Załącznik do Uchwały Nr III/17/2010 Rady Gminy Szerzyny z dnia 29 grudnia 2010 r.

Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017

Sierpień 2010 Spis treści Plan Odnowy Miejscowości...... 1 Swoszowa...... 1 na lata 2010-2017...... 1 I.Przesłanki dla opracowania Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010 – 2017...... 4 II.Charakterystyka miejscowości...... 6 II.1.Położenie...... 6 II.2.Historia...... 7 III.Inwentaryzacja zasobów – stan rzeczywisty w miejscowości Swoszowa ...... 8 III.1.Zasoby naturalne...... 8 Położenie geomorfologiczne...... 8 Ukształtowanie powierzchni...... 9 Klimat...... 9 Gleby...... 9 Bogactwa naturalne...... 10 Lesistość...... 11 Zasoby wodne...... 11 Obszary chronione...... 12 III.2.Zasoby gospodarcze...... 13 Rzemiosło...... 13 Przedsiębiorczość...... 15 Rolnictwo i leśnictwo...... 16 III.3. Zasoby społeczne...... 17 Uwarunkowania kulturalne...... 17 Ludność...... 18 Edukacja...... 21 Kultura ...... 23 Ochrona zdrowia...... 24 Bezpieczeństwo publiczne (Komenda Powiatowa Policji)...... 25 Organizacje pozarządowe...... 25 Rynek pracy ...... 27 Zabytki...... 29 Infrastruktura techniczna ...... 31 Sieć drogowa ...... 31 Wodociągi i kanalizacja...... 32 Gospodarka odpadami...... 32 Ochrona środowiska ...... 33 Telefonizacja ...... 34 Opis obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych...... 34 IV.Analiza SWOT – ocena mocnych i słabych stron miejscowości Swoszowa...... 35 ANALIZA SWOT SOŁECTWA SWOSZOWA...... 36 V.Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną w latach 2010-2017.....37 Zadania przewidziane do realizacji na terenie sołectwa Swoszowa (w okresie lat 2010 - 2017):...... 37 V.1.Inne zadania istotne ze względu na rozwój miejscowości, przewidziane do realizacji ramach projektów ogólnogminnych – wg Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy Szerzyny:...... 42 V.3. Rezultaty realizacji Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 ...... 43 V. 4. Realizacja zadań Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017...... 43 I. Przesłanki dla opracowania Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010 – 2017

Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 określa działania natury społecznej, gospodarczej i przestrzennej, zmierzające do aktywizacji obszarów wiejskich na terenie gminy Szerzyny. Cele i zadania zawarte w dokumencie wpisują się w założenia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Oś Priorytetowa 3: „Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej” – Działanie: „Odnowa i rozwój wsi” (Kod Działania 313, 322, 323). Celem głównym Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 jest wsparcie rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. (Dz. Urz. UE L 277/1 z 21.10.2005 r.) oraz Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) - (Dz. Urz. UE L 368/15 z 23.12.2006 r.). Działanie „Odnowa i rozwój wsi” zawarte w Osi 3 PROW 2007-2013 realizuje cel polegający na poprawie jakości życia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Umożliwi to rozwój tożsamości społeczności wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich. Realizacja działania tworzy warunki dla rozwoju społeczno-ekonomicznego obszarów wiejskich i aktywizacji ludności wiejskiej przez wsparcie inwestycyjne przyznawane na realizację projektów związanych z zagospodarowaniem przestrzeni publicznej, w tym utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi oraz podniesienie atrakcyjności turystycznej obszarów wiejskich. Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 spełnia kryteria dostępu wyznaczone w Działaniu „Odnowa i rozwój wsi” i będzie stanowił obligatoryjny załącznik wniosków aplikacyjnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007- 2013.

Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 jest ponadto dokumentem pomocniczym (nie obligatoryjnym) w procesie planowania działań kierowanych do współfinansowania w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 – Działanie 6.2 „Rozwój obszarów wiejskich” – Schemat A: „Odnowa centrów wsi”. 4 Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 składa się z sześciu głównych części: 1. Charakterystyki miejscowości; 2. Inwentaryzacji zasobów służącej ujęciu stanu rzeczywistego; 3. Opisu obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych; 4. Oceny mocnych i słabych stron miejscowości; 5. Opisu planowanych zadań w perspektywie 8 lat; 6. Procedur monitoringu, aktualizacji i upowszechniania.

Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa stanowi także podstawę działań zmierzających do wprowadzenia w życie 5 celów strategicznych Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Szerzyny na lata 2007-2013:

1. WSZECHSTRONNY ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W GMINIE ORAZ PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU MODERNIZACJĘ PRODUKCJI ROLNEJ. 2. WZROST ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ GMINY PRZEZ WYKORZYSTANIE JEJ POŁOŻENIA GEOGRAFICZNEGO, WYEKSPONOWANIE ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA JEJ TERENIE ZABYTKÓW I SKUTECZNĄ PROMOCJĘ. 3. PODNIESIENIE POZIOMU EDUKACYJNEGO MIESZKAŃCÓW, ZAPEWNIENIE LEPSZEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ I DOSTĘPNOŚCI UPRAWIANIA SPORTU ORAZ ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ. 4. PROMOCJA GMINY PRZEZ WYEKSPONOWANIE ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA JEJ TERENIE ZABYTKÓW I PAMIĄTEK HISTORYCZNYCH. 5. ROZBUDOWA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ W GMINIE W CELU ZAPEWNIENIA OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ POLEPSZENIA ŻYCIA MIESZKAŃCÓW.

Realizacja wymienionych celów przyczyni się do modernizacji infrastruktury technicznej i społecznej miejscowości.

Wszystkie inwestycje związane z rozwojem infrastruktury technicznej i społecznej będą znacząco wpływały na poprawę warunków życia i pracy mieszkańców Swoszowej i całej gminy.

Plan Odnowy Miejscowości przygotowany został wspólnie z mieszkańcami sołectwa Swoszowa, tak by realizowane zadania odpowiadały rzeczywistym potrzebom mieszkańców i mogły w pełni wykorzystać istniejący potencjał i szanse rozwoju miejscowości.

5 Niniejszy plan odnowy zostanie ponadto przedstawiony mieszkańcom miejscowości Swoszowa na zebraniu wiejskim gdzie zostanie on szczegółowo omówiony i przedstawiony do akceptacji. W przypadku pozytywnego zaopiniowania dokumentu zostanie podjęta Uchwała Zebrania Wiejskiego Sołectwa Swoszowa w sprawie przyjęcia „Planu odnowy miejscowości Swoszowa na lata 2010 – 2017”. Następnie plan odnowy zostanie przedstawiony do akceptacji radnych Gminy Szerzyny. W przypadku nie zgłaszania negatywnych uwag radnych co do zapisów dokumentu zostanie podjęta Uchwała Rady Gminy Szerzyny w sprawie zatwierdzenia „Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010 – 2017”

II. Charakterystyka miejscowości

II.1. Położenie

Sołectwo Swoszowa położone jest w północnej części gminy Szerzyny. Gmina Szerzyny położona jest w południowo-wschodniej części ziemskiego powiatu tarnowskiego. Gmina Szerzyny graniczy:  od północy z gminą Ryglice (woj. małopolskie); Jodłowa (woj. podkarpackie);  od wschodu z gminą Brzyska (woj. podkarpackie);  od południa z gminą Skołyszyn (woj. podkarpackie) i gminą Biecz (woj. małopolskie);  od zachodu z gminą Rzepiennik Strzyżewski i Tuchów (woj. małopolskie).

Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od pierwszego osadnika, czy też właściciela o słowiańskim imieniu Swosz.. Miejscowość położona jest na wschodnim pasie Pogórza Ciężkowickiego, a w jej granicach znajduje się jeden ze szczytów tego pasma - Gilowa Góra (508 m. n.p.m.). Swoszowa graniczy na południe z Ołpinami i Szerzynami, na wschód z Czermną, na zachód z Żurowa a na północ z Kowalową i Joninami. Północna granica Swoszowej jest jednocześnie granicą między nowymi województwami - podkarpackim i małopolskim. Okoliczne wzgórza porośnięte są licznymi lasami, spływa z nich także kilka potoków uchodzących do Olszynki. Miejscowość położona jest na malowniczym pogórskim terenie, a z wyższych partii wsi rozciąga się piękny widok na Karpaty. Walory te połączone z czystym powietrzem i nieskażoną, pierwotną przyrodę, stwarzają liczne możliwości turystyczne.

6 II.2. Historia

Według „Opisu powiatu jasielskiego" ks. Wł. Sarny z 1908 r. Swoszowa powstała równocześnie z Szerzynami, czyli około roku 1348. Jednak początki większego osadnictwa datowane są na początek XVI w. Powstanie więc Rysunek 1. Widok na Swoszową Swoszowa zawdzięcza prawdopodobnie rodzinie Jordanów, która przyjęła w tym czasie te tereny. Wcześniej okoliczne tereny należały do wojewody krakowskiego Spytka z Melsztyna. Otrzymał on te ziemie 9 III 1386 r. od Władysława Jagiełły za wybitne zasługi. Na początku XVI wieku, część tych dóbr, wraz ze Swoszową, odkupił od potomków legendarnego Spytka, Mikołaj Jordan. Od tego momentu właśnie rozpoczynają się udokumentowane dzieje wsi. W 1540 r. Swoszowa należała do Jana Jordana. W 1548 tereny te zakupił kanclerz koronny i kasztelan Biecki - Jan z Ocieszyna Ocieski. W 1581 r. wieś przeszła w ręce Piotra Górskiego, który płacił podatek od 9 półłanków kmiecich, od 6 zagrodników z rolą, l komornika z bydłem, 4 komorników bez bydła, l rzemieślnika, l lana Sołtyskiego i l czynszownika (Źródła dziejowe Małopolska IXTV str. l <5). Archiwa podają także, że tytułem odszkodowania za zniesienie prawa pańszczyźnianego wypłacono 12697 zł 5 cnt. Przed rokiem 1848 Swoszowę posiadała Emilia Jarmułowska. W tymże roku 4/6 części dóbr nabył od niej Szczepan Uniatycki i odsprzedał Ludwikowi Komornickiemu. Później Swoszowa stała się własnością księcia Karola Woronieckiego. W spadku po księciu Karolu, zmarłym w 1844 r. Dobra te odziedziczyła jego rodzina. Wszystkie te części 20 XII 1852 r. nabył znowu Ludwik Komornicki. Po nim odziedziczyła dobra te Wiktoria Komornicka i sprzedała je w 1872 r. Michałowi i Annie Aderom. Od 1892 r. dobra te ustawicznie zmieniały właścicieli. Jak pisze ks. Wł. Sarna w 1908 r. Swoszowa składała się z 4 osad: Swoszowa (dzisiejsza wieś), Wola, Zapole i Sikornica. Dziś pod względem zamieszkania teren ten jest bardziej7 ujednolicony. Doszły także nowe przysiółki: Przymiarek, Podlas, Góry, Borówka oraz Dwór biorący nazwę od dawnych zabudowań dworskich. W historii Swoszowej zapisały się także obie wojny światowe. Pozostałością po pierwszej wojnie jest cmentarz wojenny. Wybudowany on został przez austriacki oddział grobownictwa wojennego. W 18 mogiłach pojedynczych i 9 zbiorowych znajdują się żołnierze zarówno niemieccy jak i rosyjscy. Polegli oni w czasie przełamywania frontu wschodniego w maju 1915 r. Cmentarz niedawno został odnowiony, a pozostałością po starym wyglądzie jest obelisk z napisem w języku niemieckim: „zazdrościć nam, którzy polegliśmy w walce i cierpieniu, tutaj powstały słowa naszego życia i śmierci". W czasie II wojny światowej mieszkańcy Swoszowej brali czynny udział w ruchu oporu. Wielu ludzi należało do AK, wielu też oddało życiu w obronie ojczyzny. Na terenie Swoszowej odbyła się także największa bitwa akcji „Burza" na terenie miejscowego ZWZ – AK. Wydarzenia te upamiętnia pomnik znajdujący się na Gilowej Górze. Widnieje na nim napis: „ W tym miejscu w dniu 17 VIII 1944 r. żołnierze I Batalionu 5 Pułku Strzelców Podhalańskich AK odnieśli zwycięstwo nad udziałem tarnowskiego gestapo". Wieś Swoszowa od początku swojego istnienia należała do parafii Szerzyny. Dopiero w latach pięćdziesiątych zaczęto starać się o budowę własnego kościoła i aktywowania parafii. Spotykano się jednak z ciągłymi odmowami ówczesnych stalinowskich władz. Dopiero w okresie odwilży popaździernikowej zgodzono się na przeniesienie starej łemkowskiej cerkwi i umieszczenie jej w Swoszowej jako kościoła. Jednak dzięki mieszkańcom Swoszowej zamiast starej cerkwi, stanął zupełnie nowy drewniany kościół. W latach 1959 -71 kościół w Swoszowej był kościołem pomocniczym należącym do parafii Szerzyny. Dopiero w połowie 1971 r. została utworzona parafia Swoszowa i przybył pierwszy ksiądz - Władysław Zima. Następnymi proboszczami byli Jan Kos, Władysław Raczek, proboszcz Adam Mikos, rezydujący w parafii od 1992, oraz i obecny Kazimierz Przeniczny. W latach 70-tych wybudowano także nowy Dom Strażaka. Dzisiaj mieści się w nim sklep, siedziba OSP i niedawno reaktywowany Klub Kultury.

