Eknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TASARIM ARAŞTIRMALARINDA TELEVİZYONUN VERİ KAYNAĞI OLARAK KULLANILMASI: YEMEKTEYİZ PROGRAMI ÜZERİNDEN MUTFAK KÜLTÜRÜNÜN İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Fatma Nur GÜRBÜZ Anabilim Dalı : Endüstri Ürünleri Tasarımı Programı : Endüstri Ürünleri Tasarımı Tez Danışmanı: Dr. Hümanur BAĞLI MAYIS 2011 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TASARIM ARAŞTIRMALARINDA TELEVİZYONUN VERİ KAYNAĞI OLARAK KULLANILMASI: YEMEKTEYİZ PROGRAMI ÜZERİNDEN MUTFAK KÜLTÜRÜNÜN İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Fatma Nur GÜRBÜZ 502071956 Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 03 Mayıs 2011 Tezin Savunulduğu Tarih : 30 Mayıs 2011 Tez Danışmanı : Öğr. Gör. Dr. Hümanur BAĞLI (İTÜ) Diğer Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Özlem ER (İTÜ) Doç. Dr.Mehmet ASATEKİN (BŞÜ) MAYIS 2011 Babama, iii ÖNSÖZ Çalışmam boyunca bana destek oluşundan dolayı tez danışmanım Dr. Humanur Bağlı’ya, sevgili arkadaşlarım Mehveş ve Efsun’akendisi de bir Taşkışla’lı olan babama, çok sevdiğim anneme ve canım kardeşimeteşekkür ederim… Mayıs 2011 Fatma Nur GÜRBÜZ Endüstri Ürünleri Tasarımcısı v İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v İÇİNDEKİLER ........................................................................................................ vii KISALTMALAR....................................................................................................... ix ÇİZELGE LİSTESİ .................................................................................................. xi ŞEKİL LİSTESİ ...................................................................................................... xiii ÖZET......................................................................................................................... xv SUMMARY ............................................................................................................. xvi 1. GİRİŞ ...................................................................................................................... 1 1.1. Tezin Amacı ...................................................................................................... 1 1.2. Çalışmanın Ele Alınış Nedenleri ve Kapsamı ................................................... 3 1.3. Tezin Yapısı ...................................................................................................... 4 2. MADDİ VE GÖRSEL KÜLTÜR ÇALIŞMALARI............................................ 7 2.1. Maddi Kültür ..................................................................................................... 7 2.1.1. Tasarım araştırmalarında maddi kültürün önemi ....................................... 8 2.1.2. Evi maddi kültür üzerinden inceleyen araştırmalar ................................. 11 2.2. Görsel Kültür Çalışmaları ............................................................................... 13 3. MUTFAĞA VE MUTFAK ALETLERİNE BAKIŞ ......................................... 19 3.1. Batı’da ve Türkiye’de Mutfağın Gelişimi ....................................................... 20 3.1.1. Mutfağın Batı’daki gelişimi ..................................................................... 20 3.1.2. Mutfağın Türkiye’de gelişimi .................................................................. 27 3.1.3. Mutfakta standartlaşma ve ideal çalışma üçgeni ...................................... 30 3.2. Mutfak Aletlerinin Gelişimi ............................................................................ 32 3.2.1. Ocak ve fırın............................................................................................. 34 3.2.2. Buzdolabı ................................................................................................. 37 3.2.3. Çalışma ve saklama mobilyaları .............................................................. 39 3.2.4. Küçük mutfak aletleri............................................................................... 40 4. ÇALIŞMA ............................................................................................................. 43 4.1. Görselin Veri Olarak Kullanılmasına Dayalı Çalışmalar ve Yöntemler ......... 43 4.1.1. Fotoğrafa dayalı araştırmalar ................................................................... 43 4.1.2. Videoya dayalı araştırmalar ..................................................................... 45 4.2. Metinsel Analize Dayalı Yöntemler ................................................................ 46 4.2.1. İçerik analizi ............................................................................................. 46 4.2.2. Protokol analizi ........................................................................................ 