WÓJT GMINY BARANOWO

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BARANOWO

DIAGNOZA STANU I UWARUNKOWANIA ROZWOJU

− tekst wyró żniony czcionk ą Bookman Old Style stanowi dotychczasow ą tre ść , pozostawion ą w dokumencie studium − tekst wyró żniony czcionk ą Arial (kolorem, kursyw ą i pogrubieniem) stanowi zmian ę w tre ści dokumentu studium

Baranowo; listopad 2013’

ZESPÓŁ AUTORSKI ZMIANY STUDIUM mgr in ż. Piotr Gromelski - wpisany na list ę POIU G-280/2011 mgr in ż. Michał Sobieraj - wpisany na list ę POIU G-291/2012 mgr in ż. Maria Bohutyn mgr in ż. Sylwia Długosz mgr in ż. Krzysztof Szlubowski

ZESPÓŁ AUTORSKI

Główny projektant - mgr inż. arch. Mirosława Kotwica Mgr inż. arch. Teresa Kunikowska Mgr inż. arch. kraj. Adam Zawadzki Mgr inż. Inga Hutkowska Mgr inż. Andrzej Witerski

"Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. i

SPIS TREŚCI

I. USTALENIA OGÓLNE I.1 Ustalenia wstępne 3 I.2Przyjęta metodyka i problematyka opracowania Studium 4 I.3Ogólne dane o gminie 6

II POWIĄZANIA I UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE II.1. Uwarunkowania wynikające z miejsca gminy Baranowo w strukturach ponad lokalnych 7 II.2 Uwarunkowania wynikające z Koncepcji Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i programów regionalnych. Rekomendacje Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego 8 II.3 Uwarunkowania wynikające z projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego 15 II.4 Uwarunkowania wynikające z Projektu Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego 15

III DIAGNOZA STANU I UWARUNKOWANIA ROZWOJU III.1 Uwarunkowania sposobu zagospodarowania wynikające z przepisów prawnych 17 III.1.1 Uwarunkowania wynikające z ustawy o ochronie przyrody 17 III.1.2 Uwarunkowania wynikające z ustawy o lasach 18 III.1.3 Uwarunkowania wynikające z ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych 19 III.1.4 Uwarunkowania wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska 21 III.1.5 Uwarunkowania wynikające z ustawy prawo wodne 22 III.1.6 Uwarunkowania wynikające z rozporządzenia o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt 23

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. i

III.1.7 Uwarunkowania wynikające z potrzeby ochrony zasobów wód podziemnych 23 III.1.8 Uwarunkowania wynikające ze struktury ekologicznej gminy 26 III.1.9 Podsumowanie uwarunkowań przyrodniczych 26 III.2.Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska kulturowego, jego walorów i zagrożeń. 29 III.2.1 Zarys historyczny 30 III.2.2 Archeologia 30 III.2.3 Osadnictwo 35 III.2.4 Architektura sakralna 36 III.2.5 Kapliczki, figury i krzyże przydrożne 37 III.2.6 Budownictwo 38 III.2.7 Cmentarze i Miejsca Pamięci Narodowej 41

III.3.Uwarunkowania wynikające z przesłanek demograficznych, wyposażenia w infrastrukturę społeczną oraz zasobów mieszkaniowych 41

III.4 Uwarunkowania wynikające ze stanu rolnictwa, leśnictwa i przemysłu – walory i ograniczenia III.4.1 Rolnictwo i leśnictwo 43 III.4.2 Przemysł 43

III.5. Uwarunkowania wynikające z wyposażenia gminy w infrastrukturę komunalną – walory i bariery III.5.1. Zaopatrzenie w wodę 46 III.5.2. Odprowadzanie ścieków 47 III.5.3. Utylizacja odpadów 48 III.5.4. Zaopatrzenie w gaz 49 III.5.5 Zaopatrzenie w ciepło 50 III.5.6. Elektroenergetyka 50 III.6. Uwarunkowania wynikające ze stanu układu komunikacyjnego, jego walorów i zagrożeń 51 IV. Synteza uwarunkowań rozwoju gminy. Zagrożenia szanse, ograniczenia i atuty. 54 V. Materiały wykorzystane do opracowania 58

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 3

I. USTALENIA OGÓLNE

I.1. Ustalenia wstępne

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Baranowo jest aktem planistycznym sporządzanym na podstawie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 roku (tekst jednolity Dz. U. z 1999 r. Nr 15 poz.139 z późn. zm.), art. 18 ust. 2 pkt 5, art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 1996 r. Nr 13 poz. 74 z późn. zm. ) • Studium wykonuje się obligatoryjnie dla całej gminy, ale nie jest aktem ustanawiającym przepisy powszechnie obowiązujące. Stanowi jedynie akt kierownictwa wewnętrznego (wewnętrzne zobowiązanie gminy) i nie może stanowić podstawy do wydawania decyzji administracyjnych (decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu)

• Studium pełni następujące funkcje: - jest aktem polityki rozwoju przestrzenno-gospodarczego gminy, wpisanej w politykę przestrzenną państwa, - koordynuje ustalenia planów miejscowych - promuje gminę na zewnątrz. • Studium zawiera ocenę istniejącego stanu zagospodarowania przestrzennego oraz uwarunkowań rozwoju obejmującą powierzchnię całej gminy, w związku z tym jest niezbędne do prowadzenia wszelkich działań dotyczących polityki i gospodarki przestrzennej. Studium zawiera cele długookresowe oraz elementy strategiczne polityki przestrzennej, które pomimo spodziewanych zmian legislacyjnych ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym zachowają swoją aktualność. • W studium uwzględnia się uwarunkowania, które wynikają przede wszystkim z dotychczasowego przeznaczenia zagospodarowania i uzbrojenia terenu, występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 4

szczególnych, stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej, prawa własności gruntów oraz zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. • Studium jako dokument przyjmowany uchwałą rady podlega nadzorowi wojewody co do zgodności z prawem. Dlatego też w poniższym opracowaniu zarówno w jego problematyce, jak i w trybie opracowania wielokrotnie uwzględnia się stosowne zapisy ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustaw z nią związanych.

I.2. Przyjęta metodyka i problematyka opracowania Studium

• Zgodnie z przyjętą metodyką opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy diagnoza stanu istniejącego jest pierwszym etapem projektu, w którym przeprowadza się rozpoznanie stanu rzeczywistego funkcjonowania gminy. • Ustawowy tok opracowania Studium to: wymóg uchwały rady gminy o przystąpieniu do sporządzania „Studium”, konieczność jego przedłożenia do zaopiniowania organom (art. 18 ust.2 pkt.4 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym) oraz uchwaleniem „studium” przez radę gminy • Na podstawie art. 6 ust. 4 i 5 ustawy skoncentrowana się przede wszystkim na dwóch podstawowych zagadnieniach: ∑ zidentyfikowaniu występujących uwarunkowań rozwoju przestrzennego gminy; ∑ sformułowaniu kierunków zagospodarowania przestrzennego i polityki przestrzennej gminy • Podstawową fazą prac nad Studium jest analiza uwarunkowań rozwoju, ponieważ: - zwrócenie uwagi zarówno na pozytywne, jaki i negatywne elementy zagospodarowania gminy, jej funkcjonowania, warunki naturalne, zaszłości historyczne, itp. służy określeniu koncepcji rozwojowych formułowaniu zasad zagospodarowania przestrzeni gminy; - przedstawiony uporządkowany obraz gminy, zarówno w ujęciu analitycznym, jak i syntetycznym stwarza warunki

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 5

dla wykorzystania informacji przy podejmowaniu rozstrzygnięć dotyczących przykładowo specjalistycznych programów związanych z ochroną środowiska, komunikacją, infrastrukturą techniczną itp.

• Celowe staje się dokonanie analizy i oceny uwarunkowań, które w istotny sposób wpływają na kierunek rozwoju wyodrębniając w nich dwa podstawowe nurty: - zewnętrznych uwarunkowań rozwoju; - wewnętrznych uwarunkowań rozwoju. • Uogólniając, na uwarunkowania zewnętrzne składają się następujące czynniki: położenie gminy w regionie i różnorodne związki zewnętrzne (przyrodnicze, kulturowe, komunikacyjne, gospodarcze itp.), przewidywane zmiany i tendencje kształtowania strategii rozwoju społeczno- gospodarczego i przestrzennego na szczeblu regionalnym i krajowym. • Natomiast w poczet uwarunkowań wewnętrznych wchodzą zależności wynikające z dotychczasowych procesów urbanizacyjnych ( a w tym z przeznaczenia terenów, wartości użytkowej i technicznej zainwestowania), stanu i zróżnicowania walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego, oraz stopnia ich zagrożenia, rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wyrażanych poglądów i ustaleń, które dotyczą rozwoju gminy. • Przyjęto, że materiały analityczne powinny być przetworzone na potrzeby studium w takiej formie i zakresie, by uzyskać syntetyczną ocenę zainwestowania i użytkowania terenów z uwzględnieniem zachodzących procesów realizacyjnych i projektowych, tzn. wraz z wyartykułowaniem poglądów na koncepcję przeobrażeń gminy. Co służy trafnej identyfikacji problemów oraz specyficznego charakteru gminy. • Przyjęto również, że materiał diagnostyczny powinien określić przesłanki do kształtowania strategii rozwoju, a w tym polityki przestrzennej Rady Gminy poprzez ustalenie rodzaju i miejsca występowania: - ewentualnych konfliktów w użytkowaniu terenu, zainwestowaniu i funkcjonowaniu gminy;

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 6

- ewentualnych barier rozwojowych gminy; - walorów rozwojowych gminy; oraz dokonania wyboru preferencji rozwojowych • Ustalono, że faza dotycząca formułowania kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Baranowo, jej polityki przestrzennej powinna obejmować zbiór uzupełniających i wzajemnie przenikających się informacji dotyczących przede wszystkim: - strategii rozwoju wynikającej z uwarunkowań zewnętrznych, diagnozy stanu, dynamiki i warunków przemian; - polityki przestrzennej, opartej na zasadach zrównoważonego rozwoju, określającej obszary strategiczne dla interesów gminy; - kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Baranowo . • Z uwagi na fakt, że Studium ma do spełnienia różnorodne zadania, uznano, że powinno ono mieć formę elaboratu złożonego z: - zapisu przedstawionego w formie uchwały Rady Gminy Baranowo; - zapisu zawierającego istotne elementy diagnozy stanu, oraz działań w sferze gospodarowania przestrzenią i jej zainwestowania - dokumentacji Studium - I.3.Ogólne dane o gminie.

Gmina Baranowo położona jest w północno-wschodniej części województwa mazowieckiego i w północno-zachodniej części powiatu ostrołęckiego na obszarze dawnej Puszczy Płodownickiej, przy granicy z powiatem przasnyckim. Do 1999 r. gmina znajdowała się w woj. ostrołęckim. Od ośrodków skupiających usługi wyższego rzędu, tj. od Ostrołęki dzieli gminę odległość ok. 27km, a od Przasnysza – ok.42km. Gmina graniczy z gminami: Kadziadło, Lelis, Olszewo- Borki, Krasnosielc, Jednorożec, Chorzele i Czarnia.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 7

Obszar gminy przecina aktualnie nieczynna linia kolejowa Ostrołęka-Wielbark. Powierzchnia gminy w granicach administracyjnych wynosi około198km 2 . W obszarze gminy znajduje się 29 sołectw, które stanowią (poza miejscowością gminną) wsie małe o średniej liczbie mieszkańców. Obszar gminy jest w przeważającej części użytkowany rolniczo. Użytki rolne zajmują powierzchnię 12744ha, przy czym przeważają na nich użytki zielone, stanowiąc przeszło 70%. Grunty leśne zajmują 5810ha gminy i koncentrują się we wschodniej i zachodniej części gminy. Brak jest zwartych kompleksów leśnych, istniejące lasy są rozproszone i w znacznym stopniu zniekształcone. W zakresie stanu władania przeważa indywidualna własność rolna. W ostatnich latach zwiększyła się powierzchnia użytków zielonych oraz terenów zabudowanych i dróg kosztem gruntów ornych. Obszar gminy zamieszkuje 7107 osób. W obszarze gminy największa liczba ludności skupia się w miejscowości gminnej. Gmina Baranowo jest słabo zurbanizowana, intensywnie użytkowana rolniczo, zwłaszcza w zakresie trwałych użytków zielonych, głównie pastwisk. Istniejąca zabudowa skupiona jest w miejscowości gminnej oraz w dużych wsiach o typie przestrzennym, reprezentowanym przez zespoły zabudowy zagrodowej skupionej, szeregowej (ulicowej) lub wielodrożnicowej.

II. POWIĄZANIA I UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE

II.1. Uwarunkowania wynikające z miejsca gminy Baranowo w strukturach ponad lokalnych

• W dniu 24 lipca 1998r. Sejm RP przyjął ustawę o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. Nr 96, poz. 603). - Według tej ustawy z dniem 1 stycznia 1999r. utworzone zostało województwo mazowieckie. W dniu 7 sierpnia 1998r. rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie utworzenia powiatów (Dz.U. Nr 103 poz. 652) ustanowiono powiat ostrołęcki, w granicach, którego znalazła się gmina Baranowo.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 8

• Położenie gminy, można uznać za korzystne, ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo ośrodka powiatowego, jakim jest Ostrołęka. • Gmina Baranowo położona jest na terenie zlewni rzeki Omulwi. Dolina tej rzeki pełniąc funkcję tzw. „sięgacza ekologicznego” i ekologicznego korytarza lokalnego.

II.2. Uwarunkowania wynikające z Koncepcji Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i programów regionalnych. Rekomendacje Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego

• W obecnej fazie opracowania studium wykorzystano materiały UE dotyczące planowania przestrzennego 1, materiały informacyjne Centrum Informacji Europejskiej, strategie i programy regionalne 2. • Wszystkie powyżej wymienione elementy obecnej fazy studium starano się odnieść do integracji europejskiej, i opcji europejskiej polityki przestrzennej na najbliższe 10-15 lat (zawartych w dokumencie Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego - EPRP), które mogą mieć istotne znaczenie, wpływając znacząco na przyszłe kierunki ich rozwoju.

