Balkanlarda Alevilik Bektaşilik
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Balkanlarda Alevilik Bektaşilik Editör Dr. Mehmet ERSAL Çorlu Belediyesi Yayınları 2015 II Balkanlarda Alevilik Bektaşilik Çorlu Belediyesi Yayınları Hatip Mah. Ali Osman Çelebi Bulvarı No:74 Çorlu/Tekirdağ Balkanlarda Alevilik Bektaşilik Editör Dr. Mehmet ERSAL Baskıya Hazırlık Avrupa Baskı Merkezi Kapak Tasarım Murat BİLGİN İç Tasarım Savaş AKSOY Baskı ve Cilt Altan Basım Yüzyıl Mah. Massit. No: 222 Bağcılar İstanbul 34200 Türkiye 0 212 629 03 74 pbx Baskı Tarihi Nisan 2015 Birinci Baskı 1200 Adet Yayıncı Sertifika No: 31843 ISBN 978-605-65604-0-8 III İÇİNDEKİLER BİR GÖÇ SERÜVENİNDE MEKAN VE TARİH: YUNANİSTAN’DAN ANADOLU’YA BİR BEKTAŞİ ÖYKÜSÜ / Levent KAYAPINAR ...................................................................1 CHRİSTİAN DUALİSM AND ALEVİSM: THE STATE OF RESEARCH AND EVİDENCE / Yuri STOYANOV ..............................................................................................16 SEYYİD SULTAN ŞÜCA’ADDİN VELİ (BABA İLYAS HORASANİ) / Mehmet DEMİRTAŞ..................................................................................................................................50 BAŞTİNO (HASAN BABALAR) KÖYÜ VE YÖRESİYLE İLGİLİ KAYNAKLAR / Katerina VENEDİKOVA ...........................................................................................................62 OSMANLI KAYITLARINDA KUZEY BULGARİSTAN ALEVİ-BEKTAŞİ KÖYLERİ (XVI. yüzyıl) / Ayşe KAYAPINAR .........................................................................................87 BATI TARKYA’DA SEÇEK YÖRESİ DÜĞÜN GELENEKLERİNDE MÜZİK UNSURLARI / Hüseyin YALTIRIK �������������������������������������������������������������������������������������115 BULGARİSTAN’IN DELİORMAN VE DOĞU RODOP DAĞLARINDA ZÂKİRLİK VE NEFESLER: ETNOMÜZİKOLOJİDEN BİR BAKIŞ / Irene MARKOFF ..........................133 VAHİT LÜTFİ SALCI VE BEDREDDİNİLER / Mevlüt YAPRAK ...................................144 BULGARİSTAN’DA ALEVİ-BEKTAŞİ KÜLTÜRÜNÜN KORUNMASINDA VE İFADESİNDE NEFESLERİN VE ZÂKİRLİĞİN YERİ VE ROLÜ: DELİORMAN BÖLGESİ ÖRNEĞİ / Nevena (Nevin) GRAMATİKOVA .................................................155 SEYYİD ALİ SULTAN (KIZILDELİ) / Ahmet KARAHÜSEYİN .....................................199 677 SAYILI YASAYA İLİŞKİN TARTIŞMALAR EKSENİNDE BEKTAŞİ TEKKELERİ VE CEMEVLERİNİN STATÜSÜNE DAİR / Ali YAMAN ................................................203 BALKANLAR: ALEVİ Mİ BEKTAŞİ Mİ? OCAK MI SÜREK Mİ? / Mehmet ERSAL ...236 AMUCA KABİLESİNDE SEMAHLAR / Refik ENGİN ....................................................264 BULGARİSTAN’DA YAŞANAN ALEVİLİK-BEKTAŞİLİK ÜZERİNE GÖZLEMLER / Ayhan AYDIN ..........................................................................................................................294 TRAKYA VE BALKANLARDA BABAGAN KOLU BEKTAŞİLERİN DÜNÜ VE BUGÜNÜ / Orhan BULUT ....................................................................................................348 OCAK İÇİ İLETİŞİMDE KUTSAL MEKANIN FONKSİYONLARI: SEYYİD ALİ SULTAN OCAĞI ÇAMLICA SÜREĞİ / Seyhan KAYHAN-KILIÇ ................................355 EK 1. ULUSLARARASI BALKANLARDA ALEVİLİK BEKTAŞİLİK SEMPOZYUMU PROGRAM KİTAPÇIĞI .........................................................................................................372 DİZİN ........................................................................................................................................385 IV Balkanlarda Alevilik Bektaşilik V ÖNSÖZ Bu kitap, 26-27 Ekim 2013 tarihleri arasında Tekirdağ Çorlu Silverside Hotel’de düzenlenen “I. Uluslararası Balkanlarda Alevilik Bektaşilik Sempozyumu” bildirilerinden oluşmaktadır. 