49 4.3. Çalışmada Kullanılan “Yemekteyiz” Bölümleri ve Örneklemin Özellikleri .. 51 4.4. Kullanılan Veri Toplama Teknikleri ve Veri Toplama Süreci ........................ 56 4.5. Tasarım Araştırmasında Veri Kaynağı Olarak Gerçeklik Televizyonunun Kullanılması ................................................................................................. 61 4.5.1. Türkiye’de “Yemekteyiz” programı ........................................................ 62 vii 4.5.2. Gözlem yolu ile elde edilen bulgular ....................................................... 65 4.5.2.1 Mutfak planları ve çalışma üçgenleri ..................................................... 65 4.5.2.2 Mutfak aktiviteleri .................................................................................. 68 4.5.3. İçerik Analizi ile elde edilen bulgular ...................................................... 80 5. SONUÇLAR ......................................................................................................... 97 5.1. Gözlem Yolu ile Elde Edilen Bulgulara Bakış ................................................ 97 5.2. İçerik Analizi ile Elde Edilen Bulgulara Bakış ............................................... 99 5.3. Çalışmaya Genel Bakış.................................................................................. 103 5.4. Gelecek Çalışmalar için Öneriler .................................................................. 104 KAYNAKLAR ........................................................................................................ 107 EKLER .................................................................................................................... 113 viii KISALTMALAR TDK : Türk Dil Kurumu İng : İngilizce’de ND : Nalan Solmaz PD : Pınar Darcan SY : Senem Yıkılmaz GC : Gülay Canlı MY : Mehmet Yeni EE :Erhan Erşen MB : Muzaffer Başer MC :Mehmet Canbey ix ÇİZELGE LİSTESİ Sayfa Çizelge 4.1 : Örnek kodlama şeması (List, 2005) ..................................................... 49 Çizelge 4.2 : Metin kavrama kavramsal modeli ........................................................ 51 Çizelge 4.3 : Örneklem özellikleri Çizelgesi ............................................................. 53 Çizelge 4.4 : Medeni durum ...................................................................................... 53 Çizelge 4.5 : Beraber yaşadıkları hane halkı ............................................................. 54 Çizelge 4.6 : Çalışma Durumları ............................................................................... 54 Çizelge 4.7 : Yarışmacıların Menüleri....................................................................... 55 Çizelge 4.8 : Mutfak Tipleri ...................................................................................... 56 Çizelge 4.9 : Belirli işlemlere özel nesnelerin kullanımı ........................................... 58 Çizelge 4.10 : Elektrikli ev aletlerinin kullanımı grafiği ........................................... 59 Çizelge 4.11 : Yemekteyiz’in versiyonları (‘Come Dine With Me’, 2010) .............. 63 Çizelge 4.12 : Kullanılan mutfak aletleri ve elektikli mutfak aletleri ....................... 69 Çizelge 4.13 : İşlem/nesne – Kadın/erkek üzerinden söylemlerin frekansları .......... 81 Çizelge 4.14 : Nesne/İşlem üzerine olan söylemlerin sayı bakımından karşılaştırılması................................................................................... 82 Çizelge 4.15 : Kavramların Kişi /Kadın-erkek bazında frekansları .......................... 84 Çizelge 4.16 : İşlev Kavramı ..................................................................................... 86 Çizelge 4.17 : Beceri Kavramı................................................................................... 87 Çizelge 4.18 : İyi yemek yapma teması üzerinden beceri kavramı söylemleri ......... 88 Çizelge 4.19 : Duygusal Kavramlar........................................................................... 89 Çizelge 4.20 : Kadınlara ait duygusal söylemler ....................................................... 90 Çizelge 4.21 : Püf noktası verme kavramı ................................................................. 91 Çizelge 4.22 : Kaynak göstere kavramı ..................................................................... 92 Çizelge 4.23 : Kadın bireyin Kaynak gösterilmesi .................................................... 92 Çizelge 4.24 : Zahmet Kavramı ................................................................................. 93 Çizelge 4.25 : Deneyim Kavramı .............................................................................. 94 Çizelge 5.1 : Ortaya çıkmış kavramlar ve frekansları ............................................. 101 xi ŞEKİL LİSTESİ Sayfa Şekil 3.1 : Kadının rahat çalışabilmesi