Arkusz KORZYBIE (48)

P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY

OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A

OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Warszawa 2009 Autorzy: Halina Kapera*, Leszek Kruk*, Jerzy Król**, Sylwia Maru ńczak**, Anna Pasieczna***, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec***

Główny koordynator MG śP – Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A) – Bogusław B ąk*** Redaktor regionalny (plansza B) – Anna Gabry ś-Godlewska*** Redaktor tekstu – Przemysław Karcz***

* – Krakowskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne „ProGeo” sp. z o.o., ul. Szlak 10/5, 31-161 Kraków ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

ISBN…

Spis tre ści I. Wst ęp – L. Kruk ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – L. Kruk ...... 4 III. Budowa geologiczna – L. Kruk ...... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – H. Kapera ...... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – H. Kapera ...... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – H. Kapera ...... 13 1. Kopaliny okruchowe ...... 13 2. Kreda jeziorna ...... 14 3. Kopaliny ilaste...... 14 4. Torfy...... 15 VII. Warunki wodne – L. Kruk ...... 15 1. Wody powierzchniowe...... 15 2. Wody podziemne...... 16 VIII. Geochemia środowiska...... 18 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Kwecko ...... 18 2. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec...... 21 IX. Składowanie odpadów – J. Król, S. Maru ńczak ...... 23 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – L. Kruk ...... 30 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – L. Kruk ...... 31 XII. Zabytki kultury – L. Kruk ...... 37 XIII. Podsumowanie – L. Kruk ...... 37 XIV. Literatura...... 39

I. Wst ęp

Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000 arkusz Korzybie została opracowana w Krakowskim Przedsi ębiorstwie Geologicznym „ProGeo” sp. z o.o. w Krakowie (plansza A), Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu i Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plansza B). Przy jej opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Korzybie Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanym w 2003 roku w Zakładzie Geologii Stosowanej GEO- SPEC w Katowicach (Heliasz i in., 2003). Map ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą...” (2005), wydan ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny. Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝy- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowaną tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B – now ą warstw ę informacyjn ą „Zagro Ŝenia powierzchni Ziemi” (warstwy tema- tyczne: geochemia środowiska i składowanie odpadów). Przeznaczona jest ona głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu Ŝyć ma in- stytucjom, samorz ądom terytorialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zasobami środowiska przyrodniczego oraz planowania przestrzenne- go. Mo Ŝe by ć przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. W opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne pochodz ące z: Centralnego Archi- wum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Regionalnego Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro” w Warszawie, Zachodniopomorskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Szczecinie i jego Delegatury w Koszalinie, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Pomorskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Gda ńsku, jego Delegatury w Słupsku, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Pa ń- stwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, starostw powiatowych w Słupsku, Koszalinie, By- towie i Sławnie oraz urz ędów gminnych. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie prac terenowych.

Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar obj ęty arkuszem Korzybie okre ślaj ą współrz ędne od 16°45’ do 17°00’ długo ści geograficznej wschodniej oraz od 54°10’ do 54°20’ szeroko ści geograficznej północnej.

Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Korzybie na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002)

1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu

Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: 313.41 – Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.43 – Równina Słupska, 313.44 – Wysoczyzna Damnicka. Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.45 – Pojezierze Drawskie, 314.46 – Wysoczyzna Polanowska, 314.47 – Pojezierze Bytowskie Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.67 – Równina Charzykowska.

Administracyjnie obszar arkusza nale Ŝy do województwa zachodniopomorskiego, powiatu sławie ńskiego (gmina Sławno) i koszali ńskiego (gmina Polanów) oraz do województwa pomorskiego, powiatu słupskiego (gminy: Kobylnica i K ępice) i powiatu bytowskiego (gmina Trzebielino). Według fizycznogeograficznego podziału Polski (Kondracki, 2002) obszar arkusza po- ło Ŝony jest w obr ębie dwóch mezoregionów: cz ęść północna w obr ębie Równiny Słupskiej, cz ęść południowa w obr ębie Wysoczyzny Polanowskiej (fig.1). Krajobrazowo regiony te mało si ę od siebie ró Ŝni ą. Rze źba terenu jest urozmaicona. Morfologicznie jest to wysoczyzna morenowa rozci ęta dolinami rzek. Deniwelacje w obr ębie arkusza przekraczaj ą 120 m. Najwy Ŝsze wzniesienie znajduje si ę w południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza, na tzw. Pustowskich Górkach – 161,7 m n.p.m., za ś najni Ŝej poło Ŝone s ą tereny w dolinie Wieprzy przy północno-zachodnim skraju arkusza – około 25 m n.p.m. Najwi ększ ą rzek ą jest Wieprza, odprowadzająca wody do Morza Bałtyckiego. Mniej- szymi rzekami s ą dopływy Wieprzy: lewobrze Ŝna Studnica i prawobrze Ŝna Bystrzenica oraz Kwacza – lewobrze Ŝny dopływ Słupi. W centralnej cz ęś ci obszaru arkusza znajduje si ę kilka jezior wytopiskowych, z których najwi ększe to Jezioro Ł ętowskie. Obszar arkusza le Ŝy w obr ębie regionu klimatycznego pojezierza pomorskiego. Średnia temperatura roczna waha si ę od 6,5 do 7°C, średnia temperatura półrocza zimowego wynosi około 1°C, za ś półrocza letniego około 13,5°C. Średni opad roczny wynosi 700 mm. Pokrywa śnie Ŝna zalega od 60 do 70 dni. Przewa Ŝa cyrkulacja powietrza z sektora zachodniego (Stach- ý, 1987; Starkel, 1991). Omawiany obszar jest regionem rolniczym ze znacznym udziałem lasów (60% powierzchni arkusza). Gleby dobrej jako ści (klas I–IVa) stanowi ą około 60% wszystkich u Ŝyt- ków rolnych. Sie ć osiedle ńcza jest równomiernie rozło Ŝona na obszarze arkusza. Jedynym o środkiem miejskim jest poło Ŝone w centralnej cz ęś ci arkusza miasto K ępice (4,2 tys. mieszka ńców), siedziba gminy, pełni ące jednocze śnie funkcje edukacyjne i usługowe dla okolicznych wsi. W Kępicach znajduj ą si ę zakłady garbarskie oraz przedsi ębiorstwo produkujące betoniarki. W miejscowo ści Warcino w byłym pałacu kanclerza Bismarcka w Warcinie mie ści si ę szkoła le śników i sokolników. Cały obszar posiada dobrze rozwini ętą sie ć drogow ą. Przez obszar arkusza biegn ą linie kolejowe obsługuj ące ruch na trasie Bydgoszcz – Słupsk oraz Sławno – Ko ścierzyna, z w ę- złem kolejowym w Korzybiu.

III. Budowa geologiczna

Budow ę geologiczn ą obszaru arkusza Korzybie przedstawiono na podstawie Szczegó- łowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 wraz z obja śnieniami (Polaczek, Otr ąbek, 2003; 2005). Omawiany obszar znajduje si ę na Ni Ŝu Polskim w zasi ęgu trzech jednostek struktural- nych. W północno-wschodniej cz ęś ci jest to wyniesienie Łeby oraz synekliza perybałtycka. Obydwie te jednostki wchodz ą w skład platformy wschodnioeuropejskiej. Trzeci ą, zajmuj ącą wi ększ ą cz ęść obszaru arkusza jednostk ą strukturaln ą jest synklinorium pomorskie, b ędące północnym fragmentem niecki brze Ŝnej. Rze źba podło Ŝa czwartorz ędowego na obszarze arkusza jest bardzo urozmaicona, wykazuj ąca znaczne ró Ŝnice wysoko ści: od 40 do około 120 m n.p.m. Charakteryzuje si ę ona wyst ępowaniem znacznych kopalnych obni Ŝeń dolinnych oraz wieloma elewacjami podło Ŝa podczwartorz ędowego. Głównym elementem tego podło Ŝa jest gł ębokie obni Ŝenie przecina- jące cały obszar arkusza z południa na północ. Najstarsze rozpoznane osady na obszarze arkusza to górnokredowe margle i wapienie z glaukonitem. Otwory badawcze nawierciły tylko stropow ą cz ęść tych utworów. Trzeciorz ęd reprezentowany jest przez eocen, oligocen i miocen. Mi ąŜ szo ść utworów trzeciorz ędowych waha si ę na obszarze arkusza od kilku metrów w dolinach kopalnych do około 200 m w elewacjach powierzchni podczwartorz ędowej. Kompleks trzeciorz ędowy zalega na prawie płaskiej powierzchni utworów kredy górnej. Osady eocenu wykształcone s ą jako piaski glaukonitowe z fosforytami, miejscami mułki, iły i iłowce. Całkowita mi ąŜ szo ść osadów eocenu wynosi od około 25 do 35 m. Utwory oligocenu wyst ępuj ą na całym omawianym obszarze, bezpo średnio pod utworami czwartorz ędowymi, wy ścielaj ąc dna obni Ŝeń podło Ŝa podczwartorz ędowego. Jest to seria osadów morskich, brakicznych, lagunowych i jeziornych. Utwory oligocenu reprezentowane s ą przez piaski kwarcowo-glaukonitowe o mi ąŜ szo ści do 12 m. Powy Ŝej piasków wyst ępuje charakterystyczna dla całego Pomorza seria utworów mułowcowych i mułków piaszczystych, zwanych iłami toru ńskimi. Ich mi ąŜ szo ść nie przekracza kilku metrów. Iły toru ń- skie s ą przykryte mi ąŜ sz ą seri ą (do 80 m) piasków kwarcowo-glaukonitowych oraz osadów mułkowo-mułowcowych z glaukonitem. Ł ączna mi ąŜ szo ść osadów oligoce ńskich wynosi od 80 do 90 m.

Fig. 2. Poło Ŝenie arkusza Korzybie na tle Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000 (wg L. Marksa, A. Bera, W. Gogołka, K. Piotrowskiej, red.,2006) Czwartorz ęd Paleogen Holocen: Oligocen

Plejstocen (zlodowacenie wisły):

Uwaga: przy opisie wydziele ń stratygraficznych zachowano oryginaln ą numeracj ę z Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000.

Lądowe utwory miocenu wykształcone s ą w postaci piasków, mułków i iłów z wkład- kami w ęgli brunatnych o mi ąŜ szo ści do kilku metrów. Maksymalna mi ąŜ szo ść utworów miocenu stwierdzona na obszarze arkusza wynosi 88 m. Utwory miocenu zachowały si ę na wzniesieniach powierzchni podczwartorz ędowej. Utwory czwartorz ędu pokrywaj ą cał ą powierzchni ę arkusza Korzybie. Ich mi ąŜ szo ść jest bardzo zmienna. Najmniejsza jest w obr ębie wyniesie ń podło Ŝa podczwartorz ędowego. W północno-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza w okolicy Ł ętowa i Janiewic mi ąŜ szo ść utwo- rów czwartorz ędowych nie przekracza 30 m, a na południu koło Osowa i Biesowic wynosi 50–60 m. Najwi ększe mi ąŜ szo ści osadów czwartorz ędowych notowane s ą w kopalnej dolinie Wieprzy. Maksymalna udokumentowana mi ąŜ szo ść wynosi 211 m. Utwory plejstocenu zaliczono do zlodowace ń południowo-, środkowopolskich, zlodowacenia wisły oraz interglacjału wielkiego. Osady zlodowace ń południowopolskich to trzy naprzemianległe sekwencje glin zwałowych i osadów wodnolodowcowych o ł ącznej mi ąŜ- szo ści dochodz ącej do 85 m. Piaski, Ŝwiry, a tak Ŝe utwory zastoiskowe tego zlodowacenia zachowały si ę wył ącznie w gł ębokich obni Ŝeniach podło Ŝa podczwartorz ędowego, przebiega- jących z południa na północ. Utwory interglacjału wielkiego to piaski i Ŝwiry rzeczne o mi ąŜ szo ści dochodz ącej do 140 m, wypełniaj ące gł ębok ą dolin ę kopaln ą Wieprzy. Osady zlodowace ń środkowopolskich, o mi ąŜ szo ści przekraczaj ącej 100 m, reprezentowane s ą na obszarze arkusza przez dwa poziomy glin zwałowych, dwa poziomy osadów wodnolodowcowych oraz towarzysz ące im serie utworów zastoiskowych. Utwory te s ą cz ęsto zaburzone glacitektonicznie. Ponad nimi stwierdzono wyst ępowanie utworów zlodowacenia wisły, wykształconych w postaci kilku poziomów glin zwałowych i piasków fluwioglacjalnych (fig. 2). Utwory te wyst ępuj ą prawie na całym obszarze arkusza. Gliny zwałowe tego zlodowacenia tworz ą powierzchnie wysoczyzn lodowcowych w okolicach Mzdowa, Osowa, Biesowic w południowo- zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza, w okolicach Janiewic w północno-zachodniej cz ęś ci oraz koło Osieków na wschodzie. Piaski, Ŝwiry i gliny zwałowe moren czołowych akumulacyjnych zwi ązane s ą z dwoma obszarami. Pierwszym jest ci ąg wzgórz biegn ących od Mzdowa, poprzez Pustowskie Górki, po Kamienn ą Gór ę, drugim wzgórza poło Ŝone na wschód od Barcina. Piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe tworz ą sandr zajmuj ący powierzchni ę kilkunastu kilometrów kwadratowych w południowo-wschodniej cz ęś ci obszaru arkusza. Piaski i Ŝwiry tego zlodowacenia wyst ępu- ją w dolinach Wieprzy, Bystrzenicy i Kwaczy oraz w starych rynnach subglacjalnych.