2010 yılında Cem Vakfı Ankara Şubesi’nin düzenlediği “II. Uluslararası Tarihten Bugüne Alevilik Sempozyumu” sırasında Cem Vakfı Çorlu Şubesi Başkanı olduğunu öğrendiğim Muzaffer Birdal ile tanıştım. Sempozyumun koşturmacası arasında bir ara yanıma gelerek hocam, böyle bir sempozyumu Çorlu’da yapmamız mümkün olur mu? diye sordu. Kendisine Balkanlar ve Trakya’da yaşayan Alevi topluluklar üzerine mevcut Türkçe literatürün çok zayıf olduğunu belirterek böyle bilimsel bir toplantıya gerçekten ihtiyaç olduğunu vurguladım. Cümlemin sonunda ama diyerek kapsamlı bir sempozyum için ciddi bir maddi destek ve uzun bir zaman diliminde çalışmak gerektiğini belirttim. Ben bu cümleleri kurarken bir ilçe sınırlarında büyük bir sempozyumun gerçekleştirmenin zorluğunun farkındaydım. Muzaffer Birdal ile sempozyumdan sonra diyaloğumuz hiç kesilmedi. Hatta dernek ve vakıf yöneticilerinde çok sık rastlamadığım vasıflara ve bakış açısına sahip olduğunu fark ettim. Alevilik hakkında yapılan sempozyum, panel gibi çalışmalarda dinleyici topluluğu arasında her gittiğim yerde Muzaffer Birdal’ı da görüyordum. Kendisi bir tıp doktoru olmasına rağmen mensup olduğu toplulukla ilgili bilgi birikimine sahip olmak ve hizmet edebilmek için mücadele veriyordu. Her karşılaşmamızda Çorlu’da yapmayı planladığımız sempozyumun aşamalarını konuşuyorduk. Sempozyumun iki temel hedefi olması gerektiği kanaatindeydik. Bunlardan birincisi ve belki en önemlisi Balkanlardaki Alevi Bektaşi topluluklar üzerine akademik bir birikim sağlanmasıydı. İkincisi ise, Balkanlarda azınlık içinde bir azınlık olarak yaşayan Alevi-Bektaşi topluluklarla Trakya’daki küçük Balkanı bir araya getirmekti. Çünkü bir asır öncesine kadar aynı devletin topraklarını, VI Balkanlarda Alevilik Bektaşilik aynı inançsal mensubiyeti paylaşan bu toplulukların arasına sınırlar çizilmişti. Bazıları kurtuluşu anavatan olarak gördükleri Türkiye’ye sığınmakta buldu. Özellikle bu durum Trakya bölgesinin küçük Balkan toprağı olmasını sağlamıştı. Ama topraklarını terk etmeyen kardeşlerimizle de o topraklar bizim evimiz olarak durmaktaydı. Biz kardeşin kardeşe kavuşmasını da istediğimiz için bu iki temel amaçla sempozyumu şekillendirmiştik. Bir sempozyumu gerçekleştirmek için önemli bir maddi kaynağa ihtiyaç vardı. Bunun nasıl olacağını tartışırken Çorlu Belediyesi’ne bir proje halinde sempozyum talebimizi Muzaffer Birdal sundu. Birçok Büyükşehir belediyesinin girmek istemediği maddi külfetin altına Çorlu Belediye Başkanı Ünal Aysan, ekibi ile girdi. Bize kalan hedeflere ulaşmak için çalışmaya başlamaktı. Sempozyum Düzenleme Kurulu üyeleri ile çalışmaya başladık. Balkanlardaki Alevi Bektaşi topluluklarını farklı yönleri ile çalışmış olan sahanın uzmanları ile irtibata geçtik. Yurt dışından