- Każdy kraj europejski będzie się posiłkował EPRP, zgodnie z zakresem, w którym chce uwzględniać aspekty europejskie rozwoju przestrzennego w swojej polityce rozwoju. EPRP służyć ma stopniowemu przekształceniu UE (obecnej unii gospodarczej), w Unię Środowiskową i Unię Społeczną, przy zachowaniu zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju przestrzennego. - W odniesieniu do gminy Baranowo najistotniejsze rekomendacje EPRP dotyczą konieczności uwzględniania w planowaniu wyzwań przyszłości, a w szczególności globalizacji procesów gospodarczych , która powoduje, że poszczególne państwa są zbyt małe, aby

1 TUP. Europejska perspektywa Rozwoju Przestrzennego na rzecz trwałego i zrównowa żonego rozwoju obszaru Unii Europejskiej W-wa 2000. 2 Urz ąd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. Strategia Województwa Mazowieckiego. Urz ąd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. Zintegrowany Program Wojewódzki dla Województwa Mazowieckiego na lata 2001-2003.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 9

rozwiązać problemy rozwoju przestrzennego tylko we własnych granicach. - EPRP zakłada, iż wyzwaniami tj. znaczącymi czynnikami w rozwoju przestrzeni europejskiej w perspektywie najbliższych kilkunastu lat, będą w szczególności: - Globalizacja gospodarki i rozwój technologiczny, konkurencyjność przestrzeni europejskiej w ramach wspólnego rynku, postępująca integracja gospodarcza i związana z tym ściślejsza współpraca pomiędzy krajami członkowskimi UE. - Odniesione do Europy, a charakterystyczne dla cywilizacji Zachodu, ogólne trendy demograficzne i społeczne (w tym konieczność zwalczania wysokiego bezrobocia i depopulacja rdzennej ludności Europy) oraz ekologiczne (w tym konieczność ograniczenia emisji CO 2 przez kraje UE w ramach konwencji i po-rozumień światowych i dyrektyw UE) - Zróżnicowanie kulturowe Europy, uwarunkowane historycznie i skoncentrowane na niewielkiej przestrzeni. - Rosnące znaczenie wspólnot lokalnych i regionalnych oraz zwiększanie się ich wpływu na rozwój przestrzenny w ramach struktur i kompetencji demokracji i samorządności terytorialnej. - Rozszerzenie UE i rozwój powiązań między sąsiednimi państwami, skutkujący powstaniem licznych dziedzin i obszarów (regionów i subregionów) współpracy. • Istotne dla gminy Baranowo jest zwłaszcza to, iż celami, którym służyć ma EPRP rekomendowanymi zarówno dla państw członkowskich jak i kandydujących do UE są: • Osiągnięcie spójności gospodarczej i społecznej UE, również w przyszłym obszarze poszerzonej UE. • Ochrona i utrzymanie zasobów naturalnych i dziedzictwa kulturowego. • Bardziej zrównoważona konkurencyjność obszaru Europy. • Kierunki rozwoju przestrzennego preferowane w EPRP to zrównoważona struktura sieci osadniczej, poprzez: ° Rozwój miast funkcjonujących w zrównoważonej policentrycznej sieci oraz osiągnięcie partnerskich relacji i współpracy między miastem a wsią, a także obszarami sąsiednimi w skali lokalnej i regionalnej.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 10

° Zapewnienie równoprawności i zwiększenie możliwości dostępu do infrastruktury, informacji i wiedzy oraz rozwój zintegrowanych koncepcji transportu i łączności, zapewniających policentryczny rozwój miast i regionów. ° Zarządzanie i ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, przyczyniające się do zachowania i wzmocnienia tożsamości regionalnej oraz utrzymania przyrodniczego i kulturowego zróżnicowania regionów i miast UE w warunkach globalizacji. • Konieczne staje się, aby planowanie przestrzenne w krajach Wspólnoty oraz w krajach aspirujących do UE opierało się na wzajemnej współpracy, niezależnie od formalnych, instytucjonalnych form planowania i współpracy międzynarodowej. • EPRP rekomenduje jako narzędzia współpracy wspierającej rozwój przestrzenny: • Programy współpracy w ramach Inicjatywy INTERREG (obecnie INTERREG III). • Programy współpracy w ramach Rady Europy i ich korelacja z procesem prac nad rozwijaniem EPRP. • Dokumenty współpracy ponad krajowej zawierające wytyczne do wsparcia rozwoju dostosowanego do potrzeb przestrzennych w ramach Programu PHARE, ISPA i SAPARD. • Tworzenie sieci współpracy w zakresie ponad krajowej polityki rozwoju przestrzennego w obszarach rozszerzenia.

- W odniesieniu do bliskiej akcesji Polski do UE istotny jest fakt, iż Unia stanie się podmiotem polskiej przestrzeni 3, co wiąże się z przyjęciem przez Polskę podstawowych parametrów i standardów unijnych, obowiązujących na obszarze UE, wykorzystanie unijnych mechanizmów instytucjonalnych i instrumentów finansowych spójnych z europejskimi systemami kształtowania przestrzeni. Celem, jakiemu winny służyć polityki przekształceń polskiej przestrzeni to integracja polskich interesów narodowych z interesami Europy, przede wszystkim tej jej części, którą reprezentuje UE. - Dokumenty europejskie wywarły znaczący wpływ na koncepcje przestrzennego zagospodarowania Polski – tj.

3 A.Kukli ński. Podmioty polskiej przestrzeni wobec wyzwa ń XXI wieku. Biuletyn KPZK PAN nr 180.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 11

Koncepcję Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 4 (przyjętą przez Sejm w dn.17.11.2000r), która jest podstawowym dokumentem określającym zasady polityki państwa w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. Instrumentami realizacji są programy osadzone w realiach politycznych, finansowych i prawnych zmieniającej się rzeczywistości. - Odnośnie uwarunkowań przekształceń zagospodarowania przestrzennego kraju Koncepcja odnosi się do kontekstu europejskiego, upatrując w integracji europejskiej podstawowego wyzwania tworzącego dla Polski warunki asymilacji światowych megatrendów rozwoju społeczno- gospodarczego włączającego nasz kraj do światowych biegunów przy-spieszonego rozwoju. W Koncepcji wydobyto, odnotowane już w dokumentach europejskich (w szczególności w Agendzie 2000), „zwornikowe” położenie Polski w przestrzeni Europejskiej, wiążące nasze interesy z krajami sąsiednimi. • Przestrzeń Polski posiada ku temu szereg przesłanek, co zdiagnozowano w samej Koncepcji jak i w studiach do Koncepcji Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 5.

Przesłankami tymi są walory położenia geograficzno- ekonomicznego kraju umożliwiające przepływ innowacji, dóbr, usług i ludzi, tworzące korzystne warunki lokalizacji przedsiębiorczości opartej o kapitał zachodni i lokalną siłę roboczą oraz powiązania z rynkami wschodnimi , co stwarza korzystne warunki dyfuzji innowacji na tereny wschodnie. Istotne są również możliwości wykorzystania zasobów przyrodniczych przestrzeni rekreacyjnej na cele turystyki i ekoturystyki. Struktura polskiej przestrzeni pozwala na wkomponowanie terenów o znacznej bioróżnorodności w system europejskiej sieci ekologicznej zapewniających ich ochronę przed degradacją i harmonijne kształtowanie w dłuższych okresach czasu. • Polska przestrzeń ma z kolei dla Europy Zachodniej znaczną wartość położenia umożliwiającą ekspansję ekonomiczną i

4 Obwieszczenie Prezesa RM z 26.07.2001 r. O ogłoszeniu Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. MP. Nr 26 poz.432. 5 J. Kołodziejski. Strategiczna koncepcja przekształce ń polskiej przestrzeni a wyzwania cywilizacyjne XXI wieku. Biuletyn KPZK PAN nr 180.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 12

kulturową, czyli w konsekwencji internacjonalizację polskiej przestrzeni.

• Polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, poszczególnych regionów i obszarów winny prowadzić do stymulowania integracji z Europą, minimalizowania zagrożeń w trakcie tego procesu oraz kształtowania warunków pomyślnego przebiegu tego procesu jako gwarancji przyspieszonego rozwoju kraju. • W wyniku obiektywnych trendów przemian wspieranych przez aktywną politykę państwa, poszczególnych regionów oraz szczebla lokalnego są szanse, by dojść do ukształtowania w ramach perspektywy najbliższych 20 lat polskiego bieguna aktywności społeczno-gospodarczej Europy Środkowej, konkurencyjnej w skali Europy (w wieloboku między Gdańskiem, Bydgoszczą, Poznaniem, Wrocławiem, Krakowem, Łodzią i Warszawą). • Inspiracje europejskie legły u podstaw wyartykułowanych w Koncepcji generalnych kierunków polityki przestrzennego zagospodarowania kraju poprzez kształtowanie następujących procesów przyszłości, będących konglomeratem procesów nieuchronnych, prawdopodobnych i celów strategicznych: • dynamizacji polskiej przestrzeni funkcjonującej w europejskim systemie konkurencji, innowacyjności i efektywności poprzez kształtowanie przestrzeni sprzyjającej wdrażaniu lokalnych, regionalnych i europejskich systemów innowacji, ułatwiającej dostęp podmiotów gospodarczych i ludności do węzłów i pasm infrastruktury i społecznej o standardach europejskich (a więc podniesienie standardów obecnych do poziomu europejskiego), stymulujących współpracę międzynarodową również na szczeblu lokalnym i regionalnym, w tym współpracę transgraniczną instytucjonalnie zorganizowaną oraz efektywne wykorzystanie środków wspomagania zagranicznego. • Ekologizację zagospodarowania przestrzeni poprzez włączenie systemów ochrony przyrody i kształtowania krajobrazu do systemów europejskich, aktywną ochronę zasobów unikatowych i najcenniejszych pod względem bioróżnorodności i tożsamości europejskiej oraz kształtowania przestrzeni stwarzającej korzystne warunki dla zrównoważonego rozwoju.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 13

• Konkretyzacja tych kierunków działań w programach winna uwzględniać fakt, iż polska przestrzeń stanowi integralną część przestrzeni europejskiej, co widoczne jest zwłaszcza w obszarach przygranicznych, powiązanych historycznie i funkcjonalnie z obszarami sąsiednimi. • W perspektywie najbliższych lat konieczne będzie traktowanie granicy zachodniej i południowej jako wewnętrznych granic UE, dostosowanie standardów polskiej polityki przestrzennej do standardów europejskich, podnoszenia konkurencyjności polskiej przestrzeni dla inwestorów poprzez zwiększenie jej dostępności i przydatności dla potrzeb nowoczesnej działalności gospodarczej i zamieszkania. • Wnioski dla zasad realizacji lokalnych kierunków rozwoju z uwzględnieniem rekomendacji europejskich są następujące: • Wprowadzenie do wzajemnych relacji w gospodarce przestrzennej podmiotów regionalnych i lokalnych zasady subsydiarności, które wyrażają się poprzez zwiększenie roli podmiotów lokalnych w zarządzaniu programami, będącymi realizacją strategii sporządzanych na szczeblu regionalnym.

Konieczne jest przy tym zachowanie zasady negocjacji pomiędzy władzami wojewódzkimi i lokalnymi, co do sposobu uwzględnienia ponadlokalnych zadań rządowych i samorządu województwa w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. • Wprowadzenia do lokalnej polityki rozwoju i zagospodarowania przestrzennego zasad realizacji tych polityk z uwzględnieniem zasady koordynacji i elastyczności w odniesieniu do gospodarki przestrzennej poprzez traktowanie poszczególnych obszarów jako składowych przestrzeni Wspólnoty (z poszanowaniem ich wewnętrznego zróżnicowania i elementów tożsamości lokalnej oraz lokalnych form życia społecznego). W szczególności jest to możliwe poprzez polityki i programy rozwoju zintegrowanego ładu przestrzennego, zawierającego w sobie system zrównoważonej sieci osadniczej oraz sieci powiązań gospodarczych i społecznych, partnerstwo między terenami wiejskimi i miastami, zapewnienie dostępu do infrastruktury i informacji, przy poszanowaniu zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego obszaru. Wzajemne oddziaływanie

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 14

poszczególnych elementów w warunkach ładu zintegrowanego ma szanse tworzyć synergie zapewniające trwały rozwój i konkurencyjność danego obszaru w ramach podnoszenia konkurencyjności terytorium UE w gospodarce światowej. • Uwzględnienie w planowaniu na szczeblu lokalnym zasad spójnych z zasadami organizacji polityki regionalnej UE, a więc zasad programowania rozwoju, co ma już zastosowanie do wspomnianych wyżej dokumentów o charakterze strategicznym na szczeblu gminy (studium i strategia) i powiatu (strategia) oraz dokumentów o charakterze szczegółowym (programy, przedsięwzięcia). W dokumentach tych na szczeblu lokalnym winno się również uwidaczniać holistyczne podejście do zagadnień planowania rozwoju, co wypływa z zasady kompatybilności i spójności europejskiej polityki regionalnej i wiąże dokumenty dotyczące gospodarki przestrzennej sporządzane przez regiony z politykami i programami o charakterze sektorowym oraz przepisami prawa miejscowego tworzącymi szczebel programowania operacyjnego.

• Stosowanie w realizacji rozwoju zasady partnerstwa poprzez montażu środków finansowych dla potrzeb rozwoju obszaru z uwzględnieniem partnerstwa publiczno-prywatnego i partnerstwa różnych poziomów władz publicznych (na płaszczyźnie kontraktu wojewódzkiego i programów wojewódzkich oraz rządowych), podmiotów gospodarczych, organizacji społecznych, w tym organizacji pozarządowych oraz środków pochodzących z funduszy preakcesyjnych, a w przyszłości – funduszy strukturalnych UE jako wsparcia inicjatyw miejscowych lub regionalnych (zgodnie z kryteriami delimitacji stref i regionów wymagających wsparcia i zgodnie z aktualnymi celami polityki regionalnej UE). • Istotne wydaje się również uwzględnienie w finansowaniu rozwoju lokalnego zasad finansowanie polityki regionalnej w UE, poprzez zachowanie zasady koncentracji środków na zadaniach priorytetowych, zdiagnozowanych jako obszary problemowe o szczególnym znaczeniu w dokumentach strategicznych regionu, jak i dodawalności środków pomocowych do lokalnych środków publicznych i ich komplementarności.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 15

II.3 Uwarunkowania wynikające z projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego Będący w fazie opracowywania Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego stanowi instrument kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w województwie. W nim w wyniku waloryzacji przestrzeni województwa wyodrębniono pięć obszarów problemowych. Gmina Baranowo znalazła się o obrębie „obszaru ostrołęckiego” charakteryzującego się kumulacją niekorzystnych zjawisk i tendencji społeczno-gospodarczych, tj. niska jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej, rolnictwo średnio i słabo intensywne, o niskim stopniu towarowości, szybki proces wyludniania, niski poziom infrastruktury technicznej i społecznej oraz dostępność do usług publicznych, niski poziom rozwoju gmin. Dla każdego obszaru problemowego sformułowano polityki szczególne. Obszar gminy Baranowo „leży” w zasięgu: - polityki wspomagania ekstensywanych form produkcji rolnej - polityki inspirowania rozwoju turystyki - polityki ochrony zasobów przyrodniczych

II.4 Uwarunkowania wynikające z projektu Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego.