Osady holoce ńskie reprezentowane s ą przez: piaski, miejscami piaski ze Ŝwirami, na- muły i torfy wypełniaj ące doliny rzeczne i zagł ębienia bezodpływowe. Torfy zajmuj ą do ść znaczne powierzchnie na obszarze arkusza Korzybie. Wyst ępowanie torfów w północnej cz ę- ści obszaru zwi ązane jest z dolinami Wieprzy, Bystrzenicy i Kwaczy. W południowej cz ęś ci torfy wypełniaj ą wi ększo ść dolin i zagł ębie ń bezodpływowych.

IV. Zło Ŝa kopalin

Na terenie arkusza Korzybie wyst ępuj ą dwa zło Ŝa kruszywa naturalnego. Ich charakterystyk ę gospodarcz ą i klasyfikacj ę sozologiczn ą przedstawiono w tabeli 1 (Gientka i in., 2008). Zło Ŝa „Zagórki” i „Zagórki II”, zlokalizowane w północno-wschodniej cz ęś ci arkusza, udokumentowane zostały w obr ębie utworów wodnolodowcowych, akumulowanych poprzez wody roztopowe w okresie górnego stadiału zlodowacenia wisły. Zło Ŝe „Zagórki”, opracowane w formie karty rejestracyjnej (Samsel, 1975), obejmuje obszar 5,46 ha. Seri ę zło Ŝow ą tworz ą piaski ze Ŝwirem. Frakcja Ŝwirowa wyst ępuje w formie nieregularnych przewarstwie ń i zalega głównie w środkowej i stropowej cz ęś ci profilu zło Ŝa. Punkt piaskowy dla zło Ŝa (frakcja <2 mm) waha si ę od 22,25 do 71,75%. W dodatku do dokumentacji (Helwak, Dzi ęgielewska, 2004) zaktualizowano zasoby i parametry górniczo- geologiczne zło Ŝa. Aktualna średnia mi ąŜ szo ść zło Ŝa wynosi 5,2 m. W nadkładzie o średniej grubo ści 1,37 m wyst ępuje gleba i piaski zaglinione. Poni Ŝej serii zło Ŝowej wyst ępuj ą piaski drobne, piaski zaglinione i glina. Kopalina nie zawiera zanieczyszcze ń obcych i organicz- nych. Poziom wodono śny znajduje si ę poni Ŝej udokumentowanej mi ąŜ szo ści zło Ŝa. Kopalina przeznaczona jest dla potrzeb budownictwa i drogownictwa.

W bezpo średnim s ąsiedztwie zło Ŝa „Zagórki” udokumentowano w kategorii C 1 zło Ŝe „Zagórki II” (Topolska, 1999). Powierzchnia zło Ŝa wynosi 7,45 ha. W nadkładzie o grubo ści do 2 m wyst ępuje gleba i piaski gliniaste. Seri ę zło Ŝow ą stanowi ą piaski ze zmienn ą zawarto- ści ą frakcji Ŝwirowej o mi ąŜ szo ści wi ększej od udokumentowanej w zło Ŝu. Wyst ępuj ącą w stropie warstw ę piasków drobnych, o średniej mi ąŜ szo ści 1,6 m i punkcie piaskowym (frakcja <2 mm) o warto ściach od 92,8 do 99,4%, zaliczono jako kopalin ę towarzysz ącą. Kopalin ę główn ą stanowi ą piaski z nieregularnymi przeławiceniami warstw Ŝwirowo- piaszczystych. Udokumentowana mi ąŜ szo ść waha si ę od 2,0 do 11,2 m, średnio 7,9 m. Kopa- lina nie zawiera zanieczyszcze ń, charakteryzuje j ą zawarto ść pyłów o średniej warto ści 1,9% i punkt piaskowy (frakcja <2,5 mm) od 22,25 do 74,4%, średnio 57,0%. Przeznaczona jest do wykorzystania w budownictwie i drogownictwie. Zło Ŝe jest suche. Podstawowe parametry górniczo-geologiczne i jako ściowe obu złó Ŝ zestawiono w tabeli 2.

Tabela 1 Zło Ŝa kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja Stan Zasoby geologiczne Zastoso- Wiek Kategoria zagospodarowa- Wydobycie Klasyfikacja Przyczyny Numer bilansowe wanie Rodzaj kompleksu rozpoznania nia (tys. t) złó Ŝ konflikto- zło Ŝa Nazwa zło Ŝa (tys. t) kopaliny kopaliny litologiczno- zło Ŝa wo ści na mapie surowcowego Klasy Klasy zło Ŝa wg stanu na rok 2007 (Gientka i in., 2008) 1–4 A–C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 312,6 (dodatek nr 1 Zagórki pŜ Q 1)* C* 1 Z 0 Sb, Sd 4 B L 625 2 Zagórki II pŜ, p Q 1 115 C1 G 0 Sb, Sd 4 B L

Rubryka 3 - p – piaski, pŜ – piaski i Ŝwiry Rubryka 4 - Q – czwartorz ęd Rubryka 6 - kategoria rozpoznania zasobów udokumentowanych: kopalin stałych – C1, zło Ŝe zarejestrowane (kategoria przypisana umownie) – C1* Rubryka 6 - * – brak danych o zatwierdzeniu dodatku nr 1 Rubryka 7 - zło Ŝa: G – zagospodarowane, Z – zaniechane (eksploatacja zako ńczona) Rubryka 9 - kopaliny: Sb – budowlane, Sd – drogowe Rubryka 10 - zło Ŝa: 4 – powszechne; licznie wyst ępuj ące, łatwo dost ępne Rubryka 11 - zło Ŝa: B – konfliktowe Rubryka 12 - L – ochrona lasów

Tabela 2 Zestawienie najwa Ŝniejszych parametrów górniczo-geologicznych i jako ściowych złó Ŝ kruszywa naturalnego parametry górniczo-geologiczne parametry jako ściowe stosunek zawarto ść gęsto ść gęsto ść mi ąŜszo ść zawarto ść Nr grubo ść grubo ści nadkła- ziarn nasypowa nasypowa powierzch- serii pyłów zło Ŝa Nazwa Rodzaj nadkładu du do mi ąŜszo ści warunki < 2 mm w stanie w stanie nia zło Ŝowej mineralnych na zło Ŝa kopaliny od – do zło Ŝa hydrogeologicz- < 2,5 mm* lu źnym zag ęszczonym zło Ŝa od – do mapie śr. N/Z ne od – do śr. od – do śr. [ha] [m] śr. [%] [t/m 3] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0,0–7,0 0,0–12,6 0,0–0,89 4,0–9,0 22,25–71,75 1 Zagórki pŜ 5,46 zło Ŝe suche brak danych brak danych 1,4 5,2 brak 5,12 51,89 2,0–11,2 0,8–4,8 22,25–74,4* pŜ śr. 1,76 śr. 1,96 Zagórki 0,0–2,0 7,9 1,9 57,0 2 7,45 śr. 0,11 zło Ŝe suche II p 1,1 0,0–2,8 0,6–6,0 92,8–99,4 nie badano śr. 1,82 (kopalina 1,6 2,3 97,4 11 11 towarzysz ąca)

Rubryka 3: p – piaski, pŜ – piaski i Ŝwiry

Klasyfikacji sozologicznej złó Ŝ dokonano zgodnie z obowi ązuj ącymi wytycznymi dokumentowania złó Ŝ kopalin (Wytyczne..., 1999) i na podstawie analizy przyrodniczo-kraj- obrazowej. Z punktu widzenia ochrony warto ści złó Ŝ oba zło Ŝa zaliczono do klasy 4, tj. powszechnie wyst ępuj ących i łatwo dost ępnych, mo Ŝliwych do eksploatacji bez specjalnych ogranicze ń. Pod wzgl ędem konfliktowo ści ze środowiskiem oba zło Ŝa zaliczono do klasy B, tj. złó Ŝ konfliktowych, z uwagi na wyst ępowanie na obszarze zwartego kompleksu le śnego.

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Zło Ŝe „Zagórki” eksploatowane było do ko ńca 2003 roku na podstawie koncesji wa Ŝnej do 2009 roku. Zako ńczenie eksploatacji nast ąpiło po wyeksploatowaniu serii piaszczysto- Ŝwirowej. Zalegaj ące w sp ągowej cz ęś ci zło Ŝa zasoby kopaliny na podstawie wierce ń eksplo- atacyjnych zdyskwalifikowano ze wzgl ędu na nieodpowiedni ą jako ść (Helwak, Dzi ęgielew- ska, 2004). Zło Ŝe ma utworzony obszar i teren górniczy o powierzchni odpowiednio 2,44 ha i 5,40 ha. U Ŝytkownikiem zło Ŝa jest firma Polskie Kruszywa sp. z o.o. Zakład Górniczy Za- górki w Kobylnicy. Ten sam przedsi ębiorca prowadzi aktualnie eksploatacj ę kopaliny ze zło Ŝa „Zagórki II” na podstawie koncesji udzielonej w 2003 roku. Powierzchnia obszaru górniczego wynosi 7,38 ha, a terenu górniczego 8,96 ha. Zasoby kopaliny w granicach udokumentowania s ą wyeksploato- wane. Działalno ść Zakładu Górniczego polega obecnie na wst ępnej przeróbce kopaliny wcze- śniej wyeksploatowanej i zło Ŝonej na hałdach. Zakład przeróbki mechanicznej kruszywa zlokalizowany jest w wyrobisku. Kopalina transportowana jest ta śmą na trzypokładowy przesiewacz Finnley. Na przesiewaczu separowane s ą na mokro trzy frakcje handlowe: 0–2 mm, 2–8 mm, 8–16 mm. Na podajniku do przesiewacza wychwytywane s ą głazy o średnicy powy Ŝej 16 mm. Przesiewanie na mokro umo Ŝliwia wypłukanie frakcji pyłowej, która wraz z wod ą gromadzona jest w dwóch naprzemiennie pracuj ących zbiornikach. Po sedymentacji pyłów woda jest odzy- skiwana do ponownego u Ŝycia w procesie przesiewania, a zag ęszczone pyły s ą transportowane do wyrobiska w zło Ŝu „Zagórki” jako materiał do rekultywacji. Zbiorniki s ą usytuowane cz ę- ściowo na terenie zło Ŝa „Zagórki”. Wst ępnie wydzielany materiał głazowy jest obecnie groma- dzony na wydzielonym polu. Okresowo jest kruszony przy zastosowaniu przewoźnej kruszarki. Poszczególne frakcje handlowe kruszywa s ą gromadzone na oddzielonych trwale polach. Pro- dukty transportowane s ą samochodami ci ęŜ arowymi drog ą le śną utwardzon ą betonowymi pły- tami na odcinku 1,5 km do drogi asfaltowej Słupsk-Barcino. Na obszarze arkusza Korzybie nie stwierdzono miejsc nielegalnej eksploatacji na wi ęk- sz ą skal ę. Miejsca po dawnej eksploatacji s ą w wi ększo ści zaro śni ęte kilku- do kilkunastolet-

nimi drzewami. Na mapie zaznaczono pi ęć wyrobisk, których wygl ąd świadczy o niedawnej eksploatacji. S ą to wyrobiska w rejonie miejscowo ści Osieki i Charowo oraz przy drodze z Osiek do Obł ęŜ a.

VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin

Obszar obj ęty arkuszem Korzybie ma ograniczone perspektywy surowcowe. Dotycz ą one jedynie kopalin okruchowych, kredy jeziornej i torfów.

