierane przez powy ższe warunki (np. emisje zanieczyszcze ń), - stan (S, state), czyli zastana jako ść środowiska (analiza wyników bada ń pa ństwowego monitoringu środowiska), - wpływ (I, impact) stanu środowiska np. na zdrowie, życie społeczne, gospodarcze (efekty realizacji PO Ś), - reakcja/odpowied ź (R, response) poprzez tworzone polityki, programy, plany (harmonogram realizacyjny PO Ś). Nale ży mie ć świadomo ść , że polityki, programy i plany maj ą wpływ na wszystkie wcze śniejsze elementy, czyli na siły sprawcze, presje, stan i wpływ. Zgodnie z modelem D-P-S-I-R zjawiska społeczne i gospodarcze (D) prowadz ą do wywierania presji (P) na środowisko. W konsekwencji zmianie ulega stan środowiska (S). Środowisko ma bezpo średni wpływ (I) na zdrowie ludzi, na ekosystemy oraz na gospodark ę. Wpływ ten wyzwala z kolei społeczn ą i polityczn ą reakcj ę (R), która kształtuje po średnio lub bezpo średnio poszczególne elementy modelu. Model D-P-S-I-R został przedstawiony na kolejnej rycinie.

Ryc. 1. Model D-P-S-I-R Źródło: Pa ństwowy Monitoring Środowiska

II. STRESZCZENIE

Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 jest dokumentem, który zawiera analizę istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego w ramach poszczególnych jego komponentów (powietrze, wody, kopaliny, gleby, zasoby przyrodnicze) oraz przedstawia cele i zadania konieczne do realizacji w poszczególnych obszarach gdzie wyst ępuj ą negatywne oddziaływania, b ędące skutkiem działalno ści człowieka (zanieczyszczenia powietrza, zmiany klimatu, oddziaływania na klimat akustyczny, emisja pól elektromagnetycznych, zanieczyszczenia wód, wykorzystywanie zasobów powierzchni ziemi, niszczenie przyrody, składowanie odpadów, powa żne awarie). Maj ą one zachowa ć dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa – przedstawi ć zadania naprawcze. Przy sporz ądzaniu Programu posługiwano si ę metod ą opisow ą, która polegała na charakterystyce zasobów środowiska powiatu, czyli okre śleniu stanu środowiska przyrodniczego i jego zagro żeń (zagro żeń wewn ętrznych oraz zewn ętrznych). Do opisu posłużono si ę danymi pochodz ącymi ze Starostwa Powiatowego w My śliborzu oraz z innych

11 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 jednostek i podmiotów działaj ących na tym terenie. Do przeprowadzenia analizy zostały wykorzystane równie ż dane zgromadzone przez WIO Ś, GUS. Cele ekologiczne oraz kierunki interwencji okre ślono na podstawie zdiagnozowanego stanu środowiska przyrodniczego oraz stwierdzonych aktualnych presji na zasoby przyrodnicze wyst ępuj ących po stronie wykorzystania środowiska przez człowieka. W projekcie Programu przeanalizowano uwarunkowania przyrodnicze i społeczno- gospodarcze powiatu, obowi ązuj ące wymagania prawne, cele ekologiczne okre ślone w dokumentach strategicznych kraju oraz województwa. Uzupełnieniem diagnozy była ocena realizacji celów i zada ń poprzedniego Programu. Oceny stanu środowiska dokonano w ramach 10 obszarów interwencji pod k ątem relacji przyczynowo – skutkowych oraz oddziaływa ń środowiskowych dotycz ących zidentyfikowanych problemów. Ka żda analiza poszczególnych obszarów interwencji została podsumowana zbiorczo analiz ą SWOT oraz uwzgl ędniała zagadnienia horyzontalne, takie jak: adaptacja do zmian klimatu, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, działania edukacyjne, monitoring środowiska. Wyznaczone w Programie cele środowiskowe s ą zgodne z celami dokumentów strategicznych szczebla krajowego, które zostały przedstawione w Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Na podstawie zało żeń dokumentów wy ższego szczebla oraz diagnozy stanu środowiska i analizy SWOT, mocnych i słabych stron powiatu, jego szans i zagro żeń, okre ślono dla Powiatu My śliborskiego nast ępuj ące obszary interwencji, w ramach których przez kolejne lata b ędzie zachodzi ć konieczno ść podejmowania działa ń w celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego, w okre ślonych wielowymiarowych kierunkach interwencji: - ochrona klimatu i jako ści powietrza – kierunki interwencji: zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń w zakresie emisji powierzchniowej, zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń w zakresie emisji liniowej, zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń w zakresie emisji punktowej w celu ochrony mieszka ńców przed zanieczyszczeniami powietrza i ograniczenia negatywnych zmian klimatu, - zagro żenia hałasem – kierunki interwencji: zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego i zmniejszenie emisji hałasu przemysłowego wzgl ędem zabudowy mieszkaniowej, - pola elektromagnetyczne – kierunek interwencji: ograniczanie zagro żenia polami elektromagnetycznymi wzgl ędem zabudowy mieszkaniowej, - gospodarowanie wodami – kierunki interwencji: ograniczenie zasi ęgu oraz skutków powodzi, zabezpieczenie przestrzenne obszarów pod kątem ochrony przeciwpowodziowej, zmniejszenie dopływu zanieczyszcze ń do wód u żytkowanych na cele komunalne i rekreacyjne, racjonalne zu życie zasobów wód w celu poprawy jako ści i stanu ilo ściowego wód i ochrony przed powodzi ą, - gospodarka wodno-ściekowa – kierunki interwencji: zmniejszenie dopływu zanieczyszcze ń komunalnych do wód, wymiana infrastruktury wodoci ągowej, poprawa stanu jako ści ujmowanej wody do zaopatrzenia ludno ści w celu poprawy jako ści wód i zdrowia mieszka ńców, - zasoby geologiczne – kierunek interwencji: ograniczanie presji na wykorzystanie zasobów powierzchni ziemi pod k ątem rozwoju gospodarczego jednostki, - gleby – kierunek interwencji: ochrona zasobów gleb przed degradacj ą fizyko- chemiczn ą w celu ochrony powierzchni ziemi przy uwzgl ędnieniu jej rolniczego wykorzystania i eksploatacji kopalin,

12 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów – kierunki interwencji: dostosowywanie systemów gospodarowania odpadami komunalnymi maj ące na celu popraw ę świadomo ści ekologicznej w śród mieszka ńców, intensyfikacja działa ń zwi ązanych z unieszkodliwianiem odpadów innych ni ż komunalne, w celu minimalizacji ilo ści odpadów i wła ściwego ich unieszkodliwiania, - zasoby przyrodnicze – kierunki interwencji: ochrona obszarów i gatunków cennych pod wzgl ędem przyrodniczym, ochrona zasobów le śnych przed ich nadmiernym użytkowaniem i szkodnikami w celu zwi ększenia bioró żnorodno ści i utrzymania ich walorów, - zagro żenia powa żnymi awariami – kierunki interwencji: zminimalizowanie mo żliwo ści wyst ąpienia powa żnych awarii, zwi ększenie wsparcia dla jednostek stra ży po żarnej maj ące na celu ochrony mieszka ńców przed zagro żeniami chemicznymi, ekologicznymi. W dokumencie opisano tak że zagadnienia systemowe, w tym prawno-ekonomiczne oraz uwarunkowania finansowe. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Konieczne jest raportowanie realizacji zało żeń dokumentu co dwa lata. Program zawiera wykaz mierzalnych wska źników dla uj ętych w Programie obszarów interwencji. Dla ka żdego wska źnika okre ślono: wielko ść w roku bazowym, źródło danych o wska źniku, oczekiwany trend zmian w wyniku realizacji Programu oraz podano szacowan ą warto ść docelow ą wska źnika. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostkami, na których spoczywa ć będą zadania wskazane do realizacji w ramach okre ślonych kierunków interwencji b ędą Zarz ąd Powiatu w My śliborzu, samorz ądy gminne oraz podmioty korzystaj ące ze środowiska i zarz ądcy infrastruktury działaj ący na tym terenie. Cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. W stosunku do niektórych zadań samorz ąd powiatowy będzie pełni ć tylko rol ę monitoruj ącą realizacj ę danego zadania. Cz ęś ciowo b ędą to równie ż działania inwestycyjne. Zgodnie z wytycznymi, projekt programu ochrony środowiska został skonsultowany z interesariuszami, czyli jednostkami, które zostały uj ęte w harmonogramie realizacyjnym. Ka żda jednostka wskazana w harmonogramie realizacyjnym Programu ma do dyspozycji ró żne drogi finansowania poszczególnych zada ń. Do najwa żniejszych programów zalicza si ę Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life. Środki finansowe mog ą by ć kierowane z Urz ędu Marszałkowskiego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, a tak że Banku Ochrony Środowiska. Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, program ochrony środowiska przeszedł strategiczn ą ocen ę oddziaływania na środowisko, a w ramach jej etapów, został poddany konsultacjom społecznym. Projekt otrzymał akceptacj ę Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz Zachodniopomorskiego Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego.

13 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

III. OCENA STANU ŚRODOWISKA W WYZNACZONYCH OBSZARACH INTERWENCJI Z UWZGL ĘDNIENIEM ZAGADNIE Ń HORYZONTALNYCH

3.1. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI

Powiat My śliborski poło żony jest w południowo – zachodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 118 240 ha. W skład Powiatu wchodzi 5 gmin: 3 miejsko-wiejskie: D ębno, My ślibórz i Barlinek oraz 2 wiejskie: Boleszkowice i Nowogródek Pomorski. Od północy Powiat graniczy z Powiatem Pyrzyckim. Od zachodu jednostka graniczy z Powiatem Gryfi ńskim i poprzez Odr ę z Republik ą Federaln ą Niemiec. Po stronie wschodniej poło żony jest Powiat Choszcze ński, a od południa jednostka s ąsiaduje z województwem lubuskim, Powiatem Gorzowskim.

Ryc. 2. Poło żenie Powiatu My śliborskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie maps.google.pl (obszar powiatu został zakre ślony na czerwono)

Na koniec roku 2015 liczba ludno ści zamieszkuj ąca Powiat wynosiła 67 140 osób (dane GUS, 2015). Od roku 2010 liczba ludno ści analizowanego obszaru systematycznie spada. W 2010 r. liczba mieszka ńców Powiatu była wy ższa o 1 075 osób ni ż w roku 2015. Spowodowane jest to odpływem mieszka ńców (migracjami) na tereny s ąsiaduj ące, do du żych aglomeracji, takich jak Szczecin i Gorzów Wlkp. oraz migracjami za granic ę.

14 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Przyczyn ą tego zjawiska jest m.in. brak miejsc pracy na rynku lokalnym oraz niedostatek lokali mieszkaniowych, w tym komunalnych. Na ujemne saldo migracji nakłada si ę tak że ujemny przyrost naturalny (w roku 2015 – minus 146 osób), co tak że niekorzystnie wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy jednostki. Kolejna tabela pokazuje jak kształtuje si ę liczba mieszka ńców powiatu w uj ęciu wieloletnim, z podziałem na obszar miejski i wiejski powiatu.

Tabela 1. Liczby ludno ści Powiatu w latach 2010-2015 Liczba ludno ści (osoby) Rok Obszar miejski Obszar wiejski Razem Powiat 2010 40 344 27 871 68 215 2011 40 186 27 810 67 996 2012 40 073 27 774 67 847 2013 39 920 27 778 67 698 2014 39 731 27 686 67 417 2015 39 541 27 599 67 140 Źródło: Dane GUS, Bank Danych Lokalnych, 2010-2015

45 000 40 344 40 186 40 073 39 920 39 731 39 541 40 000 35 000 30 000 27 871 27 810 27 774 27 778 27 686 27 599 ob. 25 000 miejski 20 000 ob. 15 000 wiejski 10 000 5 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści w latach 2010-2015 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2010-2015

Odpływ mieszka ńców z terenu Powiatu b ędzie mie ć wpływ na stan środowiska oraz wykorzystanie istniej ącej infrastruktury i jej doci ąż enie oraz mo żliwo ści jej dalszego rozwoju. W strukturze u żytkowania gruntów najwi ększy udział zajmuj ą powierzchnie u żytków rolnych – ponad 45 %, w tym gruntów ornych (prawie 37 %). Dalej, jedynie o 2 % mniej znajduj ą si ę grunty le śne, które stanowi ą ponad 43 % całej jednostki, co jest znacznym wska źnikiem lesisto ści obszaru. W dalszej kolejno ści znajduj ą si ę grunty zabudowane i zurbanizowane, obejmuj ąc jedynie 4 % powierzchni Powiatu. Grunty pod wodami zajmuj ą około 3 % powierzchni, podobnie tereny klasyfikowane jako nieu żytki. Udział pozostałych form u żytkowania gruntów jest nieznaczny. Obszar Powiatu jest wyra źnie podzielony pod wzgl ędem u żytkowania terenu. Cz ęść północna to tereny głównie rolnicze, gruntów ornych jest tam zdecydowanie najwi ęcej. Im dalej natomiast na południe, tym zwi ększa si ę areał obszarów le śnych. Tereny zabudowane skupiaj ą si ę wokół wi ększych miejscowo ści i miast. Przechodz ąc do rozwoju gospodarczego obszaru, to bior ąc pod uwag ę dane GUS dotycz ące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (stan na 31.12.2015 r.), na terenie powiatu my śliborskiego działało 6 883 podmiotów gospodarczych.

15 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Najbardziej rozwini ętymi rodzajami działalno ści gospodarczej prowadzonymi na terenie analizowanej jednostki s ą działalno ści z sektora handlu hurtowego i detalicznego oraz budownictwa. O połow ę mniej jest podmiotów zwi ązanych z obsług ą rynku nieruchomo ści oraz przetwórstwem przemysłowym. Najwa żniejszym gospodarczo zakładem przemysłowym na terenie powiatu jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział Zielonogórski Baza Sulisław, maj ące siedzib ę w gminie D ębno. W tej jednostce działaj ą ponadto inne podmioty: 1. w bran ży przemysłu paliwowo-energetycznego: SEC Barlinek Sp. z o.o., SEC D ębno Sp. z o.o., SEC My ślibórz Sp. z o.o., Ekspedyt Ropy Naftowej, Gazu Płynnego i Siarki w Barnówku, PGNiG Zielona Góra O środek Kopal ń Gorzów Wielkopolski – Kopalnia D ębno, SKM Warsztaty Meblowe Sp. z o.o. w My śliborzu, Barlinek Inwestycje Sp. z o.o., GASPOL S.A. - Rozlewnia Gazu Płynnego (LPG) Barlinek. 2. w bran ży przemysłu elektromaszynowego: Hydro Agro Technika JANPOL Jan Kiełbasa, Zakład Ślusarski Bronisław Zmarzlik, PAWMET Zakład Produkcyjno- Usługowy Paweł Zmarzlik, HaCon Sp. z o.o., CAPARO Forming: ZUO BOMET S.A., Holding Zremb Gorzów S.A. - Oddział METPOL Barlinek, PPUH STALMEX Łuczak Jerzy, EUROMET My ślibórz, Zakłady Urz ądze ń Okr ętowych „BOMET” S.A. 3. w bran ży przemysłu chemicznego: Fol-Tech Sp. z o.o. 4. w bran ży przemysłu mineralnego: Przedsi ębiorstwo Usługowo – Budowlano - Handlowe MALDROBUD My ślibórz. 5. w bran ży przemysłu lekkiego: WATEX Sp. z o.o. 6. w bran ży przemysłu spo żywczego: AGRO-SYSTEM My ślibórz. 7. w bran ży przemysłu drzewnego i celulozowo-papierniczego: Zakład Produkcji Drzewnej ANTA, Tadeusz Idziak, F.H.P. „CEDRUS” Sp. Jawna Czesław Waszczeniuk, Jan Kluch w D ębnie, Barlinek Inwestycje Sp. z o.o., ESTO Sp. z o.o., Borne Furniture Sp. z o.o. w Barlinku, Zakład Produkcji Drzewnej „STANDARD” Sp. J. Wiesława Preuss i Eugeniusz Preuss, „INEXO” Sp. z o.o. w D ębnie. 8. w bran ży rolniczej: FARM EQUIPMENT INT Sp. z o.o. Karsko, Gospodarstwo Specjalistyczne Ferma Drobiu Cezary Cała w Ro ścinie. 9. w bran ży odpadowej (odzysk odpadów): „MINERAŁY” Sp. z o. o. „SZYSZKA” Mariusz Szyszka Sp. Jawna, „EDROL” Sp. z o.o. Sitno, Z.P.H.U. „FOL-JANX” Jan Trojnar, „PT” Zakład Usługowo Handlowo Ogólnobudowlany, Waldemar Wawrzyniak GRH , Przedsi ębiorstwo Handlowe „EKOEDWIT”, „SKOTRANS”, MDW S.A. Poło żenie jednostki w strefie przygranicznej oraz pomi ędzy Szczecinem (od My śliborza ok. 75 km) i Gorzowem Wlkp. (od My śliborza ok. 41 km) sprawia, że jest to atrakcyjny teren dla rozwoju inwestycji gospodarczych, gdy ż w przeci ągu ostatnich kilku lat wzrosła liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie powiatu. Poło żenie oraz rozwój gospodarczy jednostki powoduje konieczno ść rozwoju systemu komunikacyjnego. Do najwa żniejszych szlaków komunikacyjnych przebiegaj ących przez teren powiatu nale żą : droga ekspresowa nr S-3 (E-65) relacji Świnouj ście – Lubawka, droga krajowa nr 23 relacji My ślibórz – Sarbinowo, droga krajowa nr 26 relacji Renice – My ślibórz – Krajnik Dolny oraz droga krajowa nr 31 relacji Szczecin – Słubice. Na terenie Barlinka utworzono podstref ę Kostrzy ńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 33,75 ha. Natomiast na terenie D ębna utworzono KSSE o powierzchni 3,66 ha.

16 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.2. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA

3.2.1. Klimat

Warunki klimatyczne panuj ące na terenie powiatu klasyfikowane s ą do klimatu umiarkowanego. 2 Według regionalizacji R. Gumi ńskiego powiat my śliborski poło żony jest w obr ębie regionu dzielnicy bydgoskiej. Na terenie tym przenikaj ą si ę wpływy oceanizmu atlantyckiego i kontynentalizmu wschodnioeuropejskiego. Do ść du ży jednak wpływ na ten teren maj ą cechy klimatu morskiego, co jest zwi ązane z intensywnym przemieszczaniem si ę i du żą aktywno ści ą północnoatlantyckich ni żów o środka barycznego. Dane dotycz ące klimatu opracowano na podstawie modelowania matematycznego i danych przedstawionych przez wojewódzk ą inspekcj ę ochrony środowiska w roku 2015. Średnia roczna warto ść temperatury powietrza wynosiła w południowo-zachodniej cz ęś ci powiatu około 9,5 oC-10,0 oC. Centralna cz ęść powiatu oraz jej północna cz ęść , to obszar ze średni ą temperatur ą w granicach 8,5 oC-9,5 oC. Najchłodniejszym miesi ącem w województwie był luty – temperatura oscylowała wokół 0°C. Najcieplejszym miesi ącem był sierpie ń, gdy średnia miesi ęczna temperatura wynosiła około 20°C. Średnia roczna warto ść pr ędko ści wiatru wynosiła na tym obszarze w granicach 4,0- 4,5 m/s, przy czym w południowo-wschodniej cz ęść powiatu zaznaczały si ę średnie pr ędko ści wiatru w zakresie 3,5-4,0 m/s. Według rozkładu średnich miesi ęcznych pr ędko ści wiatru w województwie zachodniopomorskim najwy ższe pr ędko ści wiatru wyst ąpiły w miesi ącach jesienno-zimowych (stycze ń, grudzie ń i listopad), za ś najni ższe latem (czerwiec i sierpie ń). W przewa żaj ącej cz ęś ci obszaru w 2015 roku dominowały wiatry z kierunku zachodniego. Średnie miesi ęczne sumy opadów atmosferycznych w powiecie kształtowały si ę w okolicach 400-600 mm, przy czym warto ści najni ższe 400-500 mm obejmowały raczej południowo-zachodni ą cz ęść jednostki. Zmiany klimatyczne w Polsce nios ą szanse dla rozwoju gospodarczego. Wzrost średniej temperatury powietrza wi ąż e si ę z mniejsz ą zachorowalno ści ą ludzi oraz oszcz ędno ści ą na opale w chłodnej porze roku. Jednocze śnie jednak intensyfikuj ą si ę ekstremalne zjawiska pogodowe. Według strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 3, do najwa żniejszych negatywnych skutków zmian klimatu w skali regionalnej zaliczy ć nale ży niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych, zwi ększenie cz ęstotliwo ści wyst ępowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof (silne wiatry, incydentalne tr ąby powietrzne, wyładowania atmosferyczne, ulewne deszcze, wzrost okresów upalnych). Negatywne skutki zmian klimatu przejawia ć si ę b ędą tak że w nasileniu si ę zjawiska eutrofizacji wód oraz we wzroście zanieczyszcze ń powietrza.

3.2.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego

Powiat My śliborski znajduje si ę w zachodniopomorskiej strefie badania oceny jakości powietrza atmosferycznego, prowadzonego przez wojewódzk ą inspekcj ę ochrony

2 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020 3 Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, www.mos.gov.pl/g2/big/2013_03/e436258f57966ff3703b84123f642e81.pdf

17 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

środowiska. Zgodnie z tak przyj ętą zasad ą, jednostka podlegała rocznej ocenie jako ści powietrza jako jeden z obszarów strefy zachodniopomorskiej. Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.), WIO Ś dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach województwa zachodniopomorskiego. Odr ębnie, dla ka żdej substancji dokonano klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio: − przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji - klasa C, − mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji - klasa B, − nie przekracza poziomu dopuszczalnego - klasa A, − przekracza poziom docelowy - klasa C, − nie przekracza poziomu docelowego - klasa A, − przekracza poziom celu długoterminowego - klasa D2, − nie przekracza poziomu celu długoterminowego - klasa D1. W roku 2015 na terenie Powiatu prowadzono badania monitoringowe jako ści powietrza w nast ępuj ących punktach: - My ślibórz – manualnie badano warto ści pyłu PM 2,5, PM 10 oraz zawartego w nim benzo(a)pirenu (ul. Za Bramk ą), - Barlinek – pasywnie badano warto ści dwutlenku azotu i dwutlenku siarki (ul. Szosa do Lipian oraz ul. Widok).

Tabela 2. Wyniki ocen jako ści powietrza w strefie zachodniopomorskiej w 2015 roku Klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarach strefy Nazwa PM PM strefy SO NO CO C H Pb As Cd Ni B(a)P O 2 2 10 2,5 6 6 3 Strefa A* / zachodnio- A A A C A A A C A A C D2** pomorska Źródło: WIO Ś Szczecin, 2015 * klasa strefy dla O 3 wg poziomu docelowego (A albo C) ** klasa strefy O 3 wg poziomu celu długoterminowego (D1 albo D2)

Tabela 3. Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony ro ślin w roku 2015 Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w ramach Nazwa strefy ochrony ro ślin SO 2 NO 2 O3 Strefa zachodniopomorska A A A * / D2 * Źródło: WIO Ś Szczecin, 2015 * klasa strefy dla O 3 wg poziomu docelowego (A albo C) ** klasa strefy dla O3 wg poziomu celu długoterminowego (D1 albo D2)

Ocena jako ści powietrza pod k ątem ochrony zdrowia oraz ochrony ro ślin przeprowadzona w roku 2015 dla zanieczyszcze ń, takich jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i tlenek azotu, ozon, benzen, tlenek w ęgla, metale (ołów, arsen, nikiel i kadm) nie wykazała przekrocze ń w strefie, zatem zachowane s ą kryteria czysto ści powietrza ustanowione w tym zakresie. W dalszej cz ęś ci omówiono rodzaje zanieczyszcze ń, jakich przekroczenia notowano na terenie powiatu. Istotnym problemem środowiskowym jest stwierdzenie na stanowisku w My śliborzu przekrocze ń dopuszczalnej dobowej warto ści st ęż enia pyłu PM 10 na terenie całej strefy zachodniopomorskiej (zarejestrowano najwi ęcej dni z przekroczeniami - 45 dni, przy normie

18 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

35 dni). Bior ąc jednak pod uwag ę st ęż enia średnioroczne, w roku 2015, w My śliborzu nie zanotowano przekrocze ń w tym zakresie (warto ść emisji 27,6 µg/m 3). St ęż enie średnie roczne pyłu PM 2,5 wynosiło 20,1 µg/m 3. Na rycinie 3 wskazano obszary przekrocze ń pyłu PM 10 na terenie miasta My ślibórz, które jest jednym z dwóch zanieczyszcze ń maj ących wpływ na jako ść powietrza na terenie jednostki, drugim jest benzo(a)piren. St ęż enie średnie roczne tego zanieczyszczenia w pyle PM 10 w My śliborzu w roku 2015 wynosi 4,7 µg/m 3. W Dębnie natomiast notuje si ę tylko zwi ększone zawarto ści benzo(a)pirenu. W obszarach zwartej zabudowy obszarów miejskich Powiatu (My ślibórz, D ębno) wyst ępuje zjawisko kumulacji zanieczyszcze ń. Proces rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń jest tam utrudniony poprzez du że zag ęszczenie źródeł niskiej emisji i brak prawidłowego przewietrzania, a tak że warunki atmosferyczne, w tym wi ększy ni ż w województwie udział cisz wiatrowych w powiecie. Wysokie warto ści st ęż eń tych dwóch zanieczyszcze ń rejestrowano w okresach grzewczych, szczególnie w styczniu, lutym, marcu, listopadzie i grudniu. Jako główn ą przyczyn ę tych przekrocze ń wskazuje si ę nisk ą emisj ę pochodz ącą z indywidualnego ogrzewania mieszka ń. Zalicza si ę j ą do emisji powierzchniowej. Najwi ększe ilo ści benzo(a)pirenu uwalnianie s ą do atmosfery podczas spalania odpadów w indywidualnych systemach grzewczych. W okresie letnim (maj-sierpień) nie odnotowano przekrocze ń poziomu dopuszczalnego przez st ęż enia 24-godzinne.

Ryc. 3. Obszary przekrocze ń poziomu docelowego PM 10 w roku 2015 w My śliborzu Źródło: WIO Ś Szczecin 2015

Ze wzgl ędu na przekroczenia jako ści powietrza w zakresie wskazanych zanieczyszcze ń, ze wzgl ędu na pył PM 10 i benzo(a)piren, dla strefy zachodniopomorskiej opracowano program ochrony powietrza. Został on przyj ęty uchwał ą Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 29 pa ździernika 2013 r. nr XXVIII/388/13 w sprawie okre ślenia programu ochrony powietrza oraz planu działań krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej. Oprócz emisji powierzchniowej, na jako ść powietrza wpływ ma równie ż emisja punktowa, czyli pochodz ąca z energetyki przemysłowej i zawodowej (w tym także z du żych gospodarstw rolnych). Najwa żniejsze rodzaje zanieczyszcze ń z emitorów punktowych to

19 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 dwutlenek azotu oraz dwutlenek siarki. Do najwi ększych podmiotów emituj ących najwi ęcej tego rodzaju zanieczyszcze ń nale żą : − SEC My ślibórz Sp. z o.o., − SEC Barlinek Sp. z o.o., − SEC D ębno Sp. z o.o., − Barlinek Inwestycje Sp. z o.o., − Borne Furniture Sp. z o.o. w Barlinku, − HaCon Sp. z o.o. Barlinek, − Zakłady Urz ądze ń Okr ętowych „BOMET” S.A. Barlinek, − PPHU „MALDROBUD” My ślibórz, − Gospodarstwo Specjalistyczne Ferma Drobiu Cezary Cała Ro ścin, − Energetyka Cieplna Opolszczyzny S.A. z siedzib ą w Opolu, − Hy ży Leszek Pyrmo-Chemia w Barlinku, − „Holding - ZREMB Gorzów” S.A. Oddział „Metpol – Barlinek”, − Zakład Produkcji Drzewnej „STANDARD” Sp. J. Wiesława Preuss i Eugeniusz Preuss Dębno, − „INEXO” Sp. z o.o. w D ębnie. Kolejna tabela zawiera analiz ę wieloletni ą emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych pochodz ących z działalno ści gospodarczej. Wida ć, że ogółem wzrasta emisja zanieczyszcze ń pyłowych oraz gazowych.

Tabela 4. Emisja punktowa na terenie powiatu Emisja zanieczyszcze ń jednostka 2011 2012 2013 2014 2015 Emisja zanieczyszcze ń pyłowych ogółem t/r 29 22 17 55 55 ze spalania paliw t/r 28 20 17 14 17 węglowo-grafitowe, sadza t/r 0 1 0 0 0 Emisja zanieczyszcze ń gazowych ogółem t/r 125580 125695 133107 144762 146580 ogółem (bez dwutlenku w ęgla) t/r 487 489 486 835 904 nie zorganizowana t/r 0 0 0 3 3 dwutlenek siarki t/r 110 101 80 387 442 tlenki azotu t/r 136 135 142 181 180 tlenek w ęgla t/r 232 243 254 241 255 dwutlenek w ęgla t/r 125093 125206 132621 143927 145676 Źródło: GUS, Bank danych lokalnych, 2011-2015

Na emisj ę zanieczyszcze ń nakłada si ę równie ż emisja liniowa, której głównym źródłem jest transport. Emisja ta zwi ązana jest z takimi zanieczyszczeniami jak benzo(a)piren oraz dwutlenek azotu. W roku 2014, punkt pomiarowy WIO Ś, badaj ący poziom NO 2 był zlokalizowany w Barlinku, zmierzone warto ści były poni żej dopuszczalnej normy (13 i 16 µg/m 3, przy normie 40 µg/m 3). Z komunikacj ą zwi ązane s ą równie ż zanieczyszczenia zwi ązkami benzenu. Zwi ększona emisja (okre ślona na podstawie bada ń modelowych) notowana była wzdłu ż najwa żniejszych ci ągów komunikacyjnych, w szczególno ści trasy S3, jednak mie ściła si ę w normie (5 µg/m 3). Istotny wpływ na wzrost

20 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 emisji z transportu drogowego ma wzrost liczby pojazdów zarejestrowanych w ostatnich latach na terenie Powiatu, co tak że przekłada si ę na wzrost nat ęż enia hałasu. Na wielko ść st ęż eń szkodliwych substancji w powietrzu maj ą równie ż wpływ emisje napływowe, pochodz ące z s ąsiednich obszarów, dla powiatu ma to istotne znaczenie od strony południowej i zachodniej (na terenie powiatu przewa żaj ą wiatry zachodnie).

3.2.3. Sie ć gazowa

Na terenie powiatu my śliborskiego wybudowane s ą gazoci ągi wysokiego ci śnienia oraz Stacja Gazowa w mie ście Barlinek. Ponadto przez północn ą cz ęść powiatu przebiega ruroci ąg Przyja źń . Rozbudow ą systemu gazoci ągów średniego i niskiego ci śnienia oraz przył ączami do odbiorców zajmuje si ę Polska Spółka Gazownicza. Spółka dostarcza gaz do powiatu od strony Gorzowa Wlkp. poprzez gazoci ąg wysokiego ci śnienia. Na terenie gmin powiatu rozmieszczone s ą stacje redukcyjno - pomiarowe dostarczaj ące gaz do mieszka ńców. Dodatkow ą działalno ść na terenie powiatu w zakresie dostarczania gazu świadczy spółka KRI S.A. Gaz dostarczany jest do miasta My śliborza oraz całej gminy. Źródło zasilania gazoci ągów dystrybucyjnych stanowi stacja redukcyjno-pomiarowa pierwszego 3 stopnia o przepustowo ści Q max 6 000 Nm /h. Zasilanie stacji w gaz pochodzi z gazoci ągu wysokiego ci śnienia relacji Wołdowo – Przelewice – Sulimierz – Lipiany - Klicko, b ędącego własno ści ą KRI S.A. Dostawy gazu realizowane do punktu pomiarowego we Wołdowie realizowane s ą przez OGP – Gaz System S.A. Powiat posiada znaczny stopie ń zgazyfikowania, osi ągaj ący około 43 % ludno ści. Łączna długo ść sieci gazowej przesyłowej wynosiła w roku 2014 - 115,858 km, a rozdzielczej doprowadzaj ącej bezpo średnio gaz do odbiorców – 193,977 km. W roku 2014 do sieci przył ączonych było 3 414 odbiorców. Zu życie gazu w roku 2014 wyniosło 4 491,7 tys. m 3, z czego 3 106,7 tys. m 3 zu żytkowano na ogrzewanie mieszka ń. Du ża ilo ść obiektów zwi ązanych z wydobywaniem gazu na terenie powiatu spowodowana jest dobrze rozwini ętym przemysłem wydobywczym. Głównym zarz ądc ą infrastruktury zwi ązanej z wydobyciem surowców kopalnych jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Oddział w Zielonej Górze. Ju ż w latach 70. XX wieku odkryto zło że Cychry. W 1992 r. odkryto zło że gazu ziemnego Ró żańsko, a w 1993 r. odkryto najwi ększe w Polsce zło ża ropy naftowej i gazu ziemnego Barnówko – Mostno - Buszewo o zasobach wydobywalnych 12,6 mln ton ropy naftowej i 7,65 mld m 3 gazu ziemnego towarzysz ącego ropie. Na terenie powiatu głównym zło żem eksploatowanym jest zło że Barnówko – Mostno – Buszewo. Kolejnym jest zło że Cychry. 4

3.2.4. System zaopatrzenia w ciepło

Gospodark ę ciepln ą na potrzeby komunalne prowadz ą nast ępuj ące przedsi ębiorstwa SEC w My śliborzu, SEC w Barlinku oraz SEC w D ębnie. Główn ą działalno ści ą podmiotów jest produkcja i sprzeda ż ciepła na potrzeby mieszka ńców. Zgodnie z danymi GUS w roku 2014 eksploatowanych było 25,2 km sieci ciepłowniczej przesyłowej oraz 18,3 km podł ącze ń do budynków.

4 odwiertów jest znacznie wi ęcej i maj ą ró żne numeracje

21 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W pozostałych gminach nie ma zbiorczego systemu zaopatrzenia w ciepło sieciowe.

3.2.5. Źródła energii odnawialnej

Według opracowania prof. Haliny Lorenc z IMGW, powiat my śliborski znajduje si ę w granicach III strefy energetycznej wiatru – korzystnej. W strefie III energia u żyteczna wiatru na wysoko ści 10 m wynosi 500-750 kWh/m 2/rok, natomiast na wysoko ści 30 m jest to ju ż 750-1 000 kWh/m2/rok. Powiat my śliborski z uwagi na g ęsto ść zabudowy oraz ochron ę krajobrazu i obszary NATURA 2000 zwi ązane z ochron ą gatunków ptaków, ma mo żliwo ść lokalizacji elektrowni wiatrowych jedynie na terenach rolniczych z dala od obszarów chronionych. Zdecydowanie korzystniejszymi dla środowiska przyrodniczego oraz dost ępnymi dla mieszka ńców źródłami OZE s ą instalacje produkuj ące energi ę z wykorzystaniem promieniowania słonecznego. W Polsce istniej ą dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego. Najwi ęcej słonecznych dni wyst ępuje w miesi ącach wiosenno-letnich (kwiecie ń – wrzesie ń), w tym czasie do powierzchni ziemi trafia 80 % promieniowania rocznego. Powiat poło żony jest w regionie kraju, który charakteryzuje si ę średnimi warto ściami nasłonecznienia pozwalaj ącymi na efektywne wykorzystanie energii słonecznej za pomoc ą instalacji fotowoltaicznych oraz kolektorów słonecznych. Nasłonecznienie dla rejonu północno – zachodniej Polski wynosi średniorocznie około 1 500 kWh/m 2. Pompy ciepła s ą kolejnym źródłem energii odnawialnej. Stosuje si ę je do ogrzewania lub chłodzenia budynków. W pompach ciepła, jako czynnik roboczy wykorzystuje si ę gaz, który skrapla si ę przy odpowiednim ci śnieniu i temperaturze. Aby uzyska ć ciepło w tym procesie, pobiera si ę je z tzw. dolnego źródła (mo że nim by ć powietrze, grunt oraz zbiornik wodny, wody przemysłowe, ścieki), który mo że znajdowa ć si ę na powierzchni ziemi lub pod ni ą. Instalacje te są równie ż stosowane na terenie gminy. Kolejnym źródłem OZE jest energia wód płyn ących. Na obszarze powiatu jest ona wykorzystywana w małych elektrowniach wodnych (do 5 MW) 5. Zgodnie z danymi Ogólnopolskiego Samorz ądowego Serwisu Energii Odnawialnej na tym terenie aktualnie eksploatowanych jest 6 Małych Elektrowni Wodnych (MEW) o mocy do 0,3 MW: cztery zlokalizowane s ą w gminie Boleszkowice oraz dwie w gminie D ębno, wszystkie na rzece My śla. Mała Elektrownia Wodna w Namy ślinie (gm. Boleszkowice) zlokalizowana jest na ok. 6 km licz ąc od uj ścia rzeki My śli (w km 6+120). MEW Mi ędzylesie w miejscowo ści Reczyce (gm. Boleszkowice) zlokalizowana jest na ok. 12 km licz ąc od uj ścia rzeki My śli (w km 12+040). MEW w miejscowo ści (gm. Boleszkowice) zlokalizowana jest na ok. 13 km licz ąc od uj ścia rzeki My śli (w km 13+800). Mała Elektrownia Wodna w m. (gm. Boleszkowice) poło żona jest w km 15+350 rzeki My śli. Wszystkie elektrownie wł ączone są w ogóln ą sie ć energetyczn ą. Na terenie gminy D ębno znajdują si ę dwie Małe Elektrownie Wodne. Jedna z eksploatowanych elektrowni znajduje si ę na rzece My śli w km 19+370 w miejscowo ści Dargomy śl. Druga funkcjonuj ąca elektrownia wodna zlokalizowana jest na rzece Myśli w km 39+000 w miejscowo ści Barnówko.

5 na podstawie Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020

22 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Na terenie powiatu istniej ą równie ż mo żliwo ści wykorzystania biomasy na cele energetyczne ze wzgl ędu na wyst ępowanie gleb o niskiej bonitacji, która dla upraw energetycznych nie jest istotna. Przykładem mo że by ć uprawa wierzby energetycznej na terenie gminy D ębno we wsi Ró żańsko. Uprawa wierzby prowadzona jest na powierzchni 1,31 ha. Dodatkowo, ze wzgl ędu na wysok ą lesisto ść obszaru i działaj ące tu zakłady zwi ązane z przetwórstwem drewna, wiele z nich, a tak że wiele budynków mieszkalnych opalanych jest biomas ą, drewnem, trocinami i innymi pochodnymi.

3.2.6. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście ochrony klimatu i jako ści powietrza.

23 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 5. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014- 2015) Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Ograniczanie niskiej emisji z sektora komunalnego, poprzez działania termomodernizacyjne budynków u żyteczno ści publicznej i budynków mieszkalnych Zrealizowano termomodernizacj ę obiektów u żyteczno ści publicznej Powiatu My śliborskiego: sali gimnastycznej z cz ęś ci ą dydaktyczno- administracyjn ą Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Barlinku, budynku warsztatów szkolnych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Barlinku, ul. Szosowa 2. Przeprowadzono termomodernizacj ę obiektów u żyteczno ści publicznej w Barlinku: Przedszkole Miejskie Nr 2, Efekt Przedszkole Miejskie Nr 1, Szkoła Podstawowa Nr 4, Szkoła Podstawowa Nr 1, Publiczne Gimnazjum Nr 2, Ośrodek Pomocy Społecznej (w tym ko ńcowy – budowa nowej wentylacji z odzyskiem ciepła w salach sportowych w SP1 i SP4, instalacje ciepłej wody u żytkowej w OPS. Oprócz tego zadanie przeprowadzono równie ż termomodernizacj ę 10 budynków mieszkalnych w Barlinku. Barlineckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego zrealizowane Sp. z o.o. w Barlinku przeprowadziło termomodernizacj ę 3 budynków mieszkalnych. Spółdzielnia Mieszkaniowa „PIAST” w Barlinku wymieniła całkowicie stolark ę drzwiow ą budynków mieszkalnych oraz stolark ę okienn ą, dokonano monta żu zaworów termostatycznych na klatkach schodowych budynków mieszkalnych. Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w My śliborzu cz ęś ciowo ociepliło ściany zewn ętrzne pi ęciu budynków mieszkalnych w My śliborzu. Całkowicie ocieplono ściany zewn ętrzne wraz z kompletn ą wymian ą okien dwudziestu Poprawa jeden budynków mieszkalnych w My śliborzu. jako ści Zadanie: Zmiana sposobu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie, w tym wymiana ogrzewania w ęglowego na powietrza oraz gazowe, olejowe lub inne bardziej ekologiczne wzrost Zainstalowano kolektory słoneczne oraz panele fotowoltaiczne w Szkole Podstawowej Nr 2 oraz pływalni krytej w My śliborzu. W gm. wykorzystania Boleszkowice wymieniono cztery w ęglowe piece C.O. w obiektach u żyteczno ści publicznej na nowoczesne, przystosowane do ekologicznego energii z opału. Ponadto prowadzone s ą liczne kampanie edukacyjne, w sposób ci ągły, dotycz ące podnoszenia świadomo ści społecznej w aspekcie odnawialnych ekologicznych no śników energii cieplnej. źródeł SEC BARLINEK Sp. z o.o. prowadziło działania w zakresie zmiany sposobu ogrzewania w budynkach mieszkalnych; wykonano w ęzły Efekt kompaktowe oraz przył ącza sieci cieplnej preizolowanej do budynków mieszkalnych wielorodzinnych, zast ępuj ących dotychczasowe ogrzewanie ko ńcowy – tradycyjne w ęglowe oraz na brykiet i drewno, eliminuj ąc w 100 % emisj ę tych obiektów. Zmieniono sposób ogrzewania w budynkach ZSP Nr 1 zadanie w Barlinku przy ul. Szosowej; grupowy w ęzeł cieplny zast ąpiono trzema indywidualnymi w ęzłami kompaktowymi. Podł ączono tak że do sieci zrealizowane budynek przy ul. Stodolnej 1, zmniejszaj ąc straty przesyłu na sieci niskoparametrowej. SEC DĘBNO Sp. z o.o. podł ączało budynki mieszkalne całkowicie do sieci cieplnej, wymieniono izolacj ę termiczn ą ruroci ągów napowietrznych w okolicy ul. Ceglanej, Drogi Zielonej, Ofiar Katynia i Spokojnej w Dębnie.

Spółdzielnia Mieszkaniowa PIAST w Barlinku wykonywała zmian ę zasilania instalacji centralnego ogrzewania budynków z wysoko- parametrowego na niskoparametrowe. HaCon Sp. z o.o. w Barlinku wybudowało dwie kotłownie na pellet oraz zmodernizowało trafostacj ę zakładow ą. Barlinek Inwestycje Sp. z o.o. wykorzystywało w zakładowej kotłowni wył ącznie niezanieczyszczon ą biomas ę jako no śnik energii.

24 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Redukcja zanieczyszcze ń pochodz ących z transportu poprzez budow ę oraz modernizacj ę dróg i ci ągów komunikacyjnych Efekt W ramach realizacji zadania przebudowano drogi powiatowe Nr 2113Z, 2151Z, 2116Z, 2158Z, 1575Z, wyremontowano drogi powiatowe nr cz ęś ciowy – 2107Z oraz 2114Z. Działania uzupełniały remonty dróg gminnych oraz wewn ętrznych (w ramach obszaru działalno ści spółdzielni zadanie mieszkaniowych). Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie przebudował drogi nr :128 w m. My ślibórz, ul. Łu życka, nr 151 realizowane w m. Barlinek, ul. 1 Maja i Niepodległo ści oraz w m. Łubianka, nr 126 w m. Smolnica. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział na bie żą co w Szczecinie odnowiła nawierzchnie dróg krajowych nr 23, 26 oraz 31. Efekt cz ęś ciowy – Zadanie: Promocja korzystania z publicznych środków transportu oraz zakup pojazdów transportu publicznego o niskiej emisji spalin zadanie Zakupiono na u żytek gm. Boleszkowice autobus z norm ą spalania EURO 6. zrealizowane cz ęś ciowo Zadanie: Działanie ekologiczne: Zintensyfikowanie ruchu rowerowego poprzez likwidacje barier technicznych i tworzenie nowych Efekt ście żek rowerowych cz ęś ciowy – Wybudowano odcinek ście żki rowerowej w pasie drogi powiatowej nr 1418Z na odcinku ul. Zielona w D ębnie – Klepin, odcinek ście żki rowerowej zadanie Poprawa w ul. Zielonej w Dębnie, odcinek ście żki rowerowej Suchlica-Sarbinowo. W gm. My ślibórz opracowano Program budowy ście żek rowerowych. zrealizowane jako ści cz ęś ciowo powietrza oraz Zadanie: Podł ączenie budynków do sieci ciepłowniczej Efekt wzrost Przeprowadzono, ze wzgl ędów ekonomicznych, w celu obni żenia kosztów produkcji ciepła, inwestycj ę „Rozbudowa i Modernizacja Ciepłowni cz ęś ciowy – wykorzystania Rejonowej Przy ul. Lipowej 13”, która polegała na wymianie kotła wodnego gazowego na kocioł wodny w ęglowy opalany miałem w ęglowym. zadanie energii z Nowy kocioł wyposa żony jest w układ odpychania spalin o sprawno ści 98 %. Nast ąpił wzrost długo ści sieci ciepłowniczej oraz zwiększyła si ę zrealizowane odnawialnych liczba odbiorców ciepła sieciowego. cz ęś ciowo źródeł Zadanie: Niezb ędne prace sieciowe wynikaj ące z planów oraz zamierze ń inwestycyjnych w obszarze istn iej ącej sieci dystrybucyjnej, Efekt w tym kontynuowanie modernizacji istniej ącej sieci dystrybucyjnej, rozbudowa sieci dystrybucyjnej dla potrzeb nowych odbiorców cz ęś ciowy – oraz OZE, inwestycje w zakresie linii 110 kV pod k ątem nowych odbiorców i OZE zadanie SEC BARLINEK Sp. z o.o. prowadziło wymian ę izolacji sieci cieplnej w rejonie ul. Fabrycznej i ul. Ogrodowej w Barlinku, co pozwoliło ograniczy ć zrealizowane straty ciepła, zu życie energii pierwotnej w paliwie oraz ograniczy ć emisj ę CO 2. cz ęś ciowo Zadanie: Budowa i modernizacja systemów i urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń pyłowo -gazowych Efekt W SEC BARLINEK Sp. z o.o. wybudowano now ą instalacj ę odpylania spalin i transportu pyłów dla kotła wodnego na ciepłowni oraz zabudowano ko ńcowy – cyklofiltr. Modernizacja miała na celu dostosowanie układu odpylania do obowi ązuj ących od 01.01.16 r. zmniejszonych norm emisji pyłów do zadanie atmosfery na poziomie 100 mg/m 3 spalin. Energetyka Cieplna Opolszczyzny S.A. wykonała inwestycj ę pn. „Modernizacja instalacji odpylania zrealizowane w ciepłowni miejskiej w D ębnie, przy ul. Cegielnianej 4a”. całkowicie Zadanie: Wspieranie działa ń inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze Efekt My ślibórz opracowała „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy My ślibórz. Gmina D ębno opracowała „Plan Gospodarki Niskiej Emisji cz ęś ciowy – dla Gminy D ębno”. zadanie zrealizowane cz ęś ciowo

25 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Kontrola dotrzymywania przez podmioty korzystaj ące ze środowiska standardó w emisyjnych oraz wzmocnienie Efekt i prowadzenie systemu monitoringu powietrza ko ńcowy – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadzał kontrole podmiotów gospodarczych. WIO Ś prowadził równie ż zadanie monitoring jako ści powietrza na obszarze powiatu my śliborskiego, zgodnie z zapisami Programu Powiatowego Monitoringu Środowiska zrealizowane województwa zachodniopomorskiego na lata 2013-2015. całkowicie Zadanie: Spełnianie wymaga ń prawnych przez zakłady w zakresie poprawy jako ści powietrza, spełnienie standardów emisyjnych Efekt z instalacji, wymaganych przepisami prawa ko ńcowy – SEC BARLINEK Sp. z o.o., Barlinek Inwestycje Sp. z o.o. oraz BORNE FURNITURE Sp. z o.o. w Barlinku prowadziły badania emisji zgodnie zadanie z wymogami decyzji i pozwole ń, a wyniki bada ń emisji przekazywano do odpowiednich instytucji. Przekrocze ń emisji dopuszczalnych nie zrealizowane Poprawa stwierdzono. całkowicie jako ści Efekt Zadanie: Modernizacja układów technologicznych oraz urz ądze ń technologicznych oraz monta ż urz ądze ń ograniczaj ących emisj ę powietrza oraz ko ńcowy – Barlinek Inwestycje Sp. z o.o. wzrost zadanie Zamontowano nowy ekofiltr na chłodnicy wydziału Pelet 1. Ponadto wszystkie kotły wykorzystywane przez zakład wyposa żone s ą w urz ądzenia wykorzystania zrealizowane redukuj ące zanieczyszczenia pyłowo-gazowe, a stare maszyny i urz ądzenia s ą sukcesywnie wymieniane na nowe lub modernizowane. energii z całkowicie odnawialnych Zadanie: Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz ich automatyzacja źródeł SEC BARLINEK Sp. z o.o. wyposa żył dwa najwi ększe w ęzły cieplne w Barlinku w nowoczesne systemy regulacji pogodowej celem optymalizacji zu życia ciepła. Ograniczono straty przesyłu ciepła na zewn ętrznych instalacjach odbiorczych za grupowymi w ęzłami cieplnymi. Wyposa żono Efekt równie ż wszystkie w ęzły w układ automatycznej pracy „start-stop” na układach pompowych, celem ograniczenia zu życia energii elektrycznej ko ńcowy – oraz zmniejszenia strat przesyłowych w przypadku, gdy temperatura zewn ętrzna nie wymaga obiegu czynnika grzewczego w instalacji, zadanie zast ąpiono stare urz ądzenia grupowego w ęzła cieplnego na nowoczesny w ęzeł kompaktowy. Cało ść prac ograniczyła straty przesyłu na sieci zrealizowane tradycyjnej kanałowej oraz umo żliwiła wprowadzenie optymalizacji dystrybucji ciepła. całkowicie HaCon Sp. z o.o. w Barlinku wybudował now ą hal ę oczyszczalni odlewów, zamontowano oczyszczark ę o wy ższej wydajno ści i nowe kabiny z odpylaniem, wybudowano hal ę malarni z automatyczn ą lini ą malarsk ą, zmniejszono emisj ę substancji do powietrza, wybudowano wiat ę do składowania odlewów - redukcja zapylenia do środowiska. Zadanie: Ograniczenie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym eliminowanie w ęgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i Efekt gospodarstwach domowych i zast ępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi no śnikami ciepła, w tym odnawialnymi źródłami energii cz ęś ciowy – W gm. Barlinek zainstalowano dwa solary do podgrzewania ciepłej wody u żytkowej w Przedszkolu nr 2 i O środku Pomocy Społecznej. zadanie Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w My śliborzu wymieniło 26 szt. kotłów eta żowych c.o. w ęglowych i 97 szt. Zwi ększenie zrealizowane pieców w ęglowych kaflowych na kotły gazowe c.o. eta żowe. W Pensjonacie Nowy Młyn w Namy ślinie zainstalowano piec na ekogroszek, pomp ę wykorzystania cz ęś ciowo ciepła, panele słoneczne do ogrzewania wody; w przyszło ści planuje si ę jeszcze instalacje paneli fotowoltaicznych. odnawialnych Efekt źródeł energii Zadanie: Promocja i wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii ko ńcowy – W siedzibie Starostwa Powiatowego w My śliborzu miało miejsce forum Energii Odnawialnej zorganizowane przez Wydział Budownictwa zadanie i Ochrony Środowiska. zrealizowane całkowicie

26 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Promocja i wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii - energii wiatru i spadku wody Efekt - wydano decyzj ę o środowiskowych uwarunkowaniach na przebudow ę MEW w m. Zarzecze, cz ęś ciowy – - przeprowadzono modernizacj ę hydrozespołu w Elektrowni Wodnej Mi ędzylesie w m. Reczyce, zadanie - w Elektrowni Wodnej Chwarszczany, poddano remontowi hydrozespół nr 2, zrealizowane - Stowarzyszenie „Lider Pojezierza” w Barlinku wykonało monta ż pompy ciepła wykorzystuj ącej energi ę aerotermaln ą. cz ęś ciowo Efekt zerowy Zadanie: Promocja i wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii - biogazu, tj. budowa elektrociepłowni biogazowej oraz – brak wzrost wykorzystania biomasy na cele produkcji biogazu rolniczego zako ńczenia Zwi ększenie Prowadzone jest post ępowanie o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na budow ę biogazowi o mocy 0,99 MW w m. Dalsze. realizacji wykorzystania zadania odnawialnych Zadanie: Promocja i wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii - energii słonecznej poprzez wzrost wykorzystywania Efekt źródeł energii kolektorów słonecznych do wytwarzania ciepła, głównie w obiektach u żyteczno ści publicznej i indywidualnych gospodarstwach cz ęś ciowy – domowych zadanie Organizowano spotkania w obiektach gminnych. Wydano decyzj ę o środowiskowych uwarunkowaniach na budow ę farmy fotowoltaicznej zrealizowane w m. Kolonia My śliborzyce. Wybudowano lamp ę solarn ą we wsi Swadzim. cz ęś ciowo Efekt Zadanie: Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i mo żliwo ściach technicznych wykorzystania potencjału energetycznego cz ęś ciowy – i poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii zadanie Działanie było realizowano poprzez bie żą ce szkolenia i spotkania informacyjne oraz opracowywanie planów miejscowych w gminach na zrealizowane podstawie studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego. cz ęś ciowo Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

27 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska s ą nast ępuj ące działania: - intensyfikacja działa ń w zakresie termomodernizacji budynków, remontów dróg, zmiany o świetlenia na energooszcz ędne w zakresie infrastruktury komunikacyjnej, rozbudowy centralnych systemów zaopatrywania w ciepło oraz sieci gazowej, - opracowanie planów gospodarki niskoemisyjnej, których realizacja b ędzie skutkowa ć spadkiem ilo ści emitowanych zanieczyszcze ń, w tym gazów cieplarnianych, dokument obejmuje szeroki zakres działa ń inwestycyjnych i organizacyjnych skierowanych do zarz ądców budynków, infrastruktury oraz mieszka ńców w zakresie ograniczania niskiej emisji, emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych, promocji transportu publicznego, zmiany o świetlenia i wyposa żenia obiektów budowlanych w urz ądzenia niskoemisyjne oraz wspierania działa ń edukacyjnych, b ędzie on podstaw ą do opracowania programu ograniczenia niskiej emisji jako obowi ązku realizacji zało żeń programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej, - cz ęś ciowa realizacja zada ń okre ślonych dla Gminy My ślibórz w zakresie podj ęcia działa ń naprawczych zapisanych w programie ochrony powietrza - nie opracowano Programu Ograniczenia Niskiej Emisji. W czasie wskazanym do opracowanie PONE, opracowano Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy My ślibórz, który cz ęś ciowo pokrywa si ę z działaniami naprawczymi okre ślonymi w POP, - rozpocz ęcie inwestycji zwi ązanych z rozbudow ą instalacji OZE, jako wspieraj ących zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz instalacja OZE w budynkach użyteczno ści publicznej, - zmiany technologiczne w najwi ększych zakładach produkcyjnych oraz zwi ększenie efektywno ści instalacji w zakładach ciepłowniczych, - obni żenie emisji komunikacyjnej poprzez czyszczenie ulic na mokro w okresie wiosna-jesie ń prowadzone przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w My śliborzu, - wprowadzanie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących preferencji stosowania sieci ciepłowniczej lub ogrzewania indywidualnego opartego na paliwach niskoemisyjnych oraz zieleni izolacyjnej.

3.2.7. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego.

Tabela 6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego Mocne strony Słabe strony − węgiel kamienny jako główny no śnik

trzne − bardzo dobrze rozwini ęta sie ć energii cieplnej w elektrociepłowni, ę gazownicza, − koncentracja zanieczyszcze ń wzdłu ż − bie żą ce wymiany indywidualnych źródeł najwa żniejszych ci ągów ogrzewania, komunikacyjnych oraz w miastach − systematyczne przeprowadzanie My ślibórz i D ębno, działa ń termomodernizacyjnych, − rozwój przemysłu skutkuj ący − rosn ąca liczba instalacji OZE. zwi ększenie emisji zanieczyszcze ń Czynnikiwewn z emitorów punktowych.