Kanada, İngiltere, Bulgaristan, Yunanistan, Arnavutluk ve Makedonya’dan inanç sistemini farklı disiplinlerin penceresinde inceleyen bilim insanlarına ulaştık. Yine Türkiye’de Balkanlardaki Alevi Bektaşi topluluklar üzerine çalışan bilim insanlarını da sempozyuma dahil ettik. Bu sayede sahasında önemli bir birikime sahip olan bilim insanları ve konu üzerine çalışan alaylı araştırmacılardan oluşan bir tablo yakaladık. Bu tabloda inancın yaşatıcısı olan inanç önderlerine de yer vermek gerektiği düşüncesi ile oturumlarda inanç önderlerine de bildiklerini aktarma imkanı sunduk. İkinci hedefe ulaşmak için kardeşi, kardeşe kavuşturmak gerekiyordu. Maddi imkanlar nispetinde Yunanistan ve Bulgaristan’dan inanç önderi, zâkir, dernek başkanı ve yolun taliplerini Çorlu’ya davet ettik. Yunanistan’dan on beş kişi, Bulgaristan’ın ise güney ve kuzey bölgelerinden birer otobüs insanı Çorlu’ya getirdik. Yine Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşayan ve göç ile Balkanlardan Türkiye’ye gelen inanç önderlerini de toplantı halkasına dahil ettik. VII Katılımcıların, sahanın uzmanlarının aktardığı bilgilere toplantının yapıldığı salonda ve canlı olarak CEM TV’den yayınlayarak televizyonlarının başında ulaşmalarını sağladık. Akademik birikimin aktarılmasının yanında sempozyumun birinci günü akşamı Cem Vakfı Çorlu Şubesi Cemevinde “Balkanlar Birlik Cemi” düzenleyerek manevi birlikteliği de sağlamayı hedefledik. Bu sempozyumun program kitapçığında on dokuz bildiriye yer verilmişti. Bu bildirilerden üç tanesini sunacak olan katılımcılar toplantıya iştirak edemediler. Toplantı sonrası bildiri kitabında yer almasını istemeleri durumunda bildirilerini gönderebileceklerini belirtmemize rağmen geçen süre zarfında bildirilerini göndermediler. Bu sebeple program kitapçığında isimleri olan Elizabeta Koneska, Edmond Brahimaj ve Hasan Yıldız’ın bildiri metinleri kitapta yer almamıştır. Bu isimler dışındaki 16 katılımcı bildirilerini sunmuş ve metinlerini göndermişlerdir. Bildiri sunumları Türkçe ve İngilizce yapılmıştır. Bu kitapta bildiri olarak sunulan on altı makaleye yer verilmiştir. Bu makalelerde, tarih, edebiyat, halk bilimi, sosyoloji, antropoloji, dinler tarihi ve hukuk gibi farklı disiplinlerin bakış açıları ile Alevi Bektaşi topluluklar analiz edilmiştir. Bu yönü ile kitap literatürdeki ciddi bir boşluğun bir bölümünü doldurmayı hedeflemektedir. Kitapta basılan bildirilerin sırası belirlenirken sempozyumdaki oturumlardaki sunum sırası esas alınmıştır. Bildiri metinlerinin içeriğine yazarının izni olmadan müdahale edilmemiştir. Her makale kendi bütünlüğü içinde değerlendirilerek yazarın kullandığı yazım kurallarına tâbi kalarak yayınlanmıştır. Bu sebeple makaleler okunduğunda her bildirinin yazarının yazım esaslarına sadık kalınarak esere yansıtıldığı görülecektir. Bu yayının ortaya çıkmasında birçok kurum ve kişinin emeği vardır. Öncelikli olarak sempozyumu düzenleyen Cem Vakfı Çorlu Şube Başkanı Muzaffer Birdal nezdinde bütün vakıf üyelerine ve Çorlu Belediye Başkanı Ünal Baysan nezdinde bütün belediye çalışanlarına, VIII Balkanlarda Alevilik Bektaşilik ilmi birikimlerini bizimle paylaşan bilim insanları ve inanç önderlerine, fikri ve manevi desteğini esirgemeyen bilim ve danışma kurulu üyelerine,