1. Kopaliny okruchowe

Zło Ŝa kruszywa naturalnego mo Ŝna wi ąza ć głównie z osadami wodnolodowcowymi, rzecznymi i eolicznymi, w mniejszym stopniu z utworami lodowcowymi, które wykazuj ą bardzo du Ŝą zmienno ść litologiczn ą. Rozpoznanie jako ściowe tych utworów na omawianym arkuszu jest słabe ze wzgl ędu na niewielk ą liczb ę bada ń geologiczno-poszukiwawczych. Na podstawie bada ń poszukiwawczych (Hutnik, 1975) w granicach arkusza rozpoznano trzy obszary. Poniewa Ŝ celem bada ń było udokumentowanie złó Ŝ Ŝwirowo-piaszczystych, w przypadku negatywnych wyników dla tej kopaliny bada ń jako ściowych dla piasków nie wykonywano. Analiza profili wykonanych wierce ń pozwoliła na wyznaczenie dwóch obsza- rów perspektywicznych dla piasków. W obszarze na południe od miejscowo ści Obł ęŜ e, rozpoznanym do gł ęboko ści 10 m, w kilku sondach stwierdzono wyst ępowanie piasków z domieszk ą drobnych Ŝwirów pod nad- kładem od 0,4 do 1,0 m. Mi ąŜ szo ść serii zło Ŝowej waha si ę od 3,5 do 9,0 m, średnio 5,8 m. W podło Ŝu wyst ępuj ą piaski w ró Ŝnym stopniu zaglinione. Cz ęść południowa rozpoznanego obszaru jest negatywna tak Ŝe dla piasków. W obszarze poło Ŝonym na południe od miasta K ępice stwierdzono wyst ępowanie pia- sków z domieszk ą Ŝwiru w granicach 5–10%. Zalegaj ą one bezpo średnio pod gleb ą. Seria piasków ma mi ąŜ szo ść powy Ŝej 10 m. Tylko w dwu sondach, na gł ęboko ści 5,0 i 5,5 m, wyst ąpiły piaski zaglinione, które mog ą stanowi ć podło Ŝe tej serii. Całkowicie negatywny dla piasków i Ŝwirów jest obszar w rejonie miejscowo ści Warci- no. Negatywne obszary zaznaczono jeszcze w rejonie Zagórki–Kozłówek (północno-wschodnia cz ęść arkusza) (Moczulska, J ędrzejewska, 1985), a tak Ŝe w rejonie K ępice, Chorówka i Przyjezierze (centralny i południowy obszar arkusza) (Moczulska, 1984). Piaski eoliczne w wydmach na omawianym obszarze tworz ą małe formy zlokalizowane głównie w centralnej i północno-zachodniej cz ęś ci arkusza (Polaczek, Otr ąbek, 2005). Z uwagi na niewielkie nagromadzenie kopaliny i wyst ępowanie w zwartych obszarach leśnych nie

uznano ich za perspektywiczne pomimo stwierdzonej przydatno ści tej kopaliny dla ró Ŝnych przemysłów.

2. Kreda jeziorna

Potencjalne wyst ąpienia kredy jeziornej zwi ązane s ą z dolinami rzecznymi, obszarami wokół jezior i obni Ŝeniami wytopiskowymi na obszarach wysoczyzn. Obszar arkusza Korzybie obj ęty był licznymi regionalnymi i lokalnymi badaniami po- szukiwawczymi za zło Ŝami kredy i gytii, nie dały one jednak pozytywnych wyników. Wyst ą- pienia kredy jeziornej w tym obszarze są liczne, ale maj ą małe powierzchnie i charakteryzuj ą si ę bardzo zmienn ą mi ąŜ szo ści ą i jakości ą. Poszukiwania w dolinie Wieprzy (S ędłak, Olszewski, 1987) obj ęły 5 obszarów. Pozy- tywne wyniki uzyskano w odosobnionych otworach, wobec czego wyniki bada ń oceniono negatywnie w obszarach Barwino, W ąsiorki i K ępice. Najbardziej obiecuj ący rejon Korzybie w toku dalszych bada ń (S ędłak, Olszewski 1988) równie Ŝ okazał si ę negatywny. Obszar perspektywiczny wyznaczono na cz ęś ci obszaru rozpoznanego na wschód od Lisiej Góry (pół- nocno-wschodnia cz ęść arkusza) w oparciu o wyniki dwóch sond. Charakteryzuj ą go nast ępu- jące parametry: nadkład torfu o grubo ści 2,0 i 1,2 m, kreda z przeławiceniami gytii o mi ąŜ- szo ści 2,0 i 3,9 m, a punktowo oznaczona zawarto ść CaO wynosi średnio 45,2 i 46,0%. W podło Ŝu wyst ępuje margiel jeziorny i piaski. Rejony miejscowo ści śukowo i Ł ętowo uznano za negatywne w oparciu o wynik ze zwiadu generalnego obejmuj ącego północn ą cz ęść województwa słupskiego (Karger, 1989). Na podstawie bada ń prowadzonych na terenie powiatu Słupsk (Tchórzewska, Tylek, 1972) w granicach arkusza rozpoznano obszar Zbyszewo, równie Ŝ z wynikiem negatywnym. Ponad- to negatywne wyniki bada ń (Moczulska, 1984) uzyskano w rejonach Warcino, K ępice, Oso- wo, Podgóry i Chorowo.

3. Kopaliny ilaste

Badania poszukiwawcze za zło Ŝami surowców ilastych dla ceramiki budowlanej obj ęły obszary wyst ępowania iłów i mułków zastoiskowych. W granicach arkusza Korzybie rozpoznano obszar poło Ŝony mi ędzy miejscowo ściami K ępice i Ciecholub (Jurys, 1990). Wynik bada ń jest negatywny. Osadów zastoiskowych nie nawiercono, a gliny zwałowe nie spełniaj ą wymogów jako ściowych ze wzgl ędu na zawarto ść frakcji Ŝwirowej i znaczny stopie ń zamar- glenia.

4. Torfy

Na terenie arkusza znajduj ą si ę liczne wyst ąpienia torfów, którym niekiedy towarzyszy gytia organiczna lub wapienna. Osady te zwi ązane s ą z dolinami rzecznymi, strefami wokół jezior oraz obni Ŝeniami wytopiskowymi poło Ŝonymi na terenach wysoczyznowych (Pola- czek, Otr ąbek, 2003; 2005). Nagromadzenia torfowisk, z których kilka spełnia aktualne kryteria bilansowo ści, wyst ępuj ą koło Barcina oraz w południowo-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza. W wi ększo ści s ą one chronione ze wzgl ędu na wysokie walory przyrodnicze lub u Ŝytko- wanie rolnicze, nie zostały wi ęc zaliczone do potencjalnej bazy zasobowej kopalin torfowych (Ostrzy Ŝek, Dembek, 1996). Zgodnie z cytowanym opracowaniem tylko cztery z nich zaliczono do interesuj ących surowcowo i mo Ŝliwych do ewentualnej eksploatacji. Obszary te zaznaczono na mapie jako prognostyczne dla torfów (tabela 3). S ą to niewielkie torfowiska lub fragmenty torfowisk ró Ŝnych typów i rodzajów: I – przej ściowe, mszarne, II – niskie, tu- rzycowiskowe, III i IV – wysokie, bórbagienne i mszarne. Ze wzgl ędu na priorytet ochrony walorów przyrodniczych torfowisk, na omawianym obszarze nie wyznaczono obszarów perspektywicznych dla torfów. Tabela 3 Wykaz obszarów prognostycznych 1

Numer ) 3

ść

obszaru Parametry ść (m) (m) (ha) bo rednia

na Wiek jakościowe Rodzaj Zasoby Ś grubo (tys. m kopaliny kopaliny nadkładu rednia gru- kompleksu mapie kompleksu litologiczno Ś Powierzchnia Zastosowanie surowcowego surowcowego w kategorii D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 popielno ść : 16,0 % brak I 1,5 t Q 4,0 60 Sr stopie ń rozkładu: 35 % danych popielno ść : 20,1% brak II 6,5 t Q 1,8 121 Sr stopie ń rozkładu: 40 % danych popielno ść : 16,4 % brak III 4,3 t Q 2,16 90 Sr stopie ń rozkładu: 48 % danych popielno ść : 7,3 % brak IV 2,0 t Q 3,83 77 Sr stopie ń rozkładu: 40 % danych

Rubryka 3: t – torfy Rubryka 4: Q – czwartorz ęd Rubryka 9: Sr – rolnicze

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Prawie cały obszar arkusza le Ŝy w zlewni Wieprzy, uchodz ącej do Morza Bałtyckiego. Jedynie północno-wschodni fragment nale Ŝy do zlewni rzeki Słupi. Obie rzeki nale Ŝą do do- rzecza Odry.

Jako ść rzeki Wieprzy i jej dopływów – Bystrzenicy i Studnicy kontrolowana była przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku w ramach monitoringu podstawo- wego w roku 2006. Punkty kontrolne znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Kruszka (70,8 km Wieprzy), K ępice (65,2 km Wieprzy), Korzybie (59,0 km Wieprzy), Ciecholub (1,6 km Stud- nicy), Barcino (10,2 km Bystrzenicy) i Korzybie (0,9 km Bystrzenicy). Wody we wszystkich punktach były zakwalifikowane do III klasy jako ści (Raport..., 2007). Na omawianym terenie wyst ępuj ą tak Ŝe akweny powierzchniowych wód stoj ących. W wi ększo ści s ą to niewielkie jeziora i stawy. Cztery jeziora wyróŜniaj ą si ę znacznymi roz- miarami: Jezioro Ł ętowskie (390 ha), Jezioro Obł ęskie (58 ha), Jezioro Lewarowe (46 ha) i Jezioro Przyjezierze (22 ha). Najgł ębsze jest Jezioro Przyjezierze (15 m), najpłytsze – Jezio- ro Lewarowe (1,8). Wody Jeziora Ł ętowskiego były badane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w 2003 r. i zostały zaliczone do II klasy czysto ści (wody umiarkowanie eutroficzne) (Raport..., 2004).

2. Wody podziemne

Według Atlasu hydrogeologicznego Polski (Paczy ński, 1993, 1995) cały obszar arkusza le Ŝy w subregionie przymorskim (V 1), stanowi ącym cz ęść regionu pomorskiego (V). Charakterystyk ę stopnia zawodnienia i jako ści wód podziemnych opracowano wykorzy- stuj ąc Map ę hydrogeologiczn ą Polski w skali 1:50 000 arkusz Korzybie (D ąbrowski, Dragon, 1998) oraz dane z banku „Hydro”. Obszar arkusza charakteryzuje si ę wyst ępowaniem wód podziemnych w obr ębie kilku poziomów pi ętra czwartorz ędowego, a tak Ŝe w obr ębie pi ętra trzeciorz ędowego. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne wyst ępuje na całym obszarze arkusza. W obr ębie tego pi ętra wyró Ŝniono cztery poziomy wodono śne: gruntowy, mi ędzyglinowy górny, mi ędzyglino- wy środkowy i mi ędzyglinowy dolny, tworz ące lokalne u Ŝytkowe poziomy wodonośne. Poziom wód gruntowych wyst ępuje powszechnie w obr ębie piasków i Ŝwirów tarasów i dolin rzecznych, sandrów, a lokalnie ozów, kemów i moren czołowych ostatniego zlodowacenia. Efektywna mi ąŜ szo ść warstwy wodono śnej waha si ę w przedziale 5–30 m. Zwierciadło omawianego poziomu ma charakter swobodny i układa si ę współkształtnie z powierzchni ą terenu na gł ęboko ści od 3 do 20 m. Współczynnik filtracji waha si ę w granicach 7–25 m/24h. Po- ziom zasilany jest generalnie przez infiltracj ę opadów atmosferycznych. Baz ą drena Ŝu omawianego poziomu s ą cieki powierzchniowe. Poziom ten eksploatowany jest powszechnie poprzez studnie kopane i jedynie kilka studni wierconych (Korzybie, Obł ęŜ e, K ępice, Kruszka). Z uwagi na brak w nadkładzie warstwy wodono śnej utworów izoluj ących, poziom gruntowy nara Ŝony