28 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Szanse Zagro żenia − realizacja zało żeń planów gospodarki − wysoki koszt inwestycji w OZE, niskoemisyjnej przez gminy, − rosn ąca liczba pojazdów na drogach, − edukacja ekologiczna mieszka ńców − niewystarczaj ąca kontrola osób w zakresie ograniczenia zu życia energii fizycznych użytkuj ących urz ądzenia do i ciepła, spalania paliw stałych przez słu żby trzne

ę − zobowi ązanie Polski do realizacji pakietu gminne, klimatyczno - energetycznego, który − ograniczone środki finansowe na Czynniki

zewn zakłada zwi ększenie udziału energii ze działania naprawcze okre ślone źródeł odnawialnych do 15 % w 2020 w programie ochrony powietrza oraz roku, zwi ązane z tym zaległo ści w ich − rozwój technologii energooszcz ędnych realizacji, oraz ich coraz wi ększa dost ępno ść . − napływ zanieczyszcze ń spoza powiatu. Źródło: opracowanie własne

3.2.8. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

Wskazany obszar interwencji – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego oraz najwa żniejsze działania proekologiczne Powiatu powinny odnosić si ę do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Perspektywiczne zmiany klimatu i ich skutek maj ący swoje odzwierciedlenie w jako ści powietrza maj ą swój wpływ na cał ą działalno ść przemysłow ą i sektor komunalny. Głównie nale ży zwróci ć uwag ę na sektor energetyczny, uwzgl ędniaj ąc w szczególno ści prognozowane wahanie średniej temperatury. Konieczne b ędzie dostosowanie systemu energetycznego do waha ń zapotrzebowania zarówno na energi ę elektryczn ą, jak i ciepln ą, m.in. poprzez wdro żenie stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii. W przyszło ści będzie zachodzi ć konieczno ść intensyfikacji działa ń w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł produkcji energii na poziomie lokalnym, szczególnie na potrzeby ogrzewania i klimatyzacji (ze wzgl ędu na coraz cz ęstsze okresy upalne). Ze wzgl ędu na przekroczenia emisji zanieczyszcze ń i ich kumulacj ę konieczne jest szersze stosowanie w nowym budownictwie źródeł ciepła opartych na innych no śnikach ni ż w ęgiel.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska W kontek ście ochrony klimatu i powietrza konieczne jest zwrócenie uwagi na mo żliwe awarie przemysłowe czy inne nadzwyczajne zagro żenia środowiska b ędące efektem intensyfikacji zmian klimatycznych. Awarie maj ą najcz ęś ciej miejsce w zakładach przemysłowych, ale tak że w sieciach gospodarki komunalnej, urz ądzeniach i liniach energetycznych (w szczególno ści widoczne w letniej i zimowej porze roku). W przypadku instalacji technologicznych dotycz ą w zasadzie urz ądze ń technicznych i s ą konsekwencj ą niedopatrzenia lub niewła ściwej ich obsługi, eksploatacji i konserwacji. Przyczyn ą awarii sieci mo że by ć natomiast jej przeci ąż enie (w tym zły stan techniczny przy zwi ększonym obci ąż eniu) b ądź zewn ętrzne warunki pogodowe (mróz, upał). W powiecie, ze wzgl ędu na

29 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 rozwój gospodarczy w takich dziedzinach gospodarki, jak energetyka, przemysł czy motoryzacja doprowadził do zwi ększonego gromadzenia, stosowania w procesie produkcyjnym i przewo żenia materiałów toksycznych, zapalaj ących i wybuchowych. Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym przechowuje si ę lub przewozi toksyczne środki, po przedostaniu si ę do atmosfery mo że doprowadzi ć do ska żenia terenu.

III – Działania edukacyjne Wszelkie działania proekologiczne i mo żliwo ści zastosowania urz ądze ń niskoemisyjnych powinny by ć promowane podczas szkole ń i spotka ń. Edukacja mieszka ńców i zwi ększanie ich świadomo ści w zakresie zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich skutków oraz metod zapobiegania i ograniczania ich skutków powinny mie ć po średni wpływ na zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza i minimalizacji lokalnych zmian topoklimatu.

IV – Monitoring środowiska W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jako ści Powietrza wykonywane s ą opracowania, dotycz ące strefy zachodniopomorskiej. Nale ży do nich Roczna Ocena Jako ści Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu pod kątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych wskazanych st ęż eń zanieczyszcze ń oraz wskazuje strefy wymagaj ące tworzenia Programów Ochrony Powietrza. Ocena ta ma na celu pomoc w osi ągni ęciu w danej strefie wymaganych standardów jako ści powietrza. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach.

3.3. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM

Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny w powiecie my śliborskim s ą trasy komunikacyjne i zakłady przemysłowe. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014, poz. 112), na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej, mieszkaniowo-usługowej i terenach rekreacyjnych dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 65 dB (w porze nocnej 56 dB). Natomiast dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym tak że na terenach związanych z pobytem dzieci, szpitalami) w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 61 dB (w porze nocnej 56 dB).

3.3.1. Ruch drogowy jako źródło hałasu

Główny ruch samochodowy w powiecie skupiony jest w ci ągu dróg krajowych nr 23, 26 oraz 31 oraz na drodze ekspresowej S3 (E65). Ruch na głównych drogach powiatu ma charakter głównie gospodarczy. Drogi krajowe przebiegaj ą na odcinku 67,725 km. Stan ci ągów komunikacyjnych tej kategorii GDDKiA ocenia na po żą dany 6. Przez teren powiatu przebiega równie ż 7 odcinków dróg wojewódzkich: 119, 126, 127, 129, 130, 151, 156. Ich stan ZZDW ocenia w wi ększo ści

6 przy 3-stopniowej klasyfikacji: po żą dany / ostrzegawczy / krytyczny

30 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 jako dobry - 57 %, w stanie średnim klasyfikuje si ę pozostał ą cz ęść . Długo ść dróg wojewódzkich na terenie powiatu wynosi 90,684 km. System komunikacyjny uzupełniaj ą lokalne ci ągi, drogi powiatowe oraz gminne. Na terenie powiatu zlokalizowanych jest 432,5 km dróg powiatowych. Zarz ąd Powiatu ocenia, że wi ększo ść z tych dróg wymaga remontów. Około 95 % dróg powiatowych to drogi o nawierzchni twardej, utwardzenie konieczne jest dla około 20 km dróg powiatowych. System dróg powiatowych uzupełniony jest drogami gminnymi. Ogółem na terenie jednostki jest prawie 753 km dróg gminnych, w tym o nawierzchni twardej jest tylko około 25 % dróg, reszt ę stanowi ą drogi gminne gruntowe. Ponadto rozbudowuje si ę system dróg i ście żek rowerowych. W roku 2014 lokalny system komunikacyjny uzupełniało prawie 13 km ście żek rowerowych. Realizuj ąc ustawowy obowi ązek wynikaj ący z przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego podj ął uchwał ę nr II/26/14 w sprawie okre ślenia programu ochrony środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego. Głównym celem programu jest zaplanowanie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego na środowisko. Podstaw ą do opracowania programu były mapy akustyczne niektórych odcinków dróg w województwie. W Powiecie obj ęły one niewielki odcinek w mie ście My ślibórz na drodze krajowej nr 26. Na terenach przyległych do badanych odcinków znajduje si ę zabudowa sklasyfikowana jako mieszkaniowa jednorodzinna, mieszkaniowa wielorodzinna, mieszkaniowo – usługowa. Kolejne tabele i ryciny wskazuj ą jakie nat ęż enie ruchu notowano podczas bada ń, emisj ę i imisj ę hałasu oraz jak oceniono stopie ń nara żenia mieszka ńców na emisj ę hałasu. Uzupełnieniem danych zgromadzonych na cele opracowania mapy akustycznej s ą dane monitoringowe WIO Ś.

Tabela 7. Przekroczenia warto ści dopuszczalnych wska źnika L DWN w Powiecie (w punkcie przy drodze krajowej nr 26)

Źródło: Mapa akustyczna GDDKiA, Program ochrony środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego

31 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 8. Przekroczenia warto ści dopuszczalnych wska źnika L N w Powiecie (w punkcie przy drodze krajowej nr 26)

Źródło: Mapa akustyczna GDDKiA, Program ochrony środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego

Tabela 9. Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L DWN w Powiecie (w punkcie przy drodze krajowej nr 26)

Źródło: Mapa akustyczna GDDKiA, Program ochrony środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego

Tabela 10. Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L N w Powiecie (w punkcie przy drodze krajowej nr 26)

Źródło: Mapa akustyczna GDDKiA, Program ochrony środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego

W zwi ązku ze stwierdzon ą uci ąż liwo ści ą akustyczn ą hałasów komunikacyjnych Pa ństwowy Zakład Higieny opracował skal ę subiektywnej uci ąż liwo ści zewn ętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonan ą klasyfikacj ą, uci ąż liwo ść hałasów komunikacyjnych zale ży od warto ści poziomu równowa żnego L Aeq i wynosi odpowiednio:

- mała uci ąż liwo ść L Aeq < 52 dB,

- średnia uci ąż liwo ść 52 dB < L Aeq < 62 dB,

- du ża uci ąż liwo ść 63 dB < L Aeq < 70 dB,

- bardzo du ża uci ąż liwo ść L Aeq > 70 dB.

32 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 4. Mapa emisji hałasu dla L dla odcinka DK 26 w My śliborzu DWN Ryc. 5. Mapa emisji hałasu dla L N dla odcinka DK 26 w My śliborzu Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl (portal map akustycznych GDDKiA) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl (portal map akustycznych GDDKiA)

33 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 6. Mapa imisji hałasu dla L DWN dla odcinka DK 26 w My śliborzu Ryc. 7. Mapa imisji hałasu dla L N dla odcinka DK 26 w My śliborzu Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl (portal map akustycznych GDDKiA) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl (portal map akustycznych GDDKiA)

34 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 8. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L DWN dla odcinka DK 26 Ryc. 9. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L N dla odcinka DK 26 w My śliborzu w My śliborzu Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl (portal map akustycznych GDDKiA) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl (portal map akustycznych GDDKiA)

35 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 10. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L DWN w Barlinku Ryc. 11. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L N w Barlinku Źródło: WIO Ś Szczecin 2014 Źródło: WIO Ś Szczecin 2014

36 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 12. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L dwn w Dębnie Ryc. 13. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L N w Dębnie Źródło: WIO Ś Szczecin 2013 Źródło: WIO Ś Szczecin 2013

37 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W 2014 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie prowadził pomiary monitoringowe hałasu drogowego na terenie miasta Barlinek w czterech punktach pomiarowych przy: ul. Strzeleckiej, ul. 31 Stycznia, ul. Kombatantów, ul. Szosowej. W roku 2013 WIO Ś prowadził natomiast badania w D ębnie, przy ul. Mickiewicza, Kostrzy ńskiej i Kosynierów. Szczegóły przedstawia kolejna tabela, gdzie wyró żniono miejsca przekrocze ń dopuszczalnych poziomów hałasu.

Tabela 11. Zestawienie uśrednionych wyników równowa żnych poziomów d źwi ęku Obliczony poziom równowa żny dla Warto ść dopuszczalna / Lokalizacja punktu normatywnego czasu odniesienia [dB] przekroczenie [dB] pomiarowego LAeqD LAeqN LAeqD LAeqN dni powszednie Barlinek 64,1 55,8 65 56 ul. Strzelecka dni weekendowe 61,2 55,2 65 56 dni powszednie Barlinek 67,5 59,0 65 56 ul. 31 Stycznia dni weekendowe 65,9 60,2 65 56 dni powszednie Barlinek 61,7 52,1 65 56 ul. Kombatantów dni weekendowe 60,4 52,4 65 56 dni powszednie Barlinek 66,2 58,1 65 56 ul. Szosowa dni weekendowe 64,6 56,7 65 56 dni powszednie Dębno 67,2 61,5 65 56 ul. Kosynierów dni weekendowe 65,7 56,9 65 56 Źródło: WIO Ś Szczecin, 2013-2014 (kolorem oznaczono przekroczenia)

Na kolejnych stronach umieszczono tak że wyniki bada ń nat ęż enia ruchu na drogach powiatu, w tym wojewódzkich oraz krajowych. Porównuj ąc dane z ostatnich 5 lat, na wi ększo ści odcinków obserwuje si ę wzrost nat ęż enia ruchu pojazdów, co zwi ększa tak że emisj ę hałasu do środowiska.

38 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 12. Wyniki generalnego pomiaru ruchu (GPR) dla dróg na terenie powiatu my śliborskiego oraz ł ącz ących powiat z innymi miejscowo ściami Pojazdy Rodzajowa struktura ruchu pojazdów samochodowych (szt.) samochod. Sam. Lekkie sam. Sam. ci ęż arowe Numer Ci ągniki Rok Nazwa odcinka ogółem Motocykle osob. ci ęż arowe z Autobusy drogi bez przycz. rolnicze (szt.) Mikrobusy (dostawcze) przycz. SDR 2010 3 054 65 2 179 266 89 388 33 34 26 Rów - My ślibórz 2015 3 025 39 2 118 267 99 462 16 24 2010 11 831 162 9 583 1 052 244 572 167 51 26 My ślibórz - przej ście 2015 10 111 116 7 995 786 267 806 107 34 2010 4 061 24 3 045 379 116 430 58 9 26 My ślibórz – Renice (w ęzeł My ślibórz) 2015 5 124 24 3 722 473 125 731 42 7 2010 2 941 16 2 285 259 89 269 19 4 23 My ślibórz - Barnówko 2015 3 208 14 2 499 237 80 350 21 7 2010 4 595 28 3 543 549 161 278 30 6 23 Barnówko - Dębno 2015 5 012 28 3 878 47 14 45 33 5 2010 7 262 83 6 194 533 121 302 20 9 23 Dębno – przej ście 2015 8 731 104 7 483 520 137 428 42 17 2010 4 700 51 3 702 386 132 380 41 8 23 Dębno - Sarbinowo 2015 4 732 31 3 747 385 108 410 43 8 2010 1 719 45 1 347 144 37 117 16 13 31 Mieszkowice - Boleszkowice 2015 1 840 43 1 448 157 35 131 15 11 2010 1 190 14 874 140 29 122 3 8 31 Boleszkowice - Sarbinowo 2015 1 855 24 1 469 163 49 133 9 8 2010 1 489 42 1 251 113 18 43 6 16 126 Mieszkowice - Dębno 2015 1 629 29 1 365 155 21 39 10 10 2010 623 10 548 40 12 5 3 5 127 gr. pa ństwa - Chwarszczany 2015 628 10 553 40 12 5 3 5 2010 1 398 32 1 202 115 25 14 4 6 127 Chwarszczany - Dębno 2015 1 831 33 1 444 309 18 18 4 5 2010 3 194 51 2 626 262 70 118 54 13 151 Pełczyce - Barlinek 2015 3 435 55 2 865 295 62 103 45 10 2010 10 040 171 8 614 743 161 241 100 10 151 Barlinek – przej ście 2015 10 706 182 9 196 749 182 300 86 11 2010 4 016 56 2 884 546 253 245 24 8 151 Barlinek - Łubianka (gr. woj.) 2015 3 736 49 3 149 325 82 112 15 4

39 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Pojazdy Rodzajowa struktura ruchu pojazdów samochodowych (szt.) samochod. Sam. Lekkie sam. Sam. ci ęż arowe Numer Ci ągniki Rok Nazwa odcinka ogółem Motocykle osob. ci ęż arowe z Autobusy drogi bez przycz. rolnicze (szt.) Mikrobusy (dostawcze) przycz. SDR 2010 2 246 16 1 775 166 58 193 31 7 156 Lipiany - Barlinek 2015 2 501 23 2 001 163 55 223 28 8 2010 1 338 16 1 061 95 48 106 5 7 156 Barlinek - gr. woj. 2015 1 232 17 946 100 39 120 6 4 Źródło: Wyniki GPR 2010 oraz 2015

40 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W celu minimalizacji negatywnego oddziaływania hałasu podejmowane s ą działania zwi ązane z popraw ą stanu technicznego dróg (remonty nawierzchni, upłynnienie ruchu komunikacyjnego, zmiany sygnalizacji świetlnej). Poszczególne gminy rozwijaj ą tak że lokalny system ście żek rowerowych, aby usprawni ć i rozwin ąć system poł ącze ń lokalnych pomi ędzy miejscowo ściami. Na lokaln ą ludno ść oddziałuje równie ż hałas pochodzenia kolejowego. Przez teren powiatu przebiega linia kolejowa relacji Wrocław - Szczecin (nr 273) oraz lokalna linia nr 430, (Barnówko – Kostrzyn). Na pierwszej linii kolejowej poci ągi mog ą osi ąga ć pr ędko ści w granicach 80-120 km/h, natomiast na drugiej do 40 km/h. Stacje kolejowe na terenie powiatu znajduj ą si ę w punktach: Boleszkowice, Namy ślin, Krze śnica, Cychry oraz Barnówko. Poci ągi przebiegaj ące przez ten teren to zazwyczaj szynowe składy osobowe o niewielkiej długo ści nap ędzane silnikami spalinowymi. Zasi ęg oddziaływania hałasu kolejowego jest ograniczony do niewielkiego obszaru. W gminie D ębno na odcinku Kostrzyn nad Odr ą – Barnówko odbywa si ę regularny ruch towarowy, zorganizowany na potrzeby kopalni ropy i gazu do zlokalizowanego przy stacji terminala przeładunkowego. Negatywne oddziaływanie hałasu zwi ązane jest ze zbyt blisk ą lokalizacj ą zabudowy mieszkaniowej (chronionej standardami akustycznymi). Aby ograniczy ć to negatywne zjawisko konieczne s ą przede wszystkim dalsze zmiany w planowaniu przestrzennym, aby now ą zabudow ę lokalizowa ć w oddaleniu od najbardziej uci ąż liwych odcinków tras komunikacyjnych.

3.3.2. Inne źródła hałasu

Hałas przemysłowy jest to hałas stworzony przez źródła zlokalizowane wewn ątrz i na zewn ątrz obiektów budowlanych ró żnego typu. Bywa on najcz ęstsz ą przyczyn ą skarg ludno ści. Wynika to mi ędzy innymi z faktu, że hałas tego typu ma najcz ęś ciej charakter ci ągły, cz ęsto o bardzo dokuczliwym brzmieniu. Wśród podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w powiecie dominuj ą podmioty działaj ące w handlu hurtowym i detalicznym, budownictwie oraz w przetwórstwie przemysłowym. Obserwacja trendów zmian hałasu emitowanego przez zakłady wykazuje, że stopie ń zagro żenia tym rodzajem hałasu wyst ępuje na podobnym poziomie. Cały czas powstaj ą nowe, uci ąż liwe źródła hałasu, pochodz ące z niewielkich podmiotów gospodarczych. W takich przypadkach (zwłaszcza w porze nocnej) nawet stosunkowo niewielkie poziomy hałasu potrafi ą powodowa ć du żą niedogodno ść dla mieszka ńców. W szczególno ści uci ąż liwo ści te wyst ępuje na terenach styku obszarów o funkcjach usługowych oraz mieszkaniowych. Do tej pory Starosta My śliborski wydał nast ępuj ące decyzje okre ślaj ące dopuszczalne poziomy hałasu, dla jednostek, które te poziomy przekraczały (na podstawie monitoringu WIO Ś): Barlinek Inwestycje Sp. z o.o., Borne Furniture Sp. z o.o., Przedsi ębiorstwo Usługowo - Budowlano - Handlowe MALDROBUD, Spółka Jawna F.H.P „CEDRUS”, Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „KRUBET”, Usługowy Zakład Kamieniarski Andrzej Potocki, Zakład Kamieniarsko-Betoniarski K. Jagielski w Barlinku, „GISO” G. Kujda, W. Kujda Sp. J. w Dębnie. Podmioty te stanowiły najwi ększ ą uci ąż liwo ść dla mieszka ńców pod k ątem ich wpływu na pogorszenie klimatu akustycznego. Na skutek przeprowadzonych zmian inwestycyjnych i organizacyjnych na terenie wi ększo ści zakładów dopuszczalne poziomy hałasu s ą obecnie dotrzymywane.

41 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Na terenie zakładu Barlinek Inwestycje Sp. z o.o., WIO Ś w Szczecinie, w ramach działa ń kontrolnych, przeprowadzonych w sierpniu 2016 r., na podstawie dokonanych pomiarów hałasu stwierdził przekroczenie dopuszczalnych norm hałasu w porze dnia o 3,3 dB. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku zostały okre ślone równie ż dla podmiotu Farm Equipment International Sp. z o.o. w Karsku w ramach wydanego w 2009 roku pozwolenia zintegrowanego. Obserwacja trendów zmian hałasu emitowanego przez zakłady wykazuje, że stopie ń zagro żenia tym rodzajem hałasu nie zmniejsza si ę. Gminy, które zapisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2015 r. poz. 199) odpowiedzialne są za ochron ę i kształtowanie ładu przestrzennego, dopuszczaj ą do powstawania zabudowy mieszkaniowej (stanowiącej teren chroniony akustycznie) w bliskiej lokalizacji ju ż istniej ących zakładów przemysłowych.

3.3.3. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście zagro żenia hałasem.

42 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 13. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Rozpoznanie Zadanie: Opracowanie wynikaj ących z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem Efekt ko ńcowy – i ocena Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego podj ął uchwał ę Nr II/26/14 w sprawie okre ślenia programu ochrony środowiska przed zadanie zrealizowane stopnia hałasem dla województwa zachodniopomorskiego. w cało ści nara żenia mieszka ńców Zadanie: Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu Efekt cz ęś ciowy – na ponad- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadza na bie żą co kontrole, w ramach których wykonuje si ę zadanie zrealizowane normatywny pomiary hałasu pochodz ącego z terenu zakładów. cz ęś ciowo hałas Zadanie: Zmniejszenie zagro żenia mieszka ńców ponadnormatywnym hałasem poprzez: budow ę obwodnic i dróg alternatywnych do istniej ących (wraz ze skutecznymi zabezpieczeniami akustycznymi), przeprowadzenie remontu Efekt cz ęś ciowy – nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg, zastosowanie zmniejszenia pr ędko ści pojazdów zadanie zrealizowane W ramach realizacji zadania prowadzono przebudow ę dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych oraz lokalnych, gminnych cz ęś ciowo (zgodnie z rozdziałem 3.2.6). Ograniczenie Komenda Powiatowa Policji w My śliborzu prowadziła pomiary pr ędko ści na drogach. uci ąż liwo ści Zadanie: Opracowanie i wdro żenie zasad organizacji ruchu sprzyjaj ących obni żeniu emisji hałasu do środowiska oraz akustycznej utworzenie obszarów ograniczonego u żytkowania (w przypadku braku innych technicznych możliwo ści) Efekt cz ęś ciowy – dla Na terenie Przedsi ębiorstwa Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Barlinku ograniczono pr ędko ść pojazdów. zadanie zrealizowane mieszka ńców Na nowo wyremontowanych odcinkach dróg wprowadzana jest sukcesywnie nowa, stała organizacja ruchu, prowadz ąca m.in. do cz ęś ciowo ograniczenia pr ędko ści Zadanie: Zapewnienie przestrzegania zasady strefowania (rozgraniczania terenów o zró żnicowanej funkcji) w planowaniu Efekt cz ęś ciowy – przestrzennym, oraz wprowadzenie zapisów odno śnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów zadanie zrealizowane Działanie było realizowane poprzez wskazanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów, podlegaj ących cz ęś ciowo ochronie akustycznej. Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

43 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013-2014 s ą nast ępuj ące działania: - zmiany organizacyjne w ruchu kołowym skutkuj ące upłynnieniem ruchu komunikacyjnego w centrach miejscowo ści, konieczne s ą dalsze badania monitoringowe w celu okre ślenia czy podejmowane działania zminimalizowały negatywne oddziaływanie hałasu, czy konieczne s ą inne działania, - współpraca z Komend ą Powiatow ą Policji w My śliborzu w zakresie ograniczenia pr ędko ści pojazdów, - rozbudowa systemu ście żek rowerowych.

3.3.4. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia hałasem.

Tabela 14. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem Mocne strony Słabe strony − promowanie ruchu rowerowego, rozwój − du że nat ęż enie ruchu komunikacyjnego ście żek rowerowych, (drogi krajowe i wojewódzkie), trzne − dotrzymywanie standardów akustycznych ę − przekroczenia dopuszczalnych poziomów przez najwi ększe zakłady przemysłowe, hałasu w My śliborzu, D ębnie i Barlinku,

Czynniki − opracowana mapa akustyczna, − wewn niedostatecznie rozwini ęty system − droga ekspresowa wyprowadzaj ąca ruch transportu zbiorowego. tranzytowy. Szanse Zagro żenia − modernizacja i remonty nawierzchni dróg − wzrost liczby zarejestrowanych pojazdów trzne

ę przebiegaj ących przez centra samochodowych i nat ęż enia na drogach, miejscowo ści, − ograniczone fundusze na inwestycje − poło żenie nacisku na rozwój infrastruktury zmierzaj ące do poprawy stanu rowerowej, w ęzłów przesiadkowych, środowiska akustycznego, korzystanie z komunikacji zbiorowej, − wysokie koszty rozbudowy transportu − obj ęcie coraz wi ększych obszarów MPZP przyjaznego środowisku naturalnemu,

Czynnikizewn z wytyczonymi obszarami funkcjonalnymi. − powstaj ące farmy wiatrowe. Źródło: opracowanie własne

3.3.5. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki, a tym samym planowane działania długofalowe, odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Adaptacja przestrzeni do warunków du żego wzrostu temperatury i jej wpływu na hałas to jedno z wyzwa ń współczesnej gospodarki przestrzennej. Wysoka temperatura

44 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 generuje rozwój i zwi ększenie ilo ści urz ądze ń maj ących na celu minimalizacj ę zagro żeń termicznych, czyli urz ądze ń klimatyzacyjnych i chłodniczych, co w zwartej zabudowie mo że generowa ć nadmiern ą emisj ę hałasu. Podobnie powstaj ące odnawialne źródła energii, przede wszystkim farmy wiatrowe mog ą równie ż prowadzi ć do lokalnego naruszenia klimatu akustycznego i zwi ększenia uci ąż liwo ści akustycznej.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska W zwi ązku z wzrostem negatywnych czynników zwi ązanych z emisj ą hałasu nale ży przewidzie ć podj ęcie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia emisji hałasu, a w tym dalszej poprawy stanu dróg, w uzasadnionych przypadkach wprowadzania ogranicze ń pr ędko ści i wagi pojazdów na obszarach zabudowanych oraz remontów dróg, budowy obwodnic. Będzie to mie ć wpływ tak że na ograniczenie mo żliwo ści wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska gdy ż b ędzie poprawia ć stan techniczny dróg lub wyprowadzenie transportu substancji niebezpiecznych poza centrum miejscowo ści. Ewentualne mog ące powstawa ć tak że farmy wiatrowe, generuj ące hałas, mog ą w wyniku nadzwyczajnych warunków pogodowych ulec awarii.

III – Działania edukacyjne Coraz cz ęś ciej dostrzeganym zagro żeniem dla środowiska życia człowieka jest emisja hałasu, gdy ż jest to zagro żenie ci ągłe, zarówno w kontek ście uj ęcia rocznego, jak i dobowego. Niezb ędnym staje si ę organizowanie akcji promocyjnych w celu edukacji i zwi ększania świadomo ści mieszka ńców, a szczególnie młodych, aktywnych osób w zakresie oddziaływania hałasu na człowieka i zwierz ęta, a tak że w jaki sposób ograniczy ć skutki nadmiernego oddziaływania hałasu na mieszka ńców terenów zagro żonych hałasem. W tym zakresie podkre śla ć nale ży zalety korzystania z transportu zbiorowego oraz wykorzystywania ście żek rowerowych. Ograniczenie emisji hałasu i jego wpływu na mieszka ńców, to tak że konieczno ść promocji nowoczesnych materiałów budowlanych. Promowa ć powinno si ę materiały budowlane o wysokiej d źwi ękochłonno ści, co przy prowadzonych termomodernizacjach budynków b ędzie mogło by ć wykonywane jednocze śnie.

IV – Monitoring środowiska Na terenie województwa zachodniopomorskiego oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska. WIO Ś prowadzi rejestr zawieraj ący informacje o stanie akustycznym środowiska na podstawie pomiarów, bada ń i analiz wykonywanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Konieczne powinno by ć bardziej szczegółowe wykonywanie bada ń monitoringowych w ka żdej gminie powiatu, nie tylko na terenach miejskich z uwzgl ędnieniem corocznych pomiarów w tych samych punktach. W ramach aktualizacji map akustycznych pomiary nat ęż enia ruchu prowadzi równie ż Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich oraz Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Szczecinie.

45 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.4. POLA ELEKTROENERGETYCZNE

3.4.1. Sieci elektroenergetyczne

Linie energetyczne s ą źródłem emisji pól elektromagnetycznych i mog ą powodowa ć przekroczenie warto ści dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą lub w jej pobli żu nie przekracza 3 kV/m. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego, jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą 220 kV lub w jej pobli żu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne warto ści nat ęż enia pola elektrycznego pod lini ą 400 kV, na wysoko ści 1,8 m od powierzchni ziemi, wynosz ą 10 kV/m. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęż eniach mniejszych od 1 kV/m m.in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy ższych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Powiat myśliborski zasilany jest liniami najwy ższych napi ęć (np. linia 400 kV z Krajnik do Plewisk, przechodz ąca przez gm. My ślibórz), poprzez linie wysokiego napi ęcia o ł ącznej długo ści 112 km. Główne punkty zasilania (GPZ) dysponuj ą moc ą wyj ściow ą 146 MVA (lokalizacja w My śliborzu, Barlinku, D ębnie, Mostkowie), a na transformatorach 110/15 kV. Napi ęcie na sieciach jest redukowane do 15 kV i rozprowadzane liniami średniego napi ęcia o łącznej długo ści 694,3 km, w tym 14,5 % to linie energetyczne kablowe, a 85,5 % napowietrzne. Sieci niskiego napi ęcia jest ł ącznie 846,4 km, w tym 39,4 % to linie kablowe, a 60,6 % stanowi ą linie napowietrzne. Przez teren powiatu przebiegają linie energetyczne o napi ęciu 11 kV w nast ępuj ących lokalizacjach: - Jedwabie – Barlinek, - My ślibórz – Mostkowo, - Barlinek – Pyrzyce, - Kostrzyn – Dębno, - Kostrzyn – Witnica – odczep D ębno. Linie średniego napi ęcia budowane w ostatnim okresie wykonywane s ą jako kablowe. Trasy linii napowietrznych wytyczono w przeszło ści, maj ąc na uwadze przede wszystkim skuteczno ść zasilania. Najcz ęś ciej prowadzono je po najkrótszych trasach przecinaj ąc uko śnie pola, lasy, wsie. W rezultacie linie napowietrzne cz ęsto stanowi ą istotny element kolizyjny dla ró żnych sposobów zagospodarowania i u żytkowania terenu. Porównuj ąc zu życie energii elektrycznej w roku 2014 przez odbiorców na niskim napi ęciu, czyli 0,4 kV, z rokiem 2013 stwierdza si ę, że zanotowano spadek zu życia o 1 483 MWh (do 43 837 MWh), przy czym ilo ść odbiorców równie ż spadła o 476, do 22 493 w roku 2014.

3.4.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej

Obiektami punktowymi emituj ącymi promieniowanie elektromagnetyczne s ą stacje bazowe telefonii komórkowych i anteny nadawcze. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa ż

46 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnych wie żach, nie stwarzaj ą one zagro żenia dla mieszka ńców. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć b ędzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten, a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla ludzi. Na terenie Powiatu zlokalizowane s ą liczne anteny nadawcze telefonii komórkowych i co roku do Starosty My śliborskiego zgłaszane s ą kolejne instalacje.

3.4.3. Monitoring pól elektromagnetycznych

Normy środowiskowe ustanowione w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowej wytwarzaj ą np. pola o cz ęstotliwo ściach od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Natomiast linie i stacje elektroenergetyczne s ą źródłami pól o cz ęstotliwo ści 50 Hz. W roku 2014 WIO Ś w Szczecinie prowadził pomiary promieniowania elektromagnetycznego na terenie wiejskim, w m. Ró żańsko, w gm. D ębno. Wynik pokazał warto ść 0,3 V/m, czyli mieszcz ący si ę w normach okre ślonych przez prawo. W latach ubiegłych badania prowadzono tak że w My śliborzu i Barlinku, gdzie wyniki bada ń pokazywały odpowiednio: 0,28 V/m oraz 0,34 V/m. Na terenie województwa zachodniopomorskiego wyst ępuje jednak obszar, na którym warto ści pól elektromagnetycznych przekraczaj ą poziomy dopuszczalne i jest to teren wokół linii energetycznej Krajnik-Glinki. Na terenie samego powiatu te przekroczenia jednak nie wyst ępuj ą wzgl ędem zabudowy mieszkaniowej.

3.4.4. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska (raport z realizacji PO Ś za lata 2014-2015), a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście pola elektromagnetycznego.

47 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 15. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi (w tym zasad lokalizacji instalacji emituj ących pola Efekt cz ęś ciowy – elektromagnetyczne z uwzgl ędnieniem walorów krajobrazowych) zadanie realizowane Zapisy dotycz ące ochrony przed polami elektromagnetycznymi zamieszcza si ę w miejscowych planach na bie żą co zagospodarowania przestrzennego. W MPZP wyznacza się korytarze techniczne w rejonie przebiegu napowietrznych linii elektroenergetycznych emituj ących pole elektromagnetyczne. Zadanie: Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie przestrzegania obowi ązuj ących pomiarów prawem dotycz ącym ochrony środowiska Ochrona Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie prowadzi kontrole stacji bazowych telefonii komórkowej. Efekt cz ęś ciowy – mieszka ńców Na podstawie bada ń nie stwierdzono nieprawidłowo ści. zadanie realizowane przed Ponadto Starostwo Powiatowe dokonuje na bie żą co analizy pomiarów pól elektromagnetycznych, które s ą na bie żą co negatywnym przedkładane przez prowadz ących instalacje emituj ące pola elektromagnetyczne. W wyniku analizy bada ń oddziaływaniem automonitoringowych nie stwierdzono do tej pory przekrocze ń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. pól elektro- Zadanie: Skuteczne uniemo żliwianie dost ępu do strefy o podwy ższonym poziomie emisji pól magnetycznych elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwo ści Efekt cz ęś ciowy – Ochrona mieszka ńców przed negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych jest realizowana przez zadanie realizowane Polkomtel Sp. z o.o. poprzez ścisłe przestrzeganie obowi ązuj ących w tym zakresie przepisów prawa ochrony na bie żą co środowiska, tj. wykonywanie pomiarów PEM, zgłaszanie organowi ochrony środowiska instalacji oraz zmian w instalacji wraz z wynikami pomiarów. Zadanie: Wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania planowanych przedsi ęwzi ęć Efekt cz ęś ciowy – Aspekty przyj ęte do realizacji i brane pod uwag ę w procesie badania wpływu planowanej inwestycji na środowisko zadanie realizowane (procedura oceny oddziaływania na środowisko). na bie żą co Zadanie: Monitorowanie oraz ocena poziomów pól elektromagnetycznych emitowanych na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi Efekt cz ęś ciowy – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie prowadzi pomiary monitoringowe poziomów pól zadanie realizowane elekromagnetycznych w cyklu trzyletnim, czyli badania w tych samych punktach powtarza si ę co trzy lata. WIO Ś na bie żą co Monitoring pól w Szczecinie corocznie publikuje ocen ę poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na stronie internetowej elektro- W latach 2014-2015 na terenie powiatu my śliborskiego nie odnotowano zagro żonych obszarów. magnetycznych Zadanie: Wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska Efekt cz ęś ciowy – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie prowadzi pomiary nat ęż enia składowej elektrycznej pola zadanie realizowane elektromagnetycznego w środowisku, w przedziale cz ęstotliwo ści od 3 MHz do 3000 MHz. Zmierzona warto ść była na bie żą co poni żej progu czuło ści przyrz ądu pomiarowego. Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

48 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska s ą nast ępuj ące działania: - bie żą ce modernizacje układu energetycznego oraz konserwacje stacji nadawczych telefonii komórkowej skutkuj ące brakiem przekrocze ń dopuszczalnych poziomów szkodliwych pól elektromagnetycznych.

3.4.5. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne.

Tabela 16. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne Mocne strony Słabe strony − brak przekrocze ń dopuszczalnych norm − obecno ść napowietrznych linii promieniowania elektromagnetycznego, trzne elektroenergetycznych najwy ższych ę − uwzgl ędnianie w MPZP oddziaływania pól i wysokich napi ęć , elektromagnetycznych pochodz ących Czynniki − lokalizowanie nowych stacji bazowych

wewn z linii energetycznych wysokiego napi ęcia telefonii komórkowych. (strefa ochrony). Szanse Zagro żenia − rozpowszechnienie i rozwój telefonii komórkowej oraz innych technologii trzne

ę − modernizacja sieci energetycznych przez emituj ących promieniowanie operatora. elektromagnetyczne, Czynniki

zewn − mo żliwa rozbudowa mieszkalnictwa wzdłu ż linii energetycznych. Źródło: opracowanie własne

3.4.6. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne

Wskazany obszar interwencji – pola elektromagnetyczne oraz najwa żniejsze problemy jednostki okre ślone w analizie SWOT, a tym samym zaproponowany harmonogram działa ń proekologicznych powinny odnosić si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Wyst ępowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze, mo że doprowadzi ć do zwi ększenia ryzyka uszkodzenia elektrowni wiatrowych, masztów telefonii komórkowej, linii elektroenergetycznych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Zmiany klimatyczne b ędą miały swoje odzwierciedlenie w konieczno ści konserwacji infrastruktury mog ącej emitowa ć pola elektromagnetyczne i zapewnienia bezpiecze ństwa jej funkcjonowania, w kontek ście zamarzaj ących i ulegaj ących przerwaniu linii energetycznych w okresie zimowym).

49 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Najgro źniejszym typem zagro żeń środowiska, życia człowieka jest jonizuj ące i niejonizuj ące promieniowanie elektromagnetyczne. Liczba źródeł pola elektromagnetycznego wzrasta wraz z rosn ącym zapotrzebowaniem na energi ę elektryczn ą oraz zaawansowaniem technologii bezprzewodowych. Sztuczne pola, generowane przez urz ądzenia techniczne, mog ą znacz ąco wpływa ć na biologiczne procesy komunikacji mi ędzykomórkowej oraz na procesy metaboliczne.

III – Działania edukacyjne Promieniowanie elektromagnetyczne stanowi zagro żenie dla zdrowia. Edukacja mieszka ńców powiatu powinna polega ć na przekazywaniu informacji na temat pola elektromagnetycznego, co jest prowadzone na bie żą co przez WIO Ś. Głównym celem powinno by ć szerzenie wiedzy nt. szkodliwych wpływów technologii bezprzewodowych na zdrowie w codziennym życiu.

IV – Monitoring środowiska Prowadz ący instalacj ę oraz u żytkownik urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne s ą zobowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia oraz ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia. Monitoring pól elektromagnetycznych prowadzi WIO Ś. W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku. Wyniki bada ń s ą publikowane przez t ą inspekcj ę na bie żą co, corocznie.

3.5. GOSPODAROWANIE WODAMI

3.5.1. Wody powierzchniowe

Powierzchnia zaj ęta pod wody powierzchniowe na terenie powiatu zajmuje około 3 % powierzchni jednostki. Powiat myśliborski w cało ści le ży w obszarze dorzecza Odry. Na tym obszarze wydzielono liczne jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych rzecznych i jeziornych: a) jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych – rzeczne: − RW60001719114 – Dopływ spod Szumiłowa, − RW60002319148 – Dopływ spod Porzecza, − RW60002119199 – Odra od Warty do Odry Zachodniej, − RW60000191259 – My śla od źródeł do wypływu z Jez. My śliborskiego, − RW60000191272 – Pr ęga, − RW60000191276 – Dopływ z jez. Postnego, − RW60000191289 – Ścieniawica ze Zb. Buszowo (stawy hodowlane), − RW600018191292 – Kosa, − RW60000191296 – Dopływ z Cychr, − RW600018191298 – Dopływ z Boleszkowic, − RW600020191299 – My śla od wypływu z Jez. My śliborskiego do uj ścia, − RW600023197651 – Płonia od Źródeł do Dopływu spod My śliborek, − RW600001912789 – Olchowy Rów, − RW600001912944 – Kanał Sienicy, − RW6000181912949 – Sienica bez Kanału Sienica,

50 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

− PLRW60001718929 – Kłodawka, − PLRW6000181889869 – Santoczna. b) jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych – jeziorne: − LW10954 – Sitno Wielkie (w zlewni My śli), − LW10950 – Chłop (w zlewni My śli), − LW10936 – Będzin, − LW10957 – Jezierzyca, − LW11025 – Barli ńskie (Barlineckie), − LW10946 – My śliborskie, − LW10944 – Łubie (Lubno, Glazowskie), − LW10943 – Sulimierskie, − LW10941 – Rokitno, − LW10958 – Dobropolskie z jeziorem Golenickim, − LW10959 – Czernikowskie, − LW10945 – Renickie, − LW10937 – Karskie Wielkie, − LW10966 – Kozie (Kozin), − LW10972 – Ostrowieckie (Ostrowiec), − LW10967 – Postne ( Śniegoszewo). Rzeka Odra przepływa przez powiat, gmin ę Boleszkowice na odcinku około 11 km i stanowi jednocze śnie zachodni ą granic ę powiatu (km 622,5-633,5). W powiecie znajduj ą si ę równie ż inne cieki wodne, takie jak 7: - rzeka Kłodawka - ma ok. 27,3 km całkowitej długo ści; dopływ Warty w km 55,9 – Gorzów Wlkp., - rzeka Kosa - 18 km na terenie powiatu (21,2 km całkowita długo ść cieku), dopływ rzeki My śli, - rzeka Sienica - 20,05 km w cało ści przebiegaj ąca na terenie powiatu, - rzeka Ścieniawica – przepływa w dolnym biegu przez stawy rybne Buszów - Wyr ąb w rejonie miejscowo ści Mostno znajdujące si ę na granicy województw, - rzeka Płonia – 15,0 km na terenie powiatu (jej zlewnia le ży w strefie ochronnej uj ęcia wody z Jeziora Miedwie dla miasta Szczecina), - rzeka My śla - 72,8 km na terenie powiatu, - kanały: Cychry, Dar, Dyszno, Dolsk, Olchów, Ró żańsko, Mystka, Buszów, Wierzbnica, Kruszwin, Bronny, Kierzków, Tarnów, Czółnów, Gi żyn, Pr ądnik, Renice, Barlinek, Nowogródek, Ł ączyna, Chocim, Marwica, Moczydło, Kłodawki.

System wód powierzchniowych płyn ących uzupełniaj ą zbiorniki wodne. W powiecie myśliborskim jest ponad 40 jezior (powy żej 10 ha) o ł ącznej powierzchni ponad 2 600 ha. Najwi ększym i najgł ębszym z nich jest Jezioro My śliborskie o powierzchni 617,7 ha i gł ęboko ści maksymalnej 22,3 m. Na terenie powiatu my śliborskiego znajduj ą si ę ponadto ok. 102 jeziora o powierzchni 1 ha. Pozostałymi zbiornikami wartymi wymienienia s ą: - w gminie My ślibórz - jezioro Tchórzyno (Tarnowskie), Sulimierskie Małe, Sulimierskie Du że, Sulimierskie Przednie, Golenickie (Dobropolskie), Sitno (Wielkie), Białe, Mały Chłop (Celno), Duży Chłop, Jezierzyca, Ro ścin, Pacynowo, Czółnów, Łubie, Renickie, Wierzbnickie, Rzeczyca, My śliborskie, Cymbały, Paweł (Pował),

7 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020

51 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- w gminie D ębno - jezioro Postne, Ostrowieckie, Warnickie (Promie ń), stawy rybne Buszów – Wyr ąb na rzece Ścieniawicy, Lipowo, Barnówko, Dolskie, Babino, Czaple, - w gminie Barlinek - jezioro Karsko Małe, Barlineckie, Uklejno, Stycko (Zauklejowskie), Sitnik (Spalonka), Sitno Moczydelskie, Suche (Portki), Okunino, bez nazwy w Mostkowie, - w gminie Nowogródek Pomorski – Ściegie ńsko, Ciche, Karskie Wielkie, Rokitno, bez nazwy w Trzcinnej, - w gminie Boleszkowice: Staw Wysoka, Kale ńsko.

3.5.2. Monitoring wód powierzchniowych

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016, poz. 1187), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478 ze zm.). WIO Ś w Szczecinie badał jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych pod k ątem: oceny elementów biologicznych, hydromorficznych, fizykochemicznych, oceny stanu ekologicznego, ogólnego stanu JCWP, stanu chemicznego JCWP, oceny spełnienia dodatkowych wymogów dla obszarów chronionych. Spo śród badanych JCWP na terenie powiatu my śliborskiego znajduj ą si ę 2 JCWP, s ą to: My śla od wypływu z Jez. My śliborskiego do uj ścia oraz Płonia od Źródeł do Dopływu spod My śliborek. Rzeka My śla to JCWP silnie zmieniona poprzez mał ą retencj ę, gospodark ę stawow ą, magazynowanie wody dla celów energetycznych. Płonia nale ży do wód naturalnych. Ostatnie badania tych wód przeprowadzano w roku 2013 8. Zarówno stan, jak i potencjał ekologiczny tych wód okre ślony został na umiarkowany. Badane elementy fizykochemiczne wykazywały II klas ę czysto ści (stan/potencjał dobry), a biologiczne III klas ę. Ogólny stan całych jednolitych cz ęś ci wód został okre ślony jednak jako zły, mimo dobrego stanu chemicznego. Jednolite cz ęś ci wód wyst ępuj ące na obszarach chronionych b ądź z nimi powi ązanych podlegaj ą tak że ocenie pod wzgl ędem spełnienia dodatkowych wymaga ń okre ślonych dla tych obszarów. Badania w tym zakresie wykazały, że w JCW My śla od wypływu z Jez. My śliborskiego do uj ścia nie były spełnione wymagania dla obszaru ochrony gatunków ryb (wody przeznaczone do bytowania ryb). W wyniku przeprowadzonych ocen dla obszarów chronionych potencjał ekologiczny JCW zaliczono do umiarkowanego. Zbiorniki wodne były badane w roku 2014 i były to jeziora My śliborskie i Będzin. Jezioro My śliborskie zostało sklasyfikowane w umiarkowanym stanie ekologicznym, jezioro Będzie – w złym. W porównaniu z wynikami bada ń z lat ubiegłych jako ść wód w zbiornikach wodnych nie ulega poprawie. Inne jeziora nie były badane w ostatnich latach, a wyniki z lat ubiegłych wskazywały głównie III klas ę, w niewielu przypadkach była to II klasa oraz wody pozaklasowe.

8 brak danych za rok 2015

52 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W roku 2014 były badane równie ż osady w jeziorze My śliborskim. Wyniki wskazały na osady miernie zanieczyszczone (w klasie II zanotowano bar). W klasie I mie ściły si ę wska źniki dla Ag, As, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Zn.

Dużym obci ąż eniem dla środowiska wodnego mo że by ć zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków. Kolejna tabela zwiera informacje w uj ęciu wieloletnim o ilo ściach ładunków zanieczyszcze ń w odprowadzanych do odbiorników oczyszczonych ściekach komunalnych. Obserwuje si ę spadek wi ększo ści ilo ści ładunków zanieczyszcze ń. W uj ęciu ostatnich 3 lat wzrosła tylko ilo ść odprowadzonego fosforu ogólnego.

Tabela 17. Ilo ści odprowadzonych ładunków w ściekach komunalnych na terenie powiatu my śliborskiego Wska źnik (kg/rok) rok 2013 rok 2014 rok 2015 BZT5 30 762 26 510 19 242 ChZT 116 674 117 323 85 394 zawiesina ogólna 39 495 32 861 23 226 azot ogólny 34 046 42 092 32 759 fosfor ogólny 3 465 3 490 4 085 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2013-2015

Oprócz zanieczyszcze ń komunalnych, duży udział w zanieczyszczeniu wód maj ą tak że spływy powierzchniowe, głównie z pól uprawnych zawieraj ące zwi ązki biogenne oraz środki ochrony ro ślin, o czym świadcz ą obszary zagro żone na zwi ązki azotu w północnej cz ęś ci jednostki. Nale ży podkre śli ć, że ochrona wód przed zanieczyszczeniem zwi ązanym ze spływami powierzchniowymi jest zadaniem trudniejszym od zapewnienia oczyszczenia ścieków pochodz ących ze źródeł punktowych.

3.5.3. Wody podziemne

Powiat my śliborski poło żony jest w granicach jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd) nr 24, 25, 26 i 36 (JCWPd nr 25 i 36 w bardzo niewielkich fragmentach). Powierzchnia JCWPd nr 24 wynosi 2 007,2 km 2. Na obszarze JCWPd 24 znajduje si ę główny zbiornik wód podziemnych - Dębno nr 134 i niewielki fragment zbiornika Barlinek nr 135. Zbiorniki zwi ązane s ą z wyst ępowaniem czwartorz ędowych utworów mi ędzymorenowych i utworów mioce ńskich. Średnia gł ęboko ść uj ęć w zbiornikach wynosi odpowiednio: 55 m i 50 m. JCWPd nr 24 zasi ęgiem obejmuje teren gminy Barlinek, Nowogródek Pomorski, My ślibórz, D ębno, Boleszkowice. JCWPd nr 25 obejmuje obszar regionu Dolnej Odry, maj ący powierzchni ę 1 412,07 km 2. Jest to obszar wyst ępowania wód podziemnych w utworach wodono śnych czwartorz ędu i neogenu. Ni żej le żą ce pi ętro kredy jest słabo rozpoznane. JCWPd nr 25 obejmuje swym zasi ęgiem teren gminy Barlinek. JCWPd nr 26 to jednostka o powierzchni 515,42 km 2, zlokalizowana w zachodniej cz ęś ci regionu Warty. Na jej obszarze wody podziemne rozpoznano w osadach czwartorz ędowych i mioce ńskich. JCWPd nr 26 obejmuje swym zasi ęgiem teren gminy Dębno, Nowogródek Pomorski, Barlinek. JCWPd nr 36 to jednostka o powierzchni 5 037 km 2. W utworach czwartorz ędowych wyst ępuje jeden poziom wodono śny zwi ązany głównie z pradolin ą toru ńsko-eberswaldzk ą. Poziom mioce ński stanowi jedna warstwa wodono śna dobrze izolowana od poziomu

53 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 czwartorz ędowego. Gł ęboko ść wyst ępowania wód słodkich ok. 160 m JCWPd nr 36 obejmuje swym zasi ęgiem teren gminy Barlinek. Na terenie powiatu my śliborskiego eksploatowane są zwykłe wody podziemne z utworów czwartorz ędowych, trzeciorz ędowych, kredowych i jurajskich. Utrudnieniem w poborze wody ze wspomnianych utworów jest mo żliwo ść niekiedy bardzo łatwego zanieczyszczenia. Ponadto w zdecydowanej wi ększo ści uj ęć , wody z utworów czwartorz ędowych, musz ą by ć uzdatniane z uwagi na zwi ększon ą zawarto ść zwi ązków żelaza i manganu. Lokalnie istotne zagro żenie dla jako ści ujmowanych wód stanowi zwi ększona mineralizacja chlorkowa, stanowi ąca niekiedy przyczyn ę wył ączania uj ęć z eksploatacji. Zasoby wód podziemnych wyst ępuj ące w utworach trzeciorz ędowych, kredowych i jurajskich s ą wielokrotnie ni ższe. Stanowi ą one około 10 % udokumentowanych zasobów wód. Główne zbiorniki wód podziemnych w granicach powiatu my śliborskiego przedstawia rycina. S ą to GZWP 134 – Zbiornik D ębno oraz 135 - Zbiornik Barlinek.

Ryc. 14. Zasi ęgi Głównego Zbiornika Wód Podziemnych na tle powiatu Źródło: epsh.pgi.gov.pl/epsh

Zbiornik D ębno (GZWP Nr 134) to zbiornik o stratygrafii czwartorz ęd, neogen. Dla zbiornika GZWP nr 134 zaproponowano obszar ochronny o powierzchni 44,9 km 2 (całkowicie w granicach powiatu my śliborskiego) 9. Dokumentacja dotycz ąca ustanowienia obszaru ochronnego jest w trakcie wykonywania, jej wykonanie b ędzie skutkowa ć przyj ęciem obszaru ochronnego rozporz ądzeniem RZGW.

9 Dokumentacja hydrogeologiczna okre ślaj ąca warunki hydrogeologiczne w zwi ązku z ustanawianiem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 134 D ębno (przyj ęta zawiadomieniem Ministra Środowiska z dn. 30.09.11 r.)

54 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zbiornik Barlinek (GZWP nr 135) to zbiornik czwartorz ędowy 10 . Powierzchnia zbiornika wynosi 131,4 km 2, a jego obszar ochronny 142,76 km 2 i cz ęś ciowo obejmuje równie ż tereny poza swoimi granicami.

3.5.4. Monitoring wód podziemnych

Badania prowadzone s ą w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych (JCWPd), w tym w cz ęś ciach uznanych za zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów nara żonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane s ą na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawc ą bada ń oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilo ściowych jest Pa ństwowy Instytut Geologiczny - Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Monitoring wód uzupełniony jest o monitoring wód podziemnych prowadzony w ramach monitoringu zamkni ętych mogilników oraz składowisk odpadów. Zgodnie z dokumentem pn. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry dla JCWPd wyst ępuj ących na terenie powiatu my śliborskiego ich stan jest nast ępuj ący (odniesiono si ę do JCWPd, które obejmuj ą najwi ększ ą powierzchni ę powiatu): - JCWPd nr 24 (europejski kod JCW: PLGW690024): Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego: • ocena stanu ilo ściowego – dobra, • ocena stanu chemicznego – dobra, • ocena ryzyka - niezagro żona. - JCWPd nr 25 (europejski kod JCW: PLGW690025): Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego: • ocena stanu ilo ściowego – dobra, • ocena stanu chemicznego – dobra, • ocena ryzyka - niezagro żona. W roku 2014 PIG-PIB prowadził badania jako ści wód podziemnych na terenie powiatu w miejscowo ści Barlinek. Wyniki wskazały II klas ę czysto ści (podobne wyniki notowane s ą od roku 2008). W śród wska źników przekraczaj ących normy dla wód przeznaczonych do spo życia przez ludzi w 2014 roku były Fe, Mn, NH 4. Stan chemiczny wód w tym punkcie równie ż oceniono na dobry. W roku 2012 wody badano w kilku innych punktach w południowej i centralnej cz ęś ci powiatu, jako ść wód klasyfikowano w klasie III (np. punkt Mostno w gminie D ębno). Obszar JCWPd nr 25, w granicach której wyznaczony został obszar szczególnie nara żony na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego w zlewni rzeki Płoni (OSN nr 18), tak że obj ęty został monitoringiem. WIO Ś prowadzi badania wód podziemnych w zlewni rzeki Płoni. Badania wykonane przez WIO Ś w tym obszarze dotycz ą monitorowania zmian stopnia zanieczyszczenia wód podziemnych zwi ązkami azotu. Na terenie powiatu brak jest punktów monitoringu wód podziemnych. W 2014 roku badania wykonane zostały w siedmiu punktach pomiarowych zlokalizowanych w miejscowo ściach: Stare Czarnowo (gm. Stare Czarnowo), Koszewko gm. Stargard Szczeci ński, Koszewo (gm. Stargard Szczeci ński), Re ńsko (gm. Warnice), Będgoszcz (gm. Bielice), Nowy Przylep (gm. Warnice). W wyniku bada ń stwierdzono, że zawarto ść azotanów w wodach podziemnych w obszarze OSN Płonia

10 Dokumentacja hydrogeologiczna okre ślaj ąca warunki hydrogeologiczne w zwi ązku z ustanawianiem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 135 Zbiornik Barlinek (dec. ministra Środowiska z dn. 30.10.15 r. – DGK-II.4731.87.2015.AK)

55 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 w wi ększo ści punktów pomiarowych była niska i kształtowała się w przedziale st ęż eń 0-

24,99 mg NO 3/l. Wyst ępowanie wy ższych st ęż eń azotanów odnotowano w trzech punktach pomiarowych w miejscowo ściach: Żabów, Bielice i Koszewko. Podwy ższone zawarto ści azotanów kształtuj ące si ę w przedziale st ęż eń 25-39,99 mg NO 3/l odnotowano w miejscowo ści Żabów. Zagro żenie zanieczyszczeniem wód azotanami (stęż enia azotanów w przedziale 40-50 mgNO 3/l) stwierdzono w miejscowo ści Bielice, natomiast zanieczyszczenie wód azotanami (st ęż enia azotanów powy żej 50 mgNO 3/l) w miejscowo ści Koszewko. Silny wzrost st ęż eń azotanów zaobserwowano w trzech punktach w miejscowo ściach: Żabów, Bielice i Nowy Przylep. Z kolei silny spadek stwierdzono w dwóch punktach w miejscowo ściach: Koszewko i B ędgoszcz. W miejscowo ści Re ńsko, gdzie corocznie notowane były bardzo wysokie wahania st ęż eń azotanów, zawarto ść azotanów w 2014 roku w porównaniu do wyników bada ń z 2013 roku uległa silnemu spadkowi tj. do poziomu zbli żonego z pocz ątku okresu obserwacji (2006 rok). W pozostałych badanych punktach zawarto ść azotanów nie uległa istotnym zmianom. Badania jako ści wód podziemnych prowadzone są równie ż na terenach wokół zlikwidowanych mogilników. Celem bada ń jest ocena zanieczyszczenia wód podziemnych metalami ci ęż kimi i pestycydami oraz okre ślenie kierunku zmian w stosunku do stanu stwierdzonego bezpo średnio po likwidacji obiektów. W 2014 roku badania przeprowadzono wokół siedmiu z czternastu mogilników zlikwidowanych w 2011 roku. Na terenie powiatu był to obiekt w miejscowo ści Smolnica (gm. D ębno). Zakres bada ń obejmował oznaczenia st ęż eń pestycydów chloroorganicznych oraz metali ci ęż kich. Wyższe średnie st ęż enia badanych wska źników, przekraczaj ące warto ści progowe charakterystyczne dla dobrego stanu wód i wskazuj ące na ich słaby stan chemiczny (IV i V klasa) stwierdzono w miejscowo ści Smolnica dla β-HCH i γ-HCH (P2). Średnie st ęż enia analizowanych pestycydów odpowiadały IV klasie (wody niezadowalającej jako ści), przy czym wysokie st ęż enia ( β-HCH w V klasie, γ-HCH w IV klasie) odnotowano jedynie podczas II serii pomiarowej (jesieni ą). W 2014 roku, w porównaniu do wyników bada ń wód podziemnych wykonanych w okresie likwidacji mogilników w grudniu 2011 roku, w miejscowo ści Smolnica stwierdzono wzrost zawarto ści pestycydów (β-HCH i γ-HCH z I klasy do IV klasy). Na terenie powiatu znajduj ą si ę równie ż składowiska odpadów, które s ą poddane bie żą cemu monitoringowi w fazie eksploatacji oraz poeksploatacyjnej. Jedyne czynne składowisko odpadów w m. Dalsze jest uszczelnione geomembran ą i wyposa żone w drena ż zbieraj ący odcieki. Wyniki bada ń wód podziemnych w roku 2014 wskazuj ą, i ż st ęż enia wi ększo ści badanych wska źników kształtowały si ę w zakresie warto ści charakterystycznych dla wód o dobrym stanie chemicznym (I-III klasa). Podwy ższone warto ści st ęż eń, przekraczaj ące warto ści dla III klasy i charakterystyczne dla wód o słabym stanie chemicznym (IV-V klasa) stwierdzono w zakresie przewodno ści elektrolitycznej i ogólnego w ęgla organicznego. Zamkni ęte składowiska odpadów, których eksploatacj ę zako ńczono do roku 2003 nie spełniały wymogów prawnych ochrony środowiska, eksploatowane były bez wymaganych decyzji administracyjnych i nie posiadały zabezpieczonego podło ża. Wyniki aktualnych bada ń wód podziemnych przeprowadzonych wokół składowisk w m. D ębno, Str ąpie, Rychnów oraz Nowogródek Pomorski wskazuj ą, i ż st ęż enia wi ększo ści badanych wska źników kształtowały si ę w zakresie warto ści typowych dla wód o dobrym stanie chemicznym (I-III klasa). Podwy ższone warto ści st ęż eń, w klasie IV-V stwierdzono dla: - obiektu w Nowogródku Pomorskim – w zakresie ogólnego w ęgla organicznego (IV klasa),

56 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- obiektu w D ębnie - w zakresie ogólnego w ęgla organicznego (IV i V klasa), - obiektu w Rychnowie - w zakresie ogólnego w ęgla organicznego i przewodno ści elektrolitycznej (V klasa), - obiektu w m. Str ąpie - w zakresie ogólnego w ęgla organicznego i przewodno ści elektrolitycznej (IV-V klasa).

