De Pandemie Van Het Rechts- Nationalisme

Home , Josh Dawsey, March for Science, Tax March

De Pandemie van het Rechts- Nationalisme

De Wereldwijde Waan van de “Alternatieve Feiten” en het

“Fake News”

De Pandemie van het Rechts- Nationalisme

De Wereldwijde Waan van de “Alternatieve Feiten” en het “Fake News”

Carl Denef

Dankbetuiging: Grote erkentelijkheid gaat naar Maryline die me steeds publicaties en kritische opmerkingen bezorgde uit hoeken die ikzelf niet onderzocht en die van groot nut zijn geweest voor de realisatie van dit werk.

Schrijver: Carl Denef December 2017 Coverontwerp: Eigen ontwerp via Brave New Books website Foto door Natalie Denef ISBN: 9789402166507 © Carl Denef

Inhoudstafel

Voorwoord 9

Deel 1: Rechts-nationalisme en populisme in België

Historiek 18 De natiestaat en nationalisme 20 De liberale democratische staat 33 Neonationalisme 38 Vlaams-nationalisme 39 De rechtse ideologie 43 Het populisme 45 Het rechts-populisme van het VB en de NVA 48 Het anti-Islam discours van het VB en de NVA 50 Het ‘Law and Order’ discours van de NVA en het VB 66 De aversie van de NVA voor Links 76 De NVA en de waanwereld van de “alternatieve feiten” 82 Het rechtse economisch discours van de NVA 88

Deel 2: Rechts-nationalisme en barbarij in de Verenigde Staten onder Trump

De ‘alt-right’ en de blanke suprematie 95 De nieuwe orde: liegen, ‘fake news’ en ‘Alternatieve feiten’ 107 De show van ondoordachte decreten (‘executive orders’) 114 Belastingvermindering voor de rijken 131 De drive van het narcisme 132 De verrassende achterban 136 De groeiende oppositie 138 De kruisraketten in Syrië 145 De ‘mother of all bombs’ in Afghanistan 156 Ontslag van James B. Comey 158 Geheime informatie gelekt aan Russische ambtenaren 161 ‘Speciale aanklager’ Robert Mueller 163 Getuigenis van James Comey en Jeff Sessions 167 De rondrit naar Saoedi-Arabië, Israël en Europa 173 Loze beloften 177 Weg met het Klimaatakkoord en beschermde natuurgebieden 178 Weg met de ontspanning tussen de VS en Cuba 182 Weg met het Mondiaal Pakt voor Migratie 185 Terug naar Benito Mussolini? 185 Chaos in het Witte Huis 196 Toespraak tot de Verenigde Naties 198 Het ‘nucleair nationalisme’ van Noord-Korea 201

Deel 3: Rechts-nationalisme en autoritarisme: een pandemie in de wereld

Rechts en Extreemrechts in Europa 210 Brexit 214 Vertwijfeld Europa 218 Recep Tayyip Erdogan 223 Vladimir Poetin 227 Rodrigo Duterte 228 Benjamin Netanyahu 230

Besluiten 237

Referenties 249

Lijst van afkortingen

ABC: American Broadcasting Company ACA: Affordable Care Act (Obamacare) AFC: America First Council AfD: Alternative für Deutschland AHCA: American Health Care Act AKP: Justice and Development Party (Turkey) ASEAN: Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties CD&V: Christendemocratisch & Vlaams CDU: Christelijk Democratische Unie van Duitsland CHP: Republican People’s Party (Turkey) CIA: Central Intelligence Agency CNBC: Consumer News and Business Channel (VS) CNN: Cable News Network (VS) CO2: Koolstofdioxide CSU: Christelijke Sociale Unie van Duitsland Die Linke: De linkse partij in Duitsland (die Linkspartei) EPA: Environmental Protection Agency EU: Europese Unie EVRM: Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens FBI: Federal Bureau of Investigation FN: Front Nationale (Frankrijk) GAS: Gemeentelijke Administratieve Sancties GDP: Gross domestic product (economie) GOP: Grand Old Party ICT: Information and communications technology IMF: Internationaal monetair fonds ISIS: Islamitische Staat KMO: Kleine of middelgrote onderneming MIT: Massachusetts Institute of Technology MR: Mouvement Réformateur (België) MSNBC: Microsoft Network and NBC NATO: North Atlantic Treaty Organisation NAVO: Noord-Atlantische Verdragsorganisatie NBC: National Broadcasting Company NSA: National Security Agency NVA: Nieuw-Vlaamse Alliantie (België) OCMW: Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn OPCW: Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons’ PiS: Recht en Rechtvaardigheid partij (Polen) PKK: Koerdische Arbeiders Partij (Turkije) PP: Partido Popular PS: Parti Socialiste (België) PTB/PVDA+: Parti du Travail de Belgique/Partij van de Arbeid + (België) PvdA: Partij van de arbeid (Nederland)

PVV: Partij van de vrijheid (Nederland) RCEP: Regional Comprehensive Economic Partnership RVA: Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening SPD: Sociaaldemocratische Partij van Duitsland TPP: Trans Pacific Partnership U.C. Berkeley: University of California at Berkeley UGent: Universiteit Gent UKIP: UK Independence Party UN: United Nations VB: Vlaams Belang (België) VK: Verenigd Koninkrijk VLD: Open Vlaamse Liberalen en Democraten (België) VN: Verenigde Naties VS: Verenigde Staten van Amerika VVD: Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (Nederland) Vzw: Vereniging zonder winstoogmerk

Voorwoord

In mijn laatste jaar middelbare school, einde van de jaren vijftig van vorige eeuw, nam ik deel aan een opiniepeiling. Ik bleek liberaal-conservatief te zijn. Eén van de vragen in die opiniepeiling is mij steeds bijgebleven: of het al dan niet verantwoord was dat de Amerikanen in augustus 1945 de atoombom inzetten op Hiroshima en Nagasaki, die 200,000 Japanse burgers in één klap het leven ontnam en de twee steden volledig verwoestten. Ik liet me toen leiden door het argument, opgedrongen door de overwinnaar van de tweede wereldoorlog, de Verenigde Staten van America (VS), dat er zonder het gebruik van de atoombom veel meer slachtoffers zouden gevallen zijn en de oorlog langer zou geduurd hebben. Maar vijf jaar later voerden de VS samen met Zuid-Korea en de Verenigde Naties (VN) al terug oorlog tegen Noord-Korea, legden het land volledig in puin door massale bombardementen en overwogen zelfs de atoombom terug in te zetten. Toch liep die oorlog uit op een patstelling en is er vandaag nog steeds geen vredesverdrag.

De combinatie van de dood van mijn vader in 1961 en de studentenrevoltes tijdens de jaren 60 brachten een ware omwenteling in mijn leven. Het paternalistisch gezag en de dogma’s taanden weg, eerst bij enkelen daarna bij velen. De God van het Christendom was niet langer ‘almachtig’, niet ‘oneindig goed’ en niet meer ‘alomtegenwoordig’. Een periode van zelfbewustwording, zelfbevrijding en ontvoogding van jongeren brak aan, die het dwangmatige en onvrije denken van voordien vaarwelzegde. Er bestond toen in de Westerse wereld opvallend veel hoop op een betere toekomst, een toekomst waar echte vrijheid en authenticiteit centraal stonden. Die hoop werd aangescherpt door de Amerikaanse President John F. Kennedy, door Martin Luther King Jr., door revolutionairen zoals Fidel Castro en Che Guevara, door Nelson Mandela, door Harry Belafonte, de Beatles, de Rolling Stones en door vele andere gekende en minder gekende mensen.

Maar is de Westerse wereld er uiteindelijk beter op geworden? Voor mij zeker. Ik had het geluk van geboren te worden uit hoogopgeleide ouders, die me voor

die tijd een goede opvoeding gaven en die in mij de fascinatie voor het wetenschappelijk onderzoek deden ontluiken. Tijdens de jaren die volgden, werd mijn blik meer en meer verplaatst van de conservatieve achtergrond van mijn jeugd naar wat mensen echt vrij en autonoom maakt. Dat kon alleen door open te staan voor andersdenkenden. Het gebeurde niet plots maar besloeg jaren, zelfs decennia. Blijven stilstaan kon ik niet, ik wilde een progressief leven. De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki werden voor mij het gruwelijkste dat de beschaafde wereld ooit had gedaan en voorspelden eigenlijk wat het Westen in werkelijkheid zou worden: een wereld waarin vrijheid, gelijkheid en solidariteit vooral leuzen waren in dienst van de hegemonie van de VS. De Westerse wereld werd een wereld van kansen voor enkelen maar niet voor de velen. De oorlog in Korea ging over in de oorlogen in Vietnam, Laos en Cambodja van 1955 tot 1975. Ze werden opgedrongen door de VS, die een kruistocht tegen het communisme voerden, maar die uiteindelijk die oorlogen smadelijke zouden verliezen. De CIA vernietigde linkse progressieve regeringen in het Midden- Oosten en Zuid-Amerika. Richard Nixon moest in 1974 aftreden als VS-President door het Watergate schandaal en zijn pogingen om de rechtspraak te belemmeren.

Gedurende de jaren 80-90 heb ik veel geleerd van mijn kinderen, wat mij voorbereidde op wat later komen zou. Ik leerde over de zure regen en de vernietigende werking ervan op coniferen. Samen met hen werd ik stilaan bewust van het belang van de ecologische imperatieven van de planeet aarde, toen verdedigd door de partij Agalev (Anders gaan leven). Na de implosie van de Sovjet-Unie in 1991, die het Westen als ‘triomfator’ op het communisme overmoedig maakte, kwamen de VS-geleide oorlogen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Sommige zijn nu al bijna 30 jaar aan de gang en bieden nog steeds geen uitzicht op een menswaardige oplossing. De vroegere kolonialistische uitbuiting door Westerse landen en de Axis of Evil retoriek van VS-President Georges W. Bush na de 9/11 aanval op de Twin Towers in New York, werden de oorsprong van de haat en het terrorisme van vandaag tegen het imperialisme van het Westen. De spontane Arabische lentes in 2011 werden in de kiem gesmoord en de daaruit ontstane oorlogen dreven miljoenen mensen op de vlucht. Nu het Midden-Oosten en Noord-Afrika door de Westerse alliantie aan

flarden werden geschoten en de door de VS gestuurde drones vele burgerslachtoffers maakten, is het herstelwerk nagenoeg nihil, en zelfs niet echt gewild. Voor het Westen is er maar één bedoeling: de hegemonie van de VS in de wereld in stand houden, de oliestromen veiligstellen en zich van de lokale bevolking niet veel aantrekken. Dat leerde ik tot op vandaag vaststellen en bezorgde mij een grote desillusie in de huidige vorm van het zogenaamde westers leiderschap.

In 2007 eindigde mijn wetenschappelijke carrière en de aanpassing aan dat nieuwe leven was moeilijk. Oude demonen doemden weer op. Gelukkig kwamen toen enkele nieuwe mensen opdagen, mijn schoonzoons en schoondochters, met elk hun eigen sterktes. Melissa bracht me in contact met de mariene microbiologie en de microplastics, waar ik tot dan niets over gehoord had. Massale hoeveelheden door de mens vervaardigde plastic zijn terechtgekomen in de oceanen, meren en rivieren, 10 maal meer in massa dan de totale menselijke biomassa (1). Ze worden een existentiële bedreiging. Microplastic deeltjes zijn terug te vinden in dieren en mensen zonder men weet welke de gevolgen zijn voor de gezondheid. Vanaf 2012 werd ik mij ten volle bewust van de opwarming van de aarde die alarmerend werd door de steeds stijgende verbranding van fossiele brandstoffen en de kaalslag van bossen en wouden voor de landbouw. Wetenschappers toonden aan dat, als we geen alternatieve bronnen van energieproductie zouden ontwikkelen, de planeet in vele gebieden onbewoonbaar zou worden tegen het einde van de 21ste eeuw. De verloedering van het milieu werd met de jaren erger en begon de gezondheid te ondermijnen. De pollutie door de massale uitstoot van broeikasgassen en de chemische industrie en de versnijding van het landschap ondermijnen de biodiversiteit. De catastrofale impact van de klimaatverandering trof me dermate dat ik mij voluit inzette om deze problematiek grondig te begrijpen en ze in mijn onmiddellijke omgeving te laten horen. Nog andere levensgevaarlijke milieuproblemen meldden zich aan, zoals de fenomenale vleesproductie en de wijze waarop dat gebeurt: dieren leven in te kleine behuizing en produceren massale hoeveelheden van de broeikasgassen CO2 en methaan. In de veeteelt worden antibiotica massaal gebruikt om groei te stimuleren en infecties te voorkomen, waardoor resistentie sneller ontwikkelt dan we nieuwe antibiotica kunnen

maken (2). Dat verhoogt het risico op het uitbreken van pandemieën, waartegen we niets zouden kunnen doen.

Aangezien de eerste slachtoffers van de klimaatverandering zullen voorkomen in die landen die het minst hebben bijgedragen tot de productie van broeikasgassen en de opwarming, werd ik de laatste jaren ook getroffen door de inherente onrechtvaardigheid die met de impacts van de klimaatopwarming geassocieerd is. Dat temperde mijn illusies in de VS, die niet alleen een van de grootste vervuilers zijn geweest maar nog steeds, tegen de wetenschappelijke consensus in, een groot aantal ontkenners van de klimaatverandering tellen. Vooral sinds het rechts-nationalistisch bestuur van President Donald Trump, besefte ik dat de wereld vandaag uiterst gevaarlijk aan het worden was: een wereld die zichzelf potentieel kan vernietigen niet alleen door de nakende impacts van de opwarming maar bovendien ook door de bedreiging van de nucleaire bewapening en het roekeloze imperialisme van de VS.

De belangrijkste bekommernis van de VS is niet het brengen van democratie zoals ze zelf beweren, maar het blijven behouden van hun heerschappij over de wereld. In 2015 hadden ze 800 buitenlandse legerbasissen in 70 verschillende landen, terwijl Rusland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk (VK) tezamen slechts 30. Prijskaartje voor de VS: $100 miljard en in oorlogszones $200 miljard per jaar (3). Toen Mikhail Gorbachev bij de implosie van de Sovjet-Unie voorstelde om een Internationaal Veiligheidssysteem op te bouwen voor gans Eurazië op basis van coöperatieve integratie zonder militaire blokken en waarbij Duitsland zou kunnen herenigen op voorwaarde dat er geen uitbreiding van de NAVO naar het Oosten zou gebeuren, stemden de VS er eerst mee in, maar omdat er geen geschreven document werd opgemaakt, herenigde Duitsland en werd de NAVO toch uitgebreid naar het Oosten. De woorden van Gorbachev liegen er niet om: “The Americans promised that NATO wouldn't move beyond the boundaries of Germany after the Cold War but now half of central and eastern Europe are members, so what happened to their promises? It shows they cannot be trusted” (4). Dat is een grote waarheid, want wat gebeurde er nadien? Raketafweersystemen werden geïnstalleerd in Roemenië tijdens de Obama- jaren, onder het mom van Europa te beschermen tegen niet-bestaande aanvallen

vanuit Iran, maar in werkelijkheid om Rusland af te schrikken (5). Rusland herbegon een nieuwe wapenwedloop, wat dan weer aanzette tot verhoging van NAVO-aanwezigheid in Oost-Europese landen (6). De nucleaire bedreiging is vandaag groter dan tijdens de Koude Oorlog en langs alle zijden wordt er naar hartenlust geprovoceerd (7). Het gevaar komt niet zozeer uit Noord-Korea dan wel uit Israël, dat door massale steun uit de VS een honderdtal nucleaire bommen ter beschikking zou hebben, maar weigert zijn nucleaire uitrusting openbaar te maken. Het land heeft het non-Proliferatie Verdrag niet ondertekend en wordt dus niet gecontroleerd door het Internationaal Atoom Energie Agentschap van de VN (8). Alleen de VS hebben hun kernwapens verspreid over de ganse aardbol en ondersteunen India voor de ontwikkeling van kernwapens (9). Terwijl de VS Iran reeds decennia isoleren met economische sancties, was er tijdens het bewind van President Obama een relaxatie ontstaan over het nucleaire programma van het land, maar dat wordt nu teruggedraaid door President Trump. Denk aan de recente bedreigingen en spierballengerol van Trump tegen Noord-Korea en Iran. Een andere reeks feiten die het imperialisme van de VS illustreert zijn de oorlogen in Zuidoost-Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Denk aan wat er gebeurde met Saddam Hoessein en Muammar Gaddafi (10). Die waren weliswaar dictators, maar de toestand nu is vele malen erger dan voordien, omdat die landen na de oorlogen aan hun lot werden overgelaten. Anderzijds worden nieuwe soorten wapens aangevoerd, zoals cyber weapons (11). De VS organiseerden cyberaanvallen op Iran en bespiedden elektronisch via de National Security Agency ook Europese landen, maar maakten er een grote zaak van als Rusland cyberaanvallen uitvoerde op de VS. Al wie er maar aan denkt zich tegen de VS te verzetten wordt weggezet als terrorist.

Ondertussen wordt er door rechts-nationalisten gepropageerd dat ‘onze Westerse waarden boven alle andere waarden staan’, maar blijft een echte menselijke boodschap achterwege. Onze Westerse wereld teert op de uitbating van de rest van de wereld en leeft bovendien boven zijn stand. Iedereen moet meewerken aan het onderhouden van die uitbating en aan de mateloze en gewetenloze consumptie, want ‘there is no alternative’. Het kapitalistisch economisch systeem van vandaag is een verder stadium van dat van de 19de

eeuw: een materialistisch systeem zonder ethiek, waar kapitaalkrachtigen zichzelf gewetenloos tot machtige en autocratische corporatistische heersers hebben gemaakt, dat steeds uitmondt in crisis en ineenstorting maar zich steeds weet te redden zonder zich te bekommeren over het lot van de mens die werkloos werd. Zo’n wild kapitalisme schept onrechtvaardigheid en ongelijkheid van kansen en een kleine groep rijken wordt steeds rijker. De extreme liberalisering van de vrije markt en de deregulatie van het staatstoezicht vanaf de jaren 80 verzwakten regulerende mechanismen van herverdeling van de rijkdom (10). Het opgevoerde pseudo ideaal is ‘hebben’, niet ‘zijn’. Wie belang hecht aan ‘zijn’ zoekt in de eerste plaats naar inzicht, naar verbetering en naar kennis bevorderen voor iedereen. Wie het leven ziet als hebben, dwarsboomt gewoonweg de goede dingen die de mensheid heeft verwezenlijkt. Wie leugens inpakt en als waarheid verkoopt, wie de eigen cultuur als beter aanziet en de diversiteit tussen mensen als waarde verwerpt, wie een ‘wij-zij’ tweespalt creëert, wie overal terroristen ziet en vluchtelingen buiten houdt onder het mom dat ze een bedreiging vormen voor de zelf-geproclameerde superioriteit, wie met landen die de mensenrechten schenden overeenkomsten maakt om migratie tegen te houden en wie onverschillig blijft voor wat er zich in de wereld afspeelt, creëert een hopeloze toekomst, die alleen kan blijven bestaan door autoritaire repressie en haatpropaganda tegen al wie progressief is. Dat is de wereld waar we vandaag in leven. De hoop van de jaren 60 en de ‘grote verhalen van eertijds’ zijn verdwenen onder het toxische stof van het kapitalistisch materialisme. De dogma’s zijn teruggekeerd onder vorm van inhoudsloze slogans zoals ‘eigen volk eerst’, ‘Nederland weer van ons’, ‘la France pour les Français’, ‘America first’, ‘Heil Trump’, ‘grenzen dicht’. Meer en meer stemmen kweken discriminatie, racisme en xenofobie aan en vergoelijken het als uitingen van de eigen identiteit.

Rechts-nationalisme wordt de laatste jaren als hét oplosmiddel voor de problemen in de wereld doorgedrukt, maar het discours is slinks (leep, vals, geniepig), misleidend en inhoudsloos. Het verschijnsel is mondiaal, zodat men kan spreken over een pandemie. Rechtse politieke machthebbers verliezen hun moreel gezag en geloofwaardigheid door kleinigheden en onbenulligheden als grote verwezenlijkingen voor te stellen. Misleiding en onwaarheden worden de leidraad van het discours, terwijl er structureel steeds minder inzet bestaat om

de fundamenteel humane grondrechten te garanderen voor iedereen. Rechts demoniseert linkse partijen en zet ze weg als het restafval van de 20ste eeuw. In Vlaanderen is te zien hoe de partijen Vlaams Belang (VB) en de Nieuwe-Vlaamse Alliantie (NVA) een autoritair bewind opbouwen en een wij-zij tweespalt scheppen. In wezen willen beide partijen hetzelfde bereiken: de samenleving polariseren, vreemdelingen stigmatiseren, de Vlaamse tradities herstellen en stiekem de gegoede klasse beschermen. Het rechts-nationalistisch discours van de NVA en het VB is in versterkte vorm terug te vinden bij Donald Trump in de VS en bij meerdere rechtse en extreemrechtse en nationalistische leiders in andere landen, zoals Vladimir Poetin in Rusland, Recep Tayyip Erdoğan in Turkije, Abdel Fattah el-Sisi in Egypte, Rodrigo Duterte in de Filippijnen, Benjamin Netanyahu in Israël, Nigel Farage, Boris Johnson en Theresa May in het Verenigd Koninkrijk (VK), Jaroslaw Kaczynski in Polen, Marine Le Pen in Frankrijk, Geert Wilders in Nederland, Norbert Hofer in Oostenrijk, Viktor Orbán in Hongarije, Miloš Zeman in Tsjechië (links populistisch en anti-migratie), de Deense Volkspartij in Denemarken, de Slovaakse Nationale partij in Slovakije en Mariano Rajoy in Spanje. Rechts-nationalisme is geen oplossing, het verwijst naar een opgezet romantisch verleden en probeert de liberale democratie en de open samenleving te ondermijnen. Wat de huidige evolutie zo angstaanjagend maakt is dat de waarheid vervangen wordt door “alternatieve feiten” en “fake news”, op een duidelijke of listig verborgen wijze voorgesteld.

Toch zijn de vroegere revoltes niet dood. Ze zijn opgenomen in het progressief verschijnsel van ‘civilisatie’, die mensen uiteindelijk ‘beschaafder’ maakt. Dat kan alleen verwezenlijkt worden door een democratisch bestuursstelsel en wetenschappelijk onderwijs, die een rechtvaardigere samenleving en de hoop op een betere toekomst hooghouden. De huidige opmars van het rechts- nationalisme brengt het democratisch proces en de progressie naar meer menswaardigheid in groot gevaar. Veel strijd zal nodig zijn om rechtvaardigheid en hoop te doen toenemen, maar in echte liberale democratieën met voldoende collectivisme en regulatie kan die strijd gewonnen worden. Er zullen steeds dissidenten zijn die nadenken en proberen weerstand te bieden aan de krachten van de neerwaartse bewegingen, de macht van het eigen gelijk en het grote geld. Jill Stein, Bernie Sanders, Elisabeth Warren in de VS, Angela Merkel in Duitsland,

Justin Trudeau in Canada, Jesse Klaver in Nederland en Emmanuel Macron in Frankrijk, zijn zulke figuren. Geweldloze burgerinitiatieven (grassroots movements), spontane protesten en anarchistische bewegingen zijn de huidige vormen van verzet maar ook van een nieuwe soort samenleving. Ze tonen de steeds stijgende solidariteit aan tussen mensen. Deze evolutie toont de fundamentele goede intenties van mensen. We staan vandaag op een kantelmoment in de geschiedenis. Er is geld genoeg, laat ons allen wat minder werken en de winst rechtvaardig verdelen. De tijd van de imperia is voorbij. Vrije coöperatieve associaties tussen individuen, binnen en tussen steden maken het succes van de toekomst.

De wereld veranderde fundamenteel in de jaren 60. Ik ben zeer dankbaar dat ik deze evolutie heb kunnen meemaken. Het bracht een ware bevrijding van dwang en dogma’s. De jaren 80 legden de basis voor mijn ecologische gevoeligheid en in de 21ste eeuw ontstond een wereld die wankelt op de rand van de afgrond, een wereld die leeft van jobs, jobs, jobs en eeuwige materiële groei met de zweep in de hand om iedereen naar het werk te dwingen. Die wereld geeft alleen existentiële angst en psychisch lijden, zeker geen echte vrijheid. Die angst kan beheerst worden door die wereld te analyseren. In dit werk geef ik daarom een overzicht van de hedendaagse wereldwijde aanval van rechts-nationalisten op de liberale rechtstaat. Mijn aandacht gaat naar de krachten die de verschillen tussen mensen misbruiken om hen tegen elkaar op te zetten, die defensieve tendensen in mensen aanwenden om hen te polariseren en die mensen misleiden door hen op slinkse wijze onwaarheden voor te houden en het verleden voor te stellen om de eigen identiteit een nieuw kleedje te geven. Zulke attitudes leiden de aandacht af van het echte gevaar: de destructie van de eigen soort. Niemand kan hier onverschillig voor blijven en zich troosten met sussende woorden, zoals “er zijn alle soorten mensen, dominerende en volgzame, goede en slechte, rechtse en linkse, sluwe en naïeve, altruïsten en egoïsten, rijken en armen, laat ons maar berusten in onze tradities, bezittingen en rituelen en niet te veel veranderen”. Om de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen te verzekeren moet er nagedacht worden over het heden en niet teruggegaan worden naar een romantisch verleden en nationale grenzen.

Deel 1 Rechts-nationalisme en Populisme in België

De laatste jaren staat de liberale rechtstaat onder spanning door de plotse opmars van rechts-nationalisme en populisme. Er is een toenemende inwijking uit Moslimlanden van mensen die vluchten voor oorlog of een beter leven zoeken in onze streken. Hierdoor verhoogt de angst voor vreemdelingen of worden xenofobe gedachten opgedrongen door het discours van nationalistische partijen, er komen aanslagen voor tegen het Westers welvaart model, dat teert op de uitbating van arme en minder ontwikkelde landen, er is stijgende onzekerheid bij mensen over de eigen identiteit, velen hebben de indruk dat zij niet meer meetellen in de beslissingen van de overheid, dat orde en wetten zullen onderuit gelopen worden door de nieuwkomers en dat nieuwkomers de eigen cultuur bedreigen. Anderzijds is er de klacht en de frustratie van migranten dat ze als tweede rang burgers worden aanzien, dat er weinig interesse voor hen wordt getoond en dat ze gediscrimineerd worden. Tenslotte is er de recente vaststelling dat Europa haar grenzen verlegt naar niet-Europese landen door afspraken te maken met lokale organisaties of onbetrouwbare overheden om vluchtelingen en migranten terug te sturen naar hun geboortestreek, hierbij volledig de ogen te sluitend voor de eigen verantwoordelijkheid in deze acties. Dat leidde tot het succes van partijen met een rechts-nationalistisch en populistisch discours. Dat deed centrum partijen naar rechts opschuiven en ondermijnt de liberale rechtstaat (1). Erger nog, machthebbers proberen systematisch leugen en schijn als waarheid te verkopen en vervagen hierdoor de morele standaarden.

Historiek

In België is het rechtse discours vooral gehouden door de partijen Vlaams Belang (VB) en de Nieuw-Vlaamse Alliantie (NVA). Het VB ontstond in 1978 door fusie van twee extremistische splintergroepen van de Volksunie (opgericht in 1954), de Vlaamse Nationale Partij (VNP) van Karel Dillen en de Vlaamse Volks Partij van Lode Claes die beide de onafhankelijkheid van Vlaanderen eisten (2). Karel Dillen werd voorzitter voor het leven. De partij rekruteerde uit verschillende bewegingen, zoals het Taal Actie Kommittee (TAK), de Vlaamse Militanten Orde (VMO) en Were Di. De bedoelingen van die mensen waren terecht maar de beweging evolueerde naar meer extreem gedachtengoed. Tussen 1978 en 2004 noemde het VB het Vlaams Blok (VBlok), een benaming die verdween na een veroordeling van de partij voor racisme en discriminatie in 2004 (3). Vanaf 1983 begon het VBlok uiterst negatief te focussen op de immigratie uit niet-Europese landen. De grote doorbraak kwam er in 1988, toen het VBlok in Antwerpen 17.7% van de stemmen behaalde. Het ‘cordon sanitaire’, bedoeld om het VBlok te isoleren en deelname aan de regering te beletten, dateert van 1989 en is vandaag nog steeds operatief. In de algemene verkiezingen van 1991 behaalde het VBlok tegen de verwachtingen in een grote overwinning in het Vlaams landsgedeelte (‘Zwarte Zondag’), wat neerkwam op 6.6 % van de stemmen in het federale parlement. Dat aandeel steeg nog verder tot 12 % in 2007. Het behaalde meer dan 33 % van de stemmen in Antwerpen in 2006. In 2014 zakte de score in het federale parlement tot 3.7%.

De NVA ontstond in 2001 uit de rechtse flank van de partij Volksunie (4). De linkerflank leverde ‘Spirit’ en de sociaalliberale partij (SLP). Spirit fusioneerde uiteindelijk met de Socialistische Partij Anders (SP.A) en SLP met de Groene partij Groen/Ecolo. Tussen 2004 en 2007 vormde de NVA een kartel met de CD&V. In 2010 behaalde de partij in de federale verkiezingen 13.1% van de stemmen (5). In de federale verkiezingen van 2014 werd de NVA met 20.3 % van de stemmen de grootste partij van het land, terwijl ze in 2003 amper 4.9 % van de stemmen haalde. In de federale regeringsvorming van 2014 was er echter een democratisch deficit. Het evenwicht tussen het Vlaamse en Franstalige

landsgedeelte was totaal zoek. Participatie van linkse partijen – SP.A, Parti Socialiste (PS), Groen/Ecolo en het radicaal linkse Parti du Travail de Belgique/Partij van de Arbeid (PTB/PVDA+) –, en van de Franstalige centrumpartij CDH (Centre Démocrate Humaniste) werd gemeden. België kende daardoor een asymmetrische federale regering wat een grote winst voor Rechts (NVA, Open Vlaamse Liberalen en Democraten (VLD) en de Franstalige Mouvement Réformateur (MR)) met een weinig machtige centrumpartij, de CD&V (de partij Christendemocratisch & Vlaams). De NVA haalde haar succes vooral van de stemmen van mensen die overliepen vanuit de extreemrechtse partij Vlaams Belang (VB), met een diepe terugval van het VB tot gevolg. Gewezen mandatarissen van het VB werden door de NVA met open armen ontvangen. De NVA was zelfs actief aan het hengelen om deze mandatarissen in haar kamp te krijgen (6). Aangezien mensen niet snel fundamenteel veranderen was de stempel van de NVA al van den beginne rechts tot extreemrechts.

Zowel de snelle opkomst van het VB in 1991 als die van de NVA in 2010 is wellicht te danken aan het feit dat de rechtse ideologie complex is; ze heeft te maken met nationalisme, conservatisme, anti-establishment, top-down gezagsstructuur (command and control), ‘Law and Order’ discours en een sterke tendens tot uitsluiting van vreemden. Daardoor verzamelt de partij meerdere stromingen. Zoals verder zal worden uiteengezet, is de aangroei van Rechts, met gelijktijdig een verzwakking van de sociaaldemocratie, een symptoom dat zich ook elders in de wereld voordoet (zie Deel 3, “Rechts-nationalisme en autoritarisme in de wereld”). Vooral omdat ze wereldwijd gelijktijdig voorkomt, is deze evolutie verontrustend. De plotse ontwikkeling van de NVA toont analogieën met de onverwachte overwinning van Donald Trump als President van de VS. Wie naar Trump kijkt ziet een gelijklopend proces voorkomen bij diverse (extreem)rechtse partijen in Europa (zie Deel 3). Het ziet ernaar uit dat het virus van het rechtse gedachtengoed zich verspreidt als een pandemie.

De natiestaat en nationalisme

De mens heeft ondervonden dat hij op zichzelf niet kan overleven en zoekt daarom verbondenheid met anderen in de samenleving. In het verre verleden verdeelden mensen de taken en streefden gemeenschappelijke belangen na om als groep te overleven. In groep leven verhoogde de overlevingskans. Jongeren leerden van ouderen en er ontstond een traditie. Maar hoe groter de groep werd, hoe moeilijker het werd om iedereen nog te kennen en banden te kweken. Wanneer een groep heel groot werd zijn mensen stilaan tot een volk uitgegroeid en ervaarden ze zichzelf als ingebed in en verbonden met dat volk. Mensen aanzagen anderen als een ingebeelde gemeenschap waar ze zich thuis voelden. Er ontstond een nood aan stabiliteit en eenheid, en wie daarvoor zorgde werd de heerser die zijn gezag dan opbouwde door dat gezag te ontlenen aan een (de) God(en). Maar veel van die heersers waren die naam niet waardig. Al vlug ontaarde dat systeem in absolute heerschappij.

De sociale structuur in de ingebeelde gemeenschap was aanvankelijk gebouwd rond één taal, één volk en één heerser. Degenen die daarbuiten leefden waren de barbaren. Vanaf de Verlichting was het concept van een heersende vorst die alle macht had (zoals in het ancien régime in Frankrijk) niet langer houdbaar. Het gezag werd gelegd in de staat. Het beheer van de staat beruste bij de gekozen afgevaardigden van het volk. Zij maakten de wetten en gaven bescherming. Het concept van scheiding der machten (uitvoerende, wetgevende en gerechtelijke macht) ontstond alsmede de fundamentele concepten van vrijheid, gelijkheid en solidariteit.

Een staat is een politieke entiteit, terwijl een natie een culturele en/of etnische entiteit is. Een natiestaat verbindt de politieke entiteit van een staat met de culturele entiteit van een natie (6a). Uit die binding leidt de staat zijn legitimiteit voor regeren af. De term 'natiestaat' impliceert dat een staat ervoor heeft gekozen een specifieke culturele groep aan te nemen en te ondersteunen. Moderne natiestaten worden aanzien als gelijkwaardig aan elkaar met eigen soevereiniteit en onschendbaarheid. De natiestaat wil verenigen en voert daar

een actieve politiek rond. Om haar ondersteunende functie te kunnen waarmaken moet de natiestaat over voldoende economische middelen beschikken of door handel deze middelen invoeren. Buiten de natiestaat bestaan nog andere vormen van samenhang zoals de multinationale staat, stadstaat, imperium en confederatie. Een natiestaat heeft territoriale grenzen en de geografie van die grenzen zijn door conflicten gedurende de geschiedenis continu verlegd. Ten gevolge van grensverleggingen kwamen binnen een natiestaat echter meerdere groepen met diverse etnische afkomst, cultuur en taal terecht. De territoriale integriteit is daarom dikwijls in conflict geweest met het zelfbeschikkingsrecht van een volk, zijnde het onvervreemdbaar recht van een volk zichzelf te besturen en daartoe wetten op te stellen. Het zelfbeschikkingsrecht is vastgelegd in het charter van de VN en wordt als een fundamenteel recht beschouwd. Omdat de geschiedkundige context van grensvorming en verlegging erg verschillend is geweest van natie tot natie, heeft men geen vaste definitie gegeven van wie een volk is of wie kan afscheuren van een natiestaat en onafhankelijk worden (secessie). Er wordt over het algemeen aangenomen dat volkeren recht hebben op een onafhankelijke staat wanneer ze volgende kenmerken gemeen hebben: de wil om een volk te vormen, tradities en cultuur, etniciteit, historische banden en erfgoed, taal, religie, identiteitsgevoel of verwantschap, en gezamenlijk leed. Er zijn echter nog veel andere opvattingen voor en tegen secessie (6b).

Nationalisme is een politiek, sociaal en economisch mechanisme met als doel zelfbestuur te verkrijgen en te behouden over het thuisland. Het is gericht op het ontwikkelen en onderhouden van een nationale identiteit gebaseerd op gedeelde kenmerken zoals cultuur, taal, ras, religie, politieke doelen of een geloof in een gemeenschappelijke afkomst (7). Nationalisme is een essentieel element om de noodzakelijke sociale cohesie van een volk tot stand te brengen. De notie nationalisme kwam daarom tot stand samen met het ontstaan van de natiestaat rond het einde van de achttiende eeuw en evolueerde verder gedurende de 19de en 20ste eeuw.

Een natiestaat kan vandaag verschillende volkeren of etniciteiten omvatten, zolang elke deelgroep de wetten respecteert en zich gerespecteerd en aanvaard

voelt door de natiestaat. In een democratie moet de wil en de culturele eigenheid van die verschillende groepen binnen een natiestaat gerespecteerd worden. De natiestaat moet daarom die regio een vorm van gedecentraliseerd zelfbestuur geven, aangepast aan de specifieke cultuur en behoeften van de deelgroep(en). In den beginne werden de rechten van minderheidsgroepen in een natiestaat soms niet gerespecteerd, zoals het geval was voor de Bretoenen, de Elzassers en de Corsicanen in Frankrijk, de Schotten in het VK en de Basken en Catalanen in Spanje. Regio’s kunnen een gedeeltelijk zelfbestuur krijgen of erkend worden als een apart gebied met bijzondere voordelen. De wereld ageert vandaag echter meer en meer in verbondenheid met anderen over de grenzen van de natiestaat. Binnen de huidige internationale context van liberalisering en mondialisering krimpt het belang van nationalisme. Toch viel de Joegoslavische Federatie in de laatste 25 jaar uiteen in de onafhankelijke natiestaten Slovenië, Kroatië, Bosnië- Herzegovina, Servië, Montenegro en Kosovo. De tegenspraak tussen territoriale integriteit van de natiestaat en het zelfbeschikkingsrecht van cultureel verschillende groepen binnen het staatsterritorium is tot op vandaag nog steeds een oorzaak van conflicten over secessie (7a). Deze evolutie kon echter de wrijvingen tussen etnisch verschillende groepen, verschillende religies en culturen of verschillen in geschiedenis niet doen verdwijnen.

Vooral in het huidige Catalonië hebben nationalistische gevoelens reeds jaren veel internationale aandacht gegenereerd. Ik weid er even over uit omdat ze vrij belangrijk zijn binnen de politieke contouren van de EU, omdat de verdragen in de EU geen rekening hebben gehouden met het ontstaan van nieuwe landen door secessie.

Het nationalisme in Catalonië

Na de dood van dictator Francisco Franco werd Spanje terug een democratie en in 1978 kreeg het land een nieuwe grondwet (7b). Sectie 2 van de grondwet zegt: “De grondwet is gebaseerd op de onlosmakelijke eenheid van de Spaanse natie, het gemeenschappelijke en ondeelbare vaderland van alle Spanjaarden; het erkent en waarborgt het recht op zelfbestuur van de nationaliteiten en regio's waaruit het is samengesteld en de solidariteit tussen hen allen” (7c). De Grondwet stelt dus Spanje voor als een eenheidsstaat samengesteld uit een conglomeraat van

‘autonome gemeenschappen’, maar zegt niet dat Spanje een federale staat is. Spanje telt 17 autonome gemeenschappen en twee stadsgemeenschappen. Sommige autonome gemeenschappen zijn ‘nationaliteiten’, andere zijn ‘historische regio’s,’ de rest zijn ‘regio’s’. De grondwet vertoont echter enkele ambiguïteiten. Ze legt de structuur van de staat niet precies op maar wil een progressie waarmaken in de statuten van autonome gemeenschappen in afzonderlijk overleg met deze gemeenschappen, ze zegt niets precies over het verschil tussen ‘natie’ en ‘nationaliteit’ en niets over welke gebieden ‘nationaliteiten’ en welke ‘regio’s’ zijn. Ze laat de statuten van gemeenschappen als een open-einde. De autonome gemeenschappen kunnen hun statuten uittekenen in samenspraak met het Spaans congres en de senaat en zijn over de jaren uitgebreid of teruggeschroefd. Ze zijn verre van identiek in alle gemeenschappen. De opbrengsten van de belastingen in een autonome gemeenschap worden fiftyfifty gedeeld met de centrale staat. Dit alles lokte een concurrentiestrijd uit tussen de gemeenschappen (7d). Alle autonome gemeenschappen hebben een parlement met een eigen executieve, gerechtelijke en wetgevende macht. Sectie 149 van de Grondwet bepaalt welke bevoegdheden ‘exclusief’ zijn voor de centrale overheid, welke ‘gemeenschappelijk’ zijn en welke ‘exclusief zijn voor de autonome gebieden’.

In 1979 stond meer dan 91% van de Catalaanse bevolking bij referendum (59.3% opkomst) achter de autonomie statuten van hun gebied. In de meeste autonome gemeenschappen voelen de mensen zich Spanjaard maar in Baskenland, Catalonië en Galicië bestaan er reeds lang sterke nationalistische tendensen, gebaseerd op historische en culturele verschillen en verschil in taal. In 2005, onder het bestuur van de sociaaldemocraat José Luis Zapatero (2004- 2011), besliste het Catalaans parlement met 120 zetels voor en 15 tegen om de autonomie statuten uit te breiden, in akkoord met Zapatero. Het Catalaans werd de eerste officiële taal in Catalonië, Catalonië mocht zich ‘natie’ noemen, de bevoegdheden exclusief voor de regio werden bepaald en belastingen konden rechtstreeks worden geïnd. In 2006 werd de autonomiewet van Catalonië door het Spaanse centraal bestuur echter afgezwakt, onder impuls van Mariano Rajoy, toen voorzitter van de rechts-conservatieve Partido Popular. De gewijzigde wet werd echter bekrachtigd in een referendum door 71% van de Catalaanse kiezers (48.8% opkomst) (7e). Tijdens de crisis van 2008 nam het nationalistisch discours sterk toe, mede omwille van disputen over de wijze waarop de Spaanse staat de economische depressie aanpakte. In 2009 werd in het Catalaans stadje Arenys de Munt een consultatief referendum gehouden over onafhankelijkheid. Het leverde 96% pro stemmen op met 41% opkomst. Tussen 2009 en 2011 werd de volksraadpleging over gedaan in vele andere Catalaanse steden. De uitslag toonde gemiddeld 94.9% van de stemmen pro onafhankelijkheid, maar de opkomst was gemiddeld lager dan 30 %. In 2010 werden meerdere statuten in

de autonomiewet van Catalonië door het Grondwettelijk Hof drastisch teruggeschroefd, nogmaals op initiatief van Mariano Rajoy. Onder meer kon het Catalaans niet meer boven het Spaans geplaatst worden en de benaming ‘natie’ werd verboden, wat bij de Catalanen massale mistevredenheid bracht en een protestbetoging van 1 miljoen mensen uitlokte in Barcelona. In november 2012, onder Mariano Rajoy als eerste minister (2012-2019), wonnen de pro- onafhankelijkheidspartijen 80% van de zetels in het Catalaans parlement. Arthur Mas, toen president van Catalonië, wilde een herziening van het fiscaal statuut. Rajoy weigerde dat te doen. In 2013 declareerde het Catalaans parlement met een meerderheid van 67% de soevereiniteit van Catalonië en “the right to decide” over haar politieke toekomst. Het Grondwettelijk Hof verwierp het recht op soevereiniteit maar bekrachtigde “the right to decide” (7f). In 2014 vroegen de Catalaanse afgevaardigden in het Spaans Congres een deal over een referendum in Catalonië, maar dat werd weggestemd. Bovendien schortte Rajoy een Catalaanse wet op die verhinderde dat arme gezinnen in de winter zouden worden afgesneden van het elektriciteitsnet, en tussen 2014 en 2017 werden meerdere Catalaanse reguleringen opgeschort (onder meer over huisuitzettingen, gendergelijkheid en buitenlandse zaken), wat aantoonde dat Rajoy het zelfbestuur in Catalonië eigenlijk wenste te beknotten. In hetzelfde jaar werd een consultatief referendum (goedgekeurd door het Catalaans parlement) gehouden over ‘zelfdeterminatie’ (officieel “burgerparticipatieproces voor de politieke toekomst van Catalonië” genaamd – niet “referendum”), waarbij volgende twee vragen werden gesteld: 1. Wil je dat Catalonië een staat wordt? 2. Wil je, in het geval van een bevestigend antwoord, dat deze staat onafhankelijk wordt? Het Spaanse Grondwettelijk Hof verbood echter het houden van dat “burgerparticipatieproces”, maar het werd toch gehouden. Uitslag: 80.8% van de stemmen waren ja-ja stemmen en 10.1 % ja-nee, met een opkomst rond de 40 % (officiële cijfers niet medegedeeld). In september 2015 wonnen de pro- onafhankelijkheidspartijen, verenigd onder de naam ‘Junts pel Si’ (Samen voor Ja), met 48 % van de stemmen een meerderheid in de Catalaanse verkiezingen, terwijl 39 % van de stemmen naar partijen gingen die tegen de onafhankelijkheid waren. Kort hierna keurde het Catalaans parlement een “Declaratie van het Begin van het Onafhankelijkheidsproces” goed (7g). In 2016 werd Arthur Mas onder druk van de anarchisten vervangen door Carles Puigdemont als president van Catalonië. In de algemene verkiezingen in Spanje stond de Podemos-geleide coalitie achter het houden van een Catalaans referendum, maar haalde niet de nodige stemmen. Na moeizame onderhandelingen in de verkiezingen van 2016 nam Rajoy de leiding op van een minderheidsregering. In juni 2017 kondigde het Catalaans parlement aan dat een bindend referendum voor onafhankelijkheid zou worden georganiseerd, maar het Spaans Grondwettelijk Hof bestempelde dat in strijd met de grondwet. Op 6 september 2017 keurde het Catalaans parlement een referendumwet goed die het

zelfbeschikkingsrecht van Catalonië erkende. Deze wet liet een bindend referendum toe waarbij gewone meerderheid volstond en zonder een minimum participatiegraad was vereist. Er waren 72 stemmen voor en 10 onthoudingen, maar 52 oppositieparlementariërs verlieten uit protest de zaal voor de stemming doorging. Het Spaanse Grondwettelijk Hof oordeelde dat de referendumwet ongrondwettelijk was. Toch werd op 1 oktober 2017 een bindend referendum gehouden. Het referendum werd weer als ongrondwettelijk aanzien door het Spaans Grondwettelijk Hof. Rajoy gaf de Spaanse Nationale Garde opdracht het referendum manu militari te beletten. Duizenden gendarmes van de Nationale Garde traden gewelddadig op tegen stemmende burgers. Vreedzame betogers werden met wapenstokken geslagen, kiezers werden weggesleept en over de trappen naar beneden gegooid en er werden zelfs rubberen kogels afgevuurd. Er vielen honderden gekwetsten en stembrieven werden in stemlokalen in beslag genomen, maar de gendarmes konden slechts een minderheid van de stemlokalen bereiken. De uitslag van het referendum toonde aan dat 90 % van de Catalaanse burgers (opkomst 42.3 %) onafhankelijkheid wou, maar de wanorde geschapen door de interferenties van de Nationale Garde en het feit dat Catalaanse functionarissen toelieten dat kiezers hun stembiljetten thuis afdrukten beletten dat het referendum overtuigend was (7h). Leidende figuren in de onafhankelijkheidsbeweging werden aangehouden en beschuldigd van ongehoorzaamheid, rebellie en opruiing. De internationale gemeenschap keurde de acties van de Nationale Garde af en verklaarde dat alleen een politieke dialoog een oplossing kon geven, maar Rajoy bleef zich strikt en stijfkoppig houden aan de “onlosmakelijke eenheid van de Spaanse natie”. Puigdemont argumenteerde dat de Spaanse staat niet boven de fundamentele rechten van burgers kan staan, zijnde hun recht tot zelfdeterminatie. Hij had nog voorgesteld om de onafhankelijkheidsverklaring uit te stellen en in overleg te gaan met de centrale regering, maar Rajoy weigerde weer erop in te gaan. Puigdemont riep dan de onafhankelijkheid unilateraal uit, na een geheime stemming in het parlement (70 stemmen op 134 voor, 10 tegen, maar met boycot door de oppositie). Rajoy besliste het referendum als niet bestaand te bestempelen en op basis van Art. 155 van de Grondwet het zelfbestuur van Catalonië te ontbinden, de Catalaanse regering van ongehoorzaamheid, rebellie, opruiing en misbruik van fondsen te beschuldigen en nieuwe verkiezingen in Catalonië uit te schrijven in december 2017 (7i). Puigdemont week uit naar Brussel samen met een deel van de Catalaanse regering. De andere ministers werden aangehouden en in voorlopige hechtenis genomen. Dat lokte in Barcelona bij zowel voor- als tegenstaanders van de onafhankelijkheid een massale betoging uit tegen deze autoritaire maatregelen (7j).

Het is duidelijk dat het rechts-conservatieve Spanje de aspiraties van de Catalaanse regering reeds sinds 2006 systematisch heeft tegengewerkt. Rajoy beroept zich uitsluitend op de Grondwet, maar wat zegt de Grondwet over het referendum? In sectie 92 staat vermeld dat voor heel belangrijke zaken een consultatief referendum kan voorgelegd worden aan alle burgers na goedkeuring door het Congres. Sectie 149 zegt dat het uitroepen van een referendum het exclusief recht is van de Spaanse Staat. Strikt genomen is het houden van een referendum in Catalonië dus niet in overeenstemming met de Grondwet. De Catalanen beroepen zich echter op een democratisch principe dat niet specifiek vermeld staat in de Spaanse Grondwet maar wel in het handvest van de VN: “the right to decide” of het zelfbeschikkingsrecht van een volk. Een grondwet die de democratische rechten van burgers in de weg staat schiet te kort. De Catalanen hebben bovendien nooit geweld gebruikt, terwijl de ministers behandeld werden als misdadigers en in de boeien werden geslagen omdat ze zich beriepen op het universeel recht van zelfbeschikking. Spanje (alsook de EU) heeft de conventie van de VN dienaangaande getekend en is dus verplicht dat op te volgen (7k). Als dat niet gebeurt moet de EU tussenkomen maar de EU doet voorlopig niets. Ook de EU schiet te kort. Er bestaat bovendien ook zoiets als de geest die onder de Grondwet ligt. Dat zijn ongeschreven regels die ontstonden door de democratie tot volle ontplooiing te laten komen (7l). Het is nodig de evolutie naar meer democratie in overleg met de burgers te organiseren, zeker in de huidige wereld waar het discours steeds verhardt en wanneer signalen voor meer democratie prominent aanwezig zijn. Nooit toonde Rajoy enige opening voor dialoog. In een democratische open gemeenschap moet altijd een debat gehouden worden en kan men zich niet obstinaat houden aan alleen de Grondwet. Het grootste probleem van de impasse ligt dus bij Rajoy. In tegenstelling tot Zapatero negeerde Rajoy gedurende jaren de democratische hunkeringen van het Catalaanse volk. Hij schroefde zelfs de autonomiestatuten van Catalonië terug en nam strikt autoritaire en repressieve maatregelen om de afscheuring van Catalonië te beletten. Dat stelt de legitimiteit van Rajoy serieus in vraag, alsook de onpartijdigheid van het Spaanse gerecht en de eerlijkheid van de aanklachten. Een dergelijk conflict kan niet de jure opgelost worden, wel door politiek overleg b.v. door een constructiever engagement te tonen en door de 'nee' kiezers tot stemmen aan te moedigen (7m).

Er zijn vandaag veel Catalanen die geen afscheuring van Spanje willen. Velen van hen zijn niet komen stemmen. In een referendum moet men verzekeren dat ook nee-stemmers komen stemmen. Mijn persoonlijke mening is dat het Catalaanse volk zelf moet kunnen bepalen wat het wil - onafhankelijkheid of een rechtvaardiger zelfbestuur. Mijn voorkeur gaat naar dat laatste gezien er vele problemen kunnen voortvloeien uit secessie en de mogelijke onwil van de EU om het landsdeel op te nemen. De Spaanse regering kan een voorbeeld nemen

hoe België democratisch transformeerde van een unitaire staat tot een federale staat met vier gelijkwaardige autonome regio’s.

Afhankelijk van de ontstaanswijzen zijn er verschillende vormen van nationalisme. Het z.g. staatsnationalisme is typisch voor Frankrijk en stelt de staat superieur aan het volk. De macht ligt in de staat en de staat geeft bescherming aan burgers via een sociaal contract, waarin burgers een deel van hun vrijheden afstaan aan de staat die dan zorgt voor de steun en bescherming van de burgers. In het staatsnationalisme behoort men pas tot de natie als men zich via onderwijs en de media solidariseert en identificeert met de normen, de wetgeving, de geschiedenis en de taal van de staat. Ook de Britse kolonies in Noord-Amerika kenden het ontstaan van een staatsnationalisme dat leidde tot de opstand tegen de soevereiniteit van de Britten en het uitroepen van de Verenigde Staten van Amerika (VS) tussen 1776 en 1781.

Daarnaast kan de soevereiniteit gelokaliseerd zijn in het volk. Men spreekt dan van volksnationalisme of etnisch nationalisme, waarbij het gezag uitgaat van één enkele groep met dezelfde taal, cultuur, tradities en geschiedenis. Het volk is belangrijker dan de staat. Het is typisch gegroeid in het 19de-eeuwse Centraal- en Oost-Europa, omdat de volkeren daar lange tijd bezet waren geweest door grotere mogendheden (Rusland, het Ottomaanse Rijk en Oostenrijk-Hongarije). Ook de Sovjet-Unie is uiteindelijk ingestort door nationalistische krachten die ontstonden in meerdere van de Sovjetstaten aan het eind van de jaren 80. Het nationalisme kwam daar tot stand uit de drang om zich als volk los te maken van de grotere, voor hen vervreemdende, supranationale staten die beletten dat het volk politiek emancipeerde. Etnisch nationalisme leidde tot de eerste wereldoorlog en in ex-Joegoslavië tot etnische zuiveringen en grootschalige terreur tegen diverse etnische minderheden. In Italië leidde het etnisch nationalisme tot een éénmaking van verschillende kleine staatjes tot één natiestaat in 1866.

Nog een andere vorm van nationalisme was het cultuurnationalisme in Duitsland, waarop Otto von Bismarck steunde om in 1870 de vele Duitse staatjes te verenigen. In het cultuurnationalisme wordt de natiestaat gedefinieerd op

basis van een gemeenschappelijke cultuur en taal. Het cultuurnationalisme was gebouwd op een romantisch ingebeelde perceptie van een eeuwenoude glorieuze geschiedenis in het verre verleden en een oude gemeenschappelijke Duitse taal en literatuur, toen religie en burgerschap één organisch geheel zouden hebben gevormd. Wat in het volk al eeuwen besloten lag was steeds onderdrukt geweest door het Middeleeuws feodaal systeem, de standen en de Kerk. Het cultuurnationalisme evolueerde later in staatsnationalisme dat echter ontaardde in het nationaalsocialisme van het Derde Rijk onder Adolf Hitler.

Nationalisme kan ook ontstaan op basis van een gedeelde symbolische wereld (symbolisch nationalisme). Het nationalisme in de voormalige koloniën leidde tot de dekolonisatie en wordt bevrijdingsnationalisme genoemd. Naast Catalonië in Spanje, zijn nationalistische bewegingen heden ten dage nog steeds aanwezig binnen de voormalige Sovjetrepublieken, zoals in Armenië, Georgië en Moldavië, bij de Tsjetsjeenen en in de noordelijke Kaukasus.

Nationalisme kan ook gekenmerkt zijn door een gevoel van exceptionalisme, namelijk dat een groep buitengewoon of exceptioneel is in vergelijking met omringende groepen (8). Zo voelt de VS zich geroepen overal de democratie te brengen in ondemocratische staten maar die houding is meestal uiterst hypocriet en bedoeld om een imperialistisch, zelfs neokolonialistisch, plan uit te werken (9). Het zal verderop besproken worden dat VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten onze liberale maatschappij superieur vindt aan andere maatschappijen gebouwd op andere ideologieën. Dat vormt de ondergrond van het Westers imperialisme in de wereld.

Nationalisme is ook gelinkt aan identiteit of eigenheid. Identiteit is wat een volwassen persoon op twee verschillende tijdstippen dezelfde persoon maakt, zowel lichamelijk als geestelijk. De identiteit is onderworpen aan een lang ontwikkelingsproces (baby, peuter, tiener, adolescent, volwassen, ouderling) en omvat cognitieve en emotionele componenten. Zich erkennen als een identiteit is een belangrijk zijnselement bij mensen in een samenleving, waardoor ze zich onderscheiden voelen van andere samenlevingen of groepen daarbinnen. Men spreekt van sociale identiteit (het besef tot een bepaalde groep te behoren en

aldus door anderen zo aanzien te worden, met een verdere onderverdeling in geslachtelijke, politieke, wetenschappelijke en stedelijke identiteiten), culturele identiteit (gebaseerd op gemeenschappelijke waarden en normen die stilaan gegroeid zijn door de cultuur en die we willen verderzetten), nationale identiteit (zich collectief identificeren met de natiestaat), pan-Europese identiteit, genetische identiteit…. In eenzelfde gemeenschap kunnen dus meerdere identiteiten samen bestaan (10). Identiteit kan ook in meerdere vormen voorkomen naargelang welk aspect in de persoonlijkheid bekeken wordt. Zo kan men tegelijk een Belg zijn en een Vlaming, een wetenschapper en een atleet zijn. Heden ten dage gebruiken nationalisten de nationale identiteit als aangrijpingspunt voor hun discours in slogans zoals ‘dit is ONS land’ en ‘Nederland terug aan de Nederlanders’. Het verschijnsel identiteit kan dus misbruikt worden en tast de sociale cohesie aan.

In de gemondialiseerde wereld van vandaag staat de natiestaat onder spanning, omdat mensen zich meer en meer verbonden voelen met hun soortgenoten niet alleen binnen de grenzen van de natiestaat maar ook daarbuiten. B.v. wetenschappers voelen zich verbonden met andere wetenschappers, geneesheren met hun collega’s en patiënten, ICT’ers en advocaten van internationaal recht tot hun soortgenoten in vele landen over de landgrenzen heen.

Een ander fenomeen dat de sociale cohesie aantast in de huidige samenleving is dat er in de bevolking twee groepen mensen ontstonden die uit elkaar groeiden: de hoogopgeleiden en de laagopgeleiden. De laagopgeleiden, waartoe niet alleen de meeste mensen van vreemde origine behoren maar ook mensen van de eigen bevolking, kregen het minder goed terwijl de hoogopgeleiden het materieel steeds beter kregen. De hoogopgeleiden vervreemdden van de laagopgeleiden en keken op hen neer. Dat leidde tot ongenoegen, waardoor de samenleving weer eens inboette aan sociale cohesie. Mensen bovendien continu attent maken op de verschillen tussen hen en ‘anderen’ en die verschillen als oorzaak te benoemen van de heersende sociale problemen, komt neer op een stijgende onzekerheid scheppen voor de huidige en toekomstige samenleving. Het lost de

wrijvingen door culturele en ontwikkelingsverschillen helemaal niet op, maar verhit, polariseert en radicaliseert het debat.