Program rolnośrodowiskowy jest instrumentem Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich i ma na celu promowanie wielofunkcyjnego i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. W województwie Mazowieckim wyodrębniono trzy obszary wdrażania Schematu II KPR tzw. strefy priorytetowe. Gmina Baranowo znalazła się w Strefie I – Bugu, Narwi i Liwca. Obejmuje ona swoim zasięgiem 68 gmin województwa mazowieckiego, zajmując powierzchnię – 981 754 ha (w tym pow. użytków rolnych – 635 838 ha)

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 16

III. DIAGNOZA STANU I UWARUNKOWANIA ROZWOJU

• Gmina Baranowo charakteryzuje się korzystnym położeniem pod względem walorów przyrodniczych. Przyrodnicze funkcjonowanie gminy jest uwarunkowane wpływem funkcjonowania dwóch ekosystemów: leśnego Puszczy Kurpiowskiej (Zielonej), której fragment znajduje się w granicach gminy oraz rzecznego Omulwi, w której dorzeczu jest zlokalizowana gmina. Cała gmina znajduje się na terenie obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski oraz obszaru węzłowego Puszczy Kurpiowskiej (22M) o znaczeniu międzynarodowym. Cała dolina Omulwi stanowi natomiast biocentum oraz strefę buforową dla obszaru 22M. W przyszłości we wschodniej części gminy ma zostać utworzony Kurpiowski Park Krajobrazowy. • Do najistotniejszych problemów związanych ze stanem środowiska przyrodniczego i jego zagrożeń należy zaliczyć: - konieczność stałego przeciwdziałania zanieczyszczeniu GZWP będącym źródłem poboru wody na cele komunalne oraz zanieczyszczeniu wód powierzchniowych • Potencjalnemu skażeniu wód sprzyjają: - brak zabezpieczenia przed infiltracją zanieczyszczonych wód z powierzchni terenu. Niewielka miąższość i rozprzestrzenienie słaboprzepuszczalnych osadów czwartorzędowych nie stanowi izolacji dla wodonośnego piętra; - brak kanalizacji sanitarnej (wyłączając rejon Baranowa) oraz fakt nieszczelności szamb przydomowych w wielu gospodarstwach – może prowadzić do zanieczyszczenia bakteriologicznego studni. Dla wykluczenia możliwości przypadkowego lub ewentualnego skażenia bakteriologicznego wód podziemnych przeprowadzanymi zbiorczymi rurociągami kanalizacji ściekowej kolektory i przepompownie ścieków należy lokalizować poza terenem ochrony pośredniej lub zaprojektowanie bezpiecznego rurociągu (podwójny rurociąg, rury o tzw. czasowej nieograniczonej gwarancji); - niewłaściwie prowadzona działalność przemysłowa, produkcyjna, usługowa może stanowić potencjalne punktowe ogniska zanieczyszczeń

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 17

III.1 Uwarunkowania sposobu zagospodarowania wynikające z przepisów prawnych

III.1.1 Uwarunkowania wynikające z ustawy o ochronie przyrody • Na terenie gminy Baranowo z obiektów i obszarów chronionych na podstawie Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. (Dz. U. Nr 114, poz. 492 wraz z późniejszymi zmianami) występują: • Obszary Natura 2000: Na terenie gminy wyst ępuje Obszar Specjalnej Ochrony ptaków Doliny Omulwi i Płodownicy - obejmuje dolny odcinek rzeki Omulew, od Wielbarka po uj ście Narwi oraz odcinek rzeki Płodownicy dopływu rzeki Omulew. W omawianym obszarze, w dolinach rzek Omulwi i Płodownicy, teren ma dwa morfotypy rze źby: płasko-równinny, który obejmuje rozległe doliny biegn ące z północnego zachodu na południowy wschód i pagórkowaty w pasach terenu rozdzielaj ących te doliny. Powy ższe pasy utworzone s ą z wydm o kształtach parabolicznych wałów i pagórków, których wysoko ści wzgl ędne dochodz ą do 10 m. Obszary o rze źbie pagórkowatej zajmuj ą przewa żnie drzewostany sosnowe, rzadziej ubogie pola i pastwiska. Tereny płasko-równinne to rozległe, cz ęś ciowo zmeliorowane ł ąki i pastwiska na podło żu torfowym oraz w mniejszym stopniu drzewostany olszowe i świerkowo-sosnowe. W ostoi Doliny Omulwi i Płodownicy stwierdzono 26 lęgowych gatunków ptaków z Zał. I Dyrektywy Ptasiej. Ponadto wykazano wyst ępowanie szeregu gatunków Ptaków Migruj ących nie wymienionych w Zał ączniku I. Jako przedmioty ochrony uznanych zostało 19 gatunków. Spo śród nich 12 to gatunki z I zał ącznika DP. Na terenie obszaru wyst ępuje kilka gatunków silnie zagro żonych wygini ęciem (kraska, wodniczka i cietrzew). Obszar ma kluczowe znaczenie dla ochrony kulika wielkiego, b ędąc jedn ą z najwi ększych krajowych ostoi gatunku. Przedmiotami ochrony s ą gatunki zajmuj ące ró żnorodne siedliska. Na terenach ł ąk i turzycowisk s ą to: kropiatka, kulik wielki, rycyk, krwawodziób, dubelt, kszyk, błotniak ł ąkowy, wodniczka i cietrzew. W urozmaiconym krajobrazie kulturowym powszechnie występuj ą: bocian biały, lerka, świergotek polny, dudek oraz gin ąca kraska. Z kolei ze stawami rybnymi zwi ązane s ą: w ąsatka i pliszka cytrynowa. Na terenach le śnych

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 18

(ubogie bory sosnowe na piaszczystych glebach) powszechnie wyst ępuje lelek.

Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk Natura 2000 – Zachodniokurpiowskie Bory Sasankowe. Ostoja została utworzona dla ochrony silnej populacji sasanki otwartej Pulsatilla patens. Obszar jest poło żony na równinie Kurpiowskiej, na terenie lasów pa ństwowych Nadle śnictwa Parciaki, w obr ębie południowej cz ęś ci sandru mazurskiego. Jest to obszar utworzony przez piaski fluwioglacjalne, przynajmniej cz ęś ciowo zwydmione, a deniwelacje przekraczaj ą miejscami 22 m. Obszar podlega typowej gospodarce le śnej, ze zr ębami zupełnymi. Dominuj ą bory świe że (jako typ siedliskowy lasu i jako zbiorowisko ro ślinne). Wiek drzewostanu, prawie całkowicie zdominowanego przez sosn ę, jest zró żnicowany i obejmuje wszystkie klasy wiekowe.

• pomniki przyrody ożywionej: Na terenie gminy Baranowo znajdują się dwadzieścia dwa pomnikowe drzewa, i są to: - dąb szypułkowy we wsi Baranowo obok plebanii (obwód na wys. 1,3m – 375 cm; wysokość ok. 18m) - lipa drobnolistna we wsi Baranowo na cmentarzu parafialnym (obwód na wys. 1,3m – 402cm; wysokość ok. 20m) - wiąz szypułkowy we wsi Baranowo na ulicy Warszawskiej (obwód na wysokości 1,3m – 265cm; wysokość ok. 22m) - dąb szypułkowy we wsi Baranowo na działce Urzędu Gminy (obwód na wys.1,3m – 276cm; wysokość ok.18m) - dąb szypułkowy we wsi Nowe Czerwieńskie (obwód na wysokości 1,3m – 385cm; wysokość ok.18m) - dąb szypułkowy we wsi zwany „Maćkiem” (obwód na wysokości 1,3m – 455cm; wysokość ok. 27m) - dąb szypułkowy we wsi Bakuła (obwód na wysokości 1,3m – 342cm; wysokość ok. 22m) - jałowiec pospolity we wsi Stare Czerwieńskie (dwu pniowy – obwód na wysokości 1,3m – 58 i 45cm; wysokość ok. 7m) - dąb szypułkowy we wsi Brodowe Łąki (obwód na wys.1,3m – 380cm; wysokość ok.20m) - dąb szypułkowy we wsi Jastrząbka w pasie drogowym (obwód na wysokości 1,3m – 302cm; wysokość ok.25m)

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 19

- dąb szypułkowy we wsi Dłutówka (obwód na wys.1,3m – 318cm; wysokość ok. 18m) - dąb szypułkowy we wsi (obwód na wysokości 1,3m – 245cm; wysokość ok.20m) - wiąz szypułkowy na terenie leśnictwa Rupin (obwód na wysokości 1,3m – 430cm; wysokość ok.28m) - siedem dębów szypułkowych na terenie leśnictwa Olszewka (obwód na wysokości 1,3m – 305; 362; 415; 368; 452; 430; 413 cm; wysokość ok.23 -28m) - dwie sosny pospolite na terenie Nadleśnictwa Wyszel (obwód na wysokości 1,3m – 284; 225cm; wysokość ok.22; 20m)

Działania związane z pomnikami przyrody nie wiążą się ze znacznymi ograniczeniami w sposobie zagospodarowania gminy. W odniesieniu do pomnika przyrody obowiązuje jedynie konieczność zapewnienia nienaruszalności terenu w promieniu 15 m od pnia drzewa pomnikowego. W tej odległości są zabronione następujące czynności: • wznoszenie budynków, urządzeń, budowli i instalacji; • usuwanie i niszczenie pokrywy glebowej; • oddziaływanie na drzewa w jakikolwiek inny sposób. Należy natomiast zwrócić uwagę, aby zachować odpowiednie tło ekspozycji drzewa w jego otoczeniu. Nie powinno się wprowadzać w bezpośredniej bliskości drzewa, w strefie jego ekspozycji, form przestrzennych obniżających walory estetyczne.

III.1.2 Uwarunkowania wynikające z ustawy o lasach

• Zasady gospodarowania na obszarach leśnych ustala Ustawa o lasach z dn. 28 września 1991 (Dz. U. Nr 101 poz. 444, z dn. 8 listopada 1991 r. wraz z późniejszymi zmianami). Ustawa ta wprowadza m.in. ograniczenia przeznaczenia lasów na cele nieleśne oraz kategorie lasów ochronnych i zasady ochrony przyrody na terenach leśnych. Do lasów ochronnych na terenie gminy Baranowo należą powierzchnie leśne uznane przez Ministra OŚZNiL, a należące do skarbu państwa. Są to lasy, które:

• chronią zasoby wód podziemnych i powierzchniowych;

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 20

• stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających ochronie gatunkowej;

• Ustawa o lasach dopuszcza zmianę przeznaczenia lasów na cele nieleśne tylko w przypadku realizacji ważnych celów społecznych i przy braku możliwości do takiego wykorzystania innych terenów. W gminie Baranowo na terenach leśnych nie są projektowane inwestycje lokalne oraz ponadlokalne. Przeznaczenie lasów na cele inne następuje zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3 lutego 1995 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 78 wraz z późniejszymi zmianami). Lasy prywatne, położone w gminie Baranowo, mogą zostać przeznaczone na cele nieleśne za zgodą starosty w przypadku lasów o powierzchni mniejszej niż 10 ha, zaś w przypadku powierzchni większej od 10 ha – za zgodą wojewody. Na terenie gminy Baranowo występują lasy szczególnie chronione, nazywane lasami ochronnymi. W Leśnictwie Wyszel występuje jeden kompleks lasów wodochronnych o pow. 33ha. W Nadleśnictwie Parciaki jeden kompleks leśny pełni funkcje lasów nasiennych (So zw.). Formy ochrony wprowadzone na obszarach leśnych sprzyjają zachowaniu trwałości zbiorowisk leśnych oraz eliminują możliwość zmiany przeznaczenia tych gruntów na cele nieleśne.

III.1.3 Uwarunkowania wynikające z ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych

• Zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych reguluje Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3 lutego 1995 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 78 wraz z późniejszymi zmianami: Dz. U. Z 1997 Nr 60, poz. 370; Nr 80 poz. 505, Nr 160, poz. 1079; z 1998 Nr 106, poz. 668). Przepisy ustawy ograniczają przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne. W ustawie określone są zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych, które polegają m.in. na: ° ograniczaniu zagospodarowania gruntów rolnych na cele nierolnicze;

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 21

° zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych, powstającym w skutek działalności nierolniczej; ° rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze; ° zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych. • Wyłączenie z produkcji rolnej użytków rolnych wytworzonych z gleb pochodzenia mineralnego, a zaliczonych do klas bonitacyjnych I – III b oraz użytków rolnych wytworzonych na glebach pochodzenia organicznego, a zaliczonych do klas bonitacyjnych V – VI, może nastąpić tylko na podstawie wydania decyzji na takie wyłączenie. W przypadku, gdy zwarta powierzchnia takich gruntów wynosi ponad 0,5 ha, odrolnienie wymaga uzyskania zgody Ministra Środowiska. • Zmiana sposobu użytkowania pozostałych rodzajów gruntów rolnych, czyli użytków rolnych klasy bonitacyjnej IV powstałych na gruntach pochodzenia mineralnego oraz klas bonitacyjnych V i VI wytworzonych na glebach pochodzenia organicznego oraz torfowisk i oczek wodnych, na przeznaczenie ich pod budowę zbiorników wodnych, eksploatację złóż bądź budowę dróg publicznych wymaga pozwolenia wojewody. • Uzyskania powyżej opisanej decyzji nie wymaga się w przypadku, gdy grunty użytków rolnych mają być przeznaczone pod zalesienia. • Na terenie gminy Baranowo nie występują zwarte kompleksy gruntów użytków rolnych zaklasyfikowanych do wysokich klas bonitacyjnych. • Występują natomiast zwarte kompleksy gruntów niskich klas bonitacyjnych wytworzonych na glebach pochodzenia organicznego, są to przede wszystkim gleby torfowe, murszowo – torfowe, gleby murszowate, murszowo – mineralne oraz mułowo – torfowe i torfowo – mułowe. • Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych obszary występowania takich gleb są przeznaczone do zachowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. • Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych pod zabudowę należy przeznaczyć w pierwszej kolejności grunty nieprzydatne rolniczo, czyli nieużytki rolne.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 22

• Z w/w ustawy nie wynikają istotne ograniczenia w zmianie sposobu zagospodarowania terenu gminy Baranowo.

III.1.4 Uwarunkowania wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska

• Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 nr 62 poz. 627) nakłada obowiązek przestrzegania w opracowaniach planistycznych zasad rozwoju zrównoważonego oraz utrzymywania i przywracania równowagi środowiska, zróżnicowania biologicznego oraz racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego i ochrony krajobrazu. Podstawowym dokumentem realizującym te założenia jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. W ustawie tej są częściowo zawarte kwestie uwzględnione w innych ustawach, omówionych już wcześniej. Poniżej zostaną zaprezentowane problemy wcześniej nie analizowane. Racjonalne korzystanie z zasobów środowiska ma polegać na ochronie istniejących zasobów lasów, wód i gleb o wysokiej wartości rolniczej oraz zasobów złóż mineralnych i organicznych. Na terenie gminy Baranowo zlokalizowanych jest 17 udokumentowanych złóż torfów. Osoba ubiegająca się o wydanie decyzji, celem wydobywania torfów jest obowiązana zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. (Dz. U. 95.16.78 z dnia 22 lutego 1995r.) przedstawić właściwemu organowi następujące dokumenty: 1)dokumentację określającą położenie, powierzchnię i miąższość torfowiska oraz rodzaj występującego tam torfu, 2)projekt eksploatacji, uwzględniający podział na etapy i termin jej zakończenia, 3)projekt rekultywacji torfowiska i termin jej zakończenia, 4)ocenę wpływu eksploatacji torfowiska na środowisko

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 23

przyrodnicze, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej.