57 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 18. Wyniki monitoringu wód podziemnych na składowiskach odpadów

Źródło: WIO Ś Szczecin

58 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.5.5. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne

Zachodniopomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Szczecinie (ZZMiUW) prowadzi ewidencj ę gruntów zmeliorowanych. Ze wzgl ędu na intensywn ą zabudow ę gruntów rolnych w znacznym stopniu zmniejsza si ę liczba urz ądze ń wodnych melioracji szczegółowej i powierzchnia zmeliorowana, co ma wpływ na zmian ę stosunków glebowo – wodnych. Według danych przekazanych przez ZZMiUW, na terenie powiatu my śliborskiego powierzchnia zmeliorowanych gruntów ornych i użytków zielonych wynosi 21 925,122 ha. Najwi ększe powierzchnie zmeliorowanych gruntów wyst ępuj ą na terenie gminy My ślibórz (10 172 ha). Mniejsze powierzchnie s ą w gminie D ębno – 3 426 ha, Barlinek – 3 058 ha, Nowogródek Pomorski – 3 025 ha i Boleszkowice – ponad 2 244 ha. Długo ść rowów melioracyjnych w poszczególnych gminach jest nast ępuj ąca: - w gminie My ślibórz – 306 km, - w gminie D ębno – 196,8 km, - w gminie Nowogródek Pomorski – 144,8 km, - w gminie Barlinek – 52,1 km, - w gminie Boleszkowice – 32,387 km. ZZMiUW w Szczecinie prowadzi w szczególno ści ewidencj ę wód istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, urz ądze ń melioracji wodnych i zmeliorowanych gruntów. Zarz ąd przeprowadza konserwacje urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych będących w zarz ądzie marszałka, tj. rzek, kanałów, przepompowni melioracyjnych, jazów, stopni wodnych, przepławek, przepustów, itp. Urz ądzenia melioracji wodnych szczegółowych s ą utrzymywane przez zainteresowanych wła ścicieli gruntów, a je żeli urz ądzenia te s ą obj ęte działalno ści ą spółki wodnej – obowi ązek ich utrzymywania nale ży do tej spółki. Na terenie Powiatu My śliborskiego aktywnie działa pi ęć gminnych spółek wodnych, które swoim zasi ęgiem działania obejmuj ą teren danej gminy. Spółki te s ą zrzeszone w zwi ązek spółek tj. Rejonowy Zwi ązek Spółek Wodnych z siedzib ą w My śliborzu. Nadzór i kontrol ę nad działalno ści ą spółek wodnych sprawuje Starosta My śliborski, nad RZSW – Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego.

3.5.6. Zagro żenie powodziowe

Zagro żenie powodziowe na terenie jednostki wyst ępuje wzdłu ż rzeki Odry. Zgodnie z danymi KZGW obszary gminy Barlinek w bezpo średnim s ąsiedztwie rzeki Płoni, na północ od Barlinka równie ż s ą nara żone na wyst ąpienie powodzi. Mimo, że na terenie powiatu nie wykazano znacz ącego zagro żenia powodziowego, wskazane jest, aby uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym oraz wydawaniu wszelkich pozwole ń i decyzji zało żeń aktualizacji Planu Zarz ądzania Ryzykiem Powodziowym, w tym ustalonych celów strategicznych tego Planu: 1. Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego. 2. Minimalizacja istniej ącego ryzyka powodziowego. 3. Poprawa systemu zarz ądzania ryzykiem powodziowym.

59 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.5.7. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście gospodarowania wodami.

Tabela 19. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany priorytet Podj ęte zadania (przykłady) Efekt Zadanie: Weryfikacja obszarów zagro żonych zanieczyszczeniem zwi ązkami azotu pochodz ących ze źródeł Efekt cz ęś ciowy – rolniczych zadanie zrealizowane Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu i Szczecinie rozpoczęły prace zwi ązane z kolejn ą weryfikacj ą wód cz ęś ciowo wra żliwych i obszarów szczególnie nara żonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych OSN. Zadanie: Działania podejmowane w celu ograniczenia dopływu zanieczyszcze ń zwi ązkami azotu pochodz ących ze źródeł rolniczych Działanie było realizowane poprzez kontrol ę warunków przechowywania nawozów naturalnych oraz przy współudziale Efekt cz ęś ciowy – ODR-u organizowane s ą szkolenia rolników w zakresie prawidłowej techniki nawo żenia gruntów rolnych. Terenowy zadanie realizowane na Zespół Doradców ODR w My śliborzu prowadzi doradztwo w gospodarstwach rolnych. bie żą co Poprawa jako ści Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w celu ograniczenia dopływu zwi ązków azotu pochodz ących wód, osi ągni ęcie ze źródeł rolniczych przeprowadza bie żą ce kontrole. i utrzymanie Zadanie: Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych dobrego stanu wód Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie realizował monitoring wód zgodnie z „Programem powierzchniowych Monitoringu Środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2013-2015”. Na terenie powiatu monitoring Efekt cz ęś ciowy – i podziemnych regionalny wód podziemnych nie był wykonywany (brak punktów pomiarowych WIO Ś). Badania wód podziemnych zadanie realizowane na wykonywane przez WIO Ś na terenie powiatu dotycz ą wył ącznie terenów po zlikwidowanych mogilnikach. Pa ństwowy bie żą co Instytut Geologiczny - Pa ństwowy Instytut Badawczy w Warszawie w okresie sprawozdawczym prowadził monitoring wód podziemnych. Zadanie: Intensyfikacja działa ń kontrolnych maj ących na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowo ściom w odprowadzaniu ścieków Efekt cz ęś ciowy – przemysłowych, w tym weryfikacja pozwole ń prawnych zadanie realizowane na W zakresie przeciwdziałania nieprawidłowo ściom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, Starosta My śliborski bie żą co przeprowadza przegl ądów pozwole ń wodnoprawnych. Gminy prowadz ą kontrole, dotycz ące pozbywania si ę nieczysto ści ciekłych na terenach nieskanalizowanych.

60 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany priorytet Podj ęte zadania (przykłady) Efekt Zadanie: Rewitalizacja jezior oraz zagospodarowanie terenu wokół jeziora dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniaj ący ochron ę wód jeziornych przed zanieczyszczeniem Zagospodarowanie terenów wokół jezior odbywało si ę na podstawie ustale ń miejscowych planów zagospodarowania Efekt cz ęś ciowy – przestrzennego gminy lub w oparciu o decyzj ę o warunkach zabudowy zadanie realizowane na przeprowadziła działanie pod nazw ą: „Ochrona dziedzictwa przyrodniczego poprzez zabezpieczenie bie żą co źródła, znajduj ącego si ę na zboczu skarpy nad jeziorem Barlineckim”. Zamierzenie polegało na odnowieniu miejsca źródliskowego - wypływu wody ze stoku zbocza, znajduj ącego si ę w odległo ści ok. 10 m od brzegu jeziora Barlineckiego, Poprawa jako ści poło żonego przy trasie spacerowej. wód, osi ągni ęcie Zadanie: Promowanie i rozpowszechnianie stosowania tzw. dobrych praktyk rolniczych, które zapewniaj ą lepsze i utrzymanie wykorzystywanie potencjału biologicznego gleb, przy jednoczesnym zmniejszeniu negatywnego oddziaływania Efekt cz ęś ciowy – dobrego stanu wód na środowisko nawozów i środków ochrony ro ślin zadanie realizowane na powierzchniowych Zachodniopomorski O środek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach Terenowy Zespół Doradców w My śliborzu bie żą co i podziemnych prowadził doradztwo w gospodarstwach rolnych. Zadanie: Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni, wyznaczonych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry oraz ogłoszenie ich w drodze aktu prawa miejscowego- na obszarze działania RZGW w Szczecinie i Poznaniu Efekt ko ńcowy – zadanie Zostało wydane rozporz ądzenie Dyrektora RZGW w Poznaniu w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego zrealizowane w cało ści Warty i Dyrektora RZGW w Szczecinie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Zadanie: Opracowanie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagro żeń i map ryzyka powodziowego, planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym na obszarach dorzeczy oraz w regionach wodnych Opracowane zostały przez Prezesa KZGW w Warszawie mapy zagro żenia powodziowego. Rozpocz ął si ę proces Efekt cz ęś ciowy – opracowania Planu Zarz ądzania Ryzykiem Powodziowym. Jest on ko ńcowym elementem przewidywanego przez zadanie realizowane wspomnian ą dyrektyw ę procesu, rozpocz ętego wykonaniem Wst ępnej Oceny Ryzyka Powodziowego (2011 r.), cz ęś ciowo a w dalszej kolejno ści opracowaniem map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. Projekt Planu został Zwi ększenie retencji opracowany w grudniu 2015 r. Projekt planu oczekuje na zatwierdzenie przez Rad ę Ministrów i przyj ęcie w formie w zlewniach rozporz ądzenia. i ochrona przed Zadanie: Utrzymanie koryt cieków, kanałów i obwałowa ń w nale żytym stanie technicznym, remont budowli Efekt cz ęś ciowy – skutkami zjawisk wodnych, w tym regulacyjnych, zapewnienie dro żno ści koryt cieków i kanałów, poprawa warunków przepływu zadanie realizowane na ekstremalnych wód powodziowych bie żą co Systematycznie s ą zlecane prace dotycz ące oczyszczania i udro żniania kanałów. Zadanie: Budowa zbiorników retencyjnych, w tym realizacja Programu małej retencji dla wód dla województwa zachodniopomorskiego do roku 2015, budowa i modernizacja urz ądze ń melioracyjnych, zbiorników Efekt cz ęś ciowy – retencyjnych zadanie realizowane na Konserwacj ę i napraw ę urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych prowadzi si ę na bie żą co, corocznie, tak że przy bie żą co współudziale Gminnej Spółki Wodnej.

61 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany priorytet Podj ęte zadania (przykłady) Efekt Zadanie: Doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustale ń zwartych w rozporz ądzeniach dotycz ących ustanawiania stref ochronnych uj ęć Efekt cz ęś ciowy – Działanie to jest realizowane poprzez uwzgl ędnianie przy wydawaniu pozwole ń wodnoprawnych ustale ń zawartych zadanie realizowane na w Rozporz ądzeniu Dyrektora RZGW w Szczecinie nr 1/2009 z dnia 28.01.09 r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej bie żą co uj ęcia wody podziemnej przy ul. Strzeleckiej w Barlinku. Zadanie: Przywrócenie i utrzymanie wymaganych standardów wodom powierzchniowym podlegaj ącym Efekt zerowy – brak ochronie ze wzgl ędu na ich wykorzystanie do celów pitnych konieczno ści realizacji Działanie nie było realizowane, poniewa ż na terenie powiatu my śliborskiego nie korzysta si ę z wód powierzchniowych do zadania celów pitnych. Efekt cz ęś ciowy – Zadanie: Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowa ń motywuj ących ludno ść do oszcz ędzania wody zadanie realizowane na Działania edukacyjne w powy ższym zakresie realizowane s ą przez placówki o światowe i koła przyrodniczo-ekologiczne. bie żą co Zapewnienie dobrej Zadanie: Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływaj ącymi na jako ść wód, wspieranie edukacji jako ści wód ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i ochrona przed zanieczyszczeniem Efekt cz ęś ciowy – użytkowych Starosta My śliborski w latach 2014-2015 brał udział w konsultacjach społecznych w zakresie ustalania warunków zadanie realizowane na i racjonalne ich korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz regionu wodnego Warty. Działania bie żą co wykorzystanie edukacyjne w powy ższym zakresie realizowane s ą przez placówki o światowe. Zadanie: Gromadzenie i przekazywanie mieszka ńcom a ktualnych informacji na temat jako ści wody przeznaczonej do picia Efekt cz ęś ciowy – Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w My śliborzu realizuje zadanie poprzez przekazywanie sprawozda ń z bada ń zadanie realizowane na wody do spo życia prowadzonych w ramach nadzoru sanitarnego. O przypadkach awarii, czy okresowego pogorszenia bie żą co si ę jako ści wody, informowani s ą mieszka ńcy oraz udziela si ę informacji telefonicznych i wyja śnie ń do prasy. Zadanie: Przywrócenie wła ściwych standardów, w szczególno ści w zakresie kryterium sanitarnego wodom wykorzystywanym jako k ąpieliska Efekt cz ęś ciowy – Na terenie powiatu znajduje si ę jedno k ąpielisko nadzorowane przez PSSE: nad jeziorem My śliborskim oraz trzy miejsca zadanie realizowane na wykorzystywane do k ąpieli: dwa nad jeziorem Barlineckim oraz jedno nad jeziorem Lipowo w D ębnie. Wymienione bie żą co kąpielisko oraz miejsca wykorzystywane do k ąpieli na przestrzeni lat 2014 i 2015 odpowiadały wymaganiom sanitarnym dla wody przeznaczonej do k ąpieli. Zadanie: Modernizacja istniej ących urz ądze ń pi ętrz ących poprzez wyposa żenie ich w przepławki, budowa Przywrócenie nowych przepławek, w tym przedsi ęwzi ęcia w ramach kontynuacji Programu budowy przepławek dla ryb na Efekt cz ęś ciowy – i ochrona ci ągło ści terenie powiatu my śliborskiego zadanie realizowane na ekologicznej koryt W wydanej w 2015 roku decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na przebudow ę małej elektrowni wodnej bie żą co rzek w Zarzeczu okre ślono warunek poprawy funkcjonowania istniej ącej przepławki dla ryb Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

62 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013-2014 s ą nast ępuj ące działania: - rozwój instrumentów prawnych i administracyjnych słu żą cych ochronie przeciwpowodziowej, - współpraca interesariuszy w zakresie modernizacji urz ądze ń wodnych, - udział w opracowywaniu dokumentacji zwi ązanej z wyznaczonymi obszarami nara żonymi na zwi ązki azotu oraz prowadzenie akcji edukacyjnych zwi ązanych z ograniczaniem dostaw substancji biogennych z terenów rolniczych.

3.5.8. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarowanie wodami.

Tabela 20. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami Mocne strony Słabe strony − umiarkowany i słaby stan wód powierzchniowych, przekroczenia OWO (ogólny w ęgiel organiczny), ChZTCr, zasadowo ści ogólnej i azotu Kiejhdala − dobry stan chemiczny badanych wód w roku 2013 (II klasa), podziemnych, spełnienie wymaga ń dla − obszary OSN w zlewni rzeki Płoni, obszarów chronionych, − mo żliwo ść zanieczyszczenia wód − dobry stan ilo ściowy wód powierzchniowych i podziemnych przez trzne

ę podziemnych, brak zagro żenia zanieczyszczenia pochodzenia ilo ściowego dla tych wód oraz komunikacyjnego, ze stacji paliw, ekosystemów od nich zale żnych, obszarów magazynowo - usługowych − poło żenie na obszarze głównych i obszarów eksploatacji kopalin, zbiorników wód podziemnych, składowiska odpadów (przekroczenia dla − dobra jako ść wód dostarczanych OWO i PEW), w bezpo średnim

Czynnikiwewn sieci ą wodoci ągow ą, sąsiedztwie zbiorników wodnych na − opracowane mapy zagro żenia terenie gminy D ębno – eksploatacja ropy powodziowego do wykorzystania przy naftowej, opracowywaniu MPZP. − rozwój zabudowy letniskowej w zlewniach jezior, bez zorganizowanej gospodarki ściekowej, − pogarszaj ący si ę stan wód badanych na terenie zamkni ętego mogilnika. Szanse Zagro żenia − dopływ zanieczyszcze ń spoza powiatu, − obszary nara żone na zwi ązki azotu na

trzne północy powiatu, ę − prowadzenie działa ń edukacyjnych dla − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia zjawiska rolników, suszy - w ostatnich latach obserwuje si ę − bie żą cy monitoring środowiska nasilenie wyst ępowania zjawisk w zakresie OSN oraz mogilników, ekstremalnych, takich jak długotrwałe − aktywna działalno ść spółek wodnych. okresy suszy oraz krótkie, nawalne opady, Czynnikizewn − zagro żenie powodziowe wzdłu ż rzeki Odry. Źródło: opracowanie własne

63 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.5.9. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Ze wzgl ędu na zmiany klimatyczne i obserwowane coraz cz ęś ciej deszcze nawalne, wa żna jest ochrona przeciwpowodziowa, a co za tym idzie konserwacja urz ądze ń melioracyjnych, na terenie całego dorzecza. Powinno si ę usprawni ć gospodark ę przestrzenn ą, w tym nie dopuszcza ć do urbanizacji terenów zalewowych, zabudowy i przerywania cieków odwadniaj ących. Ważne jest równie ż zwi ększenie terenów retencyjnych i ochrona przed zabudow ą tych obszarów. Umo żliwi to zmniejszanie zagro żenia podtopieniami, jak równie ż zmniejszy skutki susz, a zwłaszcza suszy glebowej.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Wzrost zagro żenia powodziowego, zwłaszcza w miejscowo ściach poło żonych na terenach zagro żonych powodzi ą, powodowa ć b ędzie tak że ubytek bezpiecznych, atrakcyjnych terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych. Mo że to by ć jeden z nowych czynników migracyjnych ludno ści. Ze zwi ększaniem cz ęstotliwo ści i długo ści wyst ępowania wysokich stanów wód w rzekach wi ąż e si ę tak że zagro żenie podtopieniami zwi ązanymi z podnoszonym si ę poziomem wód gruntowych, co ma swoje odzwierciedlenie na terenach przemysłowych, miejscach eksploatacji kopalin. Poważne zagro żenie mikrobiologiczne mo że wyst ąpi ć tak że w przypadku awarii oczyszczalni ścieków.

III – Działania edukacyjne Kluczowe obszary tematyczne z zakresu ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych (wielko ść zasobów i ich kształtowanie, zjawiska powodzi, suszy, deficyt wody); - stosowanie nowych technologii w ochronie wód dla jako ści środowiska i życia ludzi; - naturalna i sztuczna retencja; - dbało ść o jako ść wód powierzchniowych i podziemnych; - projekty edukacyjne nastawione na zwi ększenie zaanga żowania obywateli w aktywn ą ochron ę środowiska wodnego, oszcz ędzanie zasobów wodnych, niezanieczyszczanie wód ściekami komunalnymi.

IV – Monitoring środowiska RZGW w Poznaniu i Szczecinie prowadzi monitoring sytuacji hydrologicznej w obszarze dorzecza. Monitoring wód powierzchniowych realizuje tak że WIO Ś zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska w województwie zachodniopomorskim. Wykonawc ą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilo ściowego) jest tak że Pa ństwowa Słu żba Hydrogeologiczna (PSH), której zadania realizowane s ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG - PIB). Lokalny system monitoringu wód

64 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

uzupełniaj ą tak że badania w ramach składowisk odpadów, mogilników oraz w ramach monitorowania stanu sieci wodoci ągowej i wody ujmowanej na cele komunalne.

3.6. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

Podmiotami, które zaopatruj ą poszczególne gminy w wod ę oraz zajmuj ą si ę odprowadzeniem ścieków i eksploatacj ą oczyszczalni ścieków s ą nast ępuj ące firmy: 1. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągowo-Kanalizacyjne „PŁONIA” Spółka z o.o. w Barlinku. 2. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w My śliborzu (działa dla gminy My ślibórz w zakresie kanalizacji i wodoci ągów oraz Nowogródek Pomorski w zakresie zaopatrzenia w wod ę). 3. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w D ębnie (działa dla gminy Dębno w zakresie kanalizacji i wodoci ągów oraz Boleszkowice w zakresie zaopatrzenia w wod ę). 4. Zakład Usług Komunalnych w Boleszkowicach (zajmuje si ę eksploatacj ą oczyszczalni ścieków). 5. Gmina Nowogródek (zajmuje si ę eksploatacj ą oczyszczalni ścieków w Karsku).

3.6.1. Zaopatrzenie w wod ę

W powiecie my śliborskim zaopatrzenie w wod ę pitn ą oraz na potrzeby gospodarcze opiera si ę głównie na uj ęciach wód podziemnych, które ze wzgl ędu na jako ść s ą najlepszym źródłem zaopatrzenia w wod ę. Zapotrzebowanie na wod ę do celów przemysłowych pokrywane jest przede wszystkim z uj ęć własnych. Bior ąc pod uwag ę specyfik ę regionu, obecnie nie obserwuje si ę potrzeby wprowadzania ogranicze ń w korzystaniu z wód powierzchniowych do celów przemysłowych. Kolejna tabela zawiera wykaz komunalnych ujęć wód na terenie powiatu. Poza tymi uj ęciami działa równie ż szereg uj ęć zaopatruj ących w wod ę zakłady przemysłowe, produkcyjne oraz gospodarstwa rolne, osoby fizyczne czy obiekty publiczne.

Tabela 21. Wykaz komunalnych uj ęć wód Uj ęcia wód podziemnych Wła ściciel/ użytkownik Obsługiwane miejscowo ści Gmina Barlinek Barlinek PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Barlinek Mostkowo PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Mostkowo PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Moczkowo, ½ Dzikówko studnia nieczynna, druga studnia - Płonno, Płonno PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Krzynka Wilcze PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Wilcze Wiewiórki PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Wiewiórki, Swadzim Dzikowo PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Dzikowo, O żar Lutówko, Janowo, Osna, Równo, Rówenko, Lutówko PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Moskowo St. Dziedzina, Żelice, Dziedzice, Jarz ąbki PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Wie ś, Jarz ąbki Kol. Rychnów PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Rychnów, Kinice m. , Strapie, Żelice, Nowa Dziedzina PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Jarz ąbki, Dziedzice, Stara Dziedzina Niepłocko PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Niepłocko

65 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Uj ęcia wód podziemnych Wła ściciel/ użytkownik Obsługiwane miejscowo ści Barlinek OW „Janowo” w Barlinku Barlinek Krzynka PW-K „PŁONIA” Spółka z o.o. Krzynka Moczydło Gmina Barlinek Moczydło Barlinek Barlinek Inwestycje osiedle mieszkaniowe Osiedle Szosowa Samodzielny Zakład Opieki Barlinek Zdrowotnej - Szpital Powiatowy szpital w Barlinku Moczydło Nadle śnictwo Barlinek Moczydło Boleszkowice Gmina Boleszkowice, Wierutno Chwarszczany Gmina Chwarszczany, Reczyce, Gudzisz Namy ślin Gmina Namy ślin, Porzecze, Kale ńsko Wysoka Gmina Wysoka, Kolonia Wyszyna Miasto i Gmina D ębno Dębno PWiK w Dębnie m. D ębno i Dargomy śl m. Dolsk, Ostrowiec, Turze i Borne gm. Dolsk PWiK w Dębnie Dębno Dyszno PWiK w Dębnie Dyszno Barnówko PWiK w Dębnie Barnówko, Wiecław, Mostno i Łazy Cychry PWiK w Dębnie Cychry, Bogusław Grzymiradz PWiK w Dębnie m. Grzymiradz, Choszczówko i Klepin Krze śnica PWiK w Dębnie Krze śnica, Młyniska Ró żańsko PWiK w Dębnie Ró żańsko Smolnica PWiK w Dębnie Smolnica Warnice PWiK w Dębnie m. Warnice i Kr ęż elin Wi ęcław - Mostno PWiK w Dębnie Wi ęcław- Mostno Miasto i Gmina My ślibórz My ślibórz, Klicko, My śliborzyce, D ąbrowa, My ślibórz PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Czółnów Golczew PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Golczew Rokicienko PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Rokicienko Listomie PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu My ślibórz (uj ęcie awaryjne dla My śliborza) Głazów PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Głazów, Renice Nawrocko, Czerników, Dalsze, Gry żyno, Wierzbnica PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Pszczelnik, Wierzbnica, Zgoda, Sobienice, Utonie m. Ławy gm. My ślibórz, m. Świ ątki, Trzcinna Ławy PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu i Rataje gm. Nowogródek Pomorski Sulimierz (eksploatowana jest tylko PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Sulimierz jedna studnia) Sarbinowo PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Sarbinowo Golenice PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu m. Golenice i Sarbinowo (eksploatow. 1 studnia) Kruszwin PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Kruszwin, Listomie Otanów PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Otanów Tarnowo PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Tarnowo, Kierzków Ro ścin PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Ro ścin Sitno PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Sitno i Derczewo Rów PWiK Sp. z o. o. w My śliborzu Rów Gmina Nowogródek Pomorski Golin Gmina Nowogródek Pomorski Golin Karsko, Nowogródek Pomorski, Sumiak, Karsko Gmina Nowogródek Pomorski Karlin, Łubianka Gi żyn Gmina Nowogródek Pomorski Gi żyn, Rokitno Źródło: Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020, pozwolenia wodnoprawne

66 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tylko dla uj ęcia wody przy ul. Strzeleckiej w Barlinku Dyrektor RZGW w Szczecinie rozporz ądzeniem nr 1/2009 z dn. 28.01.2009 r. (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 7, poz. 221 z dn. 27.02.09 r.) ustanowił stref ę ochronn ą uj ęcia wody podziemnej. Strefa ochrony dzieli si ę na teren ochrony bezpo średniej i po średniej. Ustanowiona strefa ochrony ma znaczenie przy podejmowaniu działa ń planistycznych i inwestycyjnych w rejonie tego uj ęcia. Eksploatacja wodoci ągów w zakresie poboru ujmowanych wód w roku 2015 przedstawiała si ę nast ępuj ąco (kolejne tabele i wykres obrazuj ą szczegółowe informacje, tak że w uj ęciu wieloletnim).

Tabela 22. Eksploatacja wodoci ągów na terenie powiatu my śliborskiego gm. gm. gm. gm. gm. Ogółem Wyszczególnienie Nowogródek Barlinek Boleszkowice Dębno My ślibórz Powiat Pomorski ilo ść wody dostarczona gospodarstwom domowym 599,1 87,6 581,5 492,9 76,3 1837,4 (dam 3) zu życie wody na potrzeby 3 210,0 - 23,0 5,0 23,0 261 przemysłu (dam ) zu życie wody na 1 3 114,9 31,9 183,7 60,8 148,4 118,0 mieszka ńca (m ) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015

700 599,1 581,5 600 492,9 500 400 300 200 87,6 76,3 100 0 gm. Barlinek gm. gm. D ębno gm. My ślibórz gm. Nowogródek Boleszkowice Pomorski

Wykres 2. Ilo ść wody dostarczona gospodarstwom domowym w roku 2015 (dam 3) Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

Tabela 23. Zu życie wody w Powiecie w latach 2011-2015 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 ilo ść wody dostarczona gospodarstwom domowym 2 030,8 1 830,0 1 903,4 1 715,5 1 837,4 (dam 3) zu życie wody na 1 mieszka ńca 3 29,8 26,9 28,1 25,4 118,0 (m ) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2015

Zu życie wody na cele komunalne w powiecie spadało do roku 2014. W roku 2015 zu życie wody wzrosło.

3.6.1.1. Sie ć wodoci ągowa

Według danych zebranych z GUS w powiecie w roku 2015 długo ść sieci wodoci ągowej wynosiła około 634 km. Ogólnie stopie ń zwodoci ągowania wyniósł ponad

67 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

95 %, jest to bardzo wysoki poziom. Szczegóły w podziale na gminy przedstawia kolejna tabela i wykres.

Tabela 24. Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej w powiecie my śliborskim gm. gm. gm. gm. gm. Ogółem Wska źnik Nowogródek Barlinek Boleszkowice Dębno My ślibórz Powiat Pomorski długo ść sieci wodoci ągowej 144,8 51,6 189,3 171,9 76,4 634 (km) ilo ść gospodarstw 1 727 693 2387 2306 884 7 997 zwodoci ągowanych (szt.) ilo ść osób korzystaj ących 19 551 2 601 20 510 20 194 3140 65 996 z sieci (osoby)* procent zwodoci ągowania 99,0 89,3 97,9 98,9 92,6 97,9 (%)* Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015 * brak danych za rok 2015

99 98,9 100 97,9 98 96 94 92,6 92 89,3 90 88 86 84 gm. Barlinek gm. gm. D ębno gm. My ślibórz gm. Nowogródek Boleszkowice Pomorski

Wykres 3. Procent zwodoci ągowania w gminach (%) Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

3.6.2. Gospodarka ściekowa

Na terenie wi ększo ści gmin zostały wyznaczone aglomeracje kanalizacyjne, w ramach których rozwija si ę system kanalizacji sanitarnej (poza gmin ą Boleszkowice). Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) przez aglomeracj ę rozumie si ę teren, na którym zaludnienie lub działalno ść gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Tworzenie aglomeracji pomaga spełni ć zadania zwi ązane z uporz ądkowaniem gospodarki ściekowej oraz uszeregowa ć ich realizacj ę w taki sposób, aby wywi ąza ć si ę ze zobowi ąza ń traktatowych wynikaj ących z przyst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Aglomeracje kanalizacyjne wyznaczyły gminy: Barlinek (aglomeracja Barlinek), My ślibórz (aglomeracja My ślibórz), D ębno (aglomeracja D ębno). Obszary tych aglomeracji wł ączone zostały do rz ądowego programu maj ącego na celu zredukowanie ilo ści ścieków komunalnych odprowadzanych do środowiska, zgodnie z wymaganiami zało żonymi w trakcie akcesji do Unii Europejskiej (Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych).

68 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.6.2.1. Oczyszczalnie ścieków 11

Wa żnym punktem zrzutu oczyszczonych ścieków na terenie powiatu s ą oczyszczalnie ścieków komunalnych i przemysłowych. Na terenie gminy My ślibórz eksploatowanych jest pi ęć oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnia ścieków w My śliborzu jest główn ą i najwi ększ ą oczyszczalni ą w powiecie myśliborskim. Jest to oczyszczalnia ścieków typu mechaniczno – chemiczno - biologicznego o przepustowo ści Q=6 400 m3/d, obsługuj ąca teren miasta oraz przyjmuj ącą ścieki przywo żone beczkowozami z całej gminy My ślibórz oraz cz ęś ciowo z gminy Nowogródek Pomorski. Obiekt posiada nowoczesn ą stacj ę zlewcz ą, wyposa żon ą w sito i pras ę do skratek, z mo żliwo ści ą pomiaru ilo ści i jako ści zrzucanych ścieków oraz identyfikacj ą dostawcy ścieków. Dodatkowo na terenie gminy eksploatowane s ą trzy mechaniczno - biologiczne oczyszczalnie ścieków w miejscowo ściach: Sitno (przepustowo ść : 60 m 3/d), Sulimierz (przepustowo ść : 100 m 3/d) i Golenice (przepustowo ść : 150 m 3/d), oraz oczyszczalnia ścieków w miejscowo ści Golczew (przepustowo ść : 34 m 3/d). Główn ą oczyszczalni ą ścieków funkcjonuj ącą na obszarze gminy D ębno jest mechaniczno-biologiczna oczyszczalnie ścieków typu „HYDROCENTRUM” o przepustowo ści średnio dobowej 6 200 m 3/d. Oczyszczone ścieki s ą odprowadzane do rzeki Kosy. Oczyszczalnia składa si ę z dwóch cz ęś ci, pierwsza to oczyszczalnia mechaniczna poło żona na działce nr 902/2 przy ul. Ofiar Katynia, a druga to oczyszczalnia biologiczna poło żona na działce nr 53 przy ul. Kostrzy ńskiej. Na terenie gminy eksploatowane s ą dodatkowo dwie oczyszczalnie ścieków w miejscowo ści Ró żańsko: - biologiczna BIOCLER bez przeróbki osadu o przepustowo ści Q=35 m 3/d, użytkownikiem jest Nadle śnictwo Ró żańsko. - mechaniczno-biologiczna o wydajno ści 240 m 3/d oparta o proces niskoobci ąż onego osadu czynnego, pracuj ąca wg metody SBR – sekwencyjny reaktor biologiczny. Użytkownikiem jest PWiK w Sp. z o.o. D ębnie. Obszar gminy Barlinek jest obsługiwany przez pi ęć oczyszczalni ścieków, tj. trzy mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie ścieków ze wspomaganiem chemicznym oraz jedna mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków. Główna miejska oczyszczalnia ścieków w Barlinku posiada mechaniczno-biologiczny system oczyszczania z redukcj ą 3 3 zwi ązków biogennych o maksymalnej przepustowo ści 7 930 m /d (Q śrd =6 100 m /d). Pozostałe eksploatowane oczyszczalnie ścieków w gminie to: - oczyszczalnia ścieków komunalnych z technologi ą niskoobci ąż onej błony biologicznej z zatopionym zło żem w m. Dziedzice, przyjmuj ąca ścieki z m. Stara Dziedzina i Dziedzice; Q śrd = 29 m 3/d, - mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ze wspomaganiem chemicznym w miejscowo ści Rychnów o maksymalnej przepustowo ści 71,5 m3/d, - mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia w miejscowo ści Mostkowo o maksymalnej przepustowo ści 191,0 m 3/d. Ponadto na terenie gminy funkcjonuje przedsi ębiorstwo „HaCon” Sp. z o.o. przy ul. Fabrycznej, które posiada oczyszczalni ę mechaniczn ą dla ścieków sanitarnych oraz

11 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020

69 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

łapacz tłuszczów i olejów. Do rzeki Płoni trafiaj ą ścieki nieoczyszczone (przemysłowe). S ą one silnie rozcie ńczone wodami źródlanymi z czterech studni kopanych. Na terenie gminy Boleszkowice w m. Boleszkowice eksploatowana jest jedna gminna oczyszczalnia mechaniczno – biologiczno – chemiczna z usuwaniem biogenów. Jej przepustowo ść wynosi 225 m 3/d. W skład urz ądze ń oczyszczalni wchodz ą: przepompownia ścieków surowych, punkt zlewny ścieków dowo żonych, krata workowa, zbiornik retencyjny ścieków surowych, 9 reaktorów biologicznych typu SBR firmy BIOVAC, dwa zbiorniki osadu nadmiernego, przepompownia ścieków oczyszczonych, stacja dozowania PIX, stacja mechanicznego odwadniania osadu typu „DRAIMAD”. Ścieki z oczyszczalni w ilo ści 100 m3/d odprowadzane s ą do rowu melioracyjnego, a nast ępnie do rzeki My śli. Na terenie gminy Nowogródek Pomorski eksploatowane s ą dwie oczyszczalnie ścieków komunalnych. Oczyszczalnia ścieków w m. Karsko to mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia. Obsługuje ona cz ęść miejscowo ści (zabudowa wielorodzinna) gminy. Oczyszczalnia ścieków w. m Golin odbiera ścieki od mieszka ńców m. Golin.

3.6.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej

Według danych statystyki publicznej za 2015 r. ł ączna długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu wynosiła około 227 km. Kolejna tabela i wykresy przedstawiaj ą szczegóły dotycz ące tego zagadnienia. Zaznacza si ę znaczne zró żnicowanie pomi ędzy stopniem zwodoci ągowania jednostki, a rozwojem sieci kanalizacyjnej, która powinna by ć rozwijana w podobnym tempie.

Tabela 25. Dane dotycz ące sieci kanalizacyjnej i odprowadzania ścieków gm. gm. gm. gm. gm. Ogółem Wska źnik Nowogródek Barlinek Boleszkowice Dębno My ślibórz Powiat Pomorski długo ść sieci kanalizacyjnej (km) 55,5 24,3 107,6 29,3 10,3 227 ilo ść przył ączy prowadz ące do budynków mieszkalnych 1 191 319 1 612 1 182 221 4 525 i zbiorowego zamieszkania (szt.) ilo ść osób korzystaj ących 18 264 1 467 16 356 13 726 1 083 50 896 (osoby)* procent skanalizowania (%)* 92,5 50,4 78,1 67,2 31,9 75,5 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015 * brak danych za rok 2015

100 92,5 78,1 80 67,2 60 50,4 40 31,9 20 0 gm. Barlinek gm. gm. D ębno gm. My ślibórz gm. Nowogródek Boleszkowice Pomorski

Wykres 4. Procent skanalizowania w gminach (%) Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

W roku 2015 odprowadzono ł ącznie 1 951,0 dam 3 ścieków komunalnych, z czego sam ą sieci ą kanalizacyjn ą 1 796,7 dam 3 ścieków bytowych ( ścieki z budynków

70 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz u żyteczno ści publicznej, powstaj ące w wyniku ludzkiego metabolizmu lub funkcjonowania gospodarstw domowych oraz ścieki o zbli żonym składzie pochodz ące z tych budynków, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne).

Tabela 26. Informacje o ilo ściach odprowadzonych ścieków komunalnych na terenie powiatu my śliborskiego Gmina 3 gm. Wska źnik (dam ) gm. gm. gm. gm. Ogółem Nowogródek Barlinek Boleszkowice Dębno My ślibórz Powiat Pomorski odprowadzone ogółem 913 52 585 378 23 1 936,0 w tym oczyszczane 0 0 0 0 0 0 mechanicznie w tym oczyszczane 9 52 3 3 23 90 biologicznie w tym oczyszczane z podwy ższonym 904 0 582 375 0 1861 usuwaniem biogenów Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015

Tabela 27. Ilo ść odprowadzonych ścieków w powiecie w latach 2011-2014 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 ilo ść odprowadzonych 3 1 859 1 820 1 811,0 1 936,0 1 951,0 ścieków (dam ) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2015

1000 913 904 900 800 700 585 582 600 500 378 375 400 300 200 52 52 100 9 3 3 23 23 0 gm. Barlinek gm. Boleszkowice gm. D ębno gm. My ślibórz gm. Nowogródek Pomorski odprowadzone ogółem w tym oczyszczane mechanicznie w tym oczyszczane biologicznie w tym oczyszczane z podwy ższonym usuwaniem biogenów

Wykres 5. Ilo ść ścieków odprowadzonych ogółem w gminach (dam 3) Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

3.6.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych

Sie ć kanalizacji deszczowej obsługuje obszary zabudowy mieszkaniowej i komunikacyjnej oraz tereny prowadzenia działalno ści gospodarczej. System odprowadzania wód deszczowych zako ńczony jest urz ądzeniami, takimi jak np. separatory czy osadniki, które zatrzymuj ą substancje chemiczne mog ące si ę przedosta ć do odbiornika. Eliminacja zawiesin ogólnych i węglowodorów ropopochodnych na pozostałych układach sieciowych odbywa si ę w trybie ustalania warunków przył ączenia do sieci dla

71 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 poszczególnych dostawców wód opadowych. Uwzgl ędniaj ą one konieczno ść wykonania indywidualnych separatorów i osadników. Powy ższe działania zapewniaj ą dotrzymywanie standardów jako ści środowiska. Podobne rozwi ązania stosuje si ę dla zlewni z indywidualnym odwodnieniem, dla których wydawane s ą pozwolenia wodnoprawne. Wszystkie systemy s ą wyposa żone w urz ądzenia podczyszczaj ące. Sie ć kanalizacji deszczowej nie jest niestety dokładnie zewidencjonowana.

3.6.2.4. Ścieki przemysłowe

Substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego mog ą powstawa ć podczas prowadzenia przemysłowej działalno ści gospodarczej (w trakcie procesu technologicznego). Cz ęść przedsi ębiorców wytwarzaj ących ścieki przemysłowe obj ętych jest zbiorczym systemem odprowadzania ścieków (nieczysto ści powstaj ące w zakładach kierowane s ą na oczyszczalni ę ścieków poprzez kanalizacj ę, gdzie podlegaj ą podczyszczeniu przed ich wprowadzeniem do środowiska). Pozostali gromadz ą ścieki w szczelnych zbiornikach bezodpływowych i wozami asenizacyjnymi dowo żą je na oczyszczalnie ścieków. Wśród podmiotów korzystaj ących ze środowiska, wytwarzaj ących ścieki przemysłowe znajduj ą si ę: prowadz ący myjnie samochodowe, np. Andalia Sp. z o.o., „Lotos Paliwa” Sp. z o.o., „Bilbaro” Roberty Bil, Farm Equipment International Sp. z o.o., Przedsi ębiorstwo Budowlano-In żynieryjne „KORIMEX”, „Zakład Blacharsko – Lakierniczy, Mechanika Pojazdowa” w Barlinku, Bogdan Szkodzi ński Barlinek, MK Partner, PKN Orlen, Maldrobud, PHU Spares, Firma Usługowa Andrzej Falkowski oraz EKO-MY ŚL Sp. z o.o. (ścieki ze składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne wprowadzanie do urz ądze ń kanalizacyjnych). W uj ęciu wieloletnim wida ć, że ilo ść ścieków przemysłowych wzrasta na terenie powiatu, co pokazuje kolejna tabela.

Tabela 28. Ilo ść odprowadzonych ścieków przemysłowych w powiecie w latach 2011- 2015 Wska źnik (dam 3) 2011 2012 2013 2014 2015 ścieki odprowadzone ogółem 298 177 161 196 204 ścieki odprowadzone do sieci 297 177 161 196 200 kanalizacyjnej ścieki odprowadzone bezpo średnio do wód lub do 1 0 0 0 4 ziemi Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2015

3.6.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę zbiorniki bezodpływowe (szamba) oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków.

72 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Na podstawie ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, konieczne jest wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest wówczas obowi ązkowe, je żeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków spełniaj ącą wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Ze wzgl ędu na niepełny stopie ń skanalizowania na terenie powiatu mieszka ńcy korzystaj ą równie ż ze zbiorników bezodpływowych w miejscach o trudnych warunkach terenowych lub nieobj ętych usieciowieniem, a tak że z przydomowych oczyszczalni ścieków.

Tabela 29. Ilo ści szamb i przydomowych oczyszczalni Gmina gm. Wska źnik (szt.) gm. gm. gm. gm. Ogółem Nowogródek Barlinek Boleszkowice Dębno My ślibórz Powiat Pomorski zbiorniki bezodpływowe 500* 331* 308* 1 069* 570 2 778 przydomowe oczyszczalnie 74* 44* 39* 135 53 345 ścieków (po ś) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014, brak danych za rok 2015 * dane od poszczególnych gmin

3.6.3. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście gospodarki wodno- ściekowej.

73 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 30. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Rozwój systemów kanalizacyjnych oraz modernizacja istniej ącej ju ż sieci ogólnospławnej na sie ć rozdzielcz ą, tj. deszczow ą oraz sanitarn ą Efekt cz ęś ciowy – zadanie Zadanie było realizowane poprzez: budow ę rozdzielczej kanalizacji deszczowej i sanitarnej oraz budow ę przepompowni realizowane na bie żą co ścieków. Zadanie: Budowa i modernizacja systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych Efekt cz ęś ciowy – zadanie na obszarach wiejskich realizowane na bie żą co Przebudowano i rozbudowano istniej ącą oczyszczalni ę ścieków w m. Karsko, rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej. Zadanie: Zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych wód popr zez modernizacj ę istniej ących i budow ę nowych oczyszczalni ścieków Wybudowano oczyszczalni ę ścieków w Dziedzicach. W m. Karsko została zmodernizowana oczyszczalnia ścieków, co Efekt cz ęś ciowy – zadanie Poprawa jako ści miało za zadanie m.in. wpłyn ąć na polepszenie jako ści oczyszczania ścieków; modernizacja obj ęła równie ż zwi ększenie realizowane na bie żą co wód, osi ągni ęcie wydajno ści i ilo ści oczyszczonych ścieków w kontek ście dalszej rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Wykonano i utrzymanie modernizacj ę: reaktora biologicznego, budynku stacji odwadniania osadów, reaktora biologicznego i budynku dobrego stanu przepompowni wewn ątrzzakładowej na oczyszczalni ścieków przy ul. Kostrzy ńskiej 28 w D ębnie. wód Zadanie: Wspieranie rozwoju - tam gdzie jest to uzasadnione pod wzgl ędami środowiskowymi i ekonomicznymi powierzchniowych – lokalnych systemów oczyszczania ścieków bytowych poprzez wyposa żanie nieruchomo ści w przydomowej Efekt cz ęś ciowy – zadanie i podziemnych oczyszczalni ścieków realizowane na bie żą co Dofinansowano z bud żetu Gminy D ębno budow ę indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków Zadanie: Prowadzenie ewidencji wszystkich zbiorników bezodpływowych wraz z ich opisem technicznym oraz przeprowadzanie kontroli cz ęstotliwo ści ich opró żniania Efekt cz ęś ciowy – zadanie Prowadzona jest bie żą ca ewidencja zbiorników bezodpływowych oraz przeprowadzane s ą kontrole cz ęstotliwo ści ich realizowane na bie żą co opró żniania. Zadanie: Budowa kanalizacji deszc zowej, modernizacja kanalizacji w celu wydzielenia kanalizacji deszczowej, budowa osadników i separatorów wód opadowych i roztopowych na wylotach sieci deszczowej i odbiorników Efekt cz ęś ciowy – zadanie Zadanie jest na bie żą co realizowane poprzez poszczególne gminy, prace prowadzone s ą albo jako oddzielne zadania zrealizowane cz ęś ciowo inwestycyjne, albo podczas prowadzenia robót zwi ązanych z modernizacj ą ci ągów komunikacyjnych b ądź sieci infrastruktury kanalizacyjnej. Zapewnienie Zadanie: Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowej, budowa nowych i modernizacja istniej ących uj ęć dobrej jako ści wód i stacji uzdatniania wody Efekt cz ęś ciowy – zadanie użytkowych Zadanie było na bie żą co realizowane, w ramach bie żą cych potrzeb, wykonywano rozbudow ę sieci, modernizacj ę stacji realizowane na bie żą co i racjonalne ich uzdatniania wody. wykorzystanie Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

74 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013-2014 s ą nast ępuj ące działania: - realizacja zada ń z zakresu skanalizowania obszaru powiatu (wzrost długo ści sieci kanalizacyjnej oraz zwi ększenie ilo ści mieszka ńców korzystaj ących z kanalizacji i oczyszczalni ścieków poprzez budow ę nowych obiektów) - zalecana jest jednak dalsza kanalizacja jednostki i modernizacja urz ądze ń słu żą cych oczyszczaniu ścieków i innych instalacji mog ących powodowa ć zanieczyszczenia wód podziemnych skutkuj ąca utrzymaniem dobrej jako ści wód podziemnych oraz popraw ą jako ści wód powierzchniowych, - zmniejszenie ilo ści odprowadzonych do środowiska ładunków zanieczyszcze ń w ściekach komunalnych – działania inwestycyjne powinny by ć kontynuowane ze wzgl ędu na zły i umiarkowany stan wód, - wzrost długo ści sieci kanalizacji deszczowej maj ącej na celu ograniczenie niekontrolowanego odprowadzenia substancji ropopochodnych do środowiska, - wsparcie dla mieszka ńców w zakresie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, jako bardziej skutecznych systemów odprowadzania ścieków komunalnych ni ż zbiorniki bezodpływowe na terenach dot ąd nieskanalizowanych.

3.6.4. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno-ściekowa.

Tabela 31. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa Mocne strony Słabe strony − wysoka sprawno ść oczyszczalni ścieków, − sukcesywne podł ączanie − brak pełnego skanalizowania obszaru, poszczególnych nieruchomo ści do sieci niewystarczaj ący odsetek osób

trzne wodoci ągowej przy bardzo du żym

ę podł ączonych do kanalizacji, stopniu zwodoci ągowania, − zwi ększaj ące si ę zu życie wody na cele − badania jako ści wody na wodoci ągach przemysłowe, publicznych wskazuj ą przydatno ść − wzrost ilo ści odprowadzanych ścieków wody do spo życia, komunalnych, − budowa oczyszczalni przyzagrodowych − du ża ilo ść zbiorników bezodpływowych, tam gdzie jest to ekonomicznie

Czynnikiwewn − sie ć wodoci ągowa wykonana uzasadnione (wzrost ilo ści przy spadku z materiałów cementowo-azbestowych. ilo ści szamb), − rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Szanse Zagro żenia − mo żliwo ści pozyskania dofinansowania − brak świadomo ści poszczególnych na realizacj ę inwestycji z zakresu wła ścicieli nieruchomo ści skutkuj ący

trzne budowy kanalizacji oraz wymiany niewła ściwym zagospodarowaniem ę zbiorników bezodpływowych na powstałych nieczysto ści ciekłych,

Czynniki przydomowe oczyszczalnie, − brak uzasadnienia ekonomicznego do zewn − bie żą ce aktualizacje aglomeracji budowy sieci kanalizacyjnej na kanalizacyjnych. obszarach o małej g ęsto ści zaludnienia. Źródło: opracowanie własne

75 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.6.5. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu, wzrastaj ąca temperatura oraz zwi ększenie intensywno ści deszczy nawalnych b ędzie skutkowa ć konieczno ści ą dostosowania infrastruktury wodno- kanalizacyjnej w obszarach zabudowanych, w odniesieniu do rozwoju sieci kanalizacji deszczowej. Sie ć musi zosta ć przygotowana do odbioru gwałtownie przybieraj ącej ilo ści wody opadowej, aby nie doprowadza ć do lokalnych podtopie ń. Ponadto urbanizacja powoduje, że nowe osiedla powstaj ą bez wyposa żenia w sprawny system odwodnienia. Najgro źniejsza w skutkach jest ich lokalizacja na terenach bezodpływowych, przy braku systemu odwadniania. Wa żne s ą bie żą ce prace odwodnieniowe w trakcie prowadzenia innych robót drogowych.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Susze wi ążą si ę z długimi okresami bezopadowymi skutkuj ącymi obni żeniem si ę przepływów w rzekach. Z reguły ten drugi przypadek rzadko wpływa na trudno ści z zaopatrzeniem w wod ę do celów komunalnych, gdy ż uj ęcia wody s ą na ogół bezpieczne. Spadek przepływów w rzekach mo że skutkowa ć akumulacj ą odprowadzanych zanieczyszcze ń z oczyszczalni ścieków. Ogólnie istniej ą dwie mo żliwo ści adaptacji do niedostatku wody – poprzez zmniejszenie zu życia wody lub zwi ększenie poda ży. W warunkach powiatu sytuacj ę mo że poprawi ć zmniejszanie zu życia wody, m.in. poprzez zmniejszenie wodochłonno ści produkcji, wprowadzanie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących oszcz ędno ści wody, a tak że uszczelnienie systemów wodoci ągowych w celu ograniczenia strat w sieci.

III – Działania edukacyjne Gospodarka wodno-ściekowa wi ąż e si ę z mo żliwo ści ą prowadzenia działa ń edukacyjnych o oszcz ędno ści zu żywanej wody, zakazu odprowadzania ścieków w sposób niezorganizowany, na terenach letniskowych, mo żliwo ściach innych zastosowa ń ni ż zbiorniki bezodpływowe.

IV – Monitoring środowiska Prowadz ący zakład wodoci ągowo-kanalizacyjny oraz zakłady przemysłowe s ą zobowi ązani do wykonania systematycznych bada ń jako ści wody i ścieków. Wyniki tych bada ń przekazywane s ą nast ępnie wła ściwym organom, w tym wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. Równie ż WIO Ś w Szczecinie, w ramach bie żą cych kontroli przedsi ębiorstw czy oczyszczalni ścieków prowadzi kontrole w zakresie gospodarki wodno- ściekowej.

76 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.7. ZASOBY GEOLOGICZNE

3.7.1. Regionalizacja fizycznogeograficzna

Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego obszar powiatu myśliborskiego nale ży do prowincji Ni żu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich, makroregionów Pojezierze Zachodnio- pomorskie i Pojezierze Południowopomorskie. Obszar Powiatu Myśliborskiego le ży na terenie Pojezierza My śliborskiego, poło żonego pomi ędzy dolin ą Odry, a dolin ą górnej Płoni 12 . Cały obszar nale ży zaliczy ć pod wzgl ędem morfologicznym do terenów urozmaiconych. Jego powierzchni ę stanowi zespół równin poprzecinanych wałami morenowymi o wzgl ędnej wysoko ści w stosunku do poło żonej na południu sandrowej równiny Gorzowskiej około 20 – 40 m. W poszczególnych miejscach wysoko ści te dochodz ą do 100 m. Przez powiat w poło żeniu równole żnikowym przechodzi wał pojezierza, na którym usytuowane jest miasto Myślibórz. Rze źba terenu tego obszaru powstała podczas recesji l ądolodu bałtyckiego. Na terenie powiatu mo żna spotka ć nast ępuj ące formy ukształtowania terenu: wysoczyzna morenowa, sandry, wytopiska, moreny czołowe oraz rynny glacjalne. Teren powiatu ukształtowany jest wy żynnie. Głównymi czynnikami maj ącymi wpływ na zmiany krajobrazu i przypowierzchniowej skorupy ziemskiej s ą kopalnie oraz zwi ązana z nimi infrastruktura (odwierty, ruroci ągi).

3.7.2. Zasoby geologiczne

Teren powiatu poło żony jest na terenie monokliny przedsudeckiej. Na terenie tym znajduj ą si ę liczne skały permsko – mezozoiczne le żą ce niezgodnie na pofałdowanym podło żu paleozoicznym. Tektonika monokliny ukształtowana została w fazach kimeryjskiej i laramijskiej. Ku południowemu - wschodowi utwory górnego permu, triasu i jury cieniej ą lub wyklinowuj ą si ę. Morfologia ukształtowała si ę w wyniku deglacjacji strefowej. Dodatkowo północno – wschodnia cz ęść w okolicach Barlinka poło żona jest na terenie stadiału pomorskiego zlodowacenia bałtyckiego. W budowie geologicznej osadów powierzchniowych bior ą udział: - piaski i żwiry wodnolodowcowe buduj ące równiny sandrowe Chłopowa i My śli oraz sandr moreny miel ęci ńskiej, - piaski, żwiry i głazy oraz gliny wałów czołowomorenowych fazy pomorskiej i subfazy miel ęci ńskiej, - gliny zwałowe oraz piaski i żwiry lodowcowe oraz piaski i mułki kemów na równinie moreny dennej, rozwini ętej na zapleczu wałów moreny czołowej, - iły, mułki i piaski jeziorno – zastoiskowe niecki my śliborskiej oraz iły zastoiskowe w niecce Jeziora Sitno, - piaski i mułki rzeczne w dolinie My śli, - namuły, torfy, gytie i kreda jeziorna w obr ębie zagł ębie ń wytopiskowych i jeziornych na wysoczy źnie i w obr ębie zastoiska my śliborskiego.