In de moderne wereld is het zich verbonden voelen ook onder druk komen te staan t.g.v. de uitgroeisels van het individualisme en het kapitalisme. Het is niet meer de staat maar het Kapitaal dat alles begint te overheersen. Het kapitalisme heeft reeds lang aliënatie en vereenzaming doen ontstaan, heeft geen morele inhoud, herleidt mensen tot oppervlakkige consumenten van steeds meer waardeloze producten, concentreert ondertussen de rijkdom bij de rijken, leidt tot discriminatie, vermarkt alle menselijke activiteiten, verhoogt de competitie tot moordende proporties, zet hierdoor mensen tegen elkaar op en trekt zich van democratie, rechtvaardigheid en fundamentele mensenrechten totaal niets aan (11). Het kapitalisme ontwikkelt zich, los van de natiestaat, in gelijk welk sociaal systeem, leidt er een leven op zichzelf en breidt zich hoe langer hoe meer uit over de staatsgrenzen heen op zoek naar meer winst. De moderne mens voelt zich hoe langer hoe meer verloren in deze wereld en is terecht op zoek naar een nieuwe identiteit maar vindt die noch in een steeds dominanter wordend kapitalistisch systeem noch in de natiestaat die hoe langer hoe meer geregeerd wordt door politici die niet het heil van de burgers maar de eigen macht nastreven. Het geloof in het centrale gezag van de natiestaat zwakt af. Het wantrouwen stijgt. De leugen wordt het ultieme wapen van politici die beweren op te komen voor het volk maar het niet doen. Ze zijn valse profeten. Ze zijn slaven van het systeem eerder dan de behoeders van de burgers.

Omdat veel mensen geen nieuwe identiteit kunnen vinden in het kapitalistisch systeem doet het vermeende tekort aan verbondenheid nationalistische gevoelens heropleven, die zich uiten onder meer in reacties tegen het establishment. Objectieve kenmerken zoals verwantschap, cultuur, taal, en religie en subjectieve kenmerken zoals het verheerlijken van een heldhaftig verleden en de herinnering aan grote namen en glorie uit het verleden, worden terug opgeroepen, maar deze herinneringen zijn vaak onjuiste en verdraaide historische voorstellingen. Ze hebben dikwijls nooit echt bestaan in de vorm die wordt voorgesteld. Ze lenigen de emotionele tekorten bij mensen misschien voor een korte tijd, maar niet op termijn. Bovendien leidt exceptionalisme steeds

meer tot zich beter en superieur voelen tegenover vreemde minderheden, die in die samenleving noodgedwongen een onderkomen vonden of plaatsen deze minderheden buiten de samenleving, wat leidt tot discriminatie en racisme.

De ontwikkelde Westerse samenleving wordt heden geconfronteerd met een toenemende inwijking van mensen van vreemde origine, meestal Moslims, die ofwel vluchten voor geweld en oorlog in hun land ofwel op zoek gaan naar een beter leven in de rijke landen. Een beter leven zoeken in hoogontwikkelde landen is vandaag het logisch gevolg van de stijgende rijkdom in de ontwikkelde landen, de stijgende bedreiging door de opwarming van de aarde en de toegenomen mobiliteit van mensen. Hoe meer verschil in rijkdom en welvaart hoe meer mensen zich naar de rijke landen zullen verplaatsen. Het is de ontwikkelde wereld die een aanzuigeffect uitoefent op de niet-ontwikkelde, een volledig voorspelbaar verschijnsel. Leiders, vooral van het rechtse gedachtengoed, proberen argumenten te formuleren tegen migratie, zoals economische kosten ontstaan t.g.v. concurrentie voor werk, de kosten voor onderwijs en sociale diensten, de negatieve gevolgen voor het milieu door versnelde groei van de bevolking, verhoogde criminaliteit, en op lange termijn wijzigingen in de traditionele identiteiten en waarden. Meerdere van die negatieve effecten zijn erg relatief en dikwijls door egoïsme of overdreven verdedigingsreacties geïnspireerd. Men bedenke echter dat nadelen op termijn worden gecompenseerd door de voordelen die migranten met zich meebrengen. Alleen een wereldbevolking die beseft dat gedeelde rijkdom en diversiteit de enige vorm van toekomstige samenleving is, is leefbaar.

Nationalisme had een belangrijke betekenis in het verleden maar moderne natiestaten zijn nu volwassen. Een nationalistisch reflex terug activeren door het roemrijke verleden van helden terug op te voeren leidt naar een verleden dat niet meer bestaat en onaangepast is aan de situatie en toestand van vandaag. Het gaat rechtstreeks in tegen het solidariteitsgevoel dat mensen verbondenheid schenkt. Front vormen tegen migranten door geweld tegen hen te activeren is incompatibel met de vooruitgang van de Verlichting. Migratie in de huidige wereld is niet meer tegen te houden en de reeds bestaande immigratie heeft geleid tot een gestegen aantal mensen van de tweede en derde generaties die

hier geboren zijn en zelfs niet meer kunnen terugkeren naar het land van hun voorouders. Anderzijds bedenke men dat migratie van alle tijden is en dat ze meestal gunstig is omdat ze grotere diversiteit schept waardoor de weerbaarheid van de samenleving op termijn wordt verhoogd. Migratie schept nieuwe kansen en die moeten we grijpen. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat migratie niet uit de hand kan lopen, maar nu reeds migratie als een groot gevaar voorstellen is ontegensprekelijk overdreven. In Europese landen is het percentage migranten, sinds de grote instroom van 2015, gemiddeld slechts 0.3%. Zich nu al bedreigd voelen is niet de juiste attitude ten aanzien van mensen in nood die hier komen voor hulp. Wie beweert dat we nu al onder de voet gelopen worden door ‘horden’ Moslims bedriegt zichzelf en misleidt de openbare opinie. Westerse liberale democratieën moeten open staan voor een multiculturele samenleving (12), willen ze hun idealen niet verloochenen. De multiculturele samenleving geeft gelijkwaardigheid aan de verschillende culturele, etnische en godsdienstige gemeenschappen binnen een bepaald land of landsdeel. Het zijn minderheden die recht hebben om even vrij te leven in onze samenleving, mits de migranten de wetten van het onthalende land respecteren. Wie in de val loopt van het ’eigen volk eerst’ en beloften maakt dat we ons eigen land terug van ons moeten maken, zoals Trump, Wilders, De Winter, Orban en Le Pen het voorstellen scherpt juist de angst aan voor vreemden en voor het teloor gaan van de eigen cultuur. Angsten los je niet op door confrontatie met mensen van vreemde origine te mijden, angsten worden juist zwakker door die confrontatie. Wie daar anderen tegen opruit en de geschiedenis verkeerd voorstelt is een volksmenner die naar eigen macht en een autoritair regime streeft om zijn zin te krijgen.

Een multiculturele samenleving komt er echter niet vanzelf en vraagt inspanningen van overheid én burgers voor meer kennis, erkenning en integratie van migranten. Wie echt geïnteresseerd is in verbondenheid moet vreemdelingen juist opzoeken en eenieder volgens zijn eigen ingesteldheid en mogelijkheden ontvangen. Een altruïstische houding schept een geest van verbinding en broederlijkheid, wat ten gunste van eenieder uitvalt. Helaas is het dikwijls niet wat er vandaag gebeurt omdat er (ultra)conservatieve

volksmenners naar de oude wereld terug willen en hun voorkeuren op een populistische manier opdringen, niet voor de burger, maar voor zichzelf.

De liberale democratische staat

De liberale democratie gaat ervan uit dat mensen alleen het beste van zichzelf kunnen geven wanneer ze vrij over de inrichting van hun leven kunnen beschikken en hiervoor worden ondersteund door de staat. Aangezien eenieder verschillend is, kan geen algemene levenswijze door de staat worden vastgelegd en opgedrongen. De liberale staat betracht zoveel mogelijk vrijheid te garanderen aan eenieder, gelijkheid van kansen te bewerkstelligen, wederkerigheid te bevorderen en solidariteit te creëren. Ze probeert mensen te verbinden door het groepsgevoel te bevorderen en legt wetten op die het algemeen welzijn moeten beschermen zodat mensen in hun vrijheden niet benadeeld worden door de vrijheden van anderen. De vrijheid stopt daar waar ze de vrijheid van anderen hindert. Zulke gedeelde vrijheden kunnen alleen maar gedijen wanneer mensen voldoende begrip en verstandelijk inzicht hebben over eenieders rechten en verwachtingen en het principe van gelijkheid (gelijke rechten) aanhangen. Ze verplicht daarom onderwijs, beschermt de vrijheid van opinie en religie en ondersteunt elke erkende religie opdat eenieder zijn eigen religie kan beleven zonder die van anderen te schaden. In veel Westerse landen is de vrijheid van meningsuiting beperkt voor ernstige antidemocratische uitspraken, zoals het negeren van de holocaust, haat prediken, aanzetten tot buitensporig geweld en terrorisme en pogingen om de humane grondrechten te schenden. Vrijheid impliceert ook verantwoordelijkheid ten aanzien van anderen.

De liberale democratie is gebouwd op de concepten van het klassiek liberalisme, dat het accent legt op vrijheid en individueel initiatief en de macht van de staat over het individu beperkt. Zij is daarom in wezen ook progressief en ontvankelijk voor vernieuwingen die de vrije samenleving kunnen verbeteren. In de meeste Europese landen is de liberale democratie vandaag uitgegroeid tot een collectivistisch ideaal, dat zich vooral bezighoudt met het versterken van het

gewone volk en het in evenwicht houden van volk met elite. De liberale democratie kan gezien worden als een compromis tussen liberaal individualisme en democratisch collectivisme (12a).

De typische kenmerken van liberale democratieën zijn de volgende: 1) het houden van eerlijke, vrije en competitieve verkiezingen uit meerdere politieke partijen, waarbij elke volwassen burger één gelijkwaardige stem heeft (algemeen stemrecht) ongeacht geslacht, ras, geloof, huidkleur, afkomst, ontwikkeling, bezit en geaardheid, 2) respecteren van de scheiding van de machten tussen de verschillende regeringsgebieden (uitvoerende, wetgevende en gerechtelijke macht), 3) ontwikkelen van een systeem van ‘Checks and Balances’ tussen de verschillende hoger genoemde machten als controle op de juistheid van handelen, 4) een open samenleving opbouwen, die zich flexibel en kritisch opstelt tegenover tradities en ontvankelijk is voor invloeden van buiten en 5) de gelijke bescherming voorzien van basisrechten, burgerrechten en burgerlijke en politieke vrijheden voor alle mensen, inclusief minderheden. In meerdere landen verzekert de moderne liberale democratie gelijkheid van kansen, wederkerigheid, solidariteit en de scheiding van Kerk en staat. De liberale democratische staat is ook gehouden aan transparantie, aansprakelijkheid, respect voor de persvrijheid en vrijheid van informatie.

De meeste liberale democratieën zijn seculiere staten of gedeeltelijk seculiere staten. Secularisme omvat drie belangrijke kenmerken: 1) het terugtreden van religie uit de openbare ruimte, wat zich uit in een afname van het aantal gelovigen en van het belang dat men hecht aan religie, een afname van religieuze praktijken en voorschriften, een toename van twijfel als ordenend criterium en van levensbeschouwelijke onverschilligheid; 2) de toename van privatisering van religie, wat wil zeggen dat religie niet meer de leidraad is voor het opstellen van wetten en er een scheiding bestaat van Kerk en Staat; 3) het aanvaarden van instellingen die levensbeschouwelijk pluralisme mogelijk maken. Een seculiere staat kan dus geen enkele levensvisie of religie bevoordeligen, maar wel die visie propageren die het vredevol samenleven toelaat (pluralisme) met andersdenkenden. Secularisme schaft normgebondenheid af (het verplicht

volgen van bepaalde rituelen en gebeden) en zet waarde getrouwheid in de plaats (de norm wordt vervangen door de waarde die achter die norm schuilt). De seculiere staat respecteert alle politieke en levensbeschouwelijke opvattingen zolang zij de openbare orde en het algemeen welzijn niet ondermijnen. De seculiere staat blijft levensbeschouwelijk neutraal. De wet staat boven alle religieuze voorschriften en dogma’s, omdat die dwingend zijn voor de ganse gemeenschap, maar ze laat volledig toe om die voorschriften en dogma’s in het privéleven op te nemen (12b). De seculiere staat heeft zich ontwikkeld uit de Verlichting en de cultuur van het Christendom, en heeft vele waarden die erachter schuilden overgenomen. Over de loop der tijd is secularisatie dieper en dieper doorgedrongen, maar zeker niet even sterk in alle Westerse landen. In de VS b.v. zijn er nog vele evangelische christenen die hun wil proberen op te dringen aan de openbare ruimte, abortus en homoseksualiteit veroordelen, het creationisme verdedigen en de evolutietheorie verwerpen. In vele West- Europese staten is de doodstraf afgeschaft maar in de VS is ze nog steeds van kracht in meerdere staten. In een aantal seculiere staten ontstonden na de tweede wereldoorlog de abortuswet, de euthanasiewet en de wet over het homohuwelijk, maar het recht op euthanasie (onder de juiste voorwaarden), op abortus of op homoseksualiteit bestaat nog steeds niet in vele andere staten. In een seculiere staat kan iedereen perfect leven als een diep- en strenggelovig persoon, maar als de proportie van zulke mensen te groot wordt kan dat leiden tot grote maatschappelijke conflicten. Deze situatie is vandaag erg op de spits gedreven sinds de migratie van Moslims naar het Westen.

Een liberale democratie is nooit af. Eigenlijk is ze steeds in wording en ze verbetert op basis van kritische bedenkingen en culturele evolutie. Debat, onenigheden en misverstanden leiden immers tot nieuwe inzichten. Tijden, gewoonten en demografische spreiding veranderen. Dat vereist inspanningen om de democratie te behouden, aan te passen en te perfectioneren. Vele mensen zijn niet bezig met het wel en wee van de democratie en denken dat de democratie een verworven goed is. Die attitude vormt een bedreiging voor de democratie en maakt ze kwetsbaar. Democratie vraagt een engagement om ze van dag tot dag te behouden en te beschermen.

Liberale democratieën zijn vandaag meestal representatieve democratieën, gebaseerd op het principe dat burgers hun voorkeuren laten horen via vertegenwoordigers die dan voor, en best ook met het volk, beleidsinitiatieven nemen. De verkozenen zetelen in een parlement en omvatten alle partijen die een minimum score van stemmen behaalden in de verkiezingen, en toebedeeld worden in evenredigheid met het aantal stemmen voor elk van de partijen. De uitvoerende macht ligt bij de meerderheidspartijen op basis van een bepaald programma waarrond een consensus kan worden gemaakt. De liberale democratieën zijn rechtstaten, t.t.z. iedereen, burgers en bestuurders, staan onder de ‘Rule of Law’. De wet is er en geldt voor iedereen en is evenzeer geldig voor bestuursleden als burgers. Aristoteles zei reeds dat de wet de heerser is. De basiselementen van een rechtstaat zijn meestal weergegeven in een grondwet. De individuele basisrechten van de mens staan weergegeven in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM). De ‘Rule of Law’ is afwezig in systemen van autocratie, dictatuur of oligarchie en is zwak wanneer er een gebrek voorkomt aan de ‘Checks and Balances’.

In de realiteit is de liberale democratie, zoals hierboven uiteengezet, niet helemaal zoals het op papier staat uitgelegd. De meningen zijn verdeeld over hoe ver democratieën vrijheid van de meningsuiting kunnen uitbreiden tot de vijanden van de democratie. Zo is er de vraag wie terrorist is en in welke mate terrorisme kan worden bestreden erg verschillend van land tot land. Sommige partijen willen het openlijk goedkeuren van terrorisme strafbaar maken. Er zijn ook voorbeelden van misbruik van antiterrorismewetten. Zo bemoeilijkten de VS ten zeerste en inconsequent het gebruik van nucleaire technologie in landen waarmee ze openlijk in conflict waren zoals Irak, Iran en Noord-Korea maar niet in Israël, India en Pakistan. De vroegere praktijk in de VS tijdens het bestuur van President G.W. Bush, meer bepaald van de CIA, om terroristische verdachten in het geheim te verplaatsen en gevangen te houden in landen met minder strikte regels voor de humane behandeling van gevangenen (‘Extraordinary Rendition’) is een ander voorbeeld. Vele landen werkten samen met de VS om Extraordinary Rendition mogelijk te maken en velen die verdacht werden van terrorisme werden gefolterd, zelfs al waren ze onschuldig. Leden van een organisatie die vroeger geconnecteerd was met de communistische dictatuur of het fascisme kunnen in sommige landen ook het zwijgen worden opgelegd. Zo is de communistische partij verboden in

Estland, Letland, Litouwen, Indonesië, Iran, Oekraïne, Roemenië en Zuid-Korea. Er bestaat een cordon sanitaire voor het extreemrechtse VB in België, maar niet in andere landen. In de VS deed zich in de jaren 50, onder invloed van senator Joseph McCarthy, een heksenjacht voor op communisten en werden buiten alle proporties heel wat onschuldige burgers onder verdenking geplaatst wegens ‘Un-American Activities’. De doodstraf is expliciet afgeschaft in alle EU landen, maar bestaat nog steeds in meerdere staten van de VS. In andere landen, zoals in Turkije, wil de President de doodstraf terug invoeren. In de VS beschouwen veel Amerikanen het recht om wapens te bezitten en te dragen (vastgelegd in de Second Amendement van de grondwet) essentieel om het recht op revolutie tegen een potentieel misbruikende (Britse) regering te beschermen, terwijl andere landen dit niet als een fundamenteel recht erkennen en de gewone politie zelfs ongewapend is, zoals in het VK.

Naast bovengenoemde problemen bestaat er nog andere kritiek op de liberale representatieve democratie of op de onvolkomenheden die er nog in overgebleven zijn. Volgens marxisten, socialisten en anarchisten is een liberale democratie onder de kapitalistische ideologie inherent gebaseerd is op klasse verschil en kan daarom nooit volledig democratisch of participatief zijn. In politieke campagne in sommige landen zijn de rijken begunstigd omdat die het geld en voldoende invloed hebben op de politieke besluitvorming. Deze evolutie is erg uitgesproken in de VS. De liberale democratie kan wel protectie inbouwen voor minderheden, maar het zijn vandaag juist die minderheden (Joden, Moslims, werklozen, homoseksuelen, transgenders), die haatgevoelens, discriminatie en criminaliserende uitlatingen ondervinden. Mensen voelen dan terecht dat ze geen controle hebben op politieke systemen, dat de politieke klasse doet wat ze wil en dat de politieke meerderheid de gewone mensen negeert. Vandaag wordt de samenleving bovendien geconfronteerd met antidemocratische krachten. Enerzijds is er de groei van rechts-conservatieve en nationalistische partijen, die ‘Law and Order’ invoeren, anderzijds probeert Rechts de vertegenwoordigers van het volk die progressief-democratisch zijn en ijveren voor een open samenleving, zoveel mogelijk te demoniseren. De liberale democratie staat vandaag echt onder grote spanning en dat vraagt grote oplettendheid.

Neonationalisme

Neonationalisme is een vorm van conservatief nationalisme dat zich ontwikkelde na 2010, in het bijzonder in West-Europa en de VS, met de eigenschappen van rechts-nationalisme, anti-globalisering, nativisme, protectionisme, oppositie tegen immigratie en euroscepticisme. Het is een egocentrische reactie tegen de geglobaliseerde vrijhandel, de neoliberale handelsovereenkomsten en de geliberaliseerde immigratiepolitiek, met de bedoeling de economische, politieke en culturele soevereiniteit te beschermen, grenzen te sluiten en de samenleving te herstellen naar een verleden homogeniteit. Het werd vooral aangedreven door volksmenners die de economische stagnatie van lage- en middenklas blanken in Engeland (Brexit) en de VS (Trump) beklemtoonden (13). Neonationalisme omvat een angstaanjagend groot aantal rechts- en soms links-populistische, nationalistische en extreemrechtse figuren en partijen in lidstaten van de Europese Unie zoals:

Tom Van Grieken, Vlaams Belang in België, Bart De Wever, Nieuw-Vlaamse Alliantie in België, Nigel Farage, de ex-leider van Ukip partij in het VK, Boris Johnson, ex-burgemeester van Londen, Marine Le Pen, Front National in Frankrijk, Geert Wilders, Partij voor de Vrijheid in Nederland, Jörg Meuthen en Alexander Gauland, Alternatieven voor Duitsland, Jaroslaw Kaczynski, PiS partij in Polen, Norbert Hofer, Vrijheidspartij in Oostenrijk, Viktor Orbán, Fidesz partij in Hongarije, Miloš Zeman, Tsjechische Republiek, Slowaakse Nationale Partij, Slowakije, Ware Finnen, Finland, Zweedse Democraten, Zweden,

Meerdere staatshoofden buiten Europa zijn Neonationalisten:

Vladimir Poetin, President van Rusland, Recep Tayyip Erdoğan, President van Turkije, Narendra Modi, premier van India, Shinzo Abe, premier van Japan, Abdel Fattah el-Sisi, staatshoofd van Egypte, Benjamin Netanyahu, premier van Israël, Rodrigo Duterte, President van de Filippijnen.

Neonationalisten zoeken elkaar op en trekken zich aan elkaar op.

Vlaams-nationalisme

Vlaams-nationalisme is een nationalisme van de Vlaamse regio in België dat zijn hoogtepunt kende aan het einde van de 19de eeuw en de eerste helft van de 20ste eeuw. Het Vlaams nationalisme is gegroeid uit een gerechtvaardigde strijd van Vlamingen voor gelijke rechten op basis van taal, cultuur en onderwijs toen deze onderdrukt werden, niet door de grondwet maar door de Franstalige bevolking, die het economisch beter had en genoot van een historisch privilege (14). De Franse taal was op het Europees continent steeds de taal van de diplomatie geweest en bovendien was de afscheiding van België van de Nederlanden vooral van de Franstalige bevolking uitgegaan, uit reactie tegen de Vernederlandsing door Koning Willem I der Nederlanden. De Vlaamse natievorming is vandaag echter voltooid. Na zes staatshervormingen heeft Vlaanderen een grote eigen academische elite, eigen ondernemers en een hoge cultuur, die alle werden vastgelegd in een regio met groot zelfbestuur. Het Vlaams-nationalisme van vandaag is dus artificieel, een anachronisme, niet meer aangepast aan en van weinig nut voor de huidige wereld (15).

Het Vlaams-nationalisme wordt verdedigd door twee partijen: het VB en de NVA. Het verschil tussen het VB en de NVA is echter beperkt. In het VB-programma is te lezen ‘De ingewikkelde Belgische staatsstructuren verhinderen een efficiënt

beleid. Vlaanderen en Wallonië hebben bovendien over alles een verschillende mening. De politieke macht bevindt zich echter nog altijd op het federale niveau, waar de Vlamingen niets zelf kunnen beslissen zonder instemming van de Franstaligen. Alle rechtvaardige Vlaamse eisen worden systematisch geblokkeerd. Vlaamse onafhankelijkheid is dan ook de enige uitweg uit het Belgische conflictmodel’ (16). Weg met de Belgische staat dus. Het NVA-programma klinkt inhoudelijk gelijkaardig: ‘We stellen vast dat België de optelsom is geworden van twee verschillende democratieën die alsmaar meer uit elkaar groeien. We kunnen het over haast niets meer eens worden en verschillen te vaak en te grondig van mening. [...]’ Er wordt geschermd met het feit dat Vlaanderen rechts is en Wallonië gedomineerd is door linkse partijen, en dat die twee landsgedeeltes niet meer bekwaam zouden zijn om de uitdagingen van de 21ste eeuw op te vangen.

Over het Vlaams-nationalisme heeft de Tsjechische hoogleraar Miroslav Hroch interessante ideeën geformuleerd. Een Natie in wording streeft volgens hem naar collectieve belangen, zoals sociale vooruitgang, economische voorspoed, de eigen identiteit en het eigen prestige. Als een natiestaat volwassen is, zegt Hroch, gaat verder ijveren ervoor uitdraaien op een strijd om de macht (18). De Vlaamse Natie zou, volgens Hroch, ook zonder diens partijvoorzitter Bart De Wever kunnen bestaan. De Wever is vooral bezig met een eigen machtsstrijd, in Antwerpen als burgemeester en in de federale regering als ‘schaduwpremier’. De meerderheid van de burgers is niet meer bezig met het bevorderen van de natiestaat, omdat die er al is (20). België is gefederaliseerd in vier gebieden met een belangrijk zelfbestuur en geniet bescherming van de drie taalgroepen (Nederlands, Frans en Duits). De meerderheid in België en in het Vlaams landsgedeelte vindt het regionaal zelfbestuur voldoende, ja zelfs al te ver doorgedreven in sommige aspecten. Toch wil de NVA zijn achterban van Vlaams- nationalisten niet verliezen door zich onvoldoende in te spannen voor het Vlaams-nationalisme. De partij ligt daarover dus met zichzelf in een grote knoop.

De stijgende immigratie van vreemde gastarbeiders uit Turkije en Marokko tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw deed een groeiende groep mensen van vreemde origine ontstaan die zich vooral verbonden voelden met eigen

soortgenoten, terwijl de Vlaamse en Franstalige bevolking weinig of geen signalen gaven dat ze welkom waren, wat getto’s en sociale segregatie deed ontstaan. Ongekend bleek onbemind en dat deed vervreemding bij de nieuwkomers en een onveiligheidsgevoel bij de autochtone bevolking ontstaan, dikwijls gebaseerd op misverstand en eigendunk. Dat proces werd in de hand gewerkt door de anti-migratie campagne door de Vlaams-nationalistische partijen. Het VB stond uiterst negatief tegenover de multiculturele samenleving en deed een malaise ontstaan tegenover de Marokkaanse en Turkse gastarbeiders die beweerd werden het werk en de woonzones van Vlamingen te komen afpakken. In werkelijkheid was de belangrijkste factor het populisme van het boegbeeld Filip De Winter in Antwerpen (21). Door de negatieve gevoelens van het eigen volk voor de vreemde gastarbeiders en hun familieleden te activeren herschiep de partij een etnisch nationalisme met de slogan ‘eigen volk eerst’. Het ‘cordon sanitaire’, dat alle andere partijen rondom het VB hadden gebouwd, belette echter participatie van het VB in regeringscoalities. Vandaag lijkt het ‘cordon sanitaire’ niet meer echt gewild, noch door de NVA, noch door andere partijen zoals de MR (22). Het VB, en na 2009 ook de NVA, verweten de regering onvoldoende inspanningen te hebben gedaan om de multiculturele samenleving te doen slagen. In plaats van het proces te bestrijden, wekten beide partijen negatieve en zelfs haatgevoelens op tegen de Moslims uit Turkije en Noord-Afrikaanse landen, zodat een groeiend aantal Vlamingen ging geloven dat hun eigen cultuurwaarden dreigden verloren te gaan, wat de sociale cohesie aantastte en de verschillende gemeenschappen op zichzelf deed terugplooien. In vergelijking met het VB is het anti-Moslim discours van de NVA echter veel slinkser.

Zowel het VB als de NVA willen uiteindelijk hetzelfde: de Belgische staat ontmantelen om zelf de macht te grijpen. De NVA zit in een tweespalt. De partij wil af van het Zuidelijk landsgedeelte maar wil zich profileren tegen het extreemrechtse discours van het VB. De NVA sleurt bovendien mensen mee die voor andere redenen sympathiseren met de partij, b.v. omwille van haar ‘Law and Order’ attitude, wat vooral rechts-conservatieven aanspreekt of haar sociaaleconomisch programma, dat vooral de goedverdieners beschermt. NVA en VB vergeten echter dat zowel linkse als rechtse partijen in de federale

regeringen in het verleden goed hebben kunnen samenwerken en een voortreffelijke welvaartstaat hebben uitgebouwd. Deze rechtse partijen benadrukken dat de financiële transfers van Vlaanderen naar Wallonië nu reeds €8 miljard kosten aan Vlaanderen (23), wat een overdreven discours is. In een studie door Vives (KU Leuven) was er voor 2007-2011 een transfer van 1,8 % van het Belgisch bbp per jaar, of €6 miljard. Ongeveer €4 miljard daarvan ging naar de sociale zekerheid (24). De NVA spreekt dus vooral over transfers die te maken hebben met de gezondheidszorg en sociale zekerheid. De NVA vergeet dat Vlaanderen in het verleden ook steunde op de solidariteit van Wallonië, toen Vlaanderen het economisch minder goed deed dan Wallonië. Nu het omgekeerde scenario zich afspeelt willen het VB en de NVA België doen ‘barsten’. Ze willen niet horen dat er in alle federale staten transfers bestaan van rijke gebieden naar economisch zwakkere gebieden. Het gaat bovendien uiteindelijk maar over een relatief klein bedrag (1,8 % van het bbp). VB en NVA zeggen beide dus ‘Vlaanderen eerst’.

De NVA predikt het vage ‘confederalisme’. Een ‘confederatie’ is een losse niet- bindende samenwerking tussen onafhankelijke staten (25). Voor de NVA is Brussel dan de hoofdstad van België gelegen in Vlaams gebied, die dan onder voogdij zou moeten komen te staan van de Vlaamse, Franstalige en Duitse Gemeenschappen. Iemand onder voogdij plaatsen is contraproductief en dus geen oplossing. België zou als onafhankelijke staat eerst moeten ontbonden worden om dan een confederatie te kunnen worden. Zoals gezegd zien noch de Vlamingen, noch de Brusselaars, noch de Franstaligen, noch de Duitstaligen dat zitten. Het verdwijnen van België moet ook door alle lidstaten van de Europese Unie worden goedgekeurd. Op dit ogenblik is een confederaal België een pure waanvoorstelling.

Vele staten die begonnen als confederaties zijn in de loop van de geschiedenis omgevormd tot federaties, wegens de grotere bestendigheid en de bestaanszekerheid ervan. Het VB, en in zekere mate ook de NVA, willen de burgers zoveel mogelijk doen geloven dat België opdoeken de beste oplossing is. Ze proberen hun politiek ingang te doen vinden, het VB door goed zichtbare en hoorbare discours, de NVA door vage discours. Niemand, ook niet de NVA, heeft

een duidelijke uitleg wat door confederalisme verstaan wordt, laat staan hoe zoiets geloofwaardig kan opgericht worden. Een confederatie komt hoe dan ook neer op een gemaskeerde vorm van de onafhankelijkheid. Wanneer gevraagd naar wat confederalisme is en waarom dat goed zou zijn voor de burgers, antwoordt NVA-minister Liesbeth Homans: “Dat is eigenlijk helemaal niet zo moeilijk, maar de mensen maken er wel zoiets heel ingewikkeld van.” Een verdere uitleg kwam er niet. Die onduidelijkheid ligt volgens Homans aan ‘de mensen’, en niet aan de NVA (26). In november 2016 zei CD&V-kamerlid Eric Van Rompuy het kernachtig (27): de “N-VA weet ook dat ze in 2019 (het jaar van de nieuwe federale verkiezingen) haar belofte van confederalisme niet kan waarmaken, toch probeert De Wever in elk interview het spanningsveld met de Walen warm te houden”.

Het dient gezegd te worden dat het Vlaams-nationalisme aangewakkerd werd door de trauma’s van de naoorlogse repressie van Vlamingen die hadden gecollaboreerd met Nazi Duitsland tijdens de tweede wereldoorlog (28). Deze mensen voelden zich uiteraard sterk aan elkaar gehecht. Maar, deze Vlaams- nationalisten vormden echter geen meerderheid binnen de Vlaamse bevolking. Het hoeft ook gezegd dat het VB de Vlaamse regering betichtte veel tijd te hebben verloren aan de bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat, zodat effectieve regeling van migratie en inburgering insufficiënt (b)leken (29, 30). Lees meer op (32). De Wever vindt van zichzelf dat hij doorslaggevend geweest is om het Vlaams-nationalisme een democratisch gelaat te hebben gegeven (33). In een interview met Zeno zei hij onder meer: "Niemand heeft daar ooit iets meer voor gedaan dan ik. Het cordon sanitaire heeft niet gewerkt tegen extreemrechts. De N- VA wel. [...] Iedereen mag mij komen bedanken dat Vlaanderen niet langer het stigma van extreemrechtse regio moet dragen.”

De rechtse ideologie

Het rechtse gedachtengoed houdt voor dat er een sociale orde en hiërarchie (stratificatie) bestaat in de samenleving, die haaks staat op de ideologie die ijvert

voor een egalitaire en solidaire samenleving (34). Hiërarchie en ongelijkheid worden aanzien als de natuurlijke gevolgen van de sociale verschillen en de economische competitie in de maatschappij. De stratificatie van de samenleving is voor Rechts dan ook een natuurlijk proces noodzakelijk voor de sociale stabiliteit. De overheid moet deze orde handhaven door streng ‘Law and Order’ op te leggen. Rechts maakt dus geen prioriteit om sociale onrechtvaardigheid en ongelijkheid aan te pakken. Ze gaan er zich niet voor inzetten. Wie behoort tot een meer ontwikkelde hogere klasse heeft ook de natuurlijke rechten en de privileges van die klasse. Rechts is conservatief, nationalistisch en reactionair ingesteld tegenover veranderingen in de samenleving. Er wordt veel belang gehecht aan traditie en conformisme. Al het nieuwe ondermijnt potentieel de tradities. Van oudsher staat Rechts voor een sterke staat gedragen door een sterke leider, dikwijls een monarch. Rechts is gekant tegen het socialisme en de sociale democratie. De VS en meerdere Westerse landen voerden continu strijd en oorlog tegen al wat met linkse progressieve gedachten en communisme te maken had. Rechts verdedigt het eigen volk op basis van taal, ras, cultuur, volkse gewoonten en religie en verzet zich daarom tegen immigratie vanuit landen met een andere cultuur uit angst dat de eigen cultuur zou bedreigd worden en is gekant tegen het multiculturalisme in de samenleving. Een rechts discours kan haatdragend, stigmatiserend en racistisch worden of het kan aanzetten tot haatgevoelens bij de bevolking tegen minderheidsgroepen zoals Moslims, Joden, homoseksuelen en transgenders. Deze karakteristieken zijn vooral prominent aanwezig bij extreemrechts dat een sterke ‘Law and Order’ staat verlangt, in uiterste vorm terug te vinden in het fascisme.

‘Nieuwrechts’ daarentegen omvat liberaal-conservatieven die eerder gaan voor een minimale staat, de vrije markt, het persoonlijk initiatief en zo weinig mogelijk regulerende invloed willen van de staat in de economisch activiteit. In de VS kan het rechts-conservatieve denken erg extreem worden door zich te keren tegen legale abortus, tegen contraceptie en tegen het homohuwelijk; sommigen verwerpen zelfs de Darwin evolutie en het klimaatprobleem, en vinden dat de staat deze houding moet bekrachtigen. Rechts benadrukt de familiewaarden (meestal als symbool gebruikt en hypocriet), houdt van referenda door het volk, wil een sterke legermacht, en hunkert naar een

terugkeer naar de oude waarden. In Europa is Rechts bovendien wantrouwig tegenover de Europese Unie (Euroscepticisme).

Het populisme

In een evenwichtige democratie komen regering en parlement op voor het volk. Opkomen voor het volk is een delicate evenwichtsoefening in een liberale democratische staat. Het vergt grote aandacht opdat iedereen zich gesteund zou voelen, zowel rijk als arm, zowel autochtonen als allochtonen, zowel conformisten als reformisten.

Het gewone populisme verwijst naar de soevereiniteit van het volk. Het volk kiest de politici en is dus belangrijker dan de politici. Politici zijn in principe de vertegenwoordigers van het volk en worden verwacht ervoor op te komen. Tegenwoordig is er een kloof ontstaan tussen politici en het volk, wat de weg opent naar manipulatie van het volk. Populisten plaatsen het volk in een bepaald kader, ‘framing’ genaamd, dat ze zelf scheppen en opdringen aan mensen. Dikwijls wordt gebruik gemaakt van halve waarheden, onvolledige waarheden of onwaarheden, die steeds herhaald worden zodat ze geloofwaardig worden. Zo is de NVA bijvoorbeeld steeds bezig met het ‘confederalisme’ zonder maar ooit duidelijk uit te leggen wat dat juist betekent. Men creëert hierdoor vage verwachtingen en pseudowaarden. Het gewone populisme kan ook neerkomen op een stijl van beleidsmakers die eenvoudige oplossingen aanbieden voor complexe problemen en dus weer eens valse beloften scheppen. Populisme kan ook neerkomen op het opbouwen van een sterke emotionele band tussen de leider (van een partij) en een volk of volksgroep waardoor die band misleidend wordt (35).

Het zwaar populisme is gekenmerkt door twee bijkomende eigenschappen: 1) Het is anti-elitair m.a.w. het voert een discours tegen het establishment en beweert dat de gewone mens in de kou is blijven staan terwijl de ‘elites’ zichzelf bedienen. 2) Het volk, waarvoor wordt opgekomen, wordt aanzien als een

monolithisch blok bestaande uit mensen met dezelfde traditionele cultuur. Het einddoel is een homogene maatschappij opbouwen en sluit deelname van bepaalde andere bevolkingsgroepen uit. De white supremacy in de VS is daar het beste voorbeeld van. Het probeert niet-blanke mensen te stigmatiseren door ze weg te zetten als elementen die het eigen volk, de eigen tradities en de eigen volksaard bedreigen. Deze populisten creëren een polarisatie tussen een “wij” entiteit, zijnde de gewone man behorend tot de eigen cultuur en een “zij” entiteit, die meerdere bevolkingsgroepen kunnen uitmaken, zoals Moslims en andere immigranten, kleurlingen, competitieve partijen, vluchtelingen, homoseksuelen e.a., maar ook bepaalde elites zelf. Deze vorm van populisme is gericht tegen de staat en tegen de media, die beide, zo wordt beweerd, aan de kant staan van de elites en de schuld krijgen voor de achteruitgang van de vergeten burgers. Elites zijn volgens de context onder meer politici van de gevestigde partijen, intellectuelen, academici, ondernemers, bankiers etc. De media worden door President Trump in de VS zelfs verweten “fake news” te brengen. Amnesty International heeft in haar 2016-17 jaar rapport ernstig gewaarschuwd voor de snelle stijging van de “wij”- “zij” cultuur, niet alleen in Europa en de VS maar ook in België (36). Uiteindelijk ondermijnt het zwaar populisme de rechtstaat. Wanneer mensen populistisch gemanipuleerd worden, worden ze blind en denken het grote gelijk langs hun kant te hebben, waardoor ze vervreemden van de staat en het vertrouwen in het gerecht verliezen. Ze denken meer en meer dat sommige rechters wereldvreemd zijn (37). Alhoewel een kritisch zicht op de rechtstaat in sommige omstandigheden kan verantwoord zijn (b.v. in Catalonië), is het snel en oppervlakkig afkeuren van een gerechtelijk besluit, dikwijls gepaard gaand met grote emotie en woede, antidemocratisch.

Een belangrijk element dat het populisme mee heeft waar gemaakt zijn de media. De media zijn de laatste twee decennia grondig veranderd. Ze maken gebruik van nieuwe communicatiemiddelen uit de wereld van de marketing en het management (38). Media houden van one liners en snelle goedkope journalistiek. Twitter, bijvoorbeeld, is een medium dat bij uitstek one liners opdringt, omdat het maar een beperkt aantal tekens toelaat in de boodschap. Kijk- en luistercijfers krijgen meer belang dan inhoud. Sommige media lopen hierdoor gevaar in min- of meerdere mate aan professionaliteit in te boeten.

Sommige gebeurtenissen worden heel breedvoerig gerapporteerd, terwijl andere helemaal niet. Niet wat men zegt maar hoe men het zegt is het belangrijkste. Door al te sterk te focussen op populistische fenomenen, wakkeren de media dat populisme aan. Populisten spreken in korte termen en slogans, zoals ‘de hardwerkende Vlaming’, ‘de kracht van verandering’, ‘de grondstroom van de Vlaming’, ‘tolerant maar er zijn grenzen’, ‘wij zeggen wat u denkt’, 'Vlaamse kracht Vlaams Belang', ‘dit is ONS land’, ‘durven benoemen’ van de feiten, het ‘op de agenda zetten’, ‘taboes doorbreken’, ‘angst voor het vreemde’. Ook ontwikkelde zich de laatste 10-15 jaar een nieuwe cultus rond politici. Terwijl politici vroeger eerder afstandelijk waren t.o.v. de burger, leren we hen vandaag kennen als mensen zoals wijzelf met hun gevoelens en emoties. We willen ze in allerhande radio- en televisieprogramma’s, we hebben hen graag in sociale media zoals Facebook en Twitter. De entourage van spelen praatprogramma’s vervaagt wat politici in hun politieke arena zeggen. Het volk wordt uiteindelijk om de tuin geleid zodat voordelen voor bepaalde beleidmakers gemakkelijker kunnen worden doorgedrukt. Het volk is onkritisch voor het populistisch discours omdat het er zich door gesteund voelt. Maar het zijn valse steungevoelens opgediend door valse profeten. Vandaag zijn de volgers van Trump de koplopers van het populisme in de VS.

Een groot gevaar is dat een opbod van populistische acties en reacties in de media uiteindelijk de onderliggende kwaal – de vergeten mens die in de kou blijft staan – niet oplost. Dat zet de populist aan om steeds te blijven zeggen dat het establishment uiteindelijk niets doet voor de vergeten mens.

Sommigen maken een onderscheid tussen rechts en links populisme, al naar gelang de kleur van de partij die deze stijl doorvoert, maar in de meeste gevallen is het rechts-populisme dominerend (39, 40). Lees meer op (41, 42).

Het rechts-populisme van het VB en de NVA

Het discours van het VB beantwoordt aan een zware vorm van rechts-populisme. Over de drie jaar dat de NVA participeerde aan de federale regering is ze met haar anti-Moslim retoriek naar zwaar populisme overgeheld. Sommigen beweren dat de partij hoe langer hoe meer het nieuwe platform wordt van extreemrechts is (44). Bovendien stelt ze de vroegere regeringen – het establishment – herhaaldelijk verantwoordelijk voor de huidige, zogenaamde lamentabele, politieke toestand (zie verder), wat hun anti-elitaire attitudes aantoont. Zowel het VB als de NVA zeggen over zichzelf ze dat ze het volk goed kennen en dat ze opkomen voor het volk. Ze beweren van zichzelf dat ze de ‘Vlaamse grondstroom’ en de zogenaamde Vlaamse tradities beter kennen dan de traditionele partijen. Ze dromen van een Vlaamse grond voor de Vlamingen. Hun discours is discriminerend, stigmatiserend en racistisch en ze zijn vreemden liever kwijt dan rijk.

Er zijn in het verleden diverse incidenten voorgekomen die erop wijzen dat de NVA een sympathie vertoont voor de ‘Vlaams-nationalistische helden’ van het verleden. Vele van die vroegere helden waren collaborateur van Nazi Duitsland. Er nu sympathie voor tonen verraadt de diepe wortels van de partij, namelijk het streven naar een homogene Vlaamse natie als einddoel. Zo verschenen NVA- Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon en NVA-Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken in 2014 op een feestje van de VMO (Vlaamse Militanten Orde) oud-strijder en collaborateur Bob Maes (45). Op zijn Facebook stelde Francken ‘de economische meerwaarde’ van Marokkaanse en Congolese migranten in vraag en in een mail wijt hij de homofobie in Brussel aan de moslimgemeenschap en ‘kutmarokkaantjes’ (46). Jan Jambon voerde het woord op een bijeenkomst van een vereniging van ex-Oostfrontstrijders en hielp voordien flink mee aan de oprichting van een Vlaams Blok-afdeling in Brasschaat (47). Kamerlid Koenraad Degroote hield een toespraak op een colloquium rond de Vlaamse fascist Joris Van Severen (48). De Wever heeft een zekere achting voor vader Le Pen van het extreemrechtse Front National in Frankrijk. Een rapport van het Franse parlement oordeelde zelfs dat 'een deel van de NVA de

facto fascistisch is' (49). NVA-gemeenteraadslid Steve Vanneste vroeg om het Nelson Mandelaplein in Kortrijk een andere naam te geven, omdat Mandela ooit een ‘terrorist’ was geweest (50). De Wever bestempelde de excuses van de Antwerpse burgemeester Patrick Janssens voor de collaboratie van de Antwerpse politie bij de Jodenvervolging 'misplaatst en gratuit' (51). De NVA vergoelijkte deze feiten door ze te minimaliseren en ze als irrelevant te bestempelen omdat de feiten gelinkt waren aan een relatief ver verleden. Dat is toch duidelijk zwaar populisme dat de NVA probeert te vergoelijken.

Het VB mildert vandaag enigszins zijn ranzig extreemrechts discours, behalve dan Filip De Winter. Daardoor verkleinen de verschillen tussen NVA en VB (52, 54, 55). De NVA wil echter van een toenadering tot het VB niet weten, maar volgens het invloedrijke Chapel Hill Expert Survey (56) blijkt dat de acties van de NVA tussen 1999 en 2014 in feite meer naar rechts opgeschoven zijn dan die van het VB. De sociaaleconomische parameters halen een score van 86/100 naar rechts toe (57). Die score is zelfs hoger dan die van het VB. Ook andere bronnen spreken van een naar rechts verschuiving van de NVA (58).

De recente verkiezingen in de Tweede Kamer in Nederland in het voorjaar van 2017 tonen een gelijkaardige verschuiving naar rechts populisme. Uit angst dat het extreemrechtse PVV van Geert Wilders de eerste partij zou worden, waren de liberale partij van Mark Rutte (VVD) en de christendemocratische partij (CDA) verrechtst (59). Bij de verkiezingen bleef de VVD de grootste partij maar verloor 8 zetels, terwijl Wilders nog steeds 5 zetels won tegenover de verkiezingsresultaten in 2012. Er kwamen ook nog enkele zetels bij in kleine rechtse partijen. Rechts en extreemrechts gingen dus ongetwijfeld vooruit in Nederland. De sociaaldemocratische PvdA werd afgestraft voor haar politiek van afbouw van hulp in de zorgsector. Ze verloor ¾ van haar zetels. Daartegenover stond echter dat de grote overwinnaar GroenLinks was, de partij van Jesse Klaver. Die verhoogde het aantal zetels van 4 naar 16.

Het is hoogst opmerkelijk dat alle extreemrechtse partijen in Europa sympathie hebben voor President Trump in de VS, en dat de verkiezing van Trump parallel verloopt met de opgang van rechts in Europa en de autoritaire regimes in

Rusland en Turkije. Ook NVA-leider Bart De Wever verborg trouwens zijn sympathie voor Trump niet. ‘We moeten stoppen met schelden op de winnaar van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, want dat zou zich tegen ons kunnen keren’, vond hij. 'Dan dopt ieder zijn boontjes en zitten we in protectionisme en isolationisme. Ook een zeer slechte zaak voor de wereldhandel' (60). De NVA en het VB waren de enige partijen die zo’n houding aannamen. Maar er is ook inconsequentie te zien in De Wevers reacties (zoals trouwens ook bij Trump). Nog geen tien dagen eerder had hij gezegd dat 'het niveau van de politiek in de Verenigde Staten ongezien laag' is. 'Als dat ooit naar Europa overwaait, dan zeg ik u uit de grond van mijn hart: dan stop ik ermee. Op dat niveau ga ik niet aan politiek doen, nooit ' (61). Ondertussen wordt het in de VS erger en erger met Trump, maar De Wever zwijgt.

Het anti-Islam discours van het VB en de NVA

Zowel het VB als de NVA vinden dat Moslims in te grote getale België instromen en dat deze vluchtelingen een bedreiging vormen voor de waarden van het eigen volk. Dat is al aan de gang bij het VB van in de jaren 90. Maar bij de verkiezingen van 2014 en vooral sinds de vluchtelingencrisis van 2015 is dat discours ook aanwezig bij de NVA. Het anti-Islam discours van het VB is harder dan dat van de NVA, althans dat blijkt uit de vele vroegere slogans gebruikt bij het VB: ‘Eigen Volk eerst’, ‘Wij zeggen wat u denkt’, 'Vlaamse kracht Vlaams Belang', ‘Dit is ONS land’, ‘Uw stok achter de deur’, ‘het verzet van Jan met de pet’, ‘Islamterreur: ondergaan of terugslaan’,’ ‘Het jarenlange opengrenzenbeleid en islamgepamper zijn uitgemond in een explosieve cocktail van religieus geweld en fanatisme’, ‘Vreemdelingen buiten’ wordt ‘moslims buiten’, ‘lijdzaam burgerschap’ moet ‘weerbaar burgerschap’ worden, ’Vlaams geld in Vlaamse handen’, ’bespaar op asiel, niet op eigen mensen’, ‘vrijheid of Islam: durven kiezen’, ‘vol is vol, illegalen naar eigen land’, ‘België barst’. De NVA gebruikt veel minder directe anti-Moslim slogans dan het VB, maar ze wil vooral de publieke opinie bespelen door de huidige asielcrisis zodanig voor te stellen dat er bij de bevolking anti-migratie gevoelens geactiveerd worden. De NVA is ronduit slinks.

Men leest het volgende in het programma van het VB: “Ondanks de vele triomfberichten heeft de regering de problemen op het vlak van asiel en migratie geenszins onder controle. De massale inwijking van vreemdelingen die we sinds enkele decennia meemaken, werd allesbehalve een halt toegeroepen. Deze massa- immigratie heeft de opnamecapaciteit van onze samenleving al danig op de proef gesteld en komt neer op de import van werkloosheid, kans armoede, criminaliteit en conflict.” [...] ”De groeiende aanwezigheid van de islam, in combinatie met het toenemende moslimextremisme, vormt ontegensprekelijk de belangrijkste bedreiging voor de openbare orde en het vreedzaam samenleven in ons land. De Vlaamse regering werkte de islamisering van Vlaanderen in de hand: moskeeën werden in toenemende mate erkend en betoelaagd, moslimuitzendingen op radio en televisie werden in het leven geroepen en een Vlaamse ‘imamopleiding’ werd uitgebouwd. Het Vlaams Belang wil een einde stellen aan deze toegevingsbereidheid. Niet wij moeten ons aanpassen aan de aanwezigheid van de islam, wie naar hier komt moet zich aanpassen aan onze waarden en normen” (62). Het VB wil o.m. een nieuw internationaal beschermingsregime, gebaseerd op het principe van de opvang van vluchtelingen in de eigen regio, een snellere behandeling van de asielaanvragen zonder mogelijkheden om eindeloos te procederen, opvang van asielzoekers in gesloten centra voor de gehele duur van de procedure, geen gedoogbeleid voor illegalen, afschaffing van de regularisaties van vreemdelingen, een strengere aanpak van schijnhuwelijken, geen staatsburgerschap meer op grond van geboorte in België, de nationaliteit moet verdiend worden en kan pas na een verblijf van minstens tien jaar worden toegekend, afwijzing van de dubbele nationaliteit, invoeren van een burgerschapsproef waarvoor kandidaat-staatsburgers dienen te slagen, ontnemen van aanspraak op sociale zekerheid van wie niet voldoet aan de inburgeringsplicht, godsdienstvrijheid moet gewaarborgd blijven, maar de erkenning van de islam moet ingetrokken worden, een einde maken aan de subsidiëring van de islam, een totaal hoofddoekverbod voor het overheidspersoneel, een absoluut verbod op het onverdoofd ritueel slachten, het sluiten van extremistische moskeeën en de onmiddellijke uitwijzing van haatimams en andere moslimextremisten, een algemene bouwstop voor nieuwe moskeeën.

In zijn recent boek “VERZET. Verzetsgids tegen Islamisering” laat Filip De Winter zijn extreme mening horen in een 20 puntenprogramma. Ik haal het hier letterlijk aan zoals het beschreven stond in “De Standaard” van 20 oktober 2017 (63):

1. Intrekking erkenning en subsidiëring islam 2. Geen subsidies voor islamitische organisaties 3. Geen verblijfsrecht voor buitenlandse moslims 4-5 Loyaliteitsverklaring voor moslims in België; wie weigert uitwijzen 6. Geen hoofddoek in openbare instellingen, scholen, ziekenhuizen ... 7-8-9. Halalbelasting, minarettenverbod, bouwstop en sluiting moskeeën 10. Verbod rituele slacht 11-14 Geen islamonderricht noch gebedsruimtes op school 12-15 Verbod organisaties die pleiten voor sharia of kalifaat, verbod shariarechtbanken 13. Bannen islam in gevangenissen 16. Negatie islamitische feestdagen 17. Verbod gebed op openbare plaatsen 18. Nultolerantie gescheiden zwemmen 19. Nultolerantie islamitische symbolen 20. Radicale moslims uitwijzen

Wat is er in de NVA-propaganda van 2014 te lezen? "België werkt als een magneet op het vlak van migratie. Wat nergens in Europa kan, kan in België wel. Er zijn massaal veel oneigenlijke asielaanvragen en er is geen terugkeerbeleid die naam waardig. Door de snel-Belg wet is het verkrijgen van de nationaliteit een lachertje geworden. De continue regularisatie van illegale vreemdelingen is rampzalig voor het samenleven in vooral stedelijke gebieden en creëert een aanzuigeffect. De kosten en lasten worden doorgeschoven naar steden en gemeenten en OCMW‘s. [...]. De N-VA wil dat duidelijke afspraken worden gemaakt en dat misbruiken verdwijnen. De voortdurende regularisaties moeten uitdoven. En er moet ook werk gemaakt worden van terugkeer: vrijwillig als het kan, gedwongen als het moet. In 2011 deed de NVA voorstellen om gezinshereniging in te perken, medische

regularisatie te verstrengen en een lijst van veilig asiellanden in te voeren (naar waar asielzoekers kunnen gestuurd worden).

De NVA vindt dat migratie moet afgestemd worden op de noden van de autochtone samenleving, namelijk een asiel toekennen kan alleen aan mensen die willen en kunnen werken in onze maatschappij en willen integreren, of aan studenten die hier komen studeren (68). Voorwaarden voor asiel zijn werkbereidheid, goed gedrag, integratie (verplichte inburgering en taalkennis). Daarvoor moet gans de wetgeving rond migratie herschreven worden (Wetboek Belgische Nationaliteit, de Opvangwet en de Vreemdelingenwet). Economische vluchtelingen moeten ten allen koste worden gemeden. Over vluchtelingen hangt steeds de vooringenomen verdenking dat ze naar België komen voor economische redenen. Voor hen die vluchten voor oorlog en geweld kunnen opvangplaatsen en meer middelen niet worden voorzien zonder tegelijkertijd structurele maatregelen te nemen. Rechten en plichten dus. Wie een negatieve asielbeslissing krijgt, zal de opvanginstelling ook verplicht moeten verlaten. Gezinshereniging kan alleen als het ontvangend familielid over voldoende verblijf en inkomen beschikt. Nieuwkomers worden reeds vooraf verdacht van frauduleuze activiteiten met de bedoeling ze te stigmatiseren en in de hoop dat ze geen asiel krijgen (69). Wie het NVA-programma (70) en het programma van de Dienst Vreemdelingenzaken (71) onderling vergelijkt zal de verschillen in toon en feiten gemakkelijk kunnen ervaren. De toon die opvalt in het NVA-beleid is dat Moslims niet welkom zijn.

De NVA dringt de opinie op dat vele economische vluchtelingen en zelfs terroristen zich vandaag mengen met de oorlogsvluchtelingen uit het Midden- Oosten en Afrika, zonder er enige evidentie voor te geven. De toon van die opinie is zodanig geprononceerd dat de niet-ingelichte burger wel degelijk gelooft dat vele vluchtelingen economische vluchtelingen zijn en dat er een groot aantal radicalen en terroristen mee komen met de stroom vluchtelingen. Hierdoor maakt de partij een amalgaam van oorlogsvluchtelingen met economische migranten, criminelen en Islamitische Staat (ISIS)-strijders. Ze insinueert dat een groter deel van de Moslims sympathiseert met ISIS-terroristen dan werkelijk het geval is en dat ze bijdragen tot het huidig angstgevoel van de autochtone

bevolking voor deze vreemdelingen (72). Dat is hoofdzakelijk het gevolg van een hard populistisch discours dat mensen probeert te discrimineren tegenover de autochtone bevolking. De NVA Staatssecretaris voor asiel en migratie, Theo Francken, maakt een onderscheid tussen “goede” en “slechte” migranten en vindt dat we in het verleden al teveel van de “slechte” hadden toegelaten (73). Uitleg over wat goede en slechte vluchtelingen juist zijn geeft hij niet. Daarenboven schuift de NVA ook continu de schuld van de huidige migratiecrisis naar de vroegere ‘fouten’ van meerdere regeringen (74). Vooral de linksen in de federale regering en de linkse Waalse regeringen moeten het ten zeerste ontgelden. Aan de steeds grimmigere gelaatsuitdrukkingen en agressieve taal van Bart De Wever te zien en te horen, is er woede en frustratie in het NVA- discours te bespeuren. De NVA vermengt ook feiten met halve waarheden en leugens (75) en probeert, net als Trump in de VS, Wilders in Nederland en Le Pen in Frankrijk, de bevolking te overtuigen van het grote gevaar van Moslims.

Zowel het VB als de NVA profileren zich met het ‘durven benoemen’ van de feiten, het ‘op de agenda zetten’ van migratie als een probleem, ‘taboes doorbreken’. Het verwijt van racisme wordt afgedaan als indruisend tegen het recht van vrije meningsuiting. Hierdoor wordt racisme minder ranzig. Het probleem van de migranten wordt bij de migranten zelf gelegd door te beweren dat ze nog steeds onze taal niet spreken, niet integreren en tradities hebben die lijnrecht ingaan tegen ‘onze normen en waarden’. Wat die ‘normen en waarden’ juist zijn wordt niet uitgelegd: absolute vrijheid van expressie, vrijheid van religie of het kapitalistisch individualisme? De NVA holt de betekenis van racisme uit door er ‘anders’ – in minimale termen – over te spreken. Wanneer men over Moslims spreekt, spreekt men over de ‘onzekerheid’, de ‘angst voor het vreemde’ en de ‘onbekendheid’. Racisme wordt zelfs als normaal voorgesteld, als een verklaarbare reactie op allochtoon ‘wangedrag’ (76). Er bestaat een antiracismewet maar in werkelijkheid wordt racisme bespreekbaar en zelfs gedoogd. Dat is duidelijk te zien aan het feit dat het aantal veroordelingen op grond van de antiracismewet zeer laag blijft – nog geen 2% van de klachten. Vandaag is racisme niet zozeer op fysieke eigenschappen (huidskleur) gericht maar op de culturele identiteit (opvattingen en gedragingen van Moslims zoals de hoofddoek, de baard, de boerkini, het houden van de ramadan, onverdoofd

slachten…). Zo wordt een schijnbaar probleem een actief probleem en wordt het uitvergroot. Er is dus een verschuiving naar ‘kleine’ kenmerken die minder uitgesproken en zichtbaar zijn, maar wel refereren naar iets veel groter, naar een integratieprobleem. Moslims willen hier niet integreren, zo wordt beweerd. Maar de vraag of dat soms onze eigen schuld niet is, komt niet op of wil men niet stellen. Zo kan de politieke wereld spreken over ‘kleine’ culturele verschillen die schadelijk zijn zonder de term racisme te moeten gebruiken (77).