III. Inwentaryzacja zasobów – stan rzeczywisty w miejscowości Swoszowa

III.1.Zasoby naturalne

Położenie geomorfologiczne Według podziału geomorfologicznego Klimaszewskiego (1972) obszar sołectwa Swoszowa można usytuować w następujących jednostkach fizyczno-geograficznych: Strefa: Alpejska, Prowincja: Karpaty

Podprowincja: Karpaty Zachodnie 8 Makroregion: Karpaty Zewnętrzne Mezoregion: Pogórze Region: Pogórze Wielickie W obrębie tego regionu zostały wyróżnione jednostki podrzędne (podregiony), które na obszarze sołectwa Swoszowa stanowią: Grzbiet Brzanka-Liwocz. Główne elementy rzeźby mają przebieg równoleżnikowy zakłócony rozcięciami większych dolin o przebiegu do nich prostopadłym.

Ukształtowanie powierzchni

Rzeźba terenu na obszarze sołectwa Swoszowa jest zróżnicowana. Tereny te mają charakter podgórski, gdzie wysokość nad poziom morza dochodzi do ponad 500 metrów. Wzniesienia odznaczają się przeważnie łagodnymi grzbietami i spadzistymi stokami pociętymi licznymi debrzami i parowami o stromych, urwistych brzegach. Sąsiednie, najwyżej położone obszary leżą w paśmie Brzanki (450-534 m n.p.m.). Najwyższymi wzniesieniami całego obszaru są Brzanka (Dobratyń) – 534 m n.p.m. oraz Liwocz (562 m n.p.m) Najwyższym na terenie sołectwa Swoszowa – Gilowa Góra – 508 m n.p.m. Główne elementy rzeźby na terenie całego obszaru mają przebieg równoleżnikowy, zakłócony rozcięciami większych dolin o przebiegu do nich prostopadłym, w wyniku czego tworzą się przełomy.

Klimat

Klimat omawianego obszaru należy według rejonizacji E. Romera do typu klimatów podgórskich i górskich. Jest on umiarkowanie ciepły z przewagą wpływów oceanicznych. Charakteryzuje się umiarkowanymi czynnikami klimatycznymi, zróżnicowanymi w zależności od wystawy terenu i wzniesienia nad poziomem morza. Dominują tu wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, rzadziej północno- zachodnie. Do szczególnie szkodliwych czynników klimatycznych należą spóźnione przymrozki wiosenne, jak również obfite opady śniegu.

Gleby

Wykształcanie się gleb omawianego obszaru związane jest ściśle z tym, na jakich utworach się tworzyły. W ramach tych terenów występują następujące utwory geologiczne (połączone w grupy, w zależności od okresu, w którym się tworzyły): a) dolna kreda – łupki ilaste, gruboławicowe piaskowce i zlepieńce; b) górna kreda – pstre łupki radiolariowe, czerwone i pstre łupki ilaste, warstwy

9 gadulskie (drobnoziarniste zielone piaskowce i gruboławicowe piaskowce) oraz warstwy istebniańskie (piaskowce gruboławicowe, gruboziarniste arkozowe o spoiwie ilastym); c) paleocen – górne warstwy istebniańskie (piaskowce gruboławicowe, gruboziarniste oraz zlepieńce, piaskowce i zlepieńce ciężkowickie - piaskowce gruboławicowe, gruboziarniste o spoiwie ilastym, z kwarcem, jako głównym składnikiem; d) eocen środkowy i górny – warstwy hieroglifowe, czyli łupki i piaskowce oraz łupki pstre, zielone, czerwone i lokalnie margle; e) oligocen – warstwy menilitowe (rogówce, margle krzemionkowe, czarne i brązowe łupki ilaste, piaskowce gruboławicowe; f) miocen – iły, iły piaszczyste lub margliste oraz piaski i piaskowce; g) czwartorzęd – stanowi najczęściej skałę macierzystą gleb; wyróżnia się tutaj: gliny, piaski i żwiry terasowe, gliny deluwialne, gliny lessowate, wydmy i piaski przewiane, torfy, gruz, piaski i żwiry fluwioglacjalne, utwory terasowe (terasa denna, średnia i wysoka w dolinach rzek), deluwialne gliny zboczowe, gliny lessowate. Klasy bonitacyjne gminy Szerzyny: a) III klasa – 233,1 ha (4,7%) b) IV klasa – 3883,4 ha (77,9%) c) V klasa – 678,7 ha (13,6%) d) VI klasa - 191,4 ha (3,8%) Źródło – Urząd Gminy Szerzyny

Bogactwa naturalne

Obszar znajduje się w obrębie Karpat Zewnętrznych zbudowanych ze skał kredowych i trzeciorzędowych. Osady fliszowe składają się prawie wyłącznie z występujących na przemian ławic piaskowców i łupków. Układają się one w serie będące nasuniętymi na siebie płaszczowinami i fałdami o ogólnym przebiegu z północnego- zachodu na południowy-wschód. Występują tutaj płaszczowina magurska i śląska. Na terenie tym najczęściej występują utwory górnej kredy serii śląskiej. Najpospolitsze są piaskowce drobno- i gruboziarniste zróżnicowane co do zabarwienia i odporności. Występują wśród nich ławice miękkich, szarych łupków ilastych i pylastych. Zbocza i stoki zbudowane z piaskowców są strome, zbocza zbudowane z łupków bardziej łagodne wykazują jednak predyspozycje do powstawania osuwisk. Podłoże skalne przykrywają gliny, iły zwietrzelinowe i rumosze. Ich miąższość waha się w przedziale od jednego do kilku metrów. Górną warstwę w dolnych partiach stoków wzniesień stanowią gliniaste pokrywy soliflukcyjno-deluwialne. Utwory lessowate wytworzone w czwartorzędzie

10 występują punktowo. Są to płaty o miąższości kilku metrów. Dna dolin głównych rzek i potoków zbudowane są z otoczaków i żwirów o miąższości od 2-4 metrów. Pokrywają je mady gliniaste niewielkiej miąższości. Osady den mniejszych dolin, to zróżnicowany materiał pochodzenia zmywowego i akumulacyjnego – gliny, żwiry, rumosz skalny. Obszar Pogórza jest ubogi w surowce naturalne. Przeważają złoża skał i kruszywa. Do najważniejszych bogactw naturalnych zaliczyć należy: a) złoża kruszywa naturalnego (żwir z piaskiem miejscami zgliniony); b) złoża grubo- i cienkoławicowego piaskowca (gadulskiego, istebnianńskiego); c) złoża glin czwartorzędowych; d) zasoby drewna.

Lesistość

W drzewostanach ekosystemów leśnych dominuje buk i jodła. Znaczny udział ma również sosna zwyczajna i dąb szypułkowy. Występuje też świerk, modrzew europejski, dąb bezszypułkowy, jawor, czereśnia, olsza czarna i szara. Dominującym zbiorowiskiem w piętrze pogórza jest zespół żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Występuje ona głównie w obrębie lasów pasma Brzanki. Niżej na zboczach oraz u podnóży wzgórz występują lasy jodłowe. Innym zbiorowiskiem leśnym niższych partii pogórza jest zespół grądu Tilio-Carpinetum, tworzony przez grab zwyczajny, dąb szypułkowy oraz jodłę, buk, klon polny i lipę drobnolistną. Często sadzone są w charakterze przedplonów drzewostany sosnowe. Dość często spotykane na tym terenie są zagajniki i laski brzozowe. W dolinach górnych odcinków potoków i mniejszych rzek wykształcają się zbiorowiska łęgowe podgórskiego łęgu jesionowego. Spotykane są również zbiorowiska o cechach pośrednich między podgórskim łęgiem jesionowym, a niżowym łęgiem Circaeo-Alnetum. Zbiorowiska łęgowe są często znacznie zniekształcone prze człowieka. Mniejsze powierzchnie w pobliżu zabudowań i w miejscach wypasów zajmuje pastwiskowy zespół życicowo-grzebienicowy. Wśród zbiorowisk roślinności synantropijnej najpospolitszy jest zespół wyki czteronasiennej.

Zasoby wodne

Na omawianym terenie występują dwa poziomy wodonośne: czwartorzędowy i fliszowy. W obrębie poziomu fliszowego zbiornik wodny tworzą piaskowce gruboławicowe. Występują tu wody typu szczelinowego o zróżnicowanej wydajności i głębokości występowania. Poziom fliszowy spełnia kryteria Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. W obrębie obszaru znajduje się południowo-zachodni fragment zbiornika Pasma Brzanki

11 (GZWP „B”), będący głównym rezerwuarem wód podziemnych dla całego obszaru oraz terenów okolicznych. Wody poziomu czwartorzędowego występują przeważnie w dolinach rzek. Warstwą wodonośną są tu przeważnie żwiry i piaski zalegające w trudno przepuszczalnych iłach mioceńskich. Zbiornik czwartorzędowy tworzą także pokrywy zwietrzelinowe na zboczach stoków. Woda występuje tu w utworach piaszczysto-gliniastych z domieszką rumoszu w miejscu kontaktu utworów zwietrzelinowych z podłożem skalnym. Wydajność tego typu wód jest niewielka, wykazują one duże wahania zwierciadła wody i temperatur.

Obszary chronione

Park Krajobrazowy Pasma Brzanki powołany został rozporządzeniem Wojewody Tarnowskiego w listopadzie 1995 r. Położony jest we wschodniej części województwa małopolskiego i zachodniej części województwa podkarpackiego. Całkowita powierzchnia Parku wynosi 18 867 ha. Park obejmuje wschodnią część Pogórza Ciężkowickiego między dolinami Białej i Wisłoki. W części województwa małopolskiego leży on na terenie pięciu gmin: Gromnik, Ryglice, Rzepiennik Strzyżewski, Szerzyny i Tuchów, natomiast w części województwa podkarpackiego leży na obszarze trzech gmin: Brzyska, Skołyszyn, Jodłowa. Na terenie Parku zaprojektowano utworzenie 4 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 310,5 ha. Dwa z nich „Ostry Kamień” i „Góra Liwecka” znajdują się na terenie województwa małopolskiego, a jeden „Nagórze” na terenie województwa podkarpackiego. Rezerwatem istniejącym jest Rezerwat „Liwocz” na terenie województwa podkarpackiego o pow. 84.23 ha. Park położony jest na terenie zewnętrznych Karpat fliszowych, w obrębie płaszczowiny śląskiej. Rzeźba terenu jest bardzo urozmaicona. Charakterystyczne są tutaj znaczne spadki terenu oraz głęboko wcięte doliny potoków. W obrębie najwyższych partii Parku przeważają utwory kredowe (zlepieńce, piaskowce, łupki, margle). Na szczególną uwagę zasługuje fałd Brzanka - Liwocz wybitnie zindywidualizowany, odgraniczający się ostro od otoczenia. Fałd ten odgrywa wybitną rolę w budowie geologicznej tej części Karpat, rzucając wiele światła na mechanizm fałdowania się fliszu karpackiego i zawiera rzadkie we fliszu skamieniałości w kilku formacjach. Do cennych elementów przyrody nieożywionej zaliczyć należy dwa pomniki przyrody nieożywionej. Pierwszy nich to „Ostry Kamień” położony w Żurowej. Ma on postać grzędy skalnej zbudowanej z piaskowca istebniańskiego. Drugi, położony w Burzynie, ma kształt ambony i zbudowany jest z piaskowców należących do warstw godulskich. Park Krajobrazowy Pasma Brzanki wyróżnia się znacznym zróżnicowaniem zbiorowisk roślinnych i bogactwem flory. Aktualnie przeważają tu nieleśne zbiorowiska roślinne. Lasy porastają około 34% powierzchni Parku. Łąki i pastwiska zajmują około