• Na terenie gminy Baranowo występuje również 83 wyrobiska piasku. Jest to przede wszystkim piasek kwarcowy drobno i średnioziarnisty o dużej zawartości krzemionki, zmiennym zapyleniu i zanieczyszczeniu związkami organicznymi. Wyrobiska charakteryzują się miąższością nadkładu od 0,10m do 0,60m, Powierzchnią od 20m 2 do 1,5ha. Są to przeważnie złoża w formie wydm bądź płatów utworów eolicznych lub wodnolodowcowych. ° Piaski wydmowe w przypadku małej zawartości zanieczyszczeń organicznych nadają się do produkcji wyrobów silikatowych oraz betonów komórkowych. ° Piaski rzeczne tarasów akumulacyjnych stanowią surowiec do produkcji wyrobów wapiennych i cementowych ° Piaski akumulacji lodowcowej z głazami mogą być natomiast materiałem pomocniczym dla budownictwa drogowego oraz indywidualnego.

Nie jest określona ich zasobność kwalifikująca je do wydobycia. Obecnie wyrobiska są wykorzystywane wyłącznie na potrzeby lokalne. Wydobywany piasek ma głównie zastosowanie w budownictwie indywidualnym. Spośród 83 wyrobisk piasku zlokalizowanych na terenie gminy cztery zgodnie z „Inwentaryzacją surowców użytkowych” opracowaną w 1990 roku przez mgr S.Chachala przeznaczone zostały do rekultywacji.

III.1.5 Uwarunkowania wynikające z ustawy prawo wodne

• Na terenie gminy Baranowo znajdują się 8 ujęć wód głębinowych. Strefy ochronne ujęć wody ustala organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego na pobór wody. W strefie ochrony ujęć wód podziemnych w szczególności zakazuje się: ° lokalizowania zakładów przemysłowych lub obiektów budowlanych uciążliwych dla środowiska;

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 24

° lokalizowania punktów przeładunkowych i dystrybucyjnych produktów ropopochodnych; ° gromadzenia ścieków i składowania odpadów, które mogą zanieczyszczać wody podziemne.

III1.6 Uwarunkowania wynikające z rozporządzenia o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt

• Strefy ochronne miejsc gniazdowania chronionych gatunków ptaków Na terenie lasów administrowanych przez Lasy Państwowe Nadleśnictwa Parciaki znajduje się ostoja chronionych gatunków ptaków (bociana czarnego i orlika krzykliwego) dla którego na podstawie Rozporządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego zostały wyznaczone strefy ochronne z dn. 30 grudnia 1983 r. (Dz. U. Nr 2, poz. 11, 1984) o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt. W strefie ochronnej w odległości 200 m od miejsca rozrodu przez cały rok, a w strefie 500 m – od 1 lutego do 31 sierpnia – zabrania się dokonywania wszelkich zmian, czyli wycinania drzew i krzewów, przebywania, wznoszenia obiektów i urządzeń oraz prowadzenia wszelkich innych prac, które mogłyby mieć wpływ na dany obiekt. Strefa ta jest zaznaczona na planszy w sposób przybliżony ze względu na bezpieczeństwo zwierząt.

III.1.7 Uwarunkowania wynikające z potrzeby ochrony zasobów wód podziemnych

• Na terenie gminy Baranowo jest zlokalizowany największy w regionie zbiornik wód podziemnych „Sandr Kurpiowski”. GZWP obejmuje znaczną część gminy i zajmuje ponad 85% jej powierzchni. Ze względu na to, iż cały teren posiada małą izolację lub jej nie posiada, należy w celu zabezpieczenia zbiornika GZWP wyznaczyć strefy ochronne najwyższej ochrony (ONO) i wysokiej ochrony (OWO). Ochrona zbiornika powinna polegać na respektowaniu odpowiednich zakazów i nakazów wynikających z zapisu stref ONO i OWO, które jednak nie są jeszcze ustanowione odpowiednią regulacją prawną, natomiast uwzględnianie tych zasad powinno być częścią polityki przestrzennej gminy Baranowo.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 25

• Do czasu wprowadzenia odpowiedniej ustawy regulującej tę formę ochrony byłaby to, więc ochrona w formie prawa lokalnego gminy.

W strefie ONO obowiązują następujące zakazy i nakazy: ° zakaz lokalizowania wysypisk odpadów komunalnych i składowisk odpadów przemysłowych i promieniotwórczych; ° zakaz lokalizowania wylewisk ścieków i gnojowicy i innych substancji niebezpiecznych; ° zakaz lokalizowania dużych składów paliw; ° zakaz zrzutu ścieków sanitarnych, przemysłowych, technologicznych i innych, w tym zrzutu ścieków deszczowych z terenów miast i obiektów przemysłowych do gruntu lub suchych rowów melioracyjnych; ° zakaz zrzutu wyżej wymienionych wód i ścieków bez ich oczyszczenia do wód powierzchniowych; ° zakaz lokalizowania nowych cmentarzy; ° zakaz magazynowania, składowania odpadów oraz substancji niebezpiecznych bez utwardzonego podłoża i izolacji uniemożliwiających przenikanie zanieczyszczeń do gruntu; ° zakaz lokalizowania innych obiektów lub prowadzenia działalności gospodarczej bez stosowania powyższych rygorów; Lokalizacja obiektów potencjalnie niebezpiecznych dla wód podziemnych powinna być poprzedzona rozważaniem alternatywnej lokalizacji poza terenem ONO. W przypadku braku innej lokalizacji budowa obiektu powinna być poprzedzona rozpoznaniem hydrogeologicznym, hydrochemicznym, zaprojektowaniem urządzeń zabezpieczających na przypadek awarii. Obiekt powinien posiadać monitoring wód podziemnych. Zrzut wód technologicznych, opadowych i innych powinien być regulowany pozwoleniem wodnoprawnym i objęty systematyczną kontrolą. Zaleca się budowanie obiektów z zamkniętym obiegiem wody; ° na terenach intensywnych upraw rolniczych stosowanie nawozów powinny regulować dopuszczalne dawki ustalone przez stacje chemiczno-rolnicze;

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 26

° należy dążyć do rozbudowy kanalizacji sanitarnej i deszczowej, konieczne jest zminimalizowanie niekontrolowanych wycieków z kolektorów kanalizacyjnych poprzez prawidłową eksploatację i uszczelnianie odcinków najbardziej niebezpiecznych. Zrzuty awaryjne ścieków należy kierować do wód powierzchniowych, należy jednak wykluczyć zrzuty do suchych rowów; ° na terenie obiektów, które zanieczyszczają wody podziemne substancjami toksycznymi lub stwarzają takie zagrożenie, należy przeprowadzić ocenę oddziaływania na środowisko ze szczególnym uwzględnieniem wód podziemnych. Na podstawie uzyskanych wyników należy zlikwidować skażenie i przerwać wprowadzanie zanieczyszczeń do wód podziemnych, jeśli okaże się to niemożliwe należy obiekt zlikwidować; ° zakłady (obiekty), które nie stosują odpowiednich zabezpieczeń przed zanieczyszczeniem wód podziemnych należy zobowiązać do odpowiednich przeciwdziałań. Dotyczy to również wszystkich stacji paliw zlokalizowanych na obszarze najwyższej ochrony; ° zakłady, które eksploatują własne ujęcia wód podziemnych należy zobowiązać do ustalenia stref ochronnych.

W strefie OWO o niższym reżimie ochronnym obowiązują następujące zasady: ° zakaz lokalizowania dużych wysypisk; ° zakaz lokalizowania wylewisk, składowisk odpadów przemysłowych i innych niebezpiecznych dla wód podziemnych; ° zakaz lokalizowania dużych baz paliwowych; ° zakaz zrzutu ścieków sanitarnych, technologicznych, przemysłowych do gruntu lub wód powierzchniowych bez oczyszczania; ° lokalizacja obiektu, który swym charakterem może stanowić zagrożenie dla wód podziemnych, powinna być poprzedzona badaniami hydrogeologicznymi oraz zastosowaniem odpowiednich zabezpieczeń w trakcie budowy i eksploatacji obiektu, dotyczy to także gminnych wysypisk śmieci.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 27

III.1.8 Uwarunkowania wynikające ze struktury ekologicznej gminy

• Niezwykle istotne w ochronie i kształtowaniu przyrody i krajobrazu jest utrzymanie ciągłości przestrzennej i funkcjonalnej obiektów i obszarów o dominującej przyrodniczej funkcji zagospodarowania. Do działań tych należy kształtowanie przyrodniczej struktury gminy, która obejmowałaby obszary objęte ochroną jak też lokalnych wartości przyrodniczych. Przy tym należy uwzględnić obszary funkcjonalne struktury krajobrazu - należą do nich obszary pełniące funkcje ciągów ekologicznych, korytarzy ekologicznych oraz węzłów ekologicznych. Zachowanie takiej struktury krajobrazu sprzyja wzmocnieniu funkcjonowania przyrody dzięki zapewnieniu funkcji tras wędrówek zwierząt oraz siedlisk. Główny ciąg ekologiczny gminy prowadzi wzdłuż rzeki Omulwi. Korytarze ekologiczne można wyznaczyć głównie wzdłuż zadrzewionych pasów wydm oraz w miejscach przewężeń, między większymi kompleksami leśnymi. Korytarze te łączą większe obszary leśne pełniące funkcję węzłów ekologicznych. • Kształtowanie i ochrona przyrody i krajobrazu gminy powinna polegać na zachowaniu przestrzennej struktury tych obszarów tak, aby zapewnić dominację funkcji przyrodniczej na tych terenach. Należy przy tym szczególna uwagę zwrócić na zachowanie w stanie nienaruszonym rzekę, starorzecza oraz nadbrzeżną roślinność szuwarową, a także przynajmniej częściowo na cały system ekologiczny doliny, mając na celu ograniczenie zmian w stosunkach wodnych, zwłaszcza w bezpośrednio przyrzecznej strefie aluwialnej, niezwykle ważnej dla życia ichtio i ornitofauny. • Na wzmocnienie i poprawę funkcjonowania przyrodniczego tych terenów powinno wpłynąć w przyszłości utworzenia na tym terenie Kurpiowskiego Parku Krajobrazowego.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 28

III.1.9 Podsumowanie uwarunkowań przyrodniczych

• Krajobraz gminy charakteryzuje się zróżnicowaniem walorów przyrodniczych, struktury krajobrazu i form zagospodarowania przestrzennego oraz użytkowania terenu. Przyrodniczy obraz gminy ukształtowały dwie formy przestrzenno - krajobrazowe. Pierwszą z nich jest rzeka Omulew wraz z doliną, która przecina zatorfione obszary sandru kurpiowskiego.

• Drugą formą jest rozległy obszar równinny, który pokrywa sandr (piaski polodowcowe). Jest on urozmaicony wydmami, na których ze względu na bardzo ubogą glebę znajdują się pozostałości po dawnej Puszczy Zielonej.

• Południowa część gminy jest predysponowana do utrzymania funkcji przyrodniczych oraz do wzmacniania odporności środowiska przyrodniczego. Jest to obszar w dużej części zalesiony. Na tym terenie zlokalizowanych jest kilka kompleksach leśnych zbliżonych do naturalnych, kilka stanowiska chronionych i rzadkich gatunków ptaków. Niektóre kompleksy leśne pełnią funkcje wodochronne, występują tutaj liczne torfowiska. Krajobraz tej części gminy charakteryzuje się wysokim zróżnicowaniem walorów, atrakcyjnością rekreacyjną, znacznym stopniem harmonijności, urozmaiceniem rzeźby, m.in. dzięki istniejącym wydmom i obniżeniom terenu. Występujące tu siedliska leśne również należą do zróżnicowanych, stanowią je w zagłębieniach terenu oraz przed czołem wydm olsy i siedliska boru wilgotnego, natomiast na wydmach są to siedliska ubogie, głównie boru suchego i mieszanego. Na obszarze tym proponowane jest wprowadzenie nowych form ochrony przyrody, poprzez utworzenie kilku użytków ekologicznych. Zachowane walory przyrodnicze i krajobrazowe predysponują tą część gminy do działań przestrzennych prowadzących do ich ochrony oraz ograniczania zmian sposobu zagospodarowania. Rozwój funkcji przyrodniczych można połączyć z rozwojem funkcji rekreacyjnych i turystycznych, które mogą przyczynić się do stabilizacji procesów przyrodniczych.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 29

• Obszar centralnej i zachodniej części gminy Baranowo charakteryzuje się dominacją użytkowania rolniczego oraz rozproszoną zabudową zagrodową, wysokim zróżnicowaniem walorów przyrodniczych i krajobrazowych przy jednocześnie niskim stopniu przekształcenia. Jest to część atrakcyjna pod względem możliwości wykorzystania rekreacyjnego. Kierunek działań przestrzennych powinien być związany z rozwojem rekreacji i utrzymaniem funkcji przyrodniczych, ale przy równoczesnej aktywizacji działalności gospodarczej gminy, w tym zachowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Nie występują tutaj zwarte kompleksy leśne, użytkowanie i sposób zagospodarowania są zdominowane przez rodzaj gleb.

• Wschodnia część gminy to dolina Omulwi, najcenniejszy i najbardziej urozmaicony obszar gminy, gdzie rzeka wraz ze starorzeczami znajduje wyraźne odbicie w układzie siedliskowym. Strefa namulisk z glebami madowymi zajmuje prawie połowę szerokości doliny. Po obu stronach, wzdłuż pasa namulisk rozciągają się wydłużone, zasilane od wysoczyzny sandrowej torfowiska. Układ ten urozmaicony jest obecnością licznych wyniesień wydmowych, wyrastających z dna doliny w postaci gradów, bądź przykrytych płytkimi glebami mineralno – organicznymi. Ta strefowość oraz wyjątkowo bogata mikrorzeźba decyduje o bardzo dużym zróżnicowaniu glebowym, to zaś z kolei stwarza warunki dużego zróżnicowania roślinności a w konsekwencji urozmaicenia krajobrazu, który w tej fornie wymaga szczególnej ochrony. Świadczyć mogą o tym m.in. badania przeprowadzone w latach 1991 -1995 gdzie na wytypowanej powierzchni Kierzek, która częściowo znajduje się w na terenie gminy Baranowo liczebność derkacza ( Crex Crex ) przeszło dwukrotnie przekroczyła wartość progową dla ostoi rangi światowej ( wg kryteriów Bird Life International). Powierzchnia ta spełnia również kryteria ostoi rangi krajowej, gdyż liczebność Kulika wielkiego oraz Błotniaka łąkowego stanowi 1% liczebności populacji krajowych. Powierzchnia ta spełnia również dodatkowe kryterium, mianowicie szczycie przelotu wiosennego stwierdzono tu liczebność siewkowców (Charadrii ) przekraczającą przyjętą wartość progową (500 os.) w ostojach rangi krajowej dotyczącą tej grupy ptaków.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 30

• Rzeka Omulew oprócz walorów przyrodniczych posiada odpowiednie parametry techniczne umożliwiające spływ kajaków, co umożliwia uprawianie turystyki krajoznawczej. Przepustowość rzeki wg „Studium Zagospodarowania Obszaru Funkcjonalnego Doliny Rzeki Omulew” wynosi 3-5 osad. III.2.Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska kulturowego, jego walorów i zagrożeń.