Bart De Wever heeft een eigengereide opinie over de huidige (sinds half 2015) toeloop van asielzoekers. In een openingsrede aan de Universiteit Gent in oktober 2015 (78) vroeg hij zich het volgende af: Waarom komt die asielcrisis NU op gang? Hij gebruikte een beschuldigende en verontwaardigde toon. De Wever vond dat het hek tussen Spanje en Marokko en tussen Turkije en Griekenland al jaren bestaat en drukte zijn grote verwondering uit waarom die hekken voordien nooit gecontesteerd waren geweest. De term ‘push-back’ deed zijn intrede. Hieronder verstaat men dat vluchtelingen in groep worden teruggestuurd naar hun land of een land waar het niet veilig is, wat in tegenspraak is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (79). Spanje deed dus al lang aan ‘push-back’, volgens De Wever. Nu plots is een hek bouwen tegen de landsgrens immoreel, merkte hij op. Volgens De Wever is het bouwen van hekken goed omdat het ontradend werkt voor vluchtelingen om naar Europa te komen. Of wat hij beweerde gesteund wordt door studies zegde hij er niet bij. Hij gaf er een eigen uitleg aan: Veel mensen willen nu vertrekken omdat men niets doet voor vluchtelingen in Turkije of andere opvanglanden, zoals Jordanië en Libanon. Griekenland had in 2015 geen middelen om de vluchtelingen tegen te houden. Daardoor staan de poorten van Europa nu open insinueerde De Wever. Een groot deel van de vluchtelingen zijn volgens De Wever economische migranten, zonder daar maar enig cijfer over te hebben. Onze opvangcondities trekken bovendien aan, beweerde hij, omdat ze zo gunstig zijn. De stop op Irakezen vanuit Bagdad had tot gevolg dat er nu meer Syriërs komen. Zijn een deel van die Syriërs misschien in werkelijkheid Irakezen, vroeg De Wever zich af. De Wever noemde Irak een veilig land, naar waar vluchtelingen kunnen worden teruggestuurd, maar de Irakese hoofdstad Bagdad blijft de onveiligste stad in de wereld (80). Dat vergat De Wever blijkbaar. De Wever misprijst niet

alleen vluchtelingen maar verdenkt ze van malafide praktijken. Of dat met de waarheid overeenkomt heeft voor De Wever geen belang. Zijn bedoeling is vluchtelingenhaat te doen groeien. Puur populisme dus.

Na de terroristische aanslagen in Parijs in November 2015 en in Brussel in maart 2016 heeft De Wever meerdere keren gepleit voor een invoering van een Vlaamse Patriot Act (81). En 4 dagen na de terroristische aanslagen in Zaventem en Brussel (22 maart 2016) zei een NVA-senator in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dat de aanslagen het gevolg waren van 20 jaar laksheid van de socialistische PS in Wallonië en het Islam-socialisme. Jan Jambon, minister van Binnenlandse Zaken, verklaarde: “Ik ga Molenbeek opkuisen” en “een significant deel van de moslimgemeenschap danste na de aanslagen van 22 maart.” Dat laatste was niet waar. Nadien verdedigde Jambon zich door te zeggen; “Het gaat hier niet om de meerderheid van de moslims - dat heb ik nooit gezegd - maar het gaat om een kleine minderheid, en die kan voor grote problemen zorgen.” Dit is de typische wijze van doen van de NVA: eerst een valse waarheid uitspreken en nadien doen alsof het verkeerd verstaan was. In feite werd er geen enkele evidentie gevonden voor die danspartijen (82). Meyrem Almaci, de Voorzitster van Groen, betoogde: “[Jambon] heeft doelbewust een significant deel van de moslims in zijn verhaal meegetrokken. Hij heeft veralgemeend met als doel te polariseren. Hij moet verbinden, dit overstijgen en alle bondgenoten zoeken die hij kan vinden. Niet mensen tegen zich in het harnas jagen.” (82). Sander Loones, vicevoorzitter van de NVA, zei “We zijn een volkspartij, we formuleren antwoorden op problemen waar het volk problemen mee heeft”. Typisch rechts- populisme. De Wever zei op Radio 1: “We leven in een oorlogssituatie. Er is een ideologie die onze manier van leven wil vernietigen. Die beschikt ook over wapens en helaas ook over sympathisanten in ons land.” Verder zei hij nog: “Als we in oorlog zijn, zullen we ons zo moeten gedragen. Wie niet wil vechten, zal op zijn knieën verder mogen leven” (84). Het gaat volgens De Wever over een oorlog tegen het Moslimextremisme en het Islamfundamentalisme, maar de geladenheid en de ongegrondheid van zijn uitspraken zijn stigmatiserend voor alle Moslims, zoveel is duidelijk (85). Terwijl in werkelijkheid moslimextremisten weinig talrijk zijn, vergiftigt de NVA zijn discours over Moslims, zodat mensen gaan generaliseren en meer anti-Moslim gevoelens

krijgen. De Wever uit zich, meestal in korte bewoordingen die geen nuance kunnen brengen, en geeft hierdoor bij het grote publiek de indruk dat hij de ‘problemen benoemt’ en voor ‘Verandering en Vooruitgang’ gaat. Zo zei De Wever over Marokkaanse Berbers: “Je kan niet ontkennen dat er reële problemen zijn met bepaalde bevolkingsgroepen, mensen van Noord-Afrikaanse afkomst, vooral de Marokkaanse gemeenschap en vooral Berbers. Dat zijn zeer gesloten gemeenschappen, met een wantrouwen tegenover de overheid” (86). Dit zijn stigmatiserende verwijten die racisme alleen maar aanwakkeren. Racisme wordt gehuld in het masker van de dubbelzinnigheid en vergoelijking, waardoor eventuele racistische uitspraken of handelingen nadien gemakkelijk kunnen worden weggewuifd of onder het recht voor vrije meningsuiting kunnen worden geplaatst. Dat was ook wat gebeurde na een klacht van die Berbers voor racistisch gedrag vanwege De Wever. In antwoord op die klacht zei De Wever: “Dit is te belachelijk voor woorden. Mocht ik hiervoor worden veroordeeld, dan is het game over. Waarom zou ik dan nog aan politiek doen? Ik sta recht in mijn schoenen. Ik krabbel niet terug”, zei hij in een interview met de krant Het Laatste Nieuws. “Verontschuldigingen? Geen denken aan. Waarvoor zou ik me moeten excuseren? Ik had geen slechte bedoelingen. Ik heb alleen de vinger op de wonde gelegd en mijn bezorgdheid geuit. Ik zou wel erg dom wezen indien ik mijn uitspraken met slechte bedoelingen had gedaan, als burgemeester van een stad met 174 nationaliteiten. Het is niet omdat ik de Berbers als groep vermeld dat ik elke individuele Berber stigmatiseer” (87, 88). Een flauw excuus want zo zullen mensen meer en meer anti-Moslim gevoelens krijgen. De Wever haalde ook erg uit naar de advocaat die hij de ‘drijvende kracht’ noemde achter de klacht die tegen hem was ingediend (89). Hiermee doet De Wever een aanval op de regels van de rechtstaat en de scheiding van de machten in een democratie. Vlaams parlementslid Yasmine Kherbache (SP.A) uitte haar verontwaardiging als volgt: “Ik ben verontwaardigd dat De Wever het opnieuw nodig vindt om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. Zijn uitspraken zijn een burgemeester onwaardig en hypothekeren de pogingen die we in het Vlaams Parlement over de partijgrenzen doen om radicalisering aan te pakken. Alle experts benadrukken de nood aan verbondenheid in de samenleving. De Wever werkt precies het tegengestelde in de hand” (90).

Volgens De Wever is racisme een gevolg – niet een oorzaak – van de problemen met Moslim migranten. Die problemen vindt men ook enkel bij bepaalde groepen migranten, zo insinueerde hij. “Ik heb nog nooit een Aziatische migrant ontmoet die zegt slachtoffer van racisme te zijn”, zei hij. Een redenering die duidelijk stigmatiserend was voor Moslims. Bovendien verlegt hij de schuld naar anderen in het verleden: “We plukken nu de zure vruchten van het falende immigratiebeleid. Er is te lang gewacht om een inburgeringsbeleid te ontwikkelen en daardoor zitten we nu met een groot aantal migranten die niet werken” (91). Filosoof Etienne Vermeersch meende dat De Wever de uitspraken beter niet had gedaan. “Ik heb vrienden in de Berber gemeenschap en ze hebben me uitgelegd dat ze het krenkend vinden dat een burgemeester zoiets zegt. Ik geef hen daarin gelijk. Ik vind het misplaatst dat een burgemeester zo'n uitspraak doet ten opzichte van de burgers van zijn stad”.

Zoals reeds gezegd, wil de NVA zoveel mogelijk asielzoekers terugzenden (pushback). Er is geen teken van compassie of mededogen te ervaren. De Wever maakt asielzoekende vluchtelingen ook verdacht. Zo werd het tentenkamp in het Maximiliaanpark in Brussel in 2015 denigrerend gelinkt aan jihadisten én extreem-links. De Wever spreekt over een ‘vijfde colonne’ (92). Hiermee wordt bedoeld dat er in een land bepaalde krachten aanwezig zijn, die voor de vijand werken, een georganiseerde samenzwering, die van binnenuit het heersende establishment proberen uit te hollen.

De Wever wil een herziening van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens i.v.m. de oorlogsvluchtelingen omdat dat Verdrag niet meer zou beantwoorden aan de huidige problematiek (94). Hij zegt herhaaldelijk dat Angela Merkel verantwoordelijk is voor de miserie van en door asielzoekers. De NVA is zodanig tegen Merkel’s ‘Wir schaffen das’ van 2015, dat de partij zelfs in groten getale afwezig bleef op de uitreiking van een eredoctoraat door KU Leuven en UGent aan Merkel in 2017 (95). Ja, De Wever zegt dat ‘in de VS maakt Donald Trump furore, in Nederland Geert Wilders en in Frankrijk Marine Le Pen. Merkel heeft de weg voor hen geplaveid’ (96).

De NVA suggereerde ooit dat SP.A en CD&V Moslimpartijen moesten genoemd worden (97, 98), omdat ze teveel het lot van de Moslims in ons land benadrukken. Groen fractieleider Kristof Calvo opperde dat de NVA-mainstream xenofoob en racistisch is (99). Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Liesbeth Homans zei dat racisme ‘relatief’ is en gebruikt wordt als ‘excuus voor persoonlijke mislukkingen’, terwijl men ‘de eigen verantwoordelijkheid’ maar moet opnemen en ‘de geboden kansen’ maar beter moet benutten (100). Liesbeth Homans opperde ook dat seropositieve illegale migranten enkel Aidsremmers zouden mogen krijgen van het OCMW, op voorwaarde dat ze een vrijwillige terugkeerverbintenis ondertekenen (101).

Begin april 2017 wilde Homans, de erkenning intrekken van de Fatih-moskee in Beringen, de op één na grootste moskee in België (102). Zij motiveerde haar beslissing met het feit dat er in de moskee praktijken voorkomen die strijdig zijn met de voorwaarden voor erkenning van moskeeën in Vlaanderen. Zo zouden opruiende woorden van Erdogan verspreid geweest zijn via de moskee, maar andere moskeeën deden dat ook en die werden niet geviseerd door Homans. Hierbij beriep Homans zich op een verslag van de Staatsveiligheid, maar de Staatsveiligheid zei dat zo’n besluit niet in dat verslag stond vermeld. Homans zei autoritair dat de erkenning van een Vlaamse moskee haar exclusieve bevoegdheid is (103, 104). De burgemeester van Beringen, Maurice Webers, werd zelfs niet op de hoogte gebracht van Homans’ besluit. “Wij zijn niet op de hoogte van bepaalde problemen. Als die er zijn, vraag ik dat de bewijzen openlijk op tafel worden gelegd”, aldus Webers (105). Homans: “De Vlaamse belastingbetaler moet de waanzin in de moskee van Beringen niet subsidiëren”. Uiteindelijk trok Homans de erkenning van de moskee in.

De Wever stigmatiseert niet alleen Moslims, ook meerdere bevolkingsgroepen - Walen, Socialisten, Franstalige Brusselaars, rappers, vakbondslieden, vreemdelingen met een dure auto. De NVA noemt niet alleen de problemen, ze blaast ze op en geeft geen oplossingen (106). Sinds de terroristische aanslagen in Brussel pakt de NVA met barok taalgebruik geregeld uit met het wapen van angst om meer impact te krijgen. De “summer of terror” doet “het bloed van de Vlaming koken”, zei De Wever (107). Er wordt zelfs gepleit de vrijheid van

meningsuiting te beperken, het beroepsgeheim op te heffen, de dubbele nationaliteit af te nemen tot zelfs een beroepsverbod voor CD&V-medewerker Youssef Kobo. Kobo werd het slachtoffer van karaktermoord door De Wever die op zoek was gegaan naar oude tweets (onder meer een Israël-kritische tweet) en naar betrokkenheid bij Mouvement X, een burgerrechtenbeweging geleid door Dyab Abou Jahjah en vergruisd door De Wever (108). Jan Jambon vindt het geen probleem als de politie zonder een huiszoekingsbevel een huis van mensen zonder papieren binnenvalt. Zoiets is echter ongrondwettelijk maar het laat wel Jambon’s minachting voor Moslims en de rechtstaat zien (109).

Een vraag die ik nog niet behandelde maar die erg belangrijk is de volgende: wat is de proportie van aangenomen asielzoekers in 2015 en 2016? In 2015 dienden 44.760 personen een asielaanvraag in bij de Dienst Vreemdelingenzaken in België; in 2016 was dat 18.710 personen. Deze daling was het gevolg van het sluiten door Turkije van de route van Turkije naar Griekenland en de Balkan en een daling van het aantal personen uit Afghanistan, Syrië en Irak. In 2017 waren dat ongeveer 1500 aanvragen per maand. In 2016 verkregen 57% een beschermingsstatuut; in 2015 was dat 52,7 %. Voor 2015 en 2016 tezamen is dat maar 0.31% van de Belgische bevolking. De top 3 van de herkomstlanden waren Syrië, Irak en Somalië (110). Dat cijfer is dus heel laag, wat het onbegrijpelijk maakt waarom daar zo’n heibel rond gevoerd wordt door de NVA. Wanneer men deze cijfers vergelijkt met wat er in de ganse wereld omgaat dan worden de cijfers wel uiterst relatief: in 2014 bedroeg het totaalaantal ontheemden en vluchtelingen, als gevolg van conflicten in de wereld, 60 miljoen, waarvan 30 miljoen kinderen (111). In Syrië is meer dan de helft van de bevolking ontheemd en op de vlucht: 7,6 miljoen mensen zijn in het land zelf ontheemd en de buurlanden herbergen momenteel 4 miljoen Syrische vluchtelingen. De 4 landen die het grootste aantal Syrische vluchtelingen opgenomen hebben zijn Turkije, Libanon, Jordanië en Irak (111). Dus, laat ons bescheiden en plichtsbewust zijn voor mensen in nood. Dat zijn juist ‘onze waarden’. De NVA is een partij die aanzet tot discriminatie en vreemdelingenhaat. Maar wie heeft de NVA aan de macht gebracht? Dat die mensen eens een gewetensonderzoek doen.

De federale regering zette ook het mes in de fiscale voordelen van nieuwe immigranten. Het wordt voor hen moeilijker om een werkloosheidsuitkering te krijgen (113). In zijn 'Algemene beleidsnota Asiel en Migratie' (27 oktober 2016) somde Theo Francken zijn ‘realisaties’ op: nooit eerder zoveel criminele vreemdelingen een retourticket naar huis gegeven (114), een nieuwkomersverklaring, scherper toezicht op gezinsherenigingen, strijd tegen misbruik van studentenvisa, verhoging retributie voor regularisatieaanvraag van 215 naar 350 euro, invoeren van een gemeentelijke retributie (maximum 50 euro), terugsturen van mensen naar Griekenland, invoeren van de tijdelijkheid van vluchtelingenstatus, met mogelijkheid om dat statuut in te trekken, de strijd tegen 'oneigenlijke' beroepsprocedures, versterking van grens- en kustwacht, uitbreiding van het sanctierecht in de opvangcentra, het counteren van incidenten met Afghaanse jongeren (115). Maar geen woord van solidariteit met de vluchtelingen. Hij wil ‘een dik pak intrekkingen van verblijf tekenen’ (116).

Theo Francken is bovendien hypocriet. Hij doet er alles aan om de indruk te wekken dat hij zijn job correct uitvoert, maar stelt zich op als een havik om het Europees Dublin akkoord te doen navolgen. Dat akkoord zegt dat vluchtelingen hun asielaanvraag moeten indienen in het Europees land waar ze eerst terecht kwamen. Maar veel vluchtelingen kwamen eerst toe in Griekenland. Het land kon de toeloop niet aan, en liet de vluchtelingen door naar andere Europese landen. Francken controleert de toepassing van het Dublin akkoord strikt, in tegenstelling tot Duitsland dat overspoeld werd door vluchtelingen. Heel wat aanvraagdossiers worden samen met de vluchtelingen door Francken doorgestuurd naar andere Europese landen. In 2015 werden 1.913 personen naar andere landen gestuurd, en tijdens de eerste negen maanden van 2016 kregen al 2.679 asielzoekers zo’n uitwijzing uit België (117). De vraag is of al die vluchtelingen het Dublin akkoord zelf wel kennen, maar Francken doet gewoon ‘zoals het moet’.

Havik Francken stelt zich ook in andere dossiers strak en streng op. Einde 2016 wilde hij geen visum afleveren aan een Syrisch gezin (ouders en twee minderjarige kinderen) dat een humanitair visum had aangevraagd aan het consulaat in Beiroet om naar België te komen en er een asielaanvraag in te

dienen. Het gezin kon – gratis – opvang krijgen bij een Franstalige Belgische familie. Een humanitair visum is moeilijk te verkrijgen en is een uitzonderlijke procedure. De dienst Vreemdelingenzaken had het visum eerst geweigerd maar de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV) – een administratief rechtscollege – had het nadien goedgekeurd. RvV oordeelde dat het Syrische gezin op basis van artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens recht had op een humanitair visum. De uitspraak van de RvV was gebaseerd op de juridische argumenten van de Europese rechtspraak. Het werd verleend rekening houdend met de verschrikkelijke oorlogssituatie in Aleppo in Syrië. De RvV rechter werd door de N-VA als ‘wereldvreemd’ bestempeld, een beproefd recept van populisten en extreemrechtsen die zich niet schamen de rechtstaat in diskrediet te brengen. Francken weigerde het visum te geven (118). Ondertussen besliste het Hof van Beroep in Brussel dat het besluit van de RvV terecht was en dat de Dienst van Francken een dwangsom zou worden opgelegd voor elke dag dat het visum niet werd verleend. Francken legde het gerechtelijk besluit weer naast zich neer. Hij beweerde dat dit een precedent zou scheppen dat zou uitgebaat worden in de toekomst om migranten via de ambassade van Beiroet naar België te laten komen om hier asiel aan te vragen. Francken maakte hier een keiharde zaak van en ging uit van een pure veronderstelling, die zo hoog van de toren werd geblazen dat half ingelichte mensen dat als de waarheid zullen aanzien (119). Een goede populistische verkiezingsstunt in tijden van verhoogde angst voor vreemdelingen. De Wever stond pal achter Francken en viel de gerechtelijke beslissing aan. Hij zei dat hij “het grootste respect heeft voor rechters”, maar dat “in de zaak van het Syrisch gezin de rechter bij het omgekeerde uitgekomen is van wat de wetgever bedoelde, waardoor België een aanzuigeffect van asielzoekers riskeert. Er zijn wereldwijd zestig miljoen vluchtelingen. Die kunnen in theorie nu allemaal naar een Belgische ambassade gaan, een humanitair visum aanvragen om vervolgens naar Brussel te vertrekken om er asiel aan te vragen. Dat is de waanzin omzetten in werkelijkheid. Rechters moeten de wet toepassen in plaats van de grenzen open te zetten” (120). Wat een surrealistische opstelling van iemand die zelfs geen lid is van de regering en maar één doel heeft: ‘het volk’ achter zich krijgen door mala fide praktijken! Door deze zaak zo op te blazen laat de NVA meer en meer haar anti-migratie politiek horen met de bedoeling de bevolking tegen de asielzoekers op te zetten, net zoals Trump doet

in de VS. In het online tijdschrift Apache is te lezen: “Francken is een hardliner en stap voor stap schuift hij op in de richting van een puur extreemrechts beleid. Denkt Francken dat de beelden van Aleppo uit een videogame komen, misschien?” (121). Gerechtelijke beslissingen gelden voor iedereen. Ook voor Theo Francken en Bart De Wever! De NVA heeft weinig respect voor de rechtstaat, wat duidelijk een manier is om de Belgische staat in diskrediet te brengen ter voorbereiding van haar ‘confederaal’ staatsmodel. Het dossier werd ook doorgezonden naar het Europees Hof van Justitie dat oordeelde dat een land niet kan verplicht worden om een humanitair visum af te leveren en dat de aanvragen echter niet vallen binnen de werkingssfeer van de Europese visumcode, maar enkel onder het nationale recht. Francken vond dat hij gewonnen had en tweette “Yes! gewonnen!”, en op Facebook: “Volhouden helpt dus” (122).

Sinds drie jaar voert ‘Artsen zonder Grenzen’ reddingsoperaties van vluchtelingen op de zeeroute tussen Libië en Italië. Zij hadden half maart 2017 alleen al 946 migranten uit het water gered en aan land gebracht in Italië. Theo Francken begon weer vluchtelingen te stigmatiseren. “Ze [‘Artsen zonder Grenzen’] moeten er wegblijven. Ze doen aan mensensmokkel”, tweette Francken. “Door jullie reddingsoperaties vlak voor de kust [van Libya] krijg je een aanzuigeffect en dus doden”, schreef hij. “Dit heeft niets met vluchtelingen te maken, maar met illegale migratie”. Onderzoekers vanuit de universiteit van Oxford hebben die mogelijke hypothese bestudeerd en vonden geen enkele correlatie tussen periodes met veel inspanningen om vluchtelingen vanuit Libya op het water te redden en periodes met weinig inspanningen (123). Vluchtelingen nemen die bootjes omwille van de wrede conflicten in Afrika en Libya uit allerlaatste hoop op een menswaardig leven. ‘Artsen zonder Grenzen’ antwoordde op Francken: “... de kern van onze werking [is] namelijk daar waar zich een catastrofe voordoet het menselijke leed proberen te verzachten. Wat de staatssecretaris ons verwijt, is de wereld op haar kop. Mensen vluchten niet vanwege onze aan-wezigheid in de Middellandse Zee, maar wel omdat zij in Libië gevaar lopen en geen andere uitweg zien dan de levensgevaarlijke tocht in een gammel bootje [verkregen van smokkelaars]”. Francken luistert gewoon naar zijn anti-Islam doctrine en reageert onoordeelkundig. Hieraan erkent men de ware aard van de NVA.

Jambon en Francken zetten ook middelen in om illegale vluchtelingen te bestrijden die in de laadbak van vrachtwagens kruipen en zo het VK willen bereiken. Hij deelde flyers met tips uit voor de vrachtwagenchauffeurs om vluchtelingen op te sporen (124). Extra-agenten werden niet ingezet. Uiteindelijk komt deze actie neer op het VK te beschermen op kap van het ‘opleggen’ van controles door de vrachtwagenchauffeurs i.p.v. door meer wegcontroles. Goedkoper voor de Belgische staat alleszins!

In de zomer van 2017 verhoogde de toeloop van Soedanese vluchtelingen die naar het VK wilden doorreizen en hier in België geen asiel wilden aanvragen. Francken wilde hen hardvochtig geen tijdelijke humanitaire opvang bieden. Ze verbleven trouwens liever ondergedoken en illegaal in Brussel tot ze een kans zouden zien om verder te reizen naar het VK. Maar het VK heeft ook een stop op immigratie ingesteld. Sommigen werden door de politie opgepakt en Francken kon ze niet zomaar terugsturen naar Soedan. Er moest zekerheid bestaan dat ze daar zouden aangenomen worden. Hij bedacht een regeling met de Soedanese regering die ambtenaren naar België zou sturen om die Soedanezen te herkennen en ze dan terug te sturen naar Soedan. Francken hield hierbij geen rekening met het feit dat Soedan een dictatuur kent, waar de President internationaal gezocht wordt voor misdaden tegen de menselijkheid en waar bovendien mensenrechten schrijnend met de voeten worden getreden (willekeurige aanhoudingen, folteringen en willekeurige terechtstellingen). Artikel 3 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens zegt dat ‘niemand onderworpen mag worden aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen’. Die Soedanese vluchtelingen terugsturen door samenwerking met zo’n Soedanese regering is dus erg misplaatst en stootte op hevig protest van de oppositie, maar Francken gaf niet toe, zo behept was hij om mensen terug te sturen, ook al zijn het er weinig (124a). In april zei Francken nog dat hij geen Soedanezen kon terugsturen omdat hij dan met een dictator zou moeten onderhandelen. Nu het aantal vluchtelingen verhoogd is mag het plots wel. Weer een typische NVA-tactiek: de principes aanpassen aan de omstandigheden.

In verschillende gemeenten, waaronder Antwerpen, werd een verbod ingevoerd op het dragen van levensbeschouwelijke, politiek geïnspireerde en niet neutrale symbolen voor loketambtenaren (125). In alle Antwerpse scholen geldt een hoofddoekenverbod sinds 1 september 2010 (126). Weg met de boerkini vindt de NVA, die het kledingstuk zowel uit alle zwembaden als van de stranden wilde verbannen. “Ik geloof niet dat vrouwen in naam van het geloof met zo’n gedrocht op het strand willen rondlopen”, zegde NVA-parlementslid Nadia Sminate uiterst oneerbiedig (127). En ze voegde eraan toe: “We leven in Vlaanderen en wij bepalen de regels. Als we zeggen dat we grenzen moeten stellen en onze normen en waarden moeten doen naleven, moeten we dat ook doen.” Kent Sminate ‘onze normen en waarden’ wel? De eis die men stelt om ‘de eigen normen en waarden na te leven’ is een uiting van blanke suprematie. Uiteindelijk werd het voorstel afgevoerd wegens juridische obstakels (128).

Door haar anti-migratiepolitiek toont de NVA niet alleen hoe weinig empathisch ze is maar op termijn werkt de partij uiteindelijk ook de economische groei en arbeidscreatie tegen. Een recente studie van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) toonde aan dat migratie op termijn werkgelegenheid schept omdat migranten vaardigheden hebben die complementair zijn aan die van de autochtone bevolking, die sommige jobs niet meer wil of kan uitvoeren. Migranten zijn ook veel jonger dan de gemiddelde autochtone bevolking, waardoor de vergrijzing in de toekomst beter zou kunnen opgevangen worden door hun werk. Dat komt uiteindelijk de algemene productiviteit en het wel voelen ten goede. Een voorwaarde hiervoor is dat migranten voldoende integreren, dat ze zo snel mogelijk aan werk worden geholpen en een zekere taalvaardigheid verkrijgen (129). Anderzijds blijken oudere autochtone werkzoekers meer en meer te horen ‘u bent te oud’, ‘u bent te vaak ziek’ of ‘u bent vastgeroest, veeleisend, betweterig en niet bereid om bij te leren’ (130). Vele vacatures waar geen diploma voor vereist is geraken niet ingevuld door de eigen bevolking (131). Vluchtelingen kunnen ook worden ingezet voor begeleiding van minderjarige jongeren die dezelfde of soortgelijke taal spreken (132).

Lees meer over de Islam in België, wat de Islam is en wat de Islam niet is hier (132a).

Het ‘Law and Order’ discours van de NVA en het VB

De NVA vindt dat de ‘gewone mensen’ onheus behandeld worden door de ‘elites’, terwijl ‘zij’ (de NVA-partijleden) weten en zeggen wat de ‘gewone mensen’ voelen en denken (133). De elites wonen in de betere buurten waar weinig allochtonen rondlopen en kennen dus de problemen van de gewone mensen niet, beweren ze, terwijl ‘zij’ (de NVA) juist het volk correct inlichten. Democratie moet ‘volks’ zijn en niet elitair. De NVA zegt dat ze verantwoordelijkheid opneemt, niet langer verdoezelt maar aanpakt. Het discours is echter dubbelzinnig: enerzijds zijn de elites van de eigen cultuur slechte elites, maar anderzijds zijn de allochtonen evenzeer de vijand van het eigen volk. Volgens de NVA zijn er dus twee elites: de slechte (de ‘gesubsidieerde academici’ of ‘linkse’ journalisten die aanzien worden als opiniemakers, ‘spreekbuizen’, ‘vazallen’ of ‘collaborateurs’ van de allochtonen) en de goede (de ondernemers die moeten financieel gekoesterd worden). Dit is gelijklopend met wat President Trump zegt en voorhoudt in de VS: hij heeft als achterban voornamelijk de gewone mensen – maar dan wel blanke – die in de steek gelaten werden door het rijke establishment – waartoe Trump eigenlijk zelf behoort. Hij heeft die achterban nodig en moet daardoor zijn lastercampagne tegen het establishment onderhouden, zonder evenwel een echte oplossing aan te bieden of na te streven voor de ‘volkse’ mens (134).

De NVA is in dat opzicht echter niet consequent zoals blijkt uit hun visie op het leven in de stad. De partij trekt de kaart van de middenklasse en pleit voor meer autoverkeer in de steden, tegen de algemene trend in om het stadscentrum autoluw te maken. Oude wagens die te veel fijnstof uitstoten worden in de stad toegelaten als er voor betaald wordt (135). De stadscentra worden herbouwd en de huurprijzen worden hierdoor steeds hoger, wat de armere mensen (de ‘volkse mens’) zal wegdrukken. Anderzijds moeten de armen zich maar gedragen en worden ze veel meer dan de ‘elite’ blootgesteld aan GAS-boetes (Gemeentelijke Administratieve Sancties). Die GAS-boetes werden in 2014 verstrengd en in enkele steden reeds toegepast op minderjarigen van 14 jaar. GAS-boetes zijn er om “overlast” te beteugelen, maar wat “overlast” is, hangt af van volkomen

arbitraire oordelen en criteria, aangezien GAS-boetes lokaal geheven worden en de lokale overheid overal verschilt (136). In Antwerpen kreeg een kunsthuis voor jongeren een GAS-boete omdat het flyers uitdeelde die de willekeur van GAS-boetes aanklaagden. GAS-boetes zijn asociaal want het bestuur roept zelfs de burgers op om andere burgers te verklikken (137). Wie zich niet aan de Vlaamse 'normen en waarden' onderwerpt, moet worden verplicht dit te doen, zegt de NVA (138). In deftige buurten komen GAS-boetes haast niet voor. Een jonge vrouw die een kersenpit op de grond spuwde kreeg een GAS-boete, terwijl Maurice Lippens, die mee aan de grond lag van het Fortis schandaal, wellicht ongemoeid wordt gelaten.

Achter de rage van de GAS-boetes schuilt een conservatieve ‘Law and Order’ mentaliteit, die alles wat als asociaal wordt beschouwd (ook belletje-trek) criminaliseert. Antwerpen, waar De Wever burgemeester is, is de kampioen (139). Deelnemen aan een samenkomst in Antwerpen kan vanaf januari 2014 overlast veroorzaken en tot GAS-boetes leiden, gewoon als een GAS-ambtenaar zelf oordeelt dat er overlast zou kunnen voortvloeien uit een betoging. Er worden geen bewijzen van de overlast vereist. Het is grote schijn om de indruk te geven dat de criminaliteit daalt in Antwerpen dankzij de maatregelen van De Wever. De Wever zegt er niet bij dat de criminaliteit al achteruitging vanaf 2012, vóór De Wever maatregelen kon nemen, omdat hij er maar vanaf 2013 burgemeester werd. Ook de ‘war on drugs’ gaat erop vooruit, zegt De Wever. Agressief dealen op straat is aan het verdwijnen naar meer "ondergrondse" activiteiten, en we moeten hem geloven als hij zegt dat “de politie haar aanpak aanpast aan die verschuiving" (140). Enkele hoogleraren hebben een boek gepubliceerd waarin ze pleiten voor de decriminalisering van Cannabis gebruik en kweek (141). VB en NVA zeiden onmiddellijk dat ze mordicus tegen deze liberalisering waren. In december 2017 kwam aan het licht dat teeners in Antwerpen grof geld verdienen als drugskoeriers, tot €10,000 per week, en dat sommigen het doen zonder de ouders het weten of zelfs geen ouderlijk toezicht kennen. Voor zo’n erg hoge sommen zwicht iedereen, vooral zij die niets te verliezen hebben, en zo’n jongeren zijn er veel te vinden in Antwerpen. De Wever trok weer hard van leer dat die jongeren uit hun omgeving moesten gehaald worden en gestraft moesten worden. Repressie weerom tegen beter weten in

van de wetenschappelijke literatuur dat de ‘war on drugs’ niet te winnen is. Drugs zijn overal te verkrijgen ook in de hogere milieus en hoe meer er repressief ingezet wordt op drugbestrijding, hoe crimineler de wereld rondom drugs en hoe duurder ze worden. Alleen een legitimering van drugsgebruik en een legale productie en verdeling kan hier helpen, want dat zal de prijs van drugs enorm doen dalen en de volksgezondheid ten goede komen (141a). Het repressieve karakter van het beleid in Antwerpen is ook te zien als je er uit het Centraal Station stapt; het eerste wat je ziet is een plakkaat met ‘Het is verboden hier alcohol te gebruiken’ (persoonlijke waarneming). Met ‘Law and Order’ creëer je op termijn een politiestad en ontwricht je het sociaal weefsel, met daling van het verbondenheidsgevoel. Het is al lang aanvaard dat bestraffen uiteindelijk geen effect heeft zonder dat een open en positief beleid wordt gevoerd naar de bevolking toe. Daarom hebben veel gemeenten hun GAS-boetes vervangen door meer opvoedingsgerichte maatregelen (142). Maar niet in Antwerpen!

De focus van het De Wever beleid ligt op terreur en veiligheid, met achterstelling van het werk van wijkagenten. Volgens advocaat Walter Damen: “Wie tijdens het weekend intra familiaal geweld wil aangeven, kan dikwijls pas op maandag terecht.” En advocaat Zohra Othman, PVDA-districtsschepen in Borgerhout, zegt: “Er gaat meer geld naar politie, maar de afstand met de burger wordt enkel groter.” Een wijkagent getuigt: “Omdat er zo weinig overleg is tussen de verschillende diensten, weten we niet waarmee de collega’s op straat bezig zijn. De wijkwerking wordt aan haar lot overgelaten. En tegelijkertijd de burger.” (143).

In Borgerhout is er een permanente staat van ‘oorlog’ tussen politie en allochtone jongeren ontstaan (144). Ook de proportie van allochtone politiemensen in het Antwerps korps is niet in evenredigheid met de proportie van allochtonen in de stad, al wil De Wever daar verandering in brengen (145). De NVA wil ‘meer blauw op straat’ en centraliseert de lokale politiezones. De politie staat onder de leiding van Serge Muyters (de ‘Sheriff’ of ‘de Poetin van de Schelde’ genaamd). Deze man is het prototype van hard toeslaan, machtsvertoon en gebrek aan empathie (146). Hij wordt volledig op de hand gedragen door De Wever. Muyters en De Wever zijn er als de kippen bij om de politie zo snel mogelijk in te zetten en elk klein incident aan te grijpen om hun ‘Law and Order’

discours in te zetten. Zo was er het incident van een dronkenman die met zijn wagen aan hoge snelheid door de Meir in Antwerpen snorde op de dag na de herdenking van de terroristische aanslagen van 22 maart 2016. De wagen werd kort nadien teruggevonden op een parking met een induttende bestuurder erin. Hij was te dronken om ondervraagd te worden. Er werd een vuurwapen in zijn autokoffer gevonden, maar het wapen was onklaar gemaakt. Er werden geen indicaties voor een terroristische aanslag gevonden, maar De Wever vond het billijk, tegen het advies in van het parket, een persconferentie te houden samen met ‘Sheriff’ Serge Muyters, om “de bevolking gerust te stellen” en er werd extrapolitiebewaking ingezet op plaatsen met veel volk (147). Wie in Antwerpen woont weet goed dat de politie- en leger-bewaking reeds hoog is onder normale omstandigheden. Nog meer politiebewaking toevoegen is ongewenst en kan meer angst doen ontstaan. Over zichzelf zegt Muyters “Ik ben gewoon een mens die probeert het verschil te maken”, maar hij slaagt er niet in het bestaande racisme bij de politie uit te roeien. Racisme bestrijden in eigen rangen is helemaal niet de strekte of de interesse van Muyters. Hij is voor kordate en snelle ingrepen met de harde hamer. Er bestaat bovendien een zwijgcultuur over interne pesterijen en racisme bij de Antwerpse politie (148). In maart 2017 kwamen op een WhatsApp-groep van de Antwerpse politie een boel schandalen van racisme, haatpraat en geweld aan het licht bij minstens 20 politieagenten (149). “Deze berichten zijn alle grenzen voorbij”, zei Groen-fractieleider Wouter Van Besien. “Uit wat ze posten, blijkt racisme, homohaat, verheerlijking van geweld en zelfs verwijzingen naar het nazisme. De politie moet er zijn voor de veiligheid van elke Antwerpenaar, maar ze brengen Antwerpenaren in gevaar”. Het erge is dat er reeds in april 2016 klachten over dat intern racisme en geweld bestonden maar dat er toen niets werd tegen ondernomen. Na een racistisch incident zei een getuige: “Bij elke nieuwe rel denk je: nu zal het veranderen, maar je wordt telkens weer teleurgesteld. Als je racistische pesterijen meldt, voel je je als een verkrachtingsslachtoffer dat moet bewijzen dat ze het niet zelf heeft uitgelokt. Muyters steekt racisme en pesterijen liever in de doofpot dan dat hij ze oplost”. Het Antwerps politiekorps is een macho korps waar “… alles wat niet verboden is, is toegelaten. De idee van gemeenschapsgerichte politiezorg – met aandacht voor minderheden – heeft men niet gesnapt, laat staan dat een democratische politie ook transparant moet zijn. De politie probeert alles intern op te lossen, het ruikt

naar zelfbevrediging. Officieren, commissarissen… Ze moeten ophouden met zwijgen” (150). Muyters wist ook extra geld voor controle van geweld los te weken bij De Wever. Dat ging naar werpen afvuurgranaten, gepantserde wagens, zwaar wapentuig, tasers van 50.000 volt en ANPR-camera’s. De vorige burgemeester van Antwerpen, Patrick Janssens, noemde de stijl van Muyters ‘management by terror’. Resultaten hebben met de nodige afschrikking is wat telt voor Muyters. En voor zijn burgemeester eveneens. De Wever en Muyters zijn twee handen op één buik. Ze zijn beiden autoritair met slechts één bedoeling: mensen afschrikken, steeds klaar om toe te slaan en angst op te drijven.

Terwijl in Borgerhout regelmatig geweld van jongeren tegen politie voorkomt, is het omgekeerde ook waar. Sommige politiemensen gebruiken excessief geweld met woorden en met daden. Eind juni 2017 hadden weer zware incidenten plaats tussen jongeren en de politie. De politie werd bekogeld met eieren nadat ze de bestuurder van een gestolen bromfiets wilden controleren. Voor de Antwerpse burgemeester Bart De Wever was “de maat vol”. “Geweld tegen de ordediensten is een jaarlijks terugkerend fenomeen tijdens deze periode [Ramadan]. Maar nu loopt het de spuigaten uit. Het gaat over jongeren met een moeilijk sociaaleconomisch profiel, met een welbepaalde culturele achtergrond en in een welbepaalde periode van het jaar’, zei De Wever. “Ik moet daar geen tekening bij maken. Als men zich met geweld tegen de samenleving keert, dan is de maat meer dan vol. We gaan die mensen pakken en hen zo zwaar mogelijk straffen. En als dat enigszins kan, zetten we hen het land uit” (150a). De Wever riep de politie op systematisch controles uit te voeren en vroeg het parket de daders streng te straffen. Achteraf bleek dat de aanvallende jongeren Belgen met Moslim achtergrond waren die niet uit het land kunnen gezet worden. Wouter Van Besien (Groen) greep de incidenten aan als volgt: “Er moet respect zijn voor hulpverleners. Maar volgens buurtbewoners is er op een zeker moment een machtsontplooiing geweest die de hele buurt tegen de agenten in het harnas joeg. Met agenten die de wijk kennen, kun je gerichter optreden tegen mensen die de boel verzieken” (150b). Waarop De Wever terugbeet: “Zo, het begon goed, maar uiteindelijk was het weer de schuld van de politie”. “Ik hoop dat u de politie in onze stad nooit leidt. Opnieuw schetst u dat beeld van groot machtsvertoon. Helaas is dit soort incidenten niet nieuw. Al twintig jaar is het een bepaalde groep, van een bepaalde leeftijd en in een specifieke wijk,

die in deze periode van het jaar agressie toont. Dit geweld is ontoelaatbaar en we hopen dat het parket zal vervolgen.” De diepere oorzaak van de incidenten is de drastische vermindering van het aantal wijkagenten en het dikwijls ruw optreden van de politie tegen jongeren met Moslim achtergrond in die bepaalde wijken, maar daar heeft De Wever noch Muyters een oog voor. Volgens mensenrechtenadvocaat Jos Vander Velpen gaat onze samenleving terug naar de militaire Rijkswachtstijl van vroeger, toen geweld al ontstond bij de verschijning van de Rijkswacht (150c).

Begin september 2017: terug incidenten tussen twee politieagenten per fiets en een vrouw die tweemaal door het rood licht was gereden en weerspannig bleek (150d). Blijkbaar werd een van de twee agenten belaagd door omstaanders, maar het bleef onduidelijk wat er juist was gebeurd. Een omstaander zei dat de politie de feiten verdraaid had voorgesteld. Woedende De Wever die eiste dat het publiek een signaal moest geven om de schuldigen op te pakken, maar dat kwam er niet. Volgens De Wever moest de politie vanaf nu camera’s dragen om de gebeurtenissen te kunnen reconstrueren. Het enige wat bij De Wever binnenspringt is “oog om oog, tand om tand”, in plaats van maatregelen te treffen die de gemoederen kunnen bedaren. Hoe langer De Wever zich daarvan onthoudt des te erger zullen de incidenten worden.

Eind juni 2017 ontstond er in Antwerpen ook een hevige woordentwist tussen De Wever en PVDA+ voorzitter Peter Mertens over geweld en racistische politiemannen. Op het muziekfestival Divercity, georganiseerd door de PVDA- jongeren, zou Mertens volgens De Wever gezegd hebben dat “alle politieagenten in Antwerpen racisten zijn” en “Ze controleren hier in de stad op huidskleur, religie en afkomst. Zelfs burgemeester De Wever laat dit toe. De Wever is zelf een racist.” Mertens ontkende dat hij dat ooit had gezegd. De Wever verweet Mertens dat hij “opruiende taal” tegen de politie gebruikte. “Dit grenst aan inciviek gedrag,” zei De Wever. “Als je dit soort opruiende taal spreekt, moet je natuurlijk niet verbaasd zijn dat er jongeren zijn die zich zo agressief opstellen tegen de politie,” ging hij verder. Vlak na het festival was de opname van de toespraak van Mertens te zien en er werden inderdaad heel andere woorden gebruikt (151). De Wever schrikt er niet voor terug de waarheid te verdraaien of zelfs te liegen.

De politie wordt ook gemilitariseerd (152): sinds de terroristische aanslagen meer leger op straat en zwaardere bewapening. Zoals in meerdere Europese landen worden militairen ingezet voor interne veiligheid, maar hun doeltreffendheid is niet aangetoond en is intuïtief zelfs insignificant wanneer men bedenkt dat legermateriaal niet geschikt is voor inzet tussen de burgerbevolking. Het schept alleen maar een schijn van veiligheid. Maar dat houdt de mensen stil. Dat beseffen jonge militairen ook en er werd tegen gereageerd door indienen van ontslag uit deze dienst (153). Voor legerinvesteringen is anderzijds geen geld te kort. De NVA-minister van Defensie Steven Vandeput verdubbelde het jaarlijks budget voor het aankopen van materiaal tot € 5 miljard en daarbovenop nog eens 9 miljard extra tot 2030! (154), maar ondertussen wordt, wegens de besparingspolitiek en de ‘there is no alternative’ retoriek, het aantal manschappen in het leger afgebouwd.

In Antwerpen werd de politie uitgerust met geweren met .300 kaliber kogels, die dodelijk zijn zelfs wanneer afgevuurd vanop 1 km (155, 156). De Wever bestelde deze zware oorlogswapens zonder zich te storen aan de wettelijke omkadering ervan (157). Bij rellen rond de Sinksenfoor in maart 2014 betreurde De Wever dat hij het leger toen nog niet had kunnen inzetten met zwaar takelmateriaal (158). Hij kwam er opnieuw mee voor de dag na de aanslag in het Joods Museum (159) te Brussel. Nog vóór de aanslagen tegen Charlie Hebdo in Parijs (160) stelde Jan Jambon al voor om het inzetten van het leger voor de Binnenlandse Veiligheid te vergemakkelijken. Deze ontwikkeling gebeurde zonder noemenswaardig politiek debat. Reacties van links worden weggewuifd als meewarig (161). Sancties worden doorgevoerd tegen reeds geradicaliseerde jongeren zonder ze blijk hadden gegeven van terrorisme (162). In plaats van in te zetten op preventie tegen aanslagen, gebruikt men uitsluitend repressieve methoden. In werkelijkheid is het opvoeren van politie en het inzetten van het leger bedoeld om meer macht te krijgen over de burgers. Het enige wat men hoort is repressie, geen enkel woord over mensen verbinden. Men beseft niet dat te veel misdaadbestrijding de politie vervreemdt van de bevolking en dat schaalvergroting de democratische controle op de politie verzwakt. Het zou veel beter zijn in te zetten op meer wijkagenten die in de buurten met veel

allochtonen gaan spreken met de bevolking om zo ontluikende informatie te verkrijgen en onlusten te temperen.

Er werd door de federale regering ook een speciaal veiligheidskorps van 1600 man (163) opgericht, maar de middelen worden dikwijls gehaald bij andere politiediensten. Bovendien vereisen de verhoogde en verscherpte politiebewakingen veel meer manschappen dan er werden bijgemaakt. Politiediensten worden hierdoor overbelast. Bepaalde politietaken worden daarenboven afgeschaft of uitbesteed aan privébedrijven. Verkeerseducatie wordt niet langer meer door de politie uitgevoerd. Bpost moet boetes innen, flitspalen besturen, processen-verbaal voor snelheidsovertredingen opstellen en de boetes innen. Het toevertrouwen aan privé-bewakingsfirma’s kan evolueren naar toestanden die gezien worden in de VS, waar rijken zich kunnen permitteren om zich te vestigen achter muren van sterke beveiliging omdat ze voor die service kunnen betalen. De gewone man moet beroep doen op de politie die dan heel hard toeslaat. Ook in Nederland kennen privébewakingsfirma’s een uitbreiding. Nederlandse bewakingsspecialisten waarschuwen ook voor het ontstaan van een privé justitie, ook weer eens voor wie het kan betalen. Werkgevers laten er werknemers ook al schaduwen om ze te betrappen op diefstal of fraude. Als je twijfelt aan een DNA-onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut en als je er het geld voor hebt, zijn er bedrijven die contra- expertise aanbieden. Bovendien verlaten agenten de politie ten voordele van de privébewaking die betere financiële voorwaarden geeft. In zulke situaties kan partijdigheid niet uitgesloten worden (164). Ook in België is er grote druk om allerlei politiediensten te laten uitvoeren door privébedrijven (165).

Antwerpen creëerde ook een zwaar bewapend ‘Snelle Respons Team’ bij de politie. Bij het eerste optreden schoot het team met een rubberkogel een geagiteerd meisje neer in een jeugdinstelling. De Wever verdedigde de stelling dat er geen ander alternatief was, terwijl de kinderrechter oordeelde dat er wel degelijk andere alternatieven waren. Deze harde handelswijze roept serieuze vragen op. Parlementslid Wouter Van Besien (Groen) bracht zware kritiek uit bij het optreden van het Snelle Respons Team (166).

De NVA is hard en straffend niet alleen voor allochtonen vanuit Moslimlanden, maar ook voor autochtone jongeren. NVA stelde voor om jeugdrechters de mogelijkheid te geven een enkelband op te leggen aan minderjarige ‘criminelen’ vanaf 14 jaar (167). De NVA zegt nochtans dat er meer wetenschappelijke onderbouw nodig is vooraleer die maatregel te nemen, maar de partij vertikt het de studies te lezen die bestaan (maar niet in haar kraam passen) (168). Anderzijds zeggen experten dat kinderen nog onvolgroeide hersenen hebben en er daarom voor hen een andere aanpak met meer protectie nodig is. Maar, zegt de NVA, “Wie feiten pleegt, moet op zijn verantwoordelijkheid worden gewezen” (169), “de nadruk in het jeugdsanctierecht moet liggen op de verantwoordelijkheid van de dader en niet zoals nu op vooral bescherming”.

Het ‘Law and Order’ discours van de NVA leidde ook tot voorstellen om Moslims die verdacht zijn van radicalisering reeds een enkelband aan te leggen (170). Zoals eerder gezegd, hoe meer men de samenleving confronteert met onveiligheid, des te meer mensen zich ook onveilig gaan voelen. Repressie maakt dat gematigde Moslims zich nog meer geviseerd en gediscrimineerd zullen gaan voelen. In januari 2016, bij een bezoek van Nicolas Sarkozy aan Antwerpen, riep De Wever op om het immobilisme en de naïviteit van de regering ten aanzien van de Moslim-vluchtelingen op te geven en het voorbeeld te volgen van David Cameron in het VK en Nicolas Sarkozy in Frankrijk (171, 172). Beiden zijn rechtse anti-Moslim predikers.

In juli van 2016 kwam NVA-fractieleider Peter De Roover met het voorstel het recht van vrije meningsuiting in te perken voor mensen die sympathiseren met radicale Moslims. In een zes pagina’s tellend betoog, zei hij: “In principe sta ik achter een heel verregaand, zelfs principieel onbeperkt recht op vrije meningsuiting”, maar “Elke vijand telt bondgenoten in het binnenland”, alluderend op de collaborateurs met de Duitsers in de tweede wereldoorlog. “Die worden ook altijd bestreden. Collaborateurs met vijanden die onze vrijheid en veiligheid belagen moeten worden bestreden, ook als ze zich beperken tot woorden. Tolerantie wordt op een bepaald ogenblik slapheid’ (173). Alluderen op slapheid is ook iets dat regelmatig te horen is bij President Trump in de VS. De Roover werd teruggefloten op basis van het feit dat haat spreken reeds strafbaar is, maar

in januari 2017 herhaalde hij zijn voorstel, bewerende dat de ‘geesten evolueren’ (174). Dat is een duidelijk symptoom van een autoritaire gedachtegang, kenmerkend voor het ‘Law and Order’ discours van de NVA, maar aarts gevaarlijk voor een democratie.

Betogingen op 24 maart 2015 in Antwerpen van kinderverzorgers, leerkrachten, mensen van de vuilkar, treinbegeleiders, ambtenaren van het ministerie van Financiën, loketbedienden van het OCMW tegen de asociale besparingsmaatregelen van de NVA konden maar doorgaan nadat voorafgaandelijk bepaalde voorwaarden voor de betogers waren vastgelegd. Zo moest eerst aan de politie worden gezegd wie het woord zou nemen, welke leuzen zouden gescandeerd worden en welke boodschap zou verkondigd worden. Provocerende spandoeken of slogans werden verboden (175). Zoiets was nooit eerder gebeurd en is volkomen in strijd met zowel de Belgische grondwet als het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Burgers, actievoerders, vakbonden en burgerbewegingen hebben het recht op openbare vergadering, op betogen en staken om de democratie te bevorderen. Alleen wanneer de boodschap oproept tot terrorisme of strijdig is met de racismewetgeving kan de overheid ingrijpen. De politie legde bovendien alle verantwoordelijkheid voor ongeregeldheden bij de betogers wat in strijd is met het decreet van 10 Vendémiaire An IV (2 oktober 1795). Die maatregel was dus onwettig (176). Het is duidelijk dat De Wever zich niet veel aantrekt van de bestaande wetten en zijn ‘volk’ boven de rechtstaat zet.

De Wever wil zichzelf herhaaldelijk opvolgen als partijvoorzitter, tegen de statuten van de partij in. Ook in 2017 wilde hij verder voorzitter blijven voor de vijfde keer. Hij is reeds NVA-voorzitter sinds 2004 (177)! Hij kreeg hiervoor de volle toestemming van de partij. “We mogen onze mensen niet opbranden voor ze de kans hebben gehad zich te bewijzen”, voerde De Wever aan bij de partijraad. “Daarom stel ik mij opnieuw kandidaat voor het voorzitterschap. Om de partij nog een termijn te leiden, tot we in rustiger vaarwater zijn beland,” zei De Wever reeds in 2014. Van een volkse partij gesproken! Dat is een afglijden naar autocratie, stijl Karel Dillen.

De NVA duldt ook geen tegenspraak in eigen rangen. Zo werd NVA-raadslid Steve Vanneste in Kortrijk geschorst omdat hij te veel kritiek uitte tegen andere NVA- raadsleden (178). NVA-Kamerleden Hendrik Vuye en Veerle Wouters werden terecht gewezen voor hun uitspraken die ‘indruisten tegen het partijbelang’ (179). “Het kan niet dat er constant wordt gecommuniceerd en onrust gestookt” […] “Interne discussies voer je niet in de media”, vond De Wever (180). Net zoals Trump. Aangezien deze volksvertegenwoordigers niet wensten te buigen voor de autoritaire De Wever, stapten ze uit de partij en zetelen nu in het federaal parlement als onafhankelijken die opkomen voor het Vlaams-nationalisme, tegen De Wever in. Ze werden uit het partijbestuur gezet, en verloren hun verantwoordelijkheid over denktank Objectief V. Is dat wat de NVA bedoelt met vrijheid van meningsuiting?

Als er een nederlaag wordt geleden doet De Wever alsof hij daar de consequenties zal voor dragen, een beetje als een ‘martelaar’. Ook zet De Wever zichzelf steeds in het licht door iedereen wijs te maken dat zijn partij een één tegen allen strijd voert of dat hij de ‘calimero’ is. Zo wimpelt hij verder verzet af en versterkt hij zich door op het compassiegevoel van de mensen in te spelen. Anderzijds zit de schuld voor een ‘mistoestand’ altijd bij de anderen en die verzuren het leven van de NVA. Steeds verwarring, vaagheid en controversie zaaien is blijkbaar de strategie van de NVA.

De aversie van de NVA voor Links

De NVA voert een haatcampagne tegen de PS, en nog meer tegen de radicaal- linkse partij PVDA+. Een regering zonder de PS is volgens de NVA een staatshervorming op zich (181). Zo zegt NVA-fractieleider Peter De Roover met klem: “Elk regeringsbesluit is 25 jaar door de handen van PS’ers gegaan; de PS heeft dit land vormgegeven van A tot Z; wij hebben de PS na 25 jaar regeren buiten spel gezet en uit zijn machtscentrum verdreven. Ik ben daar zeer trots op; zolang de NVA regeert komt de PS er niet meer aan de bak, dat is klaar en duidelijk” (182). De NVA gaat ervan uit dat alleen de PS het geld uit Vlaanderen wegzuigt en dat

alleen de NVA, die ‘volkse’ partij, toch zo belangrijk is voor het volk. De NVA wil dus voor Vlaanderen zelfbeschikkingsrecht maar sluit de PS uit als partner (183). De NVA geeft de federale staat en vooral de PS in Wallonië de schuld voor de lamentabele toestand van de staat België, die de Vlamingen tot op vandaag onaanvaardbaar benadeelt. De NVA-voorzitter beseft al te best dat bij emoties de hardste roepers de winnaars van morgen zijn. Hij streeft helemaal niet naar een samenleving waar sociale samenhang primeert.

De Wever vindt dat de Belgische politiek een lappendekenpolitiek is. In het NVA- programma schrijft hij dat al bij de eerste staatshervorming de democratische meerderheid van de Vlamingen geblokkeerd werd door de grendelgrondwet, die bepaalt dat een grondwetsherziening alleen mogelijk is wanneer er een 2/3 meerderheid in het parlement én een gewone meerderheid in elke taalgroep achter staat. De latere staatshervormingen hebben volgens de NVA die blokkeringen enkel versterkt en uitgebreid. Een andere bewering van de NVA is dat bij elke staatshervorming de Franstalige onderhandelaars ervoor zorgen dat een deel van de Vlaamse welvaart naar Wallonië en Brussel vloeit. NVA- fractieleider Peter De Roover zei het recent nog sterker: “België kost geld. Er is een overheid te veel in ons land” (184). Hij blijft voor een onafhankelijk Vlaanderen pleiten, wat zelfs niet conform is aan het NVA-programma, wel aan het VB-programma. Hierdoor houdt hij de Vlaams-nationalisten in zijn achterban.

De Wever vindt dat het protest van de socialistische Waals minister-president Paul Magnette tegen CETA (het handelsakkoord tussen Europa en Canada) ongehoord was. Alle andere EU landen waren akkoord het te tekenen en Magnette lag dwars zogezegd uit politiek eigenbelang (208). De waarheid is dat er in Vlaanderen voordien nooit over CETA werd gesproken, althans haalde het verdrag de Vlaamse media niet. Alle EU-lidstaten én de deelregeringen moesten bovendien akkoord gaan met CETA volgens de procedure van de EU. CETA was eerder achterkamerpolitiek en Magnette gebruikte zijn goed recht om bijkomende voorwaarden te eisen. Dat is ondertussen ook gebeurd en CETA werd ondertekend. Toch tierde De Wever het verontwaardigd rond: “De PS, die 25 jaar aan de macht geweest is en geen schrik had om op Belgisch niveau te

blokkeren, gebruikt nu haar macht in Wallonië om alsnog de zaken te blokkeren [het CETA]. Ik denk dan dat de conclusie alleen kan zijn dat de twee democratieën in eigen bedding moeten gaan. Ik denk dat Wallonië een modderfiguur heeft geslagen. Ik had vrijdag een paar ambassadeurs van niet-EU-landen op bezoek, en die vroegen hoe dat zat met de PS. Is er echt nog een communistische partij actief in Wallonië? vroegen die, kan je daar wel handel mee drijven?’ (209). Het is overduidelijk: De Wever en co haten de PS en willen de partij zoveel mogelijk schaden. Ze verdraaien de waarheid om de tegenstrever in het ongelijk te duwen en blijven dat maar herhalen zodat meer en meer mensen het uiteindelijk gaan geloven. De Wever twitterde: “De PS beschadigt na Vlaanderen nu ook Europa en de Wereldhandel. Wat een hovaardigheid.” Hij kon er maar niet over zwijgen: “Politiek is een toneelstuk, met een slecht theater en schitterende acteurs. Ik denk dat het dat opnieuw geweest is. Er is niks aan dat verdrag veranderd. Nu gaat men dat plotseling wel goedkeuren. Dit ging dus niet over de inhoud, het ging om de verhouding van de PS tot extreemlinks, men wilde blijkbaar punten scoren en daar moest heel de wereld voor aan een elastiekje worden gehangen” (210). “Chantage”, noemde Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten de weigering van Wallonië en suggereerde zelfs het akkoord federaal te laten beslissen, wat hoe dan ook onmogelijk was. De Wever is nog maar eens intellectueel oneerlijk, want er zijn wel degelijk garanties en ‘verduidelijkingen’ (onder meer over sociale protectie tijdens het handelsakkoord) aan het Verdrag toegevoegd. Op de plechtigheid van de ondertekening enkele weken later zette Justin Trudeau, de premier van Canada, de NVA op zijn plaats: “Ik ben voor democratie. De uitdaging die wij, staats- en regeringsleiders, hebben is om de beste voorstellen te verdedigen die onze burgers helpen en een betere wereld mogelijk maken” (211). Dat is de taal die De Wever had moeten laten horen, maar daar wil hij niet doen. Het is niet omdat Wallonië de enige is die zich verzette dat het per definitie fout zou zijn! En ja, Thomas Piketti zei dat het CETA-verdrag een verdrag is van de oude stijl (het zegt b.v. niets over het klimaatprobleem; vandaag zou het moeten een overeenkomst inhouden over beperkingen van de CO2-emissie) en zou moeten worden afgevoerd! (212).