jest szczególnie na zanieczyszczenia przenikaj ące z powierzchni terenu lub poprzez infiltracj ę zanieczyszczonych wód powierzchniowych przy wysokich stanach tych wód. Mi ędzyglinowe poziomy wodono śne wyst ępuj ą na ró Ŝnych gł ęboko ściach – od kilkunastu do ponad 80 metrów. Warstwy wodono śne posiadaj ą mi ąŜ szo ść od kilku do ponad 30 me- trów. Wszystkie poziomy posiadaj ą zazwyczaj ł ączno ść hydrauliczn ą. Zwierciadło wody ma charakter napi ęty, tylko miejscami swobodny, co uzale Ŝnione jest od poło Ŝenia dolin cieków drenuj ących te poziomy. Współczynnik filtracji jest bardzo zró Ŝnicowany w zale Ŝno ści od wykształcenia litologicznego warstwy wodono śnej i waha si ę od 5 do 84 m/24h. Jako główny uŜytkowy poziom wodono śny (GUPW) uznano na obszarze arkusza poziom mi ędzyglinowy górny. Poziomy mi ędzyglinowe zasilane s ą bezpo średnio poprzez infiltracj ę opadów atmosferycznych (poziom górny) lub te Ŝ dodatkowo poprzez przes ączanie z poziomów wy Ŝej zalega- jących (poziom środkowy i dolny). Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne praktycznie ogranicza si ę do dwóch piaszczystych przewarstwie ń w mułowcowych utworach miocenu, wyst ępuj ących w przedziałach gł ęboko- ści 50–80 m oraz 100–120 m. Warstwy te pozostaj ą cz ęsto w kontakcie hydraulicznym z mi ę- dzyglinowymi poziomami czwartorz ędowymi – dolnym i lokalnie środkowym. Warstwy wodono śne posiadaj ą na ogół mał ą wydajno ść efektywn ą poni Ŝej 15 m 3/h. Trzeciorz ędowe pi ę- tro wodono śne na obszarze arkusza eksploatowane jest tylko jedn ą studni ą wiercon ą. Strefami zasilania gł ębokich poziomów wodono śnych s ą wysoczyzny morenowe, Główn ą baz ą drena Ŝu jest rzeka Wieprza, która wymusza przepływ wód podziemnych w jej kierunku ze wszystkich poziomów czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne powszechnie eksploatowane jest na obszarze arkusza przez wodoci ągi wiejskie, które posiadaj ą uj ęcia we wszystkich wi ększych miejscowo- ściach. Na mapie zaznaczono uj ęcia o wydajno ściach powy Ŝej 25 m 3/h. Dwa uj ęcia w K ępi- cach zaopatruj ą zakłady garbarskie, a studnia w miejscowo ści Kruszka u Ŝytkowana jest przez zakład prefabrykatów. Chemizm wód czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych jest mało zró Ŝnicowany. Zazna- cza si ę wyra źnie wpływ antropopresji na wody podziemne. Wody poziomu gruntowego wykazuj ą cz ęsto przekroczenia norm dla wód pitnych w zakresie zwi ązków azotu. W południowo-zachodniej i środkowej cz ęś ci arkusza Korzybie zlokalizowany jest zbiornik GZWP 118 – Zbiornik mi ędzymorenowy Polanów (fig.3), który nie był dotychczas udokumentowany szczegółowo. Obejmuje on mi ędzyglinowe poziomy czwartorz ędowe – środkowy i dolny.

Fig. 3. Poło Ŝenie arkusza Korzybie na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, wg A. S. Kleczkowskiego (1990) 1 – obszar wysokiej ochrony (OWO), 2 – obszar najwy Ŝszej ochrony (ONO), 3 – granica GZWP w o środku poro- wym Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodono śnych: 117 – Zbiornik Bytów, czwartorz ęd (Q), 118 – Zbiornik mi ę- dzymorenowy Polanów, czwartorz ęd (Q)

VIII. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano warto ści dopuszczalne st ęŜ eń metali okre ślone w Zał ączniku do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (DzU nr 165 z dnia 4 pa ździerni- ka 2002 r., poz. 1359). Dopuszczalne warto ści pierwiastków dla poszczególnych grup u Ŝyt- kowania, ich zakresy oraz przeci ętne zawarto ści w glebach z terenu arkusza 48 – Korzybie, umieszczono w tabeli 4. W celu porównania tabel ę uzupełniono danymi o zawarto ści prze-

ci ętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju). Tabela 4 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg) Zakresy Warto ść prze- Warto ść przeci ęt- zawarto ści w ci ętnych (me- nych (median) w Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie glebach na dian) w glebach glebach obszarów lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra arkuszu 48- na arkuszu 48- niezabudowanych Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) Korzybie Korzybie Polski 4)

N=7 N=6522 Metale N=7 Frakcja ziarnowa <1 mm Grupa B 2) Grupa C 3) Mineralizacja Grupa A 1) HCl (1:4) Gł ęboko ść (m p. p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0,0–0,3 0–2 0,0–0,2 As Arsen 20 20 60 <5–<5 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 5–32. 20 27 Cr Chrom 50 150 500 <1–7 4 4 Zn Cynk 100 300 1000 12–57 22 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5–<0,5 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 1–3 1 2 Cu Mied ź 30 150 600 <1–6 2 4 Ni Nikiel 35 100 300 <1–5 3 3 Pb Ołów 50 100 600 12–21 13 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 <0,05–0,08 0,05 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 48 – Korzybie 1) grupa A w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obszaru As Arsen 7 poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Ba Bar 7 Prawo wodne, Cr Chrom 7 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 7 o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego Cd Kadm 7 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro- Co Kobalt 7 Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obsza- Cu Mied ź 7 rów tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące ze Ni Nikiel 7 stanu faktycznego, 2) Pb Ołów 7 grupa B – grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych Hg Rt ęć 7 z wył ączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod ś Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru rowami, grunty le ne oraz zadrzewione i zakrzewione, Ŝ Ŝ arkusza 48-Korzybie do poszczególnych grup u Ŝytko- nieu ytki, a tak e grunty zabudowane i zurbanizowa- ą Ŝ wania (ilo ść próbek) ne z wył czeniem terenów przemysłowych, u ytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C – tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny 7 komunikacyjne, 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000, N – ilo ść próbek

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995) – opró- bowanie w siatce 5 x 5 km.

Próbki gleb pobierano za pomoc ą sondy r ęcznej z wierzchniej warstwy (0,0–0,2 m) w regularnej siatce 5 x 5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. pokojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe. Przedmiotem zainteresowania była grupa metali, której źródłem s ą zanieczyszczenia an- tropogeniczne, a wi ęc pierwiastki słabo zwi ązane i łatwo ługowane z gleb. Gleby mineralizo- wano w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90°C, w ci ągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomoc ą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudze- niem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry ) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin- Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej technik ą zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry ) z u Ŝyciem spektrome- tru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Kontrol ę jako- ści gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

Prezentacja wyników Zastosowana g ęsto ść pobierania próbek (1 próbka na około 25 km 2) nie jest dostateczna do wykre ślenia izoliniowej mapy zawarto ści pierwiastków zgodnie z zasadami przyj ętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5 x 0,5 km, czyli jedna próbka – jedna informacja na 1 cm 2 mapy dla całego arkusza). Wyniki bada ń geochemicznych zostały wi ęc przedstawione na mapie w postaci punktów. Lokalizacj ę miejsc pobierania próbek (wraz z numeracj ą zgodn ą z baz ą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyj ętym dla gleb zaklasy- fikowanych do grupy A (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.).

Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki bada ń geochemicznych gleb odniesiono zarówno do warto ści st ęŜ eń dopusz- czalnych metali okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r., jak i do warto ści przeci ętnych okre ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych ca- łego kraju (tabela 4). Przeci ętne zawarto ści: arsenu, baru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, miedzi, niklu oraz rt ęci w badanych glebach arkusza s ą mniejsze lub równe w stosunku do warto ści przeci ętnych

(median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Nieco wi ększ ą warto ść mediany wy- kazuje zawarto ść ołowiu. Pod wzgl ędem zawarto ści metali, wszystkie badane próbki spełniaj ą warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na wielofunkcyjne u Ŝyt- kowanie gruntów. Z uwagi na zbyt nisk ą g ęsto ść opróbowania dane prezentowane na mapie nie umo Ŝli- wiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

2. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody bada ń Do okre ślenia dawki promieniowania gamma i st ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki bada ń gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993, 1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłu Ŝ profili o przebiegu N-S, przeci- naj ących Polsk ę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwy Ŝszonej promieniotwórczo ści pomiary zag ęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysoko ści 1,5 metra nad powierzchni ą terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizyk ę” Brno (Czechy).

Prezentacja wyników Z uwagi na to, Ŝe g ęsto ść opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig. 4) dla dwóch kraw ędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest mo Ŝliwy, gdy Ŝ te dwie kraw ędzie s ą zbie Ŝne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporządzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystano informacje zawarte w profilach na arkuszu s ąsiaduj ącym wzdłu Ŝ zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza. Prezentowane wyniki dawki promieniowania gamma obejmuj ą sum ę promieniowania pochodz ącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

48W PROFIL ZACHODNI 48E PROFIL WSCHODNI

Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma

6022497 6023925 6020696 6022859 6018636 6021883 m 6012670 m 6020690 6010692 6019752 6008709 6018817 6006634 0 10 20 30 40 50 0 5 10 15 20 25 30 35 nGy/h nGy/h

St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego 22 22 6022497 6023925 6020696 6022859 6018636 6021883 m 6012670 m 6020690 6010692 6019752 6008709 6018817 6006634 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 kBq/m 2 kBq/m 2

Fig. 4. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi na obszarze arkusza Korzybie (na osi rzędnych – opis siatki kilometrowej arkusza)

Wyniki Warto ści dawki promieniowania gamma wzdłu Ŝ profilu zachodniego wynosz ą od około 30 nGy/h do około 46 nGy/h. Przeci ętnie warto ść ta wynosi około 33 nGy/h i jest nieco ni Ŝ- sza od średniej dla obszaru Polski wynosz ącej 34,2 nGy/h. Wzdłu Ŝ profilu wschodniego war- to ści promieniowania gamma zmieniaj ą si ę od około 19 do około 29 nGy/h i przeci ętnie wynosz ą około 25 nGy/h. W profilu zachodnim najwy Ŝsze warto ści promieniowania gamma (30–46 nGy/h) zwi ą- zane s ą z glinami zwałowymi. Piaszczysto-Ŝwirowe utwory wodnolodowcowe i rzeczne charakteryzuj ą si ę znacznie ni Ŝszymi dawkami promieniowania. W profilu wschodnim pomie- rzone dawki promieniowania gamma s ą do ść wyrównane (przewa Ŝaj ą warto ści z przedziału: 20-30 nGy/h), co świadczy o tym, Ŝe wyst ępuj ące wzdłu Ŝ profilu pomiarowego osady (piaszczysto-Ŝwirowe utwory wodnolodowcowe, piaski, Ŝwiry, głazy i gliny lodowcowe, eluwia glin zwałowych) charakteryzuj ą si ę podobnymi warto ściami promieniowania gamma. St ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłu Ŝ obu profili s ą bardzo niskie, charakterystyczne dla obszarów bardzo słabo zanieczyszczonych. Wzdłu Ŝ profilu zachodniego wynosz ą od 0 do 3,5 kBq/m 2, a wzdłu Ŝ profilu wschodniego wahaj ą si ę od ~1,1 do ~ 2,8 kBq/m 2.