12 10%, zaś zbiorowiska segetalne związane z gruntami ornymi około 48%. Dominującym zbiorowiskiem leśnym jest zespół żyznej buczyny karpackiej tworzący dość rozległe kompleksy w wyższych partiach pasma Brzanki i Liwocza. W drzewostanie dominuje buk, często ze znacznym udziałem jodły lub jej dominacją. Ponadto występują tu również jawor, a w formie podgórskiej brzoza brodawkowata i czarna, grab zwyczajny, dąb szypułkowy i sosna. W warstwie krzewów dominują podrosty bukowe i jodłowe, leszczyna, dziki bez czarny i koralowy. Runo omawianego zespołu jest bardzo bogate, a najliczniej i najczęściej występują w nim: żywiec gruczołowaty, zawilec gajowy, żywiec cebulkowy, jeżyna gruczołowata, narecznica samcza, kokoryczka wielokwiatowa, miodunka ćma i marzanka wonna. Innymi ciekawymi zespołami leśnymi, występującymi na terenie Parku są kwaśna buczyna górska, bór mieszany, podgórski łęg jesionowy i grąd subkontynentalny. Na wysoką ocenę florystyczną omawianego Parku wpływa stosunkowo liczny udział gatunków górskich we florze naczyniowej (61 roślin naczyniowych). Do najbardziej interesujących należą: turzyca zwisła, paprotnik kolczysty, nerecznica górska i śnieżyczka przebiśnieg. Bardzo interesującymi elementami flory są też gatunki kserotermiczne, np: goryczka krzyżowa oraz chwasty: ostróżeczka polna, groszek bulwiasty. O wysokiej wartości Parku świadczy fakt występowania na jego obszarze wielu gatunków chronionych. Stwierdzono tutaj 23 gatunki roślin objętych ochroną całkowitą oraz 8 gatunków chronionych częściowo. Do najcenniejszych należy kłokoczka południowa. Z innych chronionych roślin wymienić można storczyki: plamisty i szerokolistny, wroniec widlasty, wawrzynek wilczełyko. Do ciekawych i objętych ochroną prawną grzybów występujących na terenie Parku zaliczyć należy soplówkę jodłową, szmaciaka gałęzistego i szyszkowca łuskowatego. Fauna Pasma Brzanki obfituje przede wszystkim w zwierzynę łowną, jak sarny, jelenie, dziki, lisy oraz gatunki objęte ochroną prawną, m.in.: jeża, gronostaja, łasicę, wydrę. Spotkać możemy także około 140 gatunków ptaków, w tym.: bociana czarnego, krogulca, myszołowa i jastrzębia. Z płazów występujących na omawianym terenie spotkać można salamandrę plamistą, kumaki, ropuchy: szarą i zieloną, rzekotkę drzewną i inne żaby oraz traszki. Gady reprezentowane są przez zaskrońca, żmiję zygzakowatą, jaszczurki: zwinkę i żyworodną oraz padalca.

III.2.Zasoby gospodarcze

Rzemiosło

Jednym z najważniejszych źródeł dochodów mieszkańców okolicznych terenów było i w dalszym ciągu pozostaje rolnictwo. Jednak analizowany obszar należy do miejsc, gdzie wytwórczość rzemieślnicza rozwinęła się na skalę przekraczającą potrzeby własnej społeczności, przez co ukształtowały się tradycyjne formy zbytu tych wyrobów. Sprzedawano je głównie na targach i jarmarkach, lecz znane też były formy handlu 13 obwoźnego lub skupowania wyrobów przez pośredników. Przeprowadzone badania etnograficzne wykazały ożywiony handel miejscowymi wyrobami rzemieślniczymi na odbywających się co tydzień lub co dwa tygodnie targach w Tuchowie, Rzepienniku Strzyżowskim i Szerzynach. Wyroby rzemieślnicze wytworzone na tym terenie sprzedawane były także na targach w bardziej odległych miastach: w Sączu, Bieczu, Jaśle, Krośnie, Tarnowie, a nawet w Rzeszowie i Krakowie. Głównym surowcem miejscowego rzemiosła było drewno. Było ono wykorzystywane na wszelkie możliwe sposoby – od materiału budowlanego, aż po drobną galanterię. Do produkcji używano także wikliny, kory drzewnej, twardego sitowia, leszczyny, korzeni świerkowych, sosnowych, czy jałowca. Z surowców tych wyplatano przeróżne kosze, których trwałość (zwłaszcza z korzeni) była zaskakująco duża. Użytkowano je niekiedy przez kilkadziesiąt lat, nie powodując ich zniszczenia. Na bazie drewna istniało także bednarstwo, kołodziejstwo i stolarstwo. Beczki, skopce, miski, maselnice, konewki, dzieże na mąkę, łyżki i inne naczynia były powszechnym przedmiotem handlu na miejscowych targach. Przedmioty te były często w charakterystyczny dla tego regionu sposób ozdabiane ornamentami wypalanymi przy pomocy żelaznych stempli. Produkowano także proste sprzęty domowe: skrzynie, stoły, ławy, półki, oraz służące do prac gospodarskich: grabie, styliska do kos, wideł, łopat, młotków i siekier. Część z tych wyrobów, w odpowiednio zmodyfikowanej formie, produkuje się do dziś. Istnieje wiele prywatnych producentów tego rodzaju wyrobów, rozsianych po wsiach Pogórza. Osobną, ważną gałęzią rzemiosła uprawianego na omawianym terenie, było kowalstwo. Do końca XIX w. nie reprezentowało ono zbyt wysokiego poziomu technicznego i artystycznego, ograniczając się głównie do produkcji podków i prostych narzędzi żelaznych. Na przełomie XIX i XX w. zaczęli się jednak wybijać specjaliści w tej branży, zyskując szeroką sławę jakością i urodą swych wyrobów. Wśród nich najsławniejsi byli kowale z Turzy i Olszyn, wyrabiający doskonałe sierpy, cieszące się dużym powodzeniem wśród nabywców. Poza nimi produkowali także siekiery i lemiesze do pługów, a także liczne, pięknie zdobione elementy żelazne związane z budownictwem wiejskim (kraty, zawiasy, zamki). Inną, niebagatelną formą sztuki kowalskiej były przepięknie zdobione krzyże wieńczące szczyty kapliczek przydrożnych, a także niektórych kościołów i kaplic. Z istotnych dziedzin ludowego rzemiosła Pogórza należy też wymienić garncarstwo. Wyrabiano naczynia czerwone biskwitowe lub glazurowane, czasem zdobione malaturami, wykonanymi pobiałką. Podobne naczynia wyrabiały nieliczne warsztaty garncarskie pracujące jeszcze w drugiej połowie XX w. Produkowano garnki, donice, dzbanki, miski, durszlaki, podkurzacze dla pszczelarzy, drobne przedmioty ozdobne, kropielniczki na wodę

14 święconą, skarbonki, zabawki dla dzieci (koniki, gwizdki, naczyńka). Szczególną zasługę dla kultywowania starego rzemiosła garncarskiego ma na tych terenach rodzina Zaprzałków z Rzepienniku Biskupim, dziedzicząca tradycje tego fachu od kilku pokoleń.

Przedsiębiorczość

Gospodarka lokalna całej gminy Szerzyny, w tym również sołectwa Swoszowa, opiera się na małych rodzinnych podmiotach gospodarczych ze sfery produkcyjnej, usługowej i handlowej. W Gminie Szerzyny w 2009 było zarejestrowane 58 pomiotów gospodarczych. Gmina Szerzyny to tereny nisko uprzemysłowione. Biorąc pod uwagę branże firm, na terenie Gminy Szerzyny najlepiej rozwieją się usługi budowlane oraz przemysł związany z wyrobami z drewna oraz handel i gastronomia. W ostatnich latach stale wzrasta liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. W porównaniu do roku 2006 liczba firm na terenie Gminy Szerzyny wzrosła o 20%. Rok 2009 to czas dobrej koniunktury dla firm z terenu Gminy Szerzyny, widać wyraźną tendencję wzrostową w dynamice rozwoju firm. Silnym bodźcem dla rozwoju przemysłu mogą być inwestycje związane z poprawą infrastruktury tego typu jak parkingi, chodniki.

Tabela 1. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w gminie Szerzyny w latach 2007-2009 Branża Liczba podmiotów

2007 2008 2009

Wyroby z drewna 13 11 11

Handel i gastronomia 7 6 9

Usługi transportowe 2 - 3

Usługi budowlane 23 11 23

Usługi fryzjerskie - 1 3

Usługi projektowe - 1 -

Usługi ślusarskie - 4 -

Pośrednictwo ubezpieczeniowe 1 2 -

Blacharstwo i mechanika - 1 1

Inne 1 2 8

Razem 47 39 58

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny 15 Tabela 2. Zmiana liczby podmiotów gospodarczych w ciągu lat 2007-2009 Lata Liczba założonych firm Liczba zlikwidowanych firm

2007 47 51

2008 39 30

2009 58 20

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Rolnictwo i leśnictwo

Klasy gruntów i ich powierzchnia Powierzchnia gruntów rolnych w gminie Szerzyny wynosi 5897 ha, co stanowi 72% powierzchni gminy. Lasy stanowią 24% powierzchni gminy, nieużytki 0,4%. Jakość gleb na terenie gminy jest stosunkowo niska. Przeważają gleby klas IV i V, co stanowi podstawę do traktowania zasobu gleb jako potencjału do przekształceń proekologicznych i urbanizacyjnych. W odniesieniu do gruntów ornych przeważają gleby klasy IVA, które stanowią 64,7%. Wśród klas bonitacyjnych użytków zielonych przeważają klasy IV, które stanowią 44,4% użytków zielonych oraz gleby klasy V, 34%.

Tabela 3. Struktura użytkowania gruntów Miejscowość / Żurowa Czermna Szerzyny Swoszowa Struktura gruntów Grunty orne 55,50 % 68,00 % 77,00 % 66,50 % Lasy 44,00 % 23,40 % 20,50 % 28,00 % Nieużytki 0,20 % 0,13 % 0,41 % 0,35 % Pozostałe 0,30 % 8,47 % 2,09 % 5,15 % Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Tabela 4. Liczba i wielkość gospodarstw rolnych Miejscowość / Wielkość Żurowa Czermna Szerzyny Swoszowa gospodarstwa [ ha] 1-2 111 185 267 52 2-5 108 250 269 89 5-7 1 43 27 19 7-10 0 13 10 1 10-15 0 2 1 0 Pow. 15 0 0 0 0 Poniżej 1 ha 32 82 92 32 Razem 252 575 666 193 Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Rodzaj produkcji roślinnej i zwierzęcej (tendencje, kierunki rozwoju) 16 Rolniczy charakter gminy, rozdrobnienie gospodarstw oraz ich ukierunkowanie głównie na zaspokojenie potrzeb rodzin rolniczych decydują o stosunkowo wysokiej obsadzie zwierząt gospodarskich. Mały udział sadów wiąże się z układem warunków przyrodniczych i brakiem tradycji w rozwoju produkcji sadowniczej w sołectwach gminy. Wśród gospodarstw indywidualnych w gminie Szerzyny przeważają gospodarstwa produkujące głównie na własne potrzeby – stanowią one 58,8% ogółu gospodarstw indywidualnych oraz produkujące wyłącznie na własne potrzeby (17,6% ogółu gospodarstw). Gospodarstwa produkujące głównie na rynek stanowią jedynie 12,8% całkowitej liczby gospodarstw. Natomiast wśród gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha, te produkujące głównie na rynek stanowią ok. 14,1%. Świadczy to o tym, że na sprzedaż nakierowane są w dużej mierze gospodarstwa o większym areale. Dużą szansą rozwoju rolnictwa jest powstanie i rozwój gospodarstw ekologicznych. Jednak prowadzenie tego typu działalności wymaga konsekwencji działania oraz wiedzy w zakresie metod upraw, wzbogacania gleb itp. Potrzebny jest system wspierania i zachęt do tworzenia gospodarstw ekologicznych oraz produkcji zdrowej żywności.