De inconsequenties bij de NVA zijn ook duidelijk te zien in haar reactie tegen de hervorming van het onderwijs. De partij van “Verandering voor vooruitgang” is

dan plots tegen verandering. "Geef sommigen hun zin en dan zitten alle leerlingen binnenkort tot hun zestien jaar allemaal samen in de richting Wiskunde-Haartooi- Mechanica-Moderne Talen-Latijn-Houtbewerking", sneerde De Wever op de nieuwjaarsreceptie van 2017. "De N-VA houdt woord: met ons komen er geen avonturen. En om zeker te zijn van de gelijkheid mag in die klas niemand zijn vinger opsteken, want stel u dat voor, stel u dat voor! (213).”

De NVA haat ook de PVDA+, noemt de partij nog steeds communistisch en het restafval van de 20ste eeuw. Maar de laatste jaren heeft de PVDA+ de oude gewaden van het communisme afgeworpen en komt de partij op met een sociaal- vriendelijk programma (214). De partij staat links van de sociaaldemocratie, zoals Die Linke in Duitsland of GroenLinks en de SP in Nederland (215) en voert een discours van rechtvaardigheid, openheid en sociale verbondenheid. Niet het geld en het groot kapitaal maar de mensen en de toekomst staan centraal in het programma van de PVDA+.

De NVA vond nu ook al dat een cordon sanitaire zou moeten opgetrokken worden rond radicaal linkse partijen. Op de valreep van Nieuwjaar 2017 zette De Wever de PVDA+ neer als “het restafval van de 20e eeuw” (254), een ongefundeerde bewering die wel blijft hangen, zo hoopt die partij, in de hoofden van de mensen die over de zaak weinig of niet hebben nagedacht en gelijk wat willen geloven als het maar luid en dikwijls genoeg wordt herhaald (255).

Een van de doelen van de NVA is de pers proberen uit te schakelen, het bestuur uiteindelijk via Twitter te manipuleren en bepaalde media te demoniseren omdat ze te links zijn of niet akkoord gaan met wat de NVA beweert de enige waarheid te zijn (256). Zo zegt De Wever over De Standaard: “Die krant en die journalisten publiceren ongeveer alles, als het maar tegen N-VA is.” Over Le Soir zegt hij: “Dat is een zeer haatdragende krant die haar ware gelaat af en toe laat zien. Ik wil geen interviews meer geven aan die krant. Ik wil er niks meer mee te maken hebben.” Over “politiek activist” Luc Van der Kelen (Het Laatste Nieuws): “Neem Luc Van der Kelen. Die man kan je met de beste wil van de wereld toch geen journalist meer noemen? Dat is een politiek activist pur sang.” Over “de meeste media”: “We moeten de moed hebben om door te zetten. Tegen de oppositie in.

Tegen de vakbonden in. En tegen de meeste media in, die ons nu afschilderen als sociaaleconomische sadisten, die voor hun plezier de mensen pijn doen.” Over Yves Desmet (De Morgen, intussen Humo): “Wat die man van De Morgen zegt is degoutant.” Over het boycotten van verkiezingsdebatten op ATV: “ATV vindt het normaal dat deze debatten geleid worden door een moderator die er een sport van maakt om de NVA te viseren en te schofferen.” Over Stijn Tormans (Knack): “Stijn Tormans is een anti-NVA-propagandist die zich vermomt als journalist. De vooringenomenheid in de vragen die Knack wou stellen, is toch wel heel duidelijk. Dat is een anti-NVA-pamflet. En de gebrekkige dossierkennis van de journalist is om te lachen.” Over De Afspraak van TV-één: “Ik reageer zelden of nooit op redactionele keuzes, maar in deze kan ik het niet laten: de bewuste framing is gewoon om te kotsen. Hoe kan je nu toch zo dom/onbekwaam/degoutant/laaghartig zijn? Vul zelf maar in wat past. Op De Afspraak hoeft u mij alleszins niet meteen te verwachten.” Over Apache: “Ver voorbij de laster.”

Ook de rector van de KU Leuven, Rik Torfs (ondertussen ererector), en de Partijvoorzitster van de Vlaamse liberalen, Gwendolyn Rutten, schuwen hun afkeer voor extreemlinkse partijen niet (257). Torfs en Rutten verdragen de participatie van de linkse columnist Dyab Abou Jahjah haast niet meer in een debat. Op een debat met PVDA+-voorzitter Peter Mertens, schreeuwt Rutten het uit (258): “Extreemrechts leidt tot rassenhaat, extreemlinks tot klassenhaat. Ik gruwel van een wereld waarin we allemaal gelijk moeten zijn. Kijk naar Noord- Korea, dan moeten we allemaal in uniform lopen. Overal waar uw [Mertens] ideologie toegepast werd, heeft dat geleid tot extreme armoede en onderdrukking.” Rutten flapt er zomaar iets uit en is blijkbaar nog steeds in de overtuiging dat de PVDA+ een communistische partij is van de stijl Joseph Stalin. Deze partij is dat zeker niet meer en Rutten verliest hierdoor haar geloofwaardigheid. Rutten wordt hoe langer hoe driester met haar vrijheidsdiscours. In een interview met Het Laatste Nieuws op 22 april 2017 predikte ze vol vuur en vlam (maar zonder veel denkwerk) (259): dat “onze manier van leven zonder enige twijfel superieur is aan alle andere in de wereld” en dat “Vrijheid nooit voorgoed verworven is. Dingen die tot voor kort evident waren, worden weer in twijfel getrokken. Door regelneven en moraalridders. Door machtswellustelingen en religieuze

extremisten. Als we niet opletten, draaien zij de klok bij ons terug”. Nog meer: “Voor sommigen is het een taboe om voor die superioriteit op te komen” en nog meer: “Vandaag zijn er mensen en partijen die vinden dat we rekening moeten houden met de eigenheid en de gevoeligheden van de meest conservatieve moslims” en nog meer: “Stap voor stap [...] is België uitgegroeid tot een samenleving waarin je zelf beslist hoe je denkt en hoe je leeft. [...] Die discussie gaan we echt niet nog eens voeren. Niet onder het mom dat alle culturen gelijkwaardig zijn en dat je andere mensen wat tijd moet gunnen om ons bij te benen”. Rutten werd grondig teruggefloten door Veerle Wauters die een diepgaande en uiterst rake kritiek hierover schreef (260). Maar Rutten bleef verstokt bij haar opinie (261). In haar boek “De Nieuwe Vrijheid” omschrijft ze haar nieuwe vrijheid als een wereld zonder vakbonden, een wereld waarin Workin’ nine-to-five achterhaald is m.a.w. een wereld waar de nacht niet begint om 20 uur maar om 24 uur, een wereld van flexibele jobs, een wereld waar competitie nog meer wordt opgevoerd, een wereld waar we leren “op een volwassen manier naar ons eigen defensie- en veiligheidsbeleid te kijken”, een wereld “gericht op talent en de wil om vooruit te gaan”. Klaarblijkelijk een wereld voor de elite, de rechts-liberale elite weliswaar, een wereld waar we eigenlijk vanaf moeten, zo’n wereld verdedigt Rutten door het liberalisme voor te stellen als een ideologie van het absolute individualisme, een wereld die uitgaat van de eigen persoon (262). Dat is niet waar de liberale democratie voor staat.

Ook in mijn eigen omgeving heb ik mensen verontwaardigd horen opmerken wanneer ik – in hun ogen – een links idee verdedigde: “Maar jij bent een communist!”, “Je gaat toch geen communist worden?” “Je overdrijft met uw antikapitalistisch discours, het kapitalisme heeft ook veel goed gedaan”. En even later kreeg ik te horen “Ik dacht dat jij een liberaal was!” In de VS hoorde ik een zekere Jack afkeurend zeggen “jullie Belgen zijn socialisten!”. Ook al hadden die mensen niets over marxisme gelezen, toch hebben ze er een rotsvaste negatieve mening over. Antimarxisme is er gewoon ingebakken door de decennialange indoctrinatie van zij die het kapitalisme verheerlijken of alleen luisteren naar hun hardvochtig buikgevoel dat ‘hebben’ boven ‘zijn’ plaatst en eigen bezit boven dat van anderen. Ondertussen willen de NVA en allen die voor deze partij hebben gestemd ‘Law and Order’, voelen zich door de NVA beveiligd in hun financiële

privileges en proberen al wat links is te vergruizen. Sommigen van mijn collega’s artsen beklagen zich omdat “alle media in Vlaanderen links zijn”.

De NVA en de waanwereld van de “alternatieve feiten”

De NVA stelt de werkelijkheid voor, niet als een geheel van rationele feiten en logische interpretaties, maar als ‘alternatieve feiten’, vervormd vanuit de conservatieve opinies en opportunistische motieven van die partij. Links laat de feiten spreken, Rechts niet. Links zoekt nieuwe wegen op, terwijl Rechts vast zit in oude tradities en dogma’s. Het uitganspunt van Rechts, en dus van de NVA, zijn de traditionele waarden, zoals aanhankelijkheid aan de Vlaamse tradities, de overtuiging dat de gelaagde samenleving een natuurlijk proces is dat te handhaven is door ‘Law and Order’ en de afkeer van andersdenkenden – vooral linkse. Deze kenmerken zijn onderdeel van hun identiteit. Om loyauteit aan deze identiteit te verschaffen ontstaan er noodzakelijkerwijze verdraaide of alternatieve feiten. Conservatieven willen van geen reële feiten weten, ze nemen hun beslissingen louter en alleen op basis van wat ze denken wat hun vermeende waarden zijn en die zijn a priori niet bediscussieerbaar. Die waarden zijn hun enige houvast, willen ze een goede conservatief blijven (263). Deze zienswijze is niet aantrekkelijk en wordt geïllustreerd in onderstaande voorbeelden.

Het ‘Zwarte Pieten’ pakt vindt de NVA niet nodig in te voeren. Het pakt werd in 2015 opgesteld om de racistische beladenheid van de figuur van Zwarte Piet af te zwakken. Zwarte Piet wordt in België en Nederland voorgesteld als een zwarte knecht die het vuile werk doet, terwijl Sinterklaas een blanke is die komt om de (blanke) kinderen te belonen met speelgoed. De verschijningsvorm en de rol van Zwarte Piet wordt, vooral in Nederland, ervaren als racistisch (190). Maar volgens Liesbeth Homans gaat het zwarte Pieten pakt in ‘tegen onze Vlaamse tradities’ en dat bepaalt haar houding, zonder bekommernis over evoluerende aspecten van correctheid. Ze dreigde ermee het Minderhedenforum geen subsidies meer te geven om die “Zwarte Piet-onzin uit te kramen” (191). Bij de

aankomst van Sinterklaas in Antwerpen in november 2016 confirmeerde Bart De Wever Homans op Radio 1: “Het is normaal dat de Vlamingen ook respect vragen voor hun tradities” (192). De racistische connotatie was voor de NVA in Vlaanderen blijkbaar van geen belang.

De waanwereld van alternatieve feiten brengt confusie mee. Liesbeth Homans vertoonde een onnauwkeurig of gewild onnauwkeurig gedrag t.a.v. Unia, het Centrum voor Gelijke Kansen (193, 194). Unia is een federale instelling vooral gefocusseerd op het spanningsveld allochtoon/autochtoon en werd van bij zijn ontstaan in de jaren 90 al onder vuur genomen door het VB. Nu verwijt Homans Unia dat het niet altijd even objectief is, terwijl zo’n centrum zich moet bewegen tussen bemiddeling en aanklacht b.v. bij racistische uitspraken die gerechtelijk echt bewezen moeten zijn. Geen eenvoudige taak dus. Homans toonde zich eind november 2016 nog positief over Unia, terwijl ze enkele maanden later beweerde dat de instelling preferentieel in het voordeel van allochtone Moslims zou spreken (195). In een commissie dienaangaande kreeg Homans kritiek van de meerderheidspartijen VLD en CD&V, maar ze nam geen woord terug (196, 197). Tot in november 2017 bleef Homans maar elke gelegenheid aangrijpen om Unia in diskrediet te brengen en het te splitsen in een Vlaams en een Waals centrum (197a). Zij wil een centrum op ‘eigen bodem’ met ‘eigen bloed’.

Ook NVA-parlementslid Zuhal Demir, dochter van een Koerdisch-Turkse mijnwerker, neemt het niet nauw met de feiten (198, 199). Ook zij verdraait ze. Zoals Homans beweerde ze dat “Unia geen centrum van gelijke kansen maar van polarisering” is, dat het centrum, bij klachten voor discriminatie, Moslims meer verdedigt dan niet-Moslims (200). Tegen deze ongenuanceerde uitlatingen reageerde de partij Groen: “N-VA blinkt deze week uit in hypocrisie. De afgelopen jaren hebben ze geen prioriteit gemaakt van discriminatiebestrijding, ook al leveren ze de Vlaamse minister en de federale staatssecretaris voor Gelijke Kansen. Maar ze staan wel op de eerste rij om te schieten op één van de toonaangevende instituten die discriminatie helpt bestrijden in onze samenleving” (201). Begin april 2017, zes weken nadat ze staatssecretaris voor Armoedebestrijding, Gelijke Kansen en Wetenschapsbeleid was geworden, ter vervanging van Elke Sleurs, begon Zuhal Demir opnieuw (202, 203, 204). In een interview in ‘De Zondag’

verweet ze CD&V-partijvoorzitter Wouter Beke “moslims te zien als kiesvee” en voegde eraan toe “Ik wil de Vlamingen waarschuwen: CD&V is de nieuwe moslimpartij”. Ze baseerde haar claim met weinig en zelfs verkeerde verwijzingen als volgt: “Mieke Van Hecke zegt dat haar partij (CD&V) de enige optie is voor moslims” en “Burgemeester Wim Dries en zijn schepen van Turkse afkomst Ali Caglar staan twee jaar geleden op de eerste rij te applaudisseren voor Erdogan” en “Diezelfde schepen zei onlangs zelfs dat de persvrijheid er in Turkije op vooruitgaat. Denk je dat Wouter Beke die man terugfluit? Helemáál niet”. Wat ze aan CD&V verwijt is zelfs helemaal onwaar, beweerde Beke. Ook verweet Demir dat Beke CD&V-parlementslid Veli Yüksel niet op de vingers tikte toen ze niet wou weten van de herdenking van de Armeense genocide. Premier Michel reageerde en verweet Demir “deloyaal en onaanvaardbaar binnen de coalitie” te zijn en Beke eiste excuses. Demir weigerde excuses te geven. De NVA dringt haar opinies gewoon autoritair op en verdraait de feiten om het doel van de partij – stigmatisering – te bereiken. De Wever, die al iets gelijkaardigs beweerde in de zomer van 2016 (205), minimaliseerde Demirs uitspraken: “ze heeft een Koerdisch temperament, zo zegt ze het altijd zelf. Ik denk dat dat eufemistisch is voor het feit dat ze behoorlijk pittig is aangebonden…”. Zoals reeds eerder gezegd: de NVA is continu bezig met feiten te verdraaien om ze uiteindelijk minder ernstig voor te doen dan ze zijn.

Liesbeth Homans bracht ook meermaals (vrijwillig?) verkeerde cijfers aan. In de krant ‘De Zondag’ beweerde ze dat 47% van de asielzoekers analfabeet zijn, terwijl dat in officiële documenten slechts 17% is (47% is laagopgeleid) (206). Ze beweert dat de armoede verminderd is maar zegt er niet bij dat de vermindering binnen de jaar-tot-jaar spreiding valt, dus is er helemaal geen bewijs voor de armoede vermindering (207). De huidige regering startte in 2014, hoe kan Homans dan zeggen dat de armoede door haar beleid daalde? Haar manier van zich te verdedigen doet denken aan die van Trump: overtuigd halve en vertrokken feiten blijven vertellen en herhalen. Een cultuur van misleiding.

Om de aandacht naar zich te trekken, laat de NVA geregeld ballonnetjes op met een voorstel dat niet voluit bediscussieerd of doordacht werd. Zo’n ballonnetjes

oplaten is wellicht bedoeld om verwarring te zaaien. Daardoor kan ze gemakkelijk ‘alternatieve feiten’ genereren. Dat zet kwaad bloed bij de andere partijen. Reeds in de zomer van 2016, drukte de Voorzitter van de CD&V, Wouter Beke, zijn wrevel uit dat de NVA voortdurend voorstellen maakt zonder rekening te houden met de eerder ingevoerde maatregelen. Andere ballonnetjes waren voorstellen van een algemeen verbod op het dragen van een boerkini in zwembaden, van een inperking van de vrije meningsuiting, van de invoering van een noodtoestand in crisissituaties, zelfs van in eigen partij mensen beginnen afschieten. Het irriteert ook de publieke opinie die zich afvraagt: “waar gaat dat hier in godsnaam over?”. “Wat men mag verwachten van regeringspartijen is dat men collectief beslissingen neemt en die ook eendrachtig uitvoert”, betoogde Wouter Beke (216).

De ballonnetjescultuur uitte zich ook in de bemoeiingen van de NVA met de manier waarop de eigen parlementsleden dienen te reageren over uitspraken van Trump. “De eerste stelregel is dat we geen reactie geven op Trump vooraleer we correcte informatie hebben. […] De tweede stelregel is dat we eerder reageren op de stijl van de man dan de inhoud, tenzij beslissingen van Trump rechtstreeks gevolgen hebben voor het federale of Vlaamse niveau”, zei De Wever begin februari 2017 (217).

NVA-fractieleider Peter De Roover stelde voor om meetings te verbieden waarop buitenlandse ministers uit Turkije in België campagne komen voeren voor hun eigen politiek (over het referendum uitgeschreven door Erdogan om via een grondwetherziening zijn macht stevig te vergroten) (218). De dag daarop wijzigde De Roover dat voorstel en stelde voor om de dubbele nationaliteit af te schaffen, zodat Turkse Belgen niet meer zouden kunnen stemmen in de twee landen. De volgende dag werd weer een gewijzigd voorstel gegeven: NVA- Kamerlid Sarah Smeyers realiseerde dat het ondoenbaar is om de dubbele nationaliteit af te schaffen, aangezien andere landen daar andere regels voor hebben. Ze wilde de Belgische nationaliteit alleen nog automatisch toekennen aan kinderen van wie beide ouders Belg zijn. Kinderen met slechts één Belgische ouder zouden dan op 18-jarige leeftijd een burgerschapstest moeten afleggen. Maar in de namiddag werd het dat kinderen die in België school gelopen hebben

zouden vrijgesteld worden van dat examen (219). Men zou zich al gaan afvragen of dit geen poging is om op termijn een zo homogeen mogelijk, zuiver, Vlaanderen te creëren…. Meestal leidden die ballonnetjes naar een straat zonder uitweg maar het verraadt wat er in het achterhoofd van de NVA zoal schuil gaat als ultieme hunkering. Onrust en onvrede scheppen door verwarring te zaaien en door “alternatieve feiten” op te voeren.

Dezelfde drang om de waarheid te vervangen door ‘alternatieve feiten’ was ook aanwezig in de benadering door het Antwerps stadsbestuur van de vastgoedpromotor Land Invest Groep in Antwerpen. De Land Invest Groep behoorde toe aan Eric Van der Paal en Marc Schaling die samen met het Ogeofund de site van de Tunnelplaats (Lins Tower) en de slachthuissite in Antwerpen wilden ontwikkelen. Spijts negatief advies van de verantwoordelijke stadsdiensten, kreeg Land Invest toch zijn zin in de aankoop en de bouw op die sites. Eind november 2017 publiceerde de nieuwssite Apache een video, genomen door een verborgen camera, van een verjaardagsfeestje van Erik Van der Paal in het Antwerpse sterrenrestaurant ‘Het Fornuis’, waar naast burgemeester Bart De Wever ook het nagenoeg volledige schepencollege, NVA- parlementslid Annick De Ridder en zelfs sommige van corruptie verdachte PS’ers, de aartsvijanden van de NVA, aanwezig waren. De aartsvijand van de NVA was blijkbaar geen vijand meer als er geldelijke belangen mee gemoeid waren. Tussen de aanwezigen waren ook de advocaten, die voordien Apache voor de rechtbank hadden gedaagd voor eerroof en laster na de berichtgeving door Apache over de banden tussen Land Invest Group, Ogeo Fund en de failliete bank Optima. Dat verjaardagsfeest, samengenomen met de feiten, aan het licht gebracht door Apache, deed het vermoeden rijzen over een geheime verstandhouding door het Antwerps stadbestuur in de koop door Land Invest en in de bouwplannen, vooral omwille van feit dat de site tweemaal achter elkaar was verkocht op dezelfde dag (219a). Apache had meerdere keren aan het Antwerps stadbestuur om verduidelijking gevraagd aangaande de verkoop maar had nooit een antwoord gekregen. Het vermoeden van geheime verstandhouding tussen de politicus en de bouwpromotor is vooral van toepassing voor Antwerpen omdat er in die stad – in tegenstelling met meerdere andere steden – een directe band bestaat tussen de bouwpromotor en de

politiek, waarbij de bouwpromotor gevraagd wordt een compensatie te betalen of in natura te verschaffen voor de last die de bouwpromotor meebrengt voor de stad, de z.g. stedenbouwkundige lasten (SOK’s) of ‘paaitaks’ (219b). De SOK verhoogt de bouwprijs en dat kan gecompenseerd worden door goodwill vanuit politieke hoek, b.v. een toelating om hoger te bouwen, waardoor de bouwpromotor terug meer winst kan maken. Op zich is daar niets mis mee, maar het schept een toestand waar het stadsbestuur vooral uit is op de inkomens uit de SOK. De politicus die onderhandelt is ook hij/zij die de bouwvergunning aflevert en er bestaan geen vaste regels. De grootte van de SOK wordt bovendien niet openbaar gemaakt. Deze toestand roept uiteraard een beeld op van achterkamerpolitiek tussen de politicus en de bouwpromotor. Het winstbejag door zowel de bouwpromotor als de politicus kan dus resulteren in eigenbelang voor beide partijen i.p.v. het algemeen belang van de toekomstige bewoner. Reactie van De Wever op de video van Apache in een emotionele persconferentie: “Ik vind het heel erg dat mijn integriteit in vraag wordt gesteld omdat ik op een receptie letterlijk één Cola Zero heb gedronken.” “Dat men een politiek spel speelt, kan ik mee leven. Dat men een laag niveau kiest, kan ik niets aan doen. Maar dat men mijn integriteit door het slijk haalt, maakt me bijzonder verdrietig”. “Niet omwille van mezelf, maar wel omdat het werk van heel veel mensen belachelijk wordt gemaakt” (219c). Het ging hier helemaal niet over een receptie waar De Wever aanwezig was, maar over een eetfestijn, waarop de verjaardag van een mede-eigenaar van Land Invest gevierd werd samen met gans het Antwerps Stadsbestuur en andere lugubere personen in het wereldje van ‘Ons kent Ons’. Zoiets schept uiteraard vragen naar integriteit. Die vragen werden nog acuter toen Van der Paal en Schaling hun aandelen (samen 50%) kort na het verjaardagsfeestje verkochten aan een ander Antwerps vastgoedbedrijf dat nu de sites verder zouden ontwikkelen (219c). Er bestaan regels in Antwerpen, die de aanwezigheid van bestuursleden op sociale activiteiten van ondernemers beperken, juist om de schijn van geheime verstandhouding te vermijden. De Antwerpse afdeling van Groen was niet aanwezig op het feestje en diende een klacht in bij het stedelijke integriteitsbureau. De Wever wilde zich weer eens als een schuldeloos slachtoffer en calimero voordoen door heel dramatisch te doen én ‘alternatieve feiten’ te veinzen. Hij was verdrietig, niet omdat hij onredelijk was behandeld, maar eerder omdat hij in nauwe schoentjes kwam te zitten.

Het rechtse economisch discours van de NVA

De NVA vaart een liberaal-conservatieve koers en is niet ingenomen met het sociaal weefsel. Bevorderen van de welvaartstaat is voor hen geen prioriteit, wel het bevorderen van de ondernemers en de kapitaalkrachtige middenklasse. Het Vlaams-nationalistisch discours wordt in de aanloop van de nieuwe verkiezingen voorlopig on-hold gezet om de liberaal-conservatieve economische voorkeuren en de ‘Law and Order’ mentaliteit door te duwen. De partij onderschrijft het TINA-principe (there is no alternative) van de ’Iron Lady’ Margareth Tacher. Dat was te verwachten, want in de federale regering zijn alle progressieve partijen buiten spel gezet. De regering is nu een duidelijk rechtse regering, onder druk gezet door De Wever. Maar als deze regering mislukt zal het volgens De Wever weerom de schuld zijn van de anderen, niet van de NVA.

We weten dat de materiële weelde in de wereld zeer ongelijk verdeeld is en dat die ongelijkheid alsmaar toeneemt. In Vlaanderen leeft 15% van de bevolking in armoede, terwijl de 1% meest vermogende Belgen (> € 6000/maand netto- inkomen) ruim de helft van de beursgenoteerde aandelen en bijna een derde van de obligaties bezit (220). De tien procent welvarendste Belgen bezitten 85 en 86 procent van de aandelen en obligaties, respectievelijk. Die top tien procent bezit ook de bulk van het vastgoed naast de eigen woning (65,5 %). Deze mensen genieten overal privileges en voelen zich ook ‘beter’ dan de anderen. Wereldbefaamde economen, zoals Joseph Stiglitz (221), Paul Krugman (222) en Thomas Piketti (223) hebben meermaals gewaarschuwd voor deze onrechtvaardige evolutie. Maar die waarschuwingen lijken bij De Wever geen invloed te hebben, noch bij de rechtse liberalen.

De NVA stuurt aan op een economisch beleid van besparingen terwijl ze, samen met de liberalen, de bestaande regeringsmaatregelen wegzet als pestwetten, ingebakken achterdocht en regelneverij voor ondernemingen (224). De NVA wil de notionele interest afschaffen en vervangen door een lager tarief in de vennootschapsbelasting en hogere aftrekken invoeren voor innovatieve ondernemingen (225). Wie werkt moet beloond worden, is de leuze, maar dat

het vooral de rijken zijn die hiervan profiteren, wordt gewoon onder de mat geveegd (227). De lasten op arbeid moeten omlaag en meer mensen moeten aan het werk. Dat betekent minder uitgaven voor de sociale zekerheid maar wel meer druk op mensen (228, 229), wat op termijn meer arbeidsuitval zal verwekken. De NVA vraagt zich niet eens af of de sociale zekerheid en vooral de pensioenen te betalen zullen blijven onder een regime van ‘minder belastingen’. De partij zegt: “We zijn sociaal maar we moeten hard besparend zijn omdat de huidige bestuursstijlen niet houdbaar zijn”. Er is tot op heden nog steeds geen rijkentaks. “We willen wel de allerrijksten doen betalen, maar het is gewoon niet mogelijk”, zegt De Wever. Geen verdere uitleg erover. In december 2014 verklaarde De Wever reeds: “Zij willen het beeld creëren dat mijn partij de partij van de 1 procent zou zijn, de superrijken die aan alles ontsnappen. Dat beeld klopt niet. We doen wat nodig is.” Geen verdere uitleg (230). Bij de 1% rijksten zitten niet alleen de superrijken (de miljardairs) maar ook (en veel meer in aantal) de (multi)miljonairs die angstvallig hun bezittingen voor zichzelf willen houden. De schamele poging van CD&V-minister Kris Peeters half 2017 om een belasting op effecten te innen stelt niet veel voor. Op beursgenoteerde en niet- beursgenoteerde effecten met totale waarde boven de €500,000 zou jaarlijks een taks van 0.15 % geïnd worden, maar de effecten van familiale bedrijven zouden niet belast worden. Het voorstel werd door de Raad van State bekritiseerd wegens ongelijkheid in belastingdruk (230a).

Eind april 2015 kwam de NVA met de 'helfies' campagne voor de proppen. Prijskaartje: 1 miljoen euro, om te tonen dat de N-VA niet de partij is van de upper class, maar wel de “de motor van vooruitgang” voor de ‘volkse’ mens, om de gewone mensen een financieel duwtje te geven (231). Ondertussen blijft van die campagne niets over dan de gewone man voor de NVA te winnen en valse beloften voor te hangen.

Volgens onderzoeksrechter Michel Claise doet NVA-minister van financiën Johan Van Overtfeldt te weinig om fiscale fraude tegen te gaan (232). Per jaar is er wereldwijd $ 2-3 triljoen aan fiscale fraude (233). In België worden de fraudeurs beloond door de verruimde afkoopwet, die het mogelijk maakt om aan een verdachte van een misdrijf verval van strafvordering voor te stellen mits betaling

van een geldsom. De verruimde afkoopwet werd blijkbaar in 2011 versneld door het parlement geduwd ten voordele van een multimiljardair uit Kazakstan, Patokh Chodiev, die hierdoor zijn vervolging in de zaak Tractebel kon afkopen (234). Ook PVDA+-voorzitter Peter Mertens uitte zware kritiek op het totaal gebrek aan fraudebestrijding bij de NVA (235). ACV-voorzitter Marc Leemans zei in Humo: “De indexsprong, het optrekken van de pensioenleeftijd, de afbouw van de sociale rechten, de uitholling van de sociale zekerheid, ja, deze regering volhardt in de sociale horror. Voor gewone mensen betekent haar beleid een substantiële achteruitgang. En het is geen evenwichtig verhaal dat de lasten de lusten gelijk verdeelt, want er staat niets tegenover” (236).

De NVA wekt een negatief beeld rond werkzoekenden en zieken en zet mensen op tegen werklozen en zieken. Voor de NVA moeten de werkloosheidsuitkeringen beperkt zijn in de tijd met een maximum van twee jaar, met daarna nog een ‘activeringspremie’ van een jaar. Wie het echt nodig heeft, wordt wel met de nodige begeleiding opnieuw aan werk geholpen, maar het leefloon mag ook geen ‘hangmat’ zijn. Het moet een ‘trampoline’ zijn. Volgens de NVA zou het afnemen van de werkeloosheidsuitkering aanzetten tot het zoeken naar nieuw werk, maar er worden geen studiestatistieken gegeven. De NVA moet altijd dreigen en geeft in feite stellig de indruk minachtend neer te kijken op de werklozen. Ze verdenkt hen van luiheid of slechte wil. De Wever: “Ik durf te zeggen dat vandaag in Vlaanderen iemand met een goed cv hoe dan ook werk vindt, uitzondering gemaakt voor vijftigplusser” (237). Zoals gebruikelijk ‘nuanceerde’ De Wever nadien: “Nee, ik heb niet gezegd dat alle werklozen die een job willen, die ook kunnen vinden.” Een goed cv en motivatie om werk te zoeken, volstaat bij sommigen niet om nieuw werk te vinden (238). De cijfers die de NVA hanteert zijn bovendien onjuist (239). De NVA wil een verplichte gemeenschapsdienst voor leefloners en asielzoekers invoeren (240). Ze beseft niet dat nagenoeg iedereen uiteindelijk wil werken en dat sommigen het moeilijker hebben dan anderen om werk te vinden, spijts de bestaande begeleiding. De RVA heeft trouwens aangetoond dat slechts 1 % van de werklozen echt werkonwillig zijn en dat er in totaal slechts 962 Vlaamse werklozen (op meer dan 300,000 vergoede werklozen in 2014) langer dan 20

jaar werkloos waren (241). De NVA kijkt zonder empathie naar de werkloze en heeft steeds de zweep in de hand.

De NVA brengt haar programma's aan als een soep van woorden die inspelen op de “misnoegde Vlaming”. De NVA zegt dat ze opkomt voor de “hardwerkende Vlaming”, maar in werkelijkheid zijn vele van die Vlamingen nu renteniers. Velen zijn ondertussen immers op pensioen, leiden een op zichzelf geplooid leven en trekken zich het lot van de echte hardwerkende Vlamingen niet eens aan. De rechtse federale regering vaardigde bovendien maatregelen uit die het sociaal leven van velen doen achteruitgaan (242). Voor tijdelijk werklozen is de uitkering slechts 65 % van het laatst verdiende (geplafonneerde) loon. Dat was vroeger 70 % en in 2008 zelfs 75 %. De mogelijkheden voor tijdskrediet en landingsbanen worden ingeperkt. Het collegegeld aan universiteiten en hogescholen en de accijnzen op diesel, tabak en alcohol worden verhoogd. Ook gaan elektriciteits- en waterprijzen omhoog en er werd een indexsprong, een verstrenging van de werkloosheiduitkering en van het brugpensioen ingevoerd. Wie langer dan één jaar werkloos is, zal later minder pensioen krijgen. De roerende voorheffing gaat omhoog van 25% tot 30%. Enkele jaren terug was die maar 15%. Het minimumloon van jongeren wordt verlaagd. Daarnaast worden rechtstreekse besparingsmaatregelen doorgevoerd in de sociale sector en cultuursector en € 900 miljoen in de gezondheidszorg. Het zijn dus opnieuw de man met de pet, de zieken en de gepensioneerden die het gelag betalen. Dus, terwijl er een zekere pro forma herverdeling van inkomen bestaat, zijn de levenskosten voor het merendeel van de burgers duidelijk gestegen. Begin 2017 begon trouwens ook de spilindex te stijgen, wat weer eens veel harder aankomt voor de kapitaalzwakken. Dat is een onrechtvaardige toestand, die hoe langer hoe meer mensen zal misnoegen.

Daarenboven blijven de overheidsinvesteringen achter (slechts 2,3 % van het bbp, bij de laagste van Europa). Volgens economie professor Gert Peersman (UGent) is het beste om de economie te stimuleren het investeren in bedrijven. In het verleden waren er veel meer overheidsinvesteringen. Bijna alle grote innovaties en uitvindingen zijn voortgekomen uit die overheidsinvesteringen. Kernenergie, de gps en de eerste stappen van Google, Apple, Tesla en Facebook

werden initieel door staatsteun gefinancierd. Door overheidsfinanciering van het fundamenteel en toegepast onderzoek kwam het internet, draadloze netwerken voor communicatie, batterijen en touchscreens tot stand. Overheidsinvesteringen hebben nadien ook opportuniteiten voor privé- investeerders gecreëerd. Trouwens, het is niet de schrik voor te hoge belastingen die investeerders doen afhaken. Investeringen komen er als de overheid zelf een handje toesteekt (243).

Deze NVA-gedomineerde regering had zich voorgenomen vooral de begroting op orde te krijgen. Om de loonkost in ons land te doen dalen, werd in 2016 een indexsprong (het overslaan van een automatische aanpassing van de lonen, vergoedingen en pensioenen wanneer de spilindex is overschreden) en een Tax shift (verschuiving van de belastingdruk naar andere taxeerbare items) doorgevoerd, maar het geld dat deze maatregel zou opbrengen werd gebruikt om extra jobs en job starters te financieren, niet om de begroting in evenwicht te brengen (244). De regering is geobsedeerd door het creëren van ‘jobs, jobs, jobs’. Maar liever dat dan meer directe belastingen te heffen, zei De Wever. In 2016 had de EU België nog gewaarschuwd dat het land meer werk moest maken van structurele veranderingen in de begroting (245). Tot einde 2016 had Van Overtveldt steeds een uitleg voor het herhaaldelijk falen van zijn begroting. Hij overschatte zichzelf door de Tax shift heel positief voor te stellen. Hij voegde zelfs een brief toe aan de belastingbrief met de melding dat de taks shift “de grootste fiscale hervorming van de laatste decennia” zou zijn en dat “de positieve effecten van de Tax shift heel snel tastbaar worden in de personenbelasting” (248). Niets daarvan was waar.

Een controle op de begrotingsopmaak in maart 2017 wees uit dat het begrotingstekort plots kleiner was. Waarom? De regering had verschillende posten (zoals de vennootschapsbelasting, meerwaardetaks, notionele interestaftrek) verschoven naar de toekomst en alleen technische correcties aangebracht (249). Dat leverde een relatief gemakkelijke begrotingscontrole op, met slechts 0.8 % structureel begrotingstekort (250). De oppositie noemde deze actie een “wereldvreemde goednieuwsshow”. Calvo: “Er is geen nieuw beleid, alle heikele punten worden doorgeschoven, over eerlijke belastingen

[vermogensbelasting, hervorming van de vennootschapsbelasting en de invoering van een meerwaardebelasting] spreekt men niet meer” (251). John Crombez: “We zijn het land met de sterkst stijgende prijzen en facturen, één op de vijf kan intussen zijn elektriciteitsfactuur niet meer betalen, een record aantal mensen zit in schulden en de besparingen in de gezondheidszorg leiden tot duurdere medicijnen”.

De NVA maskeert met grote woorden en complexe begrippen haar werkelijke bedoelingen. De partij brengt in werkelijkheid meer ongelijkheid en meer onrechtvaardigheid en voert het aantal mensen die afglijden naar armoede op, terwijl de grootverdieners en ondernemers het beter krijgen. Marc Reynebeau, Kristof Calvo en John Crombez wezen allen met nadruk op het stijgend ongenoegen van de burgers (252, 253).

Toch bejubelde de eerste minister, Charles Michel, in oktober 2017 de realisatie van drie jaar regeren. Het was lang geleden dat er zoveel jobs waren bijgekomen, maar het zijn vooral flexijobs (bijklussen voor wie al werkt). Je kan tot €6000/jaar onbelast bijverdienen als je tenminste vier vijfde werkt, maar werklozen mogen niets bijverdienen. Pure discriminatie dus. Verder bleef de tewerkstellingsgraad laag t.o.v. andere Europese landen (68%). Het aantal leefloners steeg van 103.000 naar 141.000. Het aantal langdurig zieken steeg naar 400.000. Er is weinig structureel pensioen beleid nu de vergrijzing voor de deur staat en er te weinig jongeren zijn om de ouden te vervangen. De ongelijkheid blijft toenemen en de armoede (15%) daalt niet. Laaggeschoolden en niet-Europese migranten raken veel minder aan een baan dan autochtonen (253a). Het is duidelijk: deze rechtse regering heeft helemaal geen verandering waargemaakt, en zeker geen ‘Verandering voor Vooruitgang’, zoals het in 2014 in een NVA-slogan werd gezegd. Maar de regering pakt uit met haar zogenaamde verwezenlijkingen om de mensen in hun achterban wijs te maken hoe goed ze de dingen vooruithelpen. Het doel is succes vooral voor de rijken, geen rechtvaardigheid. Er wordt gepoetst en opgeblonken om de schone schijn te redden. Terwijl de eerste ambitie van de huidige regering was het structureel begrotingstekort weg te werken, blijft het hangen rond de 1,2% van het bbp en werden voor de toekomst geen maatregelen genomen om dat verder te

disciplineren. Men stelde zich tevreden met de hulp van de verbeterde economische conjunctuur, en de ministers trokken naar Tomorrowland om hun ‘verwezenlijkingen’ te vieren! Het is blijkbaar niet belangrijk meer om zich aan de juiste feiten te houden maar ze voor te stellen als ‘alternatieve feiten’. Enkele maanden later werd België door Europa terecht gewezen voor het onoordeelkundig wegwerken van elementen in de begroting en voor een gebrek aan structurele maatregelen (253b). Ook de Raad van State wees op discriminaties in het belastingvrij bijklussen en in de effectentaks, maar de regering sprak met een arrogante dedain over al die kritieken. De hoogmoedige attitude van deze regering is onbegrijpelijk want het land staat voor enorme meerkosten die elk jaar groter zullen worden (tot €34 miljard/jaar in 2030!), waarvan de helft absoluut nodig is om het Klimaatakkoord van Parijs na te leven (253c). Bovendien, waar gaat men het geld halen? Zeker niet bij de rijken. Wellicht weer eens grote besparingen bij de sociale zekerheid?

Deel 2 Rechts-nationalisme en Barbarij in de Verenigde Staten onder Trump

In dit hoofdstuk geef ik een overzicht van het rechts-nationalisme, de racistische uitspraken en de blanke suprematie die President Trump in de VS vertegenwoordigt, en die leeft in velen die voor hem opkwamen. Naast het rechts-nationalisme heeft Trump vooral zijn manifeste onbekwaamheid als President, zijn ethische ongevoeligheid en zijn narcisme getoond. Vooral zijn flagrante leugens, waarin hij als het ware zelf gelooft, zijn een gevaarlijke hypotheek op de toekomst. Na tien maanden van zijn presidentschap is de toestand in de VS dramatisch geworden, met nefaste gevolgen voor zowel het binnenlands als het internationaal beleid.

De ‘alt-right’ en de blanke suprematie

De presidentsverkiezingen van 2016 toverde een totaal onverwachte overwinning voor de onafhankelijk opgekomen en nadien Republikeinse kandidaat Donald Trump. Hij won nipt van de Democratische kandidaat Hillary Clinton. Tijdens zijn campagne toonde Trump zich als een brutale, verfoeilijke en onwaardige presidentskandidaat (1). Toch werd hij aanvaard door het kiescollege, de laatste instantie die een niet bekwame kandidaat die de verkiezingen wint kan tegenhouden. De Republikeinen, die de meerderheid hebben in zowel het Congres als het Huis van Afgevaardigden, bouwden met Trump snel een verstandhouding op om te proberen hun eigen ‘principes’ door

te duwen. De Republikeinen slikten hun negatief oordeel over Trump vlug in en verkochten hun ziel aan de lokroep van de macht.

Mensen tussen de intimi van Trump behoren tot de 'alt-right' of 'alternatief rechts', een groepering van blanke nationalisten die, naast de traditionele conservatieve standpunten over beperkte overheid, lage belastingen en strenge Law and Order, streeft naar behoud, bescherming en superioriteit van het blanke ras in de VS. De beweging is een mix van racisme, blank nationalisme, economisch nationalisme en populisme, en verwerpt multiculturalisme en het streven naar gelijke rechten voor niet-blanken, vrouwen, Joden, Moslims, holebi’s, migranten en andere minderheden. Ze verwerpen het democratische ideaal dat iedereen gelijkstelt voor de wet inzake geloof, geslacht, etnische afkomst en ras (2). Het doel is om blanke naties etnisch te zuiveren van niet- blanken en een autoritaire regering te vestigen die de alt-right gedachten beschermt.

De alt-right laat zich inspireren door de Italiaanse Nazi-filosoof, Julius Evola, een van de best gekende voorstanders van het traditionalisme, een filosofie die zegt dat vooruitgang en gelijkheid vergiftigde illusies zijn en absoluut moeten verworpen worden. De Neonazi partij Gouden Dageraad in Griekenland en de nationalistische partij Jobbik in Hongarije verheerlijken zijn werk. Evola heeft ook een eigen antisemietische en antichristelijke theorie naar voor gebracht die voorhoudt dat er een internationale samenzwering van Joden en Christenen bestaat die gericht is tegen de Westerse beschaving (3). “Julius Evola is one of the most fascinating men of the 20th century”, zei Richard Spencer, de leider van de alt-right in de VS. Evola redeneerde dat, om het systeem te veranderen, het moet worden opgeblazen. De ideale orde is samengesteld uit hiërarchie, kasten, monarchie, rassen, mythes, religie en rituelen. Spencer zegt over zichzelf dat hij geen Neonazi is maar een ‘indentitair’, een extreemrechtse anti-immigrant vleugel van de jongerenbeweging behorend tot de Nouvelle Droite, ‘Bloc Identitaire’ genoemd. Ze werd opgericht in 2002 in Frankrijk, en eist de rechten op voor de specifieke Europese ethnoculturele bevolking. De beweging speelde een rol in het ontstaan van de Pegida beweging in Duitsland. Volgens Spencer is Trump lid van de alt-right beweging (4). Sommigen brengen alt-right onder bij

het Neonationalisme en het Nativisme (5). Het dient evenwel gezegd dat de alt- right bewegingen vandaag anonieme onlinegemeenschappen zijn, waardoor er twijfel bestaat of deze mensen allemaal ernstig zijn of niet. Immers, wie anoniem is op het internet gebruikt meestal meer extreme taal. Het uitdagen van wat kan worden gezegd rond conventionele politiek en hoe direct dat kan worden gezegd is een belangrijk onderdeel van de alt-right identiteit (6).

Dat de alt-right wel degelijk bestaat en actief is werd duidelijk getoond tijdens betogingen van blanke supremacisten in Charlottesville op 11 en 12 augustus 2017 (6a). Ze protesteerden onder de slogan “Unite the Right” en tegen de geplande verwijdering van het standbeeld van de confederale Generaal Robert E. Lee (de oppergeneraal van de Zuidelijke legers tijdens de Amerikaanse Secessieoorlog). Onder hen liepen ook Neonazi’s mee en leden van de Ku Klux Klan. Sommigen brachten de Hitlergroet, er riepen “Heil Trump” en “Jews will not replace us”nen ze droegen kentekens en symbolen van de Nazi’s. Zelfs een zwaarbewapende militie en mensen met Duitse helmen vanuit de tweede wereldoorlog waren aanwezig met de bedoeling te intimideren. Zie de NY Times video ter illustratie (6b). Confrontatie met tegenbetogingen van antiracisten liepen uit op grote ongeregeldheden tussen beide groepen en er viel één dode en 19 gekwetsten wanneer een auto vrijwillig inreed op de antiracistische betogers. Trump keurde de gebeurtenissen af vanuit zijn golf resort in Bedminster, New Jersey, maar veroordeelde niet specifiek de alt-right, terwijl vele commentatoren en zowel Democratische als enkele Republikeinse senatoren het alt-right optreden wel scherp veroordeelden. Trump’s woorden waren niet verkeerd te verstaan: hij minimaliseerde de Nazi manifestatie door het geweld te aanzien als komende “uit meerdere hoeken”. Zo zei hij: “We condemn in the strongest possible terms this egregious display of hatred, bigotry and violence on many sides, on many sides. It’s going on for a long time in our country. Not Donald Trump. Not Barack Obama. It’s going on for a long, long time”. Toen de journalisten vroegen of hij achter de alt-right stond en waarom de aanval niet werd aanzien als een daad van terrorisme, antwoordde hij niet en verliet het podium. Twee dagen later veroordeelde Trump schoorvoetend het extreemrechts geweld wel en bestempelde “racism is evil”. Maar nog een dag later (op 15 augustus 2017) blameerde hij op een persconferentie in de Trump Tower in New York opnieuw

zowel alt-right als antiracistische betogers, die hij “alt-left” noemde (6c). Trump’s beweringen waren een disgrace, werkelijk onwaardig voor een President (6d). Bovendien bejammerde hij het weghalen van Confederale monumenten als een aanslag op de Amerikaanse cultuur. Geen enkele inspanning om te verbinden, alleen meer vijandschap creëren, dat was het resultaat dat Trump bereikte na zijn wisselende en verwarrende commentaren. In de VS werd heftig gereageerd tegen de alt-right acties, maar op de Neonazistische en alt-right website Daily Stormer werd met lof gesproken over Trump’s reactie. De Ku Klux Klan leider zei over het dodelijke slachtoffer: “I'm glad that girl died” (6e). Dit alles toont aan dat blanke supremacisten zich door Trump gesteund voelen, dat ze tot de Trump achterban behoren en dat Trump rassenhaat aanscherpt. Uit protest tegen Trump trokken 8 ceo’s zich terug uit de twee adviesraden die Trump in januari 2017 had opgericht om zijn hervorming uit te werken in de binnenlandse productie. Trump doekte die twee raden dan maar op. Het incident legt een fundamenteel probleem bloot dat de VS blijft achtervolgen: blanken roeiden de native Indiaanse bevolking uit, blanken vochten een vijf jaar durende burgeroorlog uit, die voor een deel te maken had met slavernij in de Zuidelijke staten, en vele blanken vertonen bovendien nog steeds een geïnstitutionaliseerde rassenhaat. Dat donkere verleden is nog steeds niet geheeld en wordt nu zelfs aangewakkerd door Trump. Trump heeft dus een verpletterende verantwoordelijkheid die hij helemaal niet opneemt. Hij verenigt noch verzoent, hij zet mensen tegen elkaar op. De Daily Stormer werd ondertussen door Google van het net gehaald maar doet gewoon verder op het Dark Net.

Wat in Charlottesville gebeurde was reeds te horen in Trump’s inaugurale rede in Januari 2017: “it’s going to be only America first. America first.” In deze slogan weerklinkt de taal van de America First Council (AFC) (7), die werd opgericht in 1940 en probeerde te verhinderen dat de VS zou betrokken worden in de tweede wereldoorlog. Het AFC was bovendien antisemietisch en keurde de Jodenvervolging in Duitsland goed, onder meer via de stem van de bekende Charles Lindbergh, de eerste die een rechtstreekse vlucht tussen New York en Parijs neerzette. Het “America first” idee werd terug opgehaald in de presidentiële campagne van Pat Buchanan in 2000. Maar ook vroeger nog

bestond de slogan “America first”, namelijk tijdens de campagne van Woodrow Wilson in 1916 voor zijn tweede presidentstermijn (7a). Wilson was eerder voor militaire hulp aan Groot-Brittannië en Frankrijk maar runde strikt neutraal, terwijl veel Amerikanen, vooral Duitse en Ierse inwijkelingen en hun afstammelingen, zich geweldig tegen de oorlogshulp uitspraken. Uiteindelijk won Wilson de verkiezingen en trok ten oorlog één maand na zijn inauguratie.

Meerdere van de ministers en raadgevers van Trump zijn extreemrechtse conservatieven met een alt-right overtuiging en schatrijke zakenvoerders zonder regeringservaring. Ze hebben of steunen die denkwijze expliciet of impliciet (8, 9). Ook Trump heeft geen enkele regeringservaring. Hij is een zelfverklaarde deal-maker in onroerend goed en gedraagt zich als een ‘command and control’ magnaat. De belangrijkste groep die het dichtst bij Trump stond, was de ‘Bannon groep’, een kleine groep van gelijkgestemden die de alt-right aanhangen of er sympathie voor hebben (10): de presidentiële raadgevers Steve Bannon (ontslagen in augustus 2017), Stephen Miller, Sebastian Gorka en Kellyanne Conway, de minister van Justitie Jeff Sessions, Trump’s schoonzoon Jared Kushner, zijn dochter Ivanka (echtgenote van Jared Kushner), en Reince Priebus, die tot begin augustus 2017 Stafchef van het Witte Huis was (11). Tussen de intimi van Trump heeft alleen Miller bestuurservaring. Bannon is een extreemrechtse en populistische mediamagnaat, fervente anti-Islam agitator en provocateur (12). Hij leidde de campagne van Trump en schreef, samen met Stephen Miller de speechen voor hem, althans in het begin van zijn presidentschap. Hij heeft weinig ervaring van internationale politiek en de nationale veiligheid. Op de extreemrechtse Breitbart News Daily Radio verspreidde Bannon in 2015 en 2016 dat de VS en de Westerse wereld verwikkeld zijn in een mondiale existentiële oorlog tegen de Islam, en dat er een 'vijfde colonne' van islamitische sympathisanten de Amerikaanse regering en nieuwsmedia hadden geïnfiltreerd om deze van binnenuit te vernietigen (13). Volgens Bannon is de Islam de meest radicale religie van de wereld. Op Breitbart News radio in februari 2016 zei Bannon dat de VS in vijf tot tien jaar afstevenen op een oorlog in de Zuid-Chinese Zee. “You have an expansionist Islam and you have an expansionist China. Right? They are motivated. They’re arrogant. They’re on the march. And they think the Judeo-Christian West is on the retreat” (14). Zulke

extravagante ideeën en paranoïde gedachten zijn ernstiger dan de ‘Wolfovitz doctrine’ van de neoconservatieve denktank tijdens de Georges W. Bush administratie (15). Bannon lobbyde voor de ‘alt-right’ tijdens zijn acties op Breibart en tijdens de Trump campagne en installeerde zich aanvankelijk als de eigenlijke President (16). Bannon aanziet de pers als ‘enemy number 1’. “The elite media got it dead wrong, 100 percent dead wrong”, zei Bannon over het verloop van de verkiezingen. “The media should be embarrassed and humiliated and keep its mouth shut and just listen for a while” (17). Republikeins Senator John McCain, noemde Bannon's aanstelling “a radical departure from any National Security Council in history” (18).

De Bannon groep is echter niet almachtig omdat meerderen in andere regeringsgroepen niet akkoord gingen met Bannon’s visie, zoals de minister van Defensie, de veiligheidsadviseur H.R. McMaster, de oerconservatieve Pence vleugel, de McCain vleugel, de Wall street vleugel van Steven Mnuchin, en Rex Tillerson, de minister van Buitenlandse Zaken (19). Lees meer over de verschrikkelijke ideeën van Bannon hier (19a).

Als Trump en zijn intimi de Amerikaanse maatschappij willen omvormen tot een samenleving bestaande uit een homogene blanke en christelijke middenklasse, dient er massa deportatie te gebeuren van mensen die niet tot deze populatie behoren. Men probeert dus het immigratiebeleid te verstrengen onder het mom van de nationale veiligheid. Wanneer de nationale veiligheid op het spel staat zal Justitie geneigd zijn om na verloop van tijd meer maatregelen voor veiligheid toe te laten en een Republikeinse meerderheid in het congres zal wellicht meewerken. De eersten die geband zullen worden zijn niet-blanken en niet- Christenen.

Het is niet de eerste keer dat bepaalde groepen vreemdelingen geband werden uit de VS (20). Tijdens de tweede helft van de 19de eeuw werd de immigratie van Chinezen in Californië een halt toegeroepen door de Chinese Exclusion Act van 1882, die voor 10 jaar verbood aan Chinese arbeiders zich te komen vestigen in de VS. De Exclusion Act werd opgevolgd door de Geary Act die nog eens voor 10

100

jaar de Chinese immigratie belette. Ook moesten Chinezen die al in het land waren de wettelijkheid van hun aanwezigheid laten vaststellen. Protest van Chinese arbeiders werd behandeld tot in het Opperste Gerechtshof, dat besloot dat de VS-regering (de President als Commander-in-Chief en het Congres) soeverein zijn en het laatste woord hebben over wie wel en wie niet mag immigreren. Ook deportatie was op basis van een beslissing van het Opperste Gerechtshof toegelaten. Zelfs de Grondwet is niet toepasbaar op deportatie, zo oordeelde het Opperste Gerechtshof. Dus, de immigratiediensten konden regels over onderzoek en over het bijeenbrengen en deporteren van vreemdelingen opstellen die niet getest hoefden te worden voor conformiteit met de Grondwet. Spijts controversies geldt dat nog tot vandaag. Sinds 1896 werden meer dan 50 miljoen immigranten op basis van deze ruling uitgewezen. Belangrijk echter, de Immigration Reform Act van 1965 verbood discriminatie op grond van ras, geslacht, nationaliteit, geboorteplaats of woonplaats om de VS in te reizen.

Ook in het meer recent verleden hebben de VS zich meerdere keren gericht tegen vreemdelingen. Tijdens de tweede wereldoorlog werden Joodse vluchtelingen uit Centraal-Europa niet toegelaten in de VS (21). De F.D. Roosevelt administratie verdacht zo’n 250,000 Duitse en Italiaanse Amerikanen te behoren tot een ‘Vijfde Kolonne’ die aanslagen in de VS zouden willen beramen. Onmiddellijk daarop kreeg de FBI 2,900 meldingen van potentiële aanslagen. Na de Japanse aanval op Pearl-Harbour in december 1941 werden meer dan 120.000 Japanse Amerikanen en 11.000 Duits-Amerikanen in de VS opgepakt en in interneringskampen geplaatst voor de duur van de oorlog (22).

Trump wil ook de in de VS verblijvende Mexicanen, Indiërs en Zuid-Aziaten – z.g. niet-gedocumenteerde migranten – het land uitzetten, als ze verdacht worden van gelijk welk crimineel verleden. Ook een kleine inbreuk in het verleden, zoals een verkeersovertreding, kan tot deportatie leiden. In meerdere steden (New York, Atlanta, Austin, Chicago, Los Angeles en andere steden) werden nu reeds huizen en werkplaatsen bestormd door de officieren van de ‘Immigration and Customs Enforcement’ (ICE) op zoek naar niet-gedocumenteerde migranten en ook lokale politie en sheriffs hebben opdracht gekregen op hen te jagen (23). Trump had aan business leaders in het Witte Huis op 23 februari 2017 gezegd:

101

“We’re getting really bad dudes out of this country, and at a rate that nobody’s ever seen before. And they’re the bad ones. And it’s a military operation.” Het departement van Homeland Security gaat duizenden additionele immigratie officieren aannemen en heeft de prioriteit voor deportatie verhoogd (23a). Zulke agressieve verstrenging van de immigratiewetten zal aanleiding geven tot willekeur en racistische gedragingen van het immigratiepersoneel. Ook de negatieve economische effecten van zulke acties zijn groot: gedeporteerde migranten hebben schulden maar kunnen die na deportatie niet meer terugbetalen, vele migranten hebben kinderen (ongeveer 4.5 miljoen kinderen die geboren zijn in de VS en dus wettelijk Amerikaan zijn) of andere familie in de VS en de duizenden nieuwe immigratie officieren en de gerechtelijke betwistingen ingespannen door de migranten zullen veel geld kosten. Het deporteren van 1 miljoen migranten wordt geschat op $ 35-50 miljard aan onmiddellijke kosten. Bovendien vallen de economische voordelen van migranten weg: ze doen immers dikwijls de vuilste en goedkoopste jobs (24). Om de illegale influx uit Honduras, El Salvador and Guatemala te ontmoedigen dacht de ex-directeur van Binnenlandse Veiligheid, Paul Kelly, eraan om moeders te scheiden van hun kinderen wanneer ze gesnapt worden als illegale immigranten aan de grens tussen Mexico en de VS (25). Kinderen scheiden van hun moeder is wreed en onmenselijk en helemaal in strijd met het grote belang dat de VS hecht aan familiewaarden. Kinderen en gezinnen moeten worden behandeld als vluchtelingen die mededogen verdienen, niet als illegale en criminele immigranten op zoek naar het breken van de Amerikaanse wetten. Kelly ’s redenering dat zijn maatregelen er ook waren om te vermijden dat deze vrouwen zouden onderworpen worden aan geweld en verkrachting tijdens hun reis doorheen Mexico was hypocriet.