• Na terenie gminy Baranowo występuje szereg cennych obiektów i obszarów o wysokich wartościach kulturowych. Do najcenniejszych z nich należą obiekty wpisane i postulowane do wpisu do rejestru zabytków, a także inne obiekty zainteresowania konserwatorskiego. Ślady osadnictwa pierwotnego oraz działalności ludzi minionych kultur widoczne są w okolicach Baranowo, Brodowych Łąk i Budnych Sowięt. Istniejące stanowiska archeologiczne charakteryzują się dużym zróżnicowaniem zarówno co do funkcji jak i przynależności kulturowo-chronologicznej. Na terenie gminy występują ciekawe osady, cmentarzyska, ślady osadnicze, datowane od epoki brązu po czasy nowożytne. Zabytki architektury sakralnej z terenu gminy zwracają uwagę swymi ciekawymi formami i rozwiązaniami architektonicznymi. Kościoły z terenu gminy Baranowo oraz ich otoczenie należy objąć ochroną - nie tylko w zakresie architektury, ale także w zakresie ochrony widoku na te obiekty (poprzez wyznaczenie stref ochrony ekspozycji). Teren gminy charakteryzuje się zróżnicowaniem obiektów budownictwa drewnianego. Jedną z proponowanych form ochrony szybko ginącego obecnie budownictwa drewnianego jest dokumentowanie na kartach ewidencyjnych, sporządzanie dokumentacji pomiarowych oraz fotograficznych cennych obiektów. W wielu przypadkach obiekty te mogą być zaadoptowane na potrzeby powoli rozwijającej się agroturystyki. Duże znaczenie w lokalnym układzie przestrzennym gminy posiada cmentarz w Baranowie, który swą kompozycją z alejkami i starodrzewem, nawiązuje do założeń parkowych. Wszystkie zabytkowe cmentarze z terenu gminy winny być objęte strefami ochrony konserwatorskiej. Kulturowy obraz obszaru gminy Baranowo dopełniają małe

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 31

formy architektury i budownictwa, jakimi są: kapliczki i krzyże przydrożne.

• Utrzymywanie wartości historycznych, odpowiednie ich wyeksponowanie i podporządkowanie im koncepcji rozwoju przestrzennego oraz charakteru architektonicznego gminy Baranowo, podniesie rangę i znaczenie miejscowości w regionie, a także pozwoli zachować tożsamość narodową w procesie wejścia Polski do Unii Europejskiej.

III.2.1 Zarys historyczny

• Tereny, na których leży gmina Baranowo od początków naszej państwowości były własnością książąt mazowieckich. W 1526 r. z chwilą wcielenia Mazowsza do Korony stały się własnością królów polskich wchodząc aż do rozbiorów w skład powiatu przasnyskiego ziemi ciechanowskiej. Po roku 1795 ziemie te znalazły się w obrębie powiatu przasnyskiego w departamencie płockim, a od roku 1815 weszły do obwodu przasnyskiego w województwie płockim, przemianowanym w 1837 roku na gubernię. W latach 1918-1975 wchodziły – jako powiat przasnyski w skład województwa warszawskiego.

III.2.2 Archeologia

• Prawdopodobnie około 8500 lat temu przybyli na te tereny ze wschodu myśliwi o cechach antropologicznych i laponoidalnych. Większe grupy hodowców i rolników zaczęły napływać z Kujaw od ok. 4500 lat (kultura pucharów lejkowatych) i zajmować tereny na południowym i północnym brzegu Bugu. Po raz pierwszy większość omawianego obszaru objęta została penetracją ludności zajmującej się głównie hodowlą bydła, koni, trzody, owiec, kóz (kultura amfor kulistych). Groby szkieletowe z obstawą z kamienia znane są z kilku stanowisk położonych na południe od Bugu i na północ od Narwi. Występują pochówki zwierzęce poświadczające ich kult. Ostatnia kultura neolitu (ceramiki sznurowej) pojawiła się przed ok. 4000 lat. Powstała w Azji Środkowej rozprzestrzeniła się prawie w całej Europie. Podstawą bytu była wówczas hodowla bydła.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 32

Używano konia do jazdy wierzchem. O rozwiniętym w tej społeczności kulcie przodków świadczą chronione nasypami kurhanów grobowce z darami dla zmarłych. Nietrwałość osad i mała ilość zabytków świadczą o koczowniczym trybie życia tych ludzi. Epoka brązu trwała przez ok. 1000 lat (3700-2700 lat wstecz). Najstarsze ślady osadnictwa na terenie gminy Baranowo pochodzą właśnie z tej epoki i zarejestrowano je w Cierpiętach – stanowisko 1, w Rupinie – stanowisko 7, w Majdanie – stanowisko 11 oraz w Jastrzębce – Zasanicy – stanowisko 18. Trwający dotychczas klimat ustąpił chłodniejszemu i bardziej suchemu. W starszym okresie brązu dalej bytowały na naszych terenach grupy o kulturze schyłkowo - neolitycznej. Nowa fala osadników przybyła 300 lat od początku tej epoki i bytowała przez ok. dwa stulecia. Byli to hodowcy (plemiona trzcinieckie) napływający z południa. Nie zakładali trwałych osad. Ślady ich bytowania (skorupy naczyń) stwierdzono na piaszczystych wydmach Bugu. Wyrobów z brązu w zasadzie nie znali. Kultura łużycka trwała nieprzerwanie do ok. 2500 lat temu. Grupy ludności łużyckiej pod wpływem środowiska naturalnego i dawnych mieszkańców osiągały różne stopnie rozwoju. Jedna z nich żyła w międzyrzeczu Bugu i Narwi do schyłku epoki brązu i aż do końca halsztatu (wczesnego okresu żelaza), niewiele się zmieniając. Wschodni zasięg tej kultury wyznacza linia Bugu. Zasięgi obszarów zamieszkanych przez poszczególne grupy zmieniały się powodując przemieszanie etniczne z tubylcami. Obszar ten charakteryzował się archaicznym systemem gospodarki rolniczo-hodowlanej z dużym udziałem łowiectwa i zbieractwa. W kulturze tej upowszechnił się całkowicie zwyczaj ciałopalenia zmarłych i pochówku prochów w glinianych popielnicach lub grobach jamowych na cmentarzach bez bruków i obstaw kamiennych. Ludność mieszkała w pobliżu cieków wodnych w budowlach o konstrukcji słupowej, ścianach plecionych i oblepianych gliną z wewnętrznym paleniskiem zagłębionym w ziemi.

Na północ od Narwi odkryto osadę w Krasnosielcu, a cmentarzyska w Drążdżewie i Krajewie Baciorkach. Przez

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 33

kolejne 1900 lat trwała epoka żelaza, od 650 r. p.n.e. do 1250 r. n.e., dzieląca się na 5, coraz lepiej poznanych, okresów. Po odejściu plemion łużyckich na przestrzeni 200-300 lat osadnictwo zanika, występują tylko pobyty penetracyjne. W okresie lateńskim ślady osad plemion kultury grobów podkloszowych są u nas bardzo rzadkie (stanowisko nr 7 w Nadlesiu – wczesna epoka brązu). Najmłodszy okres lateński trwał od 125 r. p.n.e. do początku nowej ery. Przybyli wówczas z południowej Europy Celtowie na tereny Małopolski i Śląska. Przynieśli ze sobą znajomość obróbki żelaza, wprowadzili postęp w rolnictwie (radlice, kosy) oraz w gospodarstwie domowym (koła obrotowe garncarskie, żarna). Pod ich wpływem powstała przed ok. 2100 laty kultura przeworska. W wędrówkach i wyprawach zbrojnych plemiona te zajęły niemal całą Polskę. Międzyrzecze Bugu i Narwi uważane jest za obszar rozrzedzonego osadnictwa przeworskiego. Grupy przeworskie istniały w niektórych miejscach przez kilkaset lat. Strefa zagęszczonego występowania stanowisk archeologicznych przypisywanych ludności kultury przeworskiej znajduje się pomiędzy Orzycem a Wkrą. Potwierdza to występowanie typowych grobów ciałopalnych, starszych jamowych a następnie popielnicowych (z licznymi darami broni). Podstawę bytowania ludności stanowiło rolnictwo i hodowla. Wzrastało znaczenie handlu. Za produkty rolnicze i leśne otrzymywano artykuły luksusowe i monety z prowincji rzymskich. W wyniku przemieszania etnicznego i zmian w gospodarce oraz kulturze osadnictwo mazowieckie stało się w końcu II i III w. n.e. jeszcze bardziej różnorodne. Ze skandynawskiego kręgu kultur germańskich wyruszyły w II i III w. n.e. plemiona Gotów i Gepidów na wielką wędrówkę przez Pomorze Północne, Mazowsze aż nad morze Czarne, gdzie powstało ich państwo ostrogodzkie. Nastąpiło kolejne wymieszanie etniczne przybyszów z autochtonami, dawne punkty osadnicze pozostały. W V w. n.e. ziemie Północnego Mazowsza pustoszały jako rezultat dużych przemieszczeń zwanych "wędrówkami ludów". Dorzecze środkowej Wisły zajęte zostało przez plemię zachodniosłowiańskie - przodków późniejszych Mazowszan - a środkowy Bug wschodnio- słowiańskie. Na północ od osad słowiańskich aż po Bałtyk występowali: Prusowie, Jadźwingowie i Litwini.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 34

Od VIII w n.e. następuje przyspieszenie rozwoju społecznego - ustroju plemiennego, a następnie społeczeństwa wielkoplemiennego, które weszło w połowie X w. w skład monarchii Piastów. Rozpoczął się okres, w którym Mazowsze widzimy na tle wydarzeń o znaczeniu państwowym. Wykaz stanowisk archeologicznych na obszarze gminy Baranowo, woj. mazowieckie Obszar Nr stanowiska LP. Miejscowość Nr stanowiska na obszarze AZP w miejscu

37-69 1 Baranowo 2 1 2 3 2 3 4 3 4 5 4 5 6 5 6 7 6 7 8 7 8 9 8 9 10 9 10 Budne 1 1 11 Sowięta 11 2 12 12 3 13 13 4 14 14 5 15 15 6 16 16 1 17 17 2

36 -69 18 Lipowy Las 17 1 19 18 2 20 Nowe 22 1 Czerwińskie 21 Oborczyska 21 1 22 23 2 23 24 3 24 25 4 25 26 5 26 27 6 27 28 7 28 Orzełek 19 1 29 20 2 35 -68 30 Błędowo 1 1 31 2 2 32 3 3

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 35

33 Brodowe Łąki 6 1 34 7 2 35 8 3 36 9 4 37 10 5 38 Dąbrowa 19 1 39 21 2 40 22 3 41 11 1 42 12 2 43 13 3 44 Wola 4 1 45 Błędowska 5 2 46 17 3 47 18 4 48 23 5 49 24 6 50 Zawady 14 1 51 16 2

• Ponieważ znaleziska archeologiczne, jako elementy wspólnego dziedzictwa kulturowego są „bogactwem narodowym i powinny być chronione przez wszystkich obywateli” (zgodnie z art. 1.1 ustawy o ochronie dóbr kultury) na wykonawców wszelkich prac ziemnych i budowlanych, art. 22.1 cyt. Ustawy nakłada obowiązek powiadomienia lokalnych władz i właściwego konserwatora zabytków o znalezieniu przedmiotu, który posiada cechy zabytku (w tym przypadku dotyczy to znalezisk archeologicznych), jak również zabezpieczenia takiego znaleziska i natychmiastowego wstrzymania dalszych prac, mogących je uszkodzić lub zniszczyć. Zniszczenie lub usunięcia takiego przedmiotu z kontekstu, w którym został znaleziony jest równoznaczne z utratą części bardzo istotnych informacji o odkryciu. • Bogactwo obiektów zabytkowych oraz ich różnorodność wymaga opracowania studium walorów kulturowych celem uszczegółowienia warunków ochrony konserwatorskiej. Wyeksponowanie obiektów o szczególnych wartościach zabytkowych wpłyną na uatrakcyjnienie turystyczne bogatego środowiska przyrodniczego. • Brak środków finansowych to główna bariera właściwego wyeksponowania i zagospodarowania poszczególnych obiektów.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 36

III.2.3 Osadnictwo

• Ziemie te ze względu mało urodzajną glebę, liczne bagna i torfowiska oraz gęstą puszczę pokrywającą cały obecny obszar gminy nie posiadały stałego osadnictwa. Początek osadnictwa na tych terenach szacuje się na XIV – XV wiek. (Baranowo początki swe datuje na połowę XV w.; Brodowe Łąki – połowa XVIIw.) Miejscowa ludność oprócz wyrębu drewna i jego spławu trudniła się także uprawą roli, bartnictwem, smolarstwem, rudnictwem oraz myślistwem. Wzrost migracji i zasiedlania się ludności na tych terenach nastąpił dopiero w II poł. XVII w. Przyczyną napływu ludności było głównie duże zniszczenie kraju po „potopie szwedzkim”, upadek gospodarki folwarcznej i w konsekwencji wzrost ucisku pańszczyźnianego. Formą protestu była migracja na tereny trudno dostępne, w tym również do Puszczy Kurpiowskiej. Starostowie tych terenów popierali osadnictwo licząc na przyszłe korzyści, dlatego zbiegowie zyskiwali statut ludzi wolnych, podległych tylko królowi. Ludność puszczańska była jedyną grupą chłopską w Rzeczpospolitej, która miała prawo posiadać broń (ze względu na konieczność obrony przed dziką zwierzyną). Duży napływ osadnictwa głównie z Mazowsza, Mazur i Podlesia jak również wycinka lasów wpłynęły na upadek zajęć leśnych. Zasiedlanie tych terenów trwało do końca XVIII wieku, kiedy to nastąpiło przeludnienie wsi puszczańskich. W pierwszej połowie XIX wieku zaborcy zlikwidowali prawo bartne oraz zakazali wycinki lasów. Spowodowało to emigrację „za chlebem” głównie na zachód Europy oraz do Ameryki. Nie wszyscy jednak wyjechali. Miejscowe rolnictwo ze względu na niską jakość gleb nie było w stanie wyżywić miejscowej ludności. Szukano, więc źródeł podatkowego dochodu, którym stały się liczne rzemiosła i rękodzieła wiejskie. Dlatego rozwinęło się na Kurpiach stolarstwo, plecionkarstwo, tkactwo, ciesielstwo oraz bursztyniarstwo.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 37

III.2.4 Architektura sakralna

• Zabytkowa architektura sakralna reprezentowana jest przez kościoły parafialne w Baranowie i Brodowych Łąkach.

Kościół parafialny w Baranowie p.w. Narodzenia N.P.Marii W 1738 roku istniała tutaj drewniana kaplica należąca do parafii w Nowej Wsi. Starania o erygowanie w Baranowie parafii rozpoczął w 1757r. K.K. Krasiński, dziedzic tych dóbr, oboźnego wielkiego koronnego. Parafia została erygowana 23.09.1778roku przez biskupa płockiego M.J. Poniatowskiego. Pierwszy drewniany kościół konsekrowano w 1781r. W latach 60 XIX w., po Powstaniu Styczniowym, parafia i kościół przeszły na własność skarbu rosyjskiego. Natomiast w 1869r. rozpoczęto budowę nowego, drewnianego kościoła, który został konsekrowany w 1870r. W 1910r. rozpoczęto budowę nowego kościoła murowanego wg projektu arch. arch. Juliusza Dzierżanowskiego i Jarosława Mariana Wojciechowskiego. Do 1914r. postawiono go w stanie surowym. W czasie I wojny światowej został on uszkodzony a następnie wyremontowany i konsekrowany w 1926r. Jest to kościół neogotycki, murowany z cegły, trzynawowy z transeptem oraz z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i z dwiema wieżami. W tym samym czasie, czyli ok. 1923r. rozpoczęto budowę nowej plebanii, również murowanej, którą ukończono w 1932r. Plebania została wybudowana w modnym w okresie międzywojennym „stylu dworkowym”, parterowa z poddaszem mieszkalnym.