III.3. Zasoby społeczne

Uwarunkowania kulturalne

Wiele dóbr kultury materialnej obszaru Pogórza wiąże się z wyposażeniem wnętrza mieszkalnego. O jednorodności obszaru świadczą eksponaty zachowane w muzeach i izbach pamięci zgromadzonych na tym terenie. Wśród nich szczególną uwagę warto zwrócić na: a) „luskopy” – nosidła do wiader, b) „ciosek” służący do wygarniania żaru z pieca chlebowego, c) „szlufanki” – rozkładane sofy, d) „szafarnię” – dużą drewnianą skrzynię do przechowywania zboża, podzieloną na kilka części, z których każda przeznaczona była na inny gatunek zboża i posiadała osobne wieko, e) „sąsieki” również służące do przechowywania zboża, f) „faski”, „ćwiercie” – beczki przeznaczone na kapustę, g) „żydki” – blaszane kaganki na naftę, h) „ślubanek” – ława do spania z wysuwaną skrzynią ze słomą. W ciągu dnia po przykryciu skrzynia służyła do siedzenia, a w nocy po jej wysunięciu do spania.

Inne charakterystyczne dla tego obszaru urządzenia to masielnica, cedzaki, serownica, dziad do drzewa, przetaki, czy kołyski. 17 Strój Pogórzan ma charakter przejściowy, łącząc elementy ubiorów góralskich (wełniane białe spodnie, kierpce) z ubiorem typowo nizinnym (biała męska płótnianka, czapka „magierka”). Jako element wspólny wykształciła się biała sukmana tzw. „cuwa”. Mężczyźni nosili długie, wypuszczane na wierzch koszule spięte rzemiennym paskiem, białe spodnie i sukienne kamizele zapinane na dwa rzędy blaszanych guzików. Ulubionym ubiorem był błękitny spencer - bluzka nieco dłuższa od kamizelki z czerwonymi wyłogami na kołnierzu. Letnie nakrycie głowy stanowił słomiany kapelusz o szerokim rondzie, opasany czerwoną wstążką. W zimie noszono długie kożuchy, czapki baranie (wścieklice) i buty z cholewami. Oryginalnym nakryciem głowy była biała włóczkowa czapka, zwana magierką. Od święta zakładano czarny filcowy kapelusz, zwany tylickim. W stroju kobiet również przeważało białe samodziałowe płótno lniane powszechnie wytwarzane na Pogórzu. Białe koszule, silnie przymarszczane przy szyi uzupełniały spódnice z siedmiu półek lnianego płótna, ozdobione dołem ząbkami i bogatym białym haftem (tzw. fartuchy). Kompletowały je zawsze białe zapaski, również bogato haftowane lub zdobione koronką. Na przełomie XIX i XX wieku upowszechniły się spódnice z materiałów fabrycznych zwane farbówkami, z płótna drukowanego w kwiatowe lub geometryczne wzory. Z czasem farbówki zostały wyparte przez tybetówki - spódnice wełniane, przeważnie w kolorach białym, niebieskim lub zielonym z kolorowymi kwiatami. Strój uzupełniały silnie wycięte gorsety. Na głowie kobiety nosiły lniane chusty, tzw. łoktusy, mężatki upinały białe chusty czepcowe. Okryciem zimowym był wcięty w pasie, mocno fałdowany płaszcz z sukna niebieskiego lub granatowego (zwany przyjaciółka lub melizonka). Ubranie zimowe uzupełniały grube wełniane chusty i węgierskie, wysoko sznurowane buty z cholewami.

Ludność

Sytuacja demograficzna gminy na przestrzeni ostatnich 3 lat ulegała tylko nieznacznym wahaniom. W 2007 roku Gmina Szerzyny liczyła 8289 mieszkańców a w 2009 roku 8214 mieszkańców w tym 4098 kobiet i 4116 mężczyzn, czyli zmniejszyła się o 75 osób co stanowi niespełna 1% ogółu ludności.

18 Tabela nr.5. Dane demograficzne za okres 01.01.2007 - 31.12.2009 2007

Mężczyźni Kobiety

Wiek Liczba Wiek Liczba

Do 18 1035 Do 18 1001

19-65 2632 19-60 2215

>65 488 >60 918

SUMA 4155 SUMA 4134

SUMA OGÓŁEM 8289

2008

Mężczyźni Kobiety

Wiek Liczba Wiek Liczba

Do 18 1010 Do 18 986

19-65 2649 19-60 2222

>65 476 >60 908

SUMA 4135 SUMA 4116

SUMA OGÓŁEM 8251

2009

Mężczyźni Kobiety

Wiek Liczba Wiek Liczba

Do 18 1004 Do 18 961

19-60 2653 19-60 2221

>60 459 >60 916

SUMA 4116 SUMA 4098

SUMA OGÓŁEM 8214

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Analizując strukturę wiekową mieszkańców Gminy Szerzyny w latach 2007-2009 można zauważyć, że najliczniejszą grupę stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Grupa ta liczy około 5 tysięcy osób, liczba tych osób w ostatnich 3 latach nieznacznie się zwiększyła. Drugą co do liczebności grupę wiekową stanowią osoby do 18 roku życia. Liczba ludzi młodych na przełomie ostatnich lat zmalała. Jest to zjawisko niekorzystne, które świadczy o zmniejszającej się liczbie urodzeń. Najmniej liczną grupę stanowią osoby 19 w wieku poprodukcyjnym. Pomimo malejącej liczby urodzeń w gminie Szerzyny nadal odnotowywany jest dodatni przyrost naturalny, który w ostatnich 3 latach był dodatni. Największy przyrost naturalny miał w miejsce w 2009 roku i wyniósł ok. 10 %. Do pozytywnych skutków rozwoju liczby ludności można zaliczyć powiększenie się potencjału siły roboczej, odmłodzenie struktury społecznej co w przyszłości spowoduje odciążenie systemu emerytalnego w kraju.

Wykres nr 1 Struktura wiekowa w Gminie Szerzyny w latach 2007-2009

6000

5000

4000

do 18 3000 19-65 >65

2000

1000

0 2007 2008 2009

Tabela nr.6 Przyrost naturalny w Gminie Szerzyny (w liczbach rzeczywistych) Lata Urodzeni Zgony Saldo przyrostu

2007 92 88 +4

2008 99 97 +2

2009 103 93 +10

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Analizując dane demograficzne z terenu Gminy Szerzyny, można stwierdzić, że mieszkańcy stanowią duży kapitał rozwojowy Gminy. Ludność Szerzyn to w przeważającej części ludzie w wieku produkcyjnym oraz młodzież. Dodatni przyrost naturalny dobrze prognozuje rozwojowi społecznemu i gospodarczemu gminy. Społeczeństwo w którym przeważają ludzie młodzi to społeczeństwo aktywne, podejmujące wiele inicjatyw gospodarczych i społecznych, które pozytywnie wpływają na rozwój regionu. Malejąca liczba zgonów może też świadczyć o zwiększaniu się długości życia mieszkańców. Na zwiększającą się długość życia mieszkańców ma wpływ coraz lepiej rozwinięta opieka medyczna, zdrowy styl życia oraz właściwa dieta. Wydłużanie się życia niesie za sobą 20 pozytywne skutki społeczne, starsze osoby coraz częściej są aktywne, uczestniczą w życiu społecznym gminy, wspierają ludzi młodych w opiece nad dziećmi co skutkuje większą możliwości podejmowania zatrudnienia przez ludzi młodych.

Tabela nr. 7. Migracja na terenie Gminy Szerzyny (w liczbach rzeczywistych) Lata Zameldowania Wymeldowania Saldo migracji

2007 145 77 +68

2008 127 77 +50

2009 137 80 +57

Źródło : Urząd Gminy Szerzyny

Saldo migracji, na przełomie ostatnich 3 lat utrzymuje się na podobnym poziomie. Corocznie w Gminie Szerzyny notujemy około 80 wymeldowań i około 145 zameldowań. Główna przyczyna migracji wśród mieszkańców Gminy Szerzyny jest poszukiwanie pracy poza miejscem zamieszkania. Gmina Szerzyny to teren o słabo rozwiniętym przemyśle, młodzi ludzie szczególnie wykształceni po zakończeniu edukacji zostają w dużych miastach, gdzie maja szansę na znalezienie pracy w swoim zawodzie.

Tabela nr 8. Ludność z podziałem na poszczególne miejscowości w Gminie Szerzyny w latach 2007-2009 Miejscowość 2007 2008 2009

Czermna 1813 1794 1781

Ołpiny 2445 2455 2442

Swoszowa 653 642 636

Szerzyny 2315 2302 2292

Żurowa 1073 1064 1063

Razem Gmina Szerzyny 8299 8257 8214

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Gmina Szerzyny to gmina wiejska w jej skład wchodzi 5 miejscowości: Czermna, Ołpiny, Swoszowa, Szerzyny, Żurowa. Najwięcej ludności zamieszkuje miejscowość Ołpiny. Miejscowością najmniej liczną jest Swoszowa.

Edukacja Na terenie Gminy Szerzyny funkcjonuje 5 szkół podstawowych, w miejscowościach: Czermna, Ołpiny, Swoszowa, Szerzyny i Żurowa oraz 3 gimnazja w miejscowościach

21 Czermna, Ołpiny Szerzyny oraz 2 Publiczne przedszkola w Szerzynach i Ołpinach oraz 2 oddziały przedszkolne w Swoszowa i Czermna

Tabela nr 9. Placówki oświatowe funkcjonujące na terenie Gminie Szerzyny w 2010r Publiczne przedszkola

1 Publiczne Przedszkole w Szerzynach

2 Publiczne Przedszkole w Ołpinach

Szkoły Podstawowe

1 Szkoła Podstawowe nr.1 w Czermnej

3 Szkoła Podstawowa w Ołpinach

4 Szkoła Podstawowa w Swoszowej

5 Szkoła Podstawowa w Szerzynach

6 Szkoła Podstawowa w Żurowej

Szkoły Gimnazjalne

1 Gimnazjum w Czermnej

2 Gimnazjum w Ołpinach

3 Gimnazjum w Szerzynach

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Tabela nr.10. Liczba uczniów w poszczególnych placówkach oświatowych w latach 2007-2010 Liczba Uczniów

Lata Szkoły Gimnazja Przedszkola Oddziały podstawowe Przedszkolne

2007/2008 618 376 80 69

2008/2009 612 334 95 65

2009/2010 567 342 104 71

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Od kilku lat maleje liczba uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych, w stosunku do roku 2007/2008 spadek ten wyniósł ok 10%. Świadczyć to może o tym, że młodzież z niżu demograficznego weszła w wiek szkolny. Tendencja spadkowa wśród ilości uczniów może utrzymywać się w dłuższej perspektywie ze względu na niski przyrost naturalny na terenie Gminy Szerzyny oraz migrację ludzi młodych. Malejąca liczba uczniów może w sposób niekorzystny wpłynąć na rozwój i funkcjonowanie placówek oświatowych, 22 zmniejszenie ilości etatów nauczycieli a nawet oddziałów szkół. W takiej sytuacji ważne, jest by stworzyć szkole dodatkowe możliwości rozwoju poprzez organizację zajęć pozalekcyjnych, kółek zainteresowań, udostępnienie pomieszczeń i terenów szkolnych dla potrzeb mieszkańców (sal, świetlic, kuchni, boisk szkolnych). Dzięki takim działaniom szkoły maja szanse stać się ośrodkami życia społeczno-kulturalnego w małych miejscowościach. Do przedszkoli na terenie Gminy Szerzyny w roku szkolnym 2009/2010 uczęszczało 175 dzieci, liczba ta wzrosła w stosunku do poprzednich lat o około 15%. Jest to zjawisko korzystne świadczące o tym, że coraz więcej rodzin decyduje się na posłanie dzieci do przedszkola, co powinno skutkować większą aktywnością kobiet na rynku pracy.

Kultura Uchwałą Rady Gminy Szerzyny z dnia 20.03.1991r. powstało Gminne Centrum Kultury i Czytelnictwa w Szerzynach, co miało szczególnie na względzie ożywienie działalności istniejących już domów kultury w Ołpinach i Czermnej oraz uruchomienie klubów kultury w każdym sołectwie.

W obecnej chwili każda miejscowość gminy Szerzyny posiada klub lub dom kultury oraz bibliotekę. W codziennej pracy pracownicy Gminnego Centrum Kultury i Czytelnictwa koncentrują się na upowszechnianiu różnych form kultury wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. Dbają o kultywowanie tradycji ludowych.