Met wie we als President zouden te maken krijgen was reeds overduidelijk te zien tijdens Trump’s verkiezingscampagne. Hij voerde een vuile, racistische en misogyne campagne, eerst tegen zijn Republikeinse concurrenten en nadien tegen de campagne van Hillary Clinton. Trump’s slogans waren doorspekt met onnoemelijk verbaal geweld en haat tegen Hillary Clinton en tegen bevolkingsminderheden (Mexicanen, Moslims, vrouwen, holebi’s en zwarten). Trump deed steeds terugkerende onrealistische en megalomane uitspraken en

102

sprak zichzelf continu tegen. Hij zou een muur bouwen langsheen de hele VS- Mexicaanse grens en Mexico ervoor laten betalen; hij zou zich terugtrekken of misschien niet terugtrekken uit de NAVO; hij zou genadeloos hard zijn voor Poetin en tegelijkertijd een geweldige relatie opbouwen met hem; misschien zou het goed zijn als Rusland Amerika nog meer elektronisch hackte, insinueerde hij; hij zou of misschien zou hij niet een inreisverbod voor Moslims uitvoeren. Trump straalt geen enkel ethisch gevoel of empathie uit. Een doordacht programma naar voor brengen was blijkbaar van geen belang (26a). Hij zei meermaals, ook al tijdens zijn campagne, dat hij het moeras van Washington DC zou uitmesten en dat hij niet meer wil samenwerken met het federale establishment (26, 27). Hij wil de macht teruggeven aan ‘The People’, ‘zijn’ volgelingen (28). Aan zijn acties tot heden te zien zal hij echter geen aandacht besteden aan ‘The People’.

Wat Trump zoal uitspuwde (29):

“America first again.” “We will make America great again”. “We will build a Wall between the US and Mexico and Mexico will pay for it”. “I will build a great wall – and nobody builds walls better than me, believe me – and I’ll build them very inexpensively.” “I will build a great, great wall on our southern border, and I will make Mexico pay for that wall. Mark my words.” “When Mexico sends its people, they’re not sending the best. They’re not sending you, they’re sending people that have lots of problems and they’re bringing those problems with us. They’re bringing drugs. They’re bring crime. They’re rapists… And some, I assume, are good people.” “We are going to have an unbelievable, perhaps record-setting turnout for the inauguration, and there will be plenty of movie and entertainment stars. All the dress shops are sold out in Washington. It’s hard to find a great dress for this inauguration.” “An ‘extremely credible source’ has called my office and told me that Barack Obama’s birth certificate is a fraud.” “Ariana Huffington is unattractive, both inside and out. I fully understand why her former husband left her for a man – he made a good decision.”

103

“If I were running ‘The View’, I’d fire Rosie O’Donnell. I mean, I’d look at her right in that fat, ugly face of hers, I’d say ‘Rosie, you’re fired.” “All of the women on The Apprentice flirted with me – consciously or unconsciously. That’s to be expected.” “The beauty of me is that I’m very rich.” “It’s freezing and snowing in New York – we need global warming!” “I’ve said if Ivanka weren’t my daughter, perhaps I’d be dating her.” “My fingers are long and beautiful, as, it has been well documented, are various other parts of my body.” “My IQ is one of the highest — and you all know it! Please don’t feel so stupid or insecure; it’s not your fault.” “I think the only difference between me and the other candidates is that I’m more honest and my women are more beautiful.” “The point is, you can never be too greedy.” “I have so many fabulous friends who happen to be gay, but I am a traditionalist.” “The other candidates — they went in, they didn’t know the air conditioning didn’t work. They sweated like dogs…How are they gonna beat ISIS? I don’t think it’s gonna happen.” “Look at those hands, are they small hands? And, [Republican rival Marco Rubio] referred to my hands: ‘If they’re small, something else must be small.’ I guarantee you there’s no problem. I guarantee.” “The only card [Hillary Clinton] has is the woman’s card. She’s got nothing else to offer and frankly, if Hillary Clinton were a man, I don’t think she’d get 5 percent of the vote. The only thing she’s got going is the woman’s card, and the beautiful thing is, women don’t like her.” “I’m just thinking to myself right now, we should just cancel the election and just give it to Trump, right?” “There is something on that birth certificate — maybe religion, maybe it says he’s a Muslim, I don’t know. Maybe he doesn’t want that. Or, he may not have one.” “There’s nobody bigger or better at the military than I am” “Well, yes, I've fired a lot of people. Generally, I like other people to fire, because it's always a lousy task. But I have fired many people.”

104

Een meer recent voorbeeld hoe schofferend de uitspraken van Trump kunnen zijn was Trump’s reactie tegen de populaire burgemeester van Londen, Sadiq Khan, na de terroristische aanval van 3 juni 2017. Het VK werd in de eerste helft van 2017 getroffen door drie terroristische aanslagen. Trump tweette na de aanval van 3 juni: “At least 7 dead and 48 wounded in terror attack and Mayor of London says there is "no reason to be alarmed!”. Deze Trump reactie was volledig uit context genomen. Zoals verder zal blijken doet hij dat systematisch. Khan had de aanval zo sterk mogelijk veroordeeld en had mensen aangezet om waakzaam te blijven. Wat Khan in werkelijkheid had gezegd was: “Londoners will see an increased police presence today and over the course of the next few days. There's no reason to be alarmed”. Wellicht minachtte Trump Sadiq Khan omdat hij een kleurling was. “Cheap, nasty and unbecoming of a national leader,” reageerde David Lammy, kandidaat parlementslid voor Labour (30).

Eind juni 2017 tweette Trump over Mika Brzezinski op MSNBC dat ze "bleeding badly from a facelift" tijdens haar bezoek aan zijn Florida golfclub Mar-a-Lago. En hij viel ook MSNBC co-presentator Joe Scarborough aan. “I heard poorly rated @Morning_Joe speaks badly of me (don't watch anymore),” tweette Trump. Hij beschuldigde ook “low I.Q. Crazy Mika” and “Psycho Joe” of “insisting on joining me” in Mar-a-Lago op Oudejaarsavond; “She was bleeding badly from a face-lift. I said no!” voegde hij eraan toe. Brzezinski sloeg echter terug via een twitterbericht die een foto liet zien van een klein kind dat cereals aan ’t eten was en het bericht: “made for small hands” (verwijzend naar vroegere spot van anti- Trump mensen over Trump’s kleine handen). Trump woordvoerster Sarah Huckabee Sanders rapporteerde: “The president has been attacked mercilessly on personal accounts by members on that programme. And I think he's been very clear that when he gets attacked he's going to hit back. The American people elected someone who's tough, who's smart and who's a fighter. And that's Donald Trump. And I don't think that's a surprise to anybody that he fights fire with fire”. Een weerzinwekkende uitleg. Joe Scarborough had vroeger op MSNBC Trump bespot als “fake President”, en, meer recent, een “bumbling dope”, gelijkend op “a kid who pooped in his pants”, terwijl Brzezinksi de leden van de Trump administratie als “lobotomised” had bespot. Trump’s vrouw, zijn Witte Huis adviseurs, zijn advocaten, Republikeinen in het Congres en zelfs zijn eigen aanhangers vonden

105

dat de fusillades van Trump op de sociale media on-presidentieel waren en contraproductief (31). Het is inderdaad niet te geloven dat iemand die deze woorden uitkraamt het kan schoppen tot President, maar ook de media geven soms de indruk in dezelfde ‘stijl’ te willen terugschoppen.

Is er een historische achtergrond van wat er vandaag gebeurt? Jazeker. De Amerikaanse blanken zijn behept met de gedachte dat zij de oorspronkelijke ideeën van de Reformatie streng moesten verderzetten. Tijdens de godsdienstoorlogen in Europa waren er velen naar Noord-Amerika gevlucht om te ontkomen aan de vervolging door de Katholieke Kerk. Ze bleven zich nadien verantwoordelijk voelen voor die Reformatie en vonden dat mensen door hun voorbeeld en invloed vooruit kunnen komen. Zij zijn er vandaag van overtuigd dat zij de beste democratie ter wereld hebben (32). Daarom aanzien de VS hunzelf als de leiders van de wereld en denken ze dat zij zich met iedereen mogen en moeten bemoeien. Hun internationaal beleid is democratie en vrijheid brengen. Maar de werkelijkheid is helemaal anders. Tijdens de tweede wereldoorlog groeiden de VS uit tot veruit de machtigste staat ter wereld en dat willen ze zo houden uit eigenbelang. Na het massale jagen op bizons en Indianen werd het jagen naar winst. Vooral vanuit Republikeinse conservatieve hoek rationaliseren de VS dat chaos ontstond waar ook ter wereld ze zich sinds de tweede wereldoorlog terugtrokken, en dat die chaos alleen kan overwonnen worden door strengheid, sterkte en vastberadenheid te tonen. ‘Niet sterk opkomen is achteruitgang’ was dikwijls te horen bij de Republikeinen op de confirmatiegesprekken in januari 2017 (33). De VS zijn een gewelddadige staat die zelfs staatsterrorisme aanwenden. Na de tweede wereldoorlog werd het British Empire overgenomen en omgezet in de American Empire. Niemand kan van de grote woorden van de VS overtuigd blijven na al hun CIA- en oorlogsdebacles in Korea, Zuidoost-Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika over de laatste 70 jaar (34). Wie daar wel van overtuigd is, heeft zich laten indoctrineren.

106

De nieuwe orde: liegen, ‘fake news’ en ‘alternatieve feiten’

Leugens van staatshoofden is van alle tijden. Zo logen Colin Powell en President Georges W. Bush over Saddam Hoesseins “weapons of mass destruction” om de invasie van Irak in 2003 te legitimeren. De wapens die ze vonden waren oude munitie met vervallen sarin of mostaardgas, die ooit gebruikt waren geweest tijdens de Iran-Irak-oorlog, en na die oorlog waren achtergelaten en vergeten (35). Die wapens waren toen zelfs gemaakt geweest met de hulp van de VS en Westerse landen. Die bevindingen bleven jarenlang geheim en sommige soldaten die deze vervallen wapens hadden gemanipuleerd werden ziek. De slachtoffers werden zelfs niet verzorgd. De VS wilden wapens vinden van recentere datum maar vonden die nooit (36, 37, 38). Ook Rick Santorum gebruikte dezelfde leugens om zijn eigen herverkiezing voor een zetel in de Senaat een nieuwe boost te geven (39).

De leugens van Trump zijn echter van een heel andere aard. Ze gaan over alles en nog wat en ze worden systematisch gebruikt om alles wat Trump niet zint onmiddellijk als leugen te bestempelen (40, 41, 42, 43, 44). Trump beticht herhaaldelijk de media dat ze ‘fake news’ brengen. Elke negatieve poll over hem wordt onmiddellijk weg gezet als “fake news, just like the CNN-, ABC-, NBC-polls in the election” (45). Nadat bleek dat de cijfers van de toenmalige persverantwoordelijke van het Witte Huis, Sean Spicer, over de opkomst van de menigte tijdens Trump’s inauguratie onjuist waren, noemde het Witte Huis de feiten waarover Spicer sprak ‘alternative facts’, feiten die anders waren dan de reële feiten (46).

Trump is een systematische leugenaar sinds vele jaren. Bij de aanhouding van vier minderjarige Zwarten en één Hispanic in 1989 in New York, zei Trump: “Mayor Koch [de burgemeester van New York, die de stad uit het financieel moeras had geloodst tussen 1978 en 1989] has stated that hate and rancour should be removed from our hearts. I [Trump] do not think so. I want to hate these muggers and murderers. They should be forced to suffer and, when they kill, they

107

should be executed for their crimes. Civil liberties end when an attack on our safety begins!” (47). Dertien jaar later werden de vijf beklaagden onschuldig bevonden, maar Trump trok zijn woorden niet terug. “Settling doesn’t mean innocence”, zei hij.

Kort na zijn aanstelling als President verspreidde Trump het nieuws dat er illegalen valse stemmen hadden uitgebracht en dat hij de popular vote zou gewonnen hebben (i.p.v. Hillary Clinton) moesten die illegalen niet hebben kunnen stemmen (48). Verder beweerde hij dat de nieuwsmedia meer dan 70 terroristische aanvallen niet gerapporteerd hadden en gaf zelfs een lijst van die aanslagen. Wat bleek? Grote aanslagen zoals de terroristische aanvallen in Parijs, Nice en Brussel stonden wel op die lijst en werden wereldwijd breedvoerig bericht door de media, ook de Amerikaanse (49). Hij beweerde ook dat het aantal moorden in de VS het hoogst was sinds 47 jaar, “omdat de pers het niet vertelt zoals het is”, zei hij, maar de FBI-statistieken toonden aan dat in 2015 het aantal moorden een van de laagste was in 50 jaar. (50).

Trump beweerde gedurende jaren dat Obama als President geen geboortebewijs had van zijn Amerikaans staatsburgerschap, zelfs nadat de bewijzen door Obama openbaar waren gemaakt (51).

Trump stichtte een fake universiteit, Trump University, die operatief was van 2005 tot 2011, en beroofde door valse advertenties duizenden ingeschrevenen. Die betaalden tot $35,000 aan inschrijvingsgeld voor één cursus (52). In werkelijkheid was Trump University een bedrijf dat de inzichten van Trump verkocht over hoe geld kon verdiend worden in onroerend goed (53). In volle campagne beweerde Trump dat het valse aanklachten waren, maar hij betaalde plots $ 25 miljoen aan gerechtelijke boetes op een ogenblik dat hij meerdere ministers voordroeg voor het transitiekabinet. Dat leidde blijkbaar de aandacht van de media af over het schandaal van Trump University.

Nog veel meer leugens, feitenmanipulaties en overdrijvingen kenmerken Trump (54). Trump blijft zijn leugens ook met de grootste overtuiging herhalen (55). Lange persconferenties volgden elkaar op waarin hij zijn gal uitspuwde naar de

108

nieuwsmedia. Hij zegde zelfs dat de nieuwmedia zijn “oppositiepartij” en de vijanden van het Amerikaanse volk zijn (56). Hij toont geen enkel besef van het belang van de vrije pers en wil ze kwijt. Hij Twittert wat hij de mensen wil doen geloven. Psychologische studies hebben aangetoond dat steeds herhaalde beweringen veel gemakkelijker geloofd worden dan wanneer ze maar één keer worden gezegd en dat, als ze herhaald worden om ze te weerleggen, mensen ze dan nog meer gaan geloven (57, 58). Als mensen worden geconfronteerd met morele verontwaardiging, ook al is die vals, gaan mensen er ook meer geloof aan hechten en wordt waarheid van geen belang meer (59). Door zijn onwaarheden voor te doen als de waarheid wil Trump zijn tegenstrevers uitschakelen, zodat zijn macht zich consolideert. Herhaaldelijk liegen dat de pers alles verkeerd voorstelt is voor Trump wellicht ook hét middel om zijn financiële en politieke schandalen te verbergen. Als de mensen beginnen te geloven dat de pers oneerlijk is, kan hij gemakkelijk wegkomen met deze schandalen (60). Liegen is dus een bewuste Trump strategie. Zijn achterban gelooft hem toch blindelings.

Van bij het begin van zijn ambtstermijn kwamen er vele lekken (leaks) voor in het Witte Huis, o.m. het plan om een decreet (executive order) uit te vaardigen die aan de CIA zou opleggen terug overzeese geheime black sites op te richten, waar verdachten kunnen gemarteld worden (ingericht door Bush en verwijderd door Obama). Die waren vroeger operatief in Polen, Litouwen, Roemenië, Thailand en Afghanistan (61). Trump had tijdens zijn campagne gezworen foltertechnieken, zoals waterboarding, terug in te stellen en “hell of a lot worse”, zei hij — niet alleen omdat “torture works,” maar omdat “if it doesn’t work, they deserve it anyway”. Deze beweringen werden geuit niettegenstaande vele militairen, waaronder ook vele CIA-agenten, er overtuigd van waren dat zoiets immoreel, illegaal en vooral ineffectief was en dat die praktijken veroordeeld werden door Amnesty International (62). Trump probeerde ook via het Witte Huis aan de FBI te vragen om in het openbaar mediarapporten neer te halen over de heimelijke communicaties tussen medewerkers van de Trump campagne en Rusland tijdens de 2016 presidentiële campagne (63). De FBI weigerde hierop in te gaan, wat tot grote ergernis leidde bij Trump. Directe contacten tussen het Witte Huis en de FBI waren al decennia not-done (64). Toch tweette Trump: “The FBI is totally unable to stop the national security 'leakers' that have permeated our

109

government for a long time”. Drie maanden later werd een speciale Openbare Aanklager, Robert Mueller, aangesteld om de vermoedde interferentie van Rusland met de Trump campagne grondig te onderzoeken (zie verder).

Om de lekken uit de federale ambtenarij te stoppen gebruikte Trump het wapen van de intimidatie (65). “We’r gonna find the leakers” They’r gonna pay a big price for leaking”, zei hij (66). Trump’s toenmalige perswoordvoerder, Sean Spicer, liet een onderzoek doorvoeren naar gelekte telefoongesprekken van Trump met de Mexicaanse President en de eerste minister van Australië (67, 68). Trump had de Mexicaanse President bedreigd om troepen te sturen om de “bad hombres down there” te stoppen (69). Over Trump’s aanklacht dat een aantal illegale immigranten zouden gestemd hebben voor Hillary Clinton twitterde Stephen Miller: “We should stop the presses ... and I’m prepared to go on any show, anywhere, anytime, and repeat it, and say the president of the United States is correct. One. Hundred. Percent.”

Trump wil ook dat de bronnen die journalisten gebruiken altijd zouden kenbaar gemaakt worden (70). Geheimhouding van bronnen is de basis van de persvrijheid. Niet zo voor Trump! Hij wil die bronnen kennen om zijn eigen persoontje op te poetsen en het “fake news”, dat volgens hem zijn blazoen vervuilt, te stoppen.

Op 24 februari 2017 werden de New York Times, The Hill, Politico en CNN niet toegelaten op een persconferentie in het Witte Huis, een regelrechte aanval op de persvrijheid (71). Rechtse persmedia werden wel toegelaten (72). “This is an unacceptable development by the Trump White House”, zei CNN in een communiqué. “Apparently this is how they retaliate when you report facts they don’t like. We’ll keep reporting regardless” (73).

Begin maart 2017 beschuldigde Trump via Twitter Barack Obama ervan telefoons te hebben afgeluisterd in zijn kantoren in de Trump Tower in New York, een maand vóór de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Trump gaf geen enkele evidentie voor zijn claim. Obama en de directeur van de FBI, James Comey, ontkenden de aanklacht formeel (74). Noch Obama, noch iemand

110

van het Witte Huis had opdracht voor afluistering gegeven (75). De President kan wettelijk zelfs geen afluisterinstructie uitvaardigen. Een afluisterinstructie zou eventueel legaal kunnen verkregen zijn van de Foreign Intelligence Surveillance Court ("FISA Court"), een geheim tribunaal dat wettelijke bevoegdheid verleent aan elektronisch afluisteren van would-be spionnen of terroristen, maar ook hier werd geen evidentie voor gevonden. FBI-directeur James Comey vroeg het ministerie van Justitie om openlijk te ontkennen dat Obama ooit een instructie zou gegeven hebben om de Trump telefoons af te luisteren, maar hier werd niet op ingegaan (te begrijpen want het Departement van Justitie staat onder leiding van de minister van Justitie, Jeff Sessions, een intimus van Trump. Een vroegere woordvoerder van Obama zei dat geen enkele Witte Huis ambtenaar zich ooit bemoeid had met een onafhankelijk onderzoek van het ministerie van Justitie (76). Eén van de woordvoerders van Trump, Sarah Huckabee Sanders, bleef maar herhalen dat deze beschuldiging te ernstig was om te laten voorbijgaan en dat een speciale senaatscommissie de beschuldiging moest verifiëren (77). Critici noemden de Trump actie een poging om de aandacht af te leiden van het onderzoek over Trump’s vermoedde geheime banden met Rusland (78). De Inlichtingencommissie van de Senaat heeft ondertussen de zaak dieper onderzocht en vond geen enkele evidentie van afluisterpraktijken in de Trump Tower (79). Ook de Republikeinse Voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Paul Ryan, zei dat geen afluisterpraktijken hadden plaats gevonden. Minderheidsvoorzitter in het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, zei dat Trump’s beweringen onverantwoordelijk waren en dat “He [Trump] really is making a fool of his Cabinet and his people because they have to defend something that is so indefensible, unsubstantiated and just a stunt to deflect attention from some of the nasty stuff that is going on under his leadership.” Trump had dus weerom gelogen maar hij wilde zijn leugens niet bekennen noch zijn informatie staven met feiten (80). Het enige wat hij antwoordde aan een journalist was: “I can’t be doing so badly, because I’m president and you’re not”.

In een speech voor de Politie in Long Island, op 28 juli 2017, weidde Trump uit over zijn geliefkoosd onderwerp: immigranten brengen drugs, criminaliteit en geweld naar de VS. Zijn agressieve taal stootte tegen de borst (80a). Zo zei hij over de MS-13 gang (een internationale criminele bende actief vooral in de Los

111

Angeles area en Mexico): “MS-13 is particularly violent. They don't like shooting people because it's too quick. It's too fast. I was reading one of these animals was caught and explaining they like to knife them and cut them and let them die slowly because that way it's more painful.” Over de illegale migratie: “In the three years before I took office, more than 150,000 unaccompanied alien minors arrived at the border and were released all throughout our country into United States communities. At a tremendous monetary cost to local taxpayers and also a great cost to life and safety. They're there right now because of weak political leadership, weak leadership, weak policing, and in many cases because the police weren't allowed to do their job. Think of it. They butchered those little girls. They kidnap. They extort. They rape and they rob. They prey on children. They shouldn't be here. They stomp on their victims. They beat them with clubs. They slash them with machetes. And they stab them with knives. They have transformed peaceful parks and beautiful, quiet neighbourhoods into bloodstained killing fields.” Wat een on- presidentiële taal! Volgens Trump is de politie het slachtoffer van de huidige wetten: “The laws are so horrendously stacked against us, because for years and years, they've been made to protect the criminal. Totally made to protect the criminal. Not the officers.” Hij spoorde de politie aan niet te lief te zijn voor die gang ‘animals’ wanneer ze die ‘animals’ arresteren.

Trump gebruikt in stijgende mate agressieve taal tegen minderheden en niet- blanke immigranten. Statistieken door de Southern Poverty Law Center en de Center for the Study of Hate & Extremism tonen aan dat het aantal haatgroepen in de Verenigde Staten in 2016 voor een tweede jaar op rij gestegen zijn, sinds Trump zijn campagne begon in 2015. Het aantal expliciete anti-moslimgroepen is bijna verdrievoudigd. Het aantal incidenten van geweld ten gevolge van 'haat' en anti-moslim incidenten, inbegrepen intimidatie en lichamelijke aanrandingen, is ook toegenomen. In meer dan 1/3 van de 1000 meldingen van incidenten wordt er expliciet gerefereerd naar wat Trump had gezegd (campagneslogans en seksistische uitspraken) (80b). Wat opvalt is dat deze verschijnselen zich vooral voordoen in gebieden met minder sociale samenhang, met meer frustratie en met meer Moslim en andere niet-blanke minderheden in de onmiddellijke omgeving.

112

De rechts-oerconservatieve gezindheid van Trump uit zich ook in zijn steun voor anti-abortus beweging. Hij wil de subsidiëring stopzetten van organisaties in het buitenland die bijstand leveren aan vrouwen die legale abortus wensen (83, 84), met de steun van vice-President Pence.

Een ander merkwaardig feit in dit respect is de houding van Trump in de vervanging van Jeff Sessions als senator van de staat Alabama. De Republikeinse kandidaat is Roy Moore, een oerconservatief en evangelisch-christelijk man met uiterst radicale opvattingen. Hij liet ooit de 10 geboden beitelen in een rotsblok die hij op zijn campagnes meevoerde, maar werd tweemaal ontslagen als rechter in het Hoogste Gerechtshof van Alabama. Bovendien kwam hij in het najaar van 2017 in grote opspraak door beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij meerdere vrouwen toen zij nog tienermeisjes waren. Het Republikeins partijbestuur wilde eerst niet dat hij kandidaat was, maar Trump, alsmede Steve Bannon, zijn ondertussen ontslagen extreemrechtse raadgever, bleven volledig achter Moore staan, omdat er niets bewezen was en Trump een Republikein wilde als vervangende senator. Moore negeerde alle aanklachten, Trump geloofde hem en bleef pal achter hem staan (84a). Op 10 december 2017 nam Trump zelfs een robocall op voor de kiezers in Alabama met de boodschap dat ze voor Moore moesten stemmen en niet voor de Democratische tegenkandidaat, Doug Jones. De Republikeinse fractieleider Mitch McConnell in het Congres was ondertussen gezwicht voor Trump en zegde dat het volk in Alabama maar zelf moest kiezen. “We need Roy voting for us. I am stopping illegal immigration and crime. We're building a stronger military and protecting the Second Amendment and our pro-life values,” zei Trump in de robocall. Jones "is soft on crime, weak on immigration, supports abortion. He's bad for our military and bad for our vets. We don't want him, and he also, by the way, wants higher taxes. But if Alabama elects liberal Democrat Doug Jones, all of our progress will be stopped cold. We already know Democrat Doug Jones is a puppet of Nancy Pelosi and Chuck Schumer, and he will vote with the Washington liberals every single time.” Verder zei hij met grote afgunst dat Democraten in het Congres want "government-run health care that doesn't work. Costs a fortune, doesn't work. ... That's why we need a Republican in the House. We need a Republican in the Senate. We need more of them" (84b). Allemaal schaamteloze beweringen die stuk voor stuk vals zijn en bedoeld om te

113

misleiden. Verder tweette hij: "The Pelosi/Schumer Puppet Jones would vote against us 100% of the time. He's bad on Crime, Life, Border, Vets, Guns & Military. VOTE ROY MOORE!" Niemand is schijnheiliger dan Trump! Hij wordt bovendien ondersteund door een wegrottende Republikeinse partij, die altijd toegeeft aan de grillen van Trump. En de Evangelische Christenen en blanke ‘born again’ staan eveneens pal achter Trump. Een van hun slogans: “Thank you, Lord Jesus, for Senator Moore”. Maar uiteindelijk verloor Moore in het voordeel van de Democratische kandidaat Doug Jones. Die uitslag is een grote nederlaag voor Trump.

De show van ondoordachte decreten (‘executive orders’)

Binnen de enkele dagen na zijn machtsovername vaardigde Trump meerdere decreten uit met een stijl eigen aan een tv-show. Die show was een populistische propaganda om te tonen dat hij zijn beloftes aan zijn kiezers wel degelijk hield. Niets is minder waar. Een presidentieel decreet is een presidentieel bevel dat niet door het Congres moet worden goedgekeurd en snel kan doorgevoerd worden. Ze dienen wel conform te zijn aan de VS-wetten en te worden voorgelegd aan een adviesbureau dat moet oordelen over de wettelijkheid en de vorm ervan. Indien de wettelijke voorwaarden niet vervuld zijn, kan er een herziening gevraagd worden. Buitensporige presidentiële decreten kunnen ook worden teruggedraaid door een nieuwe wet, maar dat gaat traag en de President kan dan nog steeds zijn veto stellen. De decreten en hun vereisten zijn niet gespecifieerd in de VS-grondwet en werden vooral gebruikt in noodsituaties en wanneer de President zich buiten spel gezet voelt. Trump vaardigde meerdere decreten uit binnen de eerste week van zijn bewind toen nog niet alle voorgestelde ministers door het Congres waren geconfirmeerd, wat totaal tegen de gewoontes inging.

114

De belangrijkste presidentiële decreten tijdens het eerste jaar Trump waren de volgende:

• De benoeming van Steve Bannon als hoogste veiligheidsadviseur en als permanent lid van de Nationale Veiligheidsraad en de ‘principals committee’ van die raad (samen met de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie), terwijl de voorzitter van de Gezamenlijke Stafchefs en de directeur van de Nationale Inlichtingendienst in die raad werden gedegradeerd tot een status waarin ze alleen mogen aanwezig zijn indien gewenst (101). De Veiligheidsraad beslist over oorlog en vrede en is dus uiterst belangrijk. Maar minder dan drie maanden later werd Bannon door Trump ontslagen uit die functie, wegens conflict met zijn schoonzoon Jared Kushner, en de twee gedegradeerde leden werden terug in hun vroegere functie hersteld (102). Dat was een grote nederlaag voor Trump. Op 18 augustus 2017 werd Bannon definitief ontslagen uit het Witte Huis wegens conflicten met de nieuwe Witte Huis-stafchef, John Kelly, met de presidentiële raadgever H.R. McMaster en met andere Witte Huis medewerkers (102a).

• Het beëindigen van de ‘Obamacare’ (Affordable Care Act, ACA) en het vervangen door een ander ziekteverzekeringssysteem (American Health Care Act, AHCA), meer open voor de markt en in tegenstelling tot Obamacare vrij te kiezen. Een ziekteverzekering op basis van solidariteit (waar iedereen in participeert) is haast niet denkbaar bij de Republikeinen. Ziekteverzekering is een privilege in de VS. Zo zijn werknemers (en hun huishoudens) in het leger levenslang verzekerd door de federale staat (10 miljoen Amerikanen genieten ervan), ook nadat tewerkgestelden het leger hebben verlaten en na 65 jaar. Ook hoogopgeleide werknemers zijn door de werkgever verzekerd zolang ze in het bedrijf werken. Mensen boven 65 worden verzekerd door Medicare opgericht in 1966 (zo’n 55 miljoen Amerikanen). Medicaid is een ziekteverzekeringssysteem, opgericht in 1965 en bedoeld voor mensen met een heel laag inkomen of een handicap (zo’n 74 miljoen Amerikanen). Medicaid voorziet ongeveer voor de helft van de gezondheidskosten, die verder moeten worden aangevuld door een

115

privéverzekering of uit eigen zak. Daarnaast zijn er nog miljoenen Amerikanen die geen verzekering hebben omdat ze niet aan Medicare of Medicaid voldoen of niet willen/kunnen opdraaien voor de kosten. De Obamacare wet, ingevoerd in 2010 tijdens het presidentschap van Barack Obama, was de meest significante regelgevende revisie van de Amerikaanse gezondheidszorg sinds de oprichting van Medicare en Medicaid. Vóór Obamacare kostte een individuele verzekeringspolis weinig aan gezonde mensen terwijl hoge tarieven werden aangerekend voor zieke mensen, die daardoor een verzekering dikwijls niet konden betalen. Onder de Obamacare wet zijn verzekeraars verplicht om alle kandidaten te accepteren, ze dekken een specifieke lijst van condities en moeten tarieven onafhankelijk gemaakt worden van vooraf bestaande aandoeningen of geslacht. Een verzekering nemen was verplicht of een boete moest betaald worden en om Obamacare betaalbaar te houden kregen mensen met een inkomen gelegen tussen 100 en 400% van de armoedegrens een subsidie onder vorm van een taks krediet. ACA verminderde het aantal mensen zonder ziektekostenverzekering met 20-24 miljoen. Ongeveer de helft van de eerder niet-verzekerden waren erdoor verzekerd. Volgens de Kaiser Health Tracking opiniepeiling van december 2016 wilde ongeveer de helft van de Amerikanen de ACA wet houden of zelfs uitbreiden (103). Slechts ¼ wilde de wet zien verdwijnen. Oppositie tegen Obamacare en inspanningen om de wetgeving in te trekken vonden steun bij vakbonden, conservatieve belangengroepen, de Republikeinen, kleine organisaties van het bedrijfsleven en de Tea Party-beweging (104). Obamacare werd verweten de bestaande plannen voor de gezondheid te verstoren, de kosten van de nieuwe verzekeringspolissen te verhogen en het deficit in de gezondheidssector te verhogen. Trump en een deel van de Republikeinse senatoren beweerden dat Obamacare onbetaalbaar aan het worden was en de competitie tussen verzekeraars verstoorde. Sommige Republikeinen verweten zelfs dat Obamacare een “Stalinistisch socialisme” vertegenwoordigde omdat onder meer de vrijheid om al dan niet een verzekering te nemen werd beknot! De aantijgingen van Trump en de Republikeinen dat Obamacare dood is en onbetaalbaar waren schromelijk overdreven. Er waren ook geen massale uittredingen zoals er werd beweerd

116

door de Republikeinen en ACA bleef steeds populair in de meeste staten. Er waren alleen problemen te zien in enkele weinig bevolkte staten, waar vele verzekeraars zich terugtrokken wegens te weinig interesse en te duur. De stijgende kosten hebben ook te maken met de vergrijzing (104a). Bovendien hoefde meer dan 80 procent van de verzekerden die verhoging zelf niet te betalen (dat deed de overheid via een subsidie). Volgens Obama waren de opwerpingen van de Republikeinen onterecht, het overgrote deel van de verzekerden had geen bijzondere stijging ondervonden van de kost van verzekeringspolissen (105) en ACA bleef stabiel “so long as the law is properly administered” (106). Het terug invoeren van de vrije keuze in het nieuwe wetsvoorstel van de Republikeinen zou een groot deel van de verzekerden uiteraard doen afhaken. Het aantal niet-verzekerde Amerikanen zou stijgen van 10 miljoen onder de ACA wet naar ongeveer 20 miljoen onder het nieuwe wetsvoorstel, het niveau dat bestond vóór Obamacare werd opgericht (107). Trump legde gans zijn gewicht in de schaal en gebruikte intimidatie om senatoren te verplichten de verwerping van ACA te steunen, alleen om zijn verkiezingsbeloftes waar te maken. Republikein Paul Ryan, de Voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, die de nieuwe wet opstelde, kreeg echter niet genoeg stemmen achter zich in het parlement, zelfs niet binnen de Republikeinse partij, om de nieuwe wet te doen aannemen. Het kwam niet tot een stemming en Trump besloot dan maar de handdoek in de arena te werpen en Obamacare niet te vervangen. Het was een grote nederlaag voor Ryan en Trump (108).

Weken later werd echter een gereviseerd AHCA-wetsvoorstel opgesteld en kwam het in het Huis van Afgevaardigden tot een uiterst nipte meerderheid die Obamacare toch afvoerde om het te vervangen door AHCA. De armen en ouderen zouden minder voordelen krijgen van de federale overheid, en deze besparing zouden teruggegeven worden onder de vorm van een belastingverlaging, die vooral ten goede komt aan de rijkste 1%, en dat alleen maar omdat de Republikeinen helemaal niet moeten weten van een universele ziekteverzekering waar de gezonde mensen uit solidariteit betalen voor de zieken, zoals dat het geval is in de meeste ontwikkelde landen. Meer nog, het wetsvoorstel vervulde helemaal niets van wat Trump

117

in zijn verkiezingsprogramma beloofd had. In plaats van Medicaid te beschermen, zoals Trump had beloofd, snijdt het AHCA ernstig in Medicaid. In plaats van iedereen te dekken, zoals Trump had beloofd, zal het de gezondheidszorg van ongeveer 24 miljoen mensen doen afnemen omdat de gewone mensen hun eigen verzekering niet kunnen betalen en gezonde jongeren zullen nalaten zich te verzekeren omdat ze zelden ernstig ziek zijn. In plaats van mensen met vooraf bestaande ziekteproblemen te beschermen, zoals Trump had beloofd, zal het veel zieke patiënten dwingen om duizenden dollars extra te betalen om een verzekering te kopen. In plaats van ervoor te zorgen dat de rijken geen belastingverlaging krijgen, zoals de schatkist secretaris Steve Mnuchin in november 2016 had beloofd, schept AHCA een belastingverlaging van in totaal $600 miljard, die uitsluitend naar huishoudens met een hoog inkomen zal gaan (109). Trump wil maar één ding: Obama’s erfenis kelderen. Einde juli 2017 kon nog steeds geen eensgezindheid bekomen worden bij de Republikeinen om een stemming in het voordeel van de AHCA te behalen. Het terugtrekken van Obamacare werd weggestemd door een nipte meerderheid (51/49) in de senaat (109a). Opnieuw een nederlaag voor Trump. ` Maar Trump gaf niet op. Half oktober 2017 vaardigde hij weer een nieuw decreet uit waarin hij de federale subsidiëring van Obamacare ($7 miljard) intrekt, alleen maar om Obamacare te laten imploderen, want zonder subsidies gaat de verzekering nog meer kosten en gaan meer Amerikanen geen verzekering meer kunnen aanschaffen (109b). Ook werd de inschrijvingsperiode voor verzekering met de helft verminderd en werd onderhoud van de website die mensen gebruiken om zich te registreren voor een ziektekostenverzekering opgedoekt. Werkelijk manifeste sabotage van Trump. Maar, zoals gewoonlijk, werd Trump door zijn ploeg met handklappen onthaald.

• Het terugtrekken uit het internationale handelsakkoord TPP TPP (Trans Pacific Partnership) is een internationaal handelsakkoord, gesloten tussen Australia, Brunei, Canada, Chili, Japan, Malaysia, Mexico, New Zeeland, Peru, Singapore, de VS en Vietnam (110). TPP verlaagde meer dan

118

18,000 tarieven (invoerrechten) en werd in februari 2016 getekend maar nog niet geratificeerd. Aangezien de VS er zich nu uit terug trokken, kan het verdrag niet meer geratificeerd worden. De andere TPP-landen onderhandelen momenteel om het verdrag zonder de VS verder af te werken. Een alternatief is het ‘Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP)’ (111), een vrijhandelsovereenkomst, die nog in bespreking is, tussen de tien lidstaten van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties (ASEAN) (Brunei, Cambodja, Indonesië, Laos, Maleisië, Myanmar, de Filippijnen, Singapore, Thailand en Vietnam) en de zes landen waarmee ASEAN bestaande vrijhandelsverdragen heeft (Australië, China, India, Japan, Zuid-Korea Nieuw-Zeeland). Door zich uit het TPP terug te trekken schieten de VS zich in eigen voet, mede omdat ze hun toegang tot het RECEP bemoeilijken. RECEP-landen vertegenwoordigen ongeveer de helft van de wereldbevolking met een bbp van meer dan $20 triljoen, ongeveer 30% van het wereld bbp.

• Het bouwen van een muur tegen immigratie uit Mexico en Midden- Amerika en het stoppen van federale subsidies aan ‘sanctuary cities’ als ze federale agenten zouden verhinderen de legale toestand van immigranten te controleren. Alhoewel Trump tijdens zijn campagne beloofd had een muur te bouwen langsheen de ganse grens met Mexico, en dat Mexico er zou voor betalen, zegde de directeur van Homeland Security minder dan 3 maand later dat er geen sprake kon zijn om zo’n lange muur te bouwen. Het prijskaartje was veel te hoog (112). Tijdens de campagne schatte Trump dat de bouw van de muur ongeveer $ 12 miljard zou kosten. Volgens het ministerie van Homeland Security in februari 2017 werd de kost geraamd op $ 21,6 miljard. Een nieuw rapport van de Democraten in de Senaat half april raamde de kosten veel hoger, op bijna $ 70 miljard (113). In het huidig budget is er geen geld voor. Trump besliste dan maar om te wachten tot de volgende budgetcontrole in oktober 2017, omdat er anders door de Senaat een stop op de uitgaven en dus de werking van de regering zou worden gezet (114). Maar hij twitterde: “Don't let the fake media tell you that I have changed my position on the WALL. It will get built and help stop drugs, [and] human

119

trafficking.” Mexico wil in geen geval betalen voor die muur (115). Dus, dat is weer een nederlaag voor Trump’s grootste campagnebelofte.

• Verbreking van de ban van Obama op de aanleg van twee oliepijpleidingen (Dakota Access Pipeline and the Keystone XL Pipeline). Toen de Keystone XL- pijpleiding werd goedgekeurd, zei Trump: “It's a great day for jobs and energy independence,” en hij bestempelde de pijpleiding als “incredible” en “the greatest technology known to man or woman.” Hij hield geen rekening met de wetenschappelijke bevindingen dat deze pijpleiding teerzanden ging vervoeren vanuit Canada naar de staten aan de Golf van Mexico voor zuivering, en 17% meer broeikasgas emissie zou meebrengen dan wanneer gewone ruwe olie zou vervoerd worden, en dat er jarenlang verzet was geweest tegen het feit dat de pijpleiding over de Ogallala Aquifer loopt, een van 's werelds grootste ondergrondse zoet water reserves (116).

• Plan om Islamitische Staat van Iraq en Syrië (ISIS) te verslaan. Dit is prioriteit nummer één voor de VS, zei Rex Tillerson op een vergadering van de internationale coalitie tegen ISIS (68 landen), maar in mei 2017 leek het voorgestelde programma een kopij van het vroegere programma van Obama. Niets nieuw dus. Trump wil blijkbaar alleen maar de indruk geven dat hij het echt gaat aanpakken. Dat plan heeft tot nu nog geen definitieve zoden aan de dijk gebracht, alhoewel ISIS de laatste maanden militair sterk is achteruitgegaan in Irak en Syrië. Maar deze vooruitgang gaat gepaard met een stijgend aantal Syrische burgerslachtoffers en Syrië kent nu al 6 jaar een gruwelijke proxy-oorlog. Het enige verschil met het Obama-programma is dat er nu een versoepeling van de beperkingen op luchtaanvallen is voorzien en dat de online rekrutering en propaganda van de ISIS zal worden geviseerd (117). De VS wierp voor het eerst de “Mother of all Bombs” op afgelegen schuilplaatsen van ISIS en de Taliban in Afghanistan, maar dat toonde geen efficaciteit van de strategie aan (118). Het leek eens temeer een grote show van geveinsde vooruitziendheid.

120

• Het VS-leger versterken met inbegrip van het afschrikkingseffect van het nucleair arsenaal en ballistische raketten. De nucleaire bewapening opdrijven is, moreel gezien, een regelrechte achteruitgang. Het aantal nucleaire kernkoppen (ongeveer 4000) is zo hoog dat de wereld voldoende kan vernietigd worden door de VS alleen met de helft van de voorraden (118a). Zo zou Rusland kunnen gedecimeerd worden (minstens ¼ van de bevolking gedood) met 147, China met 789, Iran met 90 en Noord-Korea met 32 atoomkoppen. Een aanval vanuit Rusland of China op de VS zou 124 kernkoppen eisen.

• Een inreisverbod uit Islamitische landen van onbepaalde duur voor mensen uit Syrië en een 4 maanden durend inreisverbod voor mensen uit 6 landen uit het Midden-Oosten (Irak, Iran, Soedan, Libië, Somalië en Jemen). Dat inreisverbod trad onmiddellijk in voege. Bannon duwde dat bevel door zonder overleg met de experts van Trump in het Departement van Homeland Security en zelfs zonder beraadslaging met de Nationale Veiligheidsraad of het ministerie van Justitie (120). Trump bleek onbekwaam hiertegen te reageren. De motivatie droeg het typisch Bannon profiel dat terroristen uit die landen een grote bedreiging zouden zijn voor de VS. Zoiets is geschiedkundig onjuist, want die landen hadden nooit een terroristische aanval op de VS georganiseerd! Egypte, Libanon, Saoedi-Arabië, Pakistan en de Verenigde Arabische Emiraten, daarentegen, kwamen niet op de lijst van gebande landen voor, maar de 9/11 aanslagen werden gepland en uitgevoerd door mensen uit die landen. Die landen zijn van geopolitiek belang voor de VS en wellicht ook voor Trump en meerderen van zijn intimi. Heel wat passagiers met een visum waiver of Green card werden geblokkeerd op VS-luchthavens (121, 122). De maatregel werd getroffen in een fait-accompli stijl zonder enige voorbereiding en zonder duidelijkheid en veroorzaakte grote verwarring bij de immigratiediensten op de luchthavens. Sommige mensen die hun familie waren gaan bezoeken konden niet meer terug de VS binnen. Het inreisverbod viseerde groepen op basis van etniciteit en religie, wat neerkomt op een glasheldere discriminatie, ze schonden het internationaal recht van asielzoekers en negeerden de

121

waarden van internationale openheid die de VS altijd verdedigd hadden en nastreefden. Op 3 februari 2017 waren er al meer dan 100,000 visa ingetrokken (123). Bovendien ontsloeg Trump de waarnemende minister van Justitie, Sally Yates, die het inreisverbod niet wilde steunen. De echte reden kwam later aan het licht. Sally Yates had gewaarschuwd dat het aanstellen van veiligheidsadviseur Michael Flynn, die illegale interacties had gehad met Russische ambtenaren, het slachtoffer zou kunnen worden van chantage door Rusland. Trump vond dat Sally Yates het ministerie van Justitie had verraden door haar weigering een decreet uit te voeren dat de Amerikanen moest beschermen (124). Dus, mensen die zich verzetten tegen Trump worden als verraders weggezet.

Beschamend waren ook de reacties in België: de NVA relativeerde bij monde van Jan Jambon de actie van Trump, Theo Francken zei dat “het belangrijk is om niet hysterisch te doen” en de eerste minister Charles Michel ging via diplomatische weg ‘informeren’ wat er gaande was (125). Maar nadien liet de NVA nogmaals haar terughoudendheid horen. “Respect voor de soevereiniteit’ moeten we hoog in het vaandel dragen”, aldus Peter De Roover in het parlement, “Wie zijn wij om Trump te be-, laat staan veroordelen? In dit kleine, bescheiden halfrond moeten we niet would-be regeringsleidertje spelen” (126). De NVA gaf bovendien haar parlementsleden een interne richtlijn hoe ze best zouden reageren op Donald Trump. Over de inhoud moesten ze zwijgen, maar wat wel mocht is de “linkse hypocrisie’ [van de linkse partijen] over de president op de korrel nemen” (127). Het is tergend hoe de NVA Trump niet wil schofferen en terwijl een anti-linkse houding demonstreren. De NVA staat achter Trump, zoveel is duidelijk. Het VB stond volmondig achter het inreisverbod van Trump. De NVA en het VB voelen zich in hun anti-Moslim uitspraken gestrekt door Trump. De NVA gebruikt verwarrende taal om enerzijds niet de indruk te geven dat ze anti-Moslim is en anderzijds toch achter Trump te staan. Tijdens zijn eerste dagen als President ontving Trump ook Nigel Farage, de extreemrechtse leider van UKIP in het VK, en wat later ook de conservatieve VK-eerste minister Theresa May. Rechts zoekt blijkbaar Rechts op.

122

Het presidentieel decreet van het inreisverbod voor Moslims lokte in de VS heftige juridische reacties uit. In meerdere staten werd door rechters geoordeeld dat de maatregel in strijd was met de grondwet (128). Michael Moore noemde het decreet een staatsgreep (129). In meerdere steden in de VS en Europa rees er verontwaardiging en ontstonden spontane protesten tegen Trump (130, 131). Ook Nancy Pelosi, de Democratische leider in het Huis van Afgevaardigden, zei: “The president’s action is not only unconstitutional but immoral.” Angela Merkel reageerde door te zeggen dat “de strijd tegen terrorisme niet toeliet mensen op basis van hun etnische oorsprong of geloof onder algemene verdenking te plaatsen.” (133). Vele staatshoofden spraken hun verontwaardiging uit (134). Vele Britten verzetten zich tegen het geplande staatsbezoek van Trump aan London (135).

Onmiddellijk na de uitvaardiging werd het inreisverbod door een federale rechter nietig verklaard voor personen die voordien een asielaanvraag hadden gekregen, voor houders van geldige immigrant en niet-immigrant visa en voor personen uit Irak, Syrië, Iran, Soedan, Libië, Somalië en Jemen die een wettelijke toelating bezaten om de Verenigde Staten binnen te komen (136). Maar uiteindelijk konden alleen houders van een green card de VS inreizen, terwijl voor anderen de ban bleef bestaan (137, 138). Ook de reisvergunning voor enkele grote Belgische atleten uit Marokko met Belgische nationaliteit werd afgewezen (139). Visumgegevens, ook van Belgen, zullen terug bekeken worden, om na te gaan of ze ‘geen haat, geweld of extremisme’ steunen (140). Terwijl de wereld protesteerde tegen het inreisverbod, sprak Trump van een ‘great success’ (140).

Op 3 februari 2017 sprak een federale rechter, James Robart, zich uit tegen het inreisverbod en blokkeerde het inreisverbod over gans het grondgebied van de VS (142). Het vonnis ging onmiddellijk in. De actie van Trump werd als onconstitutioneel beoordeeld. Trump was woedend en diende een dringend beroep in tegen het vonnis, maar dat werd ook afgewezen wegens onvoldoende ondersteunende gegevens. Trump snauwde: “The opinion of this so-called judge, which essentially takes law-enforcement away from our

123

country, is ridiculous and will be overturned!” (143). Ondertussen hebben drie rechters van het Federale beroepshof in Californië (het 9th Circuit) het inreisverbod definitief verboden. De rechters oordeelden dat “de regering geen enkel bewijs had geleverd dat een inwoner uit één van de landen (Iran, Irak, Libië, Somalië, Soedan, Syrië en Jemen) een terreuraanval ondernam in de VS”. “Het volk heeft een sterk belang in nationale veiligheid en de mogelijkheid van een verkozen president om beleidsdaden te stellen”, zo argumenteerden ze, “maar het volk heeft ook belang bij vrij reizen, bij het voorkomen dat families gescheiden raken en gevrijwaard blijven van discriminatie”. In hun vonnis schreven de rechters dat het inreisverbod “indruist tegen de fundamentele structuur van onze grondwettelijke democratie”. Dit betekent weer eens een grote nederlaag voor Trump. Trump‘s twitterantwoord was “See you in court”, waarmee hij verwees naar verderzetting ten gronde in het Opperste Gerechtshof (144). Nadien zei Trump dat hij de strijd met het gerecht niet stopt en een nieuw decreet zal opstellen over de Moslim ban (145). Aldus zijn twitterbericht: “Our country needs strong borders and extreme vetting, NOW. Look what is happening all over Europe and, indeed, the world - a horrible mess!” (146). Ook een van zijn intimi, Stephen Miller, sprak autoritair: “Well, I think that it's been an important reminder to all Americans that we have a judiciary that has taken far too much power and become, in many cases, a supreme branch of government. One unelected judge in Seattle cannot remake laws for the entire country. I mean this is just crazy, the idea that you have a judge in Seattle say that a foreign national living in Libya has an effective right to enter the United States is -- is -- is beyond anything we've ever seen before.” (147). Trump & Co. willen het gerecht uitschakelen door pseudoredeneringen te houden. Zoiets is in een democratie niet denkbaar omdat de uitvoerende macht ondergeschikt blijft aan de gerechtelijke macht. Trump’s acties getuigden van verregaand amateurisme, maar het is hoegenaamd niet zeker dat Trump’s achterban hem zal verlaten, helaas.

Weken nadien deden zich nog incidenten voor. Mohammed Ali Jr., op terugtocht uit Jamaica, werd tegengehouden op een luchthaven in Florida, alleen op basis van zijn Arabisch klinkende naam. Hij werd er door de immigratiediensten uren ondervraagd met vragen als “Where did you get

124

your name from?” en “Are you Muslim?” (148). Ook werd in New York een Belgisch koppel op 25 februari 2017 de toegang tot de VS geweigerd. De man was Belg, Italiaan en Algerijn en had zijn drie paspoorten bij. Op een verkeerd verstane vraag of hij ooit werd gearresteerd had hij “ja” geantwoord (149). Hij werd uren ondervraagd, zijn gsm grondig bekeken, uiteindelijk aangehouden en geboeid aan handen en voeten terug naar België gestuurd. Zijn vrouw werd niet ingelicht en moest met een ander vliegtuig terugkeren en betaalde bovendien een nieuw ticket. Er is dus in de VS niet alleen een manifeste anti-Moslim hetze aan de gang, maar ook werd de rechtstaat er aangevallen.

• Een herschreven inreisverbod voor drie maanden uit zes Islamitische landen werd uitgevaardigd op 6 maart 2017 en kwam in voege op 16 maart 2017. De geviseerde landen waren dezelfde als voordien (Iran, Somalia, Sudan, Yemen, Syria and Libya) maar niet Irak (150). Irak werd vrijgesteld omdat het land strategisch belangrijk was in de bestrijding van ISIS (Islamitische staat) in Irak en Syrië en bereidheid had getoond om Irakezen uitgewezen uit de VS snel terug op te nemen. De nieuwe ban was minder streng en minder abrupt. Het inreisverbod werd opgeheven voor mensen met reeds een visum of een green card, mensen met dubbele nationaliteit, mensen die hun familie wilden bezoeken, mensen die vroeger toelating kregen om te studeren of lange tijd in de VS te vertoeven voor werk en mensen die reeds een asielrecht gekregen hadden. Ook was Syrië niet langer permanent geband. Het bestaande vluchtelingenbeleid werd 120 dagen opgeschort en de toekomstige inwijking werd geplafonneerd op 50,000 per jaar terwijl dat onder Obama 110,000 was. De stijl om de nieuwe ban te brengen was ongewoon: geen Trump, geen Trump intimi, geen camera’s, alleen de minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, de directeur van Homeland Security, John Kelly en de minister van Justitie, Jeff Sessions deden de aankondiging voor een zaal zonder veel pers. Sessions beweerde dat de nieuwe executive order legaal was. Wat is de geloofwaardigheid van Sessions nog? Het nieuwe decreet bleef immers dezelfde legale besmetting te tonen: geen enkel van de gebande landen heeft ooit een terrorist geleverd die toesloeg in de VS, terwijl de niet gebande landen deze wel leverden. De

125

aanslag van 9/11 werd uitgevoerd door mensen uitkwamen uit Saoedi- Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte en Libanon. Andere aanslagen werden nadien uitgevoerd door Amerikaanse burgers. Er is geen enkel bewijs gevonden dat Moslims uit de gebande landen selectief een hogere kans zouden maken om terroristische aanslag in de VS te plegen. Daarentegen zijn niet gebande landen zoals Colombia, Venezuela, Pakistan en de Filippijnen wel broeihaarden van terroristen. Dat die ban noodzakelijk was om de nationale veiligheid te garanderen is paranoïde en toont nogmaals aan dat Trump en zijn intimi een actief anti-Moslimbeleid willen doorvoeren. Alle aanvragen voor reizen naar de VS werden in het verleden (na 9/11) hoe dan ook sterk gescreend op veiligheid (151), waarom dan een selectief inreisverbod invoeren voor mensen die uit die zes Moslimlanden komen, waar de proportie van Moslims schommelt tussen 90.7% en 99.8%? Het inreisverbod vertoonde dezelfde onoverkomelijke fout: etnische en religieuze discriminatie. Het nieuwe decreet ontketende nieuwe gerechtelijke beslissingen van twee federale rechters, één in Hawaii (Derrick Watson) en één in Maryland (Theodore Chuang), die het inreisverbod veroordeelden en de uitvoering tijdelijk blokkeerden over gans het grondgebied van de VS (152). Nadien werd het inreisverbod in beroep definitief geblokkeerd door Chief Judge Roger L. Gregory, met 10 stemmen tegen 3 (153). De Moslim ban, schreef Gregory, is een directe schending van het eerste amendement van de Amerikaanse grondwet dat discriminatie op basis van godsdienst verwerpt. Trump was razend en zocht ‘troost’ in een groteske speech voor zijn volgelingen in Nashville, dat hij zou gaan tot in het Opperste Gerechtshof om zijn presidentieel decreet erdoor te krijgen (154). Keer op keer delft Trump het onderspit. Een opiniepeiling gaf aan dat 49% van de Amerikanen achter het inreisverbod voor Moslims stonden, tegen 41% niet (154a). De algemene approval rate van Trump neemt echter continu af en was begin juni 2017 38.8% (155). Het Pew Research Center toonde aan dat in 35 van de 37 bevraagde landen in de wereld het vertrouwen in Trump om de juiste beslissingen te nemen in de wereldpolitiek significant zakte, in 21 landen zakte het tot beneden de 25%, terwijl het alleen maar steeg in Rusland en Israël (156).

126

Op 26 juni 2017 besliste het Opperste Gerechtshof dat een gedeelte van het door lagere gerechtshoven geblokkeerde inreisverbod tijdelijk gedeblokkeerd werd (met ingang na enkele dagen) tot er kon over gedebatteerd worden in het najaar van 2017 (157). Mensen uit Iran, Libya, Somalia, Sudan, Syria and Yemen zullen dus voor 90 dagen niet meer mogen inreizen. Er werd evenwel uitzondering gemaakt voor “foreign nationals who have a credible claim of a bona fide relationship with a person or entity in the United States,” die mogen nog steeds de VS binnen reizen met visa zoals vroeger. De rechters zeiden dat het debat in oktober betwistbaar kan zijn, omdat het 90-dagen durende inreisverbod daartegen verlopen is. Het is dus maar een partiële overwinning voor Trump. Maar zelf noemde hij het uiteraard een “clear victory.” Hij blijft obsessioneel Moslims gevaarlijk vinden zonder hij er enige evidentie voor heeft. “Today's ruling allows me to use an important tool for protecting our nation's homeland,” zei Trump. “As president, I cannot allow people into our country who want to do us harm. I want people who can love the United States and all of its citizens, and who will be hardworking and productive,” voegde hij eraan toe (158). Zoals reeds gezegd, geen enkele logica te bespeuren bij Trump. Alleen pseudoargumenten.

In december 2017 werd nogmaals een aanpassing gemaakt door het Opperste Gerechtshof, dat besloot dat de hoogdringendheid om de ban de blokkeren door lagere Rechtbanken niet echt nodig was geweest. Mensen uit Iran, Libya, Somalia, Syria and Yemen, maar daarenboven ook uit Chad, Noord-Korea and Venezuela zullen geen inreisvisum meer kunnen verkrijgen, behalve als ze “bona fide” links hebben in de VS. Over de gegrondheid van de ban, of de ban constitutioneel is, en of de ban het principe van discriminatie al dan niet schendt, moet het Opperste Gerechtshof zich nog uitspreken (158a).

• Trump blijft nieuwe presidentiële decreten uitvoeren omdat hij zich daar heerlijk bij voelt. Zo kan hij een show opvoeren. Op 28 april, daags voor zijn 100ste dag als President, vaardigde hij een decreet uit die het mogelijk maakt om massieve nieuwe offshore boringen naar olie en gas uit te voeren

127

(159). Hierdoor werd de historische ban opgeheven die Barack Obama had ingevoerd tegen verdere offshore boringen naar olie en gas in de Atlantische oceaan en in het Arctisch gebied van Alaska. Fier proclameerde Trump zijn decreet: “We’re opening it up. Today we’re unleashing American energy and clearing the way for thousands and thousands of high-paying American energy jobs. Our country is blessed with incredible natural resources, including abundant offshore oil and natural gas reserves … This executive order starts the process of opening offshore areas to job-creating energy exploration. It reverses the previous administration’s Arctic leasing ban, so hear that — it reverses the previous administration’s Arctic leasing ban, and directs Secretary Zinke to allow responsible development of offshore areas that will bring revenue to our treasury and jobs to our workers.” Earthjustice President Trip Van Noppen zei in een verklaring “Trump's short-sighted order reverses climate progress and imperils coastal communities, irreplaceable wildlife and our shared future. It is also against the law. We will go to court to enforce the law and ensure President Obama's protections remain in place”.