Kościół parafialny w Brodowych Łąkach p.w. św. Michała Archanioła W XVIIw. istniała drewniana kaplica filialna parafii w Zrębach, wzmiankowana w 1724. Parafia została erygowana w 23.09.1864r. przez biskupa płockiego M.J. Poniatowskiego. Obecny kościół został wzniesiony w 1868r. W 1870r. została utworzona parafia do której należały Brodowe Łąki, Zawady i Kopaczyska. W czasie I wojny światowej kościół został

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 38

częściowo zniszczony. Odremontowano go dopiero w 1953r. Kościół jest drewniany, jednonawowy z prezbiterium niewydzielonym, zamkniętym i tak samo zakończonymi kaplicami po obu stronach nawy. Na drzwiach zakrystii data 1868.

III.2.5 Kapliczki, figury i krzyże przydrożne

• Wznoszenie kapliczek, figur i krzyży przy drogach lub w przydomowych ogródkach jest zwyczajem bardzo starym i szeroko praktykowanym. Na terenie gminy Baranowo spotykamy różnorodne obiekty w tej grupie zabytków. Ilość kapliczek, a szczególnie krzyży, jest na Kurpiach nieporównywalna do żadnego innego regionu kraju. Znajdują się na prawie każdym skrzyżowaniu czy rozstaju dróg. Są wyrazem wiary i obyczaju tutejszych mieszkańców. Większość, to niestety obiekty współczesne. Na terenie gminy znajdują się głównie kapliczki murowane z małymi wnękami, w których umieszczane są rzeźby przedstawiające postacie świętych lub boskich. Kapliczki te czasami zdobione są szczycikami, gzymsami lub płyciznami. Na szczęście współczesny wybuch tak uzewnętrznianej religijności ma podłoże w wielowiekowej tradycji. Inaczej niż dzisiejsze krzyże i kapliczki, te sprzed lat, cechują się oryginalnością i architekturą wyróżniającą je spośród innych regionów Polski. Na terenie gminy Baranowo na szczególną uwagę zasługuje: - drewniana figura przydrożna w Cierpiętach. Jest to rzeźba św. Jana Nepomucena umieszczona na wysokim słupie - archaiczna forma ludowej kapliczki kurpiowskiej. Niestety mocno zaniedbana. - rzeźba Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w nowo wymurowanej kapliczce w Woli Błędowskiej Kapliczki, figury i krzyże przydrożne z reguły ogradzane są dekoracyjnymi płotkami oraz obsadzane roślinnością niską, nie tylko identyfikują mieszkańców pod względem wyznaniowym, ale stanowią też malowniczy akcent w miejscowym krajobrazie.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 39

III.2.6 Budownictwo

• Na terenie gminy znajdują się kubaturowe obiekty drewnianej architektury regionalnej (zarówno mieszkalne jak i gospodarcze) z XIX i pocz. XX wieku. W historycznej zabudowie ludowej gminy Baranowo zdecydowanie przeważały obiekty drewniane. Tych najstarszych pochodzących z 2 poł. XIX w. oraz z przełomu XIX/XX w. zachowało się niewiele, min. domy Nr 6; 23; 27; 32 w Baranowie, dom nr 28 w Czerwieńskich oraz dom nr 47 w Oborczyskach. Przeważająca większość budynków zainteresowania konserwatorskiego datowana jest na początek XX wieku. Są to budynki drewniane, przeważnie na fundamencie kamiennym lub kamienno-ceglanym. Ściany zewnętrzne i wewnętrzne wykonane są z bali drewnianych o konstrukcji zrębowej, natomiast stropy oparte są belkach drewnianych. Więźba dachowa jest drewniana o konstrukcji jętkowej, dach dwuspadowy. Interesującym obiektem zabytkowym wpisanym do rejestru zabytków jest młyn wodny wraz z młynarzówną we wsi Czarnotrzew. Młyn został wybudowany na drewnianych palach w 1923 roku przez Tomasza Grzyba na prawym brzegu Omulwi, która została przegrodzona drewnianą groblą. Wszystkie elementy konstrukcyjne wykonano z drewna. Konstrukcja ścian jest szkieletowa, od zewnątrz i częściowo od wewnątrz ściany są oszalowane. Stropy oparte są na słupach i belkach. Konstrukcja więźby dachowej jest jętkowa. Dwuspadowy dach pokryty został blachą pochodzącą z kościoła w Baranowie. Młyn był napędzany kołem wodnym podsiębiernym. Początkowo w młynie zainstalowano kamienne żarna, które w 1928 roku i w 1930r. zostały zastąpione stalowymi walcami. W okresie II Wojny Światowej młynem zarządzali Niemcy, po wojnie młyn powrócił do pierwszego właściciela, który przekazał go synowi. W 1970 roku zmieniono napęd młyna na elektryczny. Od 1993 roku młyn jest nieużytkowany.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 40

Wykaz obiektów zabytkowych w gminie Baranowo

Nazwa wsi Lp. Nazwa obiektu Charakterystyka obiektu (ulica)

Bakuła 1 Dom nr 11 Drewniany, pocz. XXw.

Baranowo 1 Zespół kościoła parafii P.W. a) kościół murowany 1910- Narodzenia NMP 1914r.; cz. zniszczony w 1945r. remont w 1983r. b) plebania murowana ok. 1925r. 2 cmentarz rzymsko - katolicki 3 kaplica cmentarna drewniana, k. XIX w. Pl. XXX-lecia 4 dom nr 2 drewniany, pocz. XX w. ------//------5 dom nr 6 murowany, koniec XIX w. ul. Madalińskiego 6 dom nr 1 drewniany, pocz. XX w. ------//------7 dom nr 3 drewniany, pocz. XX w. ul. Nowostki 8 dom nr 1 drewniany, pocz. XX w. ul. Sienkiewicza 9 dom nr 14 murowany 1935r. ------//------10 dom nr 23 drewniany, ok. 1900r. ------//------11 dom nr 26 drewniany, pocz. XX w. ------//------12 dom nr 27 drewniany, ok. 1900r. ------//------13 dom nr 30 drewniany, pocz. XX w. ------//------14 dom nr 32 drewniany, ok. 1900r. ------//------15 dom nr 36 drewniany, pocz. XX w. ------//------16 dom nr 41 drewniany, pocz. XX w. ------//------17 dom nr 51 drewniany, ok. 1920r.

Brodowe Łąki 1 Zespół kościoła parafialnego a) kościół drewniany 1884r. parafialnego P.W. Św. b) dzwonnica drewniana 1884r. Michała Archanioła c) plebania drewniana 1914r. 2 dom nr 13 drewniany, pocz. XX w. 3 dom nr 45 drewniany, pocz. XX w. 4 budynek gosp. Kościół drewniany, ok. 1910r. zagrodzie nr 39 5 cmentarz rzymsko - katolicki

Cierpięta 1 dom nr 10 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 29 drewniany, pocz. XX w. Czarnotrzew 1 dom nr 1 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 10 drewniany, pocz. XX w. 3 dom nr 15 drewniany, pocz. XX w. 4 młyn wodny drewniany, 1923r. Czerwińskie 1 dom nr 28 drewniany, ok. 1900r. 2 dom nr 35 drewniany, pocz. XX w. 3 dom nr 47 drewniany, pocz. XX w.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 41

Dąbrowa 1 dom nr 6 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 7 drewniany, pocz. XX w. 3 dom nr 10 drewniany, pocz. XX w. Dłutówka 1 dom nr 9 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 60 drewniany, pocz. XX w. Nazwa wsi Lp. Nazwa obiektu Charakterystyka obiektu (ulica) Guzowatka 1 dom nr 1 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 7 drewniany, pocz. XX w. Jastrząbka 1 dom nr 108 drewniany, pocz. XX w. Majdan 1 dom nr 22 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 26 drewniany, pocz. XX w.

Oborczyska 1 dom nr 14 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 33 drewniany, pocz. XX w. 3 dom nr 39 drewniany, pocz. XX w. 4 dom nr 40 drewniany, pocz. XX w. 5 dom nr 42 drewniany, pocz. XX w. 6 dom nr 44 drewniany, pocz. XX w. 7 dom nr 47 drewniany, ok. 1900r. 8 dom nr 51 drewniany, pocz. XX w. Orzeł 1 dom nr 5 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 6 drewniany, pocz. XX w. 3 dom nr 9 drewniany, ok. 1915r. Rupin 1 dom nr 16 drewniany, pocz. XX w. 2 dom nr 18 drewniany, pocz. XX w. 3 dom nr 19 drewniany, pocz. XX w. 4 dom nr 22 drewniany, pocz. XX w. Stare 1 dom nr 27 drewniany, pocz. XX w. 1 dom nr 27 drewniany, pocz. XX w. Zawady 1 cmentarz rzymsko - katolicki Majki - 1 cmentarz wojenny z I Wojny Światowej

• Obiekty wpisane do rejestru zabytków

1. Baranowo - Nagrobek Wiktora Deplewskiego proboszcza parafii Barcic z 1910r. oraz starodrzew na cmentarzu parafialnym rzymsko – katolickim – nr dec. 257, z dnia 30.01.1986 r. 2. Baranowo – Kostnica z końca XIX wieku na cmentarzu parafialnym rzymsko – katolickim – nr dec. 256, z dnia 30.01.1986r. 3. Baranowo – Kościół parafialny z 1918r. – nr dec. 346, z dnia 26.01.1998r. 4. Czarnotrzew -Młyn wodny – nr dec. 326, z dnia 12.12.1981r. 5. Brodowe Łąki – Kościół parafialny z 1884r. – nr dec. 348, z dnia 29.09.1998r.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 42

III.2.7 Cmentarze i Miejsca Pamięci Narodowej

• Do zabytkowych nekropoli na terenie gminy należą cmentarze parafialne: w Baranowie oraz cmentarz wojenny z I Wojny Światowej we wsi Majki – Ramiona. Cmentarz w Baranowie został założony w 1876 roku na planie czworoboku z jedną alejką. Zlokalizowano go we wschodniej części Baranowa, w odległości ok. 400m na północny – wschód od kościoła parafialnego. Powierzchnia cmentarza wynosi 1,9 ha. Układ cmentarza ma czytelną całość, natomiast stan zachowania nagrobków oraz drzewostanu można określić jako dobry. Najstarszy nagrobek posiada inskrypcję „ Śp. Ks. Józef Kowalewski kanonik i proboszcz parafii Baranowo żył lat 65 zm. 20 sierpnia 1885r.” Cmentarz posiada księgę zmarłych prowadzoną od 1892 roku oraz kronikę parafialną prowadzoną od 1932 roku. Na terenie cmentarza znajduje się kostnica, która została wybudowana na w ostatniej ćwierci XIX w. Zupełnie inny charakter ma cmentarz wojenny, który jest usytuowany w lesie przy drodze prowadzącej z Ramion do Majek. Dzięki geometrycznemu układowi płyt nagrobkowych oraz surowemu wyglądowi charakterystycznemu dla cmentarzy wojennych odznacza się wysokimi walorami historycznymi i przestrzennymi, dzięki czemu pełni funkcję symbolicznego cmentarza wojennego, stanowiącego wymowne Miejsce Pamięci Narodowej.

III.3.Uwarunkowania wynikające z przesłanek demograficznych, wyposażenia w infrastrukturę społeczną oraz zasobów mieszkaniowych

• Jednym z podstawowych czynników warunkujących rozwój gminy oraz charakteryzujących jej atrakcyjność są jej mieszkańcy. Gminę Baranowo zamieszkuje 7093 osób, w tym 3602 mężczyzn i 3491 kobiet (GUS 2001r.) • Zasoby ludnościowe oraz gęstość zaludnienia kształtują się pod wpływem wzrostu demograficznego, o którym decydują

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 43

głównie przyrost naturalny oraz procesy migracyjne. Wskaźnik gęstości zaludnienia na 1 km 2 wyniósł w 2001r. 36 osób i jest niezmienny od kilku lat. • Zarówno przyrost naturalny wyrażony w liczbach bezwzględnych kształtuje się następująco (GUS, stan 2001r.): liczba zawartych małżeństw – 26, urodzenia żywe ogółem – 81, zgony ogółem – 81. • Ze względu na brak danych dotyczących osób aktywnych zawodowo (ludność czynna zawodowo i aktywnie poszukująca zajęć zarobkowych), stanowiących realne zasoby pracy, analizą objęto ludność w wieku produkcyjnym, tj. potencjalne zasoby pracy. Ludność w wieku produkcyjnym w gminie Baranowo w latach 1995 - 2001 nieznacznie zmalała - z 3891 do 3754 osób, tj. o 3,6% - poziom produktywności ludności w gminie nie jest korzystny. W 2001 roku w gminie znajdowało się 1763 mieszkań (w roku 1995 - 1735 mieszkań). Wskaźniki sytuacji mieszkaniowej w gminie na przestrzeni lat 1995– 2001 uległy widocznej poprawie. • W gminie Baranowo znajdują się 6 szkół podstawowych w: Cierpiętach, Woli Błędowskiej, Bakule-Ziomku, Jastrząbce, Baranowie i Zawadach. W Zawadach również gimnazjum, a w Baranowie gimnazjum i szkoła zawodowa. • W terenie gminy znajduje się ośrodek zdrowia (w miejscowości gminnej) wraz z zapleczem mieszkaniowym dla pracowników służby zdrowia. • W gminie Baranowo obserwowane jest - sukcesywne zmniejszanie się liczby mieszkańców w wyniku niskiego przyrostu naturalnego, • utrzymująca się przewaga mężczyzn w stosunku do kobiet i związany z tym spadek zawieranych małżeństw, • starzenie się społeczeństwa; zmniejszanie się udziału grupy ludności w wieku przedprodukcyjnym a wzrost udziału grupy produkcyjnej i poprodukcyjnej. • Przeobrażeniom wsi i gospodarstw rolnych gminy w kierunku dostosowania do warunków gospodarki rynkowej i standardów Unii Europejskiej nie sprzyja słabe wykształcenie rolników. • W najbliższych latach można spodziewać się dalszego wzrostu ludności w wieku produkcyjnym. Sytuacja na rynku pracy, przy istniejącym ukrytym bezrobociu w gospodarstwach rolnych, może ulec poprawie tylko w przypadku wzrostu liczby miejsc pracy poza rolnictwem w wyniku przedsiębiorczości lokalnej. Jednak podejmowanie nowych inicjatyw

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 44

gospodarczych będzie zależało od wzrostu poziomu wykształcenia ludności .