W okresie Bożego Narodzenia kultywowane są prastare i nowsze widowiska: draby, turoń, kobyłka, herody, jasełka, przeglądy kolęd i pastorałek. W okresie karnawału, współpracując z Kołami Gospodyń Wiejskich, pracownicy nie zapominają o tradycji "zapustów". Okres Wielkanocy to czas na zdobienie pisanek metodami tradycyjnymi, udział w konkursach gminnych i powiatowych. W okresie letnim podtrzymywany jest zwyczaj wicia wieńców dożynkowych, święconych w Święto Matki Bożej Zielnej i podczas dożynek. Gminne Centrum Kultury i Czytelnictwa w Szerzynach jest organizatorem lub współorganizatorem wielu imprez w Gminie jak również uczestniczy w imprezach organizowanych przez powiat i województwo. Organizuje również także szereg letnich pikników, festynów, zabaw sylwestrowych, andrzejkowych, jubileuszowych, biesiad, przedstawień, konkursów, wycieczek, turniejów i innych okolicznościowych uroczystości.

Od 2000 r. wydawany jest kwartalnik społeczno – kulturalny ,, Gmina Szerzyny ",w którym zamieszczane są informacje z zakresu działalności GCKiCz, informacje bieżące, ciekawostki historyczne, aktualności z różnych źródeł i placówek.

23 Na terenie gminy działają 4 biblioteki publiczne: w Szerzynach, Czermnej, Ołpinach i Żurowej, które włączone są w strukturę Gminnego Centrum Kultury i Czytelnictwa.

Biblioteki zaopatrzone są w księgozbiór, z którego korzystają czytelnicy. Większość księgozbiorów jest wypożyczana przez czytelników na zewnątrz. Natomiast księgozbiór podręczny, do którego zaliczamy różnego rodzaju encyklopedie, słowniki, leksykony itp. jest udostępniony czytelnikom na miejscu w czytelni.

Każda biblioteka prenumeruje kilka kolorowych czasopism, które można poczytać w bibliotece, lub wypożyczyć do domu.

Biblioteka w Szerzynach i w Ołpinach posiadają również komputery z dostępem do Internetu.

Godziny otwarcia poszczególnych bibliotek: Biblioteka Szerzyny: tel. (14) 651 74 46 Biblioteka Czermna: tel . (14) 652 81 65 Poniedziałek: 900 – 1600 Poniedziałek i środa: 1100 – 1500 Wtorek i czwartek: 1000 – 1700 Wtorek i piątek: 1200 – 1600 Środa i piątek: 900 – 1700 Czwartek: 1100 – 1500 Piątek: 1200 – 1600 Biblioteka Ołpiny: tel . (14) 651 92 04 Biblioteka Żurowa: tel. (14) 651 83 20

Poniedziałek: 1000 – 1500 Wtorek, środa, czwartek: 1200 – 1600 00 00 Środa: 11 – 15 Piątek: 1300 – 1700 00 00 Piątek: 11 – 17 Sobota: 900 – 1100 Sobota: 1400 – 1900

Ochrona zdrowia

Ochrona zdrowia mieszkańców Gminy prowadzona jest przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Szerzynach, którego organem założycielskim jest Rada Gminy Szerzyny. Zakład ten świadczy usługi związane z podstawową opieką medyczną, higieną szkolną oraz zapewnia usługi z zakresu jednej poradni specjalistycznej (poradnia dla kobiet ). Na terenie Gminy Szerzyny działają 4 Ośrodki Zdrowia – w Czermnej, Ołpinach, Szerzynach i Żurowej. Budynki te zostały w ostatnich latach dosyć gruntownie zmodernizowane (nadbudowa dachów, wymiana stolarki, termoizolacja, osuszanie i elewacja budynków, budowa podjazdów dla osób niepełnosprawnych, remont dojść, dojazdów oraz parkingów). Istnieje jednak potrzeba dostosowania wnętrz budynków dla osób niepełnosprawnych oraz do nowych standardów z zakresu higieny sanitarnej.

24 Podstawową opiekę stomatologiczną zapewnia Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który wynajmuje gabinety w SPZOZ. Poza tym, na terenie gminy działa jeden prywatny gabinet stomatologiczny. Na terenie funkcjonuje jedna apteka oraz dwa punkty apteczne. Działa również Poradnia Rehabilitacyjna, prowadzona przez Zakład Opieki Zdrowotnej w Tuchowie. Obecnie na terenie Gminy Szerzyny funkcjonuje Placówka Pogotowia Ratunkowego, wyposażona w karetę pogotowia „tzw. W”, której obsadę stanowią ratownicy medyczni. Karetka ma za zadanie udzielanie pierwszej pomocy w nagłych wypadkach oraz szybki transport chorych do oddziałów pomocy doraźnej najbliższych szpitali.

Bezpieczeństwo publiczne (Komenda Powiatowa Policji)

Teren gminy Szerzyny jest obszarem bezpiecznym i spokojnym. Świadczą o tym dane dotyczące przestępczości generowane przez Komendę Powiatową Policji.

Tabela 11: Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego na terenie gminy Szerzyny i powiatu tarnowskiego w latach 2007-2009 Typ wypadki zabici ranni kolizje zdarzenia Miejsce 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 zdarzenia / lata Gmina 5 1 4 0 0 1 7 2 3 13 9 20 Szerzyny Razem 156 161 164 25 19 21 215 211 210 1211 1095 1103 Powiat Tarnowski Źródło: Komenda Miejska Policji w Tarnowie - Analiza stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego na terenie miasta Tarnowa i powiatu tarnowskiego za rok 2009, str. 11.

Organizacje pozarządowe

Bardzo ważnym aspektem rozwoju społecznego każdego regionu jest działalność Organizacji Pozarządowych, Lokalnych Grup, takich jak OSP, Koła Gospodyń, Rady Rodziców koła i kluby sportowe, uniwersytety III wieku . Działalność tych organizacji dynamizuje rozwój poszczególnych dziedzin życia społecznego. Na obszarze gminy nie funkcjonuje żadna organizacja pozarządowa działająca w sferze pomocy społecznej czy oświaty. Taki stan rzeczy w sposób istotny ogranicza możliwość korzystania z funduszy zewnętrznych. Zdecydowana większość ogłaszanych konkursów na wsparcie regionów w dziedzinie szeroko rozumianego rozwoju społecznego adresowana jest do organizacji pozarządowych mających w celach statutowych aktywizację zawodową, profilaktykę, wsparcie osób niepełnosprawnych, edukację, oświatę itp. Brak NGO na danym terenie skutkuje więc niemożnością sięgania po te środki co ogranicza ofertę wsparcia dla mieszkańców Gminy 25 Szerzyny. Ważne jest, by na terenie Gminy Szerzyny powstał korzystny klimat do rozwoju NGO, przekształcania się grup nieformalnych w zarejestrowane organizacje pozarządowe. Sytuacja wygląda lepiej w przypadku działalności grup nieformalnych. Prężnie działającymi jednostkami są Ochotnicze Straże Pożarne w poszczególnych miejscowościach Gminy. Warto zainwestować w wiedzę i kompetencje osób już działających na rzecz rozwoju lokalnego, by rozwinąć ich możliwości i zakres działania

Tabela nr.12. Organizacje działające na terenie Gminy Szerzyny Lp Nazwa Organizacji Cele działalności

1. Stowarzyszenie Kulturalno- - upowszechnienie kultury fizycznej, sportu, Sportowe ,,Liwocz” w Czermnej rekreacji i turystyki na terenie gminy

2. Stowarzyszenie Kulturalno- - szerzenie kultu miejsc pamięci narodowej Sportowe LKS Szerzyny - integracja środowisk kulturalnych związanych z twórczością muzyczną, taneczną i ludową

3. Ludowy Klub Sportowy „Olszynka „ - upowszechnienie kultury fizycznej, sportu, W Ołpinach rekreacji i turystyki na terenie gminy

4. Podgórzyńskie Stowarzyszenie -wspieranie rozwoju obszarów wiejskich Rozwoju

Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Na terenie Gminy Szerzyny funkcjonują 3 organizacje pozarządowe działające w obszarze sportu i rekreacji. Stowarzyszenie Kulturalno sportowe „Liwocz” w Czermnej oraz Stowarzyszenie Kulturalno-Sportowe LKS Szerzyny i Ludowy Klub Sportowy „Olszynka” w Ołpinach. Ludowy Klub Sportowy „Olszynka” w Ołpinach posiada 2 sekcje piłki nożnej juniorów i seniorów. Sekcja juniorów skupia 25 a sekcja seniorów 37 członków. Obecnie sekcja seniorów zajmuje 8 pozycję w klasie B ( jednorazowym sukcesem był awans do klasy A) a sekcja juniorów zajmuje czwartą pozycję w klasie B. Klub organizuje zajęcia dla młodzieży, w ramach festynów - zawody sportowe. Klub nie posiada własnych obiektów. Na podstawie umowy użyczenia korzysta z obiektów gminnych. Działalność Klubu finansowana jest przez Urząd Gminy Szerzyny (dotacja) a także przez podatników przekazujących 1% podatku. Dodatkowym źródłem finansowania są zyski uzyskane z organizacji festynów. Stowarzyszenie Kulturalno – Sportowe „Liwocz – Czermna”’ z siedzibą w Czermnej. Klub posiada sekcję piłki nożnej seniorów, która liczy 20 członków. Obecnie Stowarzyszenie zajmuje 3 pozycję w klasie B Ligii piłkarskiej. Klub organizuje turnieje piłki nożnej dla klas gimnazjalnych. Podobnie jak Klub „Olszynka” Stowarzyszenie nie dysponuje własnymi obiektami i na podstawie umowy użyczenia korzysta z obiektów gminnych. Klub otrzymuje dotacje z Urzędu Gminy Szerzyny.

26 Stowarzyszenie Kulturalno – Sportowe „LZS Szerzyny” posiadające sekcję tenisa stołowego. Stowarzyszenie zrzesza 25 zawodników. Podgórzyńskie Stowarzyszenie Rozwoju z siedzibą w Tuchowie, obejmuje swoim działaniem 5 gmin z powiatu tarnowskiego m.in. Szerzyny i wspiera różne grupy społeczne z terenu gmin oddziaływania. Nie jest to jednak organizacja wywodząca się z terenu Gminy.

Rynek pracy

Bezrobocie to jeden z głównych problemów Gminy Szerzyny. Stopa bezrobocia w powiecie Tarnowskim i wynosi 13,3%. Jest również wyższa niż stopa bezrobocia w Małopolsce o 4 punkty procentowe. Tereny te charakteryzuje duże bezrobocie ukryte. Gmina Szerzyny to okręg typowo rolniczy, duża część osób mimo iż nie pracuje na roli i nie osiąga z tego tytułu żadnych dochodów, posiadają ubezpieczenie w KRUS-ie. Ostatni rok przyniósł znaczny wzrost bezrobocia w rejonie, liczba bezrobotnych w powiecie tarnowskim zwiększyła się o 900 osób i w grudniu 2009 roku wynosiła 9567 osób.

Tabela nr 13. Liczba bezrobotnych w powiecie w latach 2008-2009 Liczba bezrobotnych Stan na 31.12.2008 Stan na 31.12.2009

OGÓŁEM- Tarnów i powiat 10487 13881 tarnowski

Ogółem- gmina Szerzyny 299 358

W tym kobiety 170 183

W tym z prawem do zasiłku 34 29

Źródło: PUP Tarnów

W grupie bezrobotnych z terenu Gminy Szerzyny przeważają kobiety i stanowią 51,11 % ogółu zarejestrowanych. Zaledwie 29 osób otrzymuje zasiłek dla bezrobotnych co stanowi 8,1% ogółu zarejestrowanych. Dane te świadczą o tym, że sytuacja materialna osób bezrobotnych z terenu Gminy Szerzyny jest bardzo trudna. Wśród bezrobotnych z terenu Gminy Szerzyny przeważają osoby z wykształceniem średnim oraz zasadniczym zawodowym, które stanowią 65 % ogółu zarejestrowanych. Osoby z wykształceniem podstawowym i niepełnym zawodowym stanowią 17% ogółu zarejestrowanych. Najmniej liczną grupę wśród bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem wyższym 7,8%.

27 Tabela nr.14. Struktura bezrobotnych wg wykształcenia Wykształcenie Bezrobotni ogółem

2008 r. 2009 r.