• Trump vaardigde een presidentieel decreet uit ter afschaffing van federale subsidies aan lokale overheden als ze geen hulp bieden aan federale autoriteiten bij het lokaliseren en vasthouden van ongedocumenteerde immigranten. Het was gericht tegen z.g. ‘sanctuary cities’ die immigranten zonder papieren niet aangeven aan de politie. In vele VS-staten liet men staatswetten primeren op de federale wetten. Indien staten zouden beletten dat federale agenten de uitvoering van federale immigratiewetten zouden controleren, zouden ze de federale steun aan hun bestuur kunnen verliezen. Een rechter in Santa Clara, William Orrick, blokkeerde echter dit decreet over gans het grondgebied van de VS omdat, volgens die rechter, de grenzen van de federale wetgeving werden overschreden. Verder argumenteerde de rechter: "The Constitution vests the spending power in Congress, not the President, so the Order cannot constitutionally place new conditions on federal funds" (160). Opnieuw een nederlaag voor Trump die hoe langer hoe meer zijn incompetentie toont. Het enige wat telt voor hem is een show opvoeren, liegen, mensen discrimineren, tegen hun schenen stampen en inconsequent zijn (161).

128

Ondertussen is ook Jeff Sessions goed bezig om zijn ultraconservatieve opinies in het gerecht door te drukken (162). Zo draaide hij het beleid terug van de vorige minister van Justitie, Eric Holder, in het kader van zijn inspanningen om het strafrechtstelsel te hervormen. Onder meer worden de straffen voor drugsgebruik terug strenger (163). In het verleden bestond een consensus (bij zowel Democraten als Republikeinen) dat het beleid moest aangepast worden, omdat overmatig repressief optreden tegen drugsgebruikers geen echte oplossing brengt en contraproductief is. Experten zeggen dat Sessions terug gaat naar het overmatig streng drugsbeleid tijdens de War on Drugs periode van de jaren 80-90 (164). In 19 staten zijn wetgevingen in de maak die de vrijheid van meningsuiting en protest willen criminaliseren, en dit in een land waar de “Freedom of Speech” zo hoog in het vaandel wordt gedragen (165). In Minnesota, Michigan en Iowa, hebben Republikeinse wetgevers wetten voorgesteld die meer bestraffend zouden zijn voor demonstranten die het verkeer blokkeren. In Indiana willen conservatieven de politie opdragen om “alle nodige middelen te gebruiken” om activisten van een rijweg te verwijderen. Colorado wetgevers overwegen de straffen voor milieuprotesten sterk op te voeren. In Virginia zou de wetgever de straffen dramatisch verhogen voor mensen die ‘onwettig’ samenkomen nadat ze wettelijk gewaarschuwd waren “om zich te verspreiden”. In Missouri willen sommige wetgevers het onwettig maken om een mantel, maskers of vermommingen te dragen op een protestmars. Wetgevers in N-Carolina willen het hekelen van wetgevers een misdrijf maken. In Noord-Dakota duwen Republikeinen een wet door die automobilisten zou toelaten agitators te overrijden en doden, zolang het voorval een “ongeluk” was. In sommige staten is er zelfs een wet gemaakt waardoor studenten kunnen geschorst worden als ze colleges verstoren. Republikeinen in Arizona stelden voor om de subsidies van publieke universiteiten met 10 procent te verlagen als ze cursussen aanbieden die basisrechten, zoals gelijkheid op basis van afkomst, ras, religie of geslacht, promoten. Erger nog, het algemeen klimaat wordt anti-intellectueel (165a). Volgens het Pew Research Center, keren jonge Republikeinen (<50j) zich tegen de universiteiten. Er is een terugval in het aantal jonge Republikeinen

129

die positief ingesteld zijn naar universiteiten toe van meer dan 50 % naar slechts 30%. Zo’n 58 procent van de Republikeinen vindt dat de universiteiten geen goede invloed hebben op de samenleving in de VS.

Rigide en onmenselijk als Sessions is, werkte hij, begin september 2017, een maatregel uit die de ‘DACA-bescherming’ (Deferred Action for Childhood Arrivals) binnen de zes maanden zou afschaffen. DACA beschermt tijdelijk ongedocumenteerde immigranten die als kind illegaal de VS waren binnen gekomen (165b). Ze waren als kind door hun ouders of familieleden vanuit Mexico en andere Latijnse landen ongeregistreerd de VS binnen gebracht om hen een veilige en betere toekomst te bezorgen. Hun tijdelijke bescherming was in 2012 ingevoerd door een ‘executive order’ van President Obama met de bedoeling dat deze kinderen (zo’n 800,000), die helemaal niet verantwoordelijk waren voor de ongedocumenteerde immigratie, zouden kunnen studeren en tijdelijk werken in de VS zonder gevaar te lopen te worden gedeporteerd. Een definitieve wettelijke regeling kon echter door Obama niet verkregen worden in het Congres. Ondertussen zijn die mensen (‘Dreamers’ genoemd) volledig geïntegreerd in de VS, spreken perfect Engels, hebben er goede jobs en dragen heel positief bij aan de economie. De actie van Sessions was onbegrijpelijk en dat was verrassend ook de mening van Trump, die vond dat de Dreamers zouden moeten beschermd blijven. Een grote bocht van Trump: hij onderhandelde met de Democraten om een definitieve regeling in een wet te gieten die deze Dreamers toch in de VS zou houden (165c). Deze wet zou binnen de 6 maanden door het Congres moeten worden goedgekeurd. Als tegenprestatie zou massale grensveiligheid worden gevraagd, maar exclusief het bouwen van een muur aan de Mexicaanse grens. Hoe dit uiteindelijk voortliep was ongekend op het ogenblik dat dit boek ter perse ging (17 december 2017). Ook was het onduidelijk wat er in de toekomst zou gebeuren met nieuwe ongedocumenteerde immigrante kinderen of met hun ouders die illegaal in de VS verblijven.

130

Belastingvermindering voor de rijken

Trump wil meer investeren in infrastructuur en meer jobs naar de VS terugbrengen door protectionistische maatregelen voor te stellen, maar beseft de negatieve consequenties niet van zulke maatregelen voor de eigen economie (165d). Op 26 april 2017 stelde Trump een federale belastingvermindering voor. Het verlaagt drastisch de vennootschapsbelasting. De heffing op onroerend goed valt weg. Hij schaft diverse belastingverminderingen af, behalve voor diegene die populair zijn voor de middenklasse. De standaard aftrek wordt verdubbeld (tot $ 25,000). Bedrijven zouden geen belastingen moeten betalen op hun buitenlandse winst, een ongewoon voorstel voor een President met een 'America first' benadering en die gekant is tegen bedrijven die banen en geld overzee verplaatsen. Democratisch Senator Chuck Schumer merkte op: “We don’t need a tax plan that allows the very rich to use pass-throughs to reduce their rates to 15 percent while average Americans are paying much more. That’s not tax reform. That’s just a tax giveaway to the very, very wealthy that will explode the deficit.” Schatkist secretaris Steven Mnuchin werd bekritiseerd dat dit de staatsinkomsten drastisch zal verlagen, maar Mnuchin antwoordde: “Will grow the economy and create massive amounts — trillions of dollars — in revenues” (166, 167). Trump wil gewoon eindelijk eens een succesverhaal opvoeren. De tax cut werd, na enkele haastig gemaakte correcties, aanvaard in beide kamers van het Congres, zij het met een nipte meerderheid (167a). De voorstellen van de twee kamers moeten nog wel kritisch bestudeerd en aan elkaar aangepast worden vooraleer Trump de nieuwe wet kan ondertekenen. Wat zeker verandert: vennootschapsbelasting gaat omlaag van 35% naar 20%, belasting van de meeste Amerikanen daalt tijdelijk (tot 2026), maar worden nadien terug hoger, wat zal leiden tot wegvallen van gezondheidszorg voor meer dan 10 miljoen Amerikanen, allerlei aftrekposten vallen weg, zoals voor studenten die hun lening niet meer mogen aftrekken en de staatschuld zal met $2 triljoen stijgen over de komende 10 jaar. Een tax verlaging moet budgetneutraal zijn! Bovendien houdt de tax cut helemaal geen rekening met de meerkosten die de klimaatverandering zal opleggen en die nodig zullen zijn om de lamentabele toestand van onderwijs, gezondheidszorg, openbare gebouwen, watervoorzieningen en wegen te helen. Ze geeft een grote incentive aan burgers om hun looninkomen als bedrijfswinst aan te geven om zo de belastingen te drukken. De tax cut straalt geen enkel besef uit van de torenhoge ongelijkheid die ze zal meebrengen.

131

Aangezien de staatschuld moet afbetaald worden met belastinggeld, zal het geld van de gewone Amerikaan worden verplaatst naar de portemonnee van de rijken. De denktank CBPP (Center on Budget and Policy Priorities) berekende dat onder Bush 27% van alle maatregelen ten goede kwam aan de rijkste 1% van de bevolking terwijl in de huidige taks cut 62% van de maatregelen ten goede komt aan die 1%. Deze belastingverlaging is de grootste ooit, maar is helemaal niet rationeel gegrond (167b).

De drive van het narcisme

Trump lijdt aan een uiterst ernstige vorm van narcisme (168). Hij is zo ingenomen met zichzelf dat men haast zou gaan denken dat hij dichtbij krankzinnigheid staat (169). Er werd gesuggereerd dat hij het niveau heeft van een narcistische negenjarige met ADHD (170). Trump zegt van zichzelf herhaaldelijk dat hij toch zo uniek is en wordt heel kwaad wanneer hij gefrustreerd wordt zodat hij zelfs uren onbekwaam wordt voor het nemen van beslissingen. Hij was ten zeerste misnoegd dat er zo weinig mensen naar zijn inauguratie waren gekomen en betichtte de media ervan dat ze de beelden hadden vervalst (171, 172). Zijn toenmalige persverantwoordelijke Sean Spicer confirmeerde eerst deze valse claim (173). Foto’s bewezen dat Trump’s bewering onjuist was en dat er beduidend minder volk was komen opdagen dan bij Obama’s inauguratie. Trump beweerde valselijk dat miljoenen illegale immigranten hem hadden beroofd van de populaire meerderheid van stemmen (die Hillary Clinton had gekregen) (174). Op de dag na zijn inauguratie bezocht Trump als President de CIA en breidde daar lang uit dat de media de opkomst van het volk op zijn inauguratie hadden geminimaliseerd (175). Zoals reeds gezegd, niets was minder waar. Terwijl Trump vroeger veel kritiek op de CIA had geuit en de CIA zelfs vergeleken had met Nazi Duitsland, was hij nu “a thousand percent” ondersteuner van de instelling. Hij voegde eraan toe dat de reden van de vete tussen hem en de CIA het gevolg was van een oneerlijke pers. Trump verandert continu van opinie en geeft de pers als schuldige aan. “They made it sound like I had a feud with the intelligence agencies. It is exactly the opposite,” zei Trump en voegde er aan toe “I love you, I respect you, there is nobody I respect

132

more.” Ook schoffeerde Trump senior CIA-ambtenaren door de oppervlakkige toon van zijn toespraak en de steeds terugkerende verwijzingen naar zichzelf (176). Zo vermelde hij gewoon plichtmatig de CIA-mandatarissen die hun leven hadden gegeven voor hun land, terwijl hij onnoemelijk veel over zichzelf sprak.

Op 26 april 2017 liet Trump alle senatoren naar het Witte Huis komen per bus voor een ‘all-hands-on-deck meeting’ over de situatie in Noord-Korea (zie Deel 3). Zoiets was nog nooit eerder gebeurd. Nadat hij in het kort de crisis in Noord- Korea had gebriefd, gaf Trump de stok door aan staatssecretaris Rex Tillerson, directeur van National Intelligence Dan Coats, minister van Defensie James Mattis en voorzitter van de Joint Chiefs-of-Staff Joseph Dunford, en verliet het Witte Huis. Volgens de senatoren werd er niets nieuws gezegd. Het leek er ten stelligste op dat Trump dat spektakel gewoon voor zichzelf had opgezet, mogelijk om indruk te maken met zijn 100ste dag in office (zaterdag 29 april 2017) (177). Na een kwartiertje verliet Trump de vergadering. Nog op zijn 100ste dag als President sprak hij duizenden mensen toe in Pennsylvania waar Republikeinen voor het eerst de verkiezingen gewonnen hadden sinds 1988, en pakte hij uit dat hij, Trump, de meest succesrijke President aller tijden was geweest (178, 179). Hij had geprefereerd om op die dag niet naar het traditionele jaarlijks diner voor de Pers in het Witte Huis te gaan (White House Correspondent ’s Dinner), wat normaal een grote gebeurtenis is en waarop de President verwacht wordt een humoristisch speech te geven. Trump noemde dat diner een boring aangelegenheid omdat CNN, CNBC, MSNBC, The New York Times en andere media “incompetent and dishonest” waren, omdat ze de waarheid niet wilden zeggen over zijn prestaties. Hij zei dat hij “thrilled [was] to be more than 100 miles from Washington” om de “great journey” van zijn eerste 100 dagen in office te vieren samen met “The People” “to make America great again. Media outlets like CNN and MSNBC are fake news ... and they would love to be with us here tonight, but they're trapped at the [White House Correspondents] dinner which will be very very boring.” Lachwekkend dit alles. Ondertussen waren duizenden mensen in een 300tal VS-steden en aan het Witte Huis aan het betogen tegen Trump’s maatregelen tegen het klimaat. Maar Trump zei: “I'll be making a big decision on the Paris accord over the next two weeks, and we'll see what happens”.

133

Toen journalisten hem vroegen wat hij dacht over de Klimaat protesten, zei Trump: “Enjoy the day, enjoy the weather.”

Aan de vooravond van de 100ste dag als President had Trump de National Rifle Association in Atlanta toegesproken (100). Aan een menigte van 80,000 mensen zei hij: “We have news that you’ve been waiting for a long time. The eight-year assault on your Second Amendment freedoms [over wapendracht] has come to a crashing end. You have a true friend and champion [Trump] in the White House.” Hij bracht zijn verkiezingsoverwinning nogmaals naar boven: “...What fun that was, November 8 [de dag van de verkiezing]. Wasn’t that a great evening?” En ook nog eens over de laatste cijfers van de verkiezingen. “Here, you can take that, that's the final map of the numbers,” zei Trump terwijl hij mappen uitdeelde met de staten in het rood waar hij gewonnen had, “It's pretty good, right?”

Half april 2017 oefende Trump druk uit op Noord-Korea door te zeggen dat hij een armada had gestuurd naar het schiereiland, namelijk het vliegtuigmoederschip Carl Vinson en meerdere oorlogsschepen. In werkelijkheid stevende de vlootfractie af richting de Indische oceaan – 4500 km daar vandaan – om gezamenlijke oefeningen te organiseren samen met Australische zeemacht. De inlichtingen werden verkeerd meegedeeld aan Trump door de minister van Defensie James Mattis (180). “We are sending an armada, very powerful. We have submarines, very powerful, far more powerful than the aircraft carrier, that I can tell you,” zo pochte Trump.

Om de gunst te winnen moet je Trump overtuigen dat hij al grote dingen verwezenlijkte, zijn meest belachelijke beweringen als vanzelfsprekend en juist verdedigen en een scherpe blik en onwrikbaar zelfvertrouwen tonen. Op 12 juni 2017 hield Trump een grote show met zijn volledig kabinet. De pers was uitgenodigd en Trump vroeg aan alle kabinetsleden hun indrukken te geven over de eerste maanden met hem als President. Allen drukten hun waardering en dankbaarheid uit. “We thank you for the opportunity and blessing to serve your agenda,” zei Chief of Staff Reince Priebus. “Greatest privilege of my life, to serve as vice president to a president who’s keeping his word to the American people,” zei Vice-President Mike Pence. “You’ve set the exact right message,” zei de minister

134

van Justitie Jeff Sessions, en voegde eraan toe: “The response is fabulous around the country.” Alhoewel ze niets wezenlijks zegden, zat Trump te glunderen. CNBC’s John Harwood tweette: “Trump is inviting his Cabinet members to go around the table praising him, honestly this is like a scene from the Third World [waar de heersers zich dikwijls laten bewonderen],” en Glenn Thrush van de New York Times noemde het “one of the most exquisitely awkward public events I've ever seen” (181). Verder sprak Trump met de hoogste lof over de verwezenlijkingen van zijn cabinet: “I will say that never has there been a president — with few exceptions, in the case of FDR he had a major Depression to handle — who's passed more legislation, who's done more things than what we've done. We've achieved tremendous success. I think we've been about as active as you can possibly be at a just about record-setting pace.” Op dezelfde kabinetsvergadering drukte Trump ook zijn afkeer uit voor de Democraten, die hij smalend “obstructionists” noemde (182).

In een speech in Ohio suggereerde Trump dat zijn beeltenis zou moeten toegevoegd worden aan die van de vier legendarische Amerikaanse Presidenten uitgehouwen in de rotsen van Mount Rushmore.

Op 24 juli 2017 sprak Trump de grote jaarlijkse vergadering van Amerikaanse scouts toe in West-Virginia (182a). In plaats van vooral de kwaliteiten en de rol van scouts te belichten sprak hij hoofdzakelijk over zichzelf, zijn politieke verwezenlijkingen, de “fake media”, het “fake news”, over zijn vaste wil Obamacare te stoppen en over het gebrek aan loyauteit aan hem. “As the scout law says, a scout is trustworthy, loyal”, zei Trump, en voegde eraan toe: “We could use some more loyalty, I will tell you that. Do you remember that famous night on television, November 8? [de dag van de verkiezingen]” vroeg Trump hen. Hij voegde eraan toe dat zijn overwinning “an unbelievable tribute to you and all of the other millions and millions of people that came out and voted for ‘Make America Great Again’ ”. Trump zei ook dat vele van zijn adviseurs vroeger scouts waren geweest en dat zijn cabinet 10 ex-scouts bevatte. “Can you believe that? 10”, pochte hij. Toen de minister van Gezondheid Tom Price hem op het podium vervoegde snauwde Trump: “Hopefully he's going to get the votes tomorrow to start our path toward killing this horrible thing known as Obamacare that's really

135

hurting us,” zo niet, voegde Trump schertsend toe: “I'll say, 'Tom, you're fired'”. Alhoewel het een lange traditie was dat de President een speech geeft voor de vergadering van de Amerikaanse scouts, was Trump de eerste die dat deed sinds President G.W. Bush. Hij kon niet laten zijn afkeer voor Obama te tonen: “By the way, just a question, did President Obama ever come to a jamboree [grote scouts bijeenkomst]?” Na de toespraak pepte Trump het succes van zijn toespraak nogmaals op. In een gelekt interview met de Wall Street Journal liet hij zichzelf glorieus uitschijnen met de woorden: “I got a call from the head of the Boy Scouts saying it was the greatest speech that was ever made to them, and they were very thankful”. Dat werd met klem tegengesproken door de Scoutsleiding. Er was nooit zo’n telefoongesprek geweest (182b). Trump is blijkbaar niet alleen een narcist, maar ook mythomaan. Denk aan zijn verzinsels over het geboortecertificaat van Obama, over de reuzeopkomst van het publiek op zijn inauguratie en over het aftappen van zijn telefoons in Trump Tower door Obama.

De verrassende achterban

Trump’s succes in de verkiezingen was gebouwd op een achterban van kiezers die onwetend en gefrustreerd waren. Ze voelden zich in de steek gelaten door het rijke establishment. Trump was plots de man die aandacht had voor hen en zegde voor hen op te komen. Ze voelden hun wensen plots realiteit worden en geloofden zijn woorden blindelings. De vraag of hij dat werkelijk zal doen komt niet in hen op. Ze zoeken niet naar waarheid, maar houden van wat in de media te vinden is over gelijk wat hen in staat stelt zich beter te voelen over zichzelf. Voor hen is kennis het product van de elite die hen belaagt en benadeelt. Trump gedraagt zich zoals zij. Hij heeft weinig of geen zin in lezen en haat lange dossiers. Een A4tje is het maximum dat hij verteren wil en kan. Hij is niet geboeid door ingewikkelde problemen, haalt zijn info vooral uit de Televisie en laat zijn ergernis horen via Twitter. Trump is allergisch voor aantoonbare en bewezen wetenschappelijke, politieke, culturele of socio-economische feiten. De reden van Trump’s succes is juist zijn manier van doen. Als hij echte feiten vervangt door ‘alternatieve en verdraaide feiten’, wordt dat onmiddellijk geloofd door zijn

136

achterban. Deze situatie is dramatisch want de staat wordt op die manier alleen geleid door emoties en reflexen. In een democratische en geordende staat komt de mobiliserende kracht uit ervaring, kennis, relaties, inzicht, vaardigheden, tradities en gedeelde waarden. Het is onrustwekkend hoe Trump de normale traditionele Amerikaanse staat hoe langer hoe meer blijkt te verafschuwen om zijn eigen domme dingen te zeggen en te doen (183). Internationaal verliest Trump uiteraard zijn geloofwaardigheid.

Naast de verpauperde blanke Amerikanen behoort ook de dichte entourage van Trump tot zijn achterban: zijn familieleden en de Bannon groep. Maar, die zijn helemaal niet te betrouwen voor Trump. Zoals reeds gezegd is Bannon niet meer aan de top van de Veiligheidsraad en werd eind augustus 2017 ontslagen. Een onderzoek werd geopend naar zijn schoonzoon Jared Kushner in verband met financiële interacties met banken in Rusland (185). Ook is er een onderzoek geopend naar zijn dochter Ivanka over haar business links in Afrika, Rusland, het Midden-Oosten en China (186). Ook Jeff Sessions, de minister van Justitie zit in grote problemen sinds zijn getuigenis voor de Intelligence commissie (zie verder). Trump laat zijn minister van Defensie, James Mattis, grote vrijheid in het zenden van troepen of Special Forces naar Irak, Syrië en Afghanistan, terwijl er in de VS altijd een traditie bestond dat een burgerlijke staf de controle had over het leger (187). Het was President D. Eisenhower die benadrukte dat het leger steeds op veilige afstand van de uitvoerende macht moest staan. Ook de Presidenten James Madison en Thomas Jefferson waarschuwden voor dat gevaar. Over de toenmalige perschef van het Witte Huis, Sean Spicer, valt ook veel negatiefs te zeggen. Hij was regelmatig ongenuanceerd of ronduit verkeerd in zijn mededelingen. Hij beschuldigde valselijk Iran van een aanval op een VS- marineschip, een incident dat – als het echt gebeurd was – een daad van oorlog was geweest en tot zeer ernstige gevolgen zou kunnen geleid hebben. Spicer had zich blijkbaar vergist: het was een aanval op een Saoedisch schip door vermeende Houthi-rebellen voor de kust van Jemen (188). Sean Spicer zat historisch ook volledig verkeerd over de Holocaust in zijn persconferentie over de zenuwgasaanval door het Syrisch regime op het stadje Khan Sheikhoun, op dinsdag 4 april 2017. “We didn’t use chemical weapons in World War II,” zei Spicer, en ging verder: “You know, you had someone as despicable as Hitler who

137

didn’t even sink to using chemical weapons”, hiermee bewerende dat hij geen gas gebruikte op Duitsers. Door deze woorden toonde hij aan dat hij een oppervlakkige en foute visie had over de Holocaust onder de Nazi’ s (189). Het Witte Huis kan blijkbaar de historische realiteit niet correct becommentariëren. Spicer had moeten beseffen dat hij als perscommentator zijn woorden zo correct mogelijk moest houden. Ook kort nadien zei Spicer tot tweemaal toe dat Iran een “failed state” was, net zoals Noord-Korea en het Syrië van Assad (190). Iran is zonder twijfel een voortreffelijk georganiseerde staat. Tijdens een persconferentie in februari 2017, noemde Spicer de Canadese eerste minister Justin Trudeau als “premier Joe Trudeau of Canada” en rond dezelfde tijd vergiste hij zich in de naam van premier Malcolm Turnbull van Australië die hij “Trumbull” noemde (191). Naar gelang de tijd vordert, lijkt Spicer minder op het toneel te verschijnen. Hij wordt het kennelijk beu en heeft gevraagd ontslaan te worden uit zijn post (192). Na 6 maanden regering is het Witte Huis is in een staat van chaos gebracht door Trump (zie kapittel “Chaos in het Witte Huis”).

De groeiende oppositie

• Burgerprotesten

De dag na de inauguratie van Trump werden er wereldwijd honderden spontane protestmarchen gehouden door miljoenen vrouwen tegen het machogedrag, de misogyne uitspraken en de gewelddadige en discriminerende taal van Trump. Dat gebeurde niet alleen in de VS maar ook in vele steden in de wereld: Vancouver, Toronto, Parijs, London, Nairobi, Kolkata, Belgrado, Durban, Sidney, Melbourne, Auckland (Nieuw-Zeeland), Lima, Tbilisi (Georgia), Macau, Ajijic (Mexico), Budapest, Amsterdam, Brasilia, Brussel en nog 80 andere steden (193a). Deze protesten waren de grootste ooit na een inauguratie van een VS President. Het was een spontane beweging, zonder leiders, georganiseerd via Facebook, een voorbeeld van een groot links blok in een steeds verrechtsende, en discriminerende Westerse wereld. Opvallend, het Witte Huis en Trump zelf gaven nagenoeg geen enkel commentaar over deze wereldwijde protesten.

138

Deze betogingen waren geen kortstondige opflakkering (194). Na 100 dagen Trump bestuur was het aantal protestbetogingen nog toegenomen en uitgegroeid tot een “Resist” beweging (195,196). Burgerinitiatieven werden afgesproken op sociale media en blijven onder de radar tot de dag dat ze plots opduiken. Zo werden ook protestdemonstraties gehouden door medewerkers van het Environmental Protection Agency (EPA) tegen de aanstelling van Scott Pruitt als nieuwe directeur van de EPA (197). Vele andere protesten zijn een groot succes geworden, zoals de Tax March (198), de March for Science (199) en de People's Climate March (200).

• Sommige leden van het Trump kabinet en de Amerikaanse bestuursapparaten

De minister van Defensie, James Mattis, spreekt Trump’s uitlatingen over de pers openlijk tegen (201). Mattis blokkeerde de voorgestelde herinvoering van foltermethoden door Trump, was gekant tegen Trump’s Moslim ban en kreeg gedaan dat Irak nadien van de lijst van gebande landen werd geschrapt (202). Mattis stelde ook Japan en Zuid-Korea gerust dat ze niets te vrezen hadden van de bedreigingen die Trump eerder had laten horen. In tegenspraak met Trump bracht Mattis het goede nieuws dat de NAVO en Europa konden rekenen op de volle steun van de VS (203). De minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, ondertekende op 11 mei 2017 een verklaring die de bedreiging van klimaatverandering in het Arctische gebied erkent en gaf aan dat er behoefte is aan maatregelen om de impact ervan op de regio te beperken en ging regelrecht in tegen het besluit van Trump om de VS terug te trekken uit het Klimaatakkoord van 2015 (204). Trump had tijdens zijn campagne beloofd een muur te bouwen langsheen de ganse grens met Mexico, maar de toenmalige directeur van Homeland Security, John Kelly, zei enkele maanden later dat zo’n lange muur te duur is en er niet komt over gans de lengte van de grens (205).

Trump kan niet zonder de grote staf federale ambtenaren van het Witte huis. Hij kan hen niet ontzien omdat hij die mensen nodig heeft om zijn beleid volledig binnen de grenzen van de wet te houden. Witte Huis medewerkers proberen de

139

publieke negatieve reacties tegen Trump te minimaliseren omdat Trump anders uit zijn vel springt en het nog moeilijker wordt om met hem samen te werken (206). Een van de actiefste anti-Trump senatoren in het Congres is Bernie Sanders, die campagne voerde voor de nominatie als Democratisch presidentskandidaat tegen Hillary Clinton, maar de nominatie niet kreeg omdat de Democraten hem te ‘socialistisch’ vonden.

Enige citaten op zijn Facebook van februari 2017:

“A president who attacks media that makes critical remarks about him does not understand what democracy is about”. “Nearly one in three Americans have not filled a prescription at some point in their lives because of the cost. That’s an absolute disgrace”. “If you don’t have the guts to face your constituents, then you shouldn’t be in the United States Congress”. “We must end private prisons in America. Corporations should not be profiting by incarcerating our fellow Americans.” “The attacks against transgender people are part of a bigotry which has got to end. To young transgender people I say: We stand with you.” “Big banks need to stop acting like loan sharks and start acting like responsible lenders. This is how cowardly bullies operate. They take campaign contributions from the wealthy and beat up on the children, elderly, sick and poor.” “Demagogues achieve and maintain power by wanting people to hate others because of their race, the religion or their nation of origin.” “While millions of workers' wages and benefits have declined, CEOs of major corporations earn extremely high compensation packages.” “The current distribution of wealth internationally and in our own country is immoral and grotesque.” “Instead of frightening 11 million undocumented people with deportation, we need comprehensive immigration reform and a path to citizenship.” “While middle class workers have seen their wages decline, the number of billionaires has grown ten-fold in the last 15 years.”

140

“Trickledown economics is a fraudulent theory designed by the rich and their think tanks to protect billionaires and large corporations.” “Lincoln said "Of the people, by the people, and for the people," not "Of the billionaires, by the billionaires, and for the billionaires.” “The real “fake news" is Trump and Republicans' denials of the massive planetary crisis we face today in terms of climate change.” “In Trump's view people should ignore all the news except what comes directly from him. That is what totalitarianism is all about.”

De Republikeinse senator John McCain sloeg alarm en sprak zich opvallend sterk uit tegen Trump (207). Ook was hij een van de enkele Republikeinen die tegenstemden tegen de intrekking van Obamacare eind juli 2017 in de Senaat. De federale ambtenaren zijn niet Trump-gezind. Ze wapenen zich om de plannen van Trump door allerlei vertragingsmaatregelen van binnenuit te hinderen (208). Ze lekken naar de pers, zelfs de bevelen die ze van Trump en zijn staf krijgen dat ze niet mogen lekken (209).

• Ontslagen in het Witte Huis

Tegenstand tegen Trump werd ook gevoed door het ontslag van leden uit zijn vertrouwenscirkel. Eén van de belangrijkste Nationale Veiligheidsadviseurs, generaal Michael Flynn, moest in de loop van de eerste maand van de Trump regering ontslag nemen omdat hij in Washington geheime gesprekken had gevoerd met de Russische ambassadeur, Sergey Kislyak, over de sancties tegen Rusland, op een moment dat Trump nog niet officieel President was. Bovendien had hij geïnsinueerd dat de sancties tegen Rusland niet lang meer zouden aangehouden worden en misleidde hij ook Vicepresident Pence en meerdere Witte Huis ambtenaren over die besprekingen (210). Hij was ook betaald geweest door Rusland voor voordrachten die hij daar had gegeven zonder hij de wettelijke voorschriften had gevolgd van eerst toelating daarvoor te vragen aan het Witte Huis (211). Flynn wordt er ook van verdacht besprekingen te hebben gevoerd over de ontvoering en uitlevering van Fethullah Gülen aan Turkije voor foltering en executie (212) (zie Deel 3, ‘Recep Tayyip Erdogan’). Het commentaar van Trump: “General Flynn is a wonderful man. I think he has been treated very,

141

very unfairly by the media, as I call it, the fake media in many cases, and I think it is really a sad thing that he was treated so badly.” Trump stelde gepensioneerd Viceadmiraal Robert Harward voor als vervanger van Flynn, maar die wees het aanbod af omdat hij o.m. geen garanties had gekregen dat hij over een zelf gekozen staf mocht beschikken en omdat hij het niet erg op had met de wijze van werken van Trump (213). Korte tijd nadien werd dan generaal H.R. McMaster als Nationale Veiligheidsadviseur aangesteld (214). Hij bekwam dat Bannon door Trump werd ontslagen als hoofd-adviseur in de Nationale Veiligheidsraad (215). Wegens de onvoorspelbaarheid en het buitensporige uitspraken van Trump wordt vandaag het beleid meer en meer gevoerd door James Mattis, minister van Defensie, H.R. McMaster, Veiligheidsadviseur, John Kelly, eerst directeur van Binnenlandse Veiligheid (Home Land Security) en nadien Stafchef van het Witte Huis, en Rex Tillerson, minister van Buitenlandse Zaken. Die werken Trump hoe langer hoe meer tegen. Nadien volgden nog meerdere ontslagen (zie ‘Chaos in het Witte Huis’).

• Oppositie door de nalatigheden van Trump

Op zijn luxueus eigendom in Mar-a-Lago in Florida hield Trump in februari 2017 besprekingen te midden van andere genodigden met de Japanse eerste minister Shinzō Abe over de Noord-Koreaanse ballistische rakettesten zonder de veiligheidsprincipes werden gevolgd. Zelfs het koffertje met de geheime code cijfers, alleen te gebruiken bij een nucleaire aanval, stond gewoon zichtbaar tussen de genodigden (216). Een foto ervan werd op Facebook geplaatst! De Toezichtcommissie van het Witte Huis zal een gerechtelijk onderzoek instellen naar het onverantwoordelijk gedrag van Trump (217). Een blaam voor Trump!

• Oppositie door de weinig overtuigende confirmaties van Trump’s voorgestelde ministers

Het is de gewoonte dat de door de nieuwe President voorgestelde ministers worden gescreend door het Congres in de z.g. Confirmation Hearings (confirmatie gesprekken). Meerdere voorgestelde ministers en secretarissen

142

werden geconfirmeerd, maar met weinig overtuigende steun van het Congres. Jeff Sessions, gekend voor zijn ‘white supremacy’ attitudes, ultraconservatief en autoritair, voorgedragen als Minister van Justitie, kreeg tegenstand maar spijtig genoeg niet voldoende (52 stemmen waren voor en 47 tegen). Maar begin maart 2017, kort na zijn confirmatie, kwam aan het licht dat Sessions onder ede had gelogen, of minstens de waarheid had verborgen, dat hij ooit contact had gehad met de Russische ambtenaren tijdens de Trump campagne. Hij had toen twee gesprekken gehad met de Russische ambassadeur Kislyak in de VS. Sessions had, naar eigen zeggen, die vraag ‘misverstaan’ en dacht dat het ging over gesprekken of contacten met hem als senator en niet als lid van de Trump-campagne. Als toekomstig minister van Justitie had hij moeten weten dat hij de volledige waarheid had moeten melden. Dat bekende Sessions, maar bleef beweren dat hij te goeder trouw was geweest. De Democraten (en enkele Republikeinen) eisten zijn ontslag. Hij nam geen ontslag maar trok zich terug uit alle lopende of toekomstige onderzoeken naar de banden tussen Rusland en de Trump campagne in 2016. Trump was razend op zijn Witte Huis staf dat die zonder weerstand te bieden zoiets hadden laten gebeuren op de dag na zijn State of the Union speech. Trump was ook razend over het feit dat Sessions zich teruggetrokken had uit het gerechtelijk onderzoek (218, 219). Hij noemde het een flater. Maanden later bleek Trump dat besluit van Sessions nog niet verteerd te hebben. Luister naar het interview hierover gepubliceerd op 19 juli 2017 door de New York Times (220).

De reputatie van Sessions werd reeds vroeger geschonden. Tijdens de confirmatiedebatten wilde Democratische senator Elisabeth Warren een brief uit 1986 voorlezen van de weduwe van Martin Luther King Jr., die gevraagd had om Sessions niet te benoemen als federale rechter omdat hij systematisch oudere zwarten geïntimideerd had bij verkiezingen. Dat voorlezen werd haar geweigerd door de Republikeinen, een flagrante schending van een senator’s recht alle gegevens over een voorgedragen kandidaat-minister mee te delen (221). Een ander voorbeeld is de confirmatie van multimiljardair Betsy De Vos als minister van onderwijs (222, 223, 224). Zij werd geconfirmeerd met 51 stemmen voor en 50 stemmen tegen. Ook Rex Tillerson, Minister van Buitenlandse Zaken, Steven Mnuchin, Directeur van de Schatkist, Tom Price,

143

minister van Volksgezondheid, Mick Mulvaney, minister van Begroting en Scott Pruitt, Directeur van het milieubeschermingsagentschap (EPA), werden geconfirmeerd met een nipte meerderheid van stemmen (225).

• De Democraten en sommige Republikeinen in het Congres

Alhoewel de meeste Republikeinen in het Congres meestal achter Trump staan, zijn er wel enkele die regelmatig tegen Trump ageren, zoals John McCain, Susan Collins, Lisa Murkowski, Dean Heller, Shelley Moore Capito, Carlos Curbelo en Jeff Flake. Ook verschillende Libertairen in het Congres werken Trump tegen, zoals Rand Paul, Mike Lee, Ted Cruz en Justin Amash. Trump gaf zichzelf een “A” voor de eerste 100 dagen van zijn bewind (226), maar meer dan de helft van de Republikeinen vindt dat de Tweets van Trump ongepast en grof zijn (226a). Sinds mei 2017 nam ook de Republikeinse senator Bob Corker openlijk stelling tegen Trump (226b).

• De gestoorde geest van Trump

In een artikel gepubliceerd op 21 april 2017 in de “The Independent” lieten specialisten in de psychiatrie horen dat Trump geestelijk ziek is en dat zijn symptomen hem onbekwaam maken om veilig te fungeren als President. Hij is niet alleen een leugenaar en een narcist maar hij vertoont volgens hen ook symptomen van paranoia, grootspraak en delusies. Op een conferentie in Yale University maakten ze hun ideeën bekend omdat ze het ethisch onverantwoord vonden het Amerikaanse volk hierover niet in te lichten en te waarschuwen (227). Ook senator Bernie Sanders zegt vierkant wat hij denkt over Trump: dat hij delusies heeft en een pathologische leugenaar is (228). Na de meerdere tegenstrijdige reacties van Trump in verband met de alt-right betogingen in Charlottesville werden meerdere moties tot tijdelijke schorsing van Trump ingediend op basis van het 25ste amendement of een definitieve schorsing door een impeachment procedure (228a, 228b, 228c). In New York kwamen op 14 oktober 2017 Democraat-congresleden, psychiaters en zelfs Republikeinen op straat om hun bezorgdheid uit te drukken over de labiele geestestoestand van

144

Trump (228d). Ook in het pas verschenen boek “The Dangerous Case of Donald Trump” uiten 27 psychiaters en psychologen hun bekommernis en vinden dat ze de plicht hebben om het Amerikaanse volk te waarschuwen voor het imminent gevaar van deze kwaadaardige narcist (228e, 228f). Maar anderen vinden niet dat Trump gek is. Zij aanzien hem als een soort Satan die de media handig gebruikt om de aandacht af te leiden van het grove wanbeleid van zijn regering (228g).

De kruisraketten in Syrië

Op dinsdag 4 april, 2017, werd er in het stadje Khan Sheikhoun in de provincie Idlib in Syrië een aanval met oorlogsgas uitgevoerd. Die aanval doodde meer dan 80 mensen, waarvan 28 kinderen en maakte honderden ziek (229). Na de gasaanval werd bovendien het hospitaal waar de overlevenden werden verzorgd meerdere keren gebombardeerd. De vastgestelde symptomen waren speldekop kleine pupillen die niet reageerden op licht, schuim in de mond, ademnood, spiersamentrekkingen en verlamming met ademhalingsstilstand leidend tot de dood. De symptomen wezen duidelijk op het gebruik van organische fosforverbindingen, die door internationale conventie verboden zijn. De Syrische overheid werd verantwoordelijk gesteld maar negeerde met klem dat zij gifgas had gebruikt. De versie van het Syrisch regime was dat een luchtaanval met conventionele wapens een wapendepot met chemische wapens zou geraakt hebben en dat daardoor die gassen zouden vrij gekomen zijn. Die laatste uitleg is twijfelachtig omdat door de ontploffingen alle zenuwgas zou vernietigd zijn geweest (zenuwgassen zijn onstabiel en branden ogenblikkelijk op bij een bomontploffing). Het Russisch leger, dat Assad bijstaat, beweerde dat werkplaatsen die chemische wapens konden produceren waren getroffen en dat die in het bezit waren van anti-Assad rebellen (Al Nusra front). Er werd geen evidentie gegeven voor deze uitleg. Wat het gebruik van organische fosforverbindingen aantoonde waren ook drie autopsies uitgevoerd door medisch personeel in Turkije. Niettegenstaande het gebrek aan evidentie dat

145

Assad de schuldige was, legde het Westen onmiddellijk alle schuld bij Assad (233).

Op woensdag 5 april zei Trump dat de gasaanval “crossed a lot of lines for me” en “My attitude toward Syria and Assad has changed very much”. Frankrijk, Groot- Brittannië en de VS dienden een ontwerpresolutie in bij de VN Veiligheidsraad, die de aanval veroordeelde en de volledige medewerking eiste van Syrië, waaronder inzage in alle militaire vluchtlogs van de Syrische vliegtuigen die tijdens de gasaanval in Idlib hadden geopereerd. Er zou donderdag 6 april, 2017 in New York over gestemd worden, maar de VS vuurden dezelfde dag nog 59 Tomahawk kruisraketten af vanop de Torpedoboten USS Porter en USS Ross in de Oost-Middellandse Zee. Ze waren gericht op de Shayrat militaire luchthaven in Homs in centraal W-Syria, ongeveer op het ogenblik dat Trump de Chinese premier Xi Jingping ontving op zijn buitengoed in Mar-a-Lago in Florida (234). Trump zei dat de actie een “vital national security interest of the US” was ”to prevent and deter the spread and use of deadly chemical weapons. De VS-minister van Defensie, James Mattis, zei dat er geen twijfel bestond dat Assad achter de aanval zat, maar de feiten die dat bewezen gaf hij niet (235).

Hier is de volledige tekst van Trump’s aankondiging van de raketaanval (waarin hij in naam van de VS bidt tot God) (236):

“On Tuesday Syrian President Bashar al-Assad launched a horrible chemical attack on innocent civilians using a deadly nerve agent. Assad choked out the lives of helpless men, women and children. It was a slow and brutal death for so many. “Even beautiful babies were cruelly murdered at this very barbaric attack. No child of God should ever suffer such horror. Tonight I ordered a targeted military strike on the airfield in Syria from where the chemical attack was launched. “It is in this vital national security interest of the United States to prevent and deter the spread and use of deadly chemical weapons. There can be no dispute that Syria used banned chemical weapons, violated its obligations under the Chemical Weapons Convention and ignored the urging of the UN Security Council.

146

“Numerous previous attempts at changing Assad’s behaviour have all found and failed very dramatically. As a result, the refugee crisis continues to deepen and the region continues to destabilize, threatening the United States and its allies. “Tonight I call on all civilized nations to join us in seeking to end the slaughter and bloodshed in Syria and also to end terrorism of all kinds and all types. “We asked for God’s wisdom as we face the challenge of our very troubled world. We pray for the lives of the wounded and for the souls of those who passed. And we hope as long as America stands for justice and peace and harmony will in the end prevail. Good night and God Bless America and the entire world.”

Plots was Trump veranderd in een man vol mededogen met de “beautiful babies” die slachtoffer waren van de gasaanval, wat haaks stond op zijn meedogenloze attitude ten aanzien van Moslims tijdens zijn campagne en tijdens het uitvoeren van zijn presidentiele decreten gericht tegen Moslim immigratie.

Een gedeclassificeerd document gepubliceerd in de New York Times, toonde het gebruik van sarin aan, maar de evidentie dat Assad de dader was bleef circumstantieel (237). De raketaanval was een “policy decision”, zo werd verder gezegd, om Assad te laten zien dat het bittere ernst was voor de VS om het verbod van chemische wapens te doen naleven (238). Op een persconferentie op 11 april 2017 zei James Mattis: “There is no doubt the Syrian regime is responsible for the decision to attack and for the attack itself”. Maar hij gaf geen bewijs. “We determined that a measured military response could best deter the regime from doing this again”, zo betoogde hij. Pentagon-woordvoerder Kapitein Jeff Davis beweerde dat de Shayrat basis werd gebruikt om chemische wapens op te slaan en dat Amerikaanse Intelligence had ‘vastgesteld’ dat vliegtuigen vanuit die basis de aanval met chemische wapens hadden uitgevoerd (239), maar hij gaf er geen directe evidentie voor.

Maar, wat was de efficaciteit van de Amerikaanse aanval? Volgens de VS veroorzaakten de raketten grote schade aan vliegtuigen en infrastructuur, maar volgens de Russische troepen werden slechts 6 vliegtuigen in herstel vernietigd terwijl er slechts 23 raketten op de juiste plaats neervielen. Het was niet geweten waar de andere 36 waren terecht gekomen. Bovendien was de Shayrat basis na

147

de raketaanval nog steeds operationeel en stegen er reeds terug Syrische vliegtuigen op (240). Ook de satellietfoto’s van de basis toonden dat de schade beperkt was gebleven (241). Bovendien werden negen burgers, waaronder vier kinderen gedood in de gerichte aanval van de VS op de Syrische Shayrat basis (242).

Op 12 april werd dan toch gestemd over een resolutie van de UN Veiligheidsraad. Die resolutie stelde Assad verantwoordelijk voor de gasaanval, maar Rusland stelde een veto (243). De Russische UN-gezant, Vladimir Safronkov, merkte op dat de ontwerpresolutie al schuld gelegd had vooraleer een onafhankelijk onderzoek was gevoerd over de gasaanval (243). China onthield zich. Assad, Poetin en Iran veroordeelden de raketaanval als een directe oorlogsdaad tegen een soevereine staat, die in strijd was met het internationaal recht en doorgevoerd werd onder een verzonnen voorwendsel (244, 245). De VS-aanval gebeurde op eigen houtje zonder bewijs wie de gasaanval had uitgevoerd, zonder een onafhankelijk onderzoek af te wachten, zonder raadpleging van andere grote mogendheden, zonder het Amerikaans Congres te raadplegen, zonder voldoende tijd te laten voor diplomatische oplossingen (slechts 2 dagen) en zonder de goedkeuring van de UN Veiligheidsraad. De actie van de VS was een fait accompli. De betrekkingen tussen de VS en Rusland zullen erdoor verslechten en er werd niet aangetoond dat de raketaanval het gebruik van chemische wapens door Assad, of wie ook de gasaanval deed, in de toekomst zal tegenhouden.

De landen die binnen de eerste 24 uur de aanval toejuichten waren het VK en Australië (246). Nederland had er begrip voor (247). Duitsland, Frankrijk, Nieuw-Zeeland, Israël, Turkije, Italië, Polen, Saoedi-Arabië en Japan keurden de Amerikaanse actie ook goed. Xi Jingping veroordeelde alleen de gasaanval en zei niets over de Amerikaanse raketaanval (248). Rusland stuurde een oorlogschip naar de kusten van Syrië ter verdediging van de Syrische luchtmacht (250). Poetin beweerde op dinsdag 11 april 2017 dat Rusland informatie had dat de VS van plan waren om nieuwe raketaanvallen te lanceren in Syrië en daar nep chemische wapens te gebruiken (251). De Russische generale staf had bovendien laten weten dat de Syrische regering bereid was de militaire basis door

148

internationale experts te laten onderzoeken voor gebruik van chemische wapens (252).

Assad bestempelde op 12 april 2017 de gasaanval als fake en opgezet door de VS als pretext om de raketaanval te verantwoorden (253). “We don’t know whether those dead children were killed in Khan Sheikhoun,” zei Assad in een interview aan het agentschap France-Presse, zonder evenwel evidentie te geven. Tillerson van zijn kant verweet op 11 april 2017, dat Rusland gefaald had in haar verantwoordelijkheid om in 2013 Assad’s chemische wapens te lokaliseren en te vernietigen, maar hoopte Poetin te spreken tijdens zijn bezoek aan Sergey Lavrov, minister van Buitenlandse Zaken, op 12-13 april 2017 in Moscow (254). De bedoeling van dat gesprek was te proberen Poetin te bewerken om de hulp aan Assad te stoppen. Dat gesprek vond ook plaats, maar leverde niets op (255). Het verliep in een ijzige sfeer.

Het is schokkend te moeten vaststellen dat zowel de politiek als de mainstream media het onmiddellijk als een vaststaand feit aanzagen dat Assad de enige verantwoordelijke was voor de gasaanval, zonder enig onderzoek te voeren of zich zelfs de vraag te stellen. Andrew Wilkie, een onafhankelijk parlementslid in Australië en fervent tegenstander van de oorlog in Irak in 2003, drukte op 11 april zijn twijfels uit dat Assad de verantwoordelijke was voor de gasaanval (256). Als we kijken naar wat de geschiedenis ons leerde aangaande de betrouwbaarheid van staatshoofden, komt iedereen wel tot de vaststelling dat die a priori niet bestaat. Zowel VS-president Georges W. Bush als VK-premier Tony Blair heeft tienduizenden mensen de dood ingejaagd op basis van valse en gefabriceerde data over de “weapons of mass destruction” die Saddam Hoessein zou gehad hebben. Alle miserie in het Midden-Oosten vandaag is het gevolg van de roekeloze acties van de VS en het VK in Irak. Laten we ook niet vergeten dat er evidentie bestaat voor het gebruik van diverse chemische wapens (niet sarin) door ISIS en anti-Assad rebellen, die bovendien getraind waren door de VS in het gebruik van zulke wapens (257). Laten we ook niet vergeten dat er ongeveer gelijktijdig in Mosul (Irak) honderden burgerdoden gevallen zijn t.g.v. de bombardementen van de NAVO-geallieerden. Nagenoeg geen woord hierover vanwege de politiek en de mainstream media. Maar Westerse politici en media

149

riepen unisono dat Assad verantwoordelijk was. Er zijn echter niet-mainstream media die beklemtonen dat er geen enkele zekerheid bestaat wie de gasaanval uitvoerde en of die moedwillig werd uitgevoerd. Het Belgische magazine Apache protesteerde tegen de politieke en mediatieve lichtzinnigheid rond de Amerikaanse raketaanval (258). Ook het Centre for Research on Globalization, een onafhankelijk onderzoeks- en mediacentrum in Montreal, benadrukte dat er geen bewijs is dat Assad schuldig is (259). World Peace Council, een niet- gouvernementele organisatie die deel uitmaakt van de UN (260), veroordeelde de Amerikaanse actie als volgt (261): “The World Peace Council denounces and condemns the recent missile attacks of the USA against Syrian targets on 6th April, as an act of further escalation of the imperialist intervention in Syria and the region, based on the alleged use of chemical weapons in Khan Sheikhoun town near Idlib by the Syrian army, a crime with suspicious motives” en benadrukte dat de actie de vroegere vredesinspanningen neerhaalt. Volgens Carla del Ponte van de ‘UN Mission to Investigate Allegations of the Use Chemical Weapons in the Syrian Arabic Republic’, zijn er aanwijzingen (o.a. getuigenissen van patiënten en medisch personeel) dat Syrische anti-Assad rebellen beschikken over gifgas en het ook inzetten (262). De ‘Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons’ (OPCW) is momenteel (12 april 2017) bezig met de feiten te onderzoeken van de gasaanval in Khan Shaykhun en wijst niemand met de vinger tot er een besluit kan genomen worden (263). Zo’n onderzoek vraagt tijd, maar daarop konden de VS blijkbaar niet wachten. Het is ook niet logisch waarom Assad het oorlogsgas zou inzetten, nu hij duidelijk aan de overwinning is dankzij de hulp van Rusland, en sinds augustus 2013 geen aanvallen meer met sarin had gepleegd. Nog andere gezag dragende personen hadden twijfels over wie de verantwoordelijke voor de gasaanval was: het voormalige hoofd van de Internationaal Atoomenergie Agentschap (264), de voormalige UN-wapeninspecteur, Scott Ritter (265), MIT em. Prof. Theodore Postol (266), sommige leden van het Amerikaans Congres (267), en voormalige VK-ambassadeur in Syrië, Peter Ford (268). Het lijkt er eerder op dat de VS hun politieke koers gewoon gewijzigd hebben, mogelijk omdat ze op termijn een nieuwe imperialistische orde willen vestigen voor het “groter Midden-Oosten” (269). De gebeurtenissen illustreren nogmaals het grote gevaar dat Trump de volle vrijheid van actie geeft aan zijn minister van Defensie,

150

James Mattis. Ook illustreren ze de imperialistische motieven van de VS. Zij kunnen op militair vlak doen waar ze zin in hebben.

Het is belangrijk te kijken naar de voorgeschiedenis (270). In augustus 2012 stelde Obama dat het gebruik van chemische wapens door Assad voor hem een rode lijn was die hij niet zou laten overschrijden. In maart 2013 werd een sarin- aanval uitgevoerd, waarvoor echter de verantwoordelijke niet met zekerheid kon worden vastgelegd, omdat zowel het Assad-regime als de oppositie elkaar beschuldigden. In augustus 2013 gebeurde een nieuwe sarin-aanval in de Damascus voorstad Ghouta, die 1,423 mensen doodde, waarvan het merendeel burgers. Analyses gaven overtuigend bewijs dat sarin was gebruikt. Het Syrisch regime werd verantwoordelijk bevonden omdat het de enige was die sarin toen in bezit had. Obama vroeg een stemming in het Congres voor een bestraffende aanval tegen het Syrische regime maar kreeg er geen meerderheid voor, omdat zowel Democraten als Republikeinen wezen op een te grote kans dat zo’n aanval zou mislukken, waarna hij zich schaarde achter een door Rusland gesteund plan om de voorraden chemische wapens in Syrië weg te halen en te vernietigen. Assad beloofde die wapens nooit meer te gebruiken indien de VS zich verbonden Syrië niet aan te vallen. En zo gebeurde het. Op 14 oktober 2013, ondertekende Syrië het VN Verdrag inzake chemische wapens, dat de productie, de opslag of het gebruik van chemische wapens verbiedt. De Syrische oppositie beweerde nadien echter dat Assad niet alle chemische wapens had ingediend. In 2014 en 2015 werden drie aanvallen met chemische wapens (chloorgas) van Assad vastgesteld door een gezamenlijk panel van de OPCW en de VN, maar ook aanvallen met mostaardgas door ISIS werden aangetoond. Hoe dan ook, tijdens de Obama periode was de strategie geen grote interventie in Syrië te ondernemen en de vroegere optie van de VS en geallieerden te behouden, zijnde militair voldoende ingrijpen in Syrië om ISIS in toom te houden, zodat die groep sterk genoeg zou blijven om de Syrische troepen te verzwakken maar niet sterk genoeg om de Syrische staat te overwinnen. De toekomst van Syrië moest blijkbaar bepaald worden door de VS, niet door de Syriërs zelf. Op de duur zou Assad wel ten onder gaan, was de redenering. Vandaar de ‘weinig effectieve’ Westerse interventies gedurende zes jaar met bombardementen en economische sancties maar geen grote militaire macht op het terrein

151

(gelimiteerd tot 1000 soldaten). In september 2013, drong Trump via Twitter er bij Obama herhaaldelijk op aan om Syrië niet aan te vallen bij een nieuwe aanval met chemische wapens door Assad. “There is no upside and tremendous downside to an attack” en “We should stop talking, stay out of Syria and other countries that hate us, rebuild our own country and make it strong and great again-USA!” tweette Trump toen (271). In zijn campagne in 2016 en bij zijn aantreden als President was Trump van mening dat Assad niet weg moest (in tegenstelling tot Obama die Assad weg wilde zonder militaire inmenging), dat de bestrijding van ISIS belangrijker was en dat Syrië een te groot moeras was waar de VS best buiten bleven (272, 273). Nu is er plots een ommekeer in de VS-strategie sinds het zenden van kruisraketten. De uitspraak van de VS-minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, “it would seem there would be no role for him [Assad] to govern the Syrian people” wijst ook op een koerswijziging van de VS in het Syrië beleid.

Op 10 april 2017 wilde generaal H.R. McMaster, adviseur in de VS Nationale Veiligheidsraad, samen met generaal Petraeus een plan opdringen aan Trump om 150,000 man-sterke grondtroepenmacht in Syrië binnen te brengen en een grondoorlog op te starten, die een definitieve overwinning zou moeten geven aan de VS met daarna een heropbouw van het land (274, 275). Maar tot heden is daar niets meer over gehoord. Of ISIS met een grondoorlog dan zal uitgeroeid zijn en of die heropbouw er zal van komen is maar de vraag. De laatste 30 jaar voerde de VS continu oorlog in het Midden-Oosten zonder enige heropbouw van betekenis te organiseren. Waarom zou het plots wel mogelijk zijn? Na acht jaar Obama, die militair niet wilde ingrijpen in Syrië, is er bij sommige generaals misschien oorlogszucht, maar uiteindelijk wordt er blijkbaar getwijfeld en gebeurt er niets. Obama besefte dat de lokale situatie in Syrië uiterst complex is. Er zijn vier groepen die elkaar bestrijden: 1) Assad geholpen door Rusland, Iran en Hezbollah, 2) de anti-Assad rebellen waaronder het Vrije Syrische Leger en al-Nusra front, 3) de Koerden die vechten tegen Assad en gesteund worden door de VS, 4) ISIS dat vecht tegen de rebellen en de Koerden. De golfstaten en Jordanië steunen rebellen tegen de invloed van Iran. De VS steunen alleen de rebellen die strijden tegen ISIS. De VS en meerdere coalitiepartners bombarderen ISIS, dat duidelijk achteruit gaat. Turkije strijdt tegen de Koerden

152

in Irak maar niet tegen ISIS. Sinds de raketaanval zijn nu ook de VS direct betrokken bij de strijd tegen Assad. Een begin van vijandelijkheden is gemakkelijk te zien, maar een einde zeker niet. Nu Trump chaos heeft gezaaid in het Witte Huis (zie kapittel ‘Chaos in het Witte Huis’) en er een machtsvacuüm heerst t.g.v. de ontslagen van meerdere van zijn kabinetsleden zou een gecoördineerde VS-actie in Syrië een dwaasheid zijn. Syrische Amerikanen maken zich terecht zorgen over de ware intenties en de incompetentie van Trump (276).

Er is na zes jaar oorlog in Syrië nooit enige inspanning gedaan ter bestrijding van andere oorlogsmisdaden van Assad of de anti-Assad rebellen, zoals het bombarderen van burgers en ziekenhuizen, het gebruik van vaatbommen met spijkers of chloorgas op burgers en de massale schendingen van de mensenrechten. Deze gruweldaden hebben veel meer doden en vernieling gebracht dan de aanvallen met oorlogsgas. Het illustreert de hypocrisie van de internationale gemeenschap. Oorlogsgassen zijn nu eenmaal verboden door internationale verdragen, maar de honderden malen meer doden (nu al ongeveer 450,000 in Syrië alleen (277)) door ‘conventionele’ wapens tellen nog steeds niet mee. Nog steeds is er geen overtuigend plan om de Syrische oorlog te beëindigen en ISIS is nog steeds niet uitgeschakeld.