12 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020

77 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Na terenie powiatu myśliborskiego wyst ępuj ą głównie zło ża gazu ziemnego, azotowego gazu ziemnego, ropy naftowej, siarki (razem ze zło żami ropy i gazu), kredy oraz piasków i żwirów. Obecnie na terenie powiatu eksploatowane są: - zło ża kruszywa naturalnego tj. „Chlewice”, „Golin”, „Płonno 1”, - zło ża ropy naftowej tj. „Barnówko-Mostno-Buszewo” (BMB), „Gajewo”, - zło że gazu ziemnego azotowego „Cychry”, - zło ża gazu ziemnego „Ró żańsko” (eksploatowane okresowo), „BMB”, „Gajewo”. Współwyst ępuj ącą kopalin ą przy wydobyciu ropy naftowej ze zło ża „BMB” jest siarka. Perspektywiczne obszary do wydobycia torfu, gytii, kredy jeziornej s ą np. w rejonie m. Mostno, Grzymiradz, Kr ęż elin.

3.7.3. Zagro żenia powierzchni ziemi

Ze strony działalno ści antropogenicznej podstawowym zagro żeniem dla powierzchni ziemi s ą wszelkiego rodzaju zadania inwestycyjne typu: rozbudowa terenów mieszkaniowych, komunikacyjnych i inwestycyjnych, eksploatacja kopalin, które b ędą oddziaływa ć na powierzchni ę ziemi w fazie realizacji. Czynnikiem o pierwszorz ędnym znaczeniu w likwidowaniu ujemnych skutków prowadzonej eksploatacji jest wła ściwe i sukcesywne wykonywanie zabiegów rekultywacyjnych.

3.7.4. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń w zakresie ochrony zasobów geologicznych, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście zasobów geologicznych.

78 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 32. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Prowadzenie bie żą cej kontroli w zakresie wydawanych koncesji oraz eliminacja nielegalnego ich wydobywania Starosta My śliborski nie wydawał koncesji na wydobywanie kopalin ze złó ż. Na terenie powiatu my śliborskiego obecnie nie Efekt cz ęś ciowy – ma złó ż obj ętych wła ściwo ści ą starosty, tym samym nie prowadzono kontroli w zakresie wydanych koncesji. zadanie realizowane Okr ęgowy Urz ąd Górniczy w Poznaniu przeprowadzał kontrole w ramach nadzoru nad ruchem zakładów górniczych na bie żą co wydobywaj ących kopalin ę: Zakład Górniczy Barlinek, Zakład Górniczy Chlewice, Zakład Górniczy Golin, Zakład Górniczy Kale ńsko, Zakład Górniczy Namy ślin – Wielopole, Zakład Górniczy Płonno 1. Zadanie: Ochrona obszarów wyst ępowania złó ż kopalin poprzez sporz ądzanie wytycznych do studium Efekt cz ęś ciowy – uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania przestrzennego zadanie realizowane Zadanie realizowane było w opracowanych studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego na bie żą co poszczególnych gmin. Zadanie: Uwzgl ędnienie w planach zagospodarowania, przestrzennego wszystkich znanych złó ż w granicach ich Minimalizacja strat Efekt cz ęś ciowy – udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem w zadanie realizowane Działanie realizowane było w sposób ci ągły w chwili sporz ądzania planu zagospodarowani przestrzennego na terenie eksploatowanych na bie żą co wyst ępowania złó ż kopalin. zło żach oraz Zadanie: Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych ochrona Okr ęgowy Urz ąd Górniczy w Poznaniu w ramach nadzoru nad ruchem zakładów górniczych kontroluje: wykorzystanie środowiska przed nowoczesnych technik wydobywczych, racjonaln ą gospodark ę zło żami ropy naftowej i gazu ziemnego gospodark ę wodami negatywnym zło żowymi, odpadami wydobywczymi, niebezpiecznymi oraz gospodark ę wodn ą, zapewnienie przez przedsi ębiorc ę oddziaływaniem bezpiecze ństwa po żarowego i powszechnego, spełnienie przez przedsi ębiorc ę obowi ązków w zakresie ratownictwa przemysłu górniczego, likwidacj ę oznaczonych cz ęś ci zakładu górniczego oraz rekultywacj ę gruntów po działalno ści górniczej. wydobywczego Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA Oddział w Zielonej Górze przeprowadziło kilka wa żnych inwestycji z puntu Efekt cz ęś ciowy – widzenia tak że ochrony powietrza: budowa stałej instalacji do zatłaczania cieczy nawadniaj ącej zło że ropy naftowej i gazu zadanie realizowane ziemnego BMB - podj ęte działanie ma wpływ na cel operacyjny, czyli minimalizacj ę strat w eksploatowanych zło żach; na bie żą co ponadto podj ęte działanie chroni przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego w zwi ązku z wyeliminowaniem przewozu autocysternami wody technologicznej. Wybudowano tak że instalacj ę odsalania ropy naftowej na OC Barnówko; podj ęte działanie ma wpływ na cel operacyjny, czyli minimalizacj ę strat w eksploatowanych zło żach poprzez zwi ększenie stopnia czerpania zło ża. Ponadto podj ęto si ę zatłaczania gazu nadmiarowego do zło ża BMB, którego celem jest zwi ększenie stopnia czerpania zasobów ropy naftowej poprzez zastosowanie tzw. wtórnej metody eksploatacji zło ża. Zadanie: Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin Efekt zerowy – brak W roku 2014 Starosta My śliborski jako organ wła ściwy, nie prowadził żadnego post ępowania ws. nielegalnej eksploatacji konieczno ści zadanie kopalin. realizacji zadania

79 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Minimalizacja strat Zadanie: Współdziałanie organów administracji publicznej w tworzeniu studiów uwarunkowa ń i kierunków w zagospodarowania przestrzennego z uwzgl ędnieniem kopalin i ich ochron ą przed trwałym zainwestowaniem nie Efekt cz ęś ciowy – eksploatowanych górniczym zadanie realizowane zło żach oraz Starosta My śliborski jako organ administracji geologicznej nie był wła ściwy do opiniowania studiów uwarunkowa ń i kierunków na bie żą co ochrona zagospodarowania przestrzennego. Geolog Wojewódzki opiniował studia uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania środowiska przed przestrzennego. negatywnym Zadanie: Ochrona niezagospodarowanych złó ż kopalin w procesie planowania przestrzennego Efekt cz ęś ciowy – oddziaływaniem Starosta My śliborski nie brał udziału w procesach planowania przestrzennego jako organ administracji geologicznej zadanie realizowane przemysłu w zakresie złó ż kopalin, dotychczasowa kompetencja starosty w tym zakresie stała si ę kompetencja marszałka województwa. na bie żą co wydobywczego Geolog Wojewódzki opiniował na bie żą co plany zagospodarowania przestrzennego. Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

80 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013- 2014 s ą nast ępuj ące działania: - wła ściwie prowadzona działalno ść eksploatacyjna przez zakłady górnicze skutkuj ąca brakiem wskaza ń do działa ń naprawczych po kontrolach prowadzonych przez Okr ęgowy Urz ąd Górniczy, - inwestycje najwi ększego zakładu górniczego - Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa SA Oddział w Zielonej Górze w zakresie zmian technologicznych w prowadzonej eksploatacji kopalin, co przyczynia si ę po średnio tak że do zmniejszenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza i minimalizacji oddziaływa ń akustycznych prowadzonego zakładu.

3.7.5. Analiza SWOT – zasoby geologiczne

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby powierzchni ziemi.

Tabela 33. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi Mocne strony Słabe strony − wyst ępowanie złó ż kopalin i zwi ązane − bie żą ce zmiany technologiczne z tym mo żliwe przekształcenia w zakładach górniczych, środowiska przyrodniczego, trzne − mo żliwo ść eksploatacji surowców ę − mo żliwo ść lokalnej - niekontrolowanej i zwi ązane z tym korzy ści finansowe, eksploatacji surowców, Czynniki z których mo żna finansowa ć prawidłowo − wewn presja ze strony działaj ących prowadzon ą rekultywacj ę terenu podmiotów gospodarczych zajmuj ących po zako ńczeniu eksploatacji. si ę eksploatacj ą złó ż kopalin. Szanse Zagro żenia − rozwój nowych technologii poszukiwania − konieczno ść ingerencji w rze źbę terenu trzne i eksploatacji surowców mineralnych, ę i stosunki hydrologiczne obszaru − prace badawcze Pa ństwowego Instytutu w przypadku eksploatacji złó ż surowców Czynniki Geologicznego gwarantuj ące

zewn mineralnych. odpowiednie rozpoznanie terenu. Źródło: opracowanie własne

3.7.6. Zagadnienia horyzontalne – zasoby geologiczne

Wskazany obszar interwencji – zasoby geologiczne oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Z punktu widzenia interesów jednostki gospodarka zasobami geologicznymi powinna zosta ć uj ęta w wieloletni plan słu żą cy prowadzeniu przemy ślanej, długookresowej polityki eksploatacji zasobów kopalin i efektywnego wykorzystania środowiska geologicznego, w szczególno ści, że na terenie powiatu eksploatuje si ę na skal ę krajow ą kopaliny. Kluczowe

81 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 znaczenie ma kontynuowanie rozpoznania wyst ępowania surowców energetycznych i stworzenie mo żliwo ści ich eksploatacji oraz wskazanie złó ż strategicznych. Pozwoli to zapewni ć im ochron ę przed działaniami, które mogłyby uniemo żliwi ć ich wydobycie, a tak że pozwoli rozwa żyć przeznaczenie tego terenu wył ącznie na cele zwi ązane z jego rozpoznawaniem i eksploatacj ą. Bior ąc jednak pod uwag ę nacisk na promocj ę i rozwój OZE by ć mo że presja na eksploatacj ę kopalin b ędzie malała w uj ęciu wieloletnim. Gaz ziemny i ropa naftowa s ą jednak wykorzystywane nie tylko w energetyce, tak że w komunikacji. Nacisk na nowoczesne technologie transportowe równie ż mo że mie ć swoje odzwierciedlenie w eksploatacji tych kopalin.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Zagospodarowanie terenu na cele budowlane lub zamierzone przeznaczanie terenu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na takie cele jest najpowa żniejszym ograniczeniem dost ępu do złó ż, wykluczaj ącym nieraz mo żliwo ść ich wykorzystania. Zagro żeniem jest tak że planowanie inwestycji, zwłaszcza o znaczeniu ponadlokalnym, które nie uwzgl ędnia faktu wyst ępowania złó ż. W przypadku wielu złó ż kopalin eksploatowanych odkrywkowo ograniczeniem rozwoju eksploatacji s ą wymagania ochrony wód podziemnych. W szczególno ści dotyczy to złó ż, których eksploatacja wymaga odwadniania, a poło żonych na terenie głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) lub zbiorników wód u żytkowych. W przypadku eksploatacji kopalin takich jak ropa naftowa powa żnym zagro żeniem środowiskowym jest awaria mog ąca doprowadzi ć do ska żenia środowiska gruntowo-wodnego.

III – Działania edukacyjne Silna opozycja przeciw zagospodarowaniu złó ż nie zawsze jest w sposób racjonalny uzasadniona. Istotn ą rol ę odgrywa niska świadomo ść mieszka ńców nierozumiej ących potrzeby eksploatacji złó ż jako źródła podstawowych surowców mineralnych koniecznych do prowadzenia działalno ści gospodarczej. Brak podstawowej wiedzy o roli gospodarczej surowców mineralnych i rzeczywistym oddziaływaniu ich eksploatacji na środowisko jest źródłem cz ęsto irracjonalnych obaw i negatywnych postaw wobec prób podejmowania działalno ści górniczej. Niezb ędne jest kształtowanie opinii publicznej poprzez podj ęcie działa ń polegaj ących na wła ściwym przedstawianiu problematyki surowcowej.

IV – Monitoring środowiska Prowadz ący eksploatacj ę kopalin jest obowi ązany podejmowa ć środki niezb ędne do ochrony zasobów zło ża, jak równie ż do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzi ć rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych oraz przywraca ć do wła ściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Natomiast organ koncesyjny widz ąc ewentualne zagro żenie dla wód podziemnych, celem ich ochrony ma mo żliwo ść wniesienia stosownych uwag i zastrze żeń na etapie rozpoznania zło ża czy wydawania koncesji na wydobywanie kopaliny. Je śli powinny by ć wykonane badania hydrogeologiczne, tak że w uj ęciu wieloletnim (w kontek ście bada ń monitoringowych) nale ży okre śli ć ich zakres. Dokumentacja hydrogeologiczna ustalaj ąca warunki hydrogeologiczne w rejonie takich obiektów powinna okre śla ć sposób prowadzenia monitoringu wód podziemnych, w tym: cz ęstotliwo ść dokonywania okresowych pomiarów i obserwacji hydrogeologicznych, zakres bada ń laboratoryjnych oraz form ę dokumentowania wyników.

82 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.8. GLEBY

Pokryw ę glebow ą powiatu my śliborskiego tworz ą dwa rodzaje kompleksów rozmieszczonych równole żnikowo na tym obszarze. Przez środek powiatu przebiegaj ą kompleksy gleb bielicowych, rdzawych i brunatnych wytworzonych z piasków słabo gliniastych i gliniastych. Na północ i na południe od nich ci ągn ą si ę dwa pasy utworzone przez kompleksy gleb bielicowych, płowych i opadowo-glejowych. Gleby wyst ępuj ące na tym obszarze charakteryzuj ą si ę lekk ą kwasowo ści ą. Ostatnie badania jako ści gleb na terenie gmin Powiatu My śliborskiego były prowadzone w latach 2014-2015 przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą w Gorzowie Wlkp. i Szczecinie. Zbadano odczyn gleb u żytkowanych rolniczo oraz potrzeb ę ich wapnowania. Zgodnie z badaniami jako ści gleb przeprowadzonymi w tych latach przebadano łącznie 11 203,80 ha (pobrano 3 357 próbek). Wykazano, i ż ponad 40 % gleb ma odczyn lekko kwa śny, a tylko około 6 % bardzo kwa śny. Potrzeby przeprowadzenia procesu wapnowania tylko w około 14 % były konieczne oraz potrzebne. Proces wapnowania jest ograniczony w przypadku 19 % gleb znajduj ących si ę na terenie powiatu, natomiast zb ędny w przypadku około 55 % gleb. Zawarto ść składników takich jak fosfor, potas i magnez była nast ępuj ąca: - fosfor – ponad 35 % gruntów miała średni ą zawarto ść , tylko 3,3 % bardzo nisk ą, a około 44 % wysok ą i bardzo wysok ą, - potas – około 22 % ma nisk ą i bardzo nisk ą zawarto ść , około 23 % średni ą, a 32 % wysok ą, - magnes – tylko około 11 % ma bardzo nisk ą zawarto ść , około 29 % średni ą, a ponad 40 % wysoka i bardzo wysok ą. Na terenie powiatu nie wyst ępuj ą w dużym areale gleby dobre i bardzo dobre, brak jest gleb w klasie bonitacyjnej I, a bardzo mało jest w II. Dominuj ą grunty orne klasy III oraz IV, V i VI.

Tabela 34. Bonitacja gruntów rolnych Klasa bonitacji I II III IIIa IIIb IV IVa IVb V VI VIZ Grunty orne - 169 - 4744 10320 - 12368 6462 7234 2194 - Sady - 9 2 116 139 3 149 88 66 21 - Łąki - 4 459 - - 3444 - - 1357 363 - Pastwiska - 3 446 - - 1255 - - 679 289 - Źródło: Starostwo Powiatowe w My śliborzu

Najmniejsz ą odporno ść na chemiczne zanieczyszczenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro żenia chemiczne. Podstawowym źródłem przekształce ń gleb powiatu jest działalno ść człowieka zwi ązana z rozbudow ą zabudowy na cele mieszkalnictwa oraz działalno ści gospodarczej, w tym eksploatacja kopalin. Powoduje to zmian ę struktury gleb. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Dla gleb powiatu problemem s ą równie ż zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy oraz działalno ść przemysłowa. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane s ą takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale

83 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

ci ęż kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie ż środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. Przekształcenia powierzchni ziemi maj ą równie ż miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych zwi ązanych z upraw ą ziemi, s ą one ograniczone głównie do cz ęś ci północnej jednostki. Według danych GUS z 2014 r. ł ączna powierzchnia gruntów rolnych na terenie powiatu wynosi około 83 % powierzchni u żytków rolnych. Rolnictwo stanowi zatem jeden z najwa żniejszych działów gospodarki tej że jednostki, ze wzgl ędu na do ść du ży udział użytków rolnych, co przekłada si ę na wykorzystanie gruntów i zagrożenia jakie generuje rolnictwo (głównie wpływ nawozów na zasobno ść gleb).

Tabela 35. Struktura zagospodarowania u żytków rolnych powiatu my śliborskiego (ha) gm. gm. gm. Ogółem Typ gruntu gm. Barlinek Boleszko- gm. D ębno Nowogródek % My ślibórz Powiat wice Pomorski grunty orne 8 749 3 612 10 409 16 306 4 530 43 606 82,95 sady 122 46 223 187 48 626 1,19 łąki trwałe 502 562 1 033 2 469 1 122 5 688 10,82 pastwiska 620 392 489 772 374 2 647 5,04 Razem 9 993 4 612 12 154 19 734 6 074 52 567 100,00 Źródło: Powierzchnia geodezyjna kraju według kierunków wykorzystania, GUS Bank Danych Lokalnych, 2014, brak danych za rok 2015

Kolejny wykres wskazuje, że najwi ększy udział gruntów ornych posiadaj ą gminy My ślibórz, dalej D ębno i Barlinek.

18000 16000 14000 12000 grunty orne 10000 sady 8000 6000 łąki trwałe 4000 pastwiska 2000 0 gm. Barlinek gm. Boleszko- gm. D ębno gm. My ślibórz gm. Nowogródek wice Pomorski

Wykres 6. Podział powierzchni u żytkowanej jako u żytki rolne w gminach źródło: opracowanie własne na podstawie danych Powiatu

Niewła ściwie prowadzone prace rolnicze mogą powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez, a tym samym powodowa ć powstawanie braków w zawarto ści składników przyswajalnych (dost ępnych dla ro ślin) w glebie. Natomiast przedostawanie si ę fosforu i azotu do wód powierzchniowych mo że powodowa ć ich eutrofizacj ę, co obserwuje si ę na północy powiatu. Niewła ściwe używanie nawozów naturalnych i mineralnych mo że spowodowa ć powa żne straty w środowisku w uj ęciu regionalnym.

84 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Stosownie do art. 47 ust. 4 ustawy Prawo wodne w roku 2015 dokonano weryfikacji wód powierzchniowych i podziemnych wra żliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara żonych. Obecnie na terenie powiatu takie obszary obejmuj ą obr ęby: Boleszkowice, Wysoka, Dargomy śl, Oborzany oraz cz ęść obr ębu Smolnica w granicach zlewni górnej Kurzycy i Kanału Dar oraz obr ęby Głazów, Renice (cz ęść ), Sulimierz i Gi żyn (cz ęść ) w granicach zlewni Kanału Gi żyn oraz rzek ę Kłodawk ę. W roku 2016 planowane jest wydanie rozporz ądzenia w sprawie okre ślenia w regionach wodnych obejmuj ących powiat my śliborski wód powierzchniowych i podziemnych wra żliwych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara żonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale ży ograniczy ć. W wyniku nowelizacji planowane jest zastosowanie rozwi ąza ń ochronnych, polegaj ących na wprowadzeniu programu działa ń na całym obszarze regionu wodnego. Czynnikami degraduj ącymi powierzchni ę ziemi s ą równie ż ruchy masowe. Pa ństwowy Instytut Geologiczny w ramach realizacji Projektu SOPO (System Osłony Przeciwosuwiskowej) przygotował wst ępne informacje dotycz ące problematyki ruchów masowych. Na terenie Powiatu My śliborskiego wi ększo ść osuwisk zlokalizowana jest w dolinie rzeki Płoni (gmina Barlinek). Najwi ęcej terenów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych ziemi zlokalizowanych jest w dolinie rzeki Płoni, rzeki Kosy (gmina Dębno) i rzeki My śli (gmina D ębno, gmina Boleszkowice).

Tereny pokolejowe, poprzemysłowe, powojskowe Konieczno ść rekultywacji oraz rewitalizacji gruntów spowodowała opracowanie dokumentu, który inwentaryzuje tereny zdegradowane na terenie województwa zachodniopomorskiego z uwzgl ędnieniem terenów poprzemysłowych, w tym obszarów powojskowych oraz pokolejowych. 13 W powiecie my śliborskim, w mie ście My ślibórz znajduje si ę nieczynna od pocz ątku XXI w. stacja kolejowa, po linii Kostrzyn nad Odr ą – Stargard Szczeci ński i dalej do Gorzowa Wielkopolskiego. Linie kolejowe relacji My ślibórz – Barlinek oraz Pyrzyce – Rów – Siekierki tak że s ą zlikwidowane. Jak wynika z danych Powiatu My śliborskiego, po trasie kolejowej planowano obwodnic ę My śliborza. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad jest obecnie wła ścicielem wi ększo ści działek, po których przebiegały tory kolejowe PKP SA.

3.8.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście gleb.

13 źródło: opracowanie pn. „Obszary poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe w województwie zachodniopomorskim”, 2014 r.

85 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 36. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Promocja rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego, Efekt cz ęś ciowy poprzez szkolenia rolników (zgodnych z wymogami ochrony – zadanie środowiska i przyrody) realizowane na Zachodniopomorski ODR w Barzkowicach Terenowy Zespół Doradców bie żą co w My śliborzu przeprowadzał lokalne szkolenia. Ochrona gleb Zadanie: Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zwłaszcza środkami przed negatywnym ochrony ro ślin i metalami ci ęż kimi Efekt cz ęś ciowy oddziaływaniem Zachodniopomorski ODR w Barzkowicach Terenowy Zespół Doradców – zadanie rolnictwa i innych w My śliborzu prowadził doradztwo dla rolników obj ętych zobowi ązaniami realizowane na rodzajów rolno-środowiskowymi, z zakresu „Stosowanie środków ochrony ro ślin bie żą co działalno ści przy u życiu sprz ętu naziemnego. gospodarczej Zadanie: Ochrona gleb przed erozj ą i zakwaszeniem, ograniczenie zjawisk nadmiernej eksploatacji i zanieczyszczenia gleb równie ż Efekt cz ęś ciowy w innych sektorach gospodarki oraz ochrona gleb przed – zadanie zakwaszeniem oraz działania zmierzaj ące do odkwaszenia gleb realizowane na Zachodniopomorski ODR w Barzkowicach Terenowy Zespół Doradców bie żą co w My śliborzu przeprowadzał lokalne szkolenia. Zadanie: Rozwój systemu identyfikacji i monitoringu terenów zdegradowanych, w tym: prowadzenie monitoringu azotu Inwentaryzacja Efekt cz ęś ciowy mineralnego w glebie, prowadzenie monitoringu azotu i fosforu i rekultywacja gleb – zadanie w wodach do gł ęboko ści 90 cm pod powierzchni ą gleby, zdewastowanych realizowane na prowadzenie monitoringu siarki siarczanowej i ogólnej w glebie i zdegradowanych bie żą co Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp. prowadzi monitoring azotu i fosforu w wodach. Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017- 2020” w latach 2014-2015

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013-2014 s ą nast ępuj ące działania: - zmiany w przepisach prawnych (podj ęcie ustawy o rewitalizacji) umo żliwi podj ęcie bardziej efektywnych działa ń w zakresie rekultywacji i rewitalizacji obszarów powojskowych i poprzemysłowych, - bie żą ce działania edukacyjne po stronie ODR w zakresie prawidłowego stosowania nawozów sztucznych, ochrony gleb, zmniejszania dostaw zwi ązków azotu i fosforu do środowiska gruntowo-wodnego.

3.8.2. Analiza SWOT – gleby

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gleby.

Tabela 37. Analiza SWOT – gleby Mocne strony Słabe strony − średnie zawarto ści składników − niewielkie zró żnicowanie gleb, mineralnych w glebach, − znikomy udział gleb kwa śnych, trzne

ę − bie żą ca rekultywacja obszarów − eksploatacja kopalin, zdegradowanych (Płonno, Kale ńsko, − mo żliwo ść wyst ępowania ruchów Ostrowiec, Barnówko, Chlewice), masowych, − wprowadzenie do miejscowych planów − powolna rekultywacja wyrobisk zagospodarowania przestrzennego poeksploatacyjnych, odpowiednich zapisów dotycz ących − brak rejestru terenów zagro żonych

Czynnikiwewn terenów zagro żonych ruchami ruchami masowymi dla wszystkich masowymi. gmin.

86 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Szanse Zagro żenia − − zanieczyszczenia gleb na skutek obj ęcie polskiego rolnictwa Wspóln ą prowadzenia działalno ści zwi ązanej Polityk ą Roln ą (np. Dyrektywa z eksploatacj ą kopalin,

trzne Azotanowa); − ę rosn ące zagro żenie wyst ąpienia − coraz bardziej restrykcyjne normy zjawiska suszy, środowiskowe dla zakładów − ujawnienie si ę zanieczyszcze ń i przedsi ębiorców zapobiegaj ące historycznych, ska żeniu gleb, − stosowanie nawozów (gnojowicy), − wi ększa świadomo ść ekologiczna − nieprawidłowa rekultywacja wyrobisk rolników, Czynnikizewn poeksploatacyjnych, − opracowanie mapy terenów − wyst ąpienie historycznych zagro żeń zagro żonych ruchami masowymi. powierzchni ziemi. Źródło: opracowanie własne

3.8.3. Zagadnienia horyzontalne – gleby

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu wpływaj ą na rolnictwo w sposób bezpo średni i po średni. Wpływ bezpo średni wyra ża si ę przez zmian ę warunków atmosferycznych, mi ędzy innymi przez zmian ę warunków termicznych, sum opadu atmosferycznego, cz ęsto ści i intensywno ści zjawisk ekstremalnych. Ze zmian ą klimatu zmieniaj ą si ę równie ż czynniki po średnio decyduj ące o plonowaniu ro ślin, takie jak wymagania ro ślin dotycz ące uprawy i nawo żenia, wyst ępowanie i nasilenie chorób i szkodników ro ślin uprawnych. Na zmian ę produktywno ści upraw ma równie ż wpływ wzrost koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze oraz ozonu w dolnej warstwie atmosfery.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Na stan gleb wpływaj ą głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego: - nadmierne nawo żenie, które mo że prowadzi ć do zatrucia metalami ci ęż kimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach; - działalno ść zakładów produkcyjno-usługowych i przemysłowych, w wyniku której do gleb mog ą przedostawa ć si ę szkodliwe substancje; w tym wydobycie ropy naftowej mog ące doprowadzi ć do zanieczyszcze ń gleb na du żym obszarze i migracji zanieczyszcze ń, - komunikacja i transport samochodowy, przyczyniaj ący si ę do zanieczyszczenia gleb poło żonych w bezpo średnim s ąsiedztwie intensywnie u żytkowanych szlaków komunikacyjnych; - składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba,

87 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- wyst ępowanie ruchów masowych powierzchni ziemi, co mo że doprowadzi ć do katastrofy budowlanej.

III – Działania edukacyjne W ramach ochrony gleb działania s ą podejmowane przez specjalistów z o środka doradztwa rolniczego, w zakresie m.in.: programów rolno-środowiskowych dla rolnictwa, stosowania środków ochrony ro ślin, nawo żenia i ochrony chemicznej zbó ż, rolnictwa ekologicznego, stosowania alternatywnych źródeł energii, itp. Szkolenia powinny wymiernie przyczynia ć si ę do ochrony zasobów gleb, a dalej środowiska gruntowo-wodnego w skali całych zlewni wód powierzchniowych i podziemnych.

IV - Monitoring środowiska W ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska prowadzony jest monitoring chemizmu gleb ornych. Monitoring gleb obejmuje badanie zmian jako ści gleb u żytkowanych rolniczo (m.in. zawarto ści WWA, metali ci ęż kich, siarczanów), zachodz ących w okre ślonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka). Są one jednak prowadzone w bardzo mał ą cz ęstotliwo ści ą i wybiórczo. Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza przeprowadza natomiast systematycznie badania gleb pod k ątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawarto ści w makroelementy: fosfor, potas i magnez.

3.9. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW

3.9.1. System gospodarki odpadami komunalnymi

Z dniem 1 lipca 2013 r. poszczególne gminy powiatu my śliborskiego przej ęły obowi ązek gospodarowania odpadami komunalnymi. Obowi ązek ten został nało żony znowelizowan ą ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, która w sposób zasadniczy i radykalny przebudowała system prawny dotycz ący gospodarowania odpadami komunalnymi. Wszystkie gminy Powiatu musiały podj ąć decyzj ę, czy obejm ą zbiorczym systemem odbioru odpadów tylko nieruchomo ści zamieszkałe, czy równie ż niezamieszkałe. Ustawowo ka żda gmina prowadzi rejestr podmiotów, które s ą uprawnione do odbioru odpadów komunalnych z nieruchomo ści nie obj ętych zbiorczym systemem odbioru organizowanym przez dan ą jednostk ę samorz ądow ą. Aktem prawym reguluj ącym system stał si ę regulamin utrzymania porz ądku i czysto ści, który ka żda jednostka była zobowi ązana zaktualizowa ć zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami. Zestawiaj ąc dane GUS, w kolejnej tabeli przedstawiono jak kształtowała si ę sytuacja w zbiórce odpadów komunalnych w powiecie my śliborskim. Ze wzgl ędu na charakter gmin Dębno, My ślibórz i Barlinek (miejsko-wiejskie, skupienie ludno ści), na terenie tych jednostek zebrano najwi ęcej odpadów. Najmniej natomiast w gminie wiejskiej Boleszkowice. W uj ęciu wieloletnim natomiast wida ć, że ilo ść odpadów komunalnych spada.

88 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 38. Informacje o zebranych zmieszanych odpadach komunalnych na terenie powiatu my śliborskiego Gmina Wska źnik gm. gm. gm. gm. gm. Nowogródek Ogółem Barlinek Boleszkowice Dębno My ślibórz Pomorski Powiat ilo ść zebranych odpadów 3 730,90 593,66 5 621,25 5 378,88 609,39 15 934,08 komunalnych ogółem (Mg) ogółem na 1 mieszka ńca (kg) 188,5 203,0 268,4 261,9 180,6 235,8 w tym z gospodarstw 3 010,48 475,82 5 055,60 3 790,12 552,58 12 884,6 domowych (Mg) odpady z gospodarstw domowych przypadaj ące na 1 152,1 162,7 241,4 184,6 163,7 190,7 mieszka ńca (kg) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014

6000 5621,25 5378,88 5000 3730,9 4000 3000 2000 1000 593,66 609,39 0 gm. Barlinek gm. Boleszkowice gm. D ębno gm. My ślibórz gm. Nowogródek Pomorski

Wykres 7. Ilo ść zebranych odpadów komunalnych ogółem (Mg) Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS

Tabela 39. Informacje o zebranych zmieszanych odpadach komunalnych na terenie gminy – tendencja wieloletnia Wska źnik 2011 2012 2013 2014 ilo ść zebranych odpadów komunalnych 17 376,92 16 283,86 17 019,90 15 934,08 ogółem (Mg) ogółem na 1 mieszka ńca (kg) 255,1 239,6 251,5 235,8 w tym z gospodarstw domowych (Mg) 12 600,72 11 547,28 11 406,13 12 884,60 odpady z gospodarstw domowych 185,0 169,9 168,5 190,7 przypadaj ące na 1 mieszka ńca (kg) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2014

Realizowany w Powiecie system odbioru odpadów prowadzi do osi ągni ęcia przez poszczególne gminy poziomów recyklingu i odzysku odpadów, jakie zostały okre ślone ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Zmieszane odpady komunalne oraz zebrane selektywnie są wywo żone na stacj ę przeładunkow ą Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (ZUOK) w Długoszynie. Odpady komunalne przekazywane s ą na lini ę sortownicz ą, na której odzyskiwane s ą surowce wtórne. Odpady nie nadaj ące si ę do recyklingu (tzw. balast posortowniczy) przekazywane są na składowisko (w m. Dalsze).

3.9.2. System gospodarki odpadami innymi ni ż komunalne

Uzupełnieniem systemu odbioru i wła ściwego zagospodarowania odpadów, jest gospodarka wytworzonymi odpadami innymi ni ż komunalne.

89 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zgodnie z danymi Marszałka za rok 2014 na terenie powiatu myśliborskiego w 2014 roku wytworzono ł ącznie 339 211,5313 Mg odpadów z sektora gospodarczego. Charakterystycznymi odpadami z powiatu s ą odpady z przemysłu drzewnego, odlewnictwa żelaza, odpady z oczyszczania i transportu gazu ziemnego, żużle paleniskowe, odpady z oczyszczalni ścieków oraz odpadowa tkanka zwierz ęca. Od roku 2011 obserwuje si ę wzrost ilo ści wytworzonych odpadów. Sposób postepowania z odpadami przedstawia si ę nast ępuj ąco: - 3 714,66 Mg poddano odzyskowi poza instalacjami, - 320 802,6555 Mg poddano odzyskowi w instalacjach, - 1 275,7895 Mg przekazano osobom fizycznym do wykorzystania, - 24 996,69 Mg poddano unieszkodliwieniu w instalacjach. Na analizowanym obszarze działaj ą nast ępuj ące instalacje do odzysku lub innego ni ż składowanie unieszkodliwiania odpadów komunalnych, nie będące jednocze śnie regionalnymi instalacjami przetwarzania odpadów komunalnych (sortownie, zakłady przetwarzaj ące odpady, stacje demonta żu pojazdów itp., według stanu na dzie ń 31 grudnia 2014 r.): - Zakład Blacharsko Lakierniczy Mechanika Pojazdowa Andrzej Palicki – Stacja demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji, - Fol-Janx Jan Trojnar - linia do recyklingu (wytłaczarka, granulator), - firma Usługowo Handlowo-Ogólnobudowlana „Pt” Tadeusz Przybyłek (kruszarka szcz ękowa), - GRH Waldemar Wawrzyniak (ci ąg produkcyjny do produkcji palet drewnianych), - Bogdan Szkodzi ński – Stacja demonta żu pojazdów, - HaCon Sp. z o.o. (instalacja do odlewu żeliwa), - Farm Equipment International Sp. z o.o. (instalacja do odzysku odpadowej tkanki zwierz ęcej), - Przedsi ębiorstwo Budowlano-In żynieryjne „Korimex” Józef Korzeniowski - Stacja demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji, - „Minerały” Sp. z o.o. (kruszarka), - „Szyszka” Mariusz Szyszka Sp. J. (rozdrabniacz), - „Eko-My śl” Sp. z o.o. – instalacja mechanicznego przetwarzania odpadów, - „Barlinek Inwestycje” Sp. z o.o. - instalacja do produkcji granulatu opałowego.

3.9.3. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami

Obszar 4 gmin: Boleszkowice, Balinek, My ślibórz i Nowogródek Pomorski został przypisany do Regionu Szczeci ńskiego (województwo zachodniopomorskie). Gmina Dębno została przydzielona natomiast do Regionu Centralnego utworzonego na terenie województwa lubuskiego. Według ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach wszystkie odebrane z terenu jednostki zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania maj ą by ć zagospodarowywane w RIPOK-ach wyznaczonych dla regionu, w którym znajduje si ę dana gmina. Na terenie gminy My ślibórz w miejscowo ści Dalsze funkcjonuje instalacja do unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Zarz ądzaj ącym składowiskiem odpadów jest firma EKO-MY ŚL Sp. z o.o. z siedzib ą Dalsze 36, 74-300 My ślibórz. Całkowita powierzchnia składowiska wynosi 78,2280 ha. Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego decyzj ą

90 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 z dnia 26.02.2013 r., znak: WO Ś.II.7241.2.5.2013.BK wyraził zgod ę na zamkni ęcie wydzielonej cz ęś ci składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w m. Dalsze – kwatery nr 5 wraz z okre śleniem technicznego sposobu zamkni ęcia wydzielonej cz ęś ci składowiska i harmonogramem działa ń z uwagi na wyczerpanie pojemno ści składowiska. Data zaprzestania przyjmowania odpadów to 26.05.2013 r. Wydzielona cz ęść składowiska jest w trakcie rekultywacji. 14

Kolejne tabele wskazuj ą poszczególne instalacje regionalne i zast ępcze.

14 Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego (sprawozdanie z realizacji PGO dla województwa zachodniopomorskiego za 2011-2013, Szczecin 2014 r.

91 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 40. Regionalne składowisko odpadów komunalnych w regionie szczeci ńskim

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego (sprawozdanie z realizacji PGO dla województwa zachodniopomorskiego)

92 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 41. Zast ępcze instalacje do mechanicznego lub mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych w regionie szczeci ńskim

93 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego (sprawozdanie z realizacji PGO dla województwa zachodniopomorskiego)

94 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 42. Zast ępcze składowiska odpadów komunalnych w regionie szczeci ńskim

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego (sprawozdanie z realizacji PGO dla województwa zachodniopomorskiego)

95 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 43. Regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych w województwie oddane do u żytkowania po 31.12.2013 r. – do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego (sprawozdanie z realizacji PGO dla województwa zachodniopomorskiego)

96 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 44. Regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych w województwie oddane do u żytkowania po 31.12.2013 r. – do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego (sprawozdanie z realizacji PGO dla województwa zachodniopomorskiego)

Tabela 45. Zast ępcze instalacje przetwarzania odpadów komunalnych w województwie, które uzyskały status instalacji zast ępczej w 2014 r.

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego (sprawozdanie z realizacji PGO dla województwa zachodniopomorskiego)

Gmina D ębno natomiast zadeklarowała przekazywanie wytworzonych odpadów komunalnych, w celu ich zagospodarowania, do instalacji w Długoszynie, która jest instalacj ą dla regionu centralnego w woj. lubuskim. Na terenie regionu centralnego istniej ą obecnie 2 składowiska i 1 kompostownia, które spełniaj ą warunki definicji dla regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Na

97 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

terenie regionu funkcjonuj ą instalacje zast ępcze do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, które b ędą przyjmowały odpady komunalne do czasu uruchomienia instalacji regionalnej w Słubicach i Długoszynie. Funkcj ę instalacji zast ępczych w regionie centralnym pełni ć b ędą: sortownia zmieszanych odpadów komunalnych w Kunowicach oraz sortownia zmieszanych odpadów komunalnych w Długoszynie.

3.8.4. Składowiska odpadów

W kolejnej tabeli zamieszczono wykaz zamkni ętych i czynnych składowisk odpadów na terenie powiatu, wraz z ich charakterystyk ą. Obecnie na terenie powiatu zlokalizowanych jest siedem składowisk odpadów, z których sze ść jest wył ączonych z eksploatacji.

Tabela 46. Wykaz składowisk odpadów na terenie powiatu my śliborskiego Składowiska odpadów Uszczelnienia Powierzchnia Drena ż odciekowy Faza eksploatacji Monitoring Zarz ądzaj ący obiektem komunalnych podło ża ogólna [ha] powy żej podło ża Gmina Barlinek nieczynne Przedsi ębiorstwo Gospodarki Str ąpie glina 0,94 tak tak 1994-2003 Komunalnej Sp. z o. o. w Barlinku nieczynne Przedsi ębiorstwo Gospodarki Rychnów glina 1,17 tak tak 1990-2003 Komunalnej Sp. z o. o. w Barlinku Gmina Boleszkowice Boleszkowice zrekultywowane brak 2,69 brak nie Urz ąd Gminy Boleszkowice Gmina D ębno Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 - Dębno zrekultywowane brak 8,49 brak tak Długoszyn Gmina My ślibórz izolacja PEHD, EKO-MY ŚL Dalsze (nowe) od 2001 roku 78,2 tak tak geowłóknina Sp. z o. o. – My ślibórz nieczynne Dalsze (stare) brak 2,03 brak nie Urz ąd Miasta i Gminy My ślibórz 1987-2002 Gmina Nowogródek Pomorski nieczynne Nowogródek Pomorski geomembrana 1,40 tak tak Urz ąd Gminy Nowogródek Pomorski 1985-2008 Źródło: Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020

98 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.9.5. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście gospodarki odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów.

Tabela 47. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany Podjęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej wła ściwe post ępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie W okresie sprawozdawczym kilkakrotnie informowano przedsi ębiorców, prowadz ących działalno ść gospodarcz ą w zakresie gospodarki odpadami o zbli żaj ącym si ę terminie uzyskania nowych zezwole ń na gospodarowanie odpadami. Efekt cz ęś ciowy – Na terenie zrekultywowanych składowisk odpadów w Str ąpiu i Rychnowie, wybudowano ście żki edukacyjne o tematyce, zadanie realizowane dotycz ącej wła ściwego post ępowania z odpadami, prowadzono szereg działa ń edukacyjno-informacyjnych dotycz ących systemu na bie żą co gospodarki odpadami komunalnymi. Plakaty, ulotki i materiały informacyjne systematycznie dostarczane są zarówno do Budowa zarz ądców nieruchomo ści, spółdzielni mieszkaniowej, sołtysów oraz samych mieszka ńców gminy. systemu Ponadto informacje dotycz ące gospodarki odpadami publikowane były w gazetach lokalnych. Edukacja ekologiczna gospodarki w wymienionym zakresie prowadzona była przez placówki o światowe. odpadami Zadanie: Wspieranie wdra żania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliw iania zgodnie odpadów, w tym technologii pozwalaj ących na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach, w procesach Efekt cz ęś ciowy – z wymogami termicznego i biochemicznego ich przekształcania zadanie realizowane Krajowego Zadanie realizowane było przez gminy w ramach członkowska w Celowym Zwi ązku Gmin CZG-12 w Długoszynie oraz Zwi ązku na bie żą co Programu Gmin Dolnej Odry. Gospodarki Zadanie: Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, transportu, odzysku Odpadami i unieszkodliwiania odpadów dla zapewnienia skutecznego egzekwowania prawa Efekt cz ęś ciowy – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadza bie żą ce kontrole. Gminy kontroluj ą wła ścicieli zadanie realizowane nieruchomo ści w zakresie prawidłowego gromadzenia odpadów komunalnych. prowadzona jest ci ągła kontrola przedsi ębiorstw na bie żą co realizuj ących zadanie w zakresie odbioru odpadów komunalnych. Zadanie: Wyeliminowanie praktyk niewła ściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów Efekt cz ęś ciowy – Działanie realizowano m.in. w ramach wydawanych decyzji administracyjnych, dotycz ących eksploatacji składowiska lub zadanie realizowane zamkni ęcia składowiska. Na dzie ń 31.12.15 r. trzy z pi ęciu zamkni ętych składowisk zlokalizowanych na terenie powiatu były na bie żą co zrekultywowane oraz trzy z trzech zamkni ętych kwater na eksploatowanym składowisku.

99 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Budowa prawidłowego systemu gospodarki odpadami na terenie gmin Regionu Szczecińskiego, tj. budowa Budowa cz ęś ci biologicznego przetwarzania w ramach instalacji zmieszanych odpadów komunalnych i rekultywacja kwatery 1A systemu Efekt ko ńcowy – składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne lub oboj ętne w Długoszynie gospodarki zadanie zrealizowane Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 w Długoszynie zrealizował budow ę cz ęś ci biologicznego przetwarzania instalacji. „Eko-My śl” odpadami cało ściowo Sp. z o. o. w Dalszem zako ńczyła rozbudow ę instalacji mechanicznego przetwarzania odpadów komunalnych o cz ęść zgodnie biologiczn ą. z wymogami Zadanie: Wydawanie decyzji zwi ązanych z realizacj ą celów spełniaj ących zało żenia wojewódzkiego planu gospodarki Krajowego odpadami (WPGO) Efekt ko ńcowy – Programu Na terenie powiatu znajduj ą si ę trzy instalacje wyznaczone w WPGO do przetwarzania odpadów komunalnych w regionie zadanie zrealizowane Gospodarki szczeci ńskim. Uregulowano działalno ść tych instalacji nast ępuj ących decyzjami Marszałka Województwa cało ściowo Odpadami Zachodniopomorskiego: Zadanie: Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszka ńców najpó źniej Efekt ko ńcowy – do 2015 r. zadanie zrealizowane Zadanie zrealizowano, systemem odbierania odpadów obj ęto nieruchomo ści zamieszkałe i niezamieszkałe cało ściowo Zadanie: Obj ęcie wszystkich mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 2015 r. Efekt ko ńcowy – Zorganizowany jest system odbierania odpadów komunalnych, który obejmuje wszystkich mieszka ńców. Zapewniono zadanie zrealizowane Prawidłowa mieszka ńcom gminy mo żliwo ść nieodpłatnego pozbycia si ę niektórych odpadów komunalnych, organizuj ąc Punkt Selektywnej cało ściowo gospodarka Zbiórki Odpadów Komunalnych. odpadami Zadanie: Zmniejszanie masy składowan ych odpadów komunalnych do max 60% wytworzonych odpadów do ko ńca Efekt cz ęś ciowy – komunalnymi 2014 r. zadanie realizowane Zgodnie z ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, samorz ądy gminne zobowi ązane zostały do osi ągni ęcia na bie żą co okre ślonych poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania. Zadanie: Monitoring dzikich składowisk Efekt cz ęś ciowy – Zadanie jest realizowane; kontrole stwierdzonych dzikich wysypisk przeprowadzane s ą regularnie, a tereny nara żone na zadanie realizowane za śmiecenia s ą monitorowane, odpady zostaj ą wywiezione, na bie żą co Zadanie: Przekazywanie informacji do Marszałka Województwa o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji Efekt cz ęś ciowy – stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (np.PCB) zadanie realizowane Prawidłowa Zadanie realizowane; przekazywano informacje dot. wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz ilo ści tych wyrobów; na na bie żą co gospodarka bie żą co wprowadzone s ą ww. dane do bazy azbestowej. odpadami Zadanie: Zwi ększenie nadzoru nad prowadzeniem gospodarki odpadami przez małych wytwórców odpadów Efekt cz ęś ciowy – niebezpiecznymi medycznych i weterynaryjnych w małej ilo ści ( źródła rozproszone) zadanie realizowane Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w My śliborzu prowadzi kontrole nad prawidłowo ści ą gospodarowania odpadami na bie żą co medycznymi w podmiotach prowadz ących działalno ść lecznicz ą.

100 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Prowadzenie cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów wprowadzaj ących pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demonta żu prowadz ących strz ępiarki, w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów Efekt cz ęś ciowy – wycofanych z eksploatacji zadanie realizowane Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadza bie żą ce kontrole stacji demonta żu pojazdów na bie żą co wycofanych z eksploatacji. Zadanie: Opracowanie i realizacja działa ń Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Powiatu My śliborskiego na lata 2013 - 2032 oraz gminnych Programach usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących Efekt cz ęś ciowy – Prawidłowa azbest zadanie realizowane gospodarka Każda jednostka samorz ądowa posiada opracowany Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest i na bie żą co realizuje na bie żą co odpadami jego zało żenia. niebezpiecznymi Zadanie: Monitoring terenu po zlikwidowanych mogilnikach Efekt cz ęś ciowy – Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w My śliborzu w ramach nadzoru sanitarnego prowadzi badania na zawarto ść zadanie realizowane pestycydów w ramach monitoringu przegl ądowego jako ści wód. Badania uzupełniaj ą badania WIO Ś w Szczecinie. na bie żą co Zadanie: Zwi ększenie wykorzystania osadów ścieków w trakcie prowadzenia inwestycji w zakresie budowy lub Efekt ko ńcowy – modernizacji oczyszczalni ścieków zadanie zrealizowane Gmina Boleszkowice sporz ądziła koncepcj ę modernizacji oczyszczalni ścieków w m. Boleszkowice. Koncepcja zakłada cało ściowo przeróbk ę osadu ściekowego w nawóz naturalny. Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

101 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013-2014 s ą nast ępuj ące działania: - zmniejszaj ąca si ę ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest poprzez realizacj ę przez samorz ądy gminne programów usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, - prawidłowo rozwijaj ący si ę system gospodarowania odpadami komunalnymi, dzi ęki aktywno ści władz samorz ądów gminnych i edukacji ekologicznej, - intensyfikacja działa ń zwi ązanych z promocj ą i umo żliwieniem mieszka ńcom prawidłowej gospodarki odpadami problemowymi, uruchomienie PSZOK-ów, - kontrole podmiotów gospodarczych, które wytwarzaj ą odpady, w tym odpady niebezpieczne.

3.9.6. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów.

Tabela 48. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Mocne strony Słabe strony − dąż enie gmin do osi ągni ęcia poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi − zdecydowanie najwi ększy udział metodami papieru, tworzyw sztucznych, w łącznej ilo ści odebranych odpadów szkła, metalu oraz poziomu recyklingu, komunalnych zmieszanych odpadów przygotowania do ponownego u życia komunalnych,

trzne i odzysku innymi metodami innych ni ż − du że koszty funkcjonowania systemu ę niebezpieczne odpadów budowlanych odbioru odpadów, i rozbiórkowych, − brak umiej ętno ści prawidłowej − zwi ększaj ąca si ę corocznie ilo ść segregacji odpadów przez odpadów segregowanych w ogólnej mieszka ńców, ilo ści odebranych odpadów, − niewielkie mo żliwo ści nakłonienia − prawidłowo prowadzona gospodarka mieszka ńców do prawidłowego Czynnikiwewn odpadami przez zakłady przemysłowe, prowadzenia selektywnej zbiórki − jedno funkcjonuj ące składowisko odpadów, odpadów w ramach regionalnej − zwi ększaj ąca si ę ilo ść wytworzonych instalacji przetwarzania odpadów odpadów gospodarczych. komunalnych, − zamkni ęte i rekultywowane składowiska odpadów (Str ąpie i Rychnów w gm. Barlinek, Boleszkowice, D ębno i Nowogródek Pomorski).

102 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Szanse Zagro żenia − wprowadzenie na terenie kraju nowych − skala i problemowo ść wprowadzonych zało żeń dotycz ących gospodarowania zmian w nowych przepisach

trzne odpadami komunalnymi (nowelizacje gospodarowania odpadami komunalnymi ę ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku cz ęsto prowadz ąca do nieprawidłowo ści w gminach), w funkcjonowaniu nowego systemu, − powstawanie nowoczesnych instalacji do − powstawanie nowych podmiotów przetwarzania odpadów komunalnych, prowadz ących zbieranie i odzysk wzmo żona kontrola WIO Ś i organów odpadów oraz mog ące powstawa ć ochrony środowiska w zakresie w przypadku niewła ściwie prowadzonej Czynnikizewn prawidłowego gospodarowania odpadami działalno ści zagro żenia dla środowiska komunalnymi i gospodarczymi. gruntowo-wodnego. Źródło: opracowanie własne

3.9.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Nale ży zwróci ć uwag ę przy organizowaniu obiektów gospodarki odpadami takich jak PSZOK, place magazynowania odpadów, aby nie lokalizowa ć ich na terenach zagro żonych powodziami, podtopieniami i osuwiskami, b ędącymi nast ępstwami kumulacji zmian b ędących efektem zmian klimatycznych. Dla składowisk odpadów źródłem najwi ększego zagro żenia s ą lokalne deszcze nawalne. Gospodarka odpadami komunalnymi oraz wydobywczymi obsługiwana jest przez ci ęż ki tabor specjalny. W zwi ązku z przewidywanym ociepleniem klimatu, nowego znaczenia nabierze problem oddziaływania wysokich temperatur na nawierzchnie powierzchni komunikacyjnych. Zmiany klimatyczne mog ą spowodowa ć konieczno ść reorganizacji gminnych systemów odbioru odpadów komunalnych, zwi ększenia cz ęstotliwo ści odbioru odpadów zmieszanych czy biodegradowalnych.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska W kontek ście gospodarowania odpadami przyczyn ą wi ększo ści powa żnych awarii, które mog ą zdarzy ć si ę na terenie instalacji, jest najcz ęś ciej niezachowanie zasad eksploatacji i bezpiecze ństwa. Głównym zagro żeniem jest mo żliwo ść wybuchu po żaru samych odpadów, czy to komunalnych czy wydobywczych. W wyniku po żaru b ędą si ę uwalniały do atmosfery bardzo toksyczne substancje z pal ącego si ę biogazu oraz odpadów tworzyw sztucznych. Zanieczyszczenie gleby mo że by ć spowodowane substancje chemiczne pochodz ące z odpadów niebezpiecznych na składowisko odpadów komunalnych, czy miejsc ich magazynowania. Zagro żeniem dla wód podziemnych mog ą by ć odcieki spod składowiska w przypadku katastrofy budowlanej polegaj ącej na rozszczelnieniu sztucznej przegrody uszczelniaj ącej.

103 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

III – Działania edukacyjne Działania w zakresie edukacji ekologicznej powinny skupi ć si ę na organizowaniu ró żnych cyklicznych akcji typu sprz ątanie świata, dzie ń ziemi, zbiórki zu żytych baterii i segregacji odpadów w placówkach o światowych czy w ramach promocji gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. W dalszym ci ągu prowadzi ć działalno ść edukacyjn ą w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i ograniczenia ich powstawaniu.

IV - Monitoring środowiska Monitoring środowiska w odniesieniu do gospodarki odpadami powinien skupia ć, si ę przede wszystkim na ilo ściach wytwarzanych i odzyskiwanych odpadów. Ponadto, ze wzgl ędu na zamkni ęte składowiska odpadów komunalnych konieczne jest dalsze prowadzenie monitoringu jako ści wód podziemnych i powierzchniowych oraz osiadania składowisk odpadów komunalnych w fazie poeksploatacyjnej.

3.10. ZASOBY PRZYRODNICZE

3.10.1. Flora 15

3.10.1.1. Siedliska przyrodnicze

Według podziału geobotanicznego Polski dokonanego przez Pawłowskiego i Szafera (1973 r.) obszar powiatu poło żony jest na terenie Niziny Szczeci ńskiej, Pojezierza Pomorskiego, a dalej okr ęgów: My śliborskiego i Brzegu Pradoliny Noteckiej, w pododdziale Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich w Dziale Bałtyckim. Z wyst ępuj ących na tym terenie siedlisk wyró żni ć nale ży: - brzezina bagienna, - ciepłolubne śródl ądowe murawy napiaskowe, - górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak turzycowisk i mechowisk, - gr ąd subatlantycki, - gr ąd środkowoeuropejski, - gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny, - kwa śna buczyna ni żowa, - łęgi olszowe, olszowo-jesionowe, jesionowe, - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, - łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe ( Ficario-Ulmetum ), - murawy kserotermiczne, - naturalne dystroficzne zbiorniki wodne, - ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie, - obni żenia na podło żu torfowym z ro ślinno ści ą ze zwi ązku Rhynchosporion , - sosnowy bór bagienny, - starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nympheion , - suche wrzosowiska Calluno – Genistion , Pohlio – callunion , Calluno Arctostaphylion , - śródl ądowe kwa śne d ąbrowy, - śródl ądowy bór chrobotkowy,

15 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020

104 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- torfowiska nakredowe, przej ściowe i trz ęsawiska, wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą, - torfowiska wysokie zdegradowane zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji, - twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi lakami ramienic Cheretea , - wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi, - zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe, - zalewane muliste brzegi rzek, - żyzna buczyna ni żowa, - źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati .

3.10.1.2. Zasoby le śne powiatu

Lasy zarz ądzane s ą przez pi ęć nadle śnictw: Barlinek, D ębno, Ró żańsko, My ślibórz, Choszczno. Najwi ększe zalesienie notuje si ę w gminach: Boleszkowice - 52,5 %, Barlinek - 49 % i D ębno - 49,9 % oraz Nowogródek Pomorski – 45,6 %. Jedynie w gminie My ślibórz lasy zajmuj ą 22,6 % powierzchni 16 . Najwi ększymi kompleksami le śnymi w powiecie s ą Puszcza Barlinecka oraz kompleks le śny w okolicach D ębna. W wi ększo ści lasów prowadzi si ę intensywn ą gospodark ę le śną. Skład gatunkowy drzew zdeterminowany jest przez warunki siedliskowe, przy czym drzewa iglaste zajmuj ą ok. 70 % powierzchni. W wyst ępuj ącym naturalnym drzewostanie przewa żaj ą siedliska: bór mieszany, bór świe ży, a we wschodniej cz ęś ci powiatu równie ż las świe ży. Panuj ącym gatunkiem jest sosna, a w śród pozostałych gatunków najwi ęcej jest buka i d ębu. Stan zdrowotny lasów na terenie powiatu okre ślany jest jako dobry. Na terenie Powiatu My śliborskiego ustanowiono tak że lasy ochronne, które stanowi ą około 35 % powierzchni lasów powiatu: - w Nadle śnictwie Barlinek na powierzchni 5 616,91 ha wyodr ębniono lasy wodochronne – 5 208,30 ha, glebochronne – 169,20 ha, lasy stanowi ące ostoj ę zwierz ąt chronionych – 150,02 ha i lasy cenne przyrodniczo – 88,9 ha, - w obr ębie Nadle śnictwa D ębno na powierzchni 10 928,89 ha wyodr ębnione zostały lasy wodochronne – 9 925,42 ha, lasy w obr ębie granic administracyjnych miasta – 546,21 ha, lasy stanowi ące ostoj ę dla zwierz ąt chronionych – 423,53 ha, lasy cenne przyrodniczo – 20,12 ha i drzewostany nasienne – 13,59 ha, - na terenie Nadle śnictwa My ślibórz ochron ą jako lasy ochronne obj ęto lasy wodochronne – 226,94 ha, - w Nadle śnictwie Ró żańsko na powierzchni 391,00 ha ochron ą obj ęto lasy wodochronne – 271,68 ha i ostoje zwierz ąt chronionych – 119,32 ha.