Wyższe 17 28

Policealne i średnie. zawodowe 81 111

Ogólnokształcące 22 36

Zasadnicze zawodowe 114 120

Gimnazjalne i poniżej 65 63

Razem 299 358

Źródło: PUP Tarnów

W 2009 roku do UP w Tarnowie pracodawcy z terenu gminy Szerzyny zgłosili 52 oferty zatrudnienia. Ogółem spośród wszystkich zarejestrowanych w PUP w Tarnowie z aktywizacji zawodowej w formie staży, prac interwencyjnych, robót publicznych skorzystało 4 298 z tego z Terenu Gminy Szerzyny 84 osoby, co stanowi 23,44 % ogółu zarejestrowanych bezrobotnych z terenu Gminy Szerzyny.

Tabela nr 15. Formy wsparcia dla bezrobotnych Wyszczególnienie Liczba osób

Ilość ofert pracy pozyskanych przez PUP ogółem 5934

Ilość ofert pracy od pracodawców z terenu gminy Szerzyny 52

Ilość osób skierowanych na formy przeciwdziałania bezrobociu: 4298 szkolenia, staże, miejsca interwencyjne, roboty publiczne - PUP ogółem

Ilość osób skierowanych na formy przeciwdziałania bezrobociu: roboty 84 publiczne, staże, interwencje – z terenu gminy Szerzyny

Źródło: PUP Tarnów

Stopa bezrobocia w Gminie Szerzyny wynosi 13%. Taki poziom bezrobocia wpływa niekorzystnie na rozwój społeczny Gminy. W szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy są osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowymi i średnim. Taka struktura bezrobotnych świadczy o tym, że duża część osób pozostających bez pracy wymaga zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji zawodowych. Formą uzupełnienia tych kwalifikacji, wpływającą na zwiększenie szans na zatrudnienie bezrobotnych są szkolenia, staże zawodowe i roboty interwencyjne. W chwili obecnej zakres wyżej wymienionych form wsparcia jest niewielka gdyż obejmuje zaledwie ¼ bezrobotnych. Wysoki poziom bezrobocia powoduje ubożenie społeczeństwa, a co za tym idzie wzrost liczby osób korzystających z pomocy społecznej. Skutecznym sposobem przeciwdziałania bezrobociu jest inwestycja w człowieka. By poprawić sytuację osób bezrobotnych na terenie Gminy Szerzyny trzeba opracować programy wspierające aktywizację osób bezrobotnych. 28 Zabytki

Gmina Szerzyny posiada szereg zabytków kultury materialnej, których walory są dodatkowo podkreślone pomnikową roślinnością oraz pięknem otaczającego krajobrazu. Dominują dobrze zachowane przykłady architektury świeckiej i kościelnej, ale również kapliczki i krzyże przydrożne oraz cmentarze z czasów I wojny światowej. Na uwagę zasługują też niektóre drewniane domy o typowym dla Pogórza układem pomieszczeń i charakterystycznymi zdobieniami ganków, werand czy facjat. Teren Gminy Szerzyny pokryty jest w 25% lasami, szczególnie malownicze bukowo - jodłowe kompleksy znajdują się w jej północno – wschodniej części. W większości należą do nich wiekowe, potężne drzewa rosnące w starych parkach dworskich, na cmentarzach, wokół kościołów czy wzdłuż dróg. Prawie cała gmina znajduje się w granicach przyrodniczych obszarów chronionych, co dobitnie świadczy o jej atrakcyjnym turystycznie położeniu. Piękno przyrody jest wspomagane materialnym dziedzictwem kulturowym. Obszar gminy charakteryzuje się urozmaiconą strukturą geomorfologiczną z okazałymi formami skalnymi. Niewątpliwie atrakcyjny dla turystyki jest fakt, że cześć gminy leży w obrębie Parku Krajobrazowego chroniącego różnorodność krajobrazu, zbiorowisk roślinnych, bogactwo flory i fauny. Pasmo Brzanki i Liwocza pokrywa sieć szlaków turystycznych. Najdłuższym i najatrakcyjniejszym pod względem widokowym jest żółty szlak biegnący wzdłuż grzbietu Pasma Brzanka – Liwocz. Szlak ten przebiega przez miejscowości Żurowa i Swoszowa w Gminie Szerzyny. Skałę „ Borówki” w Żurowej łączy z Ryglicami szlak niebieski. Gęsta sieć dróg polnych i leśnych pozwala na samodzielne komponowanie szlaków. Szlak zielony łączy centrum miejscowości Czermna z Górą Liwocz i wieżą widokową (gmina Brzyska, woj. podkarpackie). Walory krajobrazowe i przyrodnicze a także duża ilość starych zabudowań posiadających cechy regionalne predysponują gminę Szerzyny do rozwoju agroturystyki. Na terenie gminy funkcjonują trzy gospodarstwa agroturystyczne: „Paryja” w Ołpinach; „ Ranczo pod Liwoczem” w miejscowości Czermna dysponujące 11 miejscami noclegowymi oraz gospodarstwo Pana Bary w Szerzynach.

Zabytki na terenie sołectwa Swoszowa Na terenie miejscowości Swoszowa nie ma obiektów wpisanych do Rejestru zabytków.

W gminnej ewidencji zabytków widnieją obiekty: 1. 1. Kościół parafialny p.w. N P M Królowej Polski.

29 Drewniany kościół wybudowany został w 1958 r. wg projektu architekta T. Mulickiego. Kościół położony jest w centralnej części wsi, na lekkim wzniesieniu. Posiada prostą bryłę, w której wyróżnia się wysoki dach 2-spadowy, o stromych połaciach, kryty czerwoną dachówką ceramiczną. Dach wieńczy wysmukła wieżyczka na sygnaturkę. Ściany kościoła są pionowo oszalowane. Kościół stylowo utrzymany jest w tradycji drewnianego budownictwa sakralnego. Otoczenie kościoła jest ogrodzone. Poza jego obwodem rosną wysokie drzewa: liściaste i szpilkowe. Kościół i jego najbliższe otoczenie jest dobrze utrzymane. Stanowi on wyraźną dominantę architektoniczną w krajobrazie wsi.

Zdjęcie Urząd Gminy Szerzyny - Kościół parafialny p.w. N P M Królowej Polski.

2. Kapliczka "Św. Jana Nepomucena" z 1830 r.

Zdjęcie UG Szerzyny - Figurka "Św. Jana Nepomucena" w Swoszowej

30 3. Budynek dawnej szkoły, l. 30- te XX w. Usytuowany jest na terenie dawnego folwarku w Swoszowej. Poprzedni budynek szkoły był drewniany i stał także na tym miejscu. Zachowany budynek starej szkoły jest murowany, otynkowany, parterowy, przykryty dość wysokim dachem 4 - spadowym z kalenicą. Stylowo utrzymany jest w duchu klasycystycznym. Po wybudowaniu nowej szkoły, od trzech lat, budynek jest sporadycznie użytkowany przez tutejszą społeczność, jako budynek na przyjęcia weselne. Jego stan techniczny jest dobry.

4. Leśniczówka w przysiółku Czerniawy

Infrastruktura techniczna

Sieć drogowa

Tabela 16. Długość dróg gminnych i powiatowych. Wyszczególnienie długość dróg gminnych [km] długość dróg powiatowych [km] Ogółem 102, 00 37,20 Szerzyny 26,65 10,80 Czermna 22,25 11,44 Żurowa 15,80 4,23 Swoszowa 9,70 2,70 Źródło: Urząd Gminy Szerzyny Dróg wojewódzkich na terenie gminy nie ma.

Stan techniczny dróg w ostatnich latach uległ znacznej poprawie poprzez modernizację nawierzchni, nie mniej jednak wiele odcinków wymaga pilnej modernizacji. Pilnej modernizacji poprzez poszerzenie wymagają również cztery obiekty mostowe. Dla poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego konieczna jest budowa chodników na odcinkach intensywnego ruchu pieszego. Oprócz dróg gminnych na terenie gminy jest dobrze rozwinięta sieć dróg dojazdowych, prowadzących do indywidualnych zabudowań. Drogi te położone są na terenach prywatnych, obciążonych służebnością przejazdu bądź na terenach gminnych. Uregulowania wymaga stan prawny działek, na terenie których znajdują się drogi publiczne. We wszystkich miejscowościach Gminy znajdują się parkingi. W miejscowości Swoszowa wymagają one położenia nawierzchni asfaltowej. Wiele odcinków dróg gminnych wymaga położenia nowej nawierzchni bądź modernizacji już istniejącej, zwłaszcza na stokach, gdzie następuje rozmycie nawierzchni

31 żwirowej podczas ulewnych deszczów i roztopów. Ustawicznej odnowy wymagają rowy, przepusty, zjazdy do pól.

Wodociągi i kanalizacja W Gminie Szerzyny gospodarką wodno-ściekową administruje Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Szerzynach.. Wodociągiem w Gminie Szerzyny objęte są jedynie miejscowości Szerzyny, Żurowa i Ołpiny. Jest to jednak sieć przestarzała, która wymaga rentownej modernizacji. W miejscowości Żurowa funkcjonuje stacja uzdatniania wody. Miejscowość Swoszowa nie posiada wodociągu, jej mieszkańcy zaopatrują się w wodę z indywidualnych studni. Siecią kanalizacyjną są objęte obecnie 3 miejscowości na terenie gminy. W ramach projektu „Programu poprawy czystości zlewni rzeki Wisłoki” współfinansowanego z Funduszu Spójności, wykonano 32,2 km kanalizacji, 11 pompowni ścieków w miejscowościach Szerzyny i Ołpiny oraz oczyszczalnię ścieków o wydajności 600 m3 na dobę w Szerzynach. Ogólny koszt inwestycji wyniósł 10 196 328 zł, w tym dofinansowanie 6 138 407 zł. Kanalizacją objęte są domostwa, które leżą bezpośrednio przy ciągu drogowym – drogą powiatową Nr 1387 K relacji Siepietnica-Lubaszowa. Obecnie trwają prace projektowe nad II etapem kanalizacji obejmującej centrum miejscowości Ołpiny i Żurowa. W miejscowości Swoszowa funkcjonuje oczyszczalnia ścieków, z której korzysta 22 dostawców, w tym 19 gospodarstw domowych. Typ oczyszczalni to „nebraska M-7” o przepustowości 22,6 m³/d. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 2,3 km. Pozostałe domostwa w miejscowości Swoszowa wyprodukowane ścieki odprowadzają do często nieszczelnych studzienek jak również do przydrożnych rowów, co stanowi duży problem.

Gospodarka odpadami Na terenie gminy Szerzyny działalność w zakresie zbiórki, transportu i gospodarki odpadami komunalnymi prowadzi Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Szerzynach. Wymieniony podmiot obsługuje mieszkańców gminy, instytucje i zakłady w zakresie odbioru odpadów komunalnych. Istnieje system segregacji odpadów komunalnych „u źródła”. Gmina Szerzyny nie posiada instalacji do odzysku lub unieszkodliwienia odpadów. Powstałe odpady są przekazywane podmiotom posiadającym stosowne zezwolenia. Problemem jest również zbyt duża odległość do miejsc składowania i segregacji odpadów komunalnych i przemysłowych a także skłonność niektórych właścicieli gospodarstw do umieszczania powstałych odpadów na dzikich wysypiskach. 32 Opierając się na danych o ilości i rodzajach zebranych odpadów z terenu Gminy Szerzyny przez GZGK, poniżej przedstawiono zebrane ilości w latach 2008-2009:

LATA

2008 2009 ODPADY NIESEGREGOWALNE [Mg} I kw – 83,800 I kw – 122,640 II kw – 132,180 II kw – 245,170 III kw – 158,990 III kw – 185,040 IV kw – 197,590 IV kw – 101,94 METAL I kw – 0,400 I kw – 0,270 III kw – 0,490 III kw – 0,300 IV kw – 0,440 MAKULATURA I kw – 0,2 I kw – 1,110 III kw – 0,3 II kw – 0,960 III kw – 4,750 IV kw – 1,310 SZKŁO I kw – 0,4 b.d. III kw – 0,6 b.d. IV kw – 0,2 b.d. TWORZYWA SZTUCZNE III kw – 0,4 b.d. WIELKOGABARYTOWE III kw - 19 b.d. Źródło: GZGK

Ochrona środowiska W Gminie Szerzyny wszelkie planowane inwestycje są prowadzone zgodnie z wymogami dotyczącymi ochrony środowiska. Inwestorzy, których przedsięwzięcia mogłyby znacząco oddziaływać na środowisko zobligowani są do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji.