Dat alles laat toe tenminste de vraag te stellen: is er een voorwendsel opgezet door de VS? Zijn er andere prioriteiten geweest die een rol hebben gespeeld in deze vlugge Amerikaanse raketreactie? Of is het gewoon machtsvertoon van de VS? Is de raketaanval een soort rechtzetting van het onterecht beweerde gebrek aan beslisvaardigheid van Obama in het verleden over het gebruik van oorlogsgas door Assad in 2013? Heeft het door Trump beweerde ‘aarzelend’ gedrag van Obama te maken met de interne strijd die toen bestond tegen oorlogsgezinde krachten in het VS-bestuur? Wil Trump misschien de aandacht afleiden van het lopende onderzoek naar zijn interacties met Rusland? Wil hij verkopen dat hij niet de beste vriend van Poetin is om zijn eigen vel te redden in het Amerikaans onderzoek over de links tussen hem en Poetin? Wil Trump zijn blazoen oppoetsen na de multipele nederlagen die hij leed met zijn presidentiële decreten en de mislukkingen om Obamacare af te voeren? Of moeten we geloof

153

hechten aan wat Amir Alshakarna uit Southfield, Michigan, die pas een Amerikaans staatsburger was geworden, zei: “It's part of the plan to invade more countries for various reasons, whether it’s oil or power” (278)? Of aan wat Asghar uit Dearborn zei: “Americans seem to love presidents who bomb people” (279). De Republikeinse senator John McCain, die de wanorde en verwarring bij Trump laakt (280), had nu ineens lovende commentaar. “Unlike the previous administration, President Trump confronted a pivotal moment in Syria and took action. For that, he deserves the support of the American people,” reageerde hij (281).

De coïncidentie van de Amerikaanse raketaanval met het bezoek van Xi Jingping en het toeval dat ook de dag voordien Bannon ontslagen werd uit de VS Nationale Veiligheidsraad (282) doet de vraag rijzen of dit gewoon toeval dan wel een door de VS vooraf opgezet scenario was? Bannon was op basis van zijn alt-right opvattingen gekant tegen een Amerikaanse inmenging in het Syrisch conflict (283). Men kan in de raketaanval ook een drukkingsmanoever zien op Xi Jinping, bedoeld om hem aan te zetten zich meer tegen Noord-Korea op te stellen (zie kapittel ‘de dictatuur in Noord-Korea’). De toekomst zal het uitwijzen, maar de raketaanval heeft niets veranderd in de situatie in Syrië. Dat Trump plots een meevoelend man zou geworden zijn, is eveneens ongeloofwaardig. In zijn persoonlijkheidsanalyse is zijn score van empathie juist uiterst negatief, buiten de schaal gelegen zelfs (284). De militaire actie van de VS en de uitleg die het VS- bestuur eraan gaf is niet overtuigend. Trump liegt gans de tijd, waarom zouden we zijn uitleg en zijn attitude nu wel geloven? Toch is het overgrote deel van de internationale politieke en journalistieke reacties plots goedkeurend over Trump. Maar die goedkeuring zou vlug verdwijnen door nieuwe feiten die zich keerden tegen Trump (zie volgende kapittels). Wordt er nog nagedacht of leeft men puur op emoties? Gaat alle mentale energie naar feiten “alternatief” voor te stellen en feiten zo veel mogelijk te verdoezelen of op te polijsten?

Op 24 april 2017 kwam er nieuwe informatie binnen over de gasaanval op Khan Sheikhoun vanuit het Franse Departement van Buitenlandse Zaken en veiligheidsdiensten (285). Analyse van stalen die Frankrijk verzamelde in Khan Sheikhoun onmiddellijk na de gasaanval, toonden met zekerheid de

154

aanwezigheid van sarin aan, alsmede van een specifiek secundair product (diisopropylmethylfosfonaat, DIMP), dat wordt gevormd tijdens de synthese van sarin uit isopropanol en methylfosfonyldifluoride (DF). Analyse van een bloedstaal genomen bij een slachtoffer op de dag van de aanval toonde de aanwezigheid van sarin aan. Het syntheseproces van sarin, ontwikkeld door het Scientific Studies and Research Centre (SSRC) en gebruikt door de Syrische strijdkrachten en veiligheidsdiensten, omvat het gebruik van hexamine als stabilisator. Het terugvinden van DIMP en hexamine wordt daarom als bewijs aanzien van wie de aanval uitvoerde. Het productieproces werd gebruikt door het SSRC voor het Syrische regime. Frankrijk bevestigde ook formeel dat dezelfde chemische verbindingen werden teruggevonden in de milieumonsters afkomstig van Saraqib op 29 april 2013, toen een eerdere sarin-aanval had plaats gevonden. Sarin aanwezig in de munitie die op 4 april werd gebruikt, werd daarom vervaardigd met hetzelfde productieproces als dat gebruikt tijdens de sarin-aanval die door het Syrische regime in Saraqib werd gepleegd. De Franse diensten waren ook op de hoogte van een SukhoiSu-22 bommenwerper die de ochtend van 4 april uit de Shayrat luchtmachtbasis opsteeg en zes bombardementen uitvoerde rond Khan Sheikhoun. Volgens de Franse veiligheidsdiensten zijn alleen Assad en een paar van de meest invloedrijke leden van zijn intimicirkel bevoegd om te bevelen chemische wapens te gebruiken. Frankrijk sluit ook een sarin-aanval door anti-Assad rebellen uit, omdat het geen informatie heeft die het bezit van sarin door deze groepen aantoont. De rebellen in de omgeving kunnen ook geen luchtaanvallen plegen omdat ze niet beschikken over vliegtuigen. Ook ISIS heeft geen mogelijkheden tot luchtaanvallen en staat niet gekend om sarin te bezitten.

Ook gegevens van de krant The Guardian zijn de moeite te vermelden. Twee dagen na de aanval bezocht de krant de opslagruimte, die door Rusland beweerd werd chemische wapens te bevatten en die zou getroffen zijn geweest tijdens de aanval, en vond die volledig leeg (286). Ook waren de gebouwen in het gebied waar de meeste doden en gekwetsten zich bevonden intact. Alleen een kleine zwarte krater, waar mogelijk een sarin-granaat was terecht gekomen, was te zien op een van de wegen in Khan Sheikhoun. Volgens de Franse Inlichtingsdiensten pleegde Assad in het verleden vele aanvallen met sarin, waarvan er minstens 5

155

met zekerheid door het Syrische regime werden uitgevoerd (287). Of de data van de Fransen nu volstrekte zekerheid geven dat de gasaanval gebeurde door Assad hangt volledig af van het criterium dat ze naar voor brengen, namelijk dat de gebruikte producten en bijproducten het ‘handteken’ zijn van sarin gemaakt door het Syrisch regime. In het Franse verslag ontbreekt deze zekerheid. Zolang deze zekerheid niet bestaat lijkt Assad of het Syrische regime niet ontegensprekelijk verantwoordelijk voor de sarin aanval op Khan Sheikhoun, het is hoogstens vrij waarschijnlijk. De aanval gebeurde echter duidelijk voor er een bewijs werd geleverd wie de dader was. De raketaanval lijkt daarom geen goed doordachte actie van de VS te zijn geweest (288). De aanval biedt ook geen garantie dat Assad, indien hij toch verantwoordelijk zou zijn, sarin niet terug zal gebruiken in de toekomst.

Recent kwamen er meldingen van een stijgende interactie tussen Noord-Korea en Syrië. Syrië werd erg gesteund door Iran en Rusland tijdens de oorlog in Syrië en Noord-Korea heeft door de VS sancties steeds meer nood aan cash. Er zou een uitwisseling van knowhow over chemische wapens bestaan, wat nieuwe denkpistes naar de bron van de chemische wapens in Syrië doet ontstaan (288a).

De ‘mother of all bombs’ in Afghanistan

Op 13 april, 2017 publiceerde de New York Times dat de VS voor het eerst de sterkste niet-nucleaire bom in hun arsenaal (the ‘mother of all bombs’, Massive Ordnance Air Blast, MOAB) hadden gedropt op een moeilijk toegankelijk gebied met grotten en tunnels in Afghanistan (289). ISIS en de Taliban houden zich daar schuil. De destructiekracht van dat soort bom is equivalent aan zo’n 11 ton TNT. Dat is meer dan duizendmaal lager dan de 16 kiloton-equivalent TNT van de atoombom op Hiroshima. Maar MOAB is wel vergelijkbaar met de kleinste tactische nucleaire bom (290). De MOAB wordt met een transportvliegtuig vervoerd, dan uit de staart van het vliegtuig getrokken door een parachute, door gps naar de target gestuurd en 2 m boven de grond tot ontploffing gebracht (291). De springstof bestaat uit 4 delen TNT en 1 deel Aluminiumpoeder. Er werd

156

verwacht dat de bom in een straal van 300 m alles zou vernietigen en schade zou veroorzaken tot op 1.5 km. Maar het bleek dat de bladeren aan de bomen bleven hangen op een afstand van ongeveer 100 meter, wat niet wijst op volledige destructie over 300 m (292, 293). De springstof wordt als een aerosol over de omgeving verspreid, waardoor de lucht in brand vliegt. De MOAB veroorzaakt een geweldige drukschokgolf en enorm veel hitte.

Er bestaan geen zekere cijfers over het aantal doden dat de MOAB maakte in Afghanistan. Volgens de Afghaanse troepen zouden het er 36-90 zijn. Hamid Karzai, de vorige President van Afghanistan, waar de VS-gestarte oorlog nu al 16 jaar duurt, twitterde: “This is not the war on terror but the inhuman and most brutal misuse of our country as testing ground for new and dangerous weapons. It is upon us, Afghans, to stop the USA”. Wat het nut van deze bom is geweest in Afghanistan is onduidelijk. Of en wanneer de MOAB verder zou ingezet worden is ook onduidelijk. De MOAB gebruiken kan de internationale spanningen opvoeren zonder enige indicatie dat die benadering enig succes zal hebben. In tegenstelling tot sarin, kan deze bom ongestraft gebruikt worden, maar indien gebruikt in dichtbevolkte gebieden zal ze een zeer groot aantal slachtoffers maken. Is de MOAB een test om ISIS uit te roeien in Syrië? Is de MOAB ingezet als afschrikking? Is het een manifestatie van de macht van de VS? Toevallig gebeurde het droppen van de bom op het ogenblik dat Rusland vredesbesprekingen was begonnen met de Taliban in Afghanistan. De VS waren uitgenodigd maar stuurden hun kat. Of is de MOAB bedoeld als een dreiging voor Rusland? De spanningen met Rusland zijn al heel groot en voert die spanningen alleen maar op. Rusland heeft een gelijkaardige bom die echter 4x sterker is (295), wat is het drukkingseffect van zo’n machtsvertoon dan? Is het een dreiging voor Noord- Korea? Trump speelt vrij gevaarlijk spel door zijn militairen vrije keuze te geven. Zelf heeft hij noch het geduld noch het karakter om zijn militairen te beheersen. Het enige wat hijzelf doet is agressieve twitterberichten zonder echte inhoud rondsturen. Hij wil gewoon succes, en dat heeft hij niet meer in het binnenland. Dus zoekt hij zijn succes in het buitenland, via Mattis en McMaster. Trump zei in superlatieven: “We have the greatest military in the world. We have given them [the military] total authorization, and that’s what they’re doing, and frankly, that’s

157

why they’ve been so successful lately”. De bom was “another very, very successful mission.”

Ontslag van James B. Comey

De schandalen rond Trump stonden nooit stil. Op 9 mei 2017 ontsloeg Trump James Comey terwijl Comey op bezoek was bij de FBI in Los Angeles (297). Dat sloeg in als een bom. Comey vernam het in de nieuwsberichten. Het was onverklaarbaar en grof waarom Trump niet gewacht had tot Comey terug was in Washington. Zelfs Stephen Bannon was niet op de hoogte gesteld, wat confirmeert dat hij op dat ogenblik niet meer de belangrijkste adviseur was (298). De ontslagbrief bevatte niet meer dan 10 lijnen tekst en in annex de aanbevelingen voor het ontslag door minister van Justitie Jeff Sessions en van de plaatsvervangende minister van Justitie Rod Rosenstein (299). Trump zei in de brief: “While I greatly appreciate you informing me, on three separate occasions, that I am not under investigation, I nevertheless concur with the judgment of the Department of Justice that you are not able to effectively lead the bureau [FBI]”. Comey, die door Obama was aangesteld, leidde onder meer het onderzoek naar de interferentie van Rusland met Trump-medewerkers om de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 te beïnvloeden. Het ontslag lokte hevig verzet uit bij de Democratische senatoren en zelfs bij een deel van de Republikeinen. De Democraten eisten dat de leiding van het onderzoek naar de Russische inmenging zou worden gevoerd door een speciale aanklager (zoals eertijds gebeurde voor Archibald Cox in het onderzoek naar Watergate onder President Nixon), om het onderzoek volledig los van een politieke beïnvloeding te houden. De dagen voordien was Trump herhaaldelijk woest geworden over het onophoudelijk onderzoek over de mogelijke Russische connecties (300). Donderdag 11 mei kwam Trump af met een nieuwe versie. Hij had Comey ontslagen, ongeacht het advies van de minister van Justitie en zijn plaatsvervanger. Hij zei vaagweg dat Comey zijn job niet goed deed en noemde hem “a showboat” en “a grandstander”, die chaos had gecreëerd bij de FBI, en daarom was ontslagen geweest (301). Trump’s tweet: “Comey lost the confidence

158

of almost everyone in Washington, Republican and Democrat alike. When things calm down, they will be thanking me!” En ook nog: “And in fact when I decided to just do it, I said to myself, I said: ‘You know, this Russia thing with Trump and Russia is a made-up story”. Maar ook op donderdag 11 mei werd de plaatsvervangende FBI-directeur, Andrew McCabe, door de Intelligence Commissie van de Senaat gehoord. McCabe verdedigde zijn voormalige baas heftig en ontkende met klem de uitleg van het Witte Huis dat FBI-agenten hun geloof in James B. Comey hadden verloren (302). McCabe zei dat Comey zeer breed gedragen werd door de FBI-agenten en dat het onderzoek van Justitie naar de Trump-associaties met Rusland zeer significant was, wat ook in tegenstrijd was met de versie van het Witte Huis (303).

Trump had Comey al maanden eerder kunnen ontslaan, toen Comey kritiek had gekregen i.v.m. de email-contoversie over Hillary Clinton. Maar tijdens zijn campagne was Trump natuurlijk zeer opgezet met deze benadeling van Clinton. Waarom dan nu plots dat ontslag? Was het omdat, enkele dagen voordien, Comey bijkomende middelen had gevraagd voor het onderzoek naar de bemoeienis door Rusland? Of kwam Comey te dicht bij de waarheid over de Russische inmenging? Was het een soort Watergate toen Nixon ook lang beweerde van niets te weten? Meerdere feiten wijzen erop dat Trump Comey een persona non grata vond omdat hij inderdaad dichter bij de waarheid was gekomen. Hier zijn de feiten die Trump verdacht maakten van illegale praktijken: niet alleen Comey, maar ook de voormalige afgevaardigde minister van Justitie, Sally Yates, en de voormalige Amerikaanse procureur voor het zuidelijke district New York, Preet Bharara, zijn ontslagen geweest nadat ze de Trump-Rusland connectie waren begonnen te onderzoeken (304). Bovendien was er ook het ontslag van Vivek Murthy, hoofd van de Gezondheidsdienst in april 2017, van de directeur van het Census Bureau op 9 mei en van de tientallen andere Amerikaanse procureurs, allen ontslagen op dezelfde vrijdagmiddag als Bharara (305). Op het moment dat Comey zijn ontslagbrief kreeg waren er dagvaardingen in verband met de Russische connecties van de ontslagen adviseur Michael Flynn (306).

Trump had Comey begin februari 2017 uitgenodigd op een privé diner op het Witte Huis en hem gevraagd loyauteit te tonen voor hem. Comey’s antwoord was

159

dat hij alleen eerlijkheid kon geven (307). Verder was er ook het voorval dat Trump door Comey werd tegengesproken wanneer hij beweerde dat Obama de Trump Tower had laten afluisteren tijdens de verkiezingscampagne (308). Trump was dat toen gedurende weken blijven beweren zonder er evenwel enige evidentie voor te geven. Het feit dat een FBI-directeur tijdens een onderzoekscommissie van de Senaat de week voordien een zittende President rechtstreeks had tegengesproken en tegelijkertijd een onderzoek bezig was naar een samenwerking tussen Trump’s campagnemedewerkers en Moskou, zou een dynamiek geschapen hebben die uiteindelijk leidde tot het ontslag van Comey. Trump’s schoonzoon, Jared Kushner, de toenmalige stafchef van het Witte Huis, Reince Priebus, Vicepresident Mike Pence en de Witte Huis raadsman, Donald F. McGahn II, vormden de kleine cirkel die Trump bij die beslissing hadden gesteund (309). Op vrijdag 12 mei verklaarde Democratische Senator Dick Durbin dat hij overtuigd was dat de plaatsvervangende minister van Justitie, Rod Rosenstein, misleid was geweest toen hij zijn aanbeveling schreef om Comey te ontslaan (310). Volgens Durbin had Rod Rosenstein nu maar twee keuzes, ofwel ontslag indienen ofwel een politiek ongebonden speciale aanklager aanstellen om de mogelijke inmenging van Rusland in de verkiezingen uit te spitten. Hij deed dat laatste (zie kapittel over Robert Mueller onderaan).

In de nasleep van het ontslag gebruikte Trump ook druk op Comey om hem het zwijgen op te leggen. Zo dreigde Trump ermee dat er mogelijk "tapes" bestonden in het Witte Huis over gesprekken met Comey en dat hij best zou opletten met wat hij zei. Democraten wezen erop dat het een misdaad is een potentiële getuige te intimideren of te bedreigen met de bedoeling zijn officiële getuigenis te beïnvloeden, te vertragen of te voorkomen (“obstruction of Justice”) (311). Meerdere congressleden vroegen Trump om alle tapes, als die bestaan, over gesprekken met Comey in te leveren (312). Comey verklaarde zich akkoord publiekelijk te getuigen voor de speciale Intelligence Commissie van de Senaat over de Russische connecties met Trump (313). Het Witte Huis bleef de beslissing van Trump verdedigen door te zeggen dat hij dat gedaan had ondanks het politieke gevaar dat hij voor zichzelf had gecreëerd. Het was de “right thing for the American People”, zei Sean Spicer en zette zijn baas weg als een voorbeeld: “He didn’t care that this action would make matters worse for him and might have

160

lengthened out the investigation [van de Russische inmenging]’. He said he wants the investigation to be done absolutely properly” (314). Hypocrieter kan het niet!

Wellicht om de aandacht af te leiden, hield Trump op maandag 15 mei 2017 een toespraak ter gelegenheid van een herdenkingsceremonie voor gevallen politiemannen in het Capitool (315). Trump riep op om meer respect te hebben voor de politie. “We are living through an era in which our police have been subject to unfair defamation and vilification, and even worse, hostility and violence,” zei hij en “I want you to know that patriotic Americans of all backgrounds truly support and love our police. A very sad thing is that many of today’s politicians don’t want to say that, don’t want to talk about that because it’s not politically correct”. Maar Trump repte met geen woord over het onderliggend racisme bij de blanke Amerikaanse bevolking en het grote aantal doden ten gevolge van de nog steeds toegelaten wapendracht in de VS. Hij gaf bovendien de schuld voor de anti-politie gevoelens aan de politiek in Washington.

Geheime informatie gelekt aan Russische ambtenaren

Op maandag 15 mei 2017 rapporteerde de Washington Post dat Trump top- secret informatie (z.g. “code-word information”) zou onthuld hebben aan de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergey Lavrov, en de Russische Ambassadeur, Sergei Kislyak, over een gepland terreurcomplot van ISIS (316). Trump zou zelfs de naam van de stad onthuld hebben waar de Amerikaanse intelligentiepartner het ISIS-complot had ontdekt. De mededeling en de identificatie van die locatie werden gezien als bijzonder problematisch, omdat Rusland die info kon gebruiken om de Amerikaanse intelligentiepartner te helpen identificeren. Kislyak, een sleutelfiguur in de Russische inmengingen die het ontslag van Flynn had teweeggebracht, en Lavrov waren op 10 mei 2017 op bezoek geweest in de Oval Room van het Witte Huis zonder de Amerikaanse pers aanwezig mocht zijn. De Russische pers was echter wel aanwezig en bezorgde de foto’s van de bijeenkomst aan de Amerikaanse pers. Ook was er plots het bizarre bezoek van Henri Kissinger aan het Witte Huis (317). Deze gebeurtenissen komen bovenop het ontslag van Comey door Trump een week eerder. Terwijl de

161

President de bevoegdheid heeft om zelfs de hoogst geclassificeerde informatie te onthullen, heeft hij dit gedaan zonder te overleggen met de intelligentiepartner in het Midden-Oosten. De intelligentiepartner had uitdrukkelijk gevraagd de gegevens niet te delen gezien ze zo gevoelig waren (318). Deze informatie doorspelen is des te gevaarlijker nu Trump einde mei op bezoek gaat bij Erdogan en de NAVO, die beide betrokken zijn in de strijd tegen ISIS. Door top-secret informatie door te spelen aan de Russen, heeft Trump mogelijk lokale intelligentiepartners in de omgeving van ISIS in Syrië of Irak in gevaar gebracht en potentieel grote schade veroorzaakt aan de inlichtingendiensten van de VS, want welke vreemde inlichtingendienst zal nog riskeren gevoelige informatie te delen als die zomaar wordt vrijgegeven door een ondoordachte Trump?

Het Witte Huis, bij monde van de Nationale Veiligheidsadviseur, H.R. McMaster, en minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, ontkenden onmiddellijk het bericht in de Washington Post. “At no time were intelligence sources or methods discussed. I was in the room, and it didn’t happen,” en “At no time were any intelligence sources or methods discussed, and no military operations were disclosed that were not already known publicly”, zei McMaster (319). Maar ’s anderendaags tweette Trump: “As President I wanted to share with Russia (at an openly scheduled W.H. [White House] meeting which I have the absolute right to do, facts pertaining to terrorism and airline flight safety. Humanitarian reasons, plus I want Russia to greatly step up their fight against ISIS & terrorism (320).” De verklaringen van McMaster en Tillerson zijn hierdoor weinig geloofwaardig. Het is een kwestie van woorden te verdraaien of vaagweg over andere zaken te praten om uit het slop te geraken.

Trump wou blijkbaar uitpakken bij de Russen met de enorme intelligence info die hij per dag krijgt. “I get great intel. I have people brief me on great intel every day,” had hij gezegd.

Trump zou zijn woede afgereageerd hebben op de toenmalige perswoordvoerder, Sean Spicer, de woordvoerster van Trump, Sarah Huckabee Sanders, en communicatiedirecteur Mike Dubke (321). Hij zei dat hun job aan een zijden draadje hing.

162

‘Speciale aanklager’ Robert Mueller

Op 16 mei 2017 publiceerde de New York Times en de Washington Post dat de FBI-directeur James Comey een van zijn memo’s over een Oval Room vergadering met Trump in februari 2017 had laten bezorgen. Op die vergadering had Trump onder vier ogen aan Comey gevraagd om het federale onderzoek naar de voormalige Nationale Veiligheidsadviseur, Mike Flynn, te stoppen (322). Memo’s opgesteld onmiddellijk na een persoonlijke vergadering met de President is geen procedurele gewoonte in de VS, maar als het toch gebeurt, is het bedoeld om latere betwistingen te vermijden. Dat een zittend President probeert een FBI-onderzoek te beïnvloeden is illegaal. “I hope you can see your way clear to letting this go, to letting Flynn go. He is a good guy. I hope you can let this go” had Trump gezegd aan Comey. Maar onmiddellijk negeerden Trump en het Witte Huis de inhoud van de gelekte nota met de weinig geloofwaardige woorden: “While the president has repeatedly expressed his view that General Flynn is a decent man who served and protected our country, the president has never asked Mr. Comey or anyone else to end any investigation, including any investigation involving General Flynn,” en “The president has the utmost respect for our law enforcement agencies, and all investigations. This is not a truthful or accurate portrayal of the conversation between the president and Mr. Comey.” Zelfs de Republikeinen geraakten de mening toegedaan dat alle documenten gerelateerd aan Comey nu moesten overhandigd worden aan de Toezicht Commissie om klaarheid te scheppen.

Op 17 mei 2017 stelde het ministerie van Justitie Robert Mueller aan als speciale aanklager om het onderzoek te voeren naar de mogelijke Russische inmenging tijdens de presidentsverkiezingen van 2016 (323). Mueller was FBI-directeur van 2001 tot 2013, onder Presidenten G.W. Bush en Barack Obama en is gekend voor zijn smetteloze reputatie en integriteit en geliefd door zowel Democraten als Republikeinen. Reacties van een woedende Trump: “As I have stated many times, a thorough investigation will confirm what we already know — there was no collusion between my campaign and any foreign entity. I look forward to this matter concluding quickly. In the meantime, I will never stop fighting for the people

163

and the issues that matter most to the future of our country.” Pure hypocrisie! Trump verklaarde zichzelf slachtoffer van “the single greatest witch hunt of a politician in American history”, gevoerd door de Democraten (324). Op een persconferentie vond Trump dat de aanstelling van Mueller “hurts our country terribly. It shows we’re a divided, mixed-up, not-unified country, and we have very important things to be doing right now, whether it’s trade deals, whether it’s military, whether it’s stopping nuclear” (325).

De directeur van de National Intelligence, Dan Coats, de chef van de National Security Agency (NSA), Mike Rogers, en Richard Ledgett, de vorige vicedirecteur van de NSA, getuigden (in gesloten sessie) voor de Intelligence Commissie van de Senaat. Coats en Rogers weigerden te antwoorden op de vraag naar mogelijke interferentie van Trump met hen om het FBI-onderzoek van Comey te stoppen. Coats en Rogers waren echter vroeger reeds afzonderlijk benaderd geweest door Trump om een officiële uitspraak te doen dat er geen evidentie bestond over de Russische inmenging in de Trump campagne, wat ze toen geweigerd hadden te doen. Op 14 juni 2017 kondigde de Washington Post aan dat Mueller ook gaat onderzoeken of Trump zich had bezondigd aan “obstruction of Justice” (326).

Trump is gevaarlijk geobsedeerd. Gedurende maanden is hij bijna dagelijks overeind gaan staan over het onderzoek naar de Russische links. Hij maakte zichzelf verdacht door er zo tegen te keer te gaan. In gesprekken met medewerkers en bondgenoten zei hij voordien geregeld “I am not under investigation”. Hij vroeg meerdere keren aan Comey of hij persoonlijk onderzocht werd. Elke dag keek hij uren naar de tv-rapporten en hij klaagde nonstop. Aan vrienden en medewerkers zei hij voortdurend dat het onderzoek een “witch hunt” was. De Republikeinse Senator Lindsey Graham waarschuwde Trump: “You may be the first president in history to go down because you can’t stop inappropriately talking about an investigation that, if you just were quiet, would clear you”. Alhoewel zijn vrienden hem aanmanen rede te vertonen, blijft Trump gewoon verder doen (327). Toen er gemeld werd dat Mueller Trump zou onderzoeken voor “Obstruction of Justice” twitterde hij: “You are witnessing the single greatest WITCH HUNT in American political history - led by some very bad and conflicted people!” In minstens 8 tweets gebruikte Trump het verwijt “witch

164

hunt”. Hoe meer Trump geviseerd werd hoe agressiever hij uit de hoek kwam. Hij gelooft vast dat het politiek establishment in Washington samenzweert tegen hem. “The MAKE AMERICA GREAT AGAIN agenda is doing very well despite the distraction of the Witch Hunt,” tweette Trump op 18 juni 2017.

Op 3 augustus 2017 brachten de Wall Street Journal en Reuters uit dat Mueller een volksjury had opgericht in Washington DC en dat er dagvaardingen waren verzonden in verband met de Russische inmenging in de Presidentsverkiezingen van 2016 (330a). Op 1 oktober 2017 namen FBI-agenten de Trump- campagneleider Paul Manafort en zijn assistent Richard Gates in hechtenis. De twee mannen werden beschuldigd van het witwassen van geld en het aanrekenen van illegale lobbykosten namens de Oekraïense leider Viktor Janoekovitsj. Enkele uren later had George Papadopoulos, Trump’s adviseur voor buitenlands beleid, schuldig gepleit voor beschuldigingen van leugens tegen de FBI over bijeenkomsten in verband met de mogelijke samenspanning met Russische agenten om privé-e-mails van Hillary Clinton vast te krijgen (330b). In de affaire rond Hillary Clintons e-mails dook ook de naam op van Donald Trump Jr., de oudste zoon van Trump. Deze feiten hielden geen rechtstreeks verband in met de eerste opdracht van Mueller, maar Mueller gebruikt ze om de Russische pogingen van samenspanning met de Trump campagne op termijn bloot te leggen. Hij hoopt dat deze mensen zich gaan vastrijden en Trump uiteindelijk zullen verraden uit eigen belang of in het belang van eigen familie. En inderdaad, op 1 december 2017 bekende Flynn schuld dat hij valse getuigenis had afgelegd aan de FBI over meerdere conversaties die hij in december 2016 (vóór Trump President was) gehad had met de Russische ambassadeur Kislyak i.v.m. het samenspannen van Trump’s transitieteam met Rusland om het internationaal beleid reeds te beïnvloeden en het beleid van President Obama tegen te werken. Onder meer werd Rusland aangezet niet te sterk te reageren tegen de pas ingestelde VS-sancties. Flynn bekende ook gelogen te hebben over het uitstellen of afblokken van een VN-resolutie die de nederzettingen van Joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever zou veroordelen (330c, 330d). Flynn zou hiervoor opdracht gekregen hebben van een ‘heel hooggeplaatste functionaris’, mogelijk Trump’s eigen schoonzoon, Jared Kushner. Flynn sloot een deal af met Mueller voor strafvermindering in ruil

165

voor hulp in de speurtocht naar de Russische inmenging (330e). Deze feiten zijn een significant nieuw elan dat kan leiden naar een impeachment van Trump. Zoals reeds gezegd, heeft ook Jeff Sessions, de minister van Justitie, meermaals gezwegen over zijn ontmoetingen met Kislyak. Nu het net zich begint te sluiten zal Trump zich met hand en tand verdedigen. Hij kan Mueller en Rosenstein ontslaan, maar het congres (Democraten en Republikeinen tezamen) had reeds op 3 augustus 2017 een partizaan wetsvoorstel – de Tillis and Coons bill – ingediend om dat te beletten (330f).

De Trump-Rusland banden blijken al terug te gaan tot in de jaren 80. Zo rapporteerden Tony Burman in een colon in de Toronto Star en Craig Unger in de New Republic dat er banden gevonden werden tussen Trump en high profile personen van de Russische maffia (330g, 330h). De Russische maffia zou Trump’s bezittingen gebruikt hebben om massale hoeveelheden geld afkomstig van afpersing, drugs, gokken en frauduleuze business deals wit te wassen via aankoop van luxe condo’s in de VS zonder er ooit iemand ging in wonen en die totaal anoniem konden blijven door shell companies als tussenpersoon in te schakelen. De contacten tussen Trump en Rusland begonnen al in 1984, toen de gangster Bogatin 6 luxueuze appartementen kocht voor $6 miljoen in de Trump Tower. Over de jaren heen zou de Russische maffia dus via de Trump Tower hopen geld hebben witgewassen en de diensten van Trump rijkelijk geremunereerd hebben. Trump was voor hen mogelijk alleen maar een sul, maar al dat geld redde Trump van zijn meerdere faillissementen. De zeldzame keren dat Trump ondervraagd werd over zijn banden met Rusland in zijn business imperium en over Russische high profile personen antwoordde hij dat hij geen business banden had in Rusland en dat hij de betrokken personen niet herinnerde.

Op een rally met zijn fans in Huntington, West-Virginia, schreeuwde Trump van de daken, dat “the Russian story is a total fabrication, it’s just an excuse for the greatest loss in the history of American politics. It just makes them [the American law makers] feel better, when they have nothing else to talk about. Most people know there were no Russians in our campaign. We did not win because of Russia,

166

we won because of you [his fans]” (330i). Zonder de maffia zou Trump nooit zo rijk zijn geworden en zou hij geen President van de VS geworden zijn.

Trump is een man die loyauteit aan hem eist en zijn narcistische verslaving boven het staatsbelang stelt. Hij wil zich laten omringen door mensen die altijd ja zeggen, hem prijzen en handklappen bij zijn woorden. Mensen die niet loyaal zijn aan Trump worden geminacht en zelfs aan de deur gezet. Aangezien hij de gewenste loyauteit niet krijgt, is hij uitermate gefrustreerd en kwaad op iedereen in het Witte Huis, zelfs op sommige leden uit van zijn kabinet. Hij betrouwt niemand meer. Hij verwijt zijn medewerkers incompetentie en beseft helemaal niet dat de enige incompetente hijzelf is. Het Witte Huispersoneel en Trump’s kabinet proberen de President zoveel mogelijk te beschermen waardoor ze, helaas, zelf in contradicties en onwaarheden vervallen, omdat Trump zelfs hun raadgevingen niet opvolgt. Bij de Amerikaanse bevolking is Trump’s approval rate nog maar 35%, terwijl slechts 22% van de mensen achter het ontslag van Comey staan (329, 330). Door zijn ziekelijke geest en incompetentie geraakt hij meer en meer op de weg naar een impeachment of een tijdelijke schorsing van zijn mandaat. Een echte impeachment is nog nooit voorgekomen in de VS- geschiedenis, maar een Trump als President ook niet.

Getuigenis van James Comey en Jeff Sessions

Op 8 juni 2017 getuigde James Comey onder ede voor de Intelligence Commissie van de Senaat over zijn ontslag door Trump (331). Zijn getuigenis was vernietigend voor Trump. Meerdere belangrijke feiten kwamen aan het licht of werden geconfirmeerd. 1) Comey zei: “It’s my judgment that I was fired because of the Russia investigation. I was fired in some way to change, or the endeavor was to change the way the Russia investigation was being conducted.” 2) Comey vermeldde negen discussies die hij gehad had met Trump - drie persoonlijke vergaderingen en zes telefoongesprekken, maar dat hij alleen gedetailleerde gegevens verstrekte over wat er gebeurde in de persoonlijke vergaderingen en twee van de telefoongesprekken. Op het privé diner in het Witte Huis op 27

167

januari 2017 vroeg Trump of hij als FBI-directeur wilde aanblijven, hoewel Comey zei dat de president “had already told me twice in earlier conversations that he hoped I would stay, and I had assured him that I intended to.” In a memo die Comey opstelde onmiddellijk na het diner schreef hij dat Trump zei: “I need loyalty. I expect loyalty.” Dat gaf hem het gevoel “like Trump was looking to get something in exchange for granting my request to stay in the job.” Comey zei dat “the dinner was, at least in part, an effort to have me ask for my job and create some sort of patronage relationship,” wat hij verontrustend en storend vond. Comey verwees naar het feit dat de FBI volledig autonoom werkt en onafhankelijk is van de President en dat hij absoluut niet wilde weten van pogingen tot beïnvloeding door de President. Comey verzekerde dat hij nooit zelf een initiatief had genomen om met Trump persoonlijk af te spreken, maar Trump gaf op NBC News een heel andere uitleg over dat diner. Daar zei Trump dat Comey dat diner had gevraagd! 3) Op 14 februari 2017 had Trump een vergadering in de Oval Room met de Inlichtingsdienst, Jeff Sessions en zijn schoonzoon Jared Kushner. Trump zei dat hij alleen met Comey wilde spreken en vroeg dat iedereen zou buiten gaan. Trump zei dan aan Comey dat Flynn niets misdaan had i.v.m. Rusland. “I hope you can see your way clear to letting this go, to letting Flynn go. He is a good guy. I hope you can let this go,” had hij gezegd. Comey was hier erg verontrust over en had nadien zijn bezorgdheid aan Sessions meegedeeld, volgens Comey had Sessions niets geantwoord of gedaan. 4) Comey confirmeerde dat hij zulke memo’s schreef na elk gesprek met Trump om zeker te zijn dat hij later, indien nodig, perfect de inhoud van de gesprekken zou kunnen herinneren. Hij zei dat hij zoiets nooit deed onder President Bush of Obama, omdat hij de indruk had dat Trump mogelijk later zou liegen. 5) Comey verklaarde dat hij meer en meer bezorgd was geworden over de steeds veranderende uitleg die Trump en het Witte Huis gaven om zijn ontslag te verantwoorden, en dat hij bijzonder getroffen was door de uitleg dat hij zou ontslagen zijn omdat hij de FBI in een staat van chaos zou gebracht hebben. Comey: “Those were lies, plain and simple. And I’m so sorry that the FBI workforce had to hear them, and I’m so sorry the American people were told them.” Ter herinnering van wat Trump over de FBI zei: “You take a look at the FBI a year ago, it was in virtual turmoil, less than a year ago. It hasn’t recovered from that.” 6) Comey vond dat hij zijn ervaringen met Trump moest openbaar maken en gaf

168

daarom via een vriend een memo door aan de pers over een gesprek met Trump, met de hoop dat daardoor een speciale aanklager zou worden aangesteld, wat ook gebeurde. 7) Comey en de FBI-top waren van mening dat de minister van Justitie, Jeff Sessions, zich zou terugtrekken uit het onderzoek naar de Russische inmenging in de 2016 verkiezingen en dat het daarom geen nut zou gehad hebben expliciet met Sessions over de beïnvloedingspogingen van Trump te spreken. Waarom ze dat dachten kon Comey niet in een open sessie zeggen, maar hij beloofde dat in een gesloten sessie mede te delen. 8) Comey confirmeerde dat Rusland zonder enige twijfel zeer gesofisticeerde ICT-technologie had gebruikt om in te breken in diverse groepen gerelateerd aan de VS-verkiezingen van 2016 en dat dit honderden keren was gebeurd. 9) Wat de tapes betreft waarmee Trump dreigde, zei Comey dat die gerust konden vrijgegeven worden, als ze bestonden, alsmede alle memo’s die hij over de gesprekken met Trump had geschreven. 10) Comey zei ook nog dat hij Trump tot drie keer toe had gezegd dat hij (Trump) niet persoonlijk onderzocht werd door de FBI.

Zowel Democratische als Republikeinse senatoren waren eensgezind positief over Comey’s getuigenis. Comey beantwoordde alle vragen behalve deze die in een openbare sessie niet mochten gezegd worden.

De dag na de getuigenis van Comey regeerde een woordvoerster van Trump, Sarah Huckabee Sanders, plomp: “No, I can definitely say the president is not a liar,” “I think it’s frankly insulting that that question would be asked.” De persoonlijke advocaat van Trump, Marc Kasowitz, nam een tegenstrijdige en gedeeltelijk onnauwkeurige verdediging op zich. Hij beschuldigde de voormalige FBI-directeur dat hij onder ede had gelogen voor het Congres en suggereerde dat hij crimineel zou moeten worden vervolgd voor het delen van memo's die hij over zijn privégesprekken met Trump had opgesteld. Kasowitz beweerde dat Comey had toegegeven dat hij bevoorrechte communicatie (executive privilege) van de president had gedeeld met de pers. In werkelijkheid had Comey maar één memo aan de pers meegedeeld, en dan nog via een vriend, en het was geen bevoorrechte communicatie (332). Dus, de argumentering van Kasowitz was onjuist. Luister hoe Trump reageerde (332a)

169

Op 13 juni 2017 getuigde Jeff Sessions onder ede voor de Intelligence Commissie (333). Hij deed dat op eigen aanvraag en in een open sessie met de bedoeling zijn reputatie t.a.v. het Amerikaanse volk te verdedigen. Over de inmenging van de Russen zei hij met verontwaardiging: “I have never met with or had any conversations with any Russians or any foreign officials concerning any type of interference with any campaign or election in the United States.” Hij bestempelde de beschuldiging dat hij contacten en geheime verstandhouding zou gehad hebben met Russische officials, onder meer met de Russische ambassadeur Sergey Kislyak, “an appalling and detestable lie”. Maar hij had tijdens de campagne van Trump wel tweemaal (juli en herfst 2016) met Kislyak gepraat. Zoals hij reeds eerder had aangegeven had Sessions op zijn confirmatie gesprekken eerst gezwegen over die twee ontmoetingen, wat toen aanzien werd als een opmerkelijke tekortkoming voor een toekomstige minister van Justitie. Hij beweerde toen dat de ontmoetingen met Kislyak binnen de context van zijn rol als senator lagen, niet als Trump surrogaat [een Trump surrogaat is iemand die tijdens een campagne spreekt zoals en ontmoetingen heeft in de plaats van Trump, zoals Ivanka Trump, Eric Trump, Melania Trump, Jeff Sessions en adviseur Roger Stone]. Sessions verzweeg eveneens deze ontmoetingen bij het invullen van zijn veiligheidsformulier. Een review van Sessions ‘s activiteiten gedurende de zomer van 2016 toonde daarenboven aan dat er een aanzienlijke stijging van zijn contacten met buitenlandse ambtenaren te zien was nadat hij zich in maart 2016 had aangesloten bij de Trump-campagne. Hij deed dat in de functie van adviseur voor buitenlands beleid en veel ambassadeurs hadden hem wel degelijk als een Trump-surrogaat en niet als Amerikaans senator opgezocht (334). Maar toch getuigde Sessions dat “I have been called a surrogate at a time or two in that campaign and I didn't have—did not have communications with the Russians, and I'm unable to comment on it.” Tot ergernis van de Democratische senatoren in de inlichtingen commissie, bediende Sessions zich herhaaldelijk van de uitdrukking “I cannot recall it” en “I am unable to comment on it”. Op de vraag of hij een derde meeting met Kislyak had gehad verklaarde Sessions dat hij ‘geen herinnering had’ van een derde ontmoeting met Kislyak in hotel Mayflower in april 2016, maar ontweek de vraag van de senatoren of hij daar toen was als Trump surrogaat of als senator. Hij zei dat hij daar was uit nieuwsgierigheid naar Trump’s visie op de internationale politiek. “If any brief interaction occurred in

170

passing with the Russian ambassador, I do not remember it”, zei hij. Sessions ontkende de claim van Comey dat hij niets zou geantwoord hebben toen Comey hem zijn bezorgdheid uitdrukte over de druk die Trump op hem uitoefende i.v.m. Flynn en hem vroeg hem in de toekomst niet meer alleen te laten met Trump. Sessions beweerde dat hij zou geantwoord hebben op Comey: “I responded to his comment by agreeing that the FBI and Department of Justice needed to be careful to follow department policies regarding appropriate contacts with the White House”. Sessions weigerde herhaaldelijk iets te zeggen over meerdere privégesprekken die hij had gehad met Trump over de Russische inmenging en over het ontslag van Comey, omdat, volgens de regels van het departement Justitie, zoiets alleen maar kan beantwoord worden als de President dat toestaat. Verschillende senatoren in de commissie voerden aan dat er geen legale basis bestond om te weigeren de inhoud van de privégesprekken met Trump mee te delen, zeker niet tijdens een getuigenis onder ede voor de Intelligence Commissie. Negen van de tien geraadpleegde experten zegden nadien dat het wettelijk toegestaan is om gesprekken met de president te bespreken, op voorwaarde dat de president nog geen ‘executive privilege’ heeft ingeroepen (en die was er niet). Senator Heinrich’s respons was veelzeggend: “My understanding is that you took an oath, you raised your right hand here today, and you said that you would solemnly tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth, and now you're not answering questions” (335). En Senator Kamala Harris vroeg nadien of die regels van de departement Justitie ergens geschreven stonden. Sessions antwoordde: “I think so”. Erg vaag en niet erg geloofwaardig. Dus, Sessions kon geweigerd hebben iets openbaar te maken over privégesprekken met Trump omdat hij zodoende de waarheid kon verborgen houden. Hij kon ook uiterst voorzichtig zijn geweest opdat er nadien niets tegen hem zou kunnen gebruikt worden. De commissie had ook vragen waarom Sessions Trump schriftelijk had aanbevolen om Comey te ontslaan terwijl hij (Sessions) zich teruggetrokken had uit het onderzoek naar de inmenging van Rusland in de verkiezingscampagne van Trump. Sessions antwoord: “It is absurd, frankly, to suggest that a recusal from a single specific investigation would render an attorney general unable to manage the leadership of the various Department of Justice law enforcement components that conduct thousands of investigations”. Hij beweerde dat hij zich niet had teruggetrokken wegens ‘any sort of wrongdoing’, maar in

171

overeenstemming met de regelgeving die bestond met betrekking tot zijn betrokkenheid in de Russische inmenging. Het antwoord was eigenlijk naast de kwestie. Sessions had immers Trump aangeraden om Comey te ontslaan en Flynn had zijn ontslag gegeven onder meer op basis van diens betrokkenheid met de Russische inmenging, terwijl Trump Comey onder druk had gezet om de zaak over Flynn te stoppen. Er is dus wel degelijk een verband tussen Trump, Sessions en Comey. Sessions gedroeg zich als een rigide obsessieve minister van Justitie die zich indijkt op basis van allerhande regels en regels strikt toepast zonder contextualiseren. Zo liep hij erg op met zijn strenge aanpak van de “leakers” van het Witte Huis en over het stijgend aantal drugaddicts waartegen hij zeer strenge straffen beloofde uit te voeren.

De getuigenis van Sessions bracht dus geen opheldering. De enige vragen die belangrijk waren beantwoordde Sessions niet. Zijn betoog suggereerde eerder dat hij het gerechtelijk onderzoek uiteindelijk wilde bemoeilijken. Er was veel frustratie bij de Senatoren over het feit dat Sessions meerdere feiten niet kon herinneren en weigerde van te antwoorden op de vragen naar diverse gesprekken met de President. De hearing van Sessions was vooral bedoeld om meer duidelijkheid te krijgen over het ontslag van Comey, maar Sessions weigerde te antwoorden op die vraag. Luister hier hoe Trump reageerde (335a).

Op 21 juli 2017 kwam echter aan het licht (The Washington Post) dat Sessions wel degelijk Sergey Kislyak tweemaal had ontmoet en zaken besproken had die verband hielden met de Russen en de Trump-campagne en dat hij dus niet alleen in zijn hoedanigheid als senator had gefungeerd maar als lid van de Trump- campagne (335b). Dat bleek uit onderschepte US Intelligence rapporten over uitspraken, die Kislyak aan Russische autoriteiten had gegeven in Moskou. Kislyak was ondertussen (juli 2017) definitief teruggeroepen naar Rusland. Of Sessions hiervoor van meineed zal kunnen aangeklaagd worden blijft echter onzeker. In ieder geval, Trump was woest en tweette de dag daarop: A new INTELLIGENCE LEAK from the Amazon Washington Post, this time against A.G. [Attorney General] Jeff Sessions. These illegal leaks, like Comey's, must stop! (335c). Een dag voordien had Trump nog uitgehaald naar Sessions omdat hij zich teruggetrokken had uit het onderzoek naar die Russische inmenging (335d).

172

De rondrit naar Saoedi-Arabië, Israël en Europa

Op 27 mei 2017 bezocht Trump Saoedi-Arabië, een bevriend land voor de VS. Hij sloot een deal van $110 miljard aan wapenleveringen aan de Saoedi’s en $250 miljard aan contracten, die volgens Trump een enorm aantal jobs zou creëren in zowel Saoedi-Arabië als in de VS, maar hij gaf geen woord kritiek over de schending van de mensenrechten in het land (336). In zijn toespraak aan de verzamelde Moslim staatshoofden (evenwel zonder Iran) zei Trump: "A better future is only possible if your nations drive out the terrorists, and drive out the extremists. Drive them out; Drive them out of your places of Worship. Drive them out of your communities. Drive them out of your Holy Land. And drive them out of this Earth.” Trump wees met een beschuldigende vinger naar Iran dat volgens hem massale steun geeft aan de “unspeakable crimes” in Syrië, en verantwoordelijk is voor de instabiliteit in het gebied. Iran steunt inderdaad Sjiitische regimes, maar wie heeft eertijds het repressief regime van de Sjah geïnstalleerd in Iran? De VS en de CIA. En verder zei hij nog: “Yesterday, we signed historic agreements with the Kingdom that will invest almost $400 billion in our two countries and create many thousands of jobs in America and Saudi-Arabia. This landmark agreement includes the announcement of a $110 billion Saudi- funded defense purchase – and we will be sure to help our Saudi friends to get a good deal from our great American Defense companies. This agreement will help the Saudi military to take a greater role in security operations.” Het is duidelijk: money, money, money voor de wapenproducenten. Business is het enige wat Trump nastreeft, niet het brengen van democratie. Verder blonk Trump uit met zijn mooie woorden, volledig ingepakt in hypocrisie. “America is a sovereign nation and our first priority is always the safety and security of our citizens. We are not here to lecture—we are not here to tell other people how to live, what to do, who to be, or how to worship. Instead, we are here to offer partnership – based on shared interests and values – to pursue a better future for us all. America has suffered repeated barbaric attacks – from the atrocities of September 11th to the devastation of the Boston Bombing, to the horrible killings in San Bernardino and Orlando.” In werkelijkheid zijn de VS alleen maar bekommerd om hun dominantie in de wereld, met veiligheid voor zichzelf maar niet voor Iraq,

173

Afghanistan, Syrië en N-Afrika waar ze vooral destructie en oorlog zaaiden tot vandaag.

Twee dagen later bezocht Trump zijn gelijkgezinde rechts-nationalistische collega in Israël, Benjamin Netanyahu, en wees weer met een agressieve vinger naar Iran: “Iran must never be allowed to possess a nuclear weapon,” zei hij daar, totaal geen rekening houdend met het nieuwe nucleaire verdrag tussen Obama en Iran. Ten huize van de Israëlische President Rivlin demoniseerde Trump weer eens Iran. Iran “[must] cease its deadly funding, training and equipping of terrorists and militias”, zei Trump, maar hij zei niets over de verdoken atoombewapening van Israël, wat uiteindelijk veel gevaarlijker is. Trump toonde geen enkel besef van de terreurdaden van de VS tegen linkse regeringen in Cuba en Latijns-America. De VS stoken nu oorlog tegen Iran, zoveel is zeker. Over een vrede tussen Israëli’s en Palestijnen zei Trump dat dat het einddoel was, maar bleef er verder volledig vaag over hoe dat zou moeten gebeuren, laat staan moeten starten (337). Ook het bezoek aan de Palestijnse leider Mahmoud Habbas (niet meer dan één uur) verliep zonder duidelijke voorstellen vanwege Trump. “I am committed to trying to achieve a peace agreement between the Israelis and the Palestinians,” zei hij schijnheilig, “And I intend to do everything I can to help them achieve that goal.” Trump bezocht ook het Holocaust memorial Yad Vashem (337a). Maar geen woord over de miljoenen Palestijnen die nu nog steeds onderdrukt worden door de Israëli Defense Forces en leven in kampen in het buitenland.

In België werd Trump in Brussel ‘verwelkomd’ met een grote betoging van pacifisten, vrouwen- en studentengroepen, linkse vakbondsleden en milieuactivisten tegen hem. Hij was helemaal niet welkom omwille van zijn oorlogstaal, zijn racisme, zijn leugens en seksisme. “Hij wil dat Europa meer geld zou investeren in oorlog terwijl hij zou moeten investeren in vrede” zei Ludo De Brabander, een van de organisatoren van de demonstratie. Mensen met een rechts gedachtengoed waren er niet bij. “Ik kwam vooral voor de strijd tegen klimaatverandering,” zei Katrien Vandevelde, “Trump versnelt het smelten van de ijskappen. Ik wens dat als hij thuiskomt, hij afgezet wordt en we Bernie Sanders kunnen krijgen en kunnen strijden tegen de opwarming van de aarde” (338). Aan

174

de concert hall Ancienne Belgique hing een boodschap: ”Don’t duck for Donald”. De dag nadien waren er nog ongeplande betogingen van kleinere groepen die protesteerden tegen de opslag van kernwapens in Belgisch grondgebied. Ook enkele Amerikaanse activisten van de groepering 'Refuse Facism', die speciaal voor de pacifistische actie naar Brussel waren gekomen, waren present. ”Het is belangrijk om hier te zijn, om te tonen dat Donald Trump niet ónze president is”, zei woordvoerder Robert Borba, “Trump is een Amerikaanse Hitler, alleen is hij er eentje mét kernwapens. Het is de gevaarlijkste man ter wereld, als Amerikanen moeten we wel reageren', klonk het.

Op de bijeenkomst met de EU-leiders kreeg de pers van Trump niet veel meer te horen dan “good morning” (339). Over de houding tegenover Rusland tijdens een gesprek tussen Trump en de ‘andere Donald’ (Tusk) en Juncker bleken er verschillende opinies te bestaan, maar weinig of niets werd gezegd over de strijd tegen klimaatverandering. “Some issues remained open, like climate and trade,” zei Tusk voorzichtig (340). Ook over een blits-ontmoeting met President Macron, die naar Brussel was gekomen, is weinig geweten maar bleek stroef te zijn verlopen (341). Bij zijn bezoek aan het splinternieuwe hoofdkwartier van de NAVO beklemtoonde Trump dat de dotaties van de NAVO-landen moesten verhogen. Hij verweet dat slechts 23 van 28 NAVO-landen voldoende dotatie betalen, en zei dat een verhoging tot 2 procent van het bnp het absolute minimum is dat jaren voordien al was afgesproken (343). Na het einde van de Koude Oorlog zou men verwachten dat er minder bijdragen zouden worden gedaan aan de NAVO, maar dat is buiten de kapitalisten van de bewapening gerekend. Verder sprak Trump nog over de strijd tussen Goed en Kwaad (als goede Christen?) en vond hij het een grote eer op de opening van het NAVO- gebouw te kunnen aanwezig zijn. Veel blabla en geen inhoud, tenzij wapenleveringen. Bij Trump is voor alle onheil geweld de oplossing en het enige wat hem interesseert is geld en glamour voor zichzelf en voor “America First”.

Tijdens en onmiddellijk na rondrit van Trump deden zich meerdere terroristische aanvallen en incidenten voor die mogelijk verband hielden met de opruiende taal van Trump tijdens de rondrit. Tijdens zijn bezoek aan Israël was er een bomaanslag op een concertgebouw in Manchester, UK, die 22 doden eiste

175

en tientallen gewonden. Deze aanval was erg shockerend omdat vele slachtoffers teenagers waren, maar Trump vond alleen de woorden “I won’t call them monsters because they would like that term. They would think that’s a great name. I will call them, from now on, losers because that’s what they are. They’re losers. And we’ll have more of them. But they’re losers. Just remember that.” (344), wat hij nog tweemaal herhaalde op de NAVO-vergadering in België. Zijn woorden hadden eigenlijk geen bijzondere betekenis, want hij gebruikte dezelfde taal voor partijgenoten en succesvolle journalisten, zoals Ted Cruz, Jeb Bush and Marco Rubio, CNN, Politico, the New York Daily News, Graydon Carter, Bill Kristol en S.E. Cupp. Minder dan een week later, op 3 juni 2017, was er een terroristische aanval in Londen aan de London bridge, opgeëist door ISIS, die 8 doden en tenminste 50 gekwetsten eiste (345). Een gehuurde wagen reed in op mensen en probeerde zoveel mogelijk slachtoffers te maken op de brug, waarna drie inzittenden uit de wagen sprongen en de menigte met messen begonnen aan te vallen. Op 5 juni 2017 meldden verschillende Arabische staten (Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Bahrein en Yemen) dat ze hun diplomatieke relaties met Qatar verbreken, omdat Qatar “embraces various terrorist and sectarian groups aimed at destabilising the region”, waaronder de Moslim Broederschap, al-Qaida, ISIS en groepen ondersteund door Iran (346). Op 7 juni 2017, één week na het bezoek van Trump aan Saoedi-Arabië, werd Iran voor het eerst getroffen door een terroristische aanval opgeëist door ISIS (347, 348). Het parlement in Teheran en het mausoleum van Ayatollah Khomeini werden getroffen. Er waren minstens 17 doden en meer dan 40 gekwetsten. De daders waren geradicaliseerde Iraniërs. Reactie van Trump: “We grieve and pray for the innocent victims of the terrorist attacks in Iran, and for the Iranian people, who are going through such challenging times. We underscore that states that sponsor terrorism risk falling victim to the evil they promote.” Het is opvallend dat al deze gebeurtenissen zich voordeden tijdens en binnen de eerste week na Trump’s bezoek aan het Midden-Oosten.

176

Loze beloften (349)

“I will drain the swamp in Washington. We can’t fix a rigged system by relying on people who rigged it in the first place”, snauwde Trump tijdens zijn campagne, maar als President kuiste hij Washington niet op maar bracht meer miljardairs in zijn administratie dan welke VS-President ooit. Zijn economische adviseur is Gary Cohen, de voormalige President van Goldman Sachs Bank, gekend voor zijn fraude tijdens de huizencrisis in 2008.

“I will bring health insurance for every American, and it will be less expensive and much better than Obamacare”, beloofde Trump maar hij wil Obamacare vervangen door een verzekeringssysteem dat duurder zal zijn, hij verlaagde de financiering van Medicaid met $800 miljard, stopte de financiering van ‘Planned Parenthood’ en verschafte $300 miljard belasting breaks voor de top 2% rijksten en honderden miljarden dollar aan belasting breaks voor verzekeringsmaatschappijen en pharmabedrijven. Trump snoeide ook in de verzekering voor slachtoffers van opioïdverslaving.

“I will not cut Medicare and Medicaid and I will lower the price of prescription drugs”, beloofde Trump, maar eens President koos hij meerdere medewerkers die hun ganse leven alles hebben gedaan om deze Diensten af te schaffen en deed niets om de prijs van voorgeschreven geneesmiddelen te verlagen.

“I understand the enormous pain of people who are working longer for less payment”, zei Trump tijdens zijn campagne, maar hij deed tot nu toe niets om de pijn van het Amerikaanse volk te lenigen door een budget voor te stellen dat verwoestende gevolgen heeft voor minderbedeelde mensen: hij schortte naschoolse projecten op voor miljoenen mensen, hij maakte woningen onbetaalbaar, zodat 200.000 gezinnen hun huizen zullen moeten verlaten omdat ze de huurprijs niet langer kunnen betalen. Trump's begrotingsvoorstel sneed in de financiële steun aan 1,5 miljoen studenten en haalde 90.000 kinderen uit startprogramma’s. In een tijd van massale inkomensongelijkheid (de bovenste 0,1% bezit evenveel als de bodem 90%) stelde Trump voor triljoenen dollars in

177

belastingvoordelen aan rijken en grote bedrijven te geven. Trump schafte de belasting op onroerend goed af waardoor exclusief $350 miljard belastingvoordeel naar de top 0,2% gaat.