3.10.1.3. Tereny zielenie urz ądzonej

System przyrodniczy uzupełnia ziele ń urz ądzona: parki, parki podworskie, czy te ż zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych, itp. Na terenie powiatu jest około 50 parków podworskich, które powstały na przełomie XVIII i XIX wieku. Wi ększo ść z nich wpisana jest do rejestru zabytków. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą parki umieszczone w rejestrze zabytków: Barnówku, Dolsku, Dysznie, Dzierzgowie, Grzymiradzu, Janowie, Ostrowcu, Smolnicy, Warnicach, Wysokiej, Starej Dziedzinie, Str ąpiu, Gi żynie, Karsku, Czernikowie, Czółnowie, Dąbrowie, Derczewie,

16 dane przekazane przez Nadle śnictwa

105 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Golczewie, Golenicach, Kierzkowie, Kruszwinie oraz Nawrocku, Niepołcku, Otanowie, Pniowie, Renicach, Ro ścinie, Sitnie, Sulimierzu, Tarnowie.

3.10.2. Przyroda chroniona i jej zasoby

Wśród najwa żniejszych form ochrony przyrody powołanych na terenie powiatu, zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 ze zm.) mo żna zaliczy ć: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne oraz pomniki przyrody. Obszary nale żą ce do sieci Natura 2000 to: specjalne obszary ochrony siedlisk i obszary specjalnej ochrony ptaków. Przez teren Powiatu przebiegaj ą równie ż korytarze ekologiczne, które Polska Akademia Nauk wyznacza jako: - Korytarz Północny - łączy Puszcz ę Augustowsk ą, Knyszy ńsk ą i Białowiesk ą na wschodzie z Cedy ńskim Parkiem Krajobrazowym na zachodzie. Przechodzi przez Dolin ę Biebrzy, Puszcz ę Pisk ą, Pojezierze Iławskie, Bory Tucholskie, Pojezierze Kaszubskie, Puszcz ę Koszali ńsk ą, Goleniowsk ą i Wkrza ńsk ą, Lasy Kraje ńskie, Wałeckie i Drawskie, Puszcz ę Gorzowsk ą, - Korytarz Północno-Centralny - łączy Puszcz ę Białowiesk ą i Mielnick ą z Parkiem Narodowym Uj ście Warty. Przechodzi przez Dolin ę Bugu, Puszcz ę Biał ą i Kurpiowsk ą, Lasy Włocławskie, Puszcz ę Bydgosk ą, Lasy Sarbskie, Puszcz ę Noteck ą, Lasy Lubuskie, Puszcz ę Drawsk ą i Lasy Gorzowskie. W ramach tych dwóch głównych korytarzy wyró żnia si ę mniejsze jednostki: Pojezierze My śliborsko – Drawie ńskie, Dolin ę Odry Południow ą oraz Dolin ę Płoni i Miedwie.

3.10.2.1. NATURA 2000 17

Na sie ć Natura 2000 składaj ą si ę dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Podstaw ą programu Natura 2000 jest Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Wyznaczenie obszarów specjalnej ochrony ptaków ma na celu ochron ę populacji dziko wyst ępuj ących gatunków ptaków, utrzymanie i zagospodarowanie ich naturalnych siedlisk. Celem wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk jest ochrona siedlisk przyrodniczych, populacji i siedlisk ro ślin oraz zwierz ąt, a tak że odtworzenie siedlisk przyrodniczych lub wła ściwego stanu ochrony gatunków ro ślin lub zwierz ąt. Na terenie powiatu ustanowiono 8 specjalnych obszarów ochrony siedlisk maj ących znaczenie dla wspólnoty oraz 3 obszary specjalnej ochrony ptaków, tj.: - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dolina Płoni i Jezioro Miedwie PLH320006 (Decyzja Komisji z dnia 13 listopada 2007 r. przyjmuj ąca, na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG, pierwszy zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty, składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowana jako dokument C(2007)5043)(2008/25/WE. Dz. Urz. UE L 12 str. 383 z dnia 2008-01- 15, Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych), - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dolna Odra PLH320037 (Decyzja Komisji z dnia 12 grudnia 2008 r. przyjmuj ąca na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG drugi

17 źródło: standardowe formularze danych, http://crfop.gdos.gov.pl

106 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowana jako dokument nr C(2008)8039)(2009/93/WE, Dz. Urz. UE L 43 str. 63 z dnia 2009-02-13, Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych, z dnia 10 grudnia 2015 r. zmieniaj ące zarz ądzenie), - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Gogolice – Kosa PLH320038 (Decyzja Komisji z dnia 12 grudnia 2008 r. przyjmuj ąca na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG drugi zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowana jako dokument nr C(2008)8039)(2009/93/WE, Dz. Urz. UE L 43 str. 63 z dnia 2009-02-13), - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Jezioro Kozie PLH320010 (Decyzja Komisji z dnia 13 listopada 2007 r. przyjmuj ąca, na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG, pierwszy zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty, składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowana jako dokument C(2007)5043)(2008/25/WE, Dz. Urz. UE L 12 str. 383 z dnia 2008-01-15, Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie i Gorzowie Wlkp. z dnia 29 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych), - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Ostoja Barlinecka PLH080071 (Decyzja Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyj ęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE, Dz. Urz. UE L 33 str. 146 z dnia 2011- 02-08), - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Pojezierze My śliborskie PLH320014 (Decyzja Komisji z dnia 13 listopada 2007 r. przyjmuj ąca, na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG, pierwszy zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty, składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument C(2007)5043)(2008/25/WE, Dz. Urz. UE L 12 str. 383 z dnia 2008-01- 15, Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych, Dz. Urz. Woj. Zach. poz. 1656), - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Jezioro Dobropolskie PLH320070 (Decyzja Wykonawcza Komisji z dnia 7 listopada 2013 r. w sprawie przyj ęcia siódmego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowana jako dokument nr C(2013)7358)(2013/741/UE), Dz. Urz. UE L 350 str. 287 z dnia 2013-12-21), - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dziczy Las PLH320060 (Decyzja Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyj ęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE, Dz. Urz. UE L 33 str. 146 z dnia 2011-02- 08, Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych), - obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Dolnej Odry PLB320003 (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21.07.2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, Dz. U. 2004, nr 229, poz. 2313 z dnia 2004-10-21, Zarz ądzenie

107 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych), - obszar specjalnej ochrony ptaków Ostoja Witnicko – Dębnia ńska PLB320015 (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 05.09.2007 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, Dz. U. 2007, nr 179, poz. 1275 z dnia 2007-09-28, Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wlkp. z dnia 15 kwietnia 2015 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych), - obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Barlinecka PLB080001 (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 05.09.2007 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, Dz. U. 2007, nr 179, poz. 1275 z dnia 2007-09-28, Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie i Gorzowie Wlkp. z dnia 21 sierpnia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych).

Obszar Dolina Płoni i Jezioro Miedwie PLH320006 zajmuje około 20 744 ha. Obszar w powiecie zajmuje teren gminy Barlinek. Obejmuje doliny: rzeki Płoni od źródeł w rejonie Barlinka do miejscowo ści Kołbacz i jej dopływów: Strzelicy i Krzekny. Ostoja jest istotnym korytarzem ekologicznym o du żej bioró żnorodno ści i wyró żniaj ących si ę dwóch jednostkach: - źródliskowa dolina Płoni - przełom górnego odcinka Płoni przez moren ę czołow ą poro śni ęty gr ądami środkowoeuropejskimi, kwa śnymi buczynami oraz lasami mieszanymi s ąsiaduj ącymi z murawami kserotermicznymi i płatami ciepłych d ąbrów. Wyst ępuj ą tu tak że suche, piaszczyste wzgórza zaj ęte przez zbiorowiska borów mieszanych i ł ąki mezofilne ( Arrhenatherion ). Wokół bogatych w w ęglan wapnia źródeł utworzyły si ę trawertyny i torfy źródliskowe. Torfowisko w dnie doliny z udziałem ł ąk wilgotnych ( Calthion ) i zmiennowilgotnych ( Molinion ) obfituj ących w osobliwo ści florystyczne, typowe dla siedlisk zasobnych w wap ń wykorzystywane jest jako u żytki zielone. - Basen Pra-Miedwia - równiny o bardzo żyznych glebach powstałe po sztucznym obni żeniu poziomu wody wielkiego jeziora tzw. Pra-Miedwia. W gł ębszych partiach do dzi ś pozostały jeziora (typu ramienicowego) np. Miedwie, Pło ń, B ędgoszcz, Zaborsko, Żelewo i Żelewko. W rejonie jeziora Pło ń rozwin ęły si ę kompleksy bagiennych olsów i ł ęgów, a na skłonach doliny: żyznych ł ęgów wi ązowych (tak że nad Miedwiem k. Wierzchl ądu) i gr ądów. Na eksponowanych zboczach wyst ępuj ą murawy kserotermiczne (m.in. koło Przywodzia, Gard źca, O ćwieki, St. Przylepu, Gr ędźca, Turzego). Stwierdzono tu wyst ępowanie 17 rodzajów siedlisk zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej i 11 gatunków zał ącznika II tej Dyrektywy. Do najwa żniejszych biotopów nale żą mokradła w ęglanowe ( Caricion davallianae ), wykształcone w wodach i na brzegach jezior, lokalnie wzbogacone o gatunki halofilne (Wierzbno). Wyst ępuj ą tu najwi ększe powierzchnie w Polsce szuwarów kłociowych, najbogatsza w Polsce populacja storczyka błotnego oraz jedno z nielicznych w Polsce stanowisk turzycy Buxbaumia i marzycy czarniawej. Z zagro żeń, jakim podlega ten obszar wymieni ć nale ży: antropopresja zwi ązana z gospodark ą roln ą (zmiany intensywno ści u żytkowania ł ąk, rozszerzenie areału gruntów ornych, zaniechanie tradycyjnego, ekspansywnego u żytkowania ł ąk, eutrofizacja, m.in. bez ściółkowy chów świ ń; melioracje, spadek poziomu wód gruntowych, budowa stawów

108 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 rybnych, eksploatacja kredy jeziornej i torfu; zalesianie muraw kserotermicznych lub ich spontaniczne zarastanie. Obszar Dolna Odra PLH320037 zajmuje obszar 30 458,09 ha, w powiecie zajmuje teren gminy Boleszkowice. Dolina Odry (dwa główne kanały: Wschodnia Odra i Zachodnia Odra), to przeplataj ące si ę wzajemnie: tereny podmokłe z torfowiskami i ł ąkami zalewanymi wiosn ą, lasy olszowe i ł ęgowe, starorzecza, liczne odnogi rzeki oraz wysepki. Du ży udział w obszarze stanowi ą naturalne tereny zalewowe. Obszar ten obejmuje także odcinki strefy kraw ędziowej Doliny Odry z miejscami poro śni ętymi ro ślinno ści ą sucholubn ą (ł ącznie z murawami kserotermicznymi oraz lasami). Znajduje si ę tu 14 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG dobrze zachowanych, rzadkie i zagro żone gatunki zwierz ąt, w tym 17 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Ciekawym obiektem jest Mi ędzyodrze, tzn. wyspa torfowa poło żona pomi ędzy Odr ą Wschodni ą i Odr ą Zachodni ą. Jest to obszar najwi ększego w Europie torfowiska fluwiogenicznego o mi ąż szo ści do 10 m, poprzecinanego sieci ą kanałów, starorzeczy, rowów i rozlewisk. Dzi ęki temu wykształciła si ę tu charakterystyczna szata ro ślinna i osiedliły liczne gatunki zwierz ąt. Z punktu widzenia ornitologicznego jest to wa żna ostoja ptasia o randze europejskiej E006, zwłaszcza dla migruj ących i zimuj ących gatunków ptaków wodno-błotnych. Obszar Gogolice-Kosa PLH320038 zajmuje powierzchni ę 1 451,72 ha. Poło żony jest na terenie gminy D ębno i Trzci ńsko Zdrój. Obejmuje m.in. m. D ębno oraz doliny dwóch małych rzek Kosy i My śli o długo ści 19 km; w jego skład wchodz ą te ż kompleksy eutroficznych zbiorników wodnych, szuwary, ł ąki i torfowiska niskie. W północnej cz ęś ci obszaru wyst ępuj ą równie ż zaro śla olszowe i nadrzeczne zalewane olsy. Jest to obszar zaproponowany dla ochrony najwi ększej populacji żółwia błotnego na Pomorzu Zachodnim – liczebno ść dorosłych żółwi szacuje si ę tu na ok. 30 osobników. Obszar Jezioro Kozie PLH320010 zajmuje powierzchni ę 179,36 ha. Obszar w powiecie zajmuje teren gminy My ślibórz oraz Nowogródek Pomorski i obejmuje jezioro kredowe z pokładami kredy jeziornej - rzadki w Polsce typ zbiornika wodnego. Wokół jeziora wyst ępuje wiele ró żnorodnych przybrze żnych zespołów ro ślinnych, spo śród których najcenniejsze s ą zaro śla chronionej w Polsce brzozy niskiej i szuwar z rzadko wyst ępuj ąca w Polsce, wapniolubn ą ro ślin ą - kłoci ą wiechowat ą. Szuwar kłociowy znajduje si ę na południowym i południowo - wschodnim brzegu jeziora i sukcesywnie rozrasta si ę w stron ę lustra jeziora. Natomiast na obrze żu jeziora wyst ępuj ą liczne kalcyfilne zbiorowiska ro ślinno ści ł ąkowo - pastwiskowej. Na terenie ostoi wyst ępuj ą 4 rodzaje siedlisk wa żnych w ochronie bioró żnorodno ści w Europie, m.in. ł ąki u żytkowane ekstensywnie i priorytetowe torfowiska nakredowe. Ostoja jest miejscem rozrodu wielu płazów, w tym kumaka nizinnego - gatunku cennego z europejskiego punktu widzenia. L ęgi odbywa tu równie ż wiele gatunków ptaków wodno-błotnych, natomiast w okresie przelotów odpoczywaj ą tu stada g ęsi i kaczek. Spo śród wa żnych dla Europy ptaków wyst ępuj ą tu: żuraw, b ąk, błotniak stawowy. Z zagro żeń, jakim podlega ten obszar wymieni ć nale ży: budow ę małych stawów rybnych na obrze żu jeziora w miejsce u żytków zielonych, brak ekstensywnych form gospodarki ł ąkowej i pastwiskowej i zwi ązana z tym sukcesja zmierzaj ąca w kierunku wykształcenia trwałych ekosystemów le śnych, brak odbudowy systemu melioracyjnego powoduj ącego wtórne zabagnienie gleb (wszczynaj ące procesy bagienne – mułotwórcze i torfotwórcze); dla utrzymania struktury ro ślinno ści ł ąkowej i pastwiskowej jest wymagana regulacja stosunków wodnych (remont rowów, modernizacja przepustów i zastawek, zdrenowanie terenu). Obszar Ostoja Barlinecka PLH080071 zajmuje obszar 26 596,40 ha i w powiecie zajmuje teren gminy Barlinek, obejmuje fragment rozległej sandrowej Równiny Gorzowskiej, porośni ętej lasami Puszczy Gorzowskiej. Teren ma bogat ą sie ć hydrograficzn ą, przecinaj ą

109 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 go dopływy Noteci Polka i Santoczna oraz dopływ Warty Kłodawka. Na terenie obszaru znajduje si ę kilkadziesi ąt jezior. Liczne s ą niewielkie oczka wytopiskowe, a tak że torfowiska. Mimo dominacji drzewostanów sosnowych, du ży jest udział buczyn i d ąbrów. Najlepiej zachowany zwarty kompleks lasów bukowych znajduje si ę na południe od Barlinka. Na mniejszych powierzchniach, w zagł ębieniach terenu, wyst ępuj ą bory bagienne i olsy, a w dolinach cieków i w okolicy źródlisk - łęgi. Obszar Pojezierze My śliborskie PLH320014 zajmuje powierzchni ę około 4 296 ha. Poło żony jest na terenie gminy My ślibórz, Kozielice i Lipiany. Obszar ten cechuje urozmaicony krajobraz wzniesie ń morenowych i jezior, szczególn ą warto ści ą obszaru jest bogactwo siedlisk - nale ży tu wymieni ć żyzn ą buczyn ę o naturalnym charakterze ze starymi drzewostanami oraz rzadkie zbiorowiska torfowiskowe i dobrze zachowane podwodne ł ąki ramienic. Obszar Jezioro Dobropolskie PLH320070 zajmuje powierzchni ę około 397,9 ha. Misa jeziora Dobropolskiego le ży na pograniczu gmin Trzci ńsko Zdrój i My ślibórz. Obszar obejmuje jezioro wraz z przyległymi torfowiskami oraz otaczaj ącymi je wilgotnymi ł ąkami, będące siedliskiem cennych gatunków flory i fauny. Wi ększo ść wł ączonych do ostoi lasów li ściastych to ł ęgi olszowo-jesionowe. Na terenach wy żej poło żonych znajduj ą si ę gr ądy i buczyny. Jezioro o charakterze degeneruj ącego jeziora mezotroficznego zachowało płaty podwodnych ł ąki ramienic oraz jezierzy. W bagiennej cz ęś ci nad jeziorami znajduj ą si ę osady gytii jeziornej. Du że powierzchnie zajmuj ą płaty szuwarów, turzycowiska, oraz wilgotne ł ąki. Na niewielkich wyniesieniach zachowały si ę fragmenty muraw kserotermicznych. W obszarze odnotowano obecno ść 6 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W granicach obszaru wyst ępuj ą du że płaty ł ęgów olszowo- jesionowych z dominacj ą jesionu, płat olszyn źródliskowych zbli żonych do naturalnych oraz płaty dobrze zachowanego gr ądu powstałego spontanicznie. Du żą cz ęść obszaru zajmuje rynnowe jezioro twardo wodne z zachowanymi ł ąkami ramieniowymi. Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dziczy Las PLH320060 wyró żnia si ę du żym urozmaiceniem rze źby terenu, obecno ści ą wzniesie ń i podmokłych obni żeń terenu, cz ęsto wypełnionych wod ą. Obszar obejmuje swoim zasi ęgiem kompleks mezofilnych lasów li ściastych, torfowisk mszarnych i nakredowych, jezior eutroficznych i ramienicowych. Powierzchniowo dominuj ą tu drzewostany gospodarcze, a z przyrodniczego punktu widzenia dominuj ącym siedliskiem jest siedlisko żyznej buczyny. Znacznie mniejszy udział maj ą kwa śne buczyny, gr ądy i brzeziny bagienne. W obr ębie ostoi znajduj ą si ę cztery jeziora w tym jedno, śródpolne jest jeziorem ramienicowym. W licznych obni żeniach terenu znajduj ą si ę oczka wodne i torfowiska mszarne. Torfowiska pokryte s ą zbiorowiskami z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae , rzadziej tak że mszarami wysokotorfowiskowymi i ro ślinno ści ą nakredow ą ( Cladietum marisi, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigriacantis ). Flora i ro ślinno ść torfowisk jest zró żnicowana, od otwartych zbiorowisk mszarnych, po ró żne stadia sukcesji w kierunku brzezin bagiennych. Obniżenia stanowi ą wa żne miejsce l ęgowe dla fauny płazów, w tym kumaka nizinnego. Obszar Dolina Dolnej Odry PLB320003 to obszar o powierzchni 30 458,09 ha. Obszar w powiecie zajmuje teren gminy Boleszkowice. Obszar obejmuje dolin ę Odry, pomi ędzy Kostrzynem a Zalewem Szczeci ńskim, wraz z Jeziorem D ąbie. Rozci ąga si ę na długo ści około 150 km. W cz ęś ci uj ściowej Odra dzieli si ę na dwa główne rozgał ęzienia - Odr ę Wschodni ą i Regalic ę. Mi ędzyodrze, czyli obszar pomi ędzy głównymi odnogami (kanałami), jest płask ą równin ą z licznymi jeziorkami i mniejszymi ciekami. Jest on okresowo zalewany. Jezioro D ąbie jest rozległym, płytkim zbiornikiem zasilanym przez wody opadowe

110 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 i rzeczne oraz przez wody morskie. W Jeziorze D ąbie wyst ępuje bogata ro ślinno ść wodna, a wzdłu ż brzegu du że powierzchnie zajmuj ą szuwary, ł ąki i mokradła, ł ęgi i zaro śla wierzbowe. Na wyspach rosn ą olsy i ł ęgi jesionowo-olszynowymi. Obszar charakteryzuje bogata flora ro ślin naczyniowych z licznymi gatunkami zagro żonymi i prawnie chronionymi oraz zró żnicowane zbiorowiska ro ślinne. Cały obszar jest ostoj ą ptaków o randze europejskiej. Teren szczególnie ważny dla ptaków wodno-błotnych (zarówno w okresie lęgowym, w ędrówkowym i zimowiskowym), które wyst ępuj ą tu w olbrzymich koncentracjach, np. na jesiennym zlotowisku zbiera si ę do 9 000 żurawi. Wyst ępuj ą tu, co najmniej 34 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie maj ą populacje takich gatunków jak: podró żniczek, czapla siwa, bielik, kania czarna, kania ruda, krakwa, rybitwa białoczelna i rybitwa czarna, batalion, b ąk, błotniak ł ąkowy, błotniak stawowy, błotniak zbo żowy, g ąsiorek, kropiatka, puchacz, rybołów, sowa błotna, trzmielojad, derkacz, jarz ębatka, wodniczka i zielonka, zimorodek i żuraw. Wyst ępuje tu równie ż bogata fauna innych zwierz ąt kr ęgowych (w tym łosie i bobry). Najwi ększe zagro żenie dla tego obszaru to zanieczyszczenia wód produktami pochodzenia rolniczego, przemysłowego i komunalnego oraz kłusownictwo.

Obszar Ostoja Witnicko – Dębnia ńska PLB320015 to obszar o powierzchni 46 993,07 ha. Obszar w powiecie zajmuje teren gminy D ębno, My ślibórz oraz Boleszkowice. Przewa żaj ą tam bory sosnowe, ale równie ż s ą tam połacie buczyn, d ębów i olsów. Najwi ększym jeziorem jest Ostrowieckie. W środkowej cz ęś ci ostoi przepływa rzeka My śla. Rzekom towarzysz ą niewielkie starorzecza i rozległe kompleksy stawów rybnych. Teren jest w małym stopniu zurbanizowany i przekształcony antropogenicznie. Stwierdzono tu wyst ępowanie co najmniej 32 gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej. Liczebno ść 4 gatunków: kani rudej, bielika, żurawia i derkacza kwalifikuj ą ostoj ę do mi ędzynarodowych ostoi ptaków. 13 gatunków zostało zamieszczonych na li ście zagro żonych ptaków w Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt. Ostoja jest jednym z 10 najwa żniejszych w Polsce miejsc l ęgowych żurawia, kani rudej i bielika. Wyst ępuj ą tu takie rzadkie gatunki jak: b ąk, b ączek, kania czarna, orlik krzykliwy, rybołów, siewka złota, biegus zmienny, batalion, ł ęczak, puchacz i podró żniczek. Z zagro żeń jakim ulega ten teren wymieni ć nale ży: gospodark ę le śną, wydobycie ropy i gazu na północ od obszaru, procesy odwadniania ekosystemów torfowisk niskich, mszarnych przej ściowych oraz wysokich. Rybacka penetracja jezior dzier żawionych przez PZW oraz spływ nawozów z pól nasila procesy eutrofizacji zbiorników dystroficznych i powoduje wydeptywanie stale tych samych fragmentów fitocenoz mszarnych; natomiast łowiectwo i kłusownictwo jest przyczyn ą penetrowania siedlisk. Powa żnym zagro żeniem jest rozbudowana kopalnia ropy i jej pola eksploatacyjne poło żone w pobli żu ostoi.

Obszar Puszcza Barlinecka PLB080001 zajmuje obszar 26 505,63 ha, w powiecie zajmuje teren gminy Barlinek. Obszar obejmuje fragment równiny sandrowej poro śni ętej zwartym kompleksem lasów sosnowych Puszczy Gorzowskiej (Lasów Barlineckich) z udziałem buczyn i d ąbrów. W zagł ębieniach terenu (rynny polodowcowe i wytopiska) wyst ępuj ą bory bagienne i olsy, a w dolinach cieków i w okolicy źródlisk – łęgi. Obszar charakteryzuje bogata sie ć hydrograficzna: rzeki, kilkadziesi ąt jezior, niewielkimi oczkami wytopiskowymi i torfowiskami. Na terenie ostoi występuj ą licznie chronione i rzadkie gatunki 1 gatunek ptaków migruj ących, 8 gatunków ssaków, 10 płazów, 4 gadów, 2 ryb, 11 ro ślin flory naczyniowej, w tym np. ro ślina wodna - krasnorost. W okresie l ęgowym obszar zasiedlaj ą ptaki: puchacz, bielik, orlik, dzi ęcioł czarny, kania czarna, kania ruda, rybołów,

111 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 bocian czarny, trzmielojad, zimorodek i żuraw. Stwierdzono tu wyst ępowanie 14 rodzajów siedlisk z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej i 4 gatunki z zał ącznika II, w tym: 1 gatunek ssaka, 3 gatunki płazów i gadów (w tym żółw błotny) i 1 gatunek ro śliny oraz 20 gatunków ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej i nie wymienione w Dyrektywie - 5 gatunków ptaków cennych i zagro żonych. Z zagro żeń, jakim podlega ten obszar wymieni ć nale ży: wycinanie starych drzewostanów, osuszanie terenów, zanieczyszczenia wód, presja turystyczna, bezpo średnie zagro żenie na skutek penetracji siedlisk (płoszenie, niszczenie gniazd), niszczenie ich przez wydeptywanie.

3.10.2.2. Park krajobrazowy 18

Na terenie powiatu my śliborskiego znajduj ą si ę dwa parki krajobrazowe: - cz ęść Barlinecko - Gorzowskiego Parku Krajobrazowego, - cz ęść Parku Krajobrazowego „Uj ście Warty”.

Barlinecko – Gorzowski Park Krajobrazowy – powołano rozporz ądzeniem nr 27 Wojewody Gorzowskiego z dnia 23.10.1991 r. (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego Nr 14 poz. 87 z dn. 29.10.1991 r.). W roku 1996 rozszerzono granice parku poprzez wł ączenie obszaru Doliny Płoni i zatwierdzenie Planu ochrony Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego - rozp. Wojewody Gorzowskiego nr 6 z dn. 18.07.1996 r. (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego Nr 7 poz. 61 z dn. 24.08.1996 r.). Po reformie administracyjnej rozporz ądzenia zostały zachowane przez Wojewod ę Zachodniopomorskiego Rozporz ądzeniem 2/99 z dnia 30 marca 1999 r. Obowi ązuj ące Rozporz ądzenie nr 107/2006 Wojewody Zachodnio- pomorskiego z dnia 21 lipca 2006 r w sprawie Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego. Obecnie cz ęść Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego znajduje si ę na terenie gminy Barlinek i Nowogródek Pomorski. W gminie Barlinek zajmuje on powierzchni ę 10 698,9 ha, a otulina Parku - 10 181 ha, natomiast w zasi ęgu gminy Nowogródek Pomorski obejmuje on areał 567,39 ha, a otulina pow. 6 362 ha. Na mocy porozumienia zawartego 14 grudnia 2004 r. pomi ędzy Wojewod ą Zachodniopomorskim i Wojewod ą Lubuskim cały Park, w tym cze ść poło żona na terenie województwa zachodniopomorskiego, zarz ądzany jest przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego. O wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych parku decyduj ą bardzo bogate i ró żnorodne lasy oraz wody - strumienie i małe rzeki meandruj ące przez kompleksy le śne i przepływaj ące przez liczne i malownicze jeziora. Przewa żaj ącą cz ęść powierzchni Parku zajmuj ą lasy (87 %), głównie bory mieszane, lasy mieszane, bory świe że i wilgotne, olsy i olsy jesionowe. Najwi ększy udział w drzewostanie lasów ma sosna, a nast ępnie buk, d ąb, olsza, świerk, brzoza i modrzew. Szata ro ślinna Parku charakteryzuje si ę du żą ró żnorodno ści ą zbiorowisk ro ślinnych, z których szczególnie cenne s ą zbiorowiska szuwarowe. Wyst ępuje równie ż wiele gatunków chronionych jak np. bluszcz pospolity, widłak go ździsty, orlik pospolity, rosiczka okr ągłolistna lilia złotogłów i inne. Ró żnorodno ść siedliskowa Parku gwarantuje wyst ępowanie bogatej fauny. Na obszarze tym żyje wiele ssaków, gadów i owadów. Szczególnie ró żnorodna jest awifauna, ze 142 gatunkami ptaków, wśród których s ą takie jak: bielik, rybołów, orlik krzykliwy, kania rdzawa, kania czarna, puchacz, bocian czarny, g ągoł, żuraw i zimorodek.

18 źródło: Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020, dane RDO Ś Szczecin

112 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Park Krajobrazowy „Uj ście Warty” – powierzchnia parku w powiecie wynosi 1 798,49 ha. Park nie posiada otuliny. Poło żony jest w dolinie Odry w gminie Boleszkowice. Pozostała cz ęść znajduje si ę w województwie lubuskim, w przyuj ściowym odcinku Warty. Głównym zadaniem parku jest zachowanie walorów nieprzekształconego obszaru doliny du żych rzek wraz z otaczaj ącymi je kraw ędziami wysoczyzn. Tereny parku znajduj ące si ę w gminie Boleszkowice podlegaj ą Zespołowi Parków Krajobrazowych Województwa Zachodniopomorskiego. Cz ęść parku w granicach woj. lubuskiego zarz ądzana jest przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego z siedzib ą w Gorzowie Wlkp. – Park Krajobrazowy „Uj ście Warty” w Lipach (gmina Kłodawa). Na terenie Parku wyst ępuje szereg cennych zbiorowisk ro ślinnych, charakterystycznych dla dolin rzecznych. Znajduj ą si ę tu zbiorowiska bagiennej ro ślinno ści z przewag ą turzycowisk, w śród których miejscami wyst ępuj ą płaty szuwarów trzcinowych, mannowych oraz mozgowych. Obszary te stanowi ą miejsce wyst ępowania gatunków ro ślin chronionych oraz typowych dla dolin rzecznych, mi ędzy innymi rzadkiego wilczomlecza błotnego Euphorbia palustris . Interesuj ące s ą tu wyspy mineralne, głównie piaszczyska z charakterystyczn ą ro ślinno ści ą psammofiln ą (ro śnie tu m.in. chroniona turzyca piaskowa Carex arenaria i liczne porosty). Znajduje si ę tu tak że cenny drzewostan d ębowy na siedlisku ł ęgowym. Tworz ą go kilkudziesi ęcioletnie d ęby szypułkowe Quercus robur o krótkim pniu i krzaczastej formie korony. Teren stanowi ponadto miejsce rozmna żania si ę, żerowania i odpoczynku licznych gatunków zwierz ąt, w tym rzadkich i zagro żonych jak: bóbr europejski Castor fiber , bielik Haliaeetus albicilla , nurog ęś Mergus merganser , g ągoł Bucephala clangula , czapla siwa Ardea cinerea , bocian biały Ciconia ciconia , kuna le śna Martes martes . Ponadto wyst ępuj ą tu licznie ptaki wodno-błotne, a rozległe równiny s ą żerowiskiem ptaków drapie żnych. Wa żnym elementem s ą równie ż oczka wodne stanowi ące potencjalne miejsce rozrodu i przebywania bobra oraz wielu chronionych gatunków płazów.

3.10.2.3. Rezerwat przyrody 19

Na terenie powiatu my śliborskiego znajduje si ę siedem rezerwatów przyrody, tj.: Markowe Błota, Skalisty Jar Libberta (gmina Barlinek), Cisy Boleszkowickie (gmina Boleszkowice), Czapli Ostrów (gmina D ębno), Tchórzyno, Długogóry, Jezioro Jasne (gmina My ślibórz). Rezerwat przyrody „Markowe Błota” to rezerwat torfowiskowy zajmuj ący obszar około 193,4 ha. Stanowi kompleks lasów i terenów podmokłych z bogat ą ornitofaun ą, licznymi populacjami ro ślin chronionych: rosiczka okr ągłolistna, bagno zwyczajne, widłak go ździsty, widłak jałowcowaty, grzybie ń biały, a tak że zagro żonych i rzadkich takich jak: turzyca bagienna, konwalia majowa, nawodnik okółkowy, kruszyna pospolita, marzanka wonna, gr ąż el żółty, starzec bagienny, pływacz zwyczajny, kozłek dwupienny (widłaki, rosiczka, gr ąż el żółty – Bie ńkowski 1998 r.), ro ślinno ść torfowiskowa, bagienna, zaro ślowa i le śna. Został powołany Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dn. 26 stycznia 1994 r., aktualnie obowi ązuj ą dla niego przepisy obwieszczenia Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 5 lutego 2002 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody znajduj ących si ę na terenie województwa zachodniopomorskiego (Dz. Urz. z 2002 r. Nr 8, poz. 162) oraz obowi ązuje dla niego rozporz ądzenie Nr 41/2005 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia planu

19 źródło: Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020, dane RDO Ś Szczecin, http://crfop.gdos.gov.pl

113 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 ochrony dla rezerwatu przyrody „Markowe Błota”. W trakcie konsultacji i opiniowania jest akt zarz ądzenia RDO Ś w sprawie rezerwatu. Rezerwat przyrody „Skalisty Jar Libberta” zajmuje powierzchni ę około 33,21 ha i jest to rezerwat przyrody nieo żywionej. Ochronie podlega tu fragment morenowego zbocza rynny polodowcowej, z gł ębokim w ąwozem, stanowisko skał wapiennych, zlepie ńców, piaskowców i głazów narzutowych. Dnem w ąwozu okresowo s ączy si ę strumie ń, ponadto w rezerwacie znajduj ą si ę liczne zagł ębienia okresowo lub stale wypełnionych wod ą. W ąwóz porasta las d ębowo-bukowy. Powołany Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 27 czerwca 1995 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody. Aktualnymi podstawami prawnymi s ą Obwieszczenie Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 5 lutego 2002 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody znajduj ących si ę na terenie województwa zachodniopomorskiego (Dz. Urz. z 2002 r. Nr 8, poz. 162) oraz Zarz ądzenie RDO Ś w Szczecinie z dnia 2 lutego 2016 r. w sprawie rezerwatu przyrody. Obowi ązuje równie ż rozporz ądzenie Nr 69/2007 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 29 pa ździernika 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Skalisty Jar Libberta”. Rezerwat przyrody „Cisy Boleszkowickie” to obszar lasu i bagien o powierzchni 9,38 ha. Jest to rezerwat florystyczny, gdzie celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych stanowiska cisów w jego ró żnych formach rozwojowych. Do cennych gatunków ro ślin na obszarze rezerwatu nale ży zaliczy ć kruszyn ę, paprotk ę zwyczajn ą, konwali ę majow ą i bluszcz pospolity. Został powołany Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 27 czerwca 1995 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1995 r. Nr 33, poz. 390). Dla obszaru obowi ązuje Rozporz ądzenie nr 37/2005 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Cisy Boleszkowickie” oraz Zarz ądzenie RDO Ś w Szczecinie z dnia 27 pa ździernika 2015 r. w sprawie rezerwatu przyrody. Rezerwat przyrody „Czapli Ostrów” jest rezerwatem faunistycznym i stanowi go wyspa o powierzchni 16,45 ha poło żona na Jeziorze Ostrowieckim. Wyspa pokryta jest wielogatunkowym lasem li ściastym z bardzo liczn ą koloni ą czapli siwej. Kolonia znajduje si ę w cz ęś ci centralnej wyspy na starych d ębach i brzozach. Na terenie wyspy gniazduje para bielików. Z bogatej flory wymieni ć mo żna lister ę jajowat ą (chroniona), bluszcz pospolity, kalin ę koralow ą. Rezerwat jest obj ęty ochron ą cz ęś ciow ą. Rezerwat został utworzony Zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 11 kwietnia 1985 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M. P. z 1985 r. Nr 7, poz. 60). Dla rezerwatu obowi ązuj ą przepisy Obwieszczenia Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 5 lutego 2002 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody znajduj ących si ę na terenie województwa zachodniopomorskiego (Dz. Urz. z 2002 r. Nr 8, poz. 162). Obszar obj ęty jest Rozporz ądzeniem Nr 71/2007 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 29 pa ździernika 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Czapli Ostrów”. Rezerwat przyrody „Tchórzyno” to rezerwat florystyczny, obejmuj ący obszar jeziora Tchórzyno i śródle śnego torfowiska. Głównym przedmiotem ochrony jest flora terenów torfowisk powstałych w kredzie jeziornej. Na jego terenie wyst ępuje rzadka ro ślinno ść zarastaj ąca jezioro i tworz ąca podwodne ł ąki, zło żone głównie z kredotwórczych glonów – ramienic Charales . Na podstawie rozporz ądzenia Nr 46/2007 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 14 sierpnia 2007 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Tchórzyno” (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 91, poz. 1564) całkowita powierzchnia rezerwatu wynosi 37,18 ha.

114 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Dla obszaru obowi ązuje Rozporz ądzenie Nr 59/2007 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 12 pa ździernika 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony. Rezerwat przyrody „Długogóry” rozci ąga si ę na obszarze 120,36 ha i głównym przedmiotem jego ochrony jest buczyna pomorska oraz mieszany morenowy krajobraz. Jest to krajobrazowy rezerwat przyrody. Na terenie rezerwatu wyst ępuj ą liczne oczka wodne, z ro ślinno ści ą wodn ą i przej ściowo-torfowiskow ą. Z ro ślinno ści wodnej najciekawsze s ą: zespół pływacza drobnego i wątrobowca. Do osobliwo ści rezerwatu nale żą liczne głazy narzutowe. Obszar został powołany Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 8 lipca 1991 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M. P. z 1991 r. Nr 25, poz. 172). Dla tej formy ochrony przyrody obowi ązuj ą przepisy Obwieszczenia Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 5 lutego 2002 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody znajdujących si ę na terenie województwa zachodniopomorskiego (Dz. Urz. z 2002 r. Nr 8, poz. 162) oraz Rozporz ądzenia Nr 48/2008 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 14 listopada 2008 r. zmieniaj ące rozporz ądzenia w sprawie ustanowienia planów ochrony dla rezerwatów przyrody (Dz. Urz. z 2008 r. Nr 96, poz. 2079). Rozporz ądzeniem Nr 4/2008 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 24 stycznia 2008 r. ustanowiono plan ochrony dla rezerwatu przyrody Dz. Urz. z 2008 r. Nr 15, poz. 269). Rezerwat przyrody „Jezioro Jasne” to rezerwat florystyczny. Na jego obszarze ochronie podlega krajobraz z zespołami ro ślinno ści wodnej – wolfii bezkorzeniowej, strome zbocza dochodz ą do 25 m wysoko ści. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Nr 77/2007 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 31 pa ździernika 2007 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jezioro Jasne” (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 113, poz. 1933) powierzchnia rezerwatu wynosi 14,79 ha. Dla rezerwatu zostało podj ęte Rozporz ądzenie nr 13/2008 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 25 marca 2008 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony.

3.10.2.4. Obszar chronionego krajobrazu 20

Obszary chronionego krajobrazu tworzy si ę dla ochrony wyró żniaj ących si ę krajobrazowo terenów o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowych ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. Na terenie powiatu myśliborskiego zlokalizowane s ą 3 Obszary chronionego krajobrazu. Obszar Chronionego Krajobrazu „A” D ębno-Gorzów zajmuje 11 060 ha powierzchni i obejmuje gminy Boleszkowice i D ębno. Obszar rozci ąga si ę wzdłu ż dolin rzecznych My śli i Kosy. Charakteryzuje si ę ponadregionalnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi Równiny Gorzowskiej z prawobrze żnym dopływem Odry - dolin ą i zboczami rzeki My śli oraz ł ącz ącą si ę z ni ą rzek ą Kos ą. Wyst ępuj ą tutaj liczne zbiorniki wodne (rynnowe jeziora dystroficzne i mezotroficzne), mokradła, torfowiska mszarne z mało przekształcon ą antropogenicznie szat ą ro ślinn ą, zbiorowiska le śne o charakterze naturalnym oraz stanowiska unikalnej flory i fauny. Celem utworzenia obszaru była równie ż ochrona jednej z najwi ększych ostoi żółwia błotnego, ochrona stanowisk l ęgowych ptaków wodno- błotnych i drobnych ptaków wróblowatych, lasu i dolin rzecznych oraz ochrona siedlisk ptaków chronionych ochron ą strefow ą. Powołany został Rozporz ądzeniem Nr 12 Wojewody Gorzowskiego z dnia 24 listopada 1998 r. w sprawie okre ślenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie

20 źródło: Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020, dane RDO Ś Szczecin, http://crfop.gdos.gov.pl

115 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 województwa gorzowskiego (Dz. Urz. z 1998 r. Nr 20, poz. 266 ze zmianami). Kolejnymi aktami prawnymi dla tego obszaru s ą: - Uchwała Nr XXXII/375/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 15 wrze śnia 2009 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. z 2009 r., Nr 66, poz 1804 ze zmianami), - Obwieszczenie Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. z 2014 r. poz. 1637). Obszar Chronionego Krajobrazu „B” My ślibórz zajmuje obszar 21 564,3 ha i obejmuje gminy My ślibórz, Nowogródek Pomorski oraz D ębno. Utworzenie tego obszaru zapewniło ochron ę warto ściowych ekosystemów przyrodniczych i przyrodniczo- rekreacyjnych Pojezierza My śliborskiego. Teren Obszaru rozci ąga si ę na ekosystem doliny My śli oraz akweny polodowcowych jezior rynnowych (jezioro Zielin, Dolskie, Postne) poł ączone ciekami wodnymi. Wyst ępuj ą tutaj du że deniwelacje terenu oraz malownicze formy krajobrazowe i geomorfologiczne (sandry, moreny czołowe i denne, równiny jeziorne). Obszar obejmuje swoimi granicami obszary górnego biegu rzeki My śli razem z licznymi torfowiskami i jeziorami, w tym Jeziorem My śliborskim. Celem utworzenia było zachowanie naturalnego ci ągu rynnowego jeziorno-bagiennego z mozaik ą zbiorowisk ro ślinno ści le śnej o niepowtarzalnych walorach krajobrazowych i wysokiej warto ści kulturowej, zachowanie ró żnorodno ści ekosystemów wodnych, bagiennych i l ądowych, naturalnych zbiorowisk bagiennych lasów, stanowisk gatunków chronionych, rzadkich i zagro żonych, fitocenoz siedlisk obj ętych prawn ą ochron ą krajow ą i Dyrektyw ą Siedliskow ą, stanowisk l ęgowych ptaków wodno-błotnych oraz siedlisk ptaków chronionych ochron ą strefow ą. Powołany został Rozporz ądzeniem Nr 12 Wojewody Gorzowskiego z dnia 24 listopada 1998 r. w sprawie okre ślenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa gorzowskiego (Dz. Urz. Woj. Gorz. Nr 20 z 1998 r., poz. 266 ze zmianami). Kolejnymi aktami prawnymi dla tego obszaru s ą: - Uchwała Nr XXXII/375/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 15 wrze śnia 2009 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. z 2009 r., Nr 66, poz 1804 ze zmianami), - Obwieszczenie Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. z 2014 r. poz. 1637). Obszar Chronionego Krajobrazu „C” Barlinek obejmuje powierzchni ę 13 172 ha i znajduje si ę na terenie gminy Barlinek, My ślibórz, Nowogródek Pomorski oraz Pełczyce. Obszar ten stanowi otulin ę Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego. Zajmuje urozmaicony teren z licznymi bezodpływowymi jeziorkami i rynnami polodowcowymi. Ekosystemy rozmieszczone s ą mozaikowo, z przewag ą u żytków rolnych. Spotyka si ę tu równie ż mokradła, zbiorowiska le śne o charakterze naturalnym oraz godne zachowania stanowiska unikalnej flory i fauny. Flora ro ślin naczyniowych odznacza si ę udziałem wielu gatunków chronionych i zagro żonych, takich jak: ramienica zwyczajna, gr ąż el żółty, grzybienie białe, kruszczyk błotny, rosiczka okr ągłolistna, pierwiosnek lekarski, kalina koralowa. Szczególnym walorem tego obszaru jest fauna zwi ązana z wodami, obejmuj ąca zarówno bezkr ęgowce jak i kr ęgowce. Wyst ępuj ą tutaj mi ędzy innymi stanowiska l ęgowych ptaków wodno-błotnych, siedliska gatunków chronionych obj ętych ochron ą strefow ą. Powołany został Rozporz ądzeniem Nr 12 Wojewody Gorzowskiego z dnia 24 listopada 1998 r. w sprawie okre ślenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie

116 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 województwa gorzowskiego (Dz. Urz. Woj. Gorz. Nr 20 z 1998 r., poz. 266 ze zmianami). Kolejnymi aktami prawnymi dla tego obszaru s ą: - Uchwała Nr XXXII/375/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 15 wrze śnia 2009 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. z 2009 r., Nr 66, poz 1804 ze zmianami), - Obwieszczenie Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. z 2014 r. poz. 1637).

3.10.2.5. Użytki ekologiczne 21

Użytki ekologiczne s ą to niewielkie obszarowo, lecz zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej. Przedmiotem takiej ochrony na terenie powiatu jest wiele obszarów o łącznej powierzchni 496,54 ha. Cel ochrony to zachowanie cennych pod wzgl ędem przyrodniczym obiektów, takich jak naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, stanowiska chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub sezonowego przebywania. Wśród u żytków ekologicznych ustanowionych na terenie powiatu znajduj ą si ę głównie obszary w obr ębie Lasów Pa ństwowych, a tak że na jeziorach jako wyspy. W poszczególnych jednostkach ustanowiono: - w gminie Barlinek – 14 u żytków ekologicznych - zostały powołane nast ępuj ącymi aktami prawnymi: • Rozporz ądzenie Nr 15 Wojewody Gorzowskiego z dnia 25 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych wysp jeziornych, jako u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 17 poz. 190 z 26.12.1993 r.), • Rozporz ądzenie Nr 9 Wojewody Gorzowskiego z dnia 28 sierpnia 1995 r. w sprawie uznania niektórych powierzchni za u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 6 poz. 58 z dnia 1995-08-28), • Uchwała Nr XII/111/2003 Rady Miejskiej w Barlinku z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie uznania za u żytki ekologiczne gruntów Nadle śnictwa Barlinek (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego nr 87 poz. 1455 z 13.10.2003 r.), zmieniona uchwał ą Nr IX/136/2011 Rady Miejskiej w Barlinku z dnia 22 czerwca 2011 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie uznania za u żytki ekologiczne gruntów Nadle śnictwa Barlinek (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego nr 101 poz. 1827 z 24.08.2011 r.), - w gminie Boleszkowice – 1 u żytek ekologiczny powołany Rozporz ądzeniem Nr 14/98 Wojewody Gorzowskiego z dnia 10 grudnia 1998 r. w sprawie uznania niektórych powierzchni za u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego Nr 20 poz. 268 z dnia 1998-12-10, - w gminie D ębno – 18 u żytków ekologicznych – powołane Rozporz ądzeniem Nr 9 Wojewody Gorzowskiego z dnia 28 sierpnia 1995 r. w sprawie uznania niektórych powierzchni za u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 6 poz. 58 z dnia 1995-08-28,

21 źródło: http://crfop.gdos.gov.pl

117 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- w gminie My ślibórz – 18 u żytków ekologicznych – powołane nast ępuj ącymi aktami prawnymi: • Rozporz ądzenie Nr 15 Wojewody Gorzowskiego z dnia 25 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych wysp jeziornych, jako u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 17 poz. 190 z 26.12.1993 r.), • Rozporz ądzenie Nr 14/98 Wojewody Gorzowskiego z dnia 10 grudnia 1998 r. w sprawie uznania niektórych powierzchni za u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego Nr 20 poz. 268 z dnia 1998-12-10), • Rozporz ądzenie Nr 9 Wojewody Gorzowskiego z dnia 28 sierpnia 1995 r. w sprawie uznania niektórych powierzchni za u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 6 poz. 58 z dnia 1995-08-28), • Uchwała Nr XXXIX/357/2005 Rady Miejskiej w My śliborzu z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego nr 81 poz. 1693 z 19.10.2005 r.), - w gminie Nowogródek Pomorski – 23 u żytki ekologiczne, powołane nast ępuj ącymi aktami prawnymi: • Uchwała Nr XV/103/12 Rady Gminy Nowogródek Pomorski z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego pn. Łąki Mły ńskie (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego poz. 2057 z 01.10.2012 r.), • Uchwała Nr XXXIV/243/10 Rady Gminy Nowogródek Pomorski z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego nr 30 poz. 476 z 21.03.2011 r.), zmieniona Uchwał ą Nr XXXV/223/14 Rady Gminy Nowogródek Pomorski z dnia 28 pa ździernika 2014 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego pn. Mokradła koło Ulejna (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego poz. 4783 z 01.12.2014 r.), • Rozporz ądzenie Nr 9 Wojewody Gorzowskiego z dnia 28 sierpnia 1995 r. w sprawie uznania niektórych powierzchni za u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 6 poz. 58 z dnia 1995-08-28), • Rozporz ądzenie Nr 12 Wojewody Gorzowskiego z dnia 23 lipca 1997 r. w sprawie uznania niektórych powierzchni za u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 8 poz. 97 z 03.10.1997 r. – aktualna podstawa prawna - Uchwała Nr XXXV/222/14 Rady Gminy Nowogródek Pomorski z dnia 28 pa ździernika 2014 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego pod nazw ą Polana (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego poz. 4782 z 01.12.2014 r.), • Rozporz ądzenie Nr 15 Wojewody Gorzowskiego z dnia 25 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych wysp jeziornych, jako u żytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Gorzowskiego nr 17 poz. 190 z 26.12.1993 r.), • Uchwała Nr XXIX/179/06 Rady Gminy w Nowogródku Pomorskim z dnia 31 marca 2006 r. w sprawie uznania za u żytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego nr 82 poz. 1447 z 30.06.2006 r.), zmieniona Uchwał ą Nr VI/26/07 Rady Gminy w Nowogródku Pomorskim z dnia 14 marca 2007 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie uznania za u żytek ekologiczny pn. Torfianki przy Sumiaku terenów administrowanych przez Nadle śnictwo Ró żańsko w Nowogródku Pomorskim (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego nr 68 poz. 1071 z 31.05.2007 r.),

118 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Uchwała Nr XVIII/127/08 Rady Gminy Nowogródek Pomorski z dnia 12 listopada 2008 r. w sprawie uznania za u żytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego nr 3 poz. 118 z 22.01.2009 r.), zmieniona Uchwał ą Nr XXXV/224/14 Rady Gminy Nowogródek Pomorski z dnia 28 pa ździernika 2014 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie uznania za u żytek ekologiczny pn. Pastwisko koło Stawna (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego poz. 4784 z 01.12.2014 r.), • Rozporz ądzenie nr 5 Wojewody Lubuskiego z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie uznania za u żytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego nr 44 poz. 554 z dnia 2002-04-19).

3.10.2.6. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy 22

Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Porzecze” poło żony jest na terenie gm. Boleszkowice. Zajmuje on obszar 142,74 ha. Celem ochrony jest zachowanie w stanie naturalnym ł ąk, bagien, starorzeczy, zbiorników wodnych, wydm oraz terenów zalesionych na terenie zalewowym dolnego odcinka Odry. Wyst ępuje tam du ża liczba ptactwa wodno- błotnego wymagaj ąca skutecznej ochrony. Został powołany Rozporz ądzeniem Nr 7 Wojewody Gorzowskiego z dnia 23 kwietnia 1992 r. w sprawie uznania za zespół przyrodniczo-krajobrazowy o nazwie "Porzecze" obszaru gruntów o ł ącznej powierzchni 142,74 ha poło żonych w gminie Boleszkowice, obr ębie ewidencyjnym Porzecze oznaczonych nr działek 49, 66/2, 66/3, 112, 125/8, stanowi ących własno ść Nadle śnictwa D ębno Lubuskie (Dz. Urz. z 1998 r. Nr 6, poz. 53). Obowi ązuj ącym aktem prawnym jest Rozporz ądzenie Nr 1/2005 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 26 stycznia 2005 r. w sprawie okre ślenia zakazów dla pomników przyrody, u żytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na terenie województwa zachodniopomorskiego (Dz. urz. z 2005 r. nr 12, poz. 204).

3.10.2.7. Pomniki przyrody 23

Celem ochrony pomników przyrody jest zachowanie, ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych, tworów przyrody odznaczaj ących si ę indywidualnymi i niepowtarzalnymi cechami. Na terenie powiatu ustanowiono 99 pomników przyrody (pomniki przyrody stanowi ą albo pojedyncze drzewa, głazy b ądź skupiska drzew). Najcz ęś ciej s ą to drzewa pomnikowe, rzadziej gniazda, głazy narzutowe, skały piaskowe. Do pomników przyrody na tym obszarze zalicza si ę tak że skały oraz torfowisko, ro ślinno ść wodn ą i źródlisko. W podziale na poszczególne gminy ich ilo ść przedstawia si ę nast ępuj ąco: - w gminie Barlinek – 26 pomników przyrody - w gminie Boleszkowice – 7 pomników przyrody, - w gminie D ębno – 35 pomników przyrody, - w gminie My ślibórz – 22 pomniki przyrody, - w gminie Nowogródek Pomorski – 9 pomników przyrody.

22 źródło: Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020, dane RDO Ś Szczecin, http://crfop.gdos.gov.pl 23 źródło: http://crfop.gdos.gov.pl

119 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.10.2.8. Ochrona gatunkowa

Nale ży zaznaczy ć, że na przedmiotowym terenie wyst ępuj ą stanowiska ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą w my śl: - rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1409), - rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 6 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. z 2014 r. poz. 1348), - rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1408).