33 Sieć gazowa Zostały zgazyfikowane wszystkie miejscowości z terenu gminy. Łączna długość sieci gazowej wynosi 237 km, podłączonych zostało 1578 budynków wg wykazu: Tabela 17. Sieć gazowa Miejscowość Długość w km Ilość podłączeń do budynków Szerzyny 58 502 Swoszowa 23 110 Czermna 62 305 Żurowa 41 239 Źródło: Urząd Gminy Szerzyny

Stan techniczny sieci gazowej jest bardzo dobry. Procent gazyfikacji określa się na 100 możliwych do gazyfikacji.

Telefonizacja

Wskaźnik telefonizacji dla gminy Szerzyny wynosi 18,8% (abonenci głosowi). Czermna – 16,1%; Swoszowa – 17,1%; Szerzyny – 21,6%; Żurowa – 20,5%. Stopień wykorzystania pojemności centrali telefonicznej POTS wynosi 87,7%, ISDN – 44,6 %. Na terenie gminy działają operatorzy telefonii komórkowej. Większość mieszkańców gminy posiada dostęp do Internetu. Nie ma całych miejscowości wykluczonych cyfrowo.

Opis obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych.

Obszarem o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, sprzyjającym nawiązywaniu kontaktów społecznych, ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne jest teren obejmujący następujące obiekty pożytku publicznego: • szkołę podstawową, • zabytkowy drewniany kościół, • cmentarz parafialny, • budynek mieszczący dom kultury, ochotniczą straż pożarną i sklep spożywczy, • sklep spożywczy, • budynek dawnej szkoły, • przystanek autobusowy. 34 Z uwagi na lokalizację na tym obszarze najważniejszych dla życia społeczno-kulturalnego instytucji pełni on funkcję centrum wsi. Brak jednak w tym miejscu wielofunkcyjnej, uporządkowanej przestrzeni gdzie mieszkańcy mogli by się spotykać i organizować imprezy kulturalne, integrujące społeczność lokalną co zdecydowanie obniża atrakcyjność obszaru dla mieszkańców jak i dla przyjezdnych. Dlatego też istnieje potrzeba zagospodarowania i uporządkowania terenu pomiędzy przystankiem autobusowym oraz szkołą podstawową. Niezbędna jest zatem poprawa układu komunikacyjnego, na tym obszarze w celu zapewnienia zarówno bezpieczeństwa uczestników ruchu jak również poprawa wizerunku centrum miejscowości. Niezbędne jest również ujęcie w planach inwestycyjnych przedsięwzięć mających na celu nadanie innych funkcji użytkowych jak również podniesienie standardów usług dotychczas świadczonych w miejscowości Swoszowa. Dla przykładu należy podnieść standard świadczonych usług społeczno- kulturalnych poprzez wykonanie remontu istniejących placówek kulturalnych jak również dostosowanie usług do istniejących potrzeb, poprawę infrastruktury miejscowości, objęcie większym wsparciem doradczo-konsultacyjnym mieszkańców i istniejące na tym terenie firmy, poprawę stanu istniejących zabytków i cennych obiektów miejscowości, wypromowanie miejscowości i istniejących jej walorów na rynku usług agroturystyczno- usługowym, poprawę oferty sportowo-rekreacyjnej, itd..

IV. Analiza SWOT – ocena mocnych i słabych stron miejscowości Swoszowa

SWOT (Siły, Słabości, Szanse, Zagrożenia):

SIŁY (STRENGHTS) – wewnętrzne czynniki mające lub mogące mieć pozytywny wpływ na rozwój miejscowości, wyróżniające miejscowość w sposób korzystny w otoczeniu, tworzące podstawy dla rozwoju.

SŁABOŚCI (WEEKNESSES) – wewnętrzne czynniki mające lub mogące mieć negatywny wpływ na rozwój miejscowości, utrudniające rozwój i realizację zamierzeń, braki w potencjałach, obniżające pozycję miejscowości zarówno w oczach mieszkańców jak i podmiotów zewnętrznych.

SZANSE (OPPORTUNITIES) – czynniki w otoczeniu sprzyjające lub mogące sprzyjać rozwojowi miejscowości, umożliwiające eliminowanie słabości, wzmacnianie sił, uruchamianie nowych kierunków rozwoju. 35 ZAGROŻENIA (THREATS) – czynniki w otoczeniu utrudniające lub mogące utrudniać rozwój miejscowości, stanowiące bariery w przełamywaniu dzisiejszych trudności i blokujące możliwości podejmowania działań w różnych, istotnych z punktu widzenia rozwoju miejscowości dziedzinach.

ANALIZA SWOT SOŁECTWA SWOSZOWA

Silne strony Słabe strony 1. W małym stopniu zmienione środowisko 1. Oddalenie od większych ośrodków miejskich; naturalne; 2. Sprzyjający mikroklimat; 2. Rejon typowo rolniczy, brak przemysłu i miejsc pracy; 3. Położenie na terenie Parku 3. Gospodarstwa małoobszarowe, położone na Krajobrazowego Pasma Brzanki i Liwocza; pagórkowatym terenie o niskiej klasie gleb 4. Dobre warunki dla rozwoju budownictwa 4. Niezadowalający stan dróg lokalnych rekreacyjno – wypoczynkowego i (przewaga dróg żwirowych); agroturystyki; 5. Działająca oczyszczalnia ścieków; 5. Brak infrastruktury do rozwoju turystyki (zbiorniki wodne, wyciągi, etc.); 6. Rozwinięta sieć telefoniczna, lokalny 6. Brak Ośrodka Zdrowia; Internet radiowy; 7. Nowoczesny budynek szkoły z salą 7. Migracja młodzieży do miast i za granicę; gimnastyczną i zespołem boisk sportowych; 8. Zaadaptowany budynek „starej szkoły” 8. Słabo zagospodarowane centrum wsi; na dom weselny z pionem kuchennym; 9. Życzliwi, pracowici oraz zgodni mieszkańcy; 10. Drewniany zabytkowy kościół

Okazje Zagrożenia 1.Rozwój przedsiębiorczości w sferze turystyki 1. Niewystarczająca ilość środków na remont i i rekreacji oraz handlu i usług modernizację infrastruktury technicznej, w tym dróg gminnych, chodników, ścieżek, parkingów, itd 2.Poprawa stanu infrastruktury społecznej 2. Częste zmiany przepisów prawnych 3.Wzrost aktywności mieszkańców regionu 3. Emigracja mieszkańców regionu, 4.Wzrost znaczenia organizacji w tym specjalistów pozarządowych 5.Dostępność funduszy UE na rozwój turystyki i kultury

36 Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017

V. Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną w latach 2010-2017

Po przeanalizowaniu obecnych zasobów oraz potrzeb inwestycyjnych w miejscowości Swoszowa w celu osiągnięcia zaplanowanego rozwoju sołectwa, przyjęto następujące zadania natury społecznej, gospodarczej i inwestycyjnej, które mogą ubiegać się o dofinansowanie w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Działanie „Odnowa i rozwój wsi” lub z innych źródeł finansowych:

Zadania przewidziane do realizacji na terenie sołectwa Swoszowa (w okresie lat 2010 - 2017): L.P. Okres Nazwa zadania Zakres zadania Cel/oczekiwane Wartość Planowane realizacji rezultaty szacunkowa źródła zadania (w finansowania zł) 1. 2010- Odnowa centrum Wykonanie: Kształtowanie obszaru PROW 2007- 2013 wsi Swoszowa - ciągów pieszych, przestrzeni publicznej 2013; poprzez - miejsc parkingowych, przez: Budżet gminy; rozbudowę - kładki dla pieszych, - zwiększenie 850 000 MRPO 2007- infrastruktury - elementów małej architektury. bezpieczeństwa 2013, inne technicznej w mieszkańców, środki centrum - uporządkowanie zewnętrzne miejscowości przestrzeni i poprawa wizerunku centrum wsi,

37 Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017

Uzasadnienie przedsięwzięcia: przedmiotowe centrum wsi Swoszowa obecnie jest nieuporządkowane i nie pełni optymalnej funkcji społeczno- użytkowej. Centrum miejscowości nie posiada chodników, co stwarza niebezpieczeństwo pieszych poruszających się po drogach (zagrożenie potrąceniem przez samochód) oraz zmniejsza ich przepustowość (ustępowanie pierwszeństwa przez pieszego pojazdowi lub odwrotnie). Obecne parkingi w centrum miejscowości są nie utwardzone jak również w niedostatecznej ilości odpowiadają zapotrzebowaniu kierowców podczas różnorodnych świąt czy też imprez lokalnych. Przedmiotowa operacja, polegała będzie na: - budowie kanalizacji deszczowej, odprowadzającej wodę z powstałej infrastruktury, - budowie chodnika, - budowie parkingów, - wykonaniu kładki dla pieszych, - wykonaniu i montażu elementów małej architektury, m.in. koszy na śmieci, stojaków na rowery, zieleni Inwestycja będzie służyła mieszkańcom wsi, gminy jak i podróżującym, bowiem: poprawi się komfort przejazdu, zwiększy się przepustowość ciągów pieszych i drogi, podniesie się poziom bezpieczeństwa podróżujących, zwiększy się dostępność miejscowości i jej wizerunek. Reasumując inwestycja wpłynie pozytywnie na poprawę jakości życia mieszkańców terenów wiejskich oraz pozytywnie przyczyni się do kształtowania obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców. 2. Modernizacja - wymiana dachu; Odnawianie, 1 000 000 kościoła - modernizację elewacji drewnianej; eksponowanie/ PROW 2007- drewnianego w - budowa ciągów pieszych; konserwacja lokalnych 2013; Swoszowej wraz - renowacja wnętrza; pomników historycznych, MRPO 2007- 2010- z otoczeniem - remont organów, budynków będących 2013; 2015 - założenie monitoringu oraz iluminacji zabytkami lub miejscami Parafia świetlnej obiektu pamięci , integracja Rzymsko- społeczności lokalnej Katolicka w poprzez stworzenie Swoszowej, inne nowego miejsca środki spotkań, zwiększenie zewnętrzne atrakcyjności miejscowości dla mieszkańców jak i turystów, zwiększenie

38 Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 bezpieczeństwa. Uzasadnienie przedsięwzięcia: Usytuowany w centrum miejscowości kościół drewniany stanowi cenny obiekt wraz z wyposażeniem dla miejscowości i mieszkańców wsi Swoszowa, o czym świadczy wpisanie go do gminnej ewidencji zabytków. Kościół parafialny p.w. N P M Królowej Polski w Swoszowej ze względu na swój wiek (wybudowany w 1958 r) wymaga gruntownej odnowy i zabezpieczenia przed niszczeniem. W związku z powyższym niezbędne jest wykonanie w/w zakresu przedsięwzięcia, które może być następstwem realizacji pierwszego na liście zakresu tj. odnowy centrum miejscowości poprzez budowę infrastruktury technicznej. Zrealizowanie przedsięwzięć o których wyżej mowa pozytywnie przyczyni się do osiągnięcia zakładanych celów. 3. 2011- Utworzenie - modernizacja i adaptacja Domu Budowa, przebudowa, 850 000 PROW 2007- 2014 Publicznego Kultury na potrzeby publicznego punktu remont lub wyposażenie 2013; Centrum Dostępu dostępu do Internetu; obiektów pełniących Budżet gminy; do Internetu na - zakup niezbędnego sprzętu – meble, funkcje publiczne, MRPO 2007- bazie Domu stoły, krzesła, komputery, monitory, społeczno-kulturalne, 2013, inne Kultury w oprogramowanie; rekreacyjne środki miejscowości - wykonanie prac technicznych i sportowe. zewnętrzne Swoszowa. umożliwiających korzystanie z szybkiego łącza internetowego; - uruchomienie biblioteki Uzasadnienie przedsięwzięcia nr 3 i 4: Obecnie mieszkańcy Swoszowej korzystają z niedostosowanego do potrzeb domu kultury, który jest zabudową wymagająca gruntownego remontu i przebudowy. Utworzenie Punktu Internetowego na potrzeby społeczeństwa mogłoby umożliwić placówce bycie nowoczesną jednostką, wyposażoną w niezbędny sprzęt, z którego mogliby korzystać odwiedzający placówkę a co z kolei mogłoby przełożyć się na wzrost liczby osób odwiedzających. Uruchomienie biblioteki dałoby możliwość korzystania z jej zasobów mieszkańcom którzy dotychczas zmuszeni są do korzystania z usług bibliotek oddalonych tj. w miejscowościach: m.in. Szerzyny, Jasło, Gorlice. Wykonanie gruntownej przebudowy obiektu wiejskiego domu kultury pozwoliłoby realizować ofertę kulturalną na poziomie innych sąsiednich placówek. 4. 2011- Modernizacja - wykonanie elewacji budynku; Budowa, przebudowa, 1 000 000 PROW 2007- 2017 Świetlicy Ludowej - wymiana pokrycia dachu; remont lub wyposażenie 2013; - opracowanie oferty kulturalnej dla obiektów pełniących Budżet gminy; i stworzenie mieszkańców; funkcje publiczne, MRPO 2007- oferty kulturalnej społeczno-kulturalne, 2013, inne dla mieszkańców rekreacyjne środki