IX. Składowanie odpadów

Zasady wydzielania potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk odpadów Przy okre ślaniu obszarów predysponowanych do lokalizowania składowisk uwzgl ęd- niono zasady i wskazania zawarte w „Ustawie o odpadach” oraz w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. W nielicznych przypadkach przyjęto zmodyfikowane rozwi ązania w stosunku do wy Ŝej wymienionych aktów prawnych, co wynika ze skali oraz charakteru opracowania kartograficznego i nie stoi w sprzeczności z mo Ŝliwo ści ą pó źniejszych weryfi- kacji i uszczegółowie ń na etapie projektowania składowisk. Na mapie, w nawi ązaniu do powy Ŝszych kryteriów, wyznaczono: 1) tereny wył ączone całkowicie z mo Ŝliwo ści lokalizacji wszystkich typów składowisk ze wzgl ędu na wymagania ochrony hydrosfery, przyrody, infrastruktury oraz warunki in Ŝy- niersko-geologiczne;

2) tereny preferowane do lokalizowania w ich obr ębie składowisk odpadów, ze wzgl ędu na istnienie naturalnej, gruntowej warstwy izolacyjnej, s ą one traktowane jako potencjalne obszary lokalizowania składowisk (POLS); 3) tereny nieposiadaj ące naturalnej warstwy izolacyjnej, na których mo Ŝliwa jest jednak lokalizacja składowisk odpadów pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej dla dna i skarp obiektu. Wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa a tak Ŝe ścian bocznych potencjalnych składowisk s ą uzale Ŝnione od typu składowanych odpadów (tabela 5). Ocena wykształcenia naturalnej bariery geologicznej pozwala na wyró Ŝnienie w obr ębie POLS: - warunków izolacyjno ści podło Ŝa zgodnych z wymaganiami przyj ętymi w tabeli 5; - zmiennych wła ściwo ści izolacyjnych podło Ŝa (warstwa izolacyjna znajduje si ę pod przykryciem osadami piaszczystymi o mi ąŜ szo ści do 2,5 m; mi ąŜ szo ść lub jednorod- no ść warstwy izolacyjnej jest zmienna). Tabela 5 Kryteria izolacyjnych wła ściwo ści gruntów

Wymagania dotycz ące naturalnej bariery geologicznej Rodzaj składowanych odpadów Mi ąŜ szo ść Współczynnik filtracji k Rodzaj gruntów (m) (m/s) -9 N – odpady niebezpieczne ≥ 5 ≤ 1 x 10 iły, iłołupki K – odpady inne ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne 1 – 5 ≤ 1 x 10 -9

O – odpady oboj ętne ≥ 1 ≤ 1 x 10 -7 gliny

Omawiane wy Ŝej wydzielenia przestrzenne zostały przedstawione na Planszy B Mapy geo środowiskowej Polski. Jednocze śnie na doł ączonej do materiałów archiwalnych mapie dokumentacyjnej wskazano lokalizacj ę wybranych wierce ń, których profile geologiczne do- kumentuj ą obecno ść warstwy izolacyjnej do gł ęboko ści 10 m. Tło dla przedstawianych na Planszy B informacji stanowi stopie ń zagro Ŝenia głównego uŜytkowego poziomu wodono śnego, przeniesiony z arkusza Korzybie Mapy hydrogeologicz- nej Polski w skali 1:50 000 (D ąbrowski, Dragon, 1998). Stopie ń zagro Ŝenia wód podziemnych wyznacza si ę w pi ęciostopniowej skali (bardzo wysoki, wysoki, średni, niski, bardzo niski) i jest on funkcj ą nie tylko warto ści parametrów filtracyjnych warstwy izoluj ącej (odporno ści poziomu wodono śnego na zanieczyszczenia), ale tak Ŝe czynników zewn ętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszcze ń czy obszarów prawnie chronionych. Stopie ń ten jest parametrem zmiennym i syntetyzuj ącym ró Ŝne naturalne i antropoge-

niczne uwarunkowania. Dlatego te Ŝ obszarów o ró Ŝnym stopniu zagro Ŝenia nie nale Ŝy wprost porównywa ć z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska odpadów. Wydzielone tereny o dobrej izolacyjno ści (POLS) mog ą współwyst ępowa ć z obszarami o ró Ŝnym zagro- Ŝeniu jako ści wód podziemnych. Informacje zaprezentowane na tej planszy zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą przesłank ą nie tylko przy projektowaniu składowisk odpa- dów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska lub mog ących pogorszy ć jego stan.

Obszary o bezwzgl ędnym zakazie lokalizacji składowisk odpadów Na terenie arkusza Korzybie bezwzgl ędnemu wył ączeniu z lokalizowania składowisk wszystkich typów odpadów podlegaj ą: - obszary występowania osadów holoce ńskich: torfów zwi ązanych z dolinami Wieprzy, Bystrzenicy i Kwaczy w północnej cz ęś ci arkusza i wyst ępuj ących równie Ŝ w wi ększości zagł ębie ń bezodpływowych, namułów torfiastych w północno-zachodniej cz ęś ci arkusza w okolicach Gniazdówka i na północ od Ł ętowa, namułów piaszczysto-humusowych, pia- sków, miejscami piasków ze Ŝwirami, rzecznych tarasów zalewowych 1,5–3,0 m n.p. rzeki w dolinach Wieprzy, Bystrzenicy i Kwaczy oraz w dolinie bezimiennego cieku w połu- dniowo-zachodniej cz ęści arkusza, iłów, mułków i piasków jeziornych wypełniaj ących zagł ębienia terenu wokół Jeziora Ł ętowskiego, kredy jeziornej w obr ębie doliny Bystrze- nicy, na północ od przysiółka Ameryka we wsi Barwina; - łąki na glebach pochodzenia organicznego, zlokalizowane w północnej, zachodniej i centralnej cz ęś ci arkusza; - tereny podmokłe na obszarach le śnych, wzdłu Ŝ cieków i jezior; - doliny rzek: Wieprzy, Bystrzenicy, Kwaczy, Dzikiej i licznych bezimiennych cieków, w obr ębie ich erozyjnych i akumulacyjnych tarasów; - obszary mis jeziornych i ich stref kraw ędziowych – jezior: Ł ętowskiego, Lewarowego, Obł ęskiego, Nakło i Przyjezierze, a tak Ŝe obszary mniejszych mis jeziornych oraz stawy i oczka wodne wyst ępuj ące na obszarze całego arkusza ze stref ą o szeroko ści 250 m od granicy ich zasi ęgu; - strefa o szeroko ści 250 m od źródeł wyst ępuj ących w strefach kraw ędziowych dolin rzecznych i obni Ŝeń wytopiskowych, w pasie mi ędzy Barcinem i śelicami, a tak Ŝe na po- łudnie od Korzybia i K ępic, w okolicy Warcina, na północ od Podgór wraz ze stref ą ochronn ą w promieniu 250 m;

- tereny o nachyleniu powy Ŝej 10° wyst ępuj ące na stromych zboczach doliny Wieprzy, w pobli Ŝu Korzybia, K ępic, Biesowic i Ciecholubia, a tak Ŝe w północno-wschodniej i po- łudniowo-zachodniej cz ęś ci arkusza, poro śni ęte lasami, stanowi ące równocze śnie obszary predysponowane do wyst ępowania ruchów masowych (Grabowski (red.), 2007a, b); - obszary zwartej zabudowy miasta K ępice oraz miejscowo ści Korzybie i Biesowice; - tereny chronionego środowiska przyrodniczego w granicach obszaru siedliskowego Euro- pejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 – PLH 220038 „Dolina Wieprzy i Studnicy”; - zwarte kompleksy le śne o powierzchni powy Ŝej 100 ha, a stanowi ące ok. 65% obszaru arkusza. Obszary bezwzgl ędnie wył ączone zajmuj ą ponad 75 % waloryzowanego terenu. Zazna- czy ć nale Ŝy, Ŝe granice cz ęś ci wydziele ń, z uwagi na ich niewielkie powierzchnie jakie zajmuj ą zostały zgeneralizowane, i weszły one w obr ęb wył ącze ń bezwzgl ędnych, b ądź w obr ęb okre ślonego typu potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk.

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów oboj ętnych Rejony, w których lokalizacja składowisk odpadów jest dopuszczalna, zajmuj ą niemal 25 % obszaru arkusza i wyst ępuj ą w obr ębie wysoczyzn morenowych. Zlokalizowane s ą one w południowo-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza w okolicach Mzdowa, Chorówka, Osowa, Podgór i Biesowic, w cz ęś ci północno-zachodniej – w okolicach Janiewic i Gwiazdowa oraz w cz ęś ci wschodniej, koło Osieków i na południowy wschód od miejscowo ści Obł ęŜ e. Mniej- szymi powierzchniami wyst ępuj ą równie Ŝ przy północnej granicy arkusza w pobli Ŝu Zbysze- wa i na zachód od tej miejscowo ści. Do lokalizacji składowisk odpadów preferowane s ą obszary posiadaj ące warstw ę izolacyjn ą, spełniaj ącą wymagania naturalnej bariery geologicznej (tabela 5). Wskazane na mapie rejony POLS wydzielono na podstawie budowy geologicznej, w oparciu o Szczegółow ą mapę geologiczn ą Polski w skali 1:50 000 (Polaczek, Otr ąbek, 2003, 2005). Podkre śli ć nale Ŝy, Ŝe charakterystyka litologiczna utworów stanowi ących naturaln ą barier ę geologiczn ą, przedsta- wiona w obja śnieniach do SMGP i profilach otworów archiwalnych jest bardzo ogólna i nie opisuje w pełni cech izolacyjnych warstwy. W obr ębie omawianego terenu cechy izolacyjne spełniaj ące warunki dla bezpo średniej lokalizacji składowisk odpadów oboj ętnych wykazuj ą plejstoce ńskie gliny zwałowe stadiału górnego zlodowacenia wisły, tworz ące pakiet gruntów słaboprzepuszczalnych. S ą one najpo- spolitszym osadem odsłaniaj ącym si ę na powierzchni wysoczyzny morenowej, a ich zwarte obszary wyst ępuj ą zwłaszcza w zachodniej i południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza. Analiza

otworów wiertniczych i przekroju geologicznego (Polaczek, Otr ąbek, 2003, 2005) wskazuje, Ŝe ich maksymalne mi ąŜ szo ści 22-29 m stwierdzono w okolicach Ciecholubia na południu oraz Osieków i Zbyszewa w północnej cz ęś ci obszaru arkusza. Mniejsz ą mi ąŜ szo ść glin stwierdzono w otworze w okolicy Mzdowca, gdzie wyst ępuj ą one do gł ęboko ści 6,8 m. S ą to gliny zwietrza- łe i na ogół pod ścielone piaskami i Ŝwirami wodnolodowcowymi o zmiennej mi ąŜszo ści. Na północ od Ł ętowa wyznaczono niewielki obszar w obr ębie przypowierzchniowego wyst ępowania glin zwałowych zlodowacenia warty. S ą to gliny piaszczyste, silnie zwietrzałe, ich mi ąŜ szo ść przekracza 2 m. Obszary pozbawione naturalnej warstwy izolacyjnej tworz ą utwory powstałe w czasie stadiału górnego zlodowacenia wisły. Wyznaczono je w obr ębie przypowierzchniowego wyst ępowania piaszczysto-Ŝwirowych osadów lodowcowych i wodnolodowcowych, a tak Ŝe w obr ębie piasków, Ŝwirów i glin zwałowych moren czołowych wyst ępuj ących na północ od Biesowic, północny-zachód od Ciecholubia, na południowy-wschód od Obł ęŜ a i na wschód od Barcina. W obr ębie wzgórz brak jest otworów, które mogłyby wyja śni ć dokładny charakter osadów. W wykonanych do gł ęboko ści 10 m kilku sondach nawiercono piaski, piaski py- łowate lub gliniaste, miejscami gliny zwałowe i Ŝwiry gliniaste. Na wschód od Barcina stwierdzono obecno ść glin zwałowych, w stropie silnie piaszczystych, przewarstwionych piaskami. Na pozostałych obszarach wyst ępowanie glin nie jest dokładnie potwierdzone. Lokali- zacja składowisk odpadów w tych rejonach b ędzie wymagała szczegółowych bada ń geologicznych mających na celu rozpoznanie litologii podło Ŝa. Mi ąŜ szo ść glin zwałowych wyst ępuj ących w granicach wyznaczonych POLS jest wy- starczaj ąca i zgodna z wymaganiami dla utworzenia składowisk odpadów oboj ętnych. We wskazanych obszarach preferowanych pod lokalizacj ę składowisk, u Ŝytkowe czwartorz ędowe poziomy wodono śne izolowane są warstwami glin zwałowych o mi ąŜ szo ści od kilku do 26 metrów. W ich obr ębie zwierciadło ma przewa Ŝnie charakter napi ęty, tylko miejscami swobodny i wyst ępuje na ró Ŝnych gł ęboko ściach. Głównym u Ŝytkowym poziomem wodono śnym jest poziom mi ędzyglinowy górny. Stopie ń jego zagro Ŝenia jest zazwyczaj niski (rejon Gwiazdowa, Zbyszewa, Obł ęŜ a) oraz bardzo niski (rejon Brze ścia, Janiewic, Osieków, Osowa, Chorowa, Biesowic, Ciecholubia) i s ą to obszary o średniej i wysokiej odporno ści poziomu głównego na zanieczyszczenia, bez stwierdzonych ognisk zanieczyszcze ń. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe ka Ŝdorazowa lokalizacja składowiska odpadów wymaga ć b ędzie przeprowadzenia szczegółowych bada ń geologicznych, hydrogeologicznych i geologiczno- in Ŝynierskich.