Wśród chronionych stanowisk ro ślin znajduj ą si ę m.in. nast ępuj ące gatunki: bagnica torfowa, bagno zwyczajne, barwinek pospolity, bluszcz pospolity, bobrek trójlistkowy, centuria nadbrze żna, centuria nadobna, centuria zwyczajna, czartawa po średnia, czerniec gronkowy, czy ściec prosty, dzi ęgiel nadbrze żny, dzwonek syberyjski, fiołek przedziwny, gnie źnik le śny, go ździk pyszny, gółka długoostrogowa, gr ąż el żółty, groszek błotny, gruszyczka okr ągłolistna, grzybienie białe, grzybienie północne, gwiazdnica bagienna, jarz ąb szwedzki, je żogłówka najmniejsza, kanianka macierzankowa, kło ć wiechowata, konietlica łąkowa, koniopłoch ł ąkowy, konitrut błotny, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kruszczyk błotny, kruszczyk rdzawoczerwony, lipiennik loesela, listera jajowata, marzanka wonna, marzyca czarniawa, mi ęta polej, modrzewnica zwyczajna, narecznica grzebieniasta, nasi ęź rzał pospolity, nawodnik okółkowy, nawrot lekarski, oman wierzbolistny, orlik pospolity, ostrołódka kosmata, ostro żeń ł ąkowy, ostro żeń siwy, ożanka czosnkowa, paj ęcznica liliowata, paprotka zwyczajna, pełnik europejski, pi ęciornik blady, pływacz drobny, pływacz po średni, pływacz zaniedbany, ponikło sk ąpokwiatowe, porzeczka czarna, prosienicznik plamisty, przetacznik górski, przetacznik pagórkowy, przygiełka biała, rdestnica włosowata, rdestnica wydłu żona, rogatek krótkoszyjkowy, rokitnik zwyczajny, rosiczka okr ągłolistna, rosiczka po średnia, rz ęś l hakowata, salwinia pływaj ąca, sasanka ł ąkowa, selernica żyłkowana, sit alpejski, sit t ępokwiatowy, starzec bagienny, storczyk krwisty, storczyk kukawka, storczyk plamisty, storczyk szerokolistny, szczaw gajowy, szczaw wodny, tłustosz pospolity, turzyca bagienna, turzyca dwupienna, turzyca dwustronna, turzyca łuszczkowata, turzyca obła, turzyca o ścista, w ęż ymord stepowy, wiciokrzew pomorski, widłak go ździsty, widłak jałowcowaty, wierzbownica rózgowata, wilczomlecz błotny, wil żyna ciernista, wy żpin jagodowy, zam ętnica błotna, zanokcica skalna, zaraza przytuliowa, żabieniec lancetowaty. 24 Wśród chronionych gatunków zwierz ąt znajduj ą si ę m.in.: 25 - ptaki: batalion, b ączek, b ąk, bielik, bielik wschodni, błotniak ł ąkowy, błotniak stawowy, bocian biały, bocian czarny, brodziec krwawodzioby, brodziec piskliwy, brodziec samotny, brzegówka, brz ęczka, burzyk popielaty, burzyk zółtodzioby, cierlik, cyraneczka, cyranka, czajka, czapla siwa, czernica, derkacz, drozd śpiewak, dudek, dymówka, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł du ży, dzi ęcioł zielony, dzi ęciołek, dziwonia, dzwoniec, gawron, g ągoł, g ąsiorek, g ęgawa, g ęś zbo żowa, gil, głowienka, goł ąb grzywacz, grubodziób, hełmiatka, ibis kasztanowaty, jarz ębatka, jastrz ąb goł ębiarz, jerzyk, kania czarna, kania ruda, kapturka, kawka, kobuz, kokoszka wodna, kopciuszek, kormoran, kormoran mały, kos, kowalik, krakwa, kr ętogłów, krogulec, kropiatka, kruk, krzy żówka, kszyk, kukułka, kulczyk, kulik wielki, kuropatwa, lelek,

24 źródło: RDO Ś Szczecin, inwentaryzacja przyrodnicza 25 źródło: RDO Ś Szczecin, inwentaryzacja przyrodnicza

120 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

lerka, łab ędź niemy, łęczak, łozówka, łyska, makol ągwa, mazurek, mewa pospolita, mewa śmieszka, muchołówka białoszyja, muchołówka mała, muchołówka szara, muchołówka żałobna, mysikrólik, myszołów zwyczajny, nawałnik burzowy, nawałnik du ży, nurog ęś , ohar, oknówka, orlik krzykliwy, ostrygojad, pełzacz le śny, pełzacz ogrodowy, perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, perkoz rogaty, perkoz zausznik, perkozek, piecuszek, pieg ża, pierwiosnek, pliszka górska, pliszka siwa, pliszka żółta, płaskonos, podgorzałka, podró żniczek, pokl ąskwa, pokrzewka cierniówka, pokrzewka ogrodowa, pokrzywnica, potrzeszcz, potrzos, przepiórka, pustułka, puszczyk, raniuszek, remiz, rokitniczka, ro żeniec, rudzik, rybitwa białoczelna, rybitwa czarna, rybitwa zwyczajna, rycyk, sieweczka rzeczna, sikora bogatka, sikora czarnogłowa, sikora czubatka, sikora modra, sikora sosnówka, sikora uboga, siniak, skowronek polny, słonka, słowik rdzawy, sowa uszata, sójka, sroka, srokosz, strumieniówka, strzy żyk, szczygieł, szpak, świergotek drzewny, świergotek ł ąkowy, świerszczak, świstunka, trzciniak, trzcinniczek, trzmielojad, trznadel, turkawka, warz ęcha, wąsatka, wilga, wodnik, wrona siwa, zaganiacz, zielonka, zi ęba, zimorodek, zniczek, żuraw - ssaki: badylarka, ba żant, borsuk, bóbr europejski, dzik, jele ń europejski, je ż europejski, karczownik, kret europejski, kuna le śna, lis, mysz le śna, mysz polna, norka ameryka ńska, nornica ruda, nornik bury, nornik północny, nornik zwyczajny, pi żmak, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, ryjówka średnia, rz ęsorek rzeczek, sarna, wiewiórka, wilk, wydra, zaj ąc szarak - nietoperze: borowiec wielki, gacek wielkouch, karlik malutki, karlik wi ększy, mroczek pó źny, nocek rudy, - płazy: grzebiuszka ziemna, kumak nizinny, ropucha paskówka, ropucha szara, ropucha zielona, rzekotka drzewna, traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, żaba jeziorkowa, żaba moczarowa, żaba śmieszka, żaba trawna, żaba wodna, żaba zwinka, - gady: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, żółw błotny, - ryby: bole ń, certa, cierniczek, ciernik, głowacz białopłetwy, jazgarz, ja ź, jelec, kara ś, kara ś srebrzysty, karp, kiełb, kle ń, koza, kr ąp, leszcz, lin, łoso ś, mi ętus, oko ń, piekielnica, piskorz, pło ć, pstr ąg potokowy, pstr ąg t ęczowy, rozpiór, ró żanka, sandacz, sielawa, słonecznica, stynka, sum, sumik karłowaty, szczupak, tro ć wędrowna, ukleja, węgorz, wzdr ęga, - mał że: skójka malarska, , skójka perłorodna, skójka zaostrzona, - owady: biegacz fioletowy, biegacz gajowy, biegacz granulowany, biegacz ogrodowy, biegacz skórzasty, biegacz wr ęgaty, biegacz złocisty, husarz władca, ł ątka dzieweczka, nimfa stawowa, pał ątka pospolita, rusałka wierzbowiec, rusałka żałobnik, szablak zwyczajny, świtezianka błyszcz ąca, świtezianka dziewica, trzmiel gajowy, trzmiel kamiennik, trzmiel le śny, trzmiel ziemny, tygrzyk paskowany, wa żka czarnoplama, wa żka płaskobrzucha, żagnica okazała, żagnica wielka. Wobec chronionych gatunków zwierz ąt, ro ślin i grzybów obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z ww. rozporz ądze ń i art. 51 i 52 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r., poz. 1651 ze zm.). W celu stwierdzenia wyst ępowania ww. gatunków chronionych konieczne jest przeprowadzenie w odpowiednim terminie inwentaryzacji przyrodniczej.

121 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

3.10.3. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście zasobów przyrodniczych.

122 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 49. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Kontynuowanie inwentaryzacji przyrodniczej województwa ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów Natura 2000 (inwentaryzacja pod k ątem tworzonych obecnie Planów Zada ń Ochronnych) Efekt cz ęś ciowy – Na obszarze Barlinecko – Gorzowskiego Parku Krajobrazowego kontynuowano inwentaryzacje siedlisk le śnych, prowadzono zadanie zrealizowane inwentaryzacj ę wa żek i stanowisk brodaczek. na bie żą co Pogł ębianie i Jednostki brały udział w tworzeniu projektów Planów Zada ń Ochronnych dla obszarów Natura 2000. udost ępnianie Zadanie: Prowadzenie działa ń edukacyjnych maj ących na celu podnoszenie świadomo ści w zakresie prawnych wiedzy i przyrodniczych podstaw funkcjonowania obszarów chronionych oraz w zakresie ochrony dziedzictwa ekologicznego o zasobach Zespół Parków Krajobrazowych Woj. Lubuskiego - zrealizowano zaj ęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzie ży, udzielano informacji przyrod- turystom z zakresu ochrony przyrody, przygotowano artykuły przyrodnicze dla lokalnej prasy, wydano - wznowiono publikacj ę Efekt cz ęś ciowy – niczych w postaci map oraz albumów dotycz ących Parku, promowano walory przyrodnicze Parku podczas imprez okoliczno ściowych. zadanie zrealizowane Zespół Parków Krajobrazowych Woj. Zachodniopomorskiego - zamontowano szereg elementów infrastruktury edukacyjnej dotycz ącej na bie żą co walorów przyrodniczych parku. W szkołach prowadzone były spotkania, prelekcje. Umieszczano informacje o walorach przyrodniczych w folderach i materiałach promocyjnych. Stworzenie Zadanie: Opracowanie planów ochrony dla istniej ących parków krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody, a tak że planów Efekt cz ęś ciowy – prawno- zada ń ochronnych i planów ochrony dla obszarów Natura 2000 zadanie zrealizowane organiza- Działanie zrealizowano cz ęś ciowo, tj. ustanowiono plany zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000: Dolina Dolnej Odry, Jezioro cz ęś ciowo cyjnych Kozie, Pojezierze My śliborskie, Ostoja Witnicko – Dębowska. warunków Zadanie: Tworzenie nowych form ochrony przyrody na podstawie wyników inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej Efekt cz ęś ciowy – i narz ędzi dla Wydano dwa zarz ądzenia w sprawie rezerwatu „Cisy Boleszkowickie” i rezerwatu „Długogóry”, ustanowiono ł ącznie dwie strefy zadanie zrealizowane ochrony ochrony bielika, ustanowiono jedn ą stref ę ochrony bociana czarnego, jedn ą stref ę ochrony puchacza, podj ęto uchwały w sprawie na bie żą co przyrody ustanowienia pomników przyrody i u żytków ekologicznych Ochrona Zadanie: Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 i pozostałych obszarach cennych przyrodniczo ró żnorodno ści oraz przeciwdziałanie pogorszeniu si ę tego stanu Efekt cz ęś ciowy – biologicznej Zespół Parków Krajobrazowych Woj. Lubuskiego - kontynuowano projekt czynnej ochrony popielic, czynnej ochrony wróbla mazurka, zadanie zrealizowane i krajobrazowej prowadzono monitoring płazów oraz gadów na bie żą co poprzez zachowanie lub Zespół Parków Krajobrazowych Woj. Zachodniopomorskiego - przeprowadzono inwentaryzacje bociana. odtworzenie wła ściwego stanu Zadanie: Opracowanie i wdra żanie kompleksowych systemów zarz ądzania obszarami cennymi przyrodniczo wraz Efekt cz ęś ciowy – ekosystemów z tworzeniem infrastruktury edukacyjnej, informacyjnej, turystycznej oraz słu żą cej ochronie przyrody zadanie zrealizowane i siedlisk oraz Zadanie realizowano poprzez konserwacj ę i napraw ę tablic granicznych i informacyjnych. na bie żą co populacji gatunków zagro żonych

123 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Wsparcie ochrony bioró żnorodno ści na obszarach wiejskich poprzez szkolenie i wsparcie rolników we wdra żaniu Efekt cz ęś ciowy – jw. programów rolno-środowiskowych zadanie zrealizowane Zachodniopomorski ODR w Barzkowicach Terenowy Zespół Doradców w My śliborzu prowadził doradztwo. na bie żą co Zadanie: Realizacja „Krajowego programu zwi ększania lesisto ści” oraz zalesianie nowych terenów, w tym gruntów Efekt cz ęś ciowy – zb ędnych dla rolnictwa oraz nieu żytków z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń przyrodniczo –krajobrazowych zadanie zrealizowane Nadle śnictwo realizuje postulaty zawarte w Krajowym programie zwi ększenia lesisto ści, zalesiano grunty porolne. na bie żą co Zadanie: Prowadzenie waloryzacji przyrodniczej obszarów le śnych Efekt cz ęś ciowy – Nadle śnictwa wykonuj ą waloryzacj ę przyrodnicz ą swoich terenów zgodnie z wytycznymi uj ętymi w cz ęś ci Instrukcji Ochrony Lasu. zadanie zrealizowane Corocznie prowadzona jest weryfikacja form ochrony przyrody. na bie żą co Zadanie: Tworzenie spójnych kompleksów le śnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów Efekt cz ęś ciowy – Obszar Nadle śnictwa My ślibórz charakteryzuje si ę du żym stopniem fragmentacji obszarów le śnych. Jednym z priorytetowych celów zadanie zrealizowane jest wyznaczanie nowych oraz ochrona istniej ących korytarzy ekologicznych gwarantuj ących zachowanie spójno ści środowiska. na bie żą co Zadanie: Renaturalizacja obszarów le śnych, w tym obszarów wodnych - błotnych, obiektów cennych przyrodniczo, znajduj ących si ę na terenach le śnych w tym zwi ększenie mo żliwo ści retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach le śnych na terenach nizinnych - budowa obiektów wodno-melioracyjnych Efekt cz ęś ciowy – Na terenie Nadle śnictwa Barlinek ustanowiono ekosystemy referencyjne zgodnie z wymogami certyfikacji gospodarki le śnej, m.in. zadanie zrealizowane drzewostany na siedliskach bagiennych, na nadbrze żnych strefach ekotonowych, przy bagnach, jeziorach, rzekach, torfowiskach, na bie żą co innych zbiornikach wodnych. Ochrona Nadle śnictwa utrzymuj ą i konserwuj ą istniej ące urz ądzenia melioracyjne, które zostały wybudowane w ramach projektu „Zwi ększenie ró żnorodno ści mo żliwo ści retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach le śnych na terenach nizinnych”. le śnej Efekt cz ęś ciowy – Zadanie: Realizacja planów urz ądzenia lasów zadanie zrealizowane Nadle śnictwa prowadz ą gospodark ę le śną w oparciu o aktualnie obowi ązuj ący Plan Urz ądzenia Lasu. na bie żą co Zadanie: Podnoszenie świadomo ści przyrodniczej społecze ństwa, udost ępnienie lasów poprzez utrzymanie i rozwój posiadanej infrastruktury, rozszerzaniu bazy do edukacji ekologicznej, partycypacji w inwestycjach wspólnych Efekt cz ęś ciowy – z samorz ądami w zakresie rozwoju turystyki na obszarach le śnych i przyle śnych zadanie zrealizowane Edukacja le śna, a tym samym podnoszenie świadomo ści społecze ństwa prowadzone jest poprzez spotkania z le śnikiem w szkołach, na bie żąco zaj ęcia terenowe, prelekcje, pogadanki, wykłady, konkursy, akcje i imprezy okoliczno ściowe. Poza tym sprz ątane s ą miejsce biwakowania oraz naprawiane urz ądzenia turystyczne. Zadanie: Prowadzenie doradztwa dla wła ścicieli gruntów korzystaj ących ze wsparcia UE dla działa ń zwi ązanych Efekt cz ęś ciowy – z le śnictwem zadanie zrealizowane Działanie jest realizowane poprzez udzielanie wła ścicielom lasów prywatnych pomocy na wniosek poprzez doradztwo w zakresie na bie żą co zalesienia i gospodarki le śnej oraz odpłatnie udost ępnia sadzonki i specjalistyczny sprz ęt. Efekt cz ęś ciowy – Zadanie: Promocja turystyki zwi ązanej z gospodark ą le śną, łowiectwem, turystyki ekologicznej i rowerowej zadanie zrealizowane Pracownicy Nadle śnictwa naprawiaj ą, sprz ątaj ą oraz modernizuj ą infrastruktur ę turystyczn ą. na bie żą co

124 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany Podj ęte zadania (przykłady) Efekt priorytet Zadanie: Monitorowanie oraz ograniczanie wyst ępowania szkodników owadzich w lasach Obowi ązuje „Instrukcja ochrony lasu”, w której wyznaczono czynno ści obowi ązkowe dla jednostek organizacyjnych LP, które maj ą na Efekt cz ęś ciowy – celu kontrol ę zagro żenia powodowanego przez owady (m. in. obserwacje prowadzone s ą na 180 partiach kontrolnych drzewostanów zadanie zrealizowane głównie pod k ątem wyst ępowania barczatki sosnówki, paprocha cetyniaka, strzygoni choinówki, boreczników, zawisaka borowca na bieżą co i osnui gwia ździstej; ka żdego roku wykłada si ę 30 pułapek feromonowych na brudnic ę mniszk ę w celach prognozowania ilo ści tego owada). Zadanie: Monitorowanie oraz ograniczanie zagro żenia po żarowego w lasach, w tym modernizacja sprz ętu przeciwpo żarowego oraz systemu wczesnego wykrywania po żarów lasu, modernizacja systemu obserwacji lasu, zakup Ochrona Efekt cz ęś ciowy – kamer TV umo żliwiaj ących monitoring lasów, zakup i wymiana sprz ętu patrolowo-ga śniczego ró żnorodno ści zadanie zrealizowane Ochrona czynna ppo ż polega na prowadzeniu dy żurów w czasie okresu zagro żenia po żarowego oraz monitoringu lasu za pomoc ą le śnej na bie żą co dostrzegalni przeciwpo żarowej. Na zabezpieczenie przeciwpo żarowe składa si ę równie ż porz ądkowanie terenu przy drogach publicznych z martwych drzew i opadłych gał ęzi oraz oborywanie parkingów i miejsc biwakowania. Zadanie: Budowa lub przebudowa dróg le śnych uznanych za drogi po żarowe Efekt cz ęś ciowy – Nadle śnictwo w ramach swojej działalno ści modernizuje sieci dróg uznanych jako dojazdy po żarowe w celu jak najlepszego zadanie zrealizowane zabezpieczenia ekosystemów le śnych przed skutkami kl ęsk żywiołowych i katastrof naturalnych na bie żą co Zadanie: Wzmacnianie techniczne słu żb le śnych dla potrzeb ujawniania i zwalczania zagro żeń niszczenia przyrody przez Efekt cz ęś ciowy – człowieka (walka z kłusownictwem, za śmiecaniem i dewastacj ą terenów le śnych) zadanie zrealizowane Przy Nadle śnictwie działa Komenda Stra ży Le śnej, która prowadzi ewidencj ę szkód. na bie żą co Wdro żenie zasad turystyki zrównowa- Zadanie: Dostosowanie infrastruktury turystycznej oraz zasad zarz ądzania ruchem turystycznym do oszacowanych żonej na poziomów chłonno ści i pojemno ści turystycznej oraz Opracowanie i wdro żenie systemów informacyjnych o przyrodniczych Efekt cz ęś ciowy – obszarach - walorach turystycznych województwa spójnych z zintegrowanymi systemami zarz ądzania obszarami chronionymi zadanie zrealizowane chronionych Działania były realizowane przez jeden podmiot, tj. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Zachodniopomorskiego - na bie żą co oraz promocja zainstalowano infrastruktur ę ukierunkowuj ącą ruch turystyczny - kierunkowskazy, ście żka dydaktyczna, ogrodzenia. Rozbudowano przyrod- równie ż stron ę internetow ą www.zpkwl.gorzow.pl, przedstawiaj ącej walory przyrodnicze i turystyczne Parków. niczych walorów turystycznych Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020” w latach 2014-2015

125 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013-2014 s ą nast ępuj ące działania: - wzrost lesisto ści powiatu poprzez realizacj ę Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści, - podejmowanie działa ń edukacyjnych przez organy zarz ądzaj ące obszarami chronionymi, - aktywne działania zwi ązane z ochron ą siedlisk i gatunków przez Zespół Parków Krajobrazowych.

3.10.4. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby przyrodnicze.

Tabela 50. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze Mocne strony Słabe strony − obj ęcie obszarów i obiektów o wysokiej − teren zurbanizowany i przekształcony bioró żnorodno ści formami ochrony antropogenicznie, płoszenie zwierz ąt, przyrody, niszczenie siedlisk i wydeptywanie

trzne − du ża lesisto ść powiatu (42,0 %) ro ślin, ę w porównaniu z lesisto ści ą kraju − wycinka drzew na terenach (29,3 %), mieszkaniowych i przemysłowych, − skuteczny system wykrywania po żarów − du że zakłady przemysłowe emituj ące lasów przez nadle śnictwa, zanieczyszczenia, działalno ść − obowi ązuj ące plany ochrony dla eksploatacji kopalin na du żych rezerwatów przyrody, powierzchniach, Czynnikiwewn − obowi ązuj ące plany zada ń ochronnych − spontaniczna sukcesja ro ślinna, dla 8 spo śród 11 obszarów Natura zwi ększanie si ę udziału gatunków 2000. synantropijnych. Szanse Zagro żenia − nasadzenia kompensacyjne zwi ązane z rekultywacj ą terenów poeksploatacyjnych, − zanieczyszczenie powietrza trzne − ę wzrost bioró żnorodno ści obszaru atmosferycznego, gleby i wód, poprzez rekultywacj ę terenów − eutrofizacja siedlisk, pokopalnianych, − nadmierne u żytkowanie lasów, − opracowanie pozostałych planów zada ń turystyka wpływa na wzrost zagro żenia ochronnych po żarowego lasów, − realizacja działa ń edukacyjnych dot. − wyst ępowanie chorób i szkodników

Czynnikizewn walorów przyrodniczych powiatu, lasów. − realizacja inwestycji maj ących rozwija ć infrastruktur ę turystyczn ą. Źródło: opracowanie własne

3.10.5. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne.

126 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Spodziewane ocieplenie si ę klimatu spowoduje migracj ę gatunków, w tym obcych inwazyjnych wraz z równoczesnym wycofywaniem si ę tych gatunków, które nie s ą przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znosz ą ostre mrozy. W kontek ście pojawiaj ącego si ę zjawiska suszy wyst ąpi ograniczenie powierzchni terenów wodno-błotnych, w tym stopniowe wysychanie i zanik torfowisk, wilgotnych lasów i borów. Wydłu żony okres z dodatnimi temperaturami na jesieni z intensywnymi opadami rozmi ękczaj ącymi gleb ę w poł ączeniu z osłabieniem drzew przez choroby i szkodniki mo że dodatkowo zwi ększa ć wra żliwo ść lasów na wiatry i sprzyja ć zwi ększaniu wiatrołomów. W warunkach oczekiwanych zmian klimatu, które przyczyni ą si ę do migracji i zmian zasi ęgów wyst ępowania poszczególnych gatunków, zachowanie dro żno ści korytarzy ekologicznych postrzegane jest jako czynnik pozwalaj ący łagodzi ć antropopresj ę. Sieci ekologiczne, stanowi ć mog ą wa żny element adaptacji do zmian klimatu.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Lasy znajduj ą si ę w sytuacji stałego zagro żenia przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne. Istotnym zagro żeniem s ą nadal zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Lasy nara żone s ą tak że na anomalie pogodowe - okresowo wyst ępuj ące susze, huraganowe wiatry oraz po żary. Ze wzgl ędu na zwi ększenie intensywno ści wiatrów wzrasta zagro żenie powstawaniem szkód wyrz ądzonych przez wyrywane drzewa podczas huraganów.

III – Działania edukacyjne Funkcj ę edukacyjn ą pełni ą szlaki turystyczne i ście żki edukacyjne. Głównym celem edukacji przyrodniczej jest zach ęcenie ludno ści do uprawiania aktywnego wypoczynku, pokazanie ró żnorodno ści wyst ępuj ących form przyrody, przybli żenie problematyki gospodarki le śnej i ochrony przyrody oraz poszerzenie wiedzy z zakresu edukacji przyrodniczej. Nadle śnictwa oraz Parki Krajobrazowe prowadz ą edukacj ę ekologiczn ą w oparciu o zatwierdzony program. Prowadzone s ą również spotkania ze szkołami, przedszkolami na ście żkach edukacyjno - le śnych.

IV - Monitoring środowiska Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego (ZM ŚP) funkcjonuje w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, a jego zadaniem w odró żnieniu od monitoringu specjalistycznego jest prowadzenie obserwacji mo żliwie jak najwi ększej liczby elementów środowiska przyrodniczego, w oparciu o planowe, zorganizowane badania stacjonarne. Celem ZM ŚP jest dostarczenie danych do okre ślania aktualnego stanu środowiska oraz w oparciu o wieloletnie cykle obserwacyjne, przedstawienie krótko i długookresowych przemian środowiska w warunkach zmian klimatu i narastaj ącej antropopresji. Uzyskane wyniki z prowadzonych obserwacji stanowi ą podstaw ę do sporz ądzenia prognoz krótko- i długoterminowych rozwoju środowiska przyrodniczego oraz przedstawienia kierunków zagro żeń i sposobów ich przeciwdziałania. Monitoring lasów wł ączono do Pa ństwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Pa ństwow ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska. Instytut Badawczy Le śnictwa przyst ąpił do uruchomienia monitoringu uszkodze ń lasu (monitoring biologiczny). Do monitoringu lasu wł ączono monitoring entomologiczny obejmuj ący li ścio żerne szkodniki

127 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 drzew iglastych. Uruchomiono pomiary koncentracji zanieczyszcze ń powietrza. Zapocz ątkowano monitoring fitopatologiczny. Zapocz ątkowano monitoring składu chemicznego aparatu asymilacyjnego drzew. Rozpocz ęto monitoring biegaczowatych.

3.11. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska mianem powa żnej awarii okre śla si ę zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. W przypadku wyst ąpienia awarii Powiat oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki administracyjne ci ążą na władzach wojewódzkich i stra ży po żarnej. Na terenie powiatu znajduj ą si ę dwa zakłady kwalifikowane jako zakłady du żego ryzyka: KRNiGZ D ębno w Barnówku oraz Rozlewnia gazu LPG GASPOL w Barlinku. Działaj ą na tym terenie równie ż du że zakłady przemysłowe, takie jak: Barlinek Inwestycje Sp. z o.o. w Barlinku, HaCon Sp. z.o.o. oraz Ekspedyt kolejowy w Barnówku. Kopalnia Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego D ębno jest zakładem du żego ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej gdzie prowadzona jest eksploatacja zło ża ropy naftowej. W procesie eksploatacji produkowane s ą: ropa naftowa, gaz ziemny, gaz płynny propan-butan, siarka. Zaliczenie do kategorii zakładów o du żym ryzyku powa żnej awarii nast ąpiło z uwagi na wyst ępowanie na obiekcie substancji niebezpiecznej – LPG, płynnej mieszaniny gazów propan - butan) w ilo ści przekraczaj ącej okre ślon ą w odpowiednim rozporz ądzeniu warto ść progow ą. KRNiGZ D ębno posiada opracowan ą i wdro żon ą dokumentacj ę wymagan ą dla zakładów o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej. W pobli żu kopalni i w odległo ści, na której mo że wyst ąpi ć oddziaływanie niebezpieczne w przypadku emisji LPG nie ma zabudowa ń mieszkalnych czy obiektów użyteczno ści publicznej, które mog ą by ć nara żone na bezpo średnie szkody. W procesie technologicznym wyst ępuj ą równie ż inne substancje chemiczne. S ą to m.in. ropa naftowa, gaz ziemny, siarka oraz dodatki chemiczne stosowane w procesie wydobycia i oczyszczania ropy naftowej. W nieoczyszczonej ropie wyst ępuje siarkowodór, który w procesie technologicznym jest przetwarzany na siark ę. Przedstawione powy żej substancje wyst ępuj ą w ilo ściach nie stwarzaj ących zagro żenia dla ludno ści poza obszarem zakładu. Ropa naftowa i gaz ziemny transportowane s ą z odwiertów za pomoc ą ruroci ągów. Ruroci ągi technologiczne poprowadzone s ą ze zło ża Cychry do O środka Centralnego w Barnówku. Podobne przebiegaj ą na odcinku od O środka Centralnego Barnówko do Ekspedytu Barnówko. Posiadaj ą one wyznaczon ą 30 metrow ą stref ę ochronn ą, której środkiem jest o ś ruroci ągu. Poza ruroci ągami do transportu ropy naftowej, na terenie powiatu znajduj ą si ę te ż gazoci ągi. Głównymi s ą dwie nitki ł ącz ące Kopalni ę Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego (KRNiGZ) Zielin z O środkiem Centralnym Barnówko. Posiadaj ą one przekroje 150 mm (dwie nitki) i 100 mm (jedna nitka). We wszystkich nitkach (poza ruroci ągiem Barnówko-Gorzów dla elektrociepłowni) utrzymywane jest ci śnienie gazu rz ędu 11 MPa. Strefy ochronne dla poszczególnych nitek gazoci ągów zostały ustalone na etapie projektowania i maj ą rozmiary zgodne z podstawowymi wymaganiami. Na terenie powiatu wyst ępuj ą równie ż ruroci ągi słu żą ce do przesyłania płynu zło żowego, który mo że zawiera ć siarkowodór w st ęż eniu wi ększym ni ż 2 % obj ęto ści.

128 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ruroci ągi te posiadaj ą strefy ochronne zgodne z ww. Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 109 z 2002r.). Zgodnie z tym rozporz ądzeniem obowi ązuj ą nast ępuj ące strefy ochronne: 50 metrów od wolnostoj ących domów mieszkalnych, 200 metrów od terenów zwartej zabudowy. Natomiast Rozlewnia Gazu LPG Barlinek to zakład nale żą cy do przedsi ębiorstwa GASPOL S.A. w Warszawie. Główne zagro żenia mog ące wyst ąpi ć w zakładzie to: ska żenie toksyczne gazami po żarowymi, ska żenie ekologiczne, po żar oraz wybuch. Zgodnie z danymi Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w ostatnich latach na terenie powiatu myśliborskiego nie zanotowano żadnych powa żnych awarii oraz zdarze ń o znamionach powa żnej awarii. Innym typem zagro żeń na terenie powiatu s ą zagro żenia pochodz ące z komunikacji. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Bior ąc pod uwag ę wymienione czynniki, za potencjalne źródło awarii mo żna zatem uzna ć równie ż ci ągi komunikacyjne oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro żeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód.

3.11.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś

Bior ąc pod uwag ę podsumowanie dot ąd obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, a maj ąc na wzgl ędzie konieczno ść podejmowania dalszych działa ń, poni żej przeanalizowano efekty realizacji dotychczasowego PO Ś w kontek ście zagro żenia powa żnymi awariami.

Tabela 51. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany priorytet Podj ęte zadania (przykłady) Efekt Efekt cz ęś ciowy Zadanie: Prowadzenie kontroli na terenach zakładów przemysłowych, – zadanie Zmniejszenie w tym zakładów du żego ryzyka wyst ąpienia awarii przemysłowej realizowane na zagro żenia WIO Ś w Szczecinie realizował kontrole zakładów ryzyka na bie żą co. i minimalizacja bie żą co skutków Zadanie: Wyposa żenie słu żb monitoringu w odpowiedni sprz ęt Efekt ko ńcowy – w przypadku umo żliwiaj ący podj ęcie działa ń ratowniczych dla wszystkich zadanie wyst ąpienia awarii mo żliwych scenariuszy awarii, katastrofy zrealizowano WIO Ś w Szczecinie doposa żył swoje urz ądzenia pomiarowe. Zadanie: Wspieranie działalno ści jednostek reagowania kryzysowego Zapewnienie Efekt cz ęś ciowy W ramach struktur OSP i PSP działaj ą jednostki w Krajowym Systemie bezpiecznego – zadanie Ratowniczo-Ga śniczym, które specjalizuj ą si ę m.in. w usuwaniu substancji transportu substancji realizowane na niebezpiecznych dostaj ących si ę do środowiska w wyniku zaistnienia kolizji niebezpiecznych bie żą co czy wypadku drogowego. Zadanie: Edukacja w zakresie wła ściwych zachowa ń w sytuacjach zagro żenia w śród mieszka ńców Wykreowanie Komenda Powiatowa Policji w My śliborzu - poprzez spotkania w śród wła ściwych zachowa ń mieszka ńców oraz młodzie ży szkolnej kreowano postawy zachowa ń Efekt cz ęś ciowy społecze ństwa w momencie wyst ąpienia zagro żenia środowiska z tytułu awarii – zadanie w sytuacji wyst ąpienia przemysłowych. Prowadzone s ą równie ż działania pod tytułem Widocznie realizowane na zagro żeń środowiska Ekologicznie. Realizuje si ę spotkania, prelekcje, pokazy, np. pierwszej bie żą co z tytułu awarii pomocy, zachowania na drogach, prowadzone w szkołach i przedszkolach przemysłowych przez jednostki mundurowe – policj ę, stra żaków i medyczne - ratownicy medyczni. Źródło: Raport z realizacji „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017- 2020” w latach 2014-2015

129 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podsumowuj ąc, w uj ęciu syntetycznym, najwa żniejszymi sukcesami realizacji programu ochrony środowiska w latach 2013-2014 s ą nast ępuj ące działania: - współdziałania jednostek stra ży po żarnej w Krajowym Systemie Ratownictwa Ga śniczego co pozwala na szybsze i bardziej efektywne zapobieganie i minimalizowanie skutków po żarów i innych zagro żeń.

3.11.2. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia powa żnymi awariami.

Tabela 52. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami Mocne strony Słabe strony − znaczne nat ęż enie ruchu tranzytowego, − aktualne procedury kryzysowe − du ża liczba podmiotów nara żonych na opracowywane przez Stra ż Po żarn ą trzne wyst ąpienie awarii (stacje benzynowe, ę i Starostwo Powiatowe, a tak że zakłady magazyny substancji niebezpiecznych) du żego ryzyka,

Czynniki − − zakłady o du żym ryzyku wyst ąpienia wewn droga ekspresowa wyprowadzaj ąca ruch awarii, poza centra miejscowo ści. − ropoci ągi, gazoci ągi wysokiego ci śnienia. Szanse Zagro żenia − opracowywanie przez prowadz ących − du że nat ęż enie ruchu samochodowego zakłady przemysłowe planów operacyjno- trzne na szlakach komunikacyjnych ę ratowniczych oraz zewn ętrznych planów zwi ększaj ące zagro żenie wyst ąpienia operacyjno-ratowniczych przez

Czynniki awarii,

zewn Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej − obszar przygraniczny. Stra ży Po żarnej. Źródło: opracowanie własne

3.11.3. Zagadnienia horyzontalne – zagro żenie powa żnymi awariami

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmianom klimatu wywołanym ocieplaniem si ę klimatu b ędą towarzyszyły zmiany, które powinny by ć uwzgl ędniane w gospodarowaniu przestrzeni ą w kontek ście mog ącej si ę pojawi ć powa żnej awarii lub nadzwyczajnego zagro żenia środowiska. Dotycz ą one wielu aspektów o charakterze horyzontalnym, od gospodarki rolnej, le śnej i wodnej (niszcz ące susze, po żary, powodzie i podtopienia, itd.), przez przemysł i energetyk ę (zmiany technologii), bezpiecze ństwo ludzi i mienia (ekspozycja na powodzie i podtopienia, osuwiska i po żary) po infrastruktur ę (ekspozycja na nadmiar lub niedobór wód, wichury). Na mo żliwo ść wyst ąpienia powa żnych awarii ma wpływ wyst ępowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze co mo że doprowadzi ć do zwi ększenia ryzyka

130 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 uszkodzenia linii przesyłowych i dystrybucyjnych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Nadzwyczajne zagro żenia środowiska powstaj ą wskutek: wypadków i zdarze ń w czasie budowy i eksploatacji dróg i innych obiektów drogowych, w których bior ą udział pojazdy przewo żą ce substancje niebezpieczne, a które mog ą spowodowa ć m.in.: ska żenie powietrza, wód, gleb oraz po żary; awarii w miejscach postoju ww. pojazdów, po żaru z powodu nieostro żnego obchodzenia si ę u żytkowników dróg z ogniem w lesie, niewła ściwego lub niedostatecznego zabezpieczenia robót drogowych i samej drogi w wyniku złego rozpoznania warunków środowiskowych (np. geologii, stosunków wodnych). Na terenie powiatu ryzyko wyst ąpienia powa żnych awarii zwi ązane jest głównie z rozwojem przemysłu i z istniej ącymi zakładami przemysłowymi.

III – Działania edukacyjne Edukacj ę społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro żenia realizuj ą gminne i powiatowe sztaby zarz ądzania antykryzysowego. W zakres funkcji Pa ństwowej Stra ży Po żarnej wchodzi publiczna informacja, edukacja i zwi ększanie świadomo ści społeczno ści lokalnych. Na podstawie przeprowadzanych działa ń, komendanci powiatowi sporz ądz ą tzw. katalogi zagro żeń obejmuj ące identyfikacj ę zagro żeń: - chemicznych - od źródeł stacjonarnych (w tym obj ętych postanowieniami dyrektywy SEVESO II, - w transporcie drogowym materiałów niebezpiecznych, w transporcie kolejowym i ruroci ągowym, - zagro żenia po żarowe (du żych baz magazynowych materiałów po żarowo niebezpiecznych, obiektów u żyteczno ści publicznej, lasów itp.).

IV - Monitoring środowiska Obowi ązki kontroli zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o du żym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że Wojewodzie. WIO Ś realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez wykonywanie kontroli przedsi ębiorstw. Współprac ę koordynuj ą sztaby zarz ądzania antykryzysowego w oparciu o opracowane plany zarz ądzania antykryzysowego.

3.12. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne maj ące wpływ na środowisko przyrodnicze jednostki zostały wyszczególnione w poszczególnych rozdziałach tematycznych niniejszego opracowania. Powiat posiada bardzo dobrze rozwini ętą sieć wodoci ągow ą i niepełn ą sie ć kanalizacyjn ą, jak równie ż dobrze zorganizowany system gospodarki odpadami oparty o dwie regionalne instalacje, jedn ą na terenie samego powiatu, w m. Dalsze, drug ą w województwie lubuskim. Zurbanizowany krajobraz trzech najwi ększych miast powiatu:

131 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Dębna, My śliborza i Barlinka oraz licznych terenów eksploatacji surowców jest urozmaicony przez tereny le śne, tereny u żytkowane rolniczo oraz liczne zbiorniki wodne. Funkcjonowanie du żych zakładów przemysłowych, w tym zwi ązanych z eksploatacj ą kopalin na terenie powiatu to jedno z najwa żniejszych uwarunkowa ń wewn ętrznych wpływaj ących na stan środowiska. Na jako ść zasobów przyrodniczych, a tak że funkcjonowanie człowieka w tym środowisku wpływ maj ą tak że przebiegaj ące ci ągi komunikacyjne. Ze wzgl ędu na jako ść środowiska pozytywnym działaniem jest ci ągły rozwój sieci gazowniczej oraz w miejscu zag ęszczenia zabudowy, rozwój sieci ciepłowniczej. Pozytywnym uwarunkowaniem wewn ętrznym jest tak że rozwój odnawialnych źródeł energii oraz systemu ście żek rowerowych. Poło żenie powiatu na tle województwa, kraju i obszaru przygranicznego stanowi podstaw ę do rozwa żań na temat uwarunkowa ć zewn ętrznych jednostki. Poło żenie jednostki, w tym najwi ększych miast, cz ęsto warunkuje ich stan środowiska oraz konieczno ść podejmowanych działa ń ekologicznych. Poło żenie komunikacyjne pomi ędzy Szczecinem, a Gorzowem Wlkp. oraz notowane tendencje urbanizacyjne wskazuj ą na post ępuj ącą presj ę w zakresie rozbudowy systemu infrastruktury komunikacyjnej. Uwzgl ędniaj ąc tendencje urbanizacyjne jednostki nale ży mie ć na uwadze ci ągły rozwój jednostki, a co z tym zwi ązane wła ściwe planowanie przestrzenne ograniczaj ące rozprzestrzenianie si ę zabudowy na terenach do tego niewła ściwych, bliskich liniom energetycznym, drogom szybkiego ruchu, obszarom działalno ści gospodarczej, czy zagro żonym ruchom masowych lub podtopieniami. Dla standardów jako ści powietrza zagro żeniem dla jednostki mo że by ć niska emisja z zabudowy jednorodzinnej. Na jakość wód notowanych w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie powiatu ma wpływ nie tyle sama działalno ść podmiotów działaj ących w granicach powiatu, ale równie ż wszystkich działa ń i presji (punktów odprowadzania ścieków, u żytkowania rolniczego) wyst ępuj ących wzdłu ż całej rzeki Odry, My śli oraz Płoni, co przekłada si ę na jako ść wód w tym rejonie. Niezaprzeczalnym jest tak że presja działa ń po stronie Niemiec na stan i jako ść środowiska w zakresie powietrza atmosferycznego czy zasobów wodnych po stronie powiatu my śliborskiego. Na tle uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych warto wymieni ć najwa żniejsze problemy jednostki na polu kształtowania i ochrony środowiska. Przedstawiono je w kolejnej tabeli.

132 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 53. Najwa żniejsze problemy powiatu my śliborskiego z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu jako wskazania dla gminnych programów ochrony środowiska Stan aktualny Cel poprawy Przekroczenia dopuszczalnych norm powietrza w zakresie st ęż eń benzo( α)pirenu i pyłu PM 10 Brak przekrocze ń oraz PM 2,5, a tak że zwi ększone ilo ści NO 2 w strefie zachodniopomorskiej Mała liczba instalacji OZE Zwi ększenie udziału OZE Poprawa jako ści jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych, zmniejszenie ładunku Zły i umiarkowany stan wód powierzchniowych zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w tym zanieczyszcze ń komunalnych powoduj ących eutrofizacj ę Obj ęcie mo żliwie wszystkich mieszka ńców sieci ą Brak pełnego skanalizowania jednostek kanalizacji sanitarnej, tam gdzie znajduje to uzasadnienie ekonomiczne i ekologiczne Przewaga zmieszanych odpadów komunalnych Zwi ększenie udziału odpadów zbieranych w ogóle zebranych odpadów w sposób selektywny Wprowadzanie nowoczesnych rozwi ąza ń Du ży udział ruchu tranzytowego w organizacji ruchu, rozbudowa obwodnic Niewystarczaj ące ograniczenia przestrzenne Zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego i organizacyjne powoduj ące przekroczenia i ograniczenie liczby osób nara żonych na dopuszczalnych norm emisji hałasu wzdłu ż ponadnormatywn ą emisj ę hałasu głównych ci ągów komunikacyjnych Zagro żenia ze strony obiektów du żego ryzyka Bie żą cy monitoring podmiotów gospodarczych wyst ąpienia awarii Poprawa bezpiecze ństwa poprzez zakaz Wyst ępowanie obszarów predysponowanych do zabudowy na obszarach wyst ępowania ruchów wyst ępowania ruchów masowych masowych Znaczna presja na zagospodarowanie złó ż Bie żą ca rekultywacja gruntów kopalin poeksploatacyjnych Źródło: opracowanie własne

IV. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE

4.1. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE

Realizuj ąc lokaln ą polityk ę ochrony środowiska niniejszy program ochrony środowiska, a w nim harmonogram realizacyjny, sporz ądzony został z uwzgl ędnieniem celów zawartych w strategiach i programach (operacyjnych i rozwoju), wynikaj ących z ustawy z dnia 6 grudnia 2016 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383 ze zm.). W ka żdym z tych dokumentów znajduje si ę szereg zapisów, które były baz ą dla potrzeb opracowania celów oraz kierunków działa ń niniejszego Programu. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało żeniu powinno by ć realizowanych przez jednostki samorz ądowe, rzadko kiedy przez Powiat (w swoich kompetencjach nie posiada wiele mo żliwo ści inwestycyjnych, organizacyjnych, czy te ż administracyjnych mog ących mie ć bezpo średni wpływ na stan środowiska i jego popraw ę) lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. Powiat My śliborski b ędzie w nich cz ęsto pełni ć funkcje nadzoru

133 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 działalno ści, b ędzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym lub b ędzie bezpo średnio współdziała ć, jedynie w konkretnych zadaniach b ędzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało żone zadania.

4.1.1. Dokumenty mi ędzynarodowe

Punktem wyj ścia dla rozwa żań zgodno ści zało żeń PO Ś z innymi dokumentami jest omówienie dokumentów ustanowionych na szczeblu mi ędzynarodowym do realizacji, których Polska jest zobowi ązana. W 1992 roku opracowany został jeden z najwa żniejszych dokumentów, związanych ze zrównowa żonym rozwojem tzw. „Agenda 21" - Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego . Dokument ten zwraca szczególn ą uwag ę na konieczno ść ochrony zasobów naturalnych i racjonalnego gospodarowania nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju . Kolejnym najbardziej rozpowszechnionym dokumentem mi ędzynarodowym, który narzuca Polsce działania w zakresie ochrony środowiska jest Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu. Stanowi znaczny post ęp w zakresie walki z globalnym ociepleniem, poniewa ż zawiera cele wi ążą ce i ilo ściowe , zwi ązane z ograniczeniem i redukcj ą emisji gazów cieplarnianych . Obecnie priorytetowe dla Polski jest dostosowanie swoich działa ń do polityki Unii Europejskiej. Główne zało żenia polityki Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego okre ślone s ą w Traktacie Ustanawiaj ącym WE w Tytule XIX - Środowisko Naturalne . Jego realizacja powinna si ę przyczyni ć do zachowania, ochrony i poprawy jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych regionach Wspólnoty - ale równie ż do ochrony zdrowia ludzkiego . Kolejnym wa żnym dokumentem, wyznaczaj ącym ramy realizacji polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska jest Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska . W chwili obecnej obowi ązuje ju ż 7 Program, który okre śla działania polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska i polityki klimatycznej na najbli ższe siedem lat (od roku 2013). Okre śla on nast ępuj ące cele priorytetowe: - ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii, - przekształcenie Unii w zasobooszcz ędn ą, zielon ą i konkurencyjn ą gospodark ę niskoemisyjn ą, - ochrona obywateli Unii przed zwi ązanymi ze środowiskiem presjami i zagro żeniami dla zdrowia i dobrostanu, - maksymalizacja korzy ści z prawodawstwa środowiskowego, doskonalenie wiedzy i bazy dowodowej w zakresie środowiska i ochrony klimatu, - zabezpieczenie inwestycji ekologicznych i wspieranie zrównowa żonych miast, - lepsze uwzgl ędnianie w działaniach bardziej spójnej polityki środowiskowej i efektywne podejmowanie wyzwa ń międzynarodowych, dotycz ących środowiska i klimatu. Jednym z kluczowych elementów programu jest tak że adaptacja do zmian klimatu , powi ązana z wieloma innymi aspektami środowiskowymi, takimi jak ochrona gleby, zrównowa żone środowisko miejskie, zrównowa żona ochrona wód i środowiska morskiego . Program ochrony środowiska to dokument, który powinien opiera ć si ę tak że na strategicznych dokumentach programuj ących nie tylko działania w zakresie stricte ochrony środowiska, ale równie ż szeroko rozumianego rozwoju społeczno-gospodarczego. Tym

134 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 samym kolejnym unijnym dokumentem maj ącym znaczenie dla rozwoju pa ństw członkowskich jest unijna strategia wzrostu na okres od 2010 do 2020 r., Europa 2020 . Strategia ta ma pomóc skorygowa ć niedoci ągni ęcia europejskiego modelu wzrostu gospodarczego i stworzy ć warunki, dzi ęki którym b ędzie on bardziej inteligentny, zrównowa żony i sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu. Działania podejmowane s ą w ramach 5 obszarów: − zatrudnienie, − badania i rozwój, − zmiany klimatu i zrównowa żone wykorzystanie energii, − edukacja, walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym.

4.1.2. Dokumenty krajowe

W dalszej cz ęś ci zostały przytoczone najwa żniejsze strategiczne dokumenty krajowe, które wytyczaj ą drog ę do zrównowa żonego rozwoju.

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” – jest to dokument powstały na bazie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. Okre śla on główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, a tak że kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzgl ędnieniem zrównowa żonego rozwoju. Głównym celem dokumentu Polska 2030 jest poprawa jako ści życia Polaków mierzona wska źnikami jako ściowymi, a tak że warto ści ą oraz tempem wzrostu polskiego PKB. Projekt kładzie nacisk na jednoczesny rozwój w trzech strategicznych obszarach: konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki, równowa żenia potencjału rozwojowego regionów Polski oraz efektywno ści i sprawno ści pa ństwa. Strategia proponuje kierunki inwestycji przeprowadzonych do 2030 roku, które s ą podporz ądkowane schematowi trzech strategicznych obszarów, w skład których wchodzi: konkurencyjno ść i innowacyjno ść gospodarki, równowa żenie potencjału rozwojowego regionów Polski oraz efektywno ść i sprawno ść pa ństwa . Z kolei średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 to główna strategia rozwojowa Polski do 2020 r. Wskazuje najwa żniejsze zadania pa ństwa, które nale ży zrealizowa ć w najbli ższych latach, by przyspieszy ć rozwój Polski. Strategia proponuje podej ście dwukierunkowe, polegaj ące na usuwaniu barier i słabo ści polskiej gospodarki oraz wykorzystaniu jej mocnych stron. Dokument wyznacza trzy obszary, na których powinny zosta ć skoncentrowane fundusze na polityk ę rozwoju: - konkurencyjna gospodarka, - spójno ść społeczna i terytorialna, - sprawne i efektywne pa ństwo.

Wdro żenie Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” przyczyni si ę do rozwoju nowoczesnego, przyjaznego środowisku sektora energetycznego, zdolnego zapewni ć Polsce bezpiecze ństwo energetyczne. Głównym celem Strategii jest stworzenie warunków dla rozwoju konkurencyjnego i efektywnego sektora energetycznego przy jednoczesnym poszanowaniu zasad zrównowa żonego rozwoju i dbało ści o środowisko naturalne. W śród wa żnych wyzwa ń, które stoj ą przed sektorem energetycznym wymienione

135 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 zostały m.in. zmniejszenie energochłonno ści polskiej gospodarki poprzez modernizacj ę energetyki i ciepłownictwa, dywersyfikacj ę struktury wytwarzania energii poprzez wdro żenie i rozwijanie energetyki j ądrowej oraz zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Strategia za kluczowe dla rozwoju polskiej gospodarki i sektora energetycznego uznaje stymulowanie „zielonego” wzrostu gospodarczego poprzez wyeliminowanie barier prawnych i administracyjnych, wykorzystanie innowacyjnych i przyjaznych środowisku technologii w rozwoju sektora energetycznego oraz konsekwentne i ustawiczne prowadzenie działa ń zwi ększaj ących konkurencj ę na rynku energetycznym .

Z kolei Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” ma na celu stworzenie wysoce konkurencyjnej gospodarki (innowacyjnej i efektywnej) opartej na wiedzy i współpracy. Cel główny b ędzie realizowany w oparciu o cztery cele szczegółowe: - dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki, - stymulowanie innowacyjno ści poprzez wzrost efektywno ści wiedzy i pracy, - wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców, - wzrost umi ędzynarodowienia polskiej gospodarki.

Rozwój transportu jest jednym z podstawowych środków do osi ągni ęcia celów rozwojowych zakładanych zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i poziomie krajowym. Przyj ęcie Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku) zobowi ązało Polsk ę do realizacji ambitnych celów okre ślonych na poziomie UE, w tym celów w zakresie energii i klimatu oraz celów w zakresie transportu (np. stworzenie inteligentnej, zmodernizowanej i w pełni wzajemnie poł ączonej infrastruktury transportowej, zapewnienie skoordynowanej realizacji projektów infrastrukturalnych w ramach sieci bazowej TEN-T, koncentracja na transporcie w miastach, które s ą źródłem zag ęszczenia ruchu i emisji ).

Głównym celem opracowania Strategii zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 jest okre ślenie kluczowych kierunków rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa, a tym samym wła ściwe adresowanie zakresu interwencji publicznych finansowanych ze środków krajowych i wspólnotowych. Długookresowy cel główny zdefiniowano w strategii w nast ępuj ący sposób: poprawa jako ści życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównowa żonego rozwoju kraju . D ąż enie do osi ągni ęcia celu głównego będzie realizowane poprzez działania przypisane do pięciu celów szczegółowych: - Cel 1. Wzrost jako ści kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich. - Cel 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dost ępno ści przestrzennej. - Cel 3. Bezpiecze ństwo żywno ściowe. - Cel 4. Wzrost produktywno ści i konkurencyjno ści sektora rolno-spo żywczego. - Cel 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich.

Kolejny dokument to Polityka energetyczna Polski do 2030 roku , której cel główny stanowi tworzenie warunków dla stałego i zrównowa żonego rozwoju sektora energetycznego, przyczyniaj ącego si ę do rozwoju gospodarki narodowej, zapewnienia

136 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 bezpiecze ństwa energetycznego pa ństwa oraz zaspokojenia potrzeb energetycznych przedsi ębiorstw i gospodarstw domowych. Wyznaczono w niej trzy cele operacyjne, maj ące słu żyć realizacji celu głównego : zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju; zwi ększenie konkurencyjno ści i efektywno ści energetycznej gospodarki narodowej w ramach rynku wewn ętrznego energii UE; ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko .

Dzi ęki Krajowemu Programowi Ochrony Powietrza w Polsce samorz ądy lokalne zyskaj ą nowe narz ędzia wspieraj ące ich działania w dziedzinie ochrony powietrza. To wa żne, gdy ż jego jako ść zale ży od wielu działa ń b ędących w gestii ró żnych resortów i instytucji.

Projekt aktualizacji PO Ś realizuje równie ż wytyczne Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych , w zakresie rozwijania sieci kanalizacyjnej zgodnie z zało żeniami aglomeracji kanalizacyjnych: − konieczno ść osi ągni ęcia standardów jako ści ścieków odprowadzanych do środowiska wodnego z oczyszczalni ścieków zgodnie z wymaganiami zał ącznika 1 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, − zapewnienie 75 % redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodz ących z całego terytorium pa ństwa w celu ochrony wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacj ą, − wyposa żenie aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej zapewniaj ące obsług ę mieszka ńców w dostosowaniu do wyst ępuj ących potrzeb i uwarunkowa ń ekonomicznych, a w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, stosowanie systemów indywidualnych, − odpowiednie i zgodnie z ustaw ą o odpadach i rozporz ądzeniami wykonawczymi do tej ustawy, zagospodarowanie w środowisku osadów powstaj ących w oczyszczalniach ścieków.

W nawi ązaniu do strategicznych dokumentacji o charakterze krajowym, niniejszy dokument opiera si ę tak że o zapisy Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 .Głównym celem Strategii jest zapewnienie zrównowa żonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społecze ństwa w warunkach zmian klimatu. Plan zakłada nast ępuj ące kierunki działa ń w odniesieniu do poszczególnych sektorów (z zaznaczeniem uszczegółowienia ich i wdro żenia na poziomie regionalnym i lokalnym): 1. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska. 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu. 4. Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzgl ędnieniem zmian klimatu. 5. Stymulowanie innowacji sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu. 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu.

137 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Celem nadrz ędnym Programu ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej oraz Planu działa ń na lata 2014-2020 jest poprawa stanu ró żnorodno ści biologicznej i pełniejsze powi ązanie jej ochrony z rozwojem społeczno- gospodarczym kraju.

Celem dalekosi ęż nym tworzenia Krajowego planu gospodarki odpadami jest doj ście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównowa żonego rozwoju, w którym w pełni realizowane s ą zasady gospodarki odpadami, a w szczególno ści zasada post ępowania z odpadami zgodnie z hierarchi ą post ępowania z odpadami, czyli po pierwsze zapobieganie powstawaniu odpadów, a nast ępnie kolejno przygotowanie do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku (czyli wykorzystanie odpadów), unieszkodliwianie, przy czym najmniej po żą danym sposobem ich zagospodarowania jest składowanie. Realizacja tego celu umo żliwi osi ągni ęcie innych celów takich, jak: ograniczenie składowania odpadów, w szczególno ści odpadów ulegaj ących biodegradacji, ograniczenie zmian klimatu powodowanych przez gospodark ę odpadami czy te ż zwi ększenie udziału w bilansie energetycznym kraju energii ze źródeł odnawialnych poprzez zast ępowanie spalania paliw kopalnych spalaniem odpadów. W zwi ązku z powy ższym, uwzgl ędniaj ąc polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, przyj ęto nast ępuj ące cele główne: - utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra żonego w PKB; - zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymogami ochrony środowiska; - zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, - wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, - utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO).

Kolejny dokument, Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów ma na celu zapobieganie powstawaniu odpadów, co powinno by ć postrzegane jako istotny element w kontek ście realizacji celu strategicznego, przy zachowaniu swobody działalno ści gospodarczej i podejmowanych wyborów w granicach obowi ązuj ącego prawa. Zapobieganie powstawaniu odpadów powinno by ć wynikiem działa ń ukierunkowanych na kompleksową popraw ę efektywno ści przy uwzgl ędnieniu efektów ekologicznych, ekonomicznych i społecznych. Cele te odnosz ą si ę do zapobiegania powstawaniu odpadów, natomiast działania słu żą ce realizacji tych celów podejmowane s ą na poziomie wyrobów, materiałów, substancji

Dokumenty strategiczne wskazuj ą drog ę rozwoju dla kraju. Bior ąc pod uwag ę okres programowania PO Ś konieczne staje si ę równie ż odniesienie do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020 . Głównym celem programu na kolejne lata jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast.

138 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach. VII. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. X. Pomoc techniczna.