39 Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 sołectwa i sportowe. zewnętrzne Swoszowa. 5. 2010- Wykonanie placu - budowa placu zabaw wraz z - zwiększenie 80 000 PROW 2007- 2017 zabaw oraz wyposażeniem przy budynku szkoły, atrakcyjności 2013;Budżet zielonej klasy - zainstalowanie przy szkole ławek, prowadzonych zajęć gminy, inne przy szkole stolików i tablic dydaktycznych przez środki podstawowej w możliwość prowadzenia zewnętrzne Swoszowej ich na świeżym powietrzu. Uzasadnienie przedsięwzięcia: szkoła podstawowa obecnie nie posiada placu zabaw dla dzieci co utrudnia wielokrotnie prowadzenie oddziału przedszkolnego. Uczęszczające dzieci przedszkolne nie mają zatem możliwości rozwoju ruchowego na takim poziomie co dzieci korzystające z placów zabaw. Zarówno utworzenie placu zabaw czy też zielonej szkoły uatrakcyjniłoby spędzenie czasu w szkole dzieciom. 6. 2010- Budowa i - budowa ścieżek rowerowych, - zwiększenie oferty 2017 promocja ścieżek przyrodniczych, konnych na terenie sportowo – rekreacyjnej rowerowych, sołectwa Swoszowa dla dzieci, młodzieży i PROW 2007- przyrodniczych, - promocja miejscowości i jej oferty dorosłych, 400 000 2013;Budżet konnych turystyczno-rekreacyjnej - sieć ścieżek na terenie gminy, inne gminy zwiększy liczbę środki odwiedzających zewnętrzne turystów, Uzasadnienie przedsięwzięcia: miejscowość Swoszowa należy do obszaru Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki i jest bardzo atrakcyjną miejscowością dla miłośników przyrody. Nie posiada jednak infrastruktury turystycznej która pozwoliłaby wykorzystać posiadane zasoby celem zwiększenia liczby odwiedzających miejscowość. Rozbudowanie ścieżek rowerowych przyczyni się również do poprawy oferty sportowo-rekreacyjnej mieszkańców Swoszowej, i miejscowości sąsiednich. 7. 2011- Poprawa - budowa śmietnika przy cmentarzu; Uporządkowanie 2017 wizerunku wykonanie parkingu za kościołem od przestrzeni publicznej centrum wsi strony wschodniej; centrum miejscowości, Budżet gminy, Swoszowa poprzez - budowa sanitariatów przy remizie 1 000 000 inne środki OSP; Poprawa zewnętrzne

40 Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 poprawę budowa kaplicy cmentarnej; bezpieczeństwa infrastruktury - wykonanie poszerzenia odcinka drogi od przystanku autobusowego do Zwiększenie poziomu szkoły; wykorzystania - wykonanie chodnika przy drodze energii powiatowej w odcinku od od przystanku odnawialnej, autobusowego do szkoły; - wykonanie modernizacji chodnika, Spadek kosztów schodów oraz oświetlenia przy szkole eksploatacji podstawowej; budynków - budowa kotłowni ekologicznej do ogrzewania szkoły, remizy, kościoła, plebanii oraz wykonanie c.o w remizie OSP Uzasadnienie przedsięwzięcia: Realizacja w/w przedsięwzięcia pozwoli przyczynić się do wyrównanie poziomu cywilizacyjnego obszarów wiejskich. Miejscowość Swoszowa obecnie nie posiada wymienionej infrastruktury, co bezpośrednio przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców obszarów wiejskich. 8. 2011- Utworzenie - adaptacja budynku pod zrealizowanie Poprawa dostępności do 100 000 Budżet gminy, 2013 Punktu inwestycji usług medycznych dla inne środki Lekarskiego w mieszkańców wsi zewnętrzne miejscowości Swoszowa Uzasadnienie przedsięwzięcia: Obecnie w miejscowości Swoszowa nie ma ośrodka zdrowia i mieszkańcy zmuszeni są do korzystania z opieki medycznej prowadzonej przez lekarzy ośrodka zdrowia w Szerzynach. Posiadanie punktu lekarskiego w miejscowości, ułatwiłoby dostęp do opieki zdrowotnej mieszkańcom.

41 Plan Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017 V.1. Inne zadania istotne ze względu na rozwój miejscowości, przewidziane do realizacji ramach projektów ogólnogminnych – wg Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy Szerzyny:

L.p. Nazwa projektu Instytucja Partnerzy Okres Możliwe źródła koordynująca realizacji finansowania realizację 1. Tworzenie systemu zbioru, segregacji i wywozu Urząd Gminy Mieszkańcy, lokalni 2010-2017 PROW 2007-2013; odpadów komunalnych na terenie gminy Szerzyny. Szerzyny przedsiębiorcy Budżet gminy

2. Rozbudowa i modernizacja wodociągów na terenie Urząd Gminy Mieszkańcy, lokalni 2010-2017 MRPO 2007-2013; gminy Szerzyny. Szerzyny przedsiębiorcy Budżet gminy

3. Budowa kanalizacji sanitarnej II etap. Urząd Gminy Mieszkańcy, lokalni 2010-2017 MRPO 2007-2013; Szerzyny przedsiębiorcy Budżet gminy

4. Budowa i modernizacja boisk sportowych na Urząd Gminy Kluby sportowe, 2010-2017 MRPO 2007-2013; terenie gminy Szerzyny. Szerzyny szkoły, mieszkańcy Budżet gminy

5. Modernizacja dróg gminnych. Urząd Gminy Powiatowy Zarząd 2010-2017 Budżet gminy Szerzyny Dróg 6. Modernizacja ośrodków zdrowia oraz ich Urząd Gminy Ośrodki zdrowia 2010-2017 MRPO 2007-2013; wyposażenie pod kątem dostosowania do Budżet gminy standardów UE. 7. Modernizacja obiektów kultury na terenie gminy. Urząd Gminy Domy kultury, 2010-2017 MRPO 2007-2013; mieszkańcy Budżet gminy

42 V.3. Rezultaty realizacji Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017

Korzyści, jakie uzyskają beneficjenci końcowi bezpośrednio po zakończeniu realizacji projektów są wielopoziomowe i przyczynią się przede wszystkim do zwiększenia jakości życia mieszkańców sołectwa Swoszowa, jak również Gminy Szerzyny, wzmocnienia atrakcyjności turystycznej, poprawy standardu usług świadczonych na rzecz „przemysłu czasu wolnego” oraz poszerzenie i wzbogacenie oferty rekreacyjnej dla turystów i lokalnej społeczności.

V. 4. Realizacja zadań Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017

Monitoring i ewaluacja Planu Odnowy Miejscowości odbywać się będzie na koniec każdego roku. Ewaluacja i pomiar efektywności Planu Odnowy Miejscowości odbywać się będzie co dwa lata.

Uaktualnianie Planu Odnowy Miejscowości o nowe cele zgłaszane przez instytucje, organizacje i firmy działające na obszarze objętym POM będzie odbywało się corocznie lub częściej w razie potrzeby.

Koordynacją realizacji Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa powinien zajmować się powołany przez Wójta Gminy Szerzyny zespół w skład, którego mogą wchodzić:

• Wójt lub przedstawiciel Wójta Gminy Szerzyny, • Radni Rady Gminy reprezentujący Swoszową, • Przewodniczący Rady Gminy, • Liderzy społeczności lokalnej. Zakres zadań zespołu obejmuje:

• monitorowanie przebiegu realizacji projektów w ramach Planu, • działania informacyjne i promocyjne Planu, • przygotowanie rocznych raportów na temat wdrażania Planu, • dokonanie oceny po zakończeniu realizacji Planu. Do właściwej oceny Planu, zespół może tworzyć grupy robocze, korzystać z opinii niezależnych ekspertów lub usług innych instytucji.

Gmina Szerzyny jako instytucja wdrażająca Plan Odnowy Miejscowości jest odpowiedzialna za:

• składanie wniosków aplikacyjnych do instytucji grantodawczych, • kontrolę formalną składanych wniosków, ich zgodności z procedurami i z zapisami w Planie Odnowy Miejscowości, • monitorowanie wdrażania poszczególnych projektów, • upowszechnienie informacji o współfinansowaniu realizowanych projektów przez UE. Kluczowe znaczenie w monitorowaniu realizacji Planu Odnowy Miejscowości Swoszowa posiada Rada Gminy Szerzyny. Rada współpracuje z radą sołecką Swoszowej. Jej głównym zadaniem będzie monitorowanie przebiegu realizacji zadań zawartych w Planie oraz ewentualne interweniowanie w przypadku stwierdzenia opóźnień lub realizacji nie zaakceptowanych zadań.

Realizacja Planu będzie poddawana bieżącej ocenie i aktualizacji. Podczas oceny przedstawione zostaną efekty z realizacji poszczególnych projektów ujętych do realizacji w POM oraz możliwa będzie jego weryfikacja w odniesieniu do zakładanych celów i działań strategicznych. Analiza realizacji Planu pozwoli na weryfikację i wprowadzanie niezbędnych zmian w zakresie przyjętych celów, priorytetów rozwojowych i działań określonych w Planie Odnowy Miejscowości.

Proponowane zmiany wynikające ze zmieniającej się rzeczywistości i pojawiających się możliwości będą mogły być zgłaszane przez Radę Gminy, radę sołecką, Wójta. Dokonane zmiany będą zatwierdzane przez Radę Gminy w konsultacji z radą sołecką Swoszowej.

Proponuje się przeprowadzanie monitoringu na koniec każdego roku i jego aktualizację raz w roku przed uchwaleniem uchwały budżetowej na następny rok. Ocena będzie dokonywana pod względem finansowym i rzeczowym poszczególnych zadań inwestycyjnych i społecznych.

Realizacja zadań zawartych w „Planie Odnowy Miejscowości Swoszowa na lata 2010-2017” wymaga do swej realizacji akceptacji społecznej. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że również skuteczność działań zapisanych w tym dokumencie zależy w dużym stopniu od reakcji społeczności lokalnej na proponowane działania. W związku z tym Public Relations Planu powinno w przystępny sposób prezentować: o przyczyny podjęcia działań,

o spodziewane wskaźniki osiągnięć: produkty i rezultaty,

o zalety wybranych wariantów działania.

Istotną cechą realizacji kampanii promocyjnej w ramach PR jest jej spójność. Wszystkie metody oraz wykorzystane narzędzia powinny tworzyć jeden harmonijny przekaz. Narzędzia reklamy: • media - radio, prasa lokalna i regionalna - pozwolą na efektywną reklamę i dotarcie do szerokiej grupy odbiorców; to kluczowe źródła prezentacji podjętych działań. • konsultacje społeczne, • strona internetowa Urzędu Gminy Szerzyny.

Należy zaznaczyć, że public relations to nie są jedynie kontakty z prasą i mediami. W grę wchodzą również sposoby wprowadzania projektów, spotkania z grupami, których działania dotyczą, minimalizacja ewentualnych negatywnych efektów planowanych działań. W rezultacie powinno zostać utrzymane zainteresowanie realizacją działań objętych POM (kontrola społeczna), a w jego konsekwencji – ustanowienie i utrzymanie wzajemnego zrozumienia między beneficjentami POM-u, a odbiorcami poszczególnych projektów oraz polepszenie społecznego stosunku do działań i ukształtowanie mechanizmów poparcia społecznego dla realizacji Planu Odnowy Miejscowości. Public relations to także ważny instrument informacji o sukcesach realizacji Planu Odnowy Miejscowości i jego wpływie na podniesienie standardów życia mieszkańców Swoszowej oraz rozwoju całej gminy Szerzyny.