W obr ębie wyznaczonych POLS wydzielono rejon wyspecyfikowanych uwarunkowa ń (RWU) wyró Ŝniony na podstawie ogranicze ń lokalizowania składowisk, wynikaj ących z ist- nienia obszarów podlegaj ących ochronie ze wzgl ędu na walory przyrodnicze oraz ochron ę wód podziemnych. Warunkowe ograniczenie tego typu (oznaczone indeksem „p”) dotyczy terenu obejmu- jącego Obszar Chronionego Krajobrazu „Jezioro Ł ętowskie i okolice K ępic” w rejonie Osowa i Warcina. Warunkowe ograniczenie oznaczone indeksem „w”, wskazane w południowo-zachodniej i środkowej cz ęś ci arkusza (okolice Mzdowa, Pustowa, Ciecholubia, Biesowic, Warcina) dotyczy obszaru wysokiej ochrony nieudokumentowanego dotychczas szczegółowo zbiornika GZWP 118 – Zbiornik mi ędzymorenowy Polanów. Lokalizacja składowisk w obr ębie rejonów posiadaj ących powy Ŝsze ograniczenie po- winno by ć rozpatrywane w sposób zindywidualizowany, w ramach oceny jego oddziaływania na środowisko, a w dalszej procedurze w ustaleniach z jednostkami administracji lokalnej i odpowiednimi słu Ŝbami ochrony przyrody oraz gospodarki wodnej.

Problem lokalizacji składowisk odpadów komunalnych Na terenie arkusza Korzybie nie wyznaczono rejonów spełniaj ących wymagania pod lokalizacj ę składowisk odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne (komunalne), dla których wymagana jest płytko wyst ępuj ąca warstwa gruntów spoistych o współczynniku filtracji ≤1x10 -9m/s i mi ąŜ szo ści od 1 do 5 m. Ewentualna budowa na tym terenie takiego składowiska będzie wi ązała si ę z konieczno ści ą wykonania zabezpiecze ń sztucznych.

Ocena najkorzystniejszych warunków geologiczno-hydrogeologicznych dla lokalizowania składowisk Spo śród wydzielonych na mapie obszarów predysponowanych do składowania odpa- dów najkorzystniejsze są te, które znajduj ą si ę w południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza w okolicach Mzdowa, Chorówka, Osowa, Podgór i Biesowic, w cz ęś ci północno-zachodniej w okolicach Janiewic i Gwiazdowa oraz w cz ęś ci wschodniej koło Osieków i na południowy- wschód od miejscowo ści Obł ęŜ e, a tak Ŝe w pobli Ŝu i za zachód od Zbyszewa przy północnej granicy obszaru arkusza. Rejony te spełniaj ą warunki do lokalizacji składowisk odpadów oboj ętnych. Tworz ą je gliny zwałowe stadiału górnego zlodowacenia wisły o mi ąŜ szo ści dochodz ącej do 22-29 m (okolice Ciecholubia na południu i Zbyszewa na północy arkusza) oraz niewielki obszar zbu- dowany z glin zwałowych zlodowacenia warty w okolicy Ł ętowa. Wyst ępuj ący na tym tere-

nie czwartorz ędowy poziom wodono śny charakteryzuje si ę niskim i bardzo niskim stopniem zagro Ŝenia wód podziemnych, a wyznaczone obszary POLS, z wyj ątkiem obszarów w rejonie Osowa, Warcina Biesowic, Ciecholubia i Pustowa, nie posiadaj ą ogranicze ń warunkowych.

Charakterystyka wyrobisk poeksploatacyjnych Na terenach nie obj ętych bezwzgl ędnym zakazem posadowienia składowisk zlokalizowano trzy wyrobiska niekoncesjonowanej eksploatacji (kruszywo naturalne), stosunkowo świe Ŝe i łatwo dost ępne, które z racji na pozostawienie niezagospodarowanych nisz i zagł ę- bie ń w morfologii terenu mogłyby by ć w przyszło ści rozpatrywane jako potencjalne miejsca składowania odpadów. Przestrzenny zasi ęg tych wyrobisk mo Ŝe ulega ć zmianom, st ąd zaznaczono je na Planszy B wył ącznie w formie punktowych znaków graficznych. S ą to: wyrobi- sko przy miejscowo ści Osieki oraz dwie niewielkie odkrywki przy drodze z Osiek do Obł ęŜ a. Wydobywane w tych miejscach piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe zalegaj ą na glinach zwało- wych, które mog ą stanowi ć dobr ą barier ę izolacyjn ą dna wyrobisk, predysponowanych dla składowisk odpadów oboj ętnych. Jednak ewentualne wykorzystanie tych miejsc pod składo- wiska odpadów b ędzie wi ązało si ę z dokładnym rozpoznaniem izolacyjno ści podło Ŝa i wyko- naniem zabezpiecze ń skarp przy u Ŝyciu izolacji syntetycznych. Wskazane na mapie wyrobiska posiadaj ą ograniczenia warunkowe punktowe wynikaj ą- ce z ochrony przyrody i obiektów dziedzictwa kulturowego oraz blisko ści zwartej zabudowy miejscowo ści Osieki i Obl ęŜ e. Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyró Ŝnio- nych typów odpadów nale Ŝy traktowa ć jako podstaw ę pó źniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych i w nawi ązaniu do nich projektowa ć odpowiednie badania geologiczne i hy- drogeologiczne. Dane i oceny zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Natu- ralne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą przesłank ą nie tylko dla składowania odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi lub mog ących pogorszy ć stan śro- dowiska. Informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych mog ą by ć u Ŝyteczne przy wskazaniu optymalnych kierunków zagospodarowania tere- nów zdegradowanych. Plansza B prezentuje wi ęc zarówno wybrane aspekty odporno ści śro- dowiska jak i zapis istotnych wska źników zanieczyszcze ń, do których dostosowane powinny by ć szczegółowe rozwi ązania w zakresie zarz ądzania przestrzeni ą.

X. Warunki podło Ŝa budowlanego

Zgodnie z zasadami sporz ądzania MG śP na obszarze arkusza Korzybie dokonano uproszczonej oceny warunków podło Ŝa budowlanego. Dla powy Ŝszej oceny wykorzystano Szczegółow ą map ę geologiczn ą Polski w skali 1:50 000 (Polaczek, Otr ąbek, 2003) oraz mapy topograficzne w skali 1:50 000 i 1:25 000. Waloryzacj ą geologiczno-in Ŝyniersk ą nie obj ęto: lasów, gleb chronionych w klasach I–IVa, ł ąk na glebach pochodzenia organicznego, przyrodniczych obszarów chronionych, obszarów wyst ępowania udokumentowanych złó Ŝ kopalin, a tak Ŝe obszaru zwartej zabudowy miasta K ępice. W wyniku waloryzacji wydzielono obszary: o warunkach korzystnych dla budownictwa i o warunkach niekorzystnych, utrudniaj ą- cych budownictwo. Za obszary o warunkach korzystnych dla budownictwa uznano rejony, na których wyst ępuj ą grunty niespoiste (sypkie) średniozag ęszczone i zag ęszczone, w których gł ęboko ść wyst ępowania zwierciadła wody gruntowej przekracza 2 m p.p.t. oraz grunty spoiste w stanie zwartym, półzwartym i twardoplastycznym. Grunty spoiste reprezentowane s ą przez: nieskonsolidowane gliny zwałowe (gliny, gliny zwi ęzłe i gliny piaszczyste); grunty niespoiste to: piaski i Ŝwiry zlodowace ń północnopol- skich. Gliny zwałowe wyst ępuj ą w obr ębie wysoczyzny morenowej, najwi ększe powierzchnie zajmuj ą w zachodniej i południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza. Du Ŝy płat glin zwałowych znajduje si ę pomi ędzy miejscowo ściami Osieki, Barwino i Barcino, na północ od K ępic. Pia- ski i Ŝwiry wodnolodowcowe wyst ępuj ą w zasadzie na całym pozostałym obszarze arkusza, z wyj ątkiem dolin Wieprzy i Bystrzenicy. Utrudnienia budowlane mog ą wyst ępowa ć na obszarach nara Ŝonych na erozj ę, ze wzgl ędu na nachylenie zboczy powy Ŝej 12% i urozmaicon ą rze źbę. Wyst ępuj ą one na stromych zboczach doliny Wieprzy w pobli Ŝu K ępic i Biesowic. W wi ększo ści są poro śni ęte lasami i z tego wzgl ędu nie były obj ęte waloryzacj ą geologiczno-in Ŝyniersk ą. S ą to równocze- śnie obszary predysponowane do wyst ępowania ruchów masowych (Grabowski (red.), 2007a, b). W terenach takich wymagane jest sporz ądzenie dokumentacji geologiczno-in Ŝy- nierskiej przy projektowaniu obiektów budowlanych. Piaski, mułki i Ŝwiry rzeczne, wyst ępuj ące w dolinach rzek, przede wszystkim Wieprzy, Bystrzenicy i Kwaczy, odznaczaj ą si ę gorszymi parametrami geologiczno-in Ŝynierskimi, wynikaj ącymi z obecności wkładek mułków (frakcji pylastej). Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe wyst ępuj ące w dolinach osady piaszczyste mog ą charakteryzowa ć si ę zró Ŝnicowanymi warunkami geologiczno-in Ŝynierskimi. W warunkach zmiennej akumulacji dolinnej utwory piaszczyste mog ą

by ć przewarstwione utworami organicznymi, co stanowi ć mo Ŝe zagro Ŝenie nawet dla lekkich obiektów budowlanych ze wzgl ędu na pogorszenie no śno ści oraz nierównomierne osiadanie. Do obszarów o warunkach niekorzystnych, utrudniaj ących budownictwo, zaliczono tereny, na których wyst ępuj ą grunty słabono śne. S ą to przede wszystkim grunty organiczne oraz grunty spoiste w stanie mi ękkoplastycznym i plastycznym. Grunty organiczne reprezentowane s ą przez: torfy, namuły i mułki organiczne. S ą to jednocze śnie obszary płytkiego zalegania wód gruntowych (0–2 m). Obszary te wyst ępuj ą w dolinach rzek Wieprzy na północ od K ępic, Bystrzycy i Kwaczy, a tak Ŝe Dzikiej (dopływu Studnicy) w południowo-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza. Jako utrudniaj ące lub niekorzystne dla budownictwa przyjmuje si ę wszystkie obszary, na których zwierciadło wody gruntowej znajduje si ę na gł ęboko ści mniejszej ni Ŝ 2 m. Przy wyst ępowaniu omawianych warunków geologiczno-in Ŝynierskich istotnym elementem nieko- rzystnym dla budownictwa mo Ŝe by ć agresywno ść wód gruntowych. Ze wzgl ędu na rolniczo-le śny charakter regionu obj ętego arkuszem nie wyst ępuj ą tu tereny o znacz ąco zmienionej rze źbie w wyniku działalno ści człowieka (składowiska, hałdy, du Ŝe wyrobiska poeksploatacyjne). Na obszarze arkusza nie wyst ępuj ą czynne osuwiska, ale zaburzenie naturalnych warunków poprzez działalno ść budowlan ą w rejonie zboczy i skarp moŜe uruchomi ć takie procesy i doprowadzi ć do zniszczenia obiektu.

XI. Ochrona przyrody i krajobrazu

Formami ochrony przyrody i krajobrazu na obszarze arkusza Korzybie s ą: obszary Na- tura 2000, Obszar Chronionego Krajobrazu „Jezioro Łętowskie i okolice K ępic”, otulina Par- ku Krajobrazowego Dolina Słupi, lasy, gleby chronione klas I–IVa, ł ąki na gruntach orga- nicznych oraz pomniki przyrody i u Ŝytki ekologiczne. Na obszarze arkusza Korzybie dominuje krajobraz naturalny. Ł ącznie zajmuje on około 60% powierzchni arkusza. Na pozostałej cz ęś ci wyst ępuje krajobraz kulturowy wiejski z za- budow ą i bez zabudowy. W centralnej cz ęś ci arkusza wyst ępuje niewielki obszar o charakterze krajobrazu miejskiego – miasto K ępice (4,2 tys. mieszka ńców). Krajobraz naturalny tworz ą lasy oraz jeziora i ich otoczenie. Zwarty kompleks le śny obejmuje dolin ę Wieprzy i otoczenie Jeziora Ł ętowskiego. S ą to bory sosnowe z domieszk ą świerka, d ębu, a tak Ŝe lasy mieszane z d ębem, bukiem, brzoz ą, które wyst ępuj ą w pobli Ŝu zbiorników wodnych i w dolinach rzek. Na terenach podmokłych i zabagnionych przewa Ŝaj ą olchy i jesiony, tworz ące tzw. olsy. Najwi ększe jeziora znajduj ą si ę w centralnej cz ęś ci arkusza.