Głównym celem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 jest wzrost konkurencyjno ści rolnictwa z uwzgl ędnieniem celów środowiskowych. PROW 2014 – 2020 realizuje wszystkie sze ść priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020: 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i le śnictwie oraz na obszarach wiejskich. 2. Zwi ększenie rentowno ści gospodarstw i konkurencyjno ści wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównowa żonego zarz ądzania lasami. 3. Wspieranie organizacji ła ńcucha żywno ściowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dobrostanu zwierz ąt oraz zarz ądzania ryzykiem w rolnictwie. 4. Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów zwi ązanych z rolnictwem i le śnictwem. 5. Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spo żywczym i le śnym na gospodark ę niskoemisyjn ą i odporn ą na zmian ę klimatu. 6. Promowanie wł ączenia społecznego, zmniejszania ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

4.1.3. Dokumenty wojewódzkie

Podstawowym dokumentem szczebla wojewódzkiego jest Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012 – 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019 przyj ęty uchwał ą Nr XII/142/11 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 20 grudnia 2011 r. 26 Naczeln ą zasad ą przyj ętą w programie jest zasada zrównowa żonego rozwoju, która umo żliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochron ą walorów środowiska. W zwi ązku z tym nadrz ędnym celem programu jest: Rozwój gospodarczy regionu przy zachowaniu i ochronie warto ści przyrodniczych oraz racjonalnej gospodarce zasobami. Dokument wytycza nast ępuj ące cele długoterminowe i krótkoterminowe: 1. Cel długoterminowy do roku 2019 - Kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł Cele krótkoterminowe do roku 2015: - Opracowanie i realizacja programów słu żą cych ochronie powietrza - Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych - Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii

26 dnia 29 sierpnia 2016 r. opublikowano projekt Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata na lata 2016-2020 z perspektyw ą do 2024 do konsultacji społecznych

139 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

2. Cel długoterminowy do roku 2019 - Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści wód podziemnych Cele krótkoterminowe do roku 2015 - Poprawa jako ści wód, osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych - Zwi ększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych - Zapewnienie dobrej jako ści wód u żytkowych i racjonalne ich wykorzystywanie - Przywrócenie i ochrona ci ągło ści ekologicznej koryt rzek 3. Cel długoterminowy do roku 2019 - Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód przej ściowych i przybrze żnych oraz skuteczna ochrona linii brzegowej Cele krótkoterminowe do roku 2015 - Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód przej ściowych i przybrze żnych, w szczególno ści zatrzymanie eutrofizacji tych wód - Zatrzymanie procesów degradacji brzegu morskiego i ochrona linii brzegowej 4. Cel długoterminowy do roku 2019 - Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju oraz hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami Poza celem długoterminowym powy żej KPGO 2014 wyznacza cele główne (długoterminowe) o nast ępuj ącym brzmieniu: a) Utrzymanie tendencji oddzielania wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra żonego w PKB b) Zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska c) Zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów d) Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów 5. Cel długoterminowy do roku 2019 - Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównowa żone u żytkowanie zasobów przyrodniczych Cele krótkoterminowe do roku 2015 - Pogł ębianie i udost ępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych województwa - Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narz ędzi dla ochrony przyrody - Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej poprzez zachowanie lub odtworzenie wła ściwego stanu ekosystemów i siedlisk oraz populacji gatunków zagro żonych - Ochrona walorów krajobrazowych i ładu przestrzennego w strefie brzegowej Morza Bałtyckiego - Wykorzystanie funkcji lasów jako instrumentu ochrony środowiska - Zmiana struktury gatunkowej i wiekowej lasów, odnowienie uszkodzonych ekosystemów le śnych - Edukacja le śna społecze ństwa, dostosowanie lasów do pełnienia zró żnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych - Identyfikacja zagro żeń lasów i zapobiegania ich skutkom 6. Cel długoterminowy do roku 2019 - Zrównowa żone wykorzystanie zasobów przyrodniczych w rozwoju turystyki

140 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele krótkoterminowe do roku 2015 - Wdro żenie zasad turystyki zrównowa żonej na obszarach chronionych - Promocja przyrodniczych walorów turystycznych województwa 7. Cel długoterminowy do roku 2019 - Poprawa klimatu akustycznego poprzez obni żenie hałasu do poziomu obowi ązuj ących standardów Cele krótkoterminowe do roku 2015 - Rozpoznanie i ocena stopnia nara żenia mieszka ńców województwa na ponadnormatywny hałas - Ograniczenie uci ąż liwo ści akustycznej dla mieszka ńców 8. Cel długoterminowy do roku 2019 - Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Cel krótkoterminowy do roku 2015 - Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych 9. Cel długoterminowy do roku 2019 - Minimalizacja skutków wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych oraz ograniczenie ryzyka ich wyst ąpienia Cel krótkoterminowy do roku 2015 - Zmniejszenie zagro żenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wyst ąpienia awarii - Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych - Wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych 10. Cel długoterminowy do roku 2019 - Zrównowa żona gospodarka zasobami naturalnymi Cel krótkoterminowy do roku 2015 - Minimalizacja strat w eksploatowanych zło żach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego 11. Cel długoterminowy do roku 2019 - Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych Cele krótkoterminowe do roku 2015 - Cel Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalno ści gospodarczej - Opracowanie strategii zagospodarowania urobków z prac pogł ębiarskich w ramach rozbudowy i modernizacji infrastruktury portowej - Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych 12. Cel długoterminowy do roku 2019 - Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców województwa Cele krótkoterminowe do roku 2015 - Kształtowanie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców województwa w zakresie ochrony powietrza i gospodarki odpadami - Kształtowanie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców województwa w zakresie zu życia wody oraz jej zanieczyszcze ń - Tworzenie proekologicznych wzorców zachowa ń, zwłaszcza w śród dzieci i młodzie ży, w odniesieniu do pozostałych komponentów środowiska - Wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem.

W opublikowanym do konsultacji społecznych projekcie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektyw ą do 2024 wyznaczono cele dla ka żdego obszaru interwencji. Ł ącznie zaplanowano do realizacji 17

141 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 celów, dla 6 obszarów interwencji zaplanowano po jednym celu, dla obszaru: Gleby oraz Ochrona klimatu i jako ści powietrza zaproponowano po 2 cele, dla obszaru Zasoby przyrodnicze – 3 cele, a dla obszaru Gospodarowanie wodami – 4 cele: 1. Ochrona klimatu i jako ści powietrza - Poprawa jako ści powietrza przy zapewnieniu bezpiecze ństwa energetycznego w kontek ście zmian klimatu - Osi ągni ęcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu 2. Zagro żenia hałasem - Poprawa klimatu akustycznego w województwie zachodniopomorskim 3. Pola elektromagnetyczne - Ochrona przed polami elektromagnetycznymi 4. Gospodarowanie wodami - Osi ągni ęcie dobrego stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych, podziemnych, przej ściowych i przybrze żnych - Racjonalny transport i turystyka wodna - Ochrona pasa wybrze ża - Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi zwi ązanymi z wod ą 5. Gospodarka wodno-ściekowa - Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej 6. Zasoby geologiczne - Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi 7. Gleby - Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym, erozj ą oraz niekorzystnymi zmianami klimatu - Zalesienia gruntów nieprzydanych na inne cele 8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów - Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, uwzgl ędniaj ąc zrównowa żony rozwój województwa zachodniopomorskiego 9. Zasoby przyrodnicze - Ochrona ró żnorodno ści biologicznej oraz krajobrazowej - Prowadzenie trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej - Zwi ększanie lesisto ści 10. Zagro żenia powa żnymi awariami - Ograniczenie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii.

Naczeln ą zasad ą przyj ętą w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2017 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2018-2023 jest zasada zrównowa żonego rozwoju, która umo żliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny, zgodny z przyj ętym Prawem ochrony środowiska. W zwi ązku z tym, nadrz ędnym celem Planu jest: Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów post ępowania z odpadami komunalnymi . Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami przyjmuje si ę nast ępuj ące główne cele w zakresie gospodarki odpadami: - Cel 1. Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra żonego w PKB.

142 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- Cel 2. Zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. - Cel 3. Zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów. - Cel 4. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.

Kolejnym strategicznym dokumentem jest Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 , która stanowi wytyczne dla dokumentów ni ższego szczebla. W Strategii do roku 2020 okre ślono nast ępuj ące cele: 1. Wzrost innowacyjno ści i efektywno ści gospodarowania. 2. Wzmacnianie mechanizmów rynkowych i otoczenia gospodarczego. 3. Zwi ększanie przestrzennej konkurencyjno ści regionu. 4. Zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami. 5. Budowanie otwartej i konkurencyjnej społeczno ści. 6. Wzrost to żsamo ści i spójno ści społecznej regionu.

Przechodz ąc do projektów wojewódzkich ukierunkowanych typowo na ochron ę środowiska, analizie poddano zapisy w zakresie wdra żania takich dokumentów jak: program ochrony środowiska przed hałasem czy program ochrony powietrza. Sejmik województwa uchwał ą Nr II/26/14 z dnia 19 grudnia 2014 r. przyj ął Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa zachodniopomorskiego . Program ma na celu okre ślenie niezb ędnych priorytetów i kierunków działa ń, których zadaniem jest zmniejszenie uci ąż liwo ści oraz ograniczenie nadmiernego poziomu hałasu na obszarach dróg i linii kolejowych na terenie województwa zachodniopomorskiego. Proponowane działania naprawcze, których wykonanie jest niezb ędne do polepszenia stanu akustycznego środowiska powinny obejmowa ć przede wszystkim ograniczenie warto ści oraz zasi ęgu uci ąż liwo ści akustycznej. Z uwagi na mnogo ść inwestycji prowadzonych i planowanych przez zarz ądzaj ącego drogami, w zakresie hałasu drogowego pochodz ącego od dróg krajowych i autostrad zalecono realizacj ę jedynie zada ń dodatkowych. Zadania dodatkowe powinny by ć realizowane w sposób ci ągły. W ramach zada ń dodatkowych zalecono nast ępuj ące działania: 1. Utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym – działanie, którego celem jest niedopuszczenie do pogorszenia si ę klimatu akustycznego. 2. Egzekwowanie dopuszczalnych pr ędko ści – nadmierna pr ędko ść jest jednym z głównych czynników powoduj ących nadmiern ą emisj ę hałasu. Systematyczne (przez cały okres trwania Programu) kontrole pozwolą na znacz ące ograniczenie pr ędko ści na drogach, a tym samym popraw ę klimatu akustycznego.

Przechodz ąc do programu zwi ązanego z ochron ą powietrza, PO Ś musi realizowa ć zało żenia Programu ochrony powietrza oraz plan działa ń krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej , o którym mowa w pkt 3.1.2. niniejszego opracowania. Podstawowymi działaniami wskazanymi do realizacji na terenie całej strefy zachodniopomorskiej s ą: - działania w zakresie ograniczania emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno – bytowej i technologicznej) – pierwotnej i wtórnej w zakresie aerozoli, - działania w zakresie ograniczania emisji liniowej (komunikacyjnej) – pierwotnej i wtórnej

143 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- działania w zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych – energetyczne spalanie paliw, - działania w zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych – źródła technologiczne, - działania w zakresie edukacji ekologicznej i reklamy, - działania w zakresie planowania przestrzennego, - działania w zakresie ograniczania emisji powstałej w czasie po żarów lasów i wypalania ł ąk, ściernisk, pól, - działania w zakresie ograniczania emisji niezorganizowanej pyły zawieszonego PM 10 z placów budowy.

4.1.4. Dokumenty lokalne

Opracowywany Program ochrony środowiska dla Powiatu My śliborskiego uwzgl ędnia równie ż zapisy dotychczasowego Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020 , poniewa ż wa żnym aspektem prowadzenia polityki zrównowa żonego rozwoju jest ci ągło ść podejmowanych działa ń, w miejscach gdzie przynosz ą one wymierne korzy ści.

Tabela 54. Konieczno ść kontynuacji dotychczasowego PO Ś Cele ekologiczne Stopie ń kontynuacji Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza poprzez ograniczenie konieczna emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych intensyfikacja działa ń konieczna Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii intensyfikacja działa ń Poprawa jako ści wód, osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód konieczna powierzchniowych i podziemnych intensyfikacja działa ń kontynuacja działa ń na Zwi ększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Zapewnienie dobrej jako ści wód u żytkowych i racjonalne ich wykorzystanie obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Budowa systemu gospodarki odpadami zgodnego z wymaganiami KPGO 2014 obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Prawidłowa gospodarka odpadami komunalnymi obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Prawidłowa gospodarka odpadami niebezpiecznymi obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Pogł ębianie i udost ępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych obecnym poziomie brak potrzeby Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narz ędzi dla ochrony przyrody wzmocnienia działa ń Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej poprzez zachowanie lub kontynuacja działa ń na odtworzenie wła ściwego stanu ekosystemów i siedlisk oraz populacji gatunków obecnym poziomie zagro żonych kontynuacja działa ń na Ochrona ró żnorodności le śnej obecnym poziomie Wdro żenie zasad turystyki zrównowa żonej na obszarach chronionych oraz kontynuacja działa ń na promocja przyrodniczych walorów turystycznych obecnym poziomie konieczna Rozpoznanie i ocenia stopnia nara żenia mieszka ńców na ponadnormatywny hałas intensyfikacja działa ń konieczna Ograniczenie uci ąż liwo ści akustycznej dla mieszka ńców intensyfikacja działa ń

144 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele ekologiczne Stopie ń kontynuacji Ochrona mieszka ńców przed negatywnym oddziaływaniem pól kontynuacja działa ń na elektromagnetycznych obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Monitoring pól elektromagnetycznych obecnym poziomie Zmniejszenie zagro żenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wyst ąpienia kontynuacja działa ń na awarii obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych obecnym poziomie Wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia kontynuacja działa ń na zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych obecnym poziomie Minimalizacja strat w eksploatowanych zło żach oraz ochrona środowiska przed kontynuacja działa ń na negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego obecnym poziomie Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów konieczna działalno ści gospodarczej intensyfikacja działa ń kontynuacja działa ń na Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Kształtowanie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców obecnym poziomie Tworzenie proekologicznych wzorców zachowa ń, zwłaszcza w śród dzieci kontynuacja działa ń na i młodzie ży, w odniesieniu do pozostałych komponentów obecnym poziomie kontynuacja działa ń na Wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem obecnym poziomie Źródło: opracowanie własne

Jednym z najwa żniejszych lokalnych dokumentów strategicznych, na których opiera si ę projekt PO Ś jest równie ż Program Rozwoju Powiatu My śliborskiego2015-2020 . Nadrz ędnymi polami operacyjnymi dla tego dokumentu s ą: 1. Wsparcie przedsi ębiorczo ści i lokalnej gospodarki oraz rozwój współpracy z sektorem przedsi ębiorstw i instytucjami otoczenia biznesu. 2. Rozwój rolnictwa ekologicznego i wyspecjalizowanego oraz przetwórstwa rolnego, spo żywczego i drzewnego. 3. Promocja zatrudnienia i rozwój lokalnego rynku pracy. 4. Poprawa dost ępno ści i jako ści zasobów ochrony zdrowia i opieki społecznej. 5. Nowoczesna baza edukacji ponadgimnazjalnej. 6. Innowacyjna edukacja ponadgimnazjalna. 7. Rozwój cyfryzacji i usług cyfrowych. 8. Nowoczesne kadry administracji publicznej. 9. Poprawa i dostosowanie ochrony zdrowia i opieki społecznej do trendów demograficzno-epidemiologicznych. 10. Gospodarka niskoemisyjna oraz produkcja i dystrybucja energii odnawialnej. 11. Infrastruktura publiczna. 12. Bezpiecze ństwo publiczne. 13. Turystyka i rekreacja. 14. Współpraca mi ędzysektorowa, sieciowa i mi ędzynarodowa. 15. Wsparcie inicjatyw lokalnych. 16. Kultura, to żsamo ść , integracja społeczna. 17. Promocja Powiatu.

Poni żej zamieszczono tabelaryczne zestawienie celów ekologicznych wyznaczonych dla powiatu my śliborskiego ze wskazaniem ich nawi ązania do celów ekologicznych

145 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 w dokumentach strategicznych wyznaczonych na poziomie mi ędzynarodowym, krajowym, wojewódzkim i lokalnym.

146 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 55. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla mi ędzynarodowego Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści W zakresie Agendy 21 zgodno ść z celem: − ochrona zasobów naturalnych i racjonalne gospodarowanie nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju W zakresie Protokołu z Kioto zgodno ść z celem: − ograniczenie i redukcja emisji gazów cieplarnianych W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: poprawa jako ści − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych zgodno ść powietrza poprzez stał ą regionach Wspólnoty z celami redukcj ę emisji pyłów, W zakresie Programu Działa ń Wspólnoty Europejskiej zgodno ść z celem: wy ższego gazów do wymaganych − szczebla standardów przekształcenie Unii w zasobooszcz ędn ą, zielon ą i konkurencyjn ą gospodark ę niskoemisyjn ą − ochrona obywateli Unii przed zwi ązanymi ze środowiskiem presjami i zagro żeniami dla zdrowia i dobrostanu − lepsze uwzgl ędnianie w działaniach bardziej spójnej polityki środowiskowej i efektywne podejmowanie wyzwa ń mi ędzynarodowych, dotycz ących środowiska i klimatu − adaptacja do zmian klimatu W zakresie programu Europa 2022 zgodno ść z celem: − zmiany klimatu i zrównowa żone wykorzystanie energii ochrona zasobów wód W zakresie Agendy 21 zgodno ść z celem: powierzchniowych − ochrona zasobów naturalnych i racjonalne gospodarowanie nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego i podziemnych / rozwoju zgodno ść zwi ększenie W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: − z celami bezpiecze ństwa zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych wy ższego powodziowego / regionach Wspólnoty szczebla rozbudowa systemu W zakresie Programu Działa ń Wspólnoty Europejskiej zgodno ść z celem: wodoci ągowo- − zrównowa żona ochrona wód i środowiska morskiego kanalizacyjnego W zakresie Agendy 21 zgodno ść z celem: − ochrona zasobów naturalnych i racjonalne gospodarowanie nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju zgodno ść ochrona i rekultywacja W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: z celami gleb − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych wy ższego regionach Wspólnoty szczebla W zakresie Programu Działa ń Wspólnoty Europejskiej zgodno ść z celem: − ochrona gleby

147 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści W zakresie Agendy 21 zgodno ść z celem: − ochrona zasobów naturalnych i racjonalne gospodarowanie nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego zgodno ść racjonalne rozwoju z celami gospodarowanie W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: wy ższego zasobami geologicznymi − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji szczebla w ró żnych regionach Wspólnoty W zakresie Agendy 21 zgodno ść z celem: − ochrona zasobów naturalnych i racjonalne gospodarowanie nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego zgodno ść ochrona zasobów rozwoju z celami przyrodniczych W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: wy ższego − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji szczebla w ró żnych regionach Wspólnoty zminimalizowanie zgodno ść uci ąż liwego hałasu W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: z celami i utrzymanie jak najlepszej − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji wy ższego jako ści stanu w ró żnych regionach Wspólnoty szczebla akustycznego środowiska zgodno ść ochrona mieszka ńców W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: z celami przed polami − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji wy ższego elektromagnetycznymi w ró żnych regionach Wspólnoty szczebla skuteczny rozwój systemu gospodarki odpadami komunalnymi i innymi ni ż komunalne (w tym zgodno ść W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: niebezpiecznymi) poprzez z celami − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji racjonalne wy ższego w ró żnych regionach Wspólnoty gospodarowanie szczebla odpadami zgodnie z hierarchi ą post ępowania z odpadami zgodno ść przeciwdziałanie W zakresie Traktatu Ustanawiaj ącego WE zgodno ść z celem: z celami wyst ępowaniu powa żnych − zachowanie, ochrona i poprawa jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji wy ższego awarii w ró żnych regionach Wspólnoty szczebla Źródło: opracowanie własne

148 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 56. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: − sprawne i efektywne pa ństwo W zakresie Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” zgodno ść z celem: − zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii / zmniejszenie energochłonno ści polskiej gospodarki poprzez modernizacj ę energetyki i ciepłownictwa W zakresie Strategii innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” zgodno ść z celem: − wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców W zakresie Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku zgodno ść z celem: − stworzenie inteligentnej, zmodernizowanej i w pełni wzajemnie poł ączonej infrastruktury transportowej, koncentracja poprawa standardów na transporcie w miastach, które s ą źródłem zag ęszczenia ruchu i emisji zgodno ść jako ści powietrza poprzez W zakresie Strategii zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 zgodno ść z celem: z celami stał ą redukcj ę emisji − ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich wy ższego pyłów, gazów do W zakresie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku zgodno ść z celem: szczebla wymaganych standardów − ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko W zakresie Krajowego Programu Ochrony Powietrza w Polsce zgodno ść z celem: − poprawa jako ści życia mieszka ńców, szczególnie ochrona ich zdrowia i warunków życia, z uwzgl ędnieniem ochrony środowiska, z jednoczesnym zachowaniem zasad zrównowa żonego rozwoju W zakresie Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 zgodno ść z celem: − zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska − rozwój transportu w warunkach zmian klimatu − kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu W zakresie PO Infrastruktura i Środowisko zgodno ść z celem: − zmniejszenie emisyjno ści gospodarki / ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu / poprawa bezpiecze ństwa energetycznego W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: zgodno ść zwi ększenie − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa z celami bezpiecze ństwa W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: wy ższego powodziowego − sprawne i efektywne pa ństwo szczebla

149 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: − sprawne i efektywne pa ństwo zgodno ść ochrona zasobów wód W zakresie Strategii innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” zgodno ść z celem: z celami powierzchniowych − wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców wy ższego i podziemnych W zakresie Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych zgodno ść z celem: szczebla − konieczno ść osi ągni ęcia standardów jako ści ścieków odprowadzanych do środowiska wodnego z oczyszczalni ścieków − zapewnienie 75 % redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodz ących z całego terytorium pa ństwa w celu ochrony wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacj ą W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: − sprawne i efektywne pa ństwo W zakresie Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” zgodno ść z celem: zgodno ść rozbudowa systemu − wykorzystanie innowacyjnych i przyjaznych środowisku technologii z celami wodoci ągowo- wy ższego kanalizacyjnego W zakresie Strategii innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” zgodno ść z celem: − wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców szczebla W zakresie Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych zgodno ść z celem: − wyposa żenie aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej zapewniaj ące obsług ę mieszka ńców w dostosowaniu do wyst ępuj ących potrzeb i uwarunkowa ń ekonomicznych, a w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, stosowanie systemów indywidualnych W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa zgodno ść ochrona i rekultywacja W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: z celami gleb − sprawne i efektywne pa ństwo wy ższego W zakresie Strategii innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” zgodno ść z celem: szczebla − wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców

150 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa zgodno ść racjonalne W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: z celami gospodarowanie − sprawne i efektywne pa ństwo wy ższego zasobami geologicznymi W zakresie Strategii innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” zgodno ść z celem: szczebla − wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: − sprawne i efektywne pa ństwo zgodno ść ochrona zasobów W zakresie Strategii innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” zgodno ść z celem: z celami przyrodniczych − wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców wy ższego W zakresie Programu Ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej zgodno ść z celem: szczebla − poprawa stanu ró żnorodno ści biologicznej i pełniejsze powi ązanie jej ochrony z rozwojem społeczno-gospodarczym kraju W zakresie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich zgodno ść z celem: − odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów związanych z rolnictwem i le śnictwem W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa zminimalizowanie W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: zgodno ść uci ąż liwego hałasu − sprawne i efektywne pa ństwo z celami i utrzymanie jak najlepszej W zakresie Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku zgodno ść z celem: wy ższego jako ści stanu − stworzenie inteligentnej, zmodernizowanej i w pełni wzajemnie poł ączonej infrastruktury transportowej, koncentracja szczebla akustycznego środowiska na transporcie w miastach, które s ą źródłem zag ęszczenia ruchu i emisji W zakresie PO Infrastruktura i Środowisko zgodno ść z celem: − infrastruktura dla miast / rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: zgodno ść ochrona mieszka ńców − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa z celami przed polami W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: wy ższego elektromagnetycznymi − sprawne i efektywne pa ństwo szczebla

151 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: skuteczny rozwój systemu − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa gospodarki odpadami W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: komunalnymi i innymi ni ż − sprawne i efektywne pa ństwo komunalne (w tym zgodno ść W zakresie Krajowego planu gospodarki odpadami zgodno ść z celem: niebezpiecznymi) poprzez z celami − zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymogami ochrony racjonalne wy ższego środowiska gospodarowanie − szczebla odpadami zgodnie zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, − z hierarchi ą post ępowania wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów z odpadami W zakresie Krajowego programu zapobiegania powstawaniu odpadów zgodno ść z celem: − kompleksowa poprawa efektywno ści przy uwzgl ędnieniu efektów ekologicznych, ekonomicznych i społecznych W zakresie Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” zgodno ść z celem: zgodno ść przeciwdziałanie − efektywno ść i sprawno ść pa ństwa z celami wyst ępowaniu powa żnych W zakresie Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 zgodność z celem: wy ższego awarii − sprawne i efektywne pa ństwo szczebla Źródło: opracowanie własne

Tabela 57. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla wojewódzkiego Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: − kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł poprawa standardów W zakresie Programu ochrony powietrza oraz plan działa ń krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej zgodno ść jako ści powietrza z celem: zgodno ść poprzez stał ą redukcj ę z celami − działania w zakresie ograniczania emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno – bytowej emisji pyłów, gazów do wy ższego i technologicznej) – pierwotnej i wtórnej w zakresie aerozoli wymaganych szczebla − działania w zakresie ograniczania emisji liniowej (komunikacyjnej) – pierwotnej i wtórnej standardów − działania w zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych – energetyczne spalanie paliw − działania w zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych – źródła technologiczne − działania w zakresie edukacji ekologicznej i reklamy − działania w zakresie planowania przestrzennego

152 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści zwi ększenie bezpiecze ństwa W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: powodziowego − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami zgodno ść ochrona zasobów wód z celami powierzchniowych wy ższego i podziemnych W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: szczebla rozbudowa systemu − osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści wód podziemnych / osi ągni ęcie wodoci ągowo- i utrzymanie dobrego stanu wód przej ściowych i przybrze żnych oraz skuteczna ochrona linii brzegowej kanalizacyjnego W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: zgodno ść ochrona i rekultywacja − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami z celami gleb W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: wy ższego − ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych szczebla W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: zgodno ść racjonalne − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami z celami gospodarowanie W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: wy ższego zasobami geologicznymi − zrównowa żona gospodarka zasobami naturalnymi szczebla W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: zgodno ść ochrona zasobów − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami z celami przyrodniczych W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: wy ższego − ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównowa żone u żytkowanie zasobów przyrodniczych szczebla W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: zminimalizowanie − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami uci ąż liwego hałasu zgodno ść W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: i utrzymanie jak z celami − poprawa klimatu akustycznego poprzez obni żenie hałasu do poziomu obowi ązuj ących standardów najlepszej jako ści stanu wy ższego akustycznego W zakresie Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa zachodniopomorskiego roku zgodno ść szczebla środowiska z celem: − utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym / egzekwowanie dopuszczalnych pr ędko ści W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: zgodno ść ochrona mieszka ńców − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami z celami przed polami W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: wy ższego elektromagnetycznymi − ochrona przed polami elektromagnetycznymi szczebla

153 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele projektu PO Ś dla Ocena Cele dokumentów wy ższego szczebla powiatu my śliborskiego zgodno ści skuteczny rozwój W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: systemu gospodarki − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami odpadami komunalnymi W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: i innymi ni ż komunalne − stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju oraz hierarchi ą sposobów zgodno ść (w tym niebezpiecznymi) post ępowania z odpadami z celami poprzez racjonalne wy ższego gospodarowanie szczebla odpadami zgodnie W zakresie Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: − z hierarchi ą stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju i opartego na hierarchii post ępowania sposobów post ępowania z odpadami komunalnymi z odpadami W zakresie Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020 zgodno ść z celem: zgodno ść przeciwdziałanie − zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami z celami wyst ępowaniu W zakresie Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego zgodno ść z celem: wy ższego powa żnych awarii − minimalizacja skutków wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych oraz ograniczenie ryzyka ich wyst ąpienia szczebla Źródło: opracowanie własne

Tabela 58. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla lokalnego Cele projektu PO Ś dla powiatu Cele dokumentów wy ższego szczebla Ocena zgodno ści my śliborskiego poprawa standardów jako ści powietrza poprzez stał ą redukcj ę W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zgodno ść z celami emisji pyłów, gazów do wymaganych − Gospodarka niskoemisyjna oraz produkcja i dystrybucja energii odnawialnej. wy ższego szczebla standardów W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: − Rozwój rolnictwa ekologicznego i wyspecjalizowanego oraz przetwórstwa rolnego, ochrona zasobów wód zgodno ść z celami spo żywczego i drzewnego, powierzchniowych i podziemnych wy ższego szczebla − Infrastruktura publiczna, − Współpraca mi ędzysektorowa, sieciowa i mi ędzynarodowa. W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zwi ększenie bezpiecze ństwa zgodno ść z celami − Infrastruktura publiczna, powodziowego wy ższego szczebla − Współpraca mi ędzysektorowa, sieciowa i mi ędzynarodowa. W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: rozbudowa systemu wodoci ągowo- zgodno ść z celami − Infrastruktura publiczna, kanalizacyjnego wy ższego szczebla − Bezpiecze ństwo publiczne.

154 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele projektu PO Ś dla powiatu Cele dokumentów wy ższego szczebla Ocena zgodno ści my śliborskiego W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zgodno ść z celami ochrona i rekultywacja gleb - Rozwój rolnictwa ekologicznego i wyspecjalizowanego oraz przetwórstwa rolnego, wy ższego szczebla spo żywczego i drzewnego. W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zgodno ść z celami ochrona zasobów przyrodniczych − Turystyka i rekreacja, wy ższego szczebla − Promocja Powiatu. zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zgodno ść z celami i utrzymanie jak najlepszej jako ści − Infrastruktura publiczna. wy ższego szczebla stanu akustycznego środowiska ochrona mieszka ńców przed polami W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zgodno ść z celami elektromagnetycznymi − Bezpiecze ństwo publiczne. wy ższego szczebla skuteczny rozwój systemu gospodarki odpadami komunalnymi i innymi ni ż komunalne (w tym W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zgodno ść z celami niebezpiecznymi) poprzez racjonalne − Infrastruktura publiczna. wy ższego szczebla gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchi ą post ępowania z odpadami przeciwdziałanie wyst ępowaniu W zakresie Programu Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020 zgodno ść z celem: zgodno ść z celami powa żnych awarii − Bezpiecze ństwo publiczne. wy ższego szczebla Źródło: opracowanie własne

155 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

W celu przeanalizowania aktualno ści celów wyznaczonych w dot ąd obowi ązuj ącym programie ochrony środowiska oraz problemów środowiskowych na terenie powiatu my śliborskiego dokonano przegl ądu ostatniego raportu z wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu, za lata 2014-2015. Zaproponowany harmonogram realizacyjny wynika z wniosków płyn ących z oceny realizacji dot ąd obowi ązuj ącego PO Ś. Jak wynika z analizy ostatniego raportu z realizacji programu ochrony środowiska wi ększo ść zada ń w nim zaplanowanych została zrealizowana, zarówno przez samorz ąd powiatowy, jak i wskazane samorz ądy gminne i inne podmioty gospodarcze. Przykładowo: 1. z zakresu ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA zrealizowano inwestycje zwi ązane z bie żą cą rozbudow ą sieci wodoci ągowej (w ka żdej gminie), a tak że sieci kanalizacyjnej (np. w gminie Barlinek, Boleszkowice, Nowogródek, a w gminie D ębno na obszarach le żą cych w granicach Natury 2000). Inwestycje były prowadzone albo przez jednostki samorz ądowe albo przez działaj ące w ich imieniu zakłady. Rozwijana była sie ć kanalizacyjna i deszczowa (np. rozdział kanalizacji ogólnospławnej w gminie My ślibórz), co ma znacz ący wpływ na długofalow ą popraw ę jako ści wód, zarówno powierzchniowych, jak i podziemnych. Potwierdzaj ą to przeprowadzone inwestycje. Wa żniejsz ą inwestycj ą była budowa oczyszczalni ścieków w Ró żańsku wraz z sieci ą kanalizacji sanitarnej. Rozwijano tak że system indywidualnego odbioru ścieków, np. poprzez dotacje z Gminy Dębno na przydomowe oczyszczalnie ścieków. Konieczne s ą jednak dalsze działania w zakresie oczyszczania odprowadzanych wód, gdy ż stan jako ści wód powierzchniowych nie uległ znacz ącej poprawie. W szczególno ści wyró żni ć w tym temacie nale ży działania podejmowane w ramach kanalizacji deszczowej, a konkretnie rozbudowy systemu urz ądze ń oczyszczaj ących ścieki opadowe i roztopowe, które nios ą ze sob ą cz ęsto du ży ładunek zanieczyszcze ń. Powiat w tym zakresie mo że podejmowa ć działania administracyjne poprzez wydawane pozwolenia wodnoprawne. Natomiast inwestycje le żą po stronie gestorów sieci. Ze wzgl ędu na notowane wska źniki zanieczyszcze ń wód w zakresie eutrofizacji konieczne s ą dalsze działania inwestycyjne i informacyjne na przykład dla rolników. Oprócz działa ń inwestycyjnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej prowadzone były równie ż liczne działania dotycz ące melioracji i utrzymania urz ądze ń wodnych. 2. z zakresu POWIERZCHNIA ZIEMI – KOPALINY i GLEBY zaplanowane działania realizowano głównie w oparciu o działania wynikaj ące z zada ń własnych gmin, a tak że współprac ę z przedstawicielami ODRów w zakresie edukowania rolników oraz bie żą cą ochron ę powierzchni ziemi na poziomie opracowywanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Na poziomie gminnym okre ślane s ą zasady wykorzystania przestrzeni w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, co zabezpiecza cenne zasoby gleb przez zmian ą u żytkowania. Wszelkie działania zwi ązane z rekultywacj ą gruntów prowadzone były przez główny podmiot gospodarczy prowadz ący eksploatacj ę kopalin, KRNiGZ D ębno . 3. z zakresu PRZYRODA zrealizowano wi ększo ść działa ń zwi ązanych z utrzymaniem lasów i terenów cennych pod wzgl ędem przyrodniczym. Utrzymanie zasobów le śnych

156 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

było prowadzone w oparciu o działania nadle śnictw oraz Starosty. Konieczna jest jednak dalsza realizacja działa ń, celem ci ągłego zwi ększania poziomu lesisto ści obszaru. Ze wzgl ędu na bie żą ce opracowywanie planów ochrony dla obszarów chronionych konieczna jest współpraca przy ich tworzeniu oraz egzekucja zapisów. 4. z zakresu POWIETRZE ATMOSFERYCZNE / ENERGIA ODNAWIALNA najwa żniejszymi zrealizowanymi inwestycjami były praktycznie wszystkie zaplanowane termomodernizacje, wymiany instalacji, kotłów oraz wiele dodatkowych działa ń, takich jak ocieplenia budynków, remonty dachów na budynkach u żyteczno ści publicznej, dotacje dla mieszka ńców, zmiany w układach technologicznych podmiotów gospodarczych. Cel ten był tak że realizowany poprzez bie żą ce modernizacje ci ągów komunikacyjnych, które zapobiegaj ą wtórnemu pyleniu z dróg oraz wspomagany przez akcje ekologiczne i informowanie mieszka ńców. Działania jednostek przyczyniaj ą si ę do popularyzacji, a tym samym wzrostu ruchu rowerowego. Nast ąpił tak że wzrost długo ści czynnej sieci gazowej oraz centralnych systemów zaopatrywania w energi ę ciepln ą. Jednym z wa żniejszych działa ń, które na bie żą co jest podejmowane to ograniczanie emisji przemysłowej przez KRNiGZ Dębno. 5. z zakresu HAŁAS w trakcie realizacji s ą praktycznie wszystkie zaplanowane działania zwi ązane z budow ą, rozbudow ą, modernizacj ą dróg wszystkich kategorii. Wszelkie działania inwestycyjne, w poł ączeniu z lokalnym planowaniem przestrzennym na poziomie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego przyczyniaj ą si ę do stopniowej realizacji wytycznych programu ochrony przed hałasem. Konieczna jest jednak dalsza realizacja działa ń ze wzgl ędu na notowane przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu wzdłuż ci ągów komunikacyjnych. 6. najmniej inwestycji zaplanowanych było z zakresu PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE i były to w wi ększo ści zadania poza kompetencjami powiatu i gmin. Cel jest realizowany na bie żą co poprzez wła ściwe wprowadzanie zapisów zwi ązanych z ograniczeniem ekspozycji mieszka ńców na emisj ę pól elektromagnetycznych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. WIO Ś w swoich badaniach monitoringowych nie stwierdził w okresie sprawozdawczym przekrocze ń emisji tych pól. 7. z zakresu ODPADY na bie żą co s ą realizowane działania zwi ązane z gminnymi obowi ązkami zwi ązanymi z rozwojem systemu odbioru odpadów komunalnych i selektywnej zbiórki. W trakcie realizacji s ą jednak jeszcze działania dotycz ące rekultywacji zamkni ętych składowisk odpadów, realizowane przez podmioty zarządzaj ące tymi obiektami.

4.3. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO

W celu wytyczenia najwa żniejszych kwestii dotycz ących działa ń programowych dla Powiatu My śliborskiego wynikaj ących z analizy stanu i zagro żeń środowiska jest okre ślenie obszarów interwencji dla jednostki, czyli obszarów nadal stwarzaj ących problemy.

157 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W oparciu o przeprowadzon ą analiz ę stanu środowiska i infrastruktury Powiatu, wskazano 10 obszarów interwencji, w ramach których wyznaczono 10 celów do realizacji.

158 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 59. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa termomodernizacja budynków użyteczno ści publicznej i zbiorowego zamieszkania (w tym: 1. Termomodernizacja budynków w gm. Nowogródek Pomorski: SP w Nowogródku Pomorskim, Wiejski Ośrodek Kultury w Nowogródku Pomorskim, O środek Zdrowia zmniejszenie w Nowogródku Pomorskim emisji 2. Przebudowa wraz klasa jako ści niedotrzy- brak zanieczyszcze ń z termomodernizacj ą budynku powietrza w strefie mane przekro- w zakresie świetlicy wiejskiej w Ławach, zachodnio- poziomy dla cze ń emisji budynków Gimnazjum im. H. poprawa jako ści Sienkiewicza przy ul. Pionierów, pomorskiej (mierniki pyłu PM10, warto ści powierzchniowej powietrza budynku przy ul. 1-go Maja 19 jako ści powietrza: B(a)P – dla klasy A poprzez w strefie w My śliborzu, świetlicy wiejskiej PM10, B(a)P – klasa C, dla pyłu realizacj ę ochrona zachodnio- w My śliborzycach, Miejskiej przekraczanie pozostałe PM10, zało żeń Powiat My śliborski, klimatu pomorskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej brak programów 1. warto ści dopusz- mierniki B(a)P oraz programu w My śliborzu samorz ądy gminne, i jako ści poprzez stał ą dotacyjnych czalnych oraz w klasie A utrzyma- ochrony 3. gm. D ębno - Budowa SEC, SM powietrza redukcj ę emisji warto ści dla klasy nie klasy A powietrza, ze niskoenergetycznego budynku pyłów, gazów do A) dla szczególnym socjalnego wymaganych 4. gm. D ębno – termo- pozosta- zwróceniem standardów modernizacja budynków łych uwagi na mieszkalnych wska źni- przekroczenia 5. gm. Barlinek – ocieplenie ków standardów świetlicy w m. Osina, dobowych dla termomodernizacja świetlicy pyłu PM 10 w Dziedzicach oraz remizy OSP w Mostkowie 6. Termomodernizacja budynków powiatowych: ZSP nr 3 w My śliborzu, RPOT w Dębnie, MOW w Renicach, ZS w Smolnicy, DPS w My śliborzu, budynku biurowego w Barlinku, szpital w Dębnie)

159 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa kontrola obowi ązków brak efektów mieszka ńców w zakresie samorz ądy gminne prowadzonych użytkowania indywidualnych kontroli źródeł ciepła wymiana indywidualnych źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych i u żyteczno ści publicznej oraz monta ż instalacji OZE (w tym: 1. gm. Nowogródek Pomorski – ograniczone środki zmniejszenie monta ż mikroinstalacji: finansowe, brak emisji przedszkole, Gimnazjum oraz samorz ądy gminne ch ęci współpracy, zanieczyszcze ń hydrofornia w Karsku Golinie, brak programów w zakresie Gi żynie dotacyjnych długo ść sieci 18,3 20,0 emisji 2. gm. D ębno – instalacja OZE cieplnej prowadz ą- powierzchniowej w budynkach u żyteczno ści poprawa jako ści cej do budynków poprzez publicznej i mieszkalnych oraz powietrza [km] realizacj ę wymiana źródeł ciepła ochrona poprzez stał ą zało żeń 3. gm. D ębno – budowa farmy klimatu 1. redukcj ę emisji czynne przył ącza 3 414 3 430 programu fotowoltaicznej) i jako ści pyłów, gazów do gazowe do ochrony rozbudowa systemu powietrza wymaganych budynków powietrza, ze gazowniczego i ciepłowniczego standardów mieszkalnych szczególnym w miejscach gdzie jest to i niemieszkalnych zwróceniem ekonomicznie uzasadnione [szt.] uwagi na (w tym: PSG, SEC brak mo żliwo ści przekroczenia 1. rozbudowa sieci w gm. Sp. z o.o., Powiat przestrzennych standardów Barlinek My śliborski i technicznych dobowych dla 2. podł ączanie budynków pyłu PM 10 powiatowych pod sie ć ciepłownicz ą (np. budynki mieszkalne, DPS, budynki biurowe) rozpowszechnianie informacji edukacyjnych w śród mieszka ńców w zakresie brak efektów ochrony powietrza (w tym samorz ądy gminne edukacji ekologicznej opracowanie programu ograniczenia niskiej emisji dla gm. My ślibórz)

160 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa bie żą ca modernizacja układu komunikacyjnego (w tym: 1. przebudowa dróg w gm. Nowogródek Pomorski 2. przebudowa dróg w gm. zmniejszenie My ślibórz emisji odległe w czasie 3. przebudowa dróg w gm. samorządy gminne, zanieczyszcze ń terminy realizacji Dębno Powiat My śliborski w zakresie zało żonych inwestycji poprawa jako ści 4. przebudowa dróg w gm. powietrza emisji liniowej ochrona Boleszkowice poprzez stał ą klimatu 5. przebudowa dróg w gm. 1. redukcj ę emisji jw. jw. jw. i jako ści Barlinek pyłów, gazów do powietrza 6. przebudowa dróg wymaganych powiatowych) standardów kontrola podmiotów brak efektów gospodarczych w zakresie Starosta, zmniejszenie prowadzonych dotrzymywania zapisów decyzji Marszałek, WIO Ś emisji kontroli administracyjnych zanieczyszcze ń w zakresie monitorowanie zgłaszanych brak prawdziwo ści instalacji technologicznych, danych emisji punktowej Starosta, WIO Ś z których emisja nie wymaga wskazywanych pozwolenia w zgłoszeniu zminimalizo- wielko ść notowa- przekro- brak noto- budowa obwodnic w miejscach wanie nych przekrocze ń czenia wanych gdzie jest to ekonomicznie brak dofinansowania uci ąż liwego zarz ądcy dróg, hałasu [dB] hałasu przekro- zmniejszenie i przestrzennie mo żliwe (w tym: ze środków hałasu samorz ądy gminne zagro żenia lokalnie o 10 cze ń emisji hałasu 1. Budowa obej ścia m. Barlinek zewn ętrznych 2. i utrzymanie jak hałasem dB komunika- w ci ągu DW 151) najlepszej cyjnego jako ści stanu podejmowanie działań brak egzekwowania długo ść ście żek 12,9 15,0 akustycznego organizacyjnych zwi ązanych zarz ądcy dróg przepisów przez rowerowych [km] środowiska z utrzymaniem ruchu użytkowników dróg

161 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa zwi ększenie długo ści ście żek ograniczone środki długo ść nowowy- drogi drogi rowerowych (w tym: finansowe, budowanych o nawierz- o nawierz- 1. Budowa ście żki rowerowej przedłu żaj ące si ę i zmodernizowa- chni twardej chni Sarbinowo - Suchlica oraz procedury nych powiatowych i – 599,6 km twardej – Duszaty ń – Suchlica – gm. samorz ądy gminne wyznaczania zminimalizo- zmniejszenie gminnych dróg drogi 610,0 km Dębno przebiegu tras, brak wanie emisji hałasu publicznych o nawierz- drogi 2. Budowa drogi dla rowerów mo żliwo ści rozwoju uci ąż liwego komunika- chni o nawierz- z Barlinka do Pełczyc, szlaku ście żek w dogodnych hałasu i cyjnego zagro żenia gruntowej – chni dawnej linii kolejowej w gminie) miejscach 2. utrzymanie jak hałasem 586,1 km gruntowej - podj ęcie akcji edukacyjnej dla najlepszej brak skuteczno ści 576 km mieszka ńców w zakresie jako ści stanu samorz ądy gminne prowadzonych szkodliwo ści hałasu i promocji akustycznego działa ń ilo ść wydanych obecnie 9 nie wi ęcej innych form komunikacji środowiska decyzji ni ż 10 okre ślaj ących zmniejszenie kontrola w zakresie brak efektów Starosta, dopuszczalny emisji hałasu dopuszczalnych norm emisji prowadzonych Marszałek, WIO Ś poziom emisji przemysłowego hałasu przemysłowego kontroli hałasu [szt.] utrzyma- ochrona wyniki pomiarów monitoring emisji pól nie ograniczanie WIO Ś brak ryzyka realizacji mieszka ńców warto ści promieni- brak elektromagnetycznych pola elektro- wska źnika zagro żenia 3. przed polami owania elektro- przekrocze ń magnetyczne poni żej polami elektro- elektro- magnetycznego normy kontrola zgłaszanych instalacji brak wskazywania normy magnetycznymi magnetycznymi [V/m] wytwarzaj ących pola WIO Ś, Starosta prawdziwych danych – 7 V/m elektromagnetyczne w zgłoszeniach ograniczone środki finansowe, brak świadomo ści ograniczenie zwi ększenie długo ść utrzymy- modernizacja (odbudowa) ZMiUW, wła ściciele użytkowników gospodaro- zasi ęgu oraz 4. bezpiecze ństwa wanych rowów 732,1 732,1 urz ądze ń melioracji wodnych gruntów odnosz ący melioracji wanie wodami skutków powodziowego melioracyjnych szczegółowych i podstawowych korzy ści z u.m.w.sz. szczegółowych powodzi w zakresie konieczno ści odbudowy urz ądze ń

162 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa zabezpieczenie stopie ń aktualne zaktualizo- przestrzenne poprawa systemu zarz ądzania brak uwzgl ędniania zwi ększenie zaawansowania dokumen- wane obszarów pod ryzykiem powodziowym organy gmin, zagadnie ń bezpiecze ństwa prac nad planem tacje dokumen- kątem ochrony zgodnie z Planem Zarz ądzania Starosta w planowaniu powodziowego zarz ądzania dotycz ące tacje odpo- przeciw- Ryzykiem Powodziowym przestrzennym ryzykiem przeciw- oceny wiednio powodziowej powodziowym ryzyka w roku realizacja współpracy zagro żenia 2017, 2019 w zakresie ochrony zasobów powodzio- i 2020 wodnych poprzez rozwój wego, map infrastruktury rekreacyjnej, ograniczone środki zagro żenia tak że na k ąpieliskach (w tym: finansowe, i ryzyka 1. gm. Nowogródek Pomorski - samorz ądy gminne, niewła ściwy sposób powodzio- Przebudowa zbiornika ochrona Starosta, planowania wego, plan w Gi żynie wraz zasobów wód organizacje infrastruktury zarz ądza- z zagospodarowaniem terenu powierz- pozarz ądowe rekreacyjnej, brak nia 2. gm. Barlinek – chniowych zwrócenia uwagi na gospodaro- zmniejszenie zagospodarowanie Jeziora 4. i podziemnych urz ądzenia sanitarne wanie wodami jako ść wód zły stan wód jako ść wód dopływu Barlineckiego w celu powierzchniowych powierz- zgodna zanieczyszcze ń 3. gm. D ębno – osi ągni ęcia w całej JCWP chniowych z rozporz ą do wód zagospodarowanie pla ży nad i utrzymania w ramach dzeniem użytkowanych jeziorem Lipowo i Ostrowiec) dobrego stanu JCW i RDW na cele wód powierz- (dobry stan komunalne chniowych wód) i rekreacyjne i podziemnych

zgodnie jako ść wód dobry stan utrzymanie z zało żeniami podziemnych wód jako ści wód edukacja rolników w zakresie brak efektów RDW w całej JCWPd podziem- zgodnej stosowania nawozów ODR prowadzonych nych z rozporz ą sztucznych szkole ń w ramach dzeniem JCW i RDW (dobry stan wód)

163 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa brak mo żliwo ści kontrola podmiotów przeprowadzenia gospodarczych w zakresie RZGW, Starosta, zmian zmniejszenie dotrzymywania zapisów decyzji liczba 16 minimum 5 Marszałek wskazywanych dopływu administracyjnych (pozwolenia skontrolowanych (do ko ńca rocznie w zarz ądzeniach zanieczyszcze ń na pobór wód i zrzut ścieków) podmiotów roku 2014 pokontrolnych do wód i podj ętych działa ń przez niewystarczaj ąca użytkowanych [szt.] Starost ę) świadomo ść na cele zarz ądcy ekologiczna cz ęś ci komunalne zmniejszenie zu życia wody na infrastruktury, pobór wody na 7 941,9 7 900,0 mieszka ńców, i rekreacyjne cele komunalne i przemysłowe podmioty potrzeby wodochłonne gospodarcze gospodarki technologie narodowej i przemysłowe ludno ści [dam 3] rozbudowa sieci wodoci ągowej oraz stacji uzdatniania wody zwi ększenie przekroczenia brak brak (w tym: gospodaro- 4. bezpiecze ństwa w wodach ujmowa- przekro- notowa- 1. gm. Nowogródek Pomorski wanie wodami powodziowego nych na cele cze ń nych 2. Przebudowa i rozbudowa samorz ądy gminne, komunalne przekro- SUW w My śliborzu zakłady brak ryzyka realizacji cze ń 3. Budowa wodoci ągu do wodoci ągowo- 4. Modernizacja SUW w m. kanalizacyjne ilo ść wykonanych 0 dla Namy ślin – gm. Boleszkowice racjonalne dokumentacji wszystkich 5. Zaopatrzenie w wod ę zu życie hydrogeologicznych uj ęć o ile mieszka ńców m. w gm. zasobów wód i wyznaczonych będzie Barlinek) stref ochronnych zachodzi ć taka ochrona czynnych uj ęć wód koniecz- ograniczone podziemnych poprzez no ść RZGW, wła ściciel fundusze na ustanawianie stref ochronnych uj ęcia opracowanie oraz ustanowienie obszaru dokumentacji ochronnego dla GZWP 134

164 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z modernizacj ą oczyszczalni ścieków (w tym: 1. Kanalizacja w m. Kinice – gm. Nowogródek Pomorski 2. Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków w My śliborzu 3. Budowa kanalizacji sanitarnej Golenice-My ślibórz zmniejszenie 4. gm. D ębno – Rozbudowa samorz ądy gminne, rozbudowa gospodarka dopływu sieci wodoci ągowo- zakłady brak uzasadnienia systemu długo ść sieci 227,0 230,0 5. wodno- zanieczyszcze ń kanalizacyjnej w D ębnie oraz wodoci ągowo- ekonomicznego wodoci ągowo- kanalizacyjnej ściekowa komunalnych do na terenach wiejskich kanalizacyjne, i technicznego kanalizacyjnego wód 5. gm. Boleszkowice – Powiat My śliborski modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków 6. gm. Boleszkowice – rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej 7. Budowa sieci kanalizacyjnej na terenach wiejskich w gm. Barlinek 8. modernizacja infrastruktury w Szpitalu w D ębnie)

165 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa liczba przył ączy 4 525 4 600 rozbudowa sieci kanalizacji kanalizacyjnych deszczowej i urz ądze ń prowadz ących do oczyszczaj ących (w tym: budynków miesz- 1. Budowa kanalizacji kalnych i zbioro- deszczowej w My śliborzu, wego zamiesz- obr ęb 2 i 3 kania [szt.] 2. Budowa sieci kanalizacji deszczowej na terenie samorz ądy gminne, brak uregulowania przemysłowym przy procent skanalizo- 75,5 80,0 podmioty stanu prawnego sieci ul. Kolejowej i Usługowej oraz wania [%] gospodarcze, kanalizacji Dargomyskiej w D ębnie zarz ądcy dróg deszczowej długo ść sieci 634,0 640,0 3. gm. D ębno – Budowa wodoci ągowej [km] zmniejszenie piaskowników do oczyszczania dopływu ścieków opadowych liczba gospodarstw 7 997 7 100 zanieczyszcze ń 4. Zagospodarowanie terenu po zwodoci ą- komunalnych do NZPOW w D ębnie gowanych [szt.] wód 5. Uzbrojenie terenów na Os. rozbudowa Górny taras w Barlinku oraz gospodarka systemu procent zwodoci ą- 97,9 100,00 rozwój kanalizacji deszczowej) 5. wodno- wodoci ągowo- gowania [%] brak bie żą cych ściekowa kanalizacyjnego działa ń po stronie odsetek ludno ści 75,5 80,0 samorz ądów korzystaj ącej gminnych, brak likwidacja zbiorników z oczyszczalni osoby fizyczne, koordynacji systemu bezodpływowych i kontrola ścieków [%] organy gmin rozwoju kanalizacji mieszka ńców i rozbudowy liczba zlikwido- 0 10 systemów wanych zbiorników indywidualnego [szt.] odbioru ścieków ograniczone środki wymiana likwidacja sieci wodoci ągowej nieoczyszczone 4 3 zarz ądcy finansowe, infrastruktury z materiałów cementowo- ścieki przemy- infrastruktury pozostawianie wodoci ągowej azbestowych słowe i komunalne w gruncie sieci wymagaj ące poprawa stanu kontrola podmiotów oczyszczania jako ści gospodarczych w zakresie powiatowa odprowadzone do ujmowanej wody brak ryzyka realizacji dotrzymywania zapisów decyzji inspekcja sanitarna wód lub do ziemi do zaopatrzenia 3 administracyjnych (dam ) ludno ści

166 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa propagowanie działa ń rozbudowa ekologicznych zwi ązanych gospodarka brak efektów systemu z oszcz ędzaniem zasobów 5. wodno- jw. jw. jw. jw. samorz ądy gminne prowadzonej wodoci ągowo- wodnych i prawidłow ą ściekowa edukacji ekologicznej kanalizacyjnego gospodark ą ściekow ą w śród mieszka ńców brak mo żliwo ści liczba 0 1 rocznie kontrola podmiotów Starosta, przeprowadzenia skontrolowanych (w zakresie 695,00 gospodarczych w zakresie Marszałek, Minister zmian podmiotów kompetencji mln m 3 dotrzymywania zapisów decyzji Środowiska, ograniczanie wskazywanych i podj ętych działa ń Starosty) administracyjnych (koncesji), Okr ęgowy Urz ąd racjonalne presji na w zarz ądzeniach [szt.] 696,53 w tym rekultywacji gruntów Górniczy zasoby gospodarowanie 3 wykorzystanie pokontrolnych 6. mln m geologiczne zasobami zasobów rachunek geologicznymi powierzchni ilo ść wydobytych 186,09 185,00 zmniejszenie wydobycia ekonomiczny ziemi surowców mineralnych poprzez inwestora, ci ągłe surowców: tys. Mg tys. Mg zakłady górnicze gazowych - mln m 3 zmiany technologiczne zapotrzebowanie na stałych - tys. Mg w zakładach górniczych surowce nieodnawialne brak mo żliwo ści rekultywacja obszarów zarz ądzaj ący ustalenia sprawcy, zdegradowanych przez składowiskami nieuregulowany stan procent u żytków 45,6 nie mniej składowanie odpadów odpadów prawny rolnych w ogólnej ni ż w roku nieruchomo ści powierzchni [%] bazowym ochrona długi okres realizacji, podmioty zasobów gleb zró żnicowane formy ochrona zmniejszenie 78,0 całkowita rekultywacja obszarów gospodarcze, przed własno ści gruntów 7. gleby i rekultywacja obecnej rekulty- zdegradowanych przez wła ściciele degradacj ą zdegradowanych, gleb powierzchni wacja działalno ść przemysłow ą nieruchomo ści, fizyko- ograniczone środki składowisk Starosta chemiczn ą finansowe odpadów [ha] wykonanie prac terenowych

i dokumentacji w zakresie ograniczone rodki ś zagro żenia ruchami masowymi finansowe, odło żenie Starosta dla gmin: Boleszkowice, w czasie realizacji Nowogródek Pomorski zadania i My ślibórz

167 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa ochrona powierzchnia 55,9143 100 % zagospodarowanie terenów niewystarczaj ące zasobów gleb ochrona zrekultywowanych wszystkich poeksploatacyjnych, środki finansowe, przed samorz ądy gminne, 7. gleby i rekultywacja obszarów wyrobisk pokolejowych i powojskowych brak ch ęci podj ęcia degradacj ą wła ściciele gruntów gleb poeksploatacyjnych z uwzgl ędnieniem zasad zmian i koncepcji fizyko- [ha] ochrony gruntów architektonicznej chemiczn ą dostosowywanie kontynuacja działa ń systemów inwestycyjnych i edukacyjnych gospodarowania w zakresie potrzeb segregacji brak świadomo ści samorz ądy gminne odpadami odpadów komunalnych (w tym: mieszka ńców komunalnymi 1. gm. Nowogródek Pomorski – maj ące na celu rozwój PSZOK) popraw ę kontynuacja działa ń skuteczny rozwój świadomo ści administracyjnych i kontroli ilo ść wytworzonych 160,9 159,0 brak świadomo ści systemu ekologicznej w zakresie prawidłowego samorz ądy gminne odpadów gospo- mieszka ńców gospodarki wśród gospodarowania odpadami darczych [tys. Mg] odpadami mieszka ńców komunalnymi

komunalnymi ograniczone środki ilo ść odzyskanych 105,2 106,0 i innymi ni ż finansowe, brak odpadów gospo- gospodarka komunalne świadomo ści darczych [tys. Mg] odpadami (w tym mieszka ńców kontynuacja działa ń organy gmin, 8. i zapobieganie niebezpiecz- o szkodliwo ści ilo ść powstaj ących 15 934,08 15 800,00 zwi ązanych Starosta, powstawaniu nymi) poprzez azbestu, brak zmieszanych z unieszkodliwianiem wyrobów wła ściciele odpadów racjonalne pewno ści uzyskania odpadów komunał- intensyfikacja zawieraj ących azbest nieruchomo ści gospodarowanie dotacji, brak nych [kg] działa ń odpadami mo żliwo ści uzyskania zwi ązanych zgodnie dotacji na nowe ilo ść 996,875 5 357,001 z unieszkodliwia z hierarchi ą pokrycie dachowe zdemontowanego niem odpadów post ępowania brak mo żliwo ści azbestu [Mg] innych ni ż z odpadami przeprowadzenia komunalne kontrola podmiotów zmian gospodarczych w zakresie wskazywanych dotrzymywania zapisów decyzji Starosta, w zarz ądzeniach administracyjnych (w zakresie Marszałek, WIO Ś pokontrolnych WIO Ś, gospodarowania odpadami niekontrolowane innymi ni ż komunalne zwi ększanie ilo ści odpadów

168 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa rozbudowa terenów czynnych biologicznie (w tym: 1. gm. Nowogródek Pomorski – renowacja parków 2. gm. Nowogródek Pomorski – ograniczone środki zagospodarowanie miejsc finansowe, brak wypoczynku w Karsku ch ęci rozbudowy 3. gm. D ębno – samorz ądy gminne, obszarów, brak procent lesisto ści 42,0 42,5 zagospodarowanie terenu przy Powiat My śliborski mo żliwo ści realizacji powierzchnia lasów 49 608,86 49 650,00 amfiteatrze działa ń ze wzgl ędu (w tym publicznych (48 928,80 4. gm. D ębno – na własno ść gruntów i prywatnych) [ha] + 680,06) zagospodarowanie pla ży nad jeziorem Lipowo liczba obowi ą- 11 15 5. Rewitalizacja parku przy zuj ących planów ochrona Zespole Szkół i Placówek ochrony / planów obszarów w Smolnicy) i gatunków zada ń ochronnych aktualizacja inwentaryzacji cennych pod organy gmin, ograniczone środki [szt.] przyrodniczej dla ka żdej wzgl ędem RDO Ś finansowe ochrona jednostki zasoby procent powierzchni 43,7 44,0 przyrodniczym 9. zasobów ograniczone środki przyrodnicze powiatu obj ęty wykonanie planów zada ń przyrodniczych RDO Ś, organy finansowe, brak obszarami prawnie ochronnych dla obszarów gmin weryfikacji stopnia chronionymi [%] Natura 2000 wdra żania zało żeń

ograniczenie do minimum Marszałek, powierzchnia 195,35 197,00 wycinki drzew i rozwój terenów Starosta, organy terenów zieleni zieleni urz ądzonej, w tym gmin, konserwator brak ryzyka realizacji urz ądzonej rekultywacja obszarów zabytków, prywatni

poeksploatacyjnych wła ściciele gruntów powierzchnia 5,80 5,00 gruntów niele śnych promocja walorów przeznaczonych do przyrodniczych powiatu brak efektów zalesienia [ha] i uświadamianie mieszka ńcom samorz ądy gminne prowadzonej zasad ochrony zasobów edukacji ekologicznej przyrodniczych ochrona kontrola zało żeń planu Nadle śnictwa, brak ryzyka realizacji zasobów urz ądzania lasu RDLP le śnych przed rozwój zintegrowanego ich nadmiernym systemu ochrony stra ż po żarna brak ryzyka realizacji użytkowaniem przeciwpo żarowej w lasach i szkodnikami

169 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik obszar kierunek podmiot Lp. cel Warto ść Warto ść zadania ryzyka realizacji interwencji Nazwa interwencji odpowiedzialny bazowa docelowa ograniczone środki kontynuacja działa ń Starosta, RDLP, ochrona finansowe, zwi ązanych z utrzymaniem nadle śnictwa, zasobów wieloczynnikowe ochrona i ochron ą lasów wła ściciele lasów zasoby le śnych przed zagro żenia 9. zasobów jw. jw. jw. przyrodnicze ich nadmiernym przyrodniczych Starosta, RDLP, użytkowaniem ograniczone środki zwi ększenie lesisto ści powiatu nadle śnictwa, i szkodnikami finansowe wła ściciele lasów brak mo żliwo ści kontrole zakładów mog ących Marszałek, stra ż przeprowadzenia zminimalizo- mie ć negatywny wpływ na stan po żarna WIO Ś, zmian wanie środowiska i bezpiecze ństwa zakłady wskazywanych mo żliwo ści mieszka ńców przemysłowe w zarz ądzeniach wyst ąpienia pokontrolnych powa żnych nieuchwycenie awarii bie żą cy monitoring ruroci ągów Gaz System S.A. miejsc uszkodzenia przesyłowych w Warszawie gazoci ągu rodzaje i liczba 0 zdarze ń 0 zdarze ń kontynuacja dofinansowania zdarze ń mog ących rejestrowa- rejestrowa- Stra ży Po żarnej (w tym: przeciwdziałanie spowodowa ć nych jako nych jako zagro żenia 1. zakup samochodu wyst ępowaniu nadzwyczajne zdarzenia zdarzenia 10. powa żnymi po żarniczego w gm. powa żnych zagro żenia środo- o znamio- o znamio- awariami Boleszkowice awarii wiska nach nach organy gmin, ograniczone środki 2. wyposa żenie OSP powa żnej powa żnej Starosta finansowe zwi ększenie w samochody ratowniczo- awarii awarii wsparcia dla ga śnicze i sprz ęt ratowniczy jednostek stra ży w gm. Barlinek po żarnej 3. dofinansowanie ćwicze ń dla jednostek PSP i OSP) ograniczone środki współdziałanie w zakresie finansowe, brak doskonalenia systemu organy gmin, porozumienia zarz ądzania kryzysowego Starosta pomi ędzy i edukacji mieszka ńców jednostkami Źródło: opracowanie własne

170 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.4. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Wyznaczone obszary interwencji, cele ekologiczne, a w ich ramach zadania, jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu my śliborskiego stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych inwestycji i przedsi ęwzi ęć na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania własne to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji samorz ądu. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków jednostek bud żetowych, przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie regionu, a które powiat b ędzie częś ciowo finansował, kontrolował, b ądź monitorował. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji niew ątpliwie spoczywa głównie na władzach samorz ądowych. Władze Powiatu pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne. Po żą dane jest, aby władze samorz ądowe pełniły równie ż funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga żowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego.