III.4 Uwarunkowania wynikające ze stanu rolnictwa, leśnictwa i przemysłu – walory i ograniczenia

III.4.1 Rolnictwo i leśnictwo

• Struktura użytkowania gruntów to jeden z podstawowych czynników warunkujących rozwój rolnictwa. - Z ogólnej powierzchni użytków rolnych: ° Przeszło 70% stanowią użytki zielone, co warunkuje pastwiskowe nastawienie produkcji roślinnej oraz sprzyja rozwojowi chowu bydła; • Struktura zasiewów wskazuje ekstensywne wykorzystanie użytków rolnych. Wśród upraw polowych dominują zboża. Bardzo niewielki jest udział roślin pastewnych oraz strączkowych, a zupełnie minimalny – upraw warzyw. • Możliwości intensyfikacji produkcji roślinnej określają warunki glebowe, które w gminie Baranowo charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem. • W związku z tym w strukturze przydatności rolniczej gleb największy udział zajmują kompleksy najsłabsze – żytni słaby, bardzo słaby oraz pastewny słaby. Są to gleby nadające się do uprawy żyta i ziemniaków. • Użytki zielone stanowiące najważniejszą rolę w rolnictwie gminy zajmują głównie gleby dobrej i średniej jakości. • W strukturze agrarnej dominuje sektor. • Do istotnych uwarunkowań rozwoju rolnictwa należą: ° Struktura użytków rolnych- wysoki udział łąk i pastwisk ° Urynkowienie gospodarki rolnej przejawiające się recesją produkcji rolniczej • Lasy państwowe gminy Baranowo należą do trzech nadleśnictw: Parciaki, Myszyniec i Ostrołęka. - Zadaniem nadleśnictwa jest: ° sprawowanie zarządu nad lasami, gruntami i innymi nieruchomościami będącymi w zarządzie Lasów Państwowych ° przejmowanie lasów i gruntów do zalesień będących własnością Skarbu Państwa (przekazywane w trybie

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 45

art. 74 ustawy o lasach z dnia 28.09.1991r. – Dz.U. Nr 101, poz. 444 z późniejszymi zmianami) ° sprawowanie - zgodnie ze stosownymi zaleceniami- nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa i lasami Skarbu Państwa przekazanymi w użytkowanie innym jednostkom (w trybie art. 40 ustawy o lasach); • Lasy te leżą w zasięgu naturalnego występowania wszystkich ważniejszych gatunków leśnych. Dominującymi gatunkami lasotwórczymi są: Sosna zwyczajna ( Pinus silvestris ) • Dla utrzymania dotychczasowego stanu upraw leśnych oraz dążenia do ich poprawy konieczne jest: ° prowadzenie właściwej pielęgnacji lasu, która ma na celu utrzymanie właściwego zwarcia, tworzenie dolnych warstw i wzbogacenie składu drzewostanu, a tym samym poprawę warunków glebowych i mikroklimatycznych; ° tworzenie drzewostanów dwu- i wielopietrowych; ° na siedliskach żyźniejszych niższe piętra winny budować gatunki drzew o znaczeniu fitomelioracyjnym: świerk, jodła, olsza ° na siedliskach ubogich, gdzie wskutek niedoboru związków pokarmowych lub wody gatunki drzewiaste mają niewielkie szanse na wytworzenie dolnego piętra drzewostanu – należy tworzyć warstwę podsztową, również wielogatunkową. • Jedna z zasad prowadzenia gospodarki leśnej (w oparciu o art. 8 ustawy o lasach z 28.09.1001r. z późniejszymi zmianami) jest powiększanie zasobów leśnych. • Podstawowymi zasadami prowadzenia gospodarki leśnej jest utrzymanie trwałości lasów, ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów. • Wymagane jest rygorystyczne przestrzeganie warunków lokalizacji inwestycji, która w żadnym przypadku nie może naruszać tych zasad, tzn. naruszać granic stanu posiadania L.P., korzystania z gruntów leśnych dla innych celów niż gospodarka leśna, nie lokalizowanie inwestycji przemysłowych, które szkodliwie oddziałują na ekosystemy leśne itp. • Ochronna funkcja lasów ogranicza ich eksploatację gospodarczą.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 46

III.4.2 Przemysł

• Obecnie na terenie gminy Baranowo występują złoża piasku i torfu. Nie stanowią one bazy dla rozwoju żadnej znaczącej gałęzi gospodarki. Nie prowadzi się eksploatacji na skalę przemysłową. • Dla potrzeb lokalnych budownictwa drogowego i ogólnego eksploatowany jest piasek. • Zasoby okolicznych lasów, stanowią bazę dla funkcjonowania grupy zakładów branży drzewnej. Należą do nich: tartaki • Najliczniej rozwijającą się na terenie gminy Baranowo jest branża spożywcza, której głównymi przedstawicielami są: ° Zakład „Hochland” ° Zakład Mleczarski „KURPIE” ° Gminna Spółdzielnia „Sch” ° Piekarnia „Sezam ° Piekarnia „Samkosz” • Funkcjonujące na terenie gminy Baranowo zakłady produkcyjne i usługowe stanowią głównie własność prywatną osób fizycznych.

• Pozytywną cechą działających zakładów jest: ° ich znaczna różnorodność dająca możliwość zatrudnienia szerszej grupie mieszkańców; ° niewielka lub żadna uciążliwość dla środowiska oraz mieszkańców.

• Obecnie funkcjonujące zakłady produkcyjne oraz inne obiekty działalności gospodarczej generalnie nie wywołują negatywnego oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Istnieją potencjalne możliwości powstawania skażenia głównie wód podziemnych i powierzchniowych, przede wszystkim w przypadkach nieprawidłowo funkcjonujących, nieszczelnych szamb i kanalizacji sanitarnej (dotyczy to szczególnie zakładów mechaniki pojazdowej). W sytuacjach awaryjnych duże zagrożenie mogą stanowić stacje paliw płynnych. • Ze względu na duże walory krajobrazowe i przyrodnicze rozwój przemysłu powinien:

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 47

° dążyć do wykorzystania istniejących już baz lokalizacyjnych ° ograniczać się do gałęzi najmniej konfliktowych z wartościowymi elementami środowiska przyrodniczego

III.5. Uwarunkowania wynikające z wyposażenia gminy w infrastrukturę komunalną – walory i bariery

III.5.1. Zaopatrzenie w wodę

• W gminie Baranowo system zbiorowego zaopatrzenia w wodę stanowią istniejące i projektowane odcinki: - wodociągu grupowego „Zawady”, którego sukcesywnie rozbudowywana sieć wodociągowa ma zaopatrzyć w wodę sołectwa leżące w północno-zachodniej części gminy, m.in.: Kopaczyska, Wola Błędowska, Guzowatka, Dąbrowa, Kucieje, Ziomek, Bakuła z kolonią Glinki, Majki i Ramiona - wodociągu „Baranowo” mającego w programie zaopatrzenie w wodę tereny wsi Baranowo, Lipowy Las, Orzełek, Oborczyska, Czerwińskie, Czarnotrzew, Budne Sowięta, Ramiona, , Cierpięta, Orzeł, Majdan, Rupin, , Jastrząbka, Dłutówka, Adamczycha i Witowy Most. • Do grupowych wodociągów nie należą dwa zakłady mleczarskie zlokalizowane w Baranowie: „HOCHLAND” – Polska sp. z o.o. Zakład Produkcyjny i Spółdzielnia Mleczarskia „KURPIE” posiadające własne ujęcia. • W ocenie systemu zaopatrzenia gminy wodę należy stwierdzić, że: - Dostarczana woda wodociągami zbiorowymi posiada jakość odpowiadającą normom, a jej ilość pokrywa zapotrzebowanie na cele bytowo-gospodarcze i przeciwpożarowe już zwodociągowane tereny; - Eksploatację urządzeń wodociągowych prowadzi Urząd Gminy. • Procent mieszkańców gminy korzystających jeszcze ze studni kopanych ujmujących płytkie poziomy wód gruntowych stopniowo się zmniejsza.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 48

Zwierciadło wody w eksploatowanych na dzień dzisiejszy studniach stabilizuje się w zależności od warunków atmosferycznych, a jakość najczęściej nie spełnia norm sanitarnych; ° Dla lokalizacji nowych inwestycji, z punktu widzenia możliwości zaopatrzenia w wodę, preferować należy tereny położone w zasięgu obsługi sieci wodociągowe; ° Przy lokalizacji nowej zabudowy należy uwzględnić ograniczenia wynikające z projektów stref ochronnych; • Ujęcia służące zbiorowemu zaopatrzeniu ludności w wodę wymagają ochrony poprzez tworzenie stref ochronnych. Oprócz zabezpieczenia stref ochrony bezpośredniej tj. ogrodzenie wokół studni w promieniu 8-10m od krawędzi obudowy studni, obowiązkiem użytkownika jest wykonanie dokumentacji hydrogeologicznych, które określają zasięg ewentualnych stref ochrony pośredniej i zasady zagospodarowania terenu; - Niezależnie od wyznaczenia stref ochrony pośredniej ujęć wód podziemnych zaleca się zachowanie wzmożonego nadzoru sanitarnego w promieniu ok. 300 m od źródeł wody dla wodociągów zbiorowych, w których wyklucza się lokalizowanie inwestycji pogorszyć jakość ujmowanych wód. Na terenie Baranowa znajduje się 5 studzien zakładowych, z których dwie stanowią ujęcie zakładu mleczarskiego „HOCHLAND” – Polska sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Baranowie, dwie są ujęciami Spółdzielni Mleczarskiej „KURPIE” i jedna należy do Kółka Rolniczego. Oprócz tego zlokalizowana jest na tym obszarze jedna wiejska studnia publiczna, pełniąca rolę ujęcia awaryjnego i dwa ujęcia zaopatrujące w wodę wodociągi grupowe. Ujęcie w Baranowie - wodociąg „Baranowo” i ujęcie w Zawadach – wodociąg „Zawady”.

III.5.2. Odprowadzanie ścieków

• Ścieki komunalne odprowadzane są do mechaniczno- biologicznej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Baranowie • Na terenie gminy nie istnieją jeszcze zbiorcze systemy odprowadzania i oczyszczenia ścieków z gospodarstw domowych, obiektów użyteczności publicznej i drobnych

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 49

zakładów. Ścieki najczęściej gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i wywożone do oczyszczalni ścieków w Baranowie. • Jedynie w miejscowości gminnej istnieje 9,5 km sieci kanalizacyjnej. • Własną oczyszczalnię zakładową o przepustowości 1030m 3/dobę posiada HOCHLAND Polska Sp. z o.o. Zakład Mleczarski i Spółdzielnia Mleczarska „KURPIE” • Znaczna część ścieków, bez oczyszczania, trafia do środowiska – rowów, rzek i do ziemi. Większość szamb nie spełnia warunku szczelności. • W ocenie systemu kanalizacji gminy wyróżnia się szereg cech negatywnych, a mianowicie: ° rozwój kanalizacji nie nadąża za rozwojem systemów zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Całkowite skanalizowanie gminy jest konieczne, głównie ze względu na ochronę dużych zasobów wgłębnych wody pitnej oraz poprawę standardu życia mieszkańców.

° Brak systemu kanalizacji deszczowej oraz projektów jej budowy (przewidywane dalsze odprowadzenie wód opadowych powierzchniowo) • Pozytywnym działaniem zmierzającym do poprawy istniejącego stanu kanalizacji jest: ° planowane skanalizowanie niemal całej zabudowy gminy.

III.5.3. Utylizacja odpadów

• Unieszkodliwianie odpadów stałych wytwarzanych na obszarze gminy polega na ich wywożeniu i gromadzeniu na ogólnodostępnym wysypisku z doraźnym nadzorem pracownia Urzędu Gminy przez firmy świadczące usługi komunalne, m.in.: Firma Usług Komunalno-Sanitarnych Sp. z o.o. w Ostrołęce, Zakład Usług Komunalnych w Laskowcu . • Gmina posiada własne stałe składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne zlokalizowane w miejscowości Baranowo, otoczone z trzech stron kompleksem leśnym niekolidujące z zabudową mieszkaniową i obiektami użyteczności publicznej.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 50

• Składowisko o pojemności 23 596m 3 powstało w 1988r. i zostało zaprojektowane na 27 letni okres eksploatacji. • Dla ochrony środowiska oraz prawidłowego usuwania odpadów należy: - zorganizowanie selektywnej zbiórki odpadów oraz ich usuwanie odpowiednim sprzętem i w odpowiednim czasie, wykluczającym możliwość zagniwania śmieci w pojemnikach na terenie posesji lub w miejscach ich czasowego przetrzymywania; - nie dopuszczanie do powstawania dzikich wysypisk śmieci.

III.5.4. Zaopatrzenie w gaz

• Głównym źródłem zasilania w gaz ziemny wysokoparametrowy gminy Baranowo jest gazociąg wysokiego ciśnienia „Łodziska-Baranowo” o łącznej długości 15,5km, średnicy Ø100 i ciśnieniu roboczym 5,5 MPa. Stanowiącego odgałęzienie gazociągu wysokiego ciśnienia Ostrołęka- Myszyniec. • W miejscowości Baranowo zlokalizowana jest stacja redukcyjno-pomiarowa Iº, o wydajności Q=3200m 3,w której odbywa się nawanianie gazu, wobec czego stacja ma zapewnioną odpowiednią strefę ochronną, jak również stacja redukcyjno-pomiarowa IIº na działce „HOCHLAND” Polska Sp. z o.o. Zakład Mleczarski. • Od stacji redukcyjno-pomiarowej gaz średniego ciśnienia doprowadzony jest układem sieci o średnicy przewodów sieci wynoszącej 32-150 mm do poszczególnych odbiorców zamieszkałych w miejscowości gminnej • Bezpośrednie zasilanie odbiorców następuje poprzez przyłącza gazu średniego ciśnienia doprowadzone do szafki zewnętrznej. Gaz zredukowany do niskiego ciśnienia doprowadzony jest następnie instalacją do przyborów w budynkach. • Gmina nie posiada „Programu gazyfikacji” • Gaz ziemny jest paliwem najmniej szkodliwym dla środowiska, posiada wysoką sprawność energetyczną i zapewnia komfort obsługi, dlatego należy preferować rozwój gazownictwa nie tylko na potrzeby gospodarstw domowych, ale i jako paliwo energetyczne w obiektach gospodarki cieplnej

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 51

III.5.5 Zaopatrzenie w ciepło

• Na terenie gminy nie funkcjonują centralne ciepłownie, które dostarczyłyby ciepło dla zabudowy mieszkaniowej. Gospodarstwa domowe posiadają indywidualne systemy grzewcze oparte głównie na piecach węglowych. • Po wykonaniu sieci gazowej na terenie gminy możliwe będzie zaopatrzenie w ciepło obiektów przy użyciu paliwa gazowego. • Dla ograniczenia zanieczyszczeń atmosfery i w celu utrzymania czystości powietrza należy propagować i dążyć do rozwoju gazyfikacji gminy oraz maksymalnego jego wykorzystania

III.5.6. Elektroenergetyka

• Dostawa energii elektrycznej odbywa się z krajowego systemu energetycznego • Gmina Baranowo ma dobrze rozwinięty system elektroenergetycznych powiązań zewnętrznych, bowiem składa się na niego ponadlokalna, jednotorowa, tranzytowe linia napowietrzna wysokiego napięcia 220kV oraz magistralne linie średniego napięcia 15 kV. • Przez teren gminy Baranowo linia 220 kV biegnie terenami rolnymi i użytków zielonych w dużej odległości od obszarów zwartej zabudowy, tym niemniej lokalizacja w jej pobliżu wszelkich obiektów kubaturowych odpowiadać musi następującym warunkom odległości: • 68,0m, dla obiektów mieszkalnych i innych, przeznaczonych na pobyt ludzi przez czas dłuższy niż 8 godzin na dobę; - Gmina Baranowo nie posiadając na swym terenie źródła energii elektrycznej SN 15kV zasilana jest w podstawowym układzie pracy linii SN z obsługiwanej przez rejon Energetyczny Przasnysz stacji „GPZ 110/15kV Dylewo”, która zasila pracujące w tej gminie stacje 15/0,4kV - Są to urządzenia (stacje trafo 15/0,4 kV wraz z zasilającymi je liniami SN 15kV, linie niskiego napięcia 0,4kV), których zadaniem jest zaopatrzenie w energię elektryczną niskiego napięcia odbiorców poszczególnych

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 52

wsi. W gminie Baranowo urządzenia lokalne to niemal wyłącznie promieniowo zasilane sieci napowietrzne. - Trzony linii magistralnych wyposażone są w odłączniki sekcyjne, z których część realizuje stałe podziały zasilania pomiędzy sąsiednimi stacjami 110/15kV, a część umożliwia w stanach awaryjnych i przy czynnościach remonotowo-konserwacyjnych połączenie zasilania z podstawowego na rezerwowe. - Gmina Baranowo zasilana jest dobrze rozwiniętym i wielowariantowo rezerwowanym systemem magistralnych linii SN 15kV, co umożliwia lokalizację w niej obiektów drobnego przemysłu, większych obiektów usługowych wymagających dużych mocy szczytowych i pierścieniowego zasilania liniami SN 15kV.