Według Instytutu Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach chronione grunty rolne klasy I–IVa stanowi ą około 60% powierzchni wszystkich gruntów rolnych. Wyst ępuj ą one równomiernie na całym obszarze arkusza i zwi ązane s ą z obszarami rozprzestrzenienia glin zwałowych. Ł ąki na glebach pochodzenia organicznego wyst ępuj ą wzdłu Ŝ dolin rzek Bystrzenicy, Kwaczy i Wieprzy oraz na obszarach podmokłych i zabagnionych równomiernie na obszarze całego arkusza. W roku 2005 rozporz ądzeniem Wojewody Pomorskiego utworzono Obszar Chronione- go Krajobrazu „Jezioro Ł ętowskie i okolice K ępic”. Obejmuje on centraln ą cz ęść obszaru arkusza o ł ącznej powierzchni 6 880 ha. Wyró Ŝniaj ącym elementem tego terenu jest rzeka Wieprza z malowniczymi przełomami i meandrami oraz jeziora Ł ętowskie, Lewarowe i Obł ęskie. Jest to równocze śnie miejsce l ęgu rzadkich gatunków ptaków: orła bielika, rybo- łowa, b ąka, perkoza i błotniaka stawowego. Północno-wschodni fragment obszaru arkusza – dolina rzeki Kwaczy – znajduje si ę w obr ębie otuliny Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. W rejonie miejscowo ści Ciecholub, przy południowej granicy arkusza, znajduje si ę niewielki fragment rezerwatu torfowiskowego „Potoczek”, chroni ącego zbiorowiska ro ślin torfowych oraz drzewostan na siedlisku boru wilgotnego. Najcenniejszym elementem rezerwatu jest rzadki storczyk – listeria sercowata. Wśród pomników przyrody Ŝywej przewa Ŝaj ą d ęby. Pomniki przyrody to pojedyncze drzewa lub grupy drzew, rosn ące w lasach, w śród zabudowa ń wiejskich i przy drogach. Po- mniki przyrody nieo Ŝywionej to głazy narzutowe. W północnej cz ęś ci arkusza, na terenie gminy Kobylnica, znajduj ą si ę 3 u Ŝytki ekologiczne, chroni ące miejsca gniazdowe ptaków (tabela 6). Tabela 6 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody, u Ŝytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych Numer Forma Gmina Rok Rodzaj obiektu obiektu Miejscowo ść ochrony Powiat zatwierdzenia (powierzchnia w ha) na mapie 1 2 3 4 5 6 Kępice T – „Potoczek” 1 R Ciecholub 1982 słupski (15,24) Kobylnica 2 P Zbyszewo 1978 Pn – G słupski Kobylnica 3 P Zbyszewo 1984 Pn – G słupski Sławno 4 P śukowo 1995 PŜ – 8 d ębów szypułkowych sławie ński Sławno PŜ – 11 d ębów szypułkowych, 5 P śukowo 1995 sławie ński 1 lipa drobnolistna

1 2 3 4 5 6 Kępice 6 P Korzybie 1995 PŜ – 3 d ęby szypułkowe słupski Kępice 7 P Korzybie 1995 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 8 P Korzybie 1978 PŜ – 2 d ęby szypułkowe słupski Kępice 9 P Barcino 1984 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 10 P Barcino 1984 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 11 P Obł ęŜ e 1984 PŜ – buk zwyczajny słupski Barcino, Kępice 12 P 1978 Pn – G oddział 150g słupski Kępice 13 P Obł ęŜ e 1990 PŜ – 2 d ęby szypułkowe słupski Kępice 14 P Obł ęŜ e 1990 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 15 P Obł ęŜ e 1978 PŜ – dąb szypułkowy słupski Le śnictwo Sławno 16 P 1978 Pn – G Janiewice sławie ński Kępice Kępice 17 P 1990 PŜ – sosna zwyczajna Jez. Obł ęskie słupski Kępice 18 P Obł ęŜ e 1995 PŜ – dzika jabło ń słupski Kępice 19 P Nowe Obł ęsko 1978 Pn – G słupski Kępice 20 P Warcino 1995 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 21 P Warcino 1978 PŜ – lipa drobnolistna słupski Kępice 22 P Warcino 1995 PŜ – 7 d ębów szypułkowych słupski Kępice 23 P Warcino 1995 PŜ – 3 jawory słupski Kępice PŜ – aleja drzew pomnikowych 24 P Warcino 1995 słupski (27 lip drobnolistnych) Kępice 25 P Warcino 1978 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 26 P Warcino 1984 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 27 P Warcino 1978 PŜ – 2 d ęby szypułkowe słupski Kępice 28 P Warcino 1978 PŜ – 2 buki zwyczajne słupski Kępice 29 P Warcino 1978 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 30 P Zelice 1990 PŜ – 5 d ębów szypułkowych słupski Kępice 31 P Zelice 1978 PŜ – 3 d ęby szypułkowe słupski Kępice 32 P Zelice 1978 PŜ – 2 d ęby szypułkowe słupski Kępice PŜ – 11 d ębów szypułkowych, 33 P Zelice 1978 słupski 2 jesiony, 1 lipa Kępice 34 P Zelice 1995 PŜ – lipa drobnolistna słupski

1 2 3 4 5 6 Kępice 35 P Zelice 1978 PŜ – 8 d ębów szypułkowych słupski Kępice 36 P Biesowice 1978 Pn – G słupski Kępice 37 P Jez. Nakło 1998 PŜ – 5 d ębów szypułkowych słupski Kępice 38 P Mzdowiec 1978 Pn – G słupski Kępice 39 P Mzdowiec 1984 Pn – G słupski Kępice 40 P Mzdowiec 1984 Pn – G słupski Kępice 41 P Mzdowiec 1978 Pn – G słupski Kępice 42 P Mzdowiec 1984 Pn – G słupski Kępice 43 P Chorówko 1978 Pn – G słupski Kępice 44 P Chorówko 1984 Pn – G słupski Kępice 45 P Chorówko 1990 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 46 P Chorówko 1990 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 47 P Pustowo 1978 PŜ – 2 d ęby szypułkowe słupski Kępice 48 P Pustowo 1978 Pn – G słupski Kępice 49 P Biesowice 1995 PŜ – dąb szypułkowy słupski Kępice 50 P Biesowice 1978 PŜ – 4 cisy pospolite słupski Kępice 51 P Biesowice 1995 PŜ – buk zwyczajny słupski Wąsiorki Kobylnica miejsca gniazdowania ptaków 52 U 2002 oddział 65f słupski (1,94) Wąsiorki Kobylnica miejsca gniazdowania ptaków 53 U 2002 oddział 92c słupski (1,39) Wąsiorki Kobylnica miejsca gniazdowania ptaków 54 U 2002 oddział 93f słupski (1,31) Rubryka 2 - R – rezerwat, P – pomnik przyrody, U – uŜytek ekologiczny Rubryka 6 - rodzaj rezerwatu: T – torfowiskowy - rodzaj pomnika przyrody: PŜ – Ŝywej, Pn – nieo Ŝywionej - rodzaj obiektu: G – głaz narzutowy

Poło Ŝenie arkusza na tle mapy systemu ECONET (Liro, 1998) ilustruje figura 5. Przez obszar arkusza przebiegaj ą korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym 6k – Grabowej i 7k – Wieprzy, ł ącz ące obszary w ęzłowe o znaczeniu mi ędzynarodowym: 2M – Wybrze Ŝe Bałty- ku z 9M – Pojezierzem Kaszubskim.

Fig. 5. Poło Ŝenie arkusza Korzybie na tle systemu ECONET wg A. Liro (1998) 1 – granica obszaru w ęzłowego o znaczeniu mi ędzynarodowym, jego numer i nazwa: 2M – Wybrze Ŝa Bałtyku, 9M – Pojezierza Kaszubskiego; 2 – korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym., jego numer i nazwa: 5k – Radwi, 6k – Grabowej, 7k – Wieprzy, 8k – Słupi

Przez obszar arkusza przebiega fragment specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH 220038 Dolina Wieprzy i Studnicy, wł ączonego do Europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000”, wyznaczonego na podstawie tzw. Dyrektywy „Siedliskowej” (tabela 7). In- formacje na temat sieci „Natura 2000” s ą zamieszczone na oficjalnej stronie internetowej Mi- nisterstwa Środowiska (http://natura2000.mos.gov.pl/). Dolina Wieprzy i Studnicy jest szczególnie wa Ŝna jest dla zachowania jezior lobelio- wych i dystroficznych zbiorników wodnych. O walorach przyrodniczych tego rejonu decydu- ją podgórski charakter rzek, koncentracja źródlisk, kompleksy le śne, a tak Ŝe lasy ł ęgowe o charakterze podgórskim. S ą to równie Ŝ bardzo wa Ŝne siedliska fauny: wydry, ryb (w tym łososiowatych), kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej. Wyst ępuje tu najwi ększa znana populacja słodkowodnego krasnorostu Hildenbrandtia rivularis na Pomorzu oraz wiele ro ślin rzadkich i zagro Ŝonych z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi.

Tabela 7 Wykaz obszarów chronionych Europejskiej sieci Ekologicznej Natura 2000 Poło Ŝenie centralnego punktu Poło Ŝenie administracyjne obszaru Nazwa obszaru Powierzchnia Typ Kod obszaru w obr ębie arkusza Lp. (symbol oznaczenia na obszaru obszaru obszaru Długo ść Szeroko ść Kod mapie) (ha) Województwo Powiat Gmina geogr. geogr. NUTS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Kobylnica pomorskie słupski PLH Dolina Wieprzy PL0B1 Kępice 1 B E 16°53’30” N 54°12’02” 14 349,03 220038 i Studnicy (S) PL0G2 zachodniopo- sławie ński Sławno morskie Rubryka 2: B – specjalny obszar ochrony, bez Ŝadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000 Rubryka 4: S – specjalny obszar ochrony siedlisk

36 36

XII. Zabytki kultury

Spo śród obiektów sakralnych, architektonicznych i archeologicznych wyst ępuj ących na obszarze arkusza Korzybie, na mapie zaznaczono te, które uj ęte s ą w rejestrze Konserwatora Zabytków w Gda ńsku i Szczecinie. Na obszarze arkusza Korzybie istnieje kilkadziesi ąt stanowisk archeologicznych z okresu: neolitu, kultury wielbarskiej, pomorskiej, łu Ŝyckiej, wpływów rzymskich, wczesnego śre- dniowiecza i średniowiecza. W ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP..., 2002) dokonano szczegółowej inwentaryzacji i rejestracji znanych i przypuszczalnych stanowisk archeologicznych na omawianym obszarze. Na mapie zaznaczono tylko te stanowiska, które obj ęte s ą ochron ą konserwatorsk ą i maj ą du Ŝą warto ść poznawcz ą lub te Ŝ wymagaj ą dalszego udokumentowania. Są to głównie cmentarzyska kurhanowe kultury łu Ŝyckiej oraz osady i obozowiska neolityczne. W rejestrze zabytków chronionych figuruj ą dwa wczesno średnio- wieczne grodziska (VII-XII w.), nad rzek ą Wieprz ą koło K ępic i nad rzek ą Dzik ą koło Pu- stowa. Na obszarze arkusza Korzybie jest stosunkowo mało sakralnych i architektonicznych obiektów chronionych. W miejscowo ści Barcino znajduje si ę gotycki ko ściół pw. św. Anny z XVI w. oraz barokowy pałac z XVIII w. z parkiem. W Warcinie znajduje si ę pałac z XVII w., będący dawn ą siedzib ą kanclerza Bismarcka, otoczony parkiem. W tej miejscowości obiek- tami chronionymi s ą ponadto dwór z XIX w. i prowadz ąca do niego aleja lipowa oraz XIX- wieczna stajnia. W Biesowicach znajduje si ę pałac z drugiej połowy XIX wieku oraz ko ściół parafialny z 1890 roku z grobowcami dawnych wła ścicieli pałacu. Ko ściół z XVI w. z cen- nym ołtarzem, przebudowywany kilkakrotnie w pó źniejszych latach, jest atrakcj ą Osowa. W śukowie zachował si ę renesansowy ko ściół pw. Przemienienia Pa ńskiego z ko ńca XVI w. Do obiektów zabytkowych nale Ŝą równie Ŝ cmentarze, XIX-wieczny w Zbyszewie i pó ź- niejszy w śukowie. Pomniki upami ętniaj ące zdarzenia z okresu II wojny światowej znajduj ą si ę w Korzybiu, Obł ęŜ u i Warcinie.