Tabela 60. Harmonogram realizacji zada ń własnych przewidzianych do realizacji w latach 2017-2024 podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej i zbiorowego zamieszkania (w tym: Termomodernizacja budynków powiatowych: własne środki własne, ZSP nr 3 w My śliborzu, RPOT w D ębnie, MOW (budynki Powiat My śliborski 7 086 000,00 zł 2017-2024 RPO WZ w Renicach, ZS w Smolnicy, DPS w My śliborzu, powiatowe) budynku biurowego w Barlinku, szpital ochrona klimatu 1. w Dębnie) i jako ści powietrza rozbudowa systemu gazowniczego i ciepłowniczego w miejscach gdzie jest to własne ekonomicznie uzasadnione (budynki Powiat My śliborski 1 256 000,00 zł 2017-2024 środki własne (w tym: podł ączanie budynków powiatowych pod powiatowe) sie ć ciepłownicz ą (np. budynki mieszkalne, DPS, budynki biurowe)

171 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji PROW, środki bie żą ca modernizacja układu komunikacyjnego własne, dotacje (w tym: własne Powiat My śliborski 16 325 000,00 zł 2014-2024 gmin, Interreg, przebudowa dróg powiatowych) PRGiPID ochrona klimatu kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie 1. koszty i jako ści powietrza dotrzymywania zapisów decyzji własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne administracyjnych monitorowanie zgłaszanych instalacji koszty technologicznych, z których emisja nie wymaga własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne pozwolenia podejmowanie działań organizacyjnych koszty własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe zwi ązanych z utrzymaniem ruchu administracyjne 2. zagro żenia hałasem kontrola w zakresie dopuszczalnych norm emisji koszty własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe hałasu przemysłowego administracyjne pola elektro- kontrola zgłaszanych instalacji wytwarzaj ących koszty 3. własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe magnetyczne pola elektromagnetyczne administracyjne poprawa systemu zarz ądzania ryzykiem gospodarowanie koszty 4. powodziowym zgodnie z Planem Zarz ądzania własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe wodami administracyjne Ryzykiem Powodziowym kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania zapisów decyzji koszty własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjnych (pozwolenia na pobór wód administracyjne gospodarka wodno- 5. i zrzut ścieków) ściekowa rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz środki własne, środki z modernizacj ą oczyszczalni ścieków (w tym: własne Powiat My śliborski b.d. 2014-2024 zewn ętrzne modernizacja infrastruktury w Szpitalu w Dębnie) kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie koszty 6. zasoby geologiczne dotrzymywania zapisów decyzji własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne administracyjnych, w tym rekultywacji gruntów

rekultywacja obszarów zdegradowanych przez koszty własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe działalno ść przemysłow ą administracyjne 7. gleby wykonanie prac terenowych i dokumentacji w zakresie zagro żenia ruchami masowymi dla własne Starosta ok. 70 000,00 zł 2018-2019 środki własne gmin: Boleszkowice, Nowogródek Pomorski i My ślibórz

172 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji kontynuacja działa ń zwi ązanych koszty z unieszkodliwianiem wyrobów zawieraj ących własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe gospodarka administracyjne odpadami azbest 8. i zapobieganie kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie powstawaniu dotrzymywania zapisów decyzji koszty własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe odpadów administracyjnych (w zakresie gospodarowania administracyjne odpadami innymi ni ż komunalne rozbudowa terenów czynnych biologicznie środki własne, środki (w tym: Rewitalizacja parku przy Zespole Szkół i własne Powiat My śliborski b.d. 2014-2024 zewn ętrzne Placówek w Smolnicy) zasoby ograniczenie do minimum wycinki drzew i rozwój 9. koszty przyrodnicze terenów zieleni urz ądzonej, w tym rekultywacja własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne obszarów poeksploatacyjnych kontynuacja działa ń zwi ązanych z utrzymaniem koszty własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe i ochron ą lasów administracyjne kontynuacja dofinansowania Stra ży Po żarnej (w tym: Dofinansowanie ćwicze ń dla jednostek własne Starosta 1 000,00 zł rocznie 2014-2024 środki własne zagro żenia PSP i OSP) 10. powa żnymi współdziałanie w zakresie doskonalenia awariami koszty systemu zarz ądzania kryzysowego i edukacji własne Starosta brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne mieszka ńców Źródło: opracowanie własne

173 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 61. Harmonogram realizacji zada ń koordynowanych przewidzianych do realizacji w latach 2017-2024 podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej i zbiorowego zamieszkania (w tym: 1. Termomodernizacja budynków w gm. Nowogródek Pomorski: Szkoła Podstawowa w Nowogródku Pomorskim, Wiejski O środek Kultury w Nowogródku Pomorskim, O środek Zdrowia w Nowogródku Pomorskim 1. NFO ŚiGW / RPO 2. Przebudowa wraz z termomodernizacj ą 2. UE, PROW, RPO budynku świetlicy wiejskiej w Ławach, 1. 510 000,00 zł 1. 2019-2020 WZ budynków Gimnazjum im. H. Sienkiewicza koordynowane 2. 822 000,00 2. 2017-2024 3. środki własne, samorz ądy gminne, przy ul. Pionierów, budynku przy ul. 1-go (pozostałe budynki 3. 2 800 000,00 zł 3. 2017-2019 środki zewn ętrzne SEC, SM Maja 19 w My śliborzu, świetlicy wiejskiej gminne, prywatne) 4. 30 000 000,00 4. 2014-2024 4. środki własne, w My śliborzycach, Miejskiej i Powiatowej 5. 1 070 000,00 zł 5. 2017 środki zewn ętrzne Biblioteki Publicznej w My śliborzu 5. środki własne, 3. gm. D ębno - Budowa środki zewn ętrzne niskoenergetycznego budynku socjalnego 4. gm. D ębno – termomodernizacja ochrona klimatu budynków mieszkalnych 1. i jako ści powietrza 5. gm. Barlinek – ocieplenie świetlicy w m. Osina, termomodernizacja świetlicy w Dziedzicach oraz remizy OSP w Mostkowie) kontrola obowi ązków mieszka ńców koordynowane / koszty w zakresie u żytkowania indywidualnych zadanie własne samorz ądy gminne brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne źródeł ciepła gmin wymiana indywidualnych źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych i użyteczno ści publicznej oraz monta ż instalacji OZE (w tym: 1. NFO ŚiGW / RPO 1. gm. Nowogródek Pomorski – monta ż koordynowane / 1. 300 000,00 1. 2017-2020 2. środki własne, mikroinstalacji: przedszkole, Gimnazjum zadanie własne samorz ądy gminne 2. 12 800 000,00 zł 2. 2014-2024 środki zewn ętrzne oraz hydrofornia w Karsku Golinie, Gizynie gmin 3. 6 000 000,00 zł 3. 2014-2024 3. środki własne, 2. gm. D ębno – instalacja OZE w budynkach środki zewn ętrzne użyteczno ści publicznej i mieszkalnych oraz wymiana źródeł ciepła 3. gm. D ębno – budowa farmy fotowoltaicznej)

174 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji rozbudowa systemu gazowniczego i ciepłowniczego w miejscach gdzie jest to koordynowane / PSG, SEC ekonomicznie uzasadnione zadanie własne 1. 1 400 000,00 zł 1. 2017-2020 1. środki własne Sp. z o.o. (w tym: gmin 1. rozbudowa sieci w gm. Barlinek) rozpowszechnianie informacji edukacyjnych wśród mieszka ńców w zakresie ochrony koordynowane / powietrza (w tym opracowanie programu zadanie własne samorz ądy gminne 2 000,00 zł rocznie 2017-2020 środki własne ograniczenia niskiej emisji dla gm. gmin My ślibórz) bie żą ca modernizacja układu 1. środki własne ochrona klimatu komunikacyjnego (w tym: 1. 1. 820 000,00 zł 1. 2017) 2. środki własne, i jako ści powietrza 1. przebudowa dróg w gm. Nowogródek koordynowane / 2. b.d. 2. 2014-2024 PROW Pomorski zadanie własne samorz ądy gminne 3. 5 415 000,00 zł 3. 2017-2020 3. środki własne 2. przebudowa dróg w gm. My ślibórz gmin 4. 982 680,00 zł 4. 2014-2024 4. środki własne, 3. przebudowa dróg w gm. D ębno 5. 3 320 000,00 5. 2017 PROW, PRGiPID 4. przebudowa dróg w gm. Boleszkowice 5. środki własne 5. przebudowa dróg w gm. Barlinek) kontrola podmiotów gospodarczych koordynowane koszty w zakresie dotrzymywania zapisów decyzji Marszałek, WIO Ś brak kosztów zadanie ci ągłe z innymi organami administracyjne administracyjnych monitorowanie zgłaszanych instalacji koordynowane / koszty technologicznych, z których emisja nie zadanie własne WIO Ś brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne wymaga pozwolenia WIO Ś budowa obwodnic w miejscach gdzie jest to koordynowane / ekonomicznie i przestrzennie mo żliwe zadanie własne zarz ądcy dróg, 1. środki własne, (w tym: 1. 5 000 000,00 1. 2017-2018 zarz ądców dróg samorz ądy gminne środki zewn ętrzne 1. Budowa obej ścia m. Barlinek w ci ągu DW i gmin 151) koordynowane / podejmowanie działa ń organizacyjnych koszty zadanie własne zarz ądcy dróg brak kosztów zadanie ci ągłe zwi ązanych z utrzymaniem ruchu administracyjne 2. zagro żenia hałasem zarz ądców dróg zwi ększenie długo ści ście żek rowerowych (w tym: 1. Budowa ście żki rowerowej Sarbinowo - 1. środki własne, koordynowane / Suchlica oraz Duszaty ń – Suchlica – gm. 1. 560 000,00 zł 1. 2017-2018 środki zewn ętrzne zadanie własne samorz ądy gminne Dębno 2. b.d. 2. 2017-2024 2. środki własne, gmin 2. Budowa drogi dla rowerów z Barlinka do środki zewn ętrzne Pełczyc, szlaku dawnej linii kolejowej w gminie)

175 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji podj ęcie akcji edukacyjnej dla mieszka ńców koordynowane / w zakresie szkodliwo ści hałasu i promocji zadanie własne samorz ądy gminne 1 000,00 zł 2017-2020 środki własne 2. zagro żenia hałasem innych form komunikacji gmin kontrola w zakresie dopuszczalnych norm koordynowane koszty Marszałek, WIO Ś brak kosztów zadanie ci ągłe emisji hałasu przemysłowego z innymi organami administracyjne koordynowane / koszty monitoring emisji pól elektromagnetycznych zadanie własne WIO Ś brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne pola elektro- WIO Ś 3. magnetyczne koordynowane / kontrola zgłaszanych instalacji koszty zadanie własne WIO Ś brak kosztów zadanie ci ągłe wytwarzaj ących pola elektromagnetyczne administracyjne WIO Ś koordynowane / modernizacja (odbudowa) urz ądze ń ZMiUW, wła ściciele zadanie własne melioracji wodnych szczegółowych gruntów odnosz ący ok. 50 000 zł rocznie 2014-2024 środki własne jednostek i podstawowych korzy ści z u.m.w.sz. realizuj ących poprawa systemu zarz ądzania ryzykiem koordynowane / koszty powodziowym zgodnie z Planem zadanie własne organy gmin brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne Zarz ądzania Ryzykiem Powodziowym gmin realizacja współpracy w zakresie ochrony zasobów wodnych poprzez rozwój infrastruktury rekreacyjnej tak że na 1. środki własne, kąpieliskach (w tym: środki zewn ętrzne 1. gm. Nowogródek Pomorski - Przebudowa koordynowane / samorz ądy gminne, 1. 190 000,00 1. 2017 gospodarowanie 2. środki własne, 4. zbiornika w Gi żynie wraz z zadanie własne organizacje 2. 2 450 000,00 zł 2. 2018 wodami środki zewn ętrzne zagospodarowaniem terenu gmin pozarz ądowe 3. 800 000,00 zł 3. 2018 3. środki własne, 2. gm. Barlinek – zagospodarowanie Jeziora środki zewn ętrzne Barlineckiego 3. gm. D ębno – zagospodarowanie pla ży nad jeziorem Lipowo i Ostrowiec) koordynowane / edukacja rolników w zakresie stosowania koszty zadanie własne ODR brak kosztów zadanie ci ągłe nawozów sztucznych administracyjne ODR kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania zapisów decyzji koordynowane koszty RZGW, Marszałek brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjnych (pozwolenia na pobór z innymi organami administracyjne wód i zrzut ścieków)

176 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji koordynowane / zarz ądcy zmniejszenie zu życia wody na cele zadanie własne infrastruktury, w zale żno ści od 2014-2024 środki własne komunalne i przemysłowe jednostek podmioty potrzeb realizuj ących gospodarcze rozbudowa sieci wodoci ągowej oraz stacji 1. środki własne, uzdatniania wody (w tym: środki zewn ętrzne 1. gm. Nowogródek Pomorski 2. środki własne, 1. 2 312 000,00, 1. 2017-2018) 2. Przebudowa i rozbudowa SUW koordynowane / samorz ądy gminne, PO Ii Ś 2. b.d. 2. 2014-2024 gospodarowanie w My śliborzu zadanie własne zakłady 3. środki własne, 4. 3. 200 000,00 zł 3. 2017 wodami 3. Budowa wodoci ągu do gmin, zarz ądców wodoci ągowo- środki zewn ętrzne 4. 400 000,00m zł 4. 2017-2024 4. Modernizacja SUW w m. Namy ślin – gm. infrastruktury kanalizacyjne 4. środki własne, 5. 800 000,00 zł 5. 2017-2018 Boleszkowice środki zewn ętrzne 5. Zaopatrzenie w wod ę mieszka ńców m. 5. środki własne, Okunie w gm. Barlinek) środki zewn ętrzne ochrona czynnych uj ęć wód podziemnych poprzez ustanawianie stref ochronnych oraz koordynowane RZGW, wła ściciel koszty brak kosztów zadanie ci ągłe ustanowienie obszaru ochronnego dla z innymi organami uj ęcia administracyjne GZWP 134 rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z modernizacj ą oczyszczalni ścieków (w tym: 1. środki własne, 1. Kanalizacja w m. Kinice – gm. PROW Nowogródek Pomorski 2. środki własne, 2. Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni PO Ii Ś) 1. 11 000 000,00 zł 1. 2017-2024 ścieków w My śliborzu 3. środki własne, 2. b.d. 2. 2017-2024 3. Budowa kanalizacji sanitarnej Golenice- koordynowane / samorz ądy gminne, PO Ii Ś) 3. b.d. 32017-2024 gospodarka wodno- My ślibórz zadanie własne zakłady 4. środki własne, 5. 4. 375 000,00 zł 4. 2017-2018 ściekowa 4. gm. D ębno – Rozbudowa sieci gmin, zarz ądców wodoci ągowo- środki zewn ętrzne 5. 4 231 200,00 5. 2017-2018 wodoci ągowo-kanalizacyjnej w D ębnie oraz infrastruktury kanalizacyjne 5. środki własne, 6. 3 708 703,00 zł 6. 2017-2019 na terenach wiejskich PROW 7. 2 700 000,00 zł 7. 2018-2019 5. gm. Boleszkowice – modernizacja 6. środki własne, i rozbudowa oczyszczalni ścieków PROW 6. gm. Boleszkowice – rozbudowa sieci 7. środki własne, kanalizacji sanitarnej środki zewn ętrzne 7. Budowa sieci kanalizacyjnej na terenach wiejskich w gm. Barlinek)

177 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej i urz ądze ń oczyszczaj ących (w tym: 1. Budowa kanalizacji deszczowej 1. środki własne, w My śliborzu, obr ęb 2 i 3 RPO WZ 2. Budowa sieci kanalizacji deszczowej na 2. środki własne, 1. b.d. 1. 2017-2024 terenie przemysłowym przy ul. Kolejowej koordynowane / samorz ądy gminne, środki zewn ętrzne 2. 810 000,00 zł 2. 2017-2018 i Usługowej oraz Dargomyskiej w D ębnie zadanie własne podmioty 3. środki własne, 3. 100 000,00 3. 2019 3. gm. D ębno – Budowa piaskowników do gmin, zarz ądców gospodarcze, środki zewn ętrzne 4. 500 000,00 zł 4. 2017 oczyszczania ścieków opadowych infrastruktury zarz ądcy dróg 4. środki własne, 5. 2 500 000,00 zł 5. 2017-2018 4. Zagospodarowanie terenu po NZPOW środki zewn ętrzne w Dębnie 5. środki własne, 5. Uzbrojenie terenów na Os. Górny taras środki zewn ętrzne w Barlinku oraz rozwój kanalizacji deszczowej) gospodarka wodno- 5. brak kosztów ściekowa koordynowane / likwidacja zbiorników bezodpływowych (koszty ponosz ą koszty zadanie własne organy gmin zadanie ci ągłe i kontrola mieszka ńców wła ściciele administracyjne gmin nieruchomo ści) koordynowane / likwidacja sieci wodoci ągowej z materiałów zadanie własne zarz ądcy w zale żno ści od 2017-2024 środki własne cementowo-azbestowych zarz ądców infrastruktury bie żą cych potrzeb infrastruktury kontrola podmiotów gospodarczych koordynowane / powiatowa koszty w zakresie dotrzymywania zapisów decyzji zadanie własne brak kosztów zadanie ci ągłe inspekcja sanitarna administracyjne administracyjnych PSSE propagowanie działa ń ekologicznych koordynowane / zwi ązanych z oszcz ędzaniem zasobów zadanie własne samorz ądy gminne 1 000,00 zł zadanie ci ągłe środki własne wodnych i prawidłow ą gospodark ą ściekow ą gmin wśród mieszka ńców kontrola podmiotów gospodarczych Marszałek, Minister w zakresie dotrzymywania zapisów decyzji koordynowane Środowiska, koszty brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjnych, w tym rekultywacji z innymi organami Okr ęgowy Urz ąd administracyjne gruntów Górniczy 6. zasoby geologiczne koordynowane / zmniejszenie wydobycia surowców zadanie własne w zale żno ści od mineralnych poprzez zmiany technologiczne zakłady górnicze 2017-2024 środki własne zakładów bie żą cych potrzeb w zakładach górniczych górniczych

178 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji koordynowane / zarz ądzaj ący rekultywacja obszarów zdegradowanych zadanie własne składowiskami b.d. 2017-2024 środki własne przez składowanie odpadów zarz ądzaj ących odpadów obiektami koordynowane / podmioty rekultywacja obszarów zdegradowanych zadanie własne gospodarcze, b.d. 2017-2024 środki własne przez działalno ść przemysłow ą jednostek wła ściciele 7. gleby realizuj ących nieruchomo ści koordynowane zagospodarowanie terenów pomi ędzy poeksploatacyjnych, pokolejowych samorz ądami i samorz ądy gminne, w zale żno ści od 2017-2024 środki własne i powojskowych z uwzgl ędnieniem zasad prywatnymi wła ściciele gruntów bie żą cych potrzeb ochrony gruntów zarz ądcami gruntów kontynuacja działa ń inwestycyjnych i edukacyjnych w zakresie potrzeb koordynowane / segregacji odpadów komunalnych (w tym: zadanie własne samorz ądy gminne 1. 250 000,00 zł 1. 2017 środki własne 1. gm. Nowogródek Pomorski – rozwój gmin PSZOK) kontynuacja działa ń administracyjnych koordynowane / koszty gospodarka i kontroli w zakresie prawidłowego zadanie własne samorz ądy gminne brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne odpadami gospodarowania odpadami komunalnymi gmin 8. i zapobieganie w zale żno ści od kontynuacja działa ń zwi ązanych koordynowane / organy gmin, powstawaniu potrzeb, rocznie środki własne, z unieszkodliwianiem wyrobów zadanie własne wła ściciele 2014-2024 odpadów dotacje w wysoko ści WFO ŚiGW zawieraj ących azbest gmin nieruchomo ści 50 000 zł kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania zapisów decyzji koordynowane koszty administracyjnych (w zakresie Marszałek, WIO Ś brak kosztów zadanie ci ągłe z innymi organami administracyjne gospodarowania odpadami innymi ni ż komunalne

179 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji rozbudowa terenów czynnych biologicznie (w tym: 1. gm. Nowogródek Pomorski – renowacja parków 2. gm. Nowogródek Pomorski – koordynowane / 1. 140 000,00 zł 1. 2017 zagospodarowanie miejsc wypoczynku zadanie własne samorz ądy gminne 2. 15 000,00 zł 2. 2017 środki własne w Karsku gmin 3. 100 000,00 zł 3. 2017-2018 3. gm. D ębno – zagospodarowanie terenu przy amfiteatrze 4. gm. D ębno – zagospodarowanie pla ży nad jeziorem Lipowo) koordynowane / aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej dla zadanie własne organy gmin, ok. 100 000 zł 2017-2024 środki własne ka żdej jednostki jednostek RDO Ś realizuj ących koordynowane / wykonanie zada ń ochronnych dla obszarów zadanie własne RDO Ś, organy ok. 100 000 zł 2017-2024 środki własne Natura 2000 jednostek gmin realizuj ących zasoby koordynowane / Marszałek, organy 9. ograniczenie do minimum wycinki drzew przyrodnicze zadanie własne gmin, konserwator koszty i rozwój terenów zieleni urz ądzonej, w tym brak kosztów zadanie ci ągłe jednostek zabytków, prywatni administracyjne rekultywacja obszarów poeksploatacyjnych realizuj ących wła ściciele gruntów promocja walorów przyrodniczych powiatu koordynowane / i uświadamianie mieszka ńcom zasad zadanie własne samorz ądy gminne 1 000,00 zadanie ci ągłe środki własne ochrony zasobów przyrodniczych gmin koordynowane / Nadle śnictwa, koszty kontrola zało żeń planu urz ądzania lasu zadanie własne brak kosztów zadanie ci ągłe RDLP administracyjne RDLP i nadle śnictw koordynowane / rozwój zintegrowanego systemu ochrony koszty zadanie własne stra ż po żarna brak kosztów zadanie ci ągłe przeciwpo żarowej w lasach administracyjne PSP, OSP koordynowane / RDLP, kontynuacja działa ń zwi ązanych zadanie własne koszty nadle śnictwa, brak kosztów zadanie ci ągłe z utrzymaniem i ochron ą lasów jednostek administracyjne wła ściciele lasów realizuj ących koordynowane / RDLP, zadanie własne koszty zwi ększenie lesisto ści powiatu nadle śnictwa, b.d. zadanie ci ągłe jednostek administracyjne wła ściciele lasów realizuj ących

180 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

podmiot szacunkowe koszty przewidywany termin Lp. obszar interwencji zadania rodzaj zadania źródła finansowania odpowiedzialny [zł] realizacji Marszałek, stra ż kontrole zakładów mog ących mie ć koordynowane po żarna WIO Ś, koszty negatywny wpływ na stan środowiska z innymi organami brak kosztów zadanie ci ągłe zakłady administracyjne i bezpiecze ństwa mieszka ńców i instytucjami przemysłowe koordynowane / bie żą cy monitoring ruroci ągów Gaz System S.A. koszty zadanie własne brak kosztów zadanie ci ągłe przesyłowych w Warszawie administracyjne Gaz System zagro żenia kontynuacja dofinansowania Stra ży 10. powa żnymi Po żarnej (w tym: awariami 1. Zakup samochodu po żarniczego w gm. koordynowane / 1. 230 000,00 zł Boleszkowice zadanie własne samorz ądy gminne 2017-2024 środki własne 2. b.d. 2. Wyposa żenie OSP w samochody gmin ratowniczo-ga śnicze i sprz ęt ratowniczy w gm. Barlinek współdziałanie w zakresie doskonalenia koordynowane / koszty systemu zarz ądzania kryzysowego zadanie własne samorz ądy gminne brak kosztów zadanie ci ągłe administracyjne i edukacji mieszka ńców gmin Źródło: opracowanie własne

181 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

V. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów.

5.1. DZIAŁANIA W ZAKRESIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ PROWADZONE NA TERENIE POWIATU MY ŚLIBORSKIEGO

Edukacja ekologiczna prowadzona jest na ró żnych szczeblach i przez ró żne jednostki: poszczególne gminy, Powiat, placówki o światowe, Nadle śnictwa, RIPOK, podmioty gospodarcze i przedsi ębiorstwa. Gminy Powiatu My śliborskiego prowadz ą szereg ekologicznych przedsi ęwzi ęć : - organizacja Dnia Ziemi, Akcji Sprz ątania Świata, - prowadzenie wraz z placówkami o światowymi licznych konkursów, akcji oraz programów ekologicznych zwi ązanych z tematyk ą poprawy systemu gospodarki odpadami oraz ochron ą środowiska przyrodniczego, np.: - program ekologiczny na terenie Gminy D ębno „ żyj z przyroda w zgodzie” realizowany w Zespole Ekonomiczno-Administracyjnym Szkół w D ębnie, w ramach którego realizuje si ę tre ści dotycz ące optymalizacji zu życia wody oraz poprawy jako ści środowiska, - placówki o światowe uczestnicz ą akcjach ekologicznych pn. „Zielona szkoła” organizowanej przez Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12, polegaj ącej na zbieraniu surowców wtórnych przez młodzie ż i propagowanie selektywnego zbierania odpadów, - na terenie placówek o światowych działaj ą tak że Szkolne Koła Ligi Ochrony Przyrody współpracuj ące z Celowym Zwi ązkiem Gmin CZG-12, - prenumerowanie czasopism ekologicznych oraz przyrodniczych, - utrzymywanie ścisłej współpracy z placówkami o światowymi poprzez zapewnienie im mo żliwo ści do prowadzenia edukacji ekologicznej (wspieranie szkół w potrzebne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji przedsi ęwzi ęć ), - udział pracowników samorz ądowych w licznych zaj ęciach terenowych organizowanych przez placówki o światowe oraz koła przyrodnicze, - udost ępnianie oraz popularyzowanie informacji zwi ązanych z działaniami poszczególnych gmin na rzecz poprawy środowiska przyrodniczego, - tworzenie ście żek edukacyjnych o tematyce przyrodniczej, np., - promowanie energii odnawialnej.

182 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

VI. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

6.1. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Aktualne programy tzn. na lata 2014 - 2020, dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, zostały ju ż zatwierdzone przez Komisj ę Europejsk ą.

6.1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Źródłem funduszy na ochron ę środowiska jest przede wszystkim Program Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. To wła śnie z niego b ędzie dotowanych najwi ęcej inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Cel ten zostanie oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu si ę działa ń w trzech podstawowych obszarach: 1. czystej i efektywnej energii, w tym efektywno ści energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; 2. adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporno ści systemów gospodarczych na zagro żenia zwi ązane z klimatem oraz zwiększeniu mo żliwo ści zapobiegania zagro żeniom (zwłaszcza zagro żeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3. konkurencyjno ści, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniaj ąc jednocze śnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwaj ąc przeszkody w działaniu najwa żniejszych infrastruktur sieciowych. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. VIII. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. IX. Pomoc techniczna.

183 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

6.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego

W zakresie ochrony środowiska wa żny jest tak że Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego. Wsparcie w ramach Programu b ędzie koncentrowa ć si ę na trzech głównych obszarach: gospodarka, infrastruktura, społecze ństwo. Dofinansowanie zostanie przeznaczone przede wszystkim na: - rozwój konkurencyjnych i nowoczesnych przedsi ębiorstw, inwestycje w mikro, małe i średnie przedsi ębiorstwa, - rozwój współpracy nauki z gospodark ą, - budow ę systemów zintegrowanego transportu publicznego, - modernizacj ę energetyczn ą budynków, - zwi ększenie produkcji energii z OZE, - ochron ę środowiska i zapobieganie zagro żeniom, - zrównowa żony transport, - inwestycje maj ące na celu efektywniejsze wykorzystanie kapitału ludzkiego na rynku pracy, - działania powoduj ące wzrost szans na zatrudnienie dla osób dotkni ętych lub zagro żonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, - podniesienie jako ści edukacji na ka żdym poziomie nauczania, - rozwój usług publicznych.

6.1.3. Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life

Środki Programu działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ustanowionego na lata 2014 - 2020 będą dystrybuowane w ramach dwóch podprogramów: 1. Działania na rzecz środowiska, gdzie wsparcie mog ą uzyska ć przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami, przyrody i ró żnorodno ści biologicznej oraz zarz ądzania i informacji w zakresie środowiska. 2. Działania na rzecz klimatu, w którym wspierane mog ą zosta ć inicjatywy dotycz ące łagodzenia i dostosowania do skutków zmiany klimatu oraz zarz ądzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mog ą by ć podmioty zarejestrowane na obszarze Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) będzie pełnił funkcj ę krajowego punktu kontaktowego dla programu LIFE. Wzorem lat poprzednich, przedsi ęwzi ęcia realizowane przez beneficjentów z Polski, oprócz dofinansowania ze środków LIFE, b ędą mogły uzyska ć dodatkowe wsparcie finansowe pochodz ące ze środków NFO ŚiGW. Szczegółowe informacje dotycz ące zasad przygotowania wniosków publikowane będą na stronie NFO ŚiGW.

6.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie oferuj ą mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach różnych programów priorytetowych

184 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 ogłaszanych cz ęsto jako konkursy. S ą tak że podmiotami, które koordynuj ą dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. Działanie jednostek opiera si ę na Wspólnej Strategii Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2013 - 2016 z perspektyw ą do 2020 roku. Zgodnie z ni ą, misj ą instytucji jest skuteczne wspieranie działa ń na rzecz środowiska , natomiast celem generalnym jest Poprawa stanu środowiska i zrównowa żone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żą cych środowisku. Zakłada si ę, że osi ągni ęcie celu generalnego b ędzie realizowane w ramach czterech priorytetów środowiskowych tj.: 1. ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi, w tym: − poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, − efektywne i racjonalne korzystanie z zasobów wodnych, − adaptacja sektora gospodarki wodnej do zmian klimatycznych. 2. racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi, w tym: − minimalizacja składowanych odpadów, − wykorzystanie odpadów komunalnych oraz osadów ściekowych na cele energetyczne, − promowanie ponownego wykorzystania i recyklingu, − racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin. 3. ochrona atmosfery, w tym: − poprawa jako ści powietrza, − wspieranie rozproszonych odnawialnych źródeł energii. 4. ochrona ró żnorodno ści biologicznej i funkcji ekosystemów, w tym: − utrzymanie i odbudowa ekosystemów i ich funkcji, − ochrona korytarzy ekologicznych, − zapewnienie zrównowa żonego rozwoju le śnictwa, gospodarki rolnej i rybackiej. Dodatkowo, Fundusze co roku ogłaszaj ą list ę programów priorytetowych na rok kolejny, które pomagaj ą im zrealizowa ć zadania zgodnie z przyj ętą Strategi ą. Strategie NFO ŚiGW, jak i WFO ŚiGW w Szczecinie, a tak że listy priorytetowe zamieszczone s ą na ich stronach www (www.nfosigw.gov.pl i www.wfosigw.szczecin.pl).

6.1.5. Bank Ochrony Środowiska

Jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne mog ą korzysta ć tak że z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Udziela on nast ępuj ących kredytów proekologicznych: − Kredyt Dom EnergoOszcz ędny. − Słoneczny EkoKredyt. − Kredyt z Dobr ą Energi ą. − Kredyty z dopłatami NFO ŚiGW. − Kredyty na urz ądzenia i wyroby słu żą ce ochronie środowiska. − Kredyt EkoMonta ż. − Kredyty na zaopatrzenie wsi w wod ę. − Kredyt EnergoOszcz ędny. − Kredyt EkoOszcz ędny. − Ekologiczne kredyty hipoteczne.

185 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

− Kredyt z Klimatem. − Kredyty we współpracy z WFOSiGW. − Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW). − Kredyty z linii kredytowej NIB.

Wśród wielu mo żliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka żdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo żliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

6.2. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI

Warunkiem realizacji Programu ochrony środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć będą główne zadania zarz ądzania b ędzie Zarz ąd Powiatu My śliborskiego. Mimo to cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla powiatowego jest jeszcze poziom gminny, wojewódzki i krajowy oraz jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. We wdra żaniu i realizacji zada ń Programu bior ą udział ró żnego rodzaju podmioty działaj ące na terenie województwa zachodniopomorskiego, w tym m.in.: - Samorz ąd Województwa Zachodniopomorskiego; - Samorz ąd Powiatu My śliborskiego; - samorz ądy gminne, - Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie; - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Szczecinie; - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie; - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Szczecinie i w Poznaniu; - Zachodniopomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Szczecinie; - Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych w Szczecinie, nadle śnictwa; - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie; - Pa ństwowa Stra ż Po żarna w My śliborzu; - spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe; - jednostki sektora finansów publicznych; - przedsi ębiorstwa wodoci ągowo-kanalizacyjne, operatorzy infrastruktury gazowej i ciepłowniczej; - organizacje pozarz ądowe; - mieszka ńcy powiatu. Głównymi odbiorcami efektów realizacji Programu s ą mieszka ńcy powiatu, którzy bezpo średnio lub po średnio b ędą korzysta ć z powstałych efektów rzeczowych oraz środowiska jako takiego. Wszystkie ww. grupy powinny współpracowa ć zarówno w zakresie tworzenia, jak i sukcesywnego wdra żania Programu. W tym celu niezwykle istotne jest równie ż zaanga żowanie społecze ństwa podczas całego procesu tworzenia Programu, st ąd

186 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 podczas opracowywania projektu programu ochrony środowiska dla Powiatu My śliborskiego, został on na etapie uzgodnie ń skonsultowany w ramach konsultacji społecznych zgodnie z regulaminem post ępowa ń funkcjonuj ącym w Starostwie Powiatowym w My śliborzu. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Na innych zasadach odbywa si ę natomiast zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak że uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stała kontrola zanieczyszcze ń. Instrumenty słu żą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych i mo żna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne. Do instrumentów prawnych zalicza si ę: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne, − raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym. Do instrumentów finansowych mog ących by ć źródłem realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych zalicza si ę: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęż ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska,

187 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

− pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych. Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji s ą wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa żonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych. Wa żna dla ochrony środowiska jest równie ż współpraca poszczególnych interesariuszy, czyli władz jednostki samorz ądowej, słu żb ochrony środowiska, instytucji naukowych, organizacji społecznych oraz podmiotów gospodarczych. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa żną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji. Do instrumentów strukturalnych nale żą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak że program ochrony środowiska i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć strategia rozwoju. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszka ńców. Ka żda jednostka decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszka ńców. Program ochrony środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju jednostki, który powinien nawi ązywa ć do: − programów ekologicznych wy ższego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro żenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo żliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało żenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa żne jest współdziałanie samorz ądu i mieszka ńców (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wspólny interes jest szczególnie wa żny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model życia, w którym ludzie staraj ą si ę żyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą.

188 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

6.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

6.3.1. Zasady monitoringu

W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Stały monitoring wdra żania zapisów Programu mo że opiera ć si ę na tzw. cyklu Deminga. Opiera si ę na ci ągłym monitorowaniu zaplanowanych działa ń w my śl nast ępuj ącego ci ągu przyczynowo – skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepsz ą metod ę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na prób ę. 3. Sprawd ź - zbadaj, czy rzeczywi ście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - je śli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za norm ę (obowi ązuj ącą procedur ę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie.

Ryc. 15. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś Źródło: opracowanie własne

6.3.2. Sprawozdawczo ść

W ocenie post ępu wdra żania Programu ochrony środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych celów ekologicznych w ramach wyznaczonych obszarów interwencji. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników). Podstaw ą monitorowania b ędzie sprawozdawczo ść oparta na wska źnikach odzwierciedlaj ących: - presj ę na środowisko (wska źnik presji), - stan środowiska (wska źnik stanu środowiska),

189 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

- podejmowane działania o charakterze prewencyjnym (wska źniki reakcji/działa ń ochronnych). Rada Powiatu powinna ocenia ć co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu. Raportowanie zapewnia ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Poni żej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo że być modyfikowana.

190 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 62. Lista wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Programu ochrony środowiska Wska źnik Oczekiwany Warto ść docelowa Nazwa Źródło Warto ść bazowa 2015 trend zmian 2019 OBSZAR INTERWENCJI – OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA klasa jako ści powietrza w strefie zachodnio-pomorskiej brak przekrocze ń warto ści dla niedotrzymane poziomy dla pyłu (mierniki jako ści powietrza: PM10, B(a)P – klasy A dla pyłu PM10, B(a)P WIO Ś PM10, B(a)P – klasa C, pozostałe pozytywny przekraczanie warto ści dopuszczalnych oraz warto ści oraz utrzymanie klasy A dla mierniki w klasie A dla klasy A) pozostałych wska źników długo ść sieci cieplnej prowadz ącej do budynków [km] GUS 18,3 20,0 pozytywny czynne przył ącza gazowe do budynków mieszkalnych GUS 3 414 3 430 pozytywny i niemieszkalnych [szt.] OBSZAR INTERWENCJI – ZAGRO ŻENIE HAŁASEM przekroczenia hałasu lokalnie wielko ść notowanych przekrocze ń hałasu [dB] WIO Ś brak notowanych przekrocze ń pozytywny o 10 dB długo ść ście żek rowerowych [km] GUS 12,9 15,0 pozytywny drogi o nawierzchni twardej drogi o nawierzchni twardej – 599,6 km – 610,0 km długo ść nowowybudowanych i zmodernizowanych GUS pozytywny powiatowych i gminnych dróg publicznych drogi o nawierzchni gruntowej drogi o nawierzchni gruntowej – 586,1 km - 576 km ilo ść wydanych decyzji okre ślaj ących dopuszczalny Powiat obecnie 9 nie wi ęcej ni ż 10 bez zmian poziom emisji hałasu [szt.] OBSZAR INTERWENCJI – POLA ELEKTROENERGETYCZNE wyniki pomiarów warto ści promieniowania utrzymanie wska źnika poni żej WIO Ś brak przekrocze ń normy pozytywny elektromagnetycznego [V/m] normy – 7 V/m OBSZAR INTERWENCJI – GOSPODAROWANIE WODAMI długo ść utrzymywanych rowów melioracyjnych ZZMiUW 732,1 732,1 bez zmian aktualne dokumentacje dotycz ące oceny ryzyka zagro żenia zaktualizowane dokumentacje stopie ń zaawansowania prac nad planem zarz ądzania RZGW, KZGW powodziowego, map zagro żenia odpowiednio w roku 2017, 2019 pozytywny ryzykiem przeciwpowodziowym i ryzyka powodziowego, plan i 2020 zarz ądzania jako ść wód zgodna zły stan wód powierzchniowych jako ść wód powierzchniowych w całej JCWP WIO Ś z rozporz ądzeniem i RDW pozytywny w ramach JCW (dobry stan wód)

191 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik Oczekiwany Warto ść docelowa Nazwa Źródło Warto ść bazowa 2015 trend zmian 2019 utrzymanie jako ści wód zgodnej WIO Ś, PIG- dobry stan wód podziemnych jako ść wód podziemnych w całej JCWPd z rozporz ądzeniem i RDW pozytywny PIB w ramach JCW (dobry stan wód) 16 liczba skontrolowanych podmiotów i podj ętych działa ń Powiat (do ko ńca roku 2014 przez minimum 5 rocznie pozytywny [szt.] Starost ę) wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści 3 GUS 7 941,9 7 900,0 pozytywny [dam ] przekroczenia w wodach ujmowanych na cele PSSE brak przekrocze ń brak notowanych przekrocze ń bez zmian komunalne OBSZAR INTERWENCJI – GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA długo ść sieci kanalizacyjnej GUS 227,0 230,0 pozytywny liczba przył ączy kanalizacyjnych prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania GUS 4 525 4 600 pozytywny [szt.] procent skanalizowania [%] GUS 75,5 80,0 pozytywny długo ść sieci wodoci ągowej [km] GUS 634,0 640,0 pozytywny liczba gospodarstw zwodoci ągowanych [szt.] GUS 7 997 7 100 pozytywny procent zwodoci ągowania [%] GUS 97,9 100,00 pozytywny odsetek ludno ści korzystaj ącej z oczyszczalni ścieków GUS 75,5 80,0 pozytywny [%] liczba zlikwidowanych zbiorników [szt.] GUS 0 10 pozytywny OBSZAR INTERWENCJI – ZASOBY GEOLOGICZNE Powiat, liczba skontrolowanych podmiotów i podj ętych działa ń 0 Marszałek, 1 rocznie pozytywny [szt.] (w zakresie kompetencji Starosty) OUG ilo ść wydobytych surowców: 696,53 mln m 3 nie wi ęcej ni ż zgodnie 3 PIG pozytywny mln m + tys. Mg 186,09 tys. Mg z zapisami koncesji OBSZAR INTERWENCJI – GLEBY procent u żytków rolnych w ogólnej powierzchni [%] GUS 45,6 nie mniej ni ż w roku bazowym brak zmian zmniejszenie obecnej powierzchni składowisk GUS 78,0 całkowita rekultywacja pozytywny odpadów [ha] powierzchnia zrekultywowanych obszarów Powiat 55,9143 100 % wszystkich wyrobisk pozytywny poeksploatacyjnych [ha]

192 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik Oczekiwany Warto ść docelowa Nazwa Źródło Warto ść bazowa 2015 trend zmian 2019 OBSZAR INTERWENCJI – GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ilo ść wytworzonych odpadów gospodarczych [tys. Mg] GUS 160,9 159,0 pozytywny ilo ść odzyskanych odpadów gospodarczych [tys. Mg] GUS 105,2 106,0 pozytywny ilo ść powstaj ących zmieszanych odpadów GUS 15 934,08 15 800,00 pozytywny komunalnych [kg] baza ilo ść zdemontowanego azbestu [Mg] 996,875 5 357,001 pozytywny azbestowa OBSZAR INTERWENCJI – ZASOBY PRZYRODNICZE procent lesisto ści GUS 42,0 42,5 pozytywny powierzchnia lasów (w tym publicznych i prywatnych) GUS 49 608,86 (48 928,80 + 680,06) 49 650,00 pozytywny [ha] liczba obowi ązuj ących planów ochrony / planów zada ń RDO Ś 11 15 pozytywny ochronnych [szt.] procent powierzchni powiatu obj ęty obszarami prawnie GUS 43,7 44,0 pozytywny chronionymi [%] powierzchnia terenów zieleni urz ądzonej GUS 195,35 197,00 pozytywny powierzchnia gruntów niele śnych przeznaczonych do GUS 5,80 5,00 pozytywny zalesienia [ha] OBSZAR INTERWENCJI – ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI 0 zdarze ń rejestrowanych jako 0 zdarze ń rejestrowanych jako rodzaje i liczba zdarze ń mog ących spowodowa ć GIO Ś zdarzenia o znamionach powa żnej zdarzenia o znamionach bez zmian nadzwyczajne zagro żenia środowiska awarii powa żnej awarii Źródło: opracowanie własne na podstawie dost ępnych danych

193 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne:

Stan prawny na pa ździernik 2016 r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: − ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.), − ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.), − ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290 ze zm.), − ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 ze zm. ), − ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250 ze zm.), − ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 995), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1800), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 85), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2003 r. Nr 192 poz. 1883).

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, wrzesie ń 2015 r., − Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego „Agenda 21” (1992 r.), − Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.), − Traktat Ustanawiaj ący WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne, − 7 Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.), − Europa 2020,

194 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

− Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu – KLIMADA, − Strategia Rozwoju Kraju 2020, − Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012- 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016-2019, − Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012- 2017 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2018-2023, − Sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego za lata 2011 – 2013, − Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa zachodniopomorskiego, − Program ochrony powietrza oraz plan działa ń krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej, − Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego 2020, − Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, − Obszary poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe w województwie zachodniopomorskim”, 2014 r., − Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020, − Program Rozwoju Powiatu My śliborskiego 2015-2020, − raporty i informacje o stanie środowiska województwa zachodniopomorskiego, WIO Ś Szczecin, − plany ochrony dla obszarów Natura 2000, rezerwatów przyrody, − standardowe formularze danych dla obszarów NATURA 2000.

Materiały przekazane przez instytucje:

- Starostwo Powiatowe w My śliborzu, - Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, - gminy Powiatu (Boleszkowice, D ębno, My ślibórz, Nowogródek Pomorski, Barlinek), - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Szczecinie, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, - Zarz ąd Dróg Powiatowych w My śliborzu, - Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w My śliborzu, - Zachodniopomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Szczecinie, - Enea Operator S.A. Gorzów Wlkp., - Gaz System SA Operatora Gazoci ągów Przesyłowych, - Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska w Szczecinie, - Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno - Rolnicz ą w Szczecinie i Gorzowie Wlkp., - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, - Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Szczecinie, - Pa ństwow ą Powiatow ą Stra ż Po żarn ą w My śliborzu.

195 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

SPIS TABEL

Tabela 1. Liczby ludno ści Powiatu w latach 2010-2015 ...... 15 Tabela 2. Wyniki ocen jako ści powietrza w strefie zachodniopomorskiej w 2015 roku ...... 18 Tabela 2. Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony ro ślin w roku 2015 ...... 18 Tabela 5. Emisja punktowa na terenie powiatu ...... 20 Tabela 5. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 24 Tabela 6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego ...... 28

Tabela 7. Przekroczenia warto ści dopuszczalnych wska źnika L DWN w Powiecie ...... 31 Tabela 8. Przekroczenia warto ści dopuszczalnych wska źnika L N w Powiecie ...... 32 Tabela 9. Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L DWN w Powiecie ...... 32 Tabela 10. Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L N w Powiecie ...... 32 Tabela 11. Zestawienie u średnionych wyników równowa żnych poziomów d źwi ęku ...... 38 Tabela 13. Wyniki generalnego pomiaru ruchu (GPR) dla dróg na terenie powiatu my śliborskiego oraz łącz ących powiat z innymi miejscowo ściami ...... 39 Tabela 13. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 43 Tabela 14. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 44 Tabela 15. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 48 Tabela 16. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 49 Tabela 17. Ilo ści odprowadzonych ładunków w ściekach komunalnych na terenie powiatu my śliborskiego ...... 53 Tabela 18. Wyniki monitoringu wód podziemnych na składowiskach odpadów ...... 58 Tabela 19. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 60 Tabela 20. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 63 Tabela 21. Wykaz komunalnych uj ęć wód ...... 65 Tabela 22. Eksploatacja wodoci ągów na terenie powiatu my śliborskiego ...... 67 Tabela 23. Zu życie wody w Powiecie w latach 2011-2015 ...... 67 Tabela 24. Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej w powiecie my śliborskim ...... 68 Tabela 25. Dane dotycz ące sieci kanalizacyjnej i odprowadzania ścieków ...... 70 Tabela 26. Informacje o ilo ściach odprowadzonych ścieków komunalnych na terenie powiatu my śliborskiego ...... 71 Tabela 27. Ilo ść odprowadzonych ścieków w powiecie w latach 2011-2014 ...... 71 Tabela 29. Ilo ść odprowadzonych ścieków przemysłowych w powiecie w latach 2011-2015 ...... 72 Tabela 29. Ilo ści szamb i przydomowych oczyszczalni ...... 73 Tabela 30. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 74 Tabela 31. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 75 Tabela 32. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 79 Tabela 33. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 81 Tabela 34. Bonitacja gruntów rolnych ...... 83 Tabela 35. Struktura zagospodarowania u żytków rolnych powiatu my śliborskiego (ha) ...... 84 Tabela 36. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 86 Tabela 37. Analiza SWOT – gleby ...... 86 Tabela 38. Informacje o zebranych zmieszanych odpadach komunalnych na terenie powiatu my śliborskiego ...... 89 Tabela 39. Informacje o zebranych zmieszanych odpadach komunalnych na terenie gminy – tendencja wieloletnia ...... 89 Tabela 40. Regionalne składowisko odpadów komunalnych w regionie szczeci ńskim ...... 92

196 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 41. Zast ępcze instalacje do mechanicznego lub mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych w regionie szczeci ńskim ...... 93 Tabela 42. Zast ępcze składowiska odpadów komunalnych w regionie szczeci ńskim ...... 95 Tabela 43. Regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych w województwie oddane do użytkowania po 31.12.2013 r. – do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych ...... 96 Tabela 44. Regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych w województwie oddane do użytkowania po 31.12.2013 r. – do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych ...... 97 Tabela 45. Zast ępcze instalacje przetwarzania odpadów komunalnych w województwie, które uzyskały status instalacji zast ępczej w 2014 r...... 97 Tabela 46. Wykaz składowisk odpadów na terenie powiatu my śliborskiego ...... 98 Tabela 47. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 99 Tabela 48. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 102 Tabela 49. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 123 Tabela 50. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 126 Tabela 51. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 129 Tabela 52. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 130 Tabela 53. Najwa żniejsze problemy powiatu my śliborskiego z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu jako wskazania dla gminnych programów ochrony środowiska ...... 133 Tabela 54. Konieczno ść kontynuacji dotychczasowego PO Ś ...... 144 Tabela 55. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla mi ędzynarodowego ...... 147 Tabela 56. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego ...... 149 Tabela 57. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla wojewódzkiego ...... 152 Tabela 58. Zgodno ść celów ekologicznych zaproponowanych w PO Ś z dokumentami strategicznymi szczebla lokalnego ...... 154 Tabela 59. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji ...... 159 Tabela 60. Harmonogram realizacji zada ń własnych przewidzianych do realizacji w latach 2017-2024 ...... 171 Tabela 61. Harmonogram realizacji zada ń koordynowanych przewidzianych do realizacji w latach 2017-2024 ...... 174 Tabela 62. Lista wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Programu ochrony środowiska ...... 191

SPIS RYCIN

Ryc. 1. Model D-P-S-I-R ...... 11 Ryc. 2. Poło żenie Powiatu My śliborskiego ...... 14 Ryc. 3. Obszary przekrocze ń poziomu docelowego PM 10 w roku 2015 w My śliborzu ...... 19

Ryc. 4. Mapa emisji hałasu dla L DWN dla odcinka DK 26 w My śliborzu ...... 33 Ryc. 5. Mapa emisji hałasu dla L N dla odcinka DK 26 w My śliborzu ...... 33 Ryc. 6. Mapa imisji hałasu dla L DWN dla odcinka DK 26 w My śliborzu ...... 34 Ryc. 7. Mapa imisji hałasu dla L N dla odcinka DK 26 w My śliborzu ...... 34 Ryc. 8. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L DWN dla odcinka DK 26 w My śliborzu ...... 35 Ryc. 9. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L N dla odcinka DK 26 w My śliborzu ...... 35 Ryc. 10. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L DWN w Barlinku ...... 36 Ryc. 11. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L N w Barlinku ...... 36 Ryc. 12. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L dwn w D ębnie ...... 37

197 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu My śliborskiego Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 13. Mapa obszarów zagro żonych hałasem L N w D ębnie ...... 37 Ryc. 14. Zasi ęgi Głównego Zbiornika Wód Podziemnych na tle powiatu ...... 54 Ryc. 15. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś ...... 189

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści w latach 2010-2015 ...... 15 Wykres 2. Ilo ść wody dostarczona gospodarstwom domowym w roku 2015 (dam 3) ...... 67 Wykres 3. Procent zwodoci ągowania w gminach (%) ...... 68 Wykres 4. Procent skanalizowania w gminach (%) ...... 70 Wykres 5. Ilo ść ścieków odprowadzonych ogółem w gminach (dam 3) ...... 71 Wykres 6. Podział powierzchni u żytkowanej jako u żytki rolne w gminach ...... 84 Wykres 7. Ilo ść zebranych odpadów komunalnych ogółem (Mg) ...... 89

198