III.6. Uwarunkowania wynikające ze stanu układu komunikacyjnego, jego walorów i zagrożeń

• Istniejąca na terenie gminy linia kolejowa jednotorowa, niezelektryzowana, o znaczeniu drugorzędnym relacji Ostrołęka-Szczytno jest nieczynna. Znajdujący się we wsi Jastrząbka jedyny przystanek osobowy jest również nieczynny, a jego zabudowa popadła w ruinę. • Płynąca przez obszar gminy rzeka Omulew nie jest wykorzystana jako szlak wodny do przewozu towarów czy pasażerów (przechodzi przez nią jedynie szlak kajakowy). • Nadrzędny układ drogowy omija gminę Baranowo. Na wschód od niej, w odległości ok. 8 km przebiega droga krajowa nr 53 relacji Ostrołęka –Olsztyn. Na zachód, w odległości ok. 20 km droga krajowa nr 57 relacji Pułtusk- Szczytno-Biskupiec. Na południu w odległości 3 km od granic gminy, droga wojewódzka nr 544 relacji Ostrołęka- Przasnysz i na północ, w odległości ok. 8 km, droga wojewódzka nr 614 relacji Chorzele-Myszyniec. • Gmina Baranowo nie ma korzystnego dla rozwoju społeczno- gospodarczego położenia komunikacyjnego. Główne drogi przebiegają poza granicami gminy. • Podstawowy układ drogowy gminy stanowią drogi powiatowe i gminne. Do dróg powiatowych zaliczone zostały następujące drogi:

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 53

− droga nr 28121 – Bartniki-Jednorożec-Parciaki-Żelazna- Wola-Błędowska-Brodowe Łąki-Zawady-Myszyniec − droga nr 28143 – Baranowo-Czarnotrzew-Chudek-Obierwia, − droga nr 28152 – Baranowo-Budne Sowięta-Wyszel- Białobrzeg Dalszy-Ostrołęka − droga nr 28153 – Gaczyska-Jastrząbka-Dłutówka-Witowy Most- Grabówek − droga nr 28302 – Brodowe Łąki-Krukowo − droga nr 28303 – Ostrówek-Krukowo − droga nr 28323 – Baranowo-Oborczyska-Bakuła − droga nr 28324 – Baranowo-Orzełek-Bakuła, kalisko-Kucieje Stare-Brodowe Łąki − droga nr 28325 – Bakuła-Ziomek-Majki-Ramiona-Cierpięta − droga nr 28326 – Baranowo-Rycica-Ramiona-Rynek-Parciaki − droga nr 28327 – Orzoł-Cierpięta-Parciaki − droga nr 28331 – Przasnysz-Drążdżewo-Gaczyska-Majdan- Baranowo

• Drogi powiatowe tworzą wyraźny układ promienisty z centrum we Baranowie. Drogi gminne uzupełniające podstawowy układ komunikacyjny tworzą układ nieregularny i wiążą ze sobą poszczególne wsie na terenie gminy, a ich przebieg zależy w dużym stopniu od topografii terenu i od stosunków gruntowo-własnościowych. • Poza drogami powiatowymi i gminnymi składającymi się na całość układu drogowego gminy występują również drogi gospodarcze o znaczeniu lokalnym niezaliczone do żadnej kategorii dróg, które winny być zakwalifikowane jako drogi gminne lub wewnętrzne. Zaliczenie w/w dróg do danej kategorii zależeć będzie od stanowiska Rady Gminy, która może podjąć stosowną uchwałę w tej sprawie. • Pasażerską komunikację zbiorową gminy stanowi transport autobusowy. Przez teren gminy przebiegają trasy autobusowe PKS, dalekobieżne oraz lokalne. • Przewozy masy towarowej na terenie gminy odbywają się głównie taborem samochodowym. W związku z rozwojem działalności gospodarczej, firm przewozowych, spółek oraz działalności prowadzonej przez osoby fizyczne wykonujących we własnym zakresie przewozy ładunków zmniejszyło się w stosunku do lat ubiegłych zapotrzebowanie jednostek

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 54

gospodarczych na wyspecjalizowane usługi transportowe, świadczone dotychczas przez duże firmy przewozowe np. PKS. • W zakresie większych standardowych napraw oraz przeglądów technicznych gmina zmuszona jest korzystać z sieci istniejących stacji obsługi samochodów w Przasnyszu. W niektórych przypadkach ludność gminy korzysta z sieci autoryzowanych stacji w Ostrołęce, a nawet w Warszawie, dotyczy to głównie przeglądów gwarancyjnych w sieci konkretnego wytwórcy (np. Fiat i inne). • Naprawa i konserwacja sprzętu rolniczego przeważnie odbywa się we własnym zakresie przez samych rolników. Na terenie gminy w miejscowości Baranowo, istnieje również baza SKR, która świadczy usługi w dziedzinie technicznej obsługi pojazdów i maszyn rolniczych, jednak są to usługi, które obecnie prowadzone są na mniejszą skalę niż to bywało w poprzednich latach. Wiąże się to z lepszym zaopatrzeniem ludności w części zamienne do maszyn i urządzeń rolniczych i wykonywaniem napraw przez samych rolników. • Do 1998 roku obowiązywała ustawa o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985r. (Dz.U. nr 14, poz.60 z późn. zm.), wykaz dróg krajowych ogłoszony w MP nr 3, poz. 16 z 14 lutego 1986r. (uchwała nr 192RM z dnia2 grudnia 1985r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych) oraz wykaz dróg wojewódzkich ogłoszony w Dz.U. nr 30, poz. 151 z 1986r. (rozp. Ministra Komunikacji z dnia 14 lipca 1986r. w sprawie wykazu dróg wojewódzkich). • Drogi powiatowe zarządzane są przez Zarząd Dróg działający w powiecie ostrołęckim, natomiast drogi gminne znajdują się w gestii Zarządu Gminy. • Drogi ogólnodostępne – gospodarcze, które mają lokalny charakter nie są zaliczone do żadnej kategorii dróg. Zarządza nimi Zarząd Gminy. Status prawny tych dróg nie jest jednak ściśle określony, dlatego też Rada Gminy w drodze uchwały powinna zdecydować o charakterze tych dróg i przyznać im określoną kategorię. • Oceniając generalnie stan układu komunikacyjnego w gminie Baranowo należy stwierdzić, że wewnętrzna sieć komunikacyjna i jej stan techniczny zapewnia w miarę sprawne połączenia. • Gmina Baranowo posiada dobrze funkcjonujący układ drogowy i w miarę dobrze funkcjonującą komunikację

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 55

zbiorową – autobusową. Należy dążyć do modernizacji istniejącej sieci drogowej poprzez zwiększenie ilości dróg o nawierzchni utwardzonej, aby po modernizacji odpowiadały wymogom technicznym stawianym drogom publicznym zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki morskiej z dnia 2 marca 1999r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. nr 43, poz. 430 z dnia 14 maja 1999r.) oraz polepszenia standardów w zakresie parametrów technicznych: poszerzenia szerokości jezdni, korony drogi, wytrzymałości na naciski zgodnie z wytycznymi projektowania dróg WPD-2 (dla dróg III, IV i V klasy technicznej) wprowadzonych Zarządzeniem nr 5/95 Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych z dnia 31 marca 1995r.

IV. Synteza uwarunkowań rozwoju gminy. Zagrożenia szanse, ograniczenia i atuty.

• Syntezy uwarunkowań rozwoju obszaru gminy dokonano poprzez ocenę czynników wpływających na zrównoważony rozwój gminy, a wynikających z poszczególnych działów problemowych tj. środowiska przyrodniczego, środowiska kulturowego, społeczno-gospodarczego, infrastruktury technicznej, komunikacji.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 56

Działy Czynnik wpływający Zagrożenia i ograniczenia Atuty i szanse rozwoju problemowe na rozwój gminy

1 2 3 4 - niska lesistość - zadrzewienia śródpolne Środowisko - niska retencja oraz wzdłuż dróg i w przyrodnicze Warunki naturalne naturalna i niewielkie zagłębieniach terenu przepływy w rzekach, - znaczny stopień - ograniczenia dla zaspokojenia potrzeb podpiwniczenia melioracyjnych budynków na - występowanie warstw obszarach dolinnych wodonośnych wód podziemnych o bardzo dobrej jakości - występowanie kompleksów gleb o bardzo dobrej jakości - występowanie w dolinie Omulwi skupisk rzadkich gatunków awifauny błotno-wodnej - występowanie kopalin pospolitych (piasków) o dużej przydatności w budownictwie i złóż torfu

Stan środowiska - utrzymujący się zły stan - poprawa stanu czystości wód sanitarnego wsi poprzez powierzchniowych, realizację programu spowodowany brakiem zwodociągowania kanalizacji i złym stanem gospodarki ściekowej - występowanie dzikich wysypisk śmieci zwłaszcza na terenach leśnych Środowisko Walory kulturowe - zanik zainteresowania - żywe tradycje ludowe kulturowe i krajobrazowe kultywowaniem tradycji wśród osób starszego ludowych wśród pokolenia młodego pokolenia - liczne stanowiska archeologiczne - naturalny, łąkowy krajobraz - krajobraz naturalno- kulturowy doliny rzeki Omulwi

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 57

Środowisko Stan odczuć - wzrost świadomości społeczno- i oczekiwań ekologicznej wśród gospodarcze społecznych społeczności lokalnej - chęć intensyfikacji rolnictwa i podnoszenia jego jakości oraz wdrażania nowych technologii

Rolnictwo i leśnictwo - marginalność gospodarki - wysoki udział użytków leśnej zielonych w ogóle użytków rolnych - znikomy odsetek nieużytków - wysoka produktywność istniejących użytków zielonych - znaczne zmeliorowanie gruntów - stabilność gospodarki rolnej, znikomy procent wniosków o zmianę przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze - tendencje wzrostu średniego areału gospodarstw rolnych - rynkowy charakter produkcji rolnej oraz podatność na potrzeby rynku

Działalność - wzrost ilości podmiotów gospodarcza gospodarczych nierolnicza - tendencje do koncentracji działalności usługowo- handlowej w ośrodku gminnym - obecność przedsiębiorców strategicznych

Rynek nieruchomości - nikły ruch budowlany w - przewaga własności i ruch budowlany zakresie budynków prywatnej mieszkalnych - wzmożony ruch budowlany w zakresie budynków gospodarczych

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 58

Sieć osadnicza i jej - zachowanie hierarchii stan lokalnych ośrodków obsługi, w tym rangi ośrodka gminnego - niewykorzystane rezerwy terenowe dla realizacji mieszkaniowych

Komunikacja Komunikacja kołowa - nienajlepszy stan techniczny nawierzchni dróg lokalnych

Infrastruktura - oparcie zaopatrzenia w techniczna wodę o nowoczesne ujęcie - zwodociągowanie gminy - mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 59

V. Materiały wykorzystane do opracowania

• Dane Głównego Urzędu Statystycznego; • Dane z Urzędu Gminy Baranowo dotyczące: ujęć wodnych, wodociągów i kanalizacji, zaopatrzenia w ciepło, wykazu dróg gminnych; • Kistowski M., Staszek W., Poradnik do opracowywania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska , Pomorski Urząd Wojewódzki, Gdańsk 1999; • Mały Rocznik Statystyczny - 1998, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1998; • Miejscowy Plan Ogólny Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Baranowo uchwalony • Atlas Hydrologiczny Polski , pod red. Nauk. Bronisława Paczyńskiego, Warszawa 1993r. • Parysek J., Podstawy gospodarki lokalnej , UAM, Poznań 1997; • Piaścik F.Osadnictwo Puszczy Kurpiowskiej, Warszawa 1939r. • Ptaszycka-Jackowska D., Baranowska-Janota M., Przyrodnicze obszary chronione. Możliwości użytkowania, IGPiK, Warszawa 1998; • Stan środowiska w województwie mazowieckim IOŚ, Warszawa 2001r. • Strategiczne planowanie rozwoju gospodarczego gminy, Agencja Rozwoju Komunalnego, Warszawa 1999; • Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2001r. • Wojewódzki Program Rozwoju Regionalnego Mazowsza na lata 2001-2006, Warszawa 2002r. • Regionalny Program Operacyjny Rozwoju Województwa Mazowieckiego (PHARE 2003 Spójność Społeczna i Gospodarcza), Warszawa 2002r.

Warszawa, czerwiec 2003r. "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Baranowo " – Diagnoza ... str. 60

• Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego – wstępna koncepcja, Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego , Warszawa 2002r. • Projekt Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego, działanie 4 w ramach planu rozwoju obszarów wiejskich na lata 2004- 2006, Warszawa 2002r. • Strategia Wdrażania Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego (wytyczne, 27 marca 2003r.), MRiRW Warszawa 2003r. • Teisseyre-Sierpińska M., (pod red.), Problematyka przyrodnicza w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego , IGPiK, Warszawa 1997; • Zdjęcia lotnicze terenu gminy Baranowo, 1997r. skala 1:26 000; • INFORMATORY – Powiat Ostrołęcki

Warszawa, czerwiec 2003r.