XIII. Podsumowanie

Teren arkusza Korzybie znajduje si ę w granicach województwa zachodniopomorskiego i pomorskiego. Jest to region rolniczo-le śny. Ponad 60% jego powierzchni zajmuj ą lasy, pora- staj ące piaszczyst ą powierzchni ę sandrow ą rozci ętą dolin ą Wieprzy i jej dopływów. W śród lasów i wzgórz morenowych licznie wyst ępuj ą jeziora, z których najwi ększe – Jezioro Ł ętow- skie zajmuje powierzchni ę 390 ha. Wokół niego został utworzony Obszar Chronionego Kra-

jobrazu „Jezioro Ł ętowskie i okolice K ępic”, gdzie mi ędzy innymi znajduj ą si ę stanowiska lęgowe orła bielika. Przez obszar arkusza przebiega fragment specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH 220038 Dolina Wieprzy i Studnicy, wł ączonego do Europejskiej Sieci Ekolo- gicznej „Natura 2000”. Teren arkusza jest stosunkowo słabo zagospodarowany. W centrum obszaru poło Ŝone jest ponad 4-tysi ęczne miasto – Kępice. Na obszarze obj ętym omawianym arkuszem udokumentowano 2 zło Ŝa okruchowe. Ja- ko ść kopaliny w obu zło Ŝach jest słaba. W zło Ŝu „Zagórki” eksploatacja została zako ńczona ze wzgl ędu na zł ą jako ść kopaliny. Zło Ŝe „Zagórki II” eksploatowane jest okresowo. Kopali- na poddawana jest procesowi uszlachetniania w zakładzie przeróbczym, zlokalizowanym na terenie kopalni. Perspektywy na arkuszu Korzybie s ą bardzo ograniczone. Badania geologiczno-poszukiwawcze za zło Ŝami kruszywa grubego dały wyniki negatywne nawet w potencjalnie perspektywicznych formach morfologicznych. Wi ększe mo Ŝliwo ści stwarzaj ą utwory wodnolodowcowe, w obr ębie których wyznaczono perspektywy dla kruszywa drobnego. Liczne badania poszukiwawcze za kred ą, równie Ŝ negatywne, nie rokuj ą na udokumentowanie złó Ŝ kredy jeziornej. Dla tego surowca wyznaczono jeden niewielki obszar perspektywiczny. Cztery obszary prognostyczne wyznaczono dla torfów, nie wyznaczono natomiast obszarów perspektywicznych ze wzgl ędu na ochron ę walorów przyrodniczych torfowisk. Na obszarze arkusza Korzybie wyst ępuj ą dwa pi ętra wodono śne: czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe. Podstawowe znaczenie w zaopatrzeniu ludno ści w wod ę ma pi ętro czwartorz ę- dowe. Pi ętro trzeciorz ędowe uj ęte jest tylko jedn ą studni ą wiercon ą. Teren arkusza Korzybie jest stosunkowo ubogi w obiekty zabytkowe. Na uwag ę zasłu- guje XVII-wieczny pałac kanclerza Otto von Bismarcka w Warcinie. Obecnie w obiekcie tym funkcjonuje jedna z najlepszych w Polsce szkoła le śników i sokolników. W granicach arkusza Korzybie wyznaczono wył ącznie obszary predysponowane do lokalizowania składowisk odpadów oboj ętnych. Najkorzystniejszych warunków dla składowania odpadów oboj ętnych nale Ŝy spodzie- wa ć si ę w południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza w okolicach Mzdowa, Chorówka, Osowa, Podgór, Biesowic i Ciecholubia, w północno-zachodniej cz ęś ci w okolicach Janiewic, Brześcia i Gwiazdowa oraz we wschodniej koło Osieków i na południowy-wschód od miejscowo ści Obł ęŜe, a tak Ŝe przy północnej granicy obszaru arkusza w okolicy i na zachód od Zbyszewa. Wyst ępuj ące tu gliny zwałowe zlodowacenia wisły maj ą du Ŝe mi ąŜszo ści (do 29 m), a uŜyt- kowy poziom wodono śny charakteryzuje si ę niskim i bardzo niskim stopniem zagroŜenia.

Rejony te wymagaj ą jednak dokładniejszego rozpoznania, w celu okre ślenia zasi ęgu, mi ąŜ szo ści i cech izolacyjnych naturalnej bariery geologicznej. Wyst ępuj ące w okolicy Osowa, Warcina, Biesowic, Ciecholubia, Pustowa i Mzdowa ograniczenia warunkowe wynikaj ą z konieczno ści ochrony przyrody lub wód podziemnych. Na arkuszu zlokalizowano trzy wyrobiska niekoncesjonowanej eksploatacji kruszywa naturalnego, które mogłyby by ć w przyszło ści rozpatrywane jako potencjalne miejsca skła- dowania odpadów po szczegółowym rozpoznaniu izolacyjno ści podło Ŝa i zaprojektowaniu dodatkowych, sztucznych barier izolacyjnych (szczególnie w strefach zboczy). Wyrobiska te posiadaj ą ograniczenia punktowe wynikaj ące z ochrony przyrody i obiektów dziedzictwa kulturowego oraz bliskości zwartej zabudowy. Urozmaicony krajobraz z jeziorami i rzekami o charakterze podgórskim, obecno ść la- sów, a tak Ŝe ciekawych szlaków rowerowych, stwarza szans ę rozwoju turystyki, przede wszystkim krótkopobytowej. Wymaga to jednak rozbudowy odpowiedniej bazy. Zalet ą obszaru jest blisko ść wybrze Ŝa Bałtyku.

XIV. Literatura

AZP (Archeologiczne zdj ęcie Polski) w skali 1:25 000, 2002 – Archiwum Wojewódzkiego Oddziału Słu Ŝby Ochrony Zabytków, Delegatura w Koszalinie i Słupsku. DĄBROWSKI S., DRAGON K., 1998 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Korzybie (48). CAG PIG, Warszawa. GIENTKA M., MALON A., DYL ĄG J., 2008 – Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.XII.2007 r. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. GRABOWSKI D. (red.), DOBRACKI R., DOBRACKI K., RELISKO-RYBAK J., 2007a – System Osłony Przeciwosuwiskowej Etap I: Mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych w województwie zachodniopomorskim. CAG PIG, Warszawa. GRABOWSKI D. (red.), JURYS L., NEUMANN M., WO ŹNIAK T., 2007b – System Osło- ny Przeciwosuwiskowej Etap I: Mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych w województwie pomorskim. CAG PIG, Warsza- wa. HELIASZ Z., CHYBIORZ R., LEWANDOWSKI J., 2003 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000, arkuszu Korzybie (48). CAG PIG, Warszawa.

HELWAK L., DZI ĘGIELEWSKA A., 2004 – Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej (karty rejestracyjnej) zło Ŝa pospółki naturalnej „Zagórki”. GEOLEH, Pracownia Pro- jektów i Realizacji Inwestycji Geologicznych, Ekologicznych, Górniczych, Leon Helwak, Gdynia. Archiwum PUW Oddział Zamiejscowy w Słupsku. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php – Europejska Sie ć Ekologiczna „Natura 2000”. HUTNIK R., 1975 – Sprawozdanie ze zwiadu geologicznego za zło Ŝami kruszywa naturalnego w rej. Miastka, woj. słupskie i koszali ńskie. Przedsi ębiorstwo Geologiczne, Wro- cław. CAG PIG, Warszawa. INSTRUKCJA opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000, 2005 – Pa ń- stwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. JURYS L., 1990 – Sprawozdanie z prac badawczo-poszukiwawczych dla znalezienia złó Ŝ surowców ilastych ceramiki budowlanej na terenie woj. słupskiego (w 10 rejonach). CAG PIG, Warszawa. KARGER M., 1989 – Sprawozdanie ze zwiadu generalnego nr 1 z poszukiwa ń złó Ŝ kredy jeziornej w północno-zachodniej cz ęś ci województwa słupskiego. Przedsi ębiorstwo Geologiczne w Warszawie, Zakład Gda ńsk. CAG PIG, Warszawa. KLECZKOWSKI A. S. (red.), 1990 – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony 1:500 000. Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków. KONDRACKI J., 2002 – Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. LIRO A. (red.), 1998 – Strategia wdra Ŝania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Wyd. Fundacja IUCN Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. MARKS L., BER A., GOGOŁEK W., PIOTROWSKA K. (red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. MOCZULSKA G., 1984 – Inwentaryzacja kopalin w gminie K ępice, woj. słupskie. Przedsi ę- biorstwo Geologiczne w Warszawie. Zakład Gda ńsk. Archiwum PUW Oddział Za- miejscowy w Słupsku. MOCZULSKA G., J ĘDRZEJEWSKA W., 1985 – Sprawozdanie z bada ń geologiczno- poszukiwawczych złó Ŝ kruszywa naturalnego w N cz ęś ci woj. słupskiego. Przedsi ę- biorstwo Geologiczne w Warszawie. Zakład Gda ńsk. CAG PIG, Warszawa.

OSTRZY śEK W., DEMBEK K., 1996 – Zlokalizowanie i charakterystyka złó Ŝ torfowych w Polsce, spełniaj ących kryteria potencjalnej bazy surowcowej z ustaleniem i uwzgl ędnieniem wymogów zwi ązanych z ochron ą i kształtowaniem środowiska. IMiUZ, Falenty. PACZY ŃSKI B. (red.), 1993 – Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000, cz ęść I. Systemy zwykłych wód podziemnych. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. PACZY ŃSKI B. (red.), 1995 – Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000, cz ęść II. Zasoby, jako ść , ochrona zwykłych wód podziemnych. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. POLACZEK R., OTR ĄBEK L., 2003 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Korzybie (48). Nowe Przedsi ębiorstwo Geologiczne SC, Cz ęsto- chowa. CAG PIG, Warszawa. POLACZEK R., OTR ĄBEK L., 2005 – Obja śnienia do szczegółowej mapy geologicznej Pol- ski w skali 1:50 000, arkusz Korzybie (48). Nowe Przedsi ębiorstwo Geologiczne SC, Cz ęstochowa. CAG PIG, Warszawa. RAPORT o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2006 roku, 2007 – Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gda ńsk. RAPORT o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2002–2003, 2004 – Biblioteka Monitoringu Środowiska, Szczecin. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Dziennik Ustaw nr 165, poz. 1359 z dnia 4 pa ździernika 2002 r. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegóło- wych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. Dziennik Ustaw

nr 61, poz. 549 z dnia 10 kwietnia 2003 r.,. SAMSEL R., 1975 – Karta rejestracyjna zło Ŝa pospółki „Zagórki”. Pa ństwowy O środek Ho- dowli Zarodowej w M ścicach, Pracownia Projektowo-Technologiczna, Koszalin. Archiwum PUW Oddział Zamiejscowy w Słupsku. SĘDŁAK I., OLSZEWSKI J., 1987 – Projekt prac geologicznych dla udokumentowania w kat.C1 z jako ści ą w kat. B zło Ŝa kredy jeziornej w rejonie Korzybia. Przedsi ębior- stwo Geologiczne w Warszawie. Zakład Gda ńsk. CAG PIG, Warszawa.

SĘDŁAK I., OLSZEWSKI J., 1988 – Sprawozdanie z bada ń geologiczno-poszukiwawczych za zło Ŝami kredy jeziornej w rejonie Korzybia nad dolin ą Wieprzy. Przedsi ębiorstwo Geologiczne w Warszawie. Zakład Gda ńsk. CAG PIG, Warszawa. STACHÝ J., 1987 – Atlas hydrologiczny Polski. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa. STARKEL L. (red.), 1991 – Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1993 – Mapy radioekologiczne Polski. Cz ęść I. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1994 – Mapy radioekologiczne Polski. Cz ęść II. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. TCHÓRZEWSKA D., TYLEK K., 1972 – Sprawozdanie z prac geologiczno-zwiadowczych przeprowadzonych za zło Ŝami kredy jeziornej na obszarze powiatu Słupsk. Przedsi ę- biorstwo Geologiczne, Kraków. CAG PIG, Warszawa.

TOPOLSKA G., 1999 – Dokumentacja geologiczna w kategorii C 1 zło Ŝa kruszywa naturalnego „Zagórki II”. GEOLEH, Pracownia Projektów i Realizacji Inwestycji Geolo- gicznych, Ekologicznych, Górniczych, Leon Helwak, Gdynia. Archiwum PUW Od- dział Zamiejscowy w Słupsku. USTAWA o odpadach. z dnia 27 kwietnia 2001 r. Dziennik Ustaw nr 62, poz. 628 z dnia5 marca 2007 r. WYTYCZNE dokumentowania złó Ŝ kopalin, 1999 – MO ŚZNiL, Warszawa.