Weg met het Klimaatakkoord en de beschermde natuurgebieden

“Climate change is a hoax created by and for the Chinese in order to make US- manufacturing non-competitive”, zei Trump meermaals (89). Meerdere van zijn medewerkers zijn klimaatnegationisten of beweren dat de klimaatverandering te maken heeft met pollutie en dat hoe dan ook de economische belangen van de VS voorgaan (90). Op de dag van de Trump’s inauguratie verdwenen alle teksten over klimaatverandering van de website van het Witte Huis (91) en er was van bij het begin van zijn ambtstermijn al weinig hoop dat hij de vroegere verbintenissen van Obama in verband met de strijd tegen klimaatverandering zou blijven steunen (92). Trump noemde de Environmental Protection Agency (EPA) “a disgrace” en benoemde Scott Pruitt aan het hoofd ervan. Pruitt is gekend om met de regelmaat van de klok de EPA voor de rechter te dagen voor te strenge regulerende voorschriften en geen enkele interesse te hebben voor het bevorderen van een gezondere omgeving (93). Hij beweerde dat de opwarming van de aarde niet het gevolg is van de stijging van CO2 in de atmosfeer, wat totaal in tegenspraak is met de wetenschappelijke consensus. Begin juni 2017 zei hij op CNBC: “I think that measuring with precision human activity on the climate is something very challenging to do and there’s tremendous disagreement about the degree of impact, so no, I would not agree that it’s a primary contributor to the global warming that we see” (94). Waarop Kevin Trenberth, senior wetenschapper bij het Nationaal Centrum voor Atmosferisch Onderzoek, zei: “Pruitt has demonstrated that he is unqualified to run the EPA or any agency. There is no doubt whatsoever that the planet is warming, and it is primarily due to increased carbon dioxide in the atmosphere from burning of fossil fuels”. Ambtenaren van het EPA hebben spreekverbod gekregen (95). Tweets die

178

waarschuwden voor de impacten van de klimaatverandering werden van het net gehaald (96).

Op 1 juni 2017 werd er een plechtige bijeenkomst georganiseerd in de ‘Rose Garden’ van het Witte Huis. Trump kondigde aan dat hij de VS terugtrekt uit het Klimaatakkoord van Parijs, dat twee jaar eerder werd gesloten. Hij werd met grote lof geïntroduceerd door Vice-president Pence (350). De beslissing werd met handgeklap onthaald (alhoewel niet overtuigend). Trump nam dat besluit niettegenstaande zijn dochter Ivanka en minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, hadden aangedrongen het akkoord toch te blijven steunen. Het Klimaatakkoord van Parijs was er vooral gekomen door de gezamenlijke steun van China (Xi Jinping) en de VS (Barack Obama) in december 2015. Alle landen staan ondertussen volledig achter dat akkoord wat de VS nu helemaal alleen doet staan. De Trump administratie wordt dus hét slecht voorbeeld voor de wereld. Sinds het akkoord van Parijs duiken de prijzen van hernieuwbare energieproductie de diepte in, waardoor de fossiele energie uitbating op termijn ten dode opgeschreven is. De jobcreatie in hernieuwbare energieproductie is nu reeds veel zekerder dan in de fossiele energiesector. Trump verantwoordde zijn beslissing door flagrante manipulatie van data, wellicht onder impuls van Steve Bannon, dé grote protagonist van de alt-right en het economisch nationalisme. Bannon was aanwezig in de ‘Rose Garden’ en hij glorieerde, omdat hij achter het America First principe staat, maar hij besefte niet dat het een Pyrrusoverwinning was. Trump’s argumentatie was dat de President of the United States, in de eerste plaats moest denken aan het Amerikaanse volk en de jobs van de Amerikaanse werknemers te behouden door investering in de ‘Clean Coal’ industrie. Hypocrieter kan het niet, want ‘the American People’ zijn voor Trump slechts loze woorden. Tegen 2025 zouden er volgens Trump 2.7 miljoen jobs verloren gaan, maar die cijfers hielden geen rekening met het normale verlies van banen en jobcreatie ontstaan door overschakeling naar groene sectoren (351). Volgens het ministerie van Energie stelt de zonne-industrie nu veel meer Amerikanen tewerk dan de kolenindustrie, 373.807 tegen 160.119, en zijn er nog eens 101.738 Amerikanen werkzaam in windenergie. De zonne-energiebranche vertegenwoordigt ook het grootste aandeel werknemers in de Amerikaanse elektriciteitsopwekking, goed voor 43 procent van de arbeidskrachten, vergeleken met 22 procent voor de productie van fossiele brandstoffen (352). Juist omdat Trump nu uit het Akkoord trad, gaan nieuwe jobs in Clean Energy door andere landen worden ingepikt. Bovendien

179

zijn er de tastbare voordelen van schonere lucht en water op de menselijke gezondheid en minder risico op natuurrampen (353), wat een kolossaal positief economisch impact zal hebben. Trump beweerde ook dat zijn besluit niet zozeer gaat over het Klimaat, maar vooral over de financiële voordelen die andere landen door het Akkoord van Parijs zouden hebben op de VS. Hij bleef maar herhalen dat het Akkoord de VS-concurrentie benadeelt, de jobs benadeelt en de werknemers benadeelt (354). Overtuigende argumenten hiervoor werden niet aangevoerd. Bij de statistiektabellen die Trump hanteerde (van de National Economic Research Associates, NERA) stond expliciet vermeld dat ze geen rekening hielden met de voordelen die de Clean Energy zouden meebrengen en dat de studie geen kosten-baten analyse was van de clean vs de fossiele energie uitbating (355). Dat alles vermeldde Trump niet. Steeds manipulaties van getallen en feiten door Trump! Zijn bedoeling is misleiden en liegen. Ook wil Trump niet meer bijdragen aan het Groen Klimaat Fonds, opgericht om de arme landen te steunen die helemaal niet bijdroegen aan de broeikasgas productie. Trump zei wel dat hij eventueel het Akkoord van Parijs wil hernegotiëren om een eerlijke behandeling voor de VS te verkrijgen – volgens de normen van Trump – maar daar willen de andere landen niet van weten (356). Trump wil maar niet inzien dat de Klimaatverandering een globaal fenomeen is en dat er niets tegen doen de ganse Planeet en dus iedereen existentieel bedreigt. De beslissing van Trump is schadelijk, zelfs vernietigend, voor het prestige, de geloofwaardigheid en de betrouwbaarheid van de VS. Trump sluit ook de ogen voor de massale ommekeer dat de Clean Energy investeringen wereldwijd hebben gemaakt. Voorzichtig gezegd mist hij de boot door zijn conservatisme en rechts-nationalisme, zijn onbekwaamheid en zijn blinde manie van geld.

De reacties in de wereld waren unaniem sterk afkeurend (357). De vorige VS-President Barack Obama zei onder meer dat “the private sector already chose a low-carbon future. And for the nations that committed themselves to that future, the Paris Agreement opened the floodgates for businesses, scientists, and engineers to unleash high-tech, low- carbon investment and innovation on an unprecedented scale” (358). Angela Merkel, die de bijnaam “Klimaatkanselier” kreeg (359), smeedde onmiddellijk met de eerste minister van China een klimaat pakt (360). De Franse President, Emmanuel Macron, zei in een gemeenschappelijke reactie met de eerste minister van Italië: we deem the momentum generated in Paris in December 2015 irreversible, and we firmly believe that the Paris agreement cannot be renegotiated since it is a vital instrument for our planet, societies and

180

economies”. VS-minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, verklaarde dat de inspanningen van de VS voor het klimaat gewoon zullen verder gezet worden (361). Hij was trouwens niet aanwezig op de ‘gezellig samenzijn’ in de Rose Garden. Verschillende staten en minstens 40 steden in de VS verklaarden onmiddellijk dat ze hun inspanningen voor het klimaat gewoon zullen verderzetten (362). Bovendien is China nu de leidende mogendheid in de Clean Energy sector geworden. Michael Bloomberg, de vorige burgemeester van New York, affirmeerde bij een bezoek aan President Macron in Parijs dat, alhoewel Trump uit het akkoord stapt, het Amerikaanse volk onveranderd het klimaatakkoord zal blijven uitvoeren (363). Ook de eerste minister van India, Narendra Modi, bezocht Macron een dag na Trump’s beslissing en sloot een klimaat pakt om zijn vaste wil te tonen achter het akkoord te blijven staan (364). Trump is ‘a loser’ om het met zijn eigen woorden uit te drukken. Ook op de G-20 top in Hamburg (7-8 juli 2017) was Trump volledig geïsoleerd. Alle rijke landen bleven trouw aan hun belofte de opwarming van de aarde te zullen bestrijden volgens de afspraken in het Akkoord van Parijs. Het was dus allen tegen Trump.

Trump zet zijn hebberige kleine handen ook graaiend in de beschermde natuurgebieden. Hij reduceerde in Utah het beschermde gebied van de ‘Grand Staircase’ met 50% en het gebied van ‘Bears Ears’ met 85% (364a). Dat zijn zeer mooie natuurgebieden die vele toeristen trekken en zijn woongebied voor Indianen. Trump beweerde dat die gebieden onterecht waren beschermd geweest door de Presidenten Clinton en Obama en wilde die teruggeven aan de businesswereld. De mijnbouw- en oliemaatschappijen waren uiteraard blij. Nog nooit werden natuurgebieden op deze schaal ingeperkt. Meerdere milieubewegingen en Indianenstammen hebben al een rechtsgeding aangespannen tegen Trump. Trump toont geen enkel respect voor de Native Americans die in beschermde reservaten verzameld werden na de genocide van 70-90 miljoen Indianen sinds Columbus Amerika ontdekte (364b). In die reservaten kan het land niet worden gekocht, noch uitgebaat zonder toestemming van wie erop woont, dus van de indianen. De ontginning van Uranium was er echter slordig (de afval werd er gewoon op de oppervlakte geworpen) en heeft veel slachtoffers gemaakt door bestraling. De levensverwachting bij die Indianen is het laagst van gans de VS en de incidentie van kanker hoger. Nu Trump grote gebieden van die beschermde gebieden terug wil geven aan de privé, zal de toestand er nog verergeren. Zoals reeds gezegd, draaide Trump ook de ban terug, die President

181

Obama had ingevoerd tegen boringen naar olie en gas in de Atlantische oceaan en in Alaska. Ook verbrak Trump de ban die Obama had gelegd op de aanleg van twee oliepijpleidingen (Dakota Access Pipeline and the Keystone XL Pipeline). Trump is een lomp gedrocht zonder de minste menselijkheid.

Weg met de ontspanning tussen de VS en Cuba

In 2014 zette President Obama een belangrijke stap om de diplomatieke relaties met Cuba te herstellen en te werken aan het opheffen van het meer dan 50 jaar oude VS-embargo dat op het eiland werd gelegd. Maar Trump wil Obama weer eens een steek in de rug geven en kondigde op 16 juni 2017 aan dat hij de regelgeving over Cuba terug zal aanscherpen, zogezegd om de Cubaanse bevolking te helpen losweken van de Castro regime. De beslissing van Trump was het gevolg van het lobbywerk van Senator Marco Rubio, een hardliner Cubaanse Amerikaan, die werd geïndoctrineerd door zijn grootvader. “He [de grootvader] felt, zei Rubio, that more countries would become like Cuba if America wasn’t the strongest country in the world. So that was instilled in me from an early age” (365). De beslissing werd een maand eerder gepland door een heel klein comité rond Trump (Marco Rubio, H.R. McMaster, Reince Priebus, John Kelly, Rex Tillerson en Jared Kushner), en werd volledig geheimgehouden. McMaster zou de leiding hebben genomen om de ontspanning door Obama terug te draaien (366). Op een toespraak voor een menigte in de buurt van Little Havana in Miami, Florida, de thuisbasis van Cubaanse Amerikanen in ballingschap sinds de Fidel Castro-revolutie, kondigde Trump aan: “I am cancelling the last administration's completely one-sided deal with Cuba. They [the Obama administration] made a deal with a government that spread violence and instability in the region and nothing they got, think about it, nothing they got, they fought for everything and we just didn't fight hard enough, but now, those days are over,” zei Trump. “We now hold the cards. The previous administration's easing of restrictions of travel and trade does not help the Cuban people. They only enrich the Cuban regime.” Trump deed weer eens een verkeerde en misleidende voorstelling van de geschiedenis. Het was de blinde haat tegen al wat socialistisch en communistisch

182

was die de VS dreef. Het waren de VS die het gebied instabiel hebben gemaakt door het eiland proberen klein te krijgen door een moordend embargo. Terwijl de VN het embargo meerdere keren hadden veroordeeld wilde de VS er nooit mee instemmen. Zo diep zat hun haat. Onder Obama kwam er een dooi en werden er terug diplomatieke betrekkingen ingesteld. Dat was dus een veel belovende vooruitgang en dat wil Trump nu terugschroeven. Weer met woorden van bedreiging. Trump overliep de ‘wandaden’ die het Castro regime had gepleegd maar repte met geen woord wat de VS (begonnen onder President John Kennedy) en de CIA hadden gedaan om Fidel Castro te vermoorden en om het eiland economisch te wurgen. Trump noemde die Obama-overeenkomst “terrible”. “We will not be silenced in the face of communist oppression any longer, zei Trump. Hij noemde de administratie van Raul Castro een "brutal, brutal regime", en bracht de rakettencrisis van 1962 en het brutale neerslaan en opsluiten van religieuze groepen op Cuba in herinnering. Trump beweerde ook dat Cuba een veiligheidsrisico vormt voor de VS. Het eiland had wapens geleverd aan Noord-Korea terwijl het een uit de gevangenis ontsnapte Black Panther activist (die hij een “cop killer” noemde) in 1984 had opgenomen. Trump verviel terug in de taal van de Koude Oorlog, die 27 jaar geleden werd beëindigd (367, 368, 369)! Maar zoals altijd waren de woorden van Trump vooral bluf zonder nuancering en met de ‘nodige’ overdrijvingen en manipulaties van de feiten.

Maar wat is uiteindelijk het resultaat van Trump’s beslissing? Niet zo veel. Diplomatieke betrekkingen tussen de VS en Cuba blijven open, evenals de nieuw geopende ambassades in Washington en Havana. Amerikanen kunnen nog steeds naar Cuba reizen maar ze zullen het moeilijker krijgen. Ze zullen er als groep voor educatieve doeleinden moeten naartoe reizen maar er zullen geen verdere beperkingen zijn op de soorten goederen die Amerikanen uit Cuba kunnen meebrengen. Vluchten en cruises blijven onveranderd bestaan. Alleen mogen Amerikanen geen handeldrijven met bedrijven die toebehoren aan het Cubaanse leger, dat 80% van het toerisme onder controle heeft. Trump bleef herhalen dat het embargo niet kan opgeheven worden als er geen verbetering komt in het respect voor mensenrechten op Cuba. Dat zeggen de VS nu al meer dan 50 jaar zonder resultaat. Als het embargo iets gedaan heeft dan is het een rechtvaardiging geven aan de Cubaanse regering om politieke dissidenten te

183

onderdrukken ter bescherming van de Cubaanse soevereiniteit. De VS willen maar niet inzien dat zijzelf de oorzaak zijn geweest van de toestand op Cuba. Wie zwaaide vóór Fidel Castro de plak in Cuba? Een corrupte dictator, Fulgencio Batista, die volledig ondersteund werd door de VS. De VS waren alleen geïnteresseerd in business, helemaal niet in democratie, en sloten toen de ogen voor de wandaden die Batista pleegde. Men bedenke dat er tientallen autoritaire regeringen bestaan in de wereld, waarvoor de VS de ogen sluiten omdat ze er voordeel aan hebben. Zo leggen de VS geen embargo's op China, Vietnam, Kazachstan of Egypte, die eveneens mensenrechten schenden. Trump reisde naar Saoedi-Arabië, een land dat door een familie despoten geregeerd wordt, waar mensen onthoofd worden en waar een staatsreligie de enige toelaatbare religie is.

In 2014 had de Obama-administratie de knop van het verleden teruggedraaid en er ontstond een periode van relaxatie met Cuba. Het leven van de Cubaanse burgers verbeterde opmerkelijk en bracht hoop voor hen die met het Castro regime hadden leren leven. De opkomende Cubaanse privésector – winkels, restaurants en taxi's – groeide dramatisch door onbeperkte transfers uit de VS. Het aantal Amerikaanse bezoekers nam in 2016 met 50 procent toe tot meer dan 500.000. Meer dan een kwart van de Cubanen werkt vandaag in de particuliere sector. Dit vertegenwoordigt zowel een verbetering van hun levenskwaliteit als van hun mensenrechten, aangezien ze niet meer afhankelijk zijn van de staat voor hun levensonderhoud. Uit polls blijkt dat meer dan 70 % van de Amerikanen – waaronder een meerderheid van de Republikeinen – het opheffen van het embargo steunen, en business willen promoten in Cuba. De Washington Post meldde dat 97 % van de Cubanen de normalisatie met de VS ondersteunt (370).

Raul Castro liet zich door Trump echter niet opjagen en zei dat hij besprekingen met de VS wilde voeren. Een opmerkelijke gebeurtenis is dat Cuba recent terug olie ingevoerd krijgt vanuit Rusland en dat Poetin 90% van de Cubaanse schuld kwijtschold. Er zouden ook al gesprekken worden gevoerd om terug een Russische basis op Cuba te installeren (371). Poetin vult al dadelijk het gat op dat Trump nu domweg heeft veroorzaakt door de relaties met Cuba te laten

184

koelen! Dus, nu Trump negatief inwerkt op de ontwikkeling van Cuba, zal Cuba zich terug meer openstellen voor Poetin en Xi Jinping. Wie zal de verliezer zijn? De VS! Senator Mark Warner, een Virginia Democraat, bekritiseerde de beslissing van de Trump administratie, omdat die een verkeerd beeld geeft van het Amerikaanse leiderschap in de wereld. Daniel Wilkinson, managing directeur van Human Rights Watch voor Latijns America in Washington DC, zei: “The previous administration [Obama] was right to reject a policy that hurt ordinary Cubans and did nothing to advance human rights.” “The fact that Obama’s approach hasn’t led to political reform in Cuba after just a few years isn’t reason to return to a policy that proved a costly failure over many decades” (372).

Weg met het Mondiaal Pakt voor Migratie

Op 2 december 2017 kondigde Trump aan dat de VS zich ook terugtrekken uit de voorbereidingen van het Mondiaal Pakt voor Migratie, dat georganiseerd wordt door de VN in New York. In september 2016 hadden de 193 leden van de Algemene Vergadering van de VN unaniem een tekst ('Verklaring van New York voor Vluchtelingen en Migranten') goedgekeurd, bedoeld om de aanpak van vluchtelingen en migranten te verbeteren. President Obama stond positief achter dit initiatief, maar Trump wilde dat nu afschaffen. De VS trokken zich terug omdat de internationale aanpak onverenigbaar was met de Amerikaanse soevereiniteit (372a). De VS-attitude is overduidelijk een “America First” en rechts-nationalistische attitude.

Terug naar Benito Mussolini?

Benito Mussolini

Mussolini werd geboren op 29 juli 1883. Zijn vader was een arme smid en een gedreven socialist. Mussolini was als kind lastig, agressief en gewelddadig. Hij

185

verwonde meerdere klasgenoten met een mes, leidde jongensbendes op voor invallen van lokale boerderijen, en was bedreven in het duelleren met zwaarden.

Op 17 jaar sloot hij zich aan bij de socialisten en werd een revolutionair marxist, maar mengde het marxisme met anarchisme en syndicalisme, wat van hem een socialist sui generis maakte. Zijn geestdrift werd bewonderd door zijn partijgenoten. Hij predikte gewelddadige revolutie. Hij werd editor van het socialistisch tijdschrift Avanti! Hij bracht een totaal nieuwe stijl in de journalistiek.

In 1914 verliet hij het socialisme en keerde zich naar de bourgeoisie. Hij begon een eigen tijdschrift Popolo d'Italia, stichtte zijn eigen beweging (autonome fascisten), die zich richtte op de nieuwe krachten in de Italiaanse politiek, de geradicaliseerde middenklas jongeren. Hij wilde het nationalisme vervangen door internationalisme en de bourgeois staat agressief herstellen. In 1917 stichtte hij terug een nieuwe beweging (de revolutionaire fascisten) maar had weinig succes. Na de eerste wereldoorlog richtte hij weer een nieuwe beweging op (grondwetgevende fascisten), maar dat sloeg weer niet aan. In maart 1919 stichtte hij een vierde beweging (vechtende fascisten), gericht op de militante jeugd. Van 1920 tot 1922 pleegden fascistische groepen veel geweld en moorden, zonder er veel reactie kwamen van politie en regering. In 1921 werd Mussolini samen met 35 fascistische volksvertegenwoordigers verkozen in het parlement. Hij bouwde de invloed van Justitie af, maar behield het Parlement. Hij vergoelijkte het fascistisch geweld. De mars op Rome van fascisten schrikte zo af dat de regering naliet te reageren. Fascisten begonnen regeringsdepartementen te bezetten, wat de regering aanzette om de koning te vragen de staat van beleg af te kondigen, maar de koning weigerde. De regering nam ontslag en de koning gaf Mussolini de opdracht een nieuwe coalitieregering te vormen die echter nog niet volledig fascistisch was. Eens eerste minister in 1922, voerde Mussolini een grote propaganda show op en boezemde angst in door te dreigen met fascisten wiens aantal hij fel overdreef.

In 1924 haalde hij de absolute meerderheid in het parlement dankzij de in 1923 gestemde Acerbo wet, die 66% van de parlementszetels (2/3 meerderheid)

186

toekende aan wie minstens 25% van de kiesstemmen verkreeg. De Acerbo wet werd aangenomen ten gevolge van intimidaties door fascisten; de hal waar de politici stemden krioelde van gewapende fascisten die een goed zicht hadden op wie zich uitsprak tegen de wet. De socialistische leider Giacomo Matteotti bleef zich echter verzetten tegen Mussolini, maar werd vermoord door fascistische huurlingen in 1924. De moord was minutieus voorbereid. Mussolini was zelf betrokken en de moord was gelinkt aan een systeem van omkoperij om de propagandamachine van Mussolini te financieren. De moord was ook gelinkt aan de Amerikaanse Sinclair Oil Company, die grote sommen smeergeld betaalde aan vooraanstaande fascisten in ruil voor een exclusief monopolie van olieboringen in de Italiaanse kolonies (373). Na de moord was de publieke reactie zo groot dat Mussolini bijna ten val kwam. Meerdere socialistische parlementsleden dienden uit protest hun ontslag in, wat in de kaart van Mussolini speelde omdat er daardoor al veel opposanten verdwenen. De socialisten vroegen de koning om Mussolini af te zetten maar de koning weigerde omdat hij vreesde dat de socialisten een republiek zouden installeren. In januari 1925, na een gekende toespraak waarin hij zichzelf uitriep tot dictator met volledige persoonlijke verantwoordelijkheid, schafte Mussolini alle niet-fascistische partijen af, ontnam burgerlijke vrijheden, nam de pers in beslag, richtte een geheime politie op en voerde fascistische wetten in. Alleen de staat controleerde de economie. Twee aanslagen op zijn leven in 1925 en 1926 deden hem nog meer naar de macht grijpen. Hij installeerde de doodstraf voor politieke misdrijven, voerde acties van de geheime politie op en schafte de lokale verkiezingen af. In 1928 richtte Mussolini de Grote Fascistische Raad op die moest geraadpleegd worden voor alle constitutionele problemen. Maar die leverden uiteindelijk alleen lippendienst aan Mussolini. In 1929 sloot Mussolini een overeenkomst met de Katholieke Kerk, die een kleine oppervlakte grond kreeg, het Vaticaan, en garanties dat het katholiek geloof staatsgodsdienst zou worden. De lagere scholen kregen verplicht godsdienstlessen. Mussolini deed dit uit opportunisme in ruil voor zijn erkenning door de Paus. Mussolini’s volgelingen, die vooral ‘nouveaux riches’ liberalen waren, verwierven enorme macht en rijkdom terwijl de werkende meerderheid in diepe armoede wegzonk.

187

Mussolini wilde een Italiaans imperium opbouwen. Hij probeerde het gezag te houden over de opstandige Italiaanse kolonie Libië, veroverde Ethiopië in 1935 en 1936 (waar gifgas werd gebruikt) en Albanië 3 jaar later, maar Mussolini’s leger maakte weinig definitieve successen en wapens werden heel traag geproduceerd. Hij ondersteunde rechtse dissidenten en hielp Franco in de Spaanse burgeroorlog. In 1938 verloren joden hun burgerrechten. Hij verklaarde Frankrijk en Engeland de oorlog in juni 1940, maar er gebeurde weinig. In 1943 namen de Nazi’s de regering over en leidde Mussolini een marionettenregering in dienst van de Nazi’s. In 1945 werd hij door Italiaanse partizanen gevangengenomen en terechtgesteld.

Mussolini was atheïst, eerst antiklerikaal en werd nadien eerder klerikaal uit opportunisme. Hij trad hardhandig op tegen kunstmatige anticonceptie, voerde campagne voor een hoger geboortecijfer, verhoogde boetes voor abortus, beperkte het nachtleven, reguleerde de kleding van vrouwen en verbood homoseksuele handelingen tussen volwassen mannen. Hij gaf strenge straffen voor overspel maar hijzelf had meerdere maîtresses. Mussolini prefereerde slogans en propaganda boven feiten en zag het fundamenteel probleem van zijn land niet in.

Donald Trump (374, 375)

Er zijn geen sporen terug te vinden dat Trump gewelddadig was als kind of jongeman. Wel zou hij eens een blauw oog geslagen hebben bij zijn muziekleraar. Wat wel geweten is, is dat Trump’s vader Fred een white supremacist was en ooit werd aangehouden tijdens een treffen tussen de politie en een betoging van de Ku Klux Klan in Queens in 1927 (375a). Er kwam echter geen aanklacht of proces. Trump’s vader leerde zijn zoon echter dat hij behoorde tot een blanke elite en voedde hem op om hard en concurrentieel te zijn. Fred zei dat zijn zoon in het bedrijfsleven nooit zou overleven als hij niet waakzaam en heel energiek was. Hierdoor kreeg Trump zijn alt-right en racistische opvattingen mee en kreeg hij het gevoel dat de wereld niet kon worden vertrouwd. Trump verhuurde zijn New York appartementen vooral aan blanken en vond zwarten lui en

188

onbetrouwbaar. Dat Trump tot criminele acties kon overgaan in de zakenwereld is te zien in het feit dat hij als presidentskandidaat in 2016 het record had van rechtszaken tegen hem (contractgeschillen, disputen over belastingen, vorderingen voor laster en aanklachten van seksuele intimidatie). Ook zou Trump lucratieve banden hebben met de Russische maffia (330c, 330d).

Trump had geen typische politieke visie voor een bepaalde partij. Hij veranderde regelmatig van politieke gezindheid en leek dus een opportunist te zijn. In 1987 was hij Republikein, in 1999 stapte hij voor 3 jaar over naar de Reform Party, en van 2001-2008 was hij Democraat. In 2008 ondersteunde hij de kandidatuur van de Republikein John McCain. Hij gaf financiële bijdragen aan de kandidaturen van zowel Democraten als Republikeinen. Hij overwoog tot driemaal toe om deel te nemen aan presidentiële verkiezingen (1988, 2004, 2012), maar trok zich uiteindelijk terug. Waarom hij het in 2016 wel deed is niet duidelijk. In de 2016 running kwam hij eerst op als onafhankelijke kandidaat om uiteindelijk te runnen als Republikeinse kandidaat. Hij maakte er een show van zonder een echt inhoudelijk programma voor te stellen.

Men kan het karakter van Trump analyseren op basis van empirische psychologische attributen, gekend als de ‘Big Five’ (376):

Extraversie: zin voor kuddegeest, sociale dominantie, enthousiasme, beloninggevoel en zoekgedrag manifesteren.

Neurotische aanleg: gemakkelijk neigen naar angst, emotionele instabiliteit, depressieve neigingen en negatieve emoties.

Plichtsbesef: bedrijvigheid, discipline, regel naleving en organisatie tonen.

Aangenaamheid: bekwaam zijn om warmte, zorg voor anderen, altruïsme, mededogen en bescheidenheid te tonen.

189

Openheid: nieuwsgierigheid, onconventionele ideeën, verbeelding en ontvankelijkheid voor nieuwe ideeën tonen.

Analyse met deze criteria leerde dat Trump een torenhoge extraversie vertoont in combinatie met een uiterst laag, buiten de schaal gelegen, altruïsme en mededogen (376).

Hij is een permanent werkende dynamo, gedreven, rusteloos en niet in staat om stil te blijven. Hij is altijd in interactie met mensen in rally’s, interviews en sociale media (Twitter). Hij doet dat met ontzettend veel animo en plezier. Hij beweegt zich door het leven als een man die weet dat hij altijd wordt opgemerkt. Hoge scores van extraversie gaan gepaard met rusteloos zoeken naar een beloningsgevoel en positieve emotionele ervaringen, of ze nu komen in de vorm van sociale erkenning of in de vorm van roem of rijkdom. Hij wordt lastig en kwaad wanneer men hem niet erkent. Hoge extraversie kan leiden tot riskante beslissingen, zoals ook te zien was in enkele faillissementen in zijn bouwprojecten (casino ’s en resorts).

Mensen met een uiterst laag altruïsme worden beschreven als harteloos, grof, arrogant, weinig empathisch en onbetrouwbaar. Dat tekent Trump perfect. Niemand van de vroegere Amerikaanse Presidenten was zo grof als Trump of loog meer dan Trump. Hij heeft geen medelijden of besef van de collaterale schade die hij verwekt. Hij kwetst mensen door zijn burleske, agressieve, seksistische en misogyne uitspraken. Trump noemt zijn tegenstanders ‘walgelijk’ en schrijft hen weg als 'losers’. Woede kan de werkzame emotie zijn achter Trump's hoge extraversie en achter zijn laag altruïsme.

Trump scoort goed in openheid en toont ook meer flexibiliteit en pragmatisme dan President G.W. Bush die laag scoorde in openheid. Hij kan ook gemakkelijker van opinie veranderen omdat hij minder ideologisch is dan Bush.

Trump is autoritair en dat kenmerk scoort in de VS het hoogst bij blanke conservatieve Christenen. Zij denken dat, indien de Christelijke leer zou verloren

190

gaan, de maatschappij zou uiteenvallen in chaos. Autoritarisme is ook geassocieerd met cognitieve starheid, militaristische sentimenten en Christelijk fundamentalisme. Als personen met autoritaire neigingen vrezen dat hun manier van leven wordt bedreigd, wenden ze zich tot een sterke leider die hen veiligheid belooft – een leider als Trump. Trump vindt zichzelf een verlosser, verlosser van zonden, verdoemenis en de bedreigingen, en van onzuiverheden in een corrupte en gevaarlijke wereld, zoals die van Mexicanen, Moslims en het establishment in Washington. Trump’s autoritarisme is gestoeld op angst voor besmetting door outsiders, door parasieten, door vergiften en andere onzuiverheden. Hij heeft een fobie van ziektekiemen, en een afkeer voor lichaamsvloeistoffen, vooral die van vrouwen. Zo zei Trump ooit over Megyn Kelly van Fox News: “blood coming out of her wherever” (377).

Trump is extreem-narcistisch. Al zijn toespraken zijn er een overtuigend voorbeeld van. Ze zijn doordrongen van herhaalde en buitensporige zelf- verwijzing. Op al zijn gebouwen staan in grote letters ‘Trump’ vermeld. In 1999 op de begrafenis van zijn vader, Fred, sprak hij niet over zijn vader ‘s leven, maar vooral over zichzelf. Het was de zwaarste dag van zijn eigen leven, zo begon Trump. De grootste prestatie van Fred Trump was dat hij een briljante en gerenommeerde zoon had opgevoed, zei Trump. Zijn levensdoel is de grootheid van zichzelf te promoten en het aan iedereen zichtbaar te maken. Maar vaker wel dan niet, zal de zelf-verwijzing van een narcist eroderen, omdat mensen zich beginnen te ergeren aan zijn egocentrisme.

Het uitgroeien van het fenomeen Trump vertoont gelijkenissen met dat van het fenomeen Mussolini (378). Net zoals Mussolini de bestaande staat wilde afschaffen door het fascisme in te voeren, wil Trump het establishment van Washington verwijderen door zijn eigen ‘sui generis’ politiek door te voeren. Zoals reeds gezegd, is hij, net als Mussolini, autoritair, agressief en streng, doet zich voor als een krachtig leider, is extreem narcistisch en verrast iedereen door zijn buitengewoon afwijkende manier van spreken en handelen, waardoor de bestaande politieke klassen bijna ontwapend worden. Net zoals Mussolini is Trump theatraal en zonder echte inhoud. Mussolini gebruikte de media om een

191

directe band met hun volgelingen te cultiveren. Trump cultiveerde een persoonlijke band met de kiezers door trouw aan de Republikeinse Partij en het rechtssysteem bijna als een bijzaak voor te stellen. Hij liet ooit de massa die hij toesprak tijdens zijn campagne een eed van trouw aan hem afleggen (379). Ook gebeurde het dat Trump tijdens zijn campagne protesterende mensen en zelfs journalisten die ‘lastige’ vragen stelden op persconferenties hardhandig uit de zaal te laten halen. Op zijn inaugurale toespraak herhaalde Trump dat hij ‘The People’ in zijn rechten ging herstellen. Zulke sterke band met de volksmassa is essentieel in het onderhouden van een autoritair bewind.

Door bedreigende en kwetsende taal te spreken en door controversiële of illegale acties op touw te zetten tastten Mussolini en Trump de limieten af van wat mensen, politici en media tolereren in hun discours. In Italië was de afkeer van liberalen voor socialisten sterker dan hun afkeer voor Mussolini, wat uiteindelijk Mussolini aan de dictatuur bracht. In de VS is er vandaag ook een afkeer voor socialisten en maakte dat de kandidatuur van de democraat Bernie Sanders niet door de Democratische partij werd gesteund. De fascisten in Italië gingen echter te ver en de politieke reactie tegen Mussolini bleek te zwak en te laat om Mussolini nog te stoppen. Mussolini ’s achterban terroriseerde het land met duizenden moordpartijen. Bovendien droeg de corrupte medeplichtigheid van het Amerikaanse bedrijf Sinclair Oil Company bij aan het ontstaan van de fascistische dictatuur in Italië (381). Trump staat nog niet zo ver vandaag, maar hij doet zijn uiterste best om heel overtuigd en vastberaden uit de hoek te komen. Tijdens zijn campagne verklaarde Trump dat hij iemand op Fifth Avenue in New York zou kunnen neerschieten en toch zijn supporters niet zou verliezen (382), hij vernederde niet alleen Democratische, maar ook machtige Republikeinse politici zoals Paul Ryan en John McCain (383), hij poogde de legitimiteit van het Amerikaanse verkiezingsproces in twijfel te trekken (384) en hij insinueerde dat ‘Second-amendement mensen’ het potentieel probleem van Hillary Clinton zouden kunnen oplossen door haar neer te schieten (385). Het is duidelijk dat er vandaag nog geen sprake is dat Trump een fascist is maar we moeten voor ogen houden dat hij het kan worden. In ieder geval had Trump het Witte Huis einde juli 2017 in een staat van chaos gebracht (zie volgend kapittel), wat de kansen

192

op een stabiele regering erg onderdrukt, maar zijn kansen om er als imperator uit te komen vergroot.

Een gevaarlijk fenomeen, dat Trump versterkt in zijn positie, mogen we niet uit het oog verliezen, en dat is het gedrag van de Republikeinse partij. Die partij gaat volkomen in op de vragen van Trump, wellicht omdat die partij kost wat kost de meerderheid in het Congres wil behouden, omdat ze een kleine staat wil en omdat ze veel geld naar zichzelf wil deviëren. Trump maakte de 17 Republikeinse tegenkandidaten belachelijk tijdens de voorverkiezingen, maar ze slikten de vernedering in. Ze slikten nadien ook in dat hij zich tijdens zijn campagne profileerde als een systematische leugenaar en een seksueel perverse, misogyne en racistische figuur. Toch confirmeerden ze Trump als President. Ze aanvaardden Trump als een totaal onwetende en schaamteloze persoon. Tegen hun traditie in gingen de Republikeinen volkomen mee met Trump’s drastische belastingvermindering voor de rijken en met zijn pogingen om Obamacare af te schaffen. Tenslotte gingen ze gedwee mee toen Trump zich ten volle schaarde achter Roy Moore, om hem te steunen in diens kandidatuur voor Senator van Alabama. Moore is een fanatieke christen, fanatiek anti-homo en anti-moslim, fanatieke verdediger van de wapendracht, met, zo wordt beweerd, een verleden van seksueel overschrijdend gedrag, pedofilie en onverdraagzaamheid. De stemming in Alabama ging echter naar de Democraat Doug Jones. Moore erkende eerst zijn nederlaag niet. Hij zegde "wait on God and let this process play out." De oerconservatieve fractie van de Republikeinen volgde ook gedwee het pro-life discours (anti-abortus) en onderwierp zich aan de druk van de Evangelische Christenen, waardoor de Republikeinse partij voor altijd geassocieerd zal worden met hypocrisie en religieus fanatisme. Kleurlingen en andere minderheden zullen nog lang met afgrijzen naar de Republikeinse partij kijken. Als Trump concessies blijft vragen aan de Republikeinen om het ontslag van Robert Mueller te vragen, en de Republikeinen geven daar nog steeds aan toe, is het gevaar groot dat hij de weg van Mussolini kan opgaan (385a).

In de VS zijn de Trump-volgers in euforie. Er is haast geen werkeloosheid meer en de beurzen stijgen continu. Tegelijkertijd valt Trump voortdurend de vrije pers aan en verwijt hen ‘fake news’ te brengen. Hij hitst gewelddadige groepen

193

met neonazi ideeën op. Dit alles doet terugdenken aan de geschiedenis van het naziregime van Hitler. 0p 20 februari 1933 nodigde hij meer dan 20 Duitse topindustriëlen uit op een geheime ontmoeting ten huize van Göring. Allen waren leden van de Deutsche Herrenklub, een conservatief maar geen nationaalsocialistisch bolwerk. Hitler beloofde Fritz von Opel, Gustav Krupp, Friedrich Flick en anderen, dat hun bedrijven onder zijn bewind niets zouden te vrezen hebben. Ze waren meteen bereid om twee miljoen Reichsmark in de partijkas te steken, uit eigenbelang. Nadien werden ze, eveneens uit eigenbelang, de grootste collaborateurs van het naziregime (385b). De gewone Duitser had het ook niet slecht onder Hitler. De groeiende economie gaf aan iedereen werk. Iedereen profiteerde van de overheidsinvesteringen. Maar na de oorlog zegden burgers over de Holocaust “Wir haben es nicht gewusst”. Ze wisten het wel maar zwegen. Wat Mussolini, Hitler en Trump gemeen hebben is hun perfide begeestering en onstuimigheid, hun permanente propagandavoering en hun voortdurende toevlucht tot leugens, op een manier aangebracht dat ze, althans door een groot deel van de bevolking, geloofd werden zonder kritische reflex.

Een andere denkpiste is dat er zich een postmoderne vorm van fascisme aan het ontwikkelen is, die erin bestaat het de oppositie zo lastig mogelijk te maken door zoveel mogelijk onwaarheden te doen geloven en nadien de media te verwijten dat ze de feiten verkeerd voorstellen of die feiten te verzwijgen als de verhalen niet uitkomen. Ze vinden termen uit als “fake news”, “post-truth politics”en “alternative facts” om de indruk te geven dat er een nieuwe orde wordt geschapen, maar uiteindelijk halen ze oude verhalen terug naar boven en maskeren ze door ze in een nieuw kleed te steken (386, 387a).

Een postmoderne vorm van autoritarisme doet zich vandaag voor in heel wat grote multinationale bedrijven met rechtspersoonlijkheid (corporations), waar een rigide top-down gehoorzaamheidscultuur heerst, vooral nu er steeds meer steenrijke Amerikanen controle hebben over kapitaal en politiek. Deze instellingen en de staat heulen hoe langer hoe meer samen. Ook zij zijn narcistisch, hebben een drang tot domineren, een groot zelfvertrouwen, een onvermogen om te luisteren naar anderen, en tonen een passie voor glorie (387).

194

In de juiste omstandigheden kunnen compulsieve leugenaars compulsieve believers maken bij de massa.

Laten we echter niet vergeten dat moderne democratieën vandaag in principe (veel) beter gewapend zijn tegen een verschuiving naar fascisme dan tijdens de eerste helft van vorige eeuw en dat de verpaupering van de maatschappij toen veel groter was dan nu. Hoe dan ook, vele Amerikanen voelen zich bedreigd door een fascistisch regime in wording. Trump belaagt zeker het Amerikaanse fatsoen en de Amerikaanse democratie zonder enige morele rem. Er is een strijd losgebarsten tussen hem en de rechtelijke macht. Zal de Amerikaanse democratie sterk genoeg zijn om de rechtstaat te beschermen? Persoonlijk denk ik – het is vandaag 12 december 2017 – dat de machtsverhoudingen in de Trumpregering nog steeds de democratie kunnen beschermen, vooral omdat de VS Veiligheidsraad en de minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, Trump meer en meer tegenspreken en tegenwerken. Maar elke dag word ik pessimistischer. Frans Verhagen, Nederlands journalist en Amerika kenner, zegt het correct in een column in de Standaard van 9 december 2017 (387b): Dit treurige land [de VS], met instortende bruggen, kapotte wegen, een belabberd internet, een vernietigende drugscrisis – met in 2016 alleen al 65.000 doden, met onbewoonbaar dure grote steden, miljoenen onverzekerden, belabberd openbaar onderwijs, zonder ook maar één behoorlijke trein, maar mét belastingvehikels voor investeerders, lage belastingen voor de hoogste inkomens, een arsenaal aan subsidies voor zakelijke belangen en met een patroon van massamoorden: dit land is het product van het conservatieve denken dat sinds de jaren tachtig heerst. Amerika heeft geen samenhang meer, het kan alleen nog maar uit elkaar vallen. Wie denkt dat een land met een permanente binnenlandse crisis en met een samenleving waarin de rijken lak hebben aan de rest, een dominante rol in de wereld kan spelen, zal bedrogen uitkomen.

De huidige evolutie moet aanmanen om sterke waakzaamheid en moed te tonen tegenover de multipele drijfveren en intenties van de Trump administratie. De wereld kan angstaanjagend slecht evolueren onder Trump. Deze man is de Commander-in-chief en kan in principe ontzettend veel kwaad verrichten. Onbekwame mensen in het bestuur van een wereldmacht scheppen een uiterst

195

gevaarlijke situatie. Vele van Trump’s medewerkers en hijzelf hebben geen enkele bestuurservaring. Elke dag wordt Trump’s onbekwaamheid duidelijker. Een catastrofe kan daarom niet worden uitgesloten: groot binnenlands protest en geweld, instorting van de internationale economische verhoudingen, uiteenvallen van de grote allianties, misschien wel nieuwe oorlogen, zoals tussen de VS en China. Er worden nu al dreigementen geuit tegen Noord-Korea en Iran (zie hieronder) en tegen de toegang van China in betwiste wateren in de Zuid- Chinese zee (388, 389).

Noam Chomsky zei over de Republikeinse Partij (de ‘Grand Old Party’ of GOP) dat hij die partij – als ze nog een partij kan genoemd worden – “the most dangerous organisation in human history” vond, omdat die zich zo halsstarrig inzet voor de vernietiging van de planeet aarde (390). Chomsky noemde de GOP ook een organisatie die inherent de blanke suprematie nastreeft en diep racistisch is (391). De VS houden zichzelf in een ‘splendid isolation’. Samen met het herstarten van de nucleaire wapenwedloop, is het afbreken van de maatregelen tegen de klimaatverandering de grootste bedreiging ooit voor het bestaan van de mensheid (392). Luister naar de opinie van Noam Chomsky over Trump (393).

Chaos in het Witte Huis

De wispelturigheid van Trump en zijn ruwe uitspraken maken het uiterst moeilijk om de orde in het Witte Huis te handhaven. Helemaal aan het begin van Trump’s presidentschap moest zijn Veiligheidsadviseur generaal Michael Flynn aftreden wegens malpraktijken met Rusland. Trump degradeerde Steve Bannon en ontsloeg hem uiteindelijk definitief. Hij ontsloeg de FBI-directeur James Comey zonder een samenhangende uitleg te geven. Na de racistische uitlatingen van Trump over de alt-right betoging in Charlottesville was de verontwaardiging van meerdere Republikeinen zeer groot (394). Zijn vroegere grote campagnemedewerker en minister van Justitie Jeff Sessions werd zwaar bekritiseerd door Trump, alleen maar omdat hij zich terugtrok uit het onderzoek

196

naar de Russische inmenging in de VS-presidentsverkiezingen (395). Maar Sessions onderging de vernederingen omdat hij zich bijzonder wil inspannen om de klok terug te draaien naar de jaren 50 voor wat betreft burgerrechten, stemrechten en drugsbeleid. De perschef van het Witte Huis Sean Spycer diende ook zijn ontslag in (zogezegd voor persoonlijke redenen) en werd voorlopig vervangen door Sarah Huckabee Sanders, die nog meer nietszeggende taal uitkraamt dan Spycer (396). Trump’s meerdere pogingen om Obamacare af te schaffen liepen al maanden op sissers uit. Herhaalde pogingen om zijn Moslim- ban door te voeren waren onsuccesvol. Trump trok de VS als enig land terug uit het klimaatakkoord van Parijs, sterk tegen de zin van meerdere leden van zijn kabinet. Meerdere van zijn intimi (Jared Kushner, zijn zoon en zijn dochter Ivanka) worden verdacht van illegale praktijken met Rusland. Er werd binnen de enkele maanden van Trump’s bestuur een speciale aanklager aangesteld om de banden met Rusland uit te spitten. Einde Juli ontsloeg Trump de Stafchef van het Witte Huis Reince Priebus wegens gebrek aan competentie (397). Die wordt nu vervangen door de directeur van Binnenlandse Veiligheid, John Kelly (398). Priebus was de contactman tussen Trump en de Republikeinse senatoren. Door het ontslag van Priebus verliest Trump zijn contact met de Republikeinse partij en isoleert hij zichzelf nog meer. Priebus was een zwakke persoonlijkheid, niet opgewassen tegen zijn taak als filter voor wat aan de President kon gezegd worden en wanneer. Kelly wil dat vanaf nu iedereen eerst via hem zal moeten passeren, inclusief Trump’s eigen familieleden, willen ze contact opnemen met hem. Er zijn geruchten dat zelfs de minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, wil opstappen, omwille van zijn frustratie over Trump’s wanbeheer (399). Eind juli 2017 werd Anthony Scaramucci benoemd als Communicatiedirecteur. Deze man is een Wall Street businessman (Hedge Fund manager), ervaren in het intimideren van de pers, maar hij lapt de resultaten van de Wetenschap aan zijn laars. Hij ontkent namelijk het klimaatprobleem en volgens hem is de aarde maar 5500 jaar oud (400). Deze man is nog erger dan Trump zelf, wat blijkt uit de obscene taal die hij uitkraamde na zijn benoeming (401). Maar als coup de théâtre werd Scaramucci onder druk van John Kelly al ontslagen een week na zijn aanstelling (402).

197

Binnen de eerste 7 maanden van de ambtstermijn van Trump is het Witte Huis dus uitgegroeid tot de meest chaotische instelling in ’s lands geheugen (403). Trump heeft er zichzelf geïnstalleerd als de meest narcistische, onbetrouwbare en onbekwame Commander-in-Chief ooit, met bovendien nog extreemrechtse sympathieën, agressieve gedragingen en racistische ingesteldheid. Voordien noemde Trump het Witte Huis “a fine-tuned machine”. Daar is Trump nu ver van weg. Trump is kwaad op iedereen en zijn uitspraken missen alle respect. De President van de VS kent niets, wil niets kennen, liegt en verdeelt de Amerikaanse bevolking in twee kampen. White supremacists spinnen hier garen uit. Het is zijn persoon die op alle vlak faalt. Het aanzien en het gezag van de VS wordt elke dag meer en meer geschaad. Een rake analyse van Trump is te horen hier (404). Last but not least, de generaals in Trump’s kabinet (Jim Mattis, HR McMaster en John Kelly) en enkele andere generaals (Joseph Dunford en Jeffrey Buchanan), werken hoe langer hoe meer Trump tegen in meerdere internationale geschillen. De generaals lijken de ware heersers te zijn in het Witte Huis, samen met de minister van buitenlandse zaken Rex Tillerson (405). Of dat ten goede komt aan de internationale betrekkingen is maar de vraag. Al geruime tijd doen geruchten de ronde dat Tillerson geen goede minister van Buitenlandse Zaken is en dat hij zal ontslagen worden en mogelijk zal opgevolgd worden door de huidige CIA-directeur, Mike Pompeo (405a).

Toespraak tot de Verenigde Naties

Op 19 september 2017 hield Trump zijn eerste toespraak op de Algemene Vergadering van de VN in New York (406). Die toespraak was beneden elke norm die staatshoofden en diplomaten aanhouden in de VN en was verre van accuraat. Hij begon met te zeggen dat hij zoveel gerealiseerd had sinds hij in januari 2017 President werd (wat helemaal niet waar is), dat de economie het zo goed deed (maar dat is nu over gans de wereld het geval), dat de werkloosheid in de VS het laagst was in 16 jaar, en dat er $600 miljard in bewapening werd gestoken (iets waar men niet fier kan over zijn). Wetenschap en technologie hadden grote doorbraken gemaakt maar terzelfder tijd hadden terroristen en extremisten zich verspreid over de hele Planeet. Schurkenstaten hebben terreur geschapen en

198

bedreigen andere landen met nucleaire wapens. Bedoeld waren Iran en Noord- Korea. Volgens Trump organiseerden internationale criminele netwerken het verkeer van drugs, wapens en mensen, veroorzaakten massamigratie en bedreigden landsgrenzen. Trump was wel bijzonder hypocriet. Zo zei hij dat in de VS ‘the People’ regeren, dat ze er heersen en dat ze soeverein zijn. Wellicht bedoelde hij ‘the People with money’. En, voegde hij toe, de VS zullen voor altijd een goede vriend zijn voor de wereld en vooral voor haar bondgenoten. Maar kijk naar de realiteit: de toestand die de VS hebben geschapen in het Midden- en het Verre-Oosten en in Noord-Afrika is desastreus. De VS hebben nooit aan territoriale uitbreiding gedaan, zo zei hij, maar als je de machtigste staat bent in de wereld, is het helemaal niet nodig militair geweld te gebruiken voor territoriale uitbreiding. Het is voldoende om bedreigingen te uiten voor wie niet volgzaam is. Die bedreigingen werden door Trump geuit tegenover Iran en Noord-Korea. Over Noord-Korea zei hij: “No one has shown more contempt for other nations and for the well-being of their own people than the depraved regime in North Korea. It is responsible for the starvation deaths of millions of North Koreans. And for the imprisonment, torture, killing, and oppression of countless more.” De geschiedenis zegt iets heel anders (zie kapittel over Noord-Korea). Nog meer agressieve taal werd tegen Noord-Korea geuit: “North Korea's reckless pursuit of nuclear weapons and ballistic missiles threatens the entire world with unthinkable loss of human life. It is an outrage that some nations would not only trade with such a regime [bedoeld waren China en andere omliggende landen], but would arm, supply, and financially support a country that imperils the world with nuclear conflict. This band of criminals arm itself with nuclear weapons and missiles. The United States has great strength and patience, but if it is forced to defend itself or its allies, we will have no choice but to totally destroy North Korea. ‘Rocket Man’ is on a suicide mission for himself and for his regime. It is time for all nations to work together to isolate the Kim regime until it ceases its hostile behaviour. Dan begon hij zeer agressief Iran te bedreigen. It is far past time for the nations of the world to confront another reckless regime, one that speaks openly of mass murder, vowing death to America, destruction to Israel, and ruin for many leaders and nations in this room. The Iranian government masks a corrupt dictatorship behind the false guise of a democracy. It has turned a wealthy country, with a rich history and culture, into an economically depleted rogue state whose

199

chief exports are violence, bloodshed, and chaos. Rather than use its resources to improve Iranian live, its oil profits go to fund Hezbollah and other terrorists that kill innocent Muslims and attack their peaceful Arab and Israeli neighbours. Het kan moeilijk arroganter en hypocrieter want de VS hebben vorige eeuw via de CIA en de Britse secret service een democratisch gekozen leider (Mohammad Mosaddegh) opzijgezet om er het schrikbewind van de Sjah te vestigen. Na de Iraanse revolutie in 1979 brak de Irak-Iran oorlog uit en leverden de VS zelfs chemische wapens aan Irak om te proberen Iran te vernietigen. Bovendien hebben sancties van meerdere individuele landen en nadien meerdere VN- resoluties tegen Iran gedurende decennia het land verarmd, zonder er een echt bewijs was dat Iran bezig was met het maken van een atoombom. In 2015 had Obama, samen met het VK, Frankrijk, Duitsland, de EU, China en Rusland, een tijdelijke deal (tot 2025) gesloten die de sancties tegen Iran gradueel zouden afbouwen in ruil voor een garantie dat er geen nucleaire wapens konden gemaakt worden en er geregelde controle inspecties door het Internationaal Atoom Energie Gezelschap werden aanvaard (407). Deze deal was het resultaat van 13 jaar diplomatie met Iran. Tot op vandaag werd Iran bevonden volledig tegemoet te komen aan de voorwaarden van de deal. Dat kan Trump niet verteren en wil hoe dan ook terugdraaien wat Obama had verwezenlijkt. De Iran deal was volgens Trump: “one of the worst and most one-sided transactions the United States has ever entered into. Frankly, that deal is an embarrassment to the United States, and I don't think you've heard the last of it. Believe me.” Haast niet te geloven dat Trump zich zo afzet tegen een deal die door 8 grote landen, waaronder vijf permanente leden van de VN Veiligheidsraad, werd ondertekend. Trump is een flagrante leugenaar en een haatspreker die mensen opjaagt tot oorlog. Ook begon Trump over ISIS, alsof het alleen de VS en geallieerden waren die ISIS hadden teruggedrongen in Irak en Syrië, zonder enige invloed van Rusland te erkennen. Dan luchtte hij zijn haat tegen Cuba: “The United States has stood against the corrupt, destabilizing regime in Cuba and embraced the enduring dream of the Cuban people to live in freedom. We will not lift sanctions on the Cuban government until it makes fundamental reforms.” Hoe durft Trump dit uitkramen voor de Algemene Vergadering van de VN die jaar na jaar het VS- embargo tegen Cuba hadden veroordeeld. En dan nog over het ‘socialisme’ en het ‘communisme’: From the Soviet Union to Cuba and to Venezuela, wherever true

200

socialism or communism has been adopted, it has delivered anguish and devastation and failure. Those who preach the tenets of these discredited ideologies only contribute to the continued suffering of the people who live under these cruel systems. Alsof er geen suffering was geweest onder al wat de VS met de wereld hebben gedaan.

De toespraak van Trump was weerzinwekkend arrogant. Hij toonde niet het minste besef van de geschiedenis. Enkele weken later wilde Trump de nucleaire deal met Iran zelfs niet meer hercertifiëren, waardoor hij de toorn van gans de wereld over zich heen haalde – met uitzondering van Israël dat als enig land achter Trump stond! Een facts check door de Washington Post toonde aan dat Trump onverantwoorde beledigingen en valse beschuldigingen uitsprak tegen Iran (408). De dubbelzinnigheid die hierdoor ontstaat is uiterst gevaarlijk voor de wereldvrede. Het is overduidelijk: Trump ziet overal vijanden en wil overal vijanden creëren. Hij gedraagt zich als een rabiate rechts-nationalist, blanke supremacist, anti-Moslim en xenofoob. Hij is paranoïde en slaat als een barbaar wild om zich heen.

Het ‘nucleair nationalisme’ van Noord-Korea

In dit hoofdstuk zal worden uiteengezet hoe Noord-Korea, opgejaagd door de VS, nationalisme én religieuze verering van de Leider van de autoritaire Kim dynastie inzet op kernwapenproductie om de veiligheid van het land en de dynastie te garanderen.

Vanaf 1960 ontwikkelde Noord-Korea een vreedzaam nucleair programma dat gesteund werd door de Sovjet-Unie. Het land ondertekende in 1985 het non- proliferatieverdrag, waarmee landen zich verbinden geen kernwapens te ontwikkelen en te gebruiken en alleen de vredelievende toepassingen van nucleaire energie na te streven. Dat leidde tot de verderzetting van de ondersteuning van het vredevol nucleaire programma door de Sovjet-Unie, wat werkte als een rode lap op de VS-stier. Toch resulteerde het START-I verdrag tussen de VS en Rusland in 1991 in het verwijderen van de Amerikaanse

201

kernwapens uit Zuid-Korea en werd een overeenkomst gesloten over een kernwapenvrije zone op het Koreaans schiereiland. In 1992 inspecteerde het Internationaal Gezelschap voor Atoomenergie de nucleaire faciliteiten van Noord-Korea, maar het Gezelschap werd niet overal toegelaten terwijl de aanwezigheid van een tweetal faciliteiten werd verzwegen, wat het vermoeden deed rijzen dat Noord-Korea toch in het geheim kernwapens wilde ontwikkelen. Als reactie op dit wantrouwen verliet Noord-Korea in 1993 het non-proliferatieverdrag maar die beslissing werd snel ongedaan gemaakt in 1994 onder President Bill Clinton. Een nieuw raamakkoord werd gesloten met de VS om het ganse Koreaans schiereiland kernwapenvrij te maken. Dat was een belovend initiatief.

Onder President G.W. Bush (2001-2009) ontstond een ommekeer in de houding van de VS. Bush verklaarde dat Noord-Korea een van de landen was die terrorisme steunden en verweet het land te behoren tot de ‘axis of evil’. Om Noord-Korea te treffen – het land kampte met energie- en voedseltekorten – stopte Bush bovendien de levering van grondstoffen nodig voor het opwekken van energie. Als reactie hierop zette Noord-Korea de VN-inspecteurs uit het land en heropende de eerder gesloten kerncentrale in Yongbyon. In 2002 strandde het raamakkoord en beide partijen staken de schuld voor de mislukking op elkaar. Begin 2003, dreigde de Veiligheidsraad met sancties. In reactie hierop trok Noord-Korea zich weer terug uit het non-proliferatieverdrag. Nadien volgde het ‘Zeslandenoverleg’ (met Noord-Korea, de VS, China, Rusland, Zuid-Korea en Japan) over de nucleaire situatie. In februari 2005 liet Noord-Korea weten over kernwapens te beschikken, maar stelde voor de kernwapen ontwikkeling te stoppen in ruil voor een non-agressie pakt van de VS. Bush weigerde hierop in te gaan (409). Noord-Korea en China waren van mening dat Noord-Korea het recht had een civiel nucleair programma door te voeren. In de zomer van 2006 begon Noord-Korea met het testen van lange afstandsraketten. Op 9 oktober 2006 voerde het land een eerste ondergrondse kernproef uit. Op 13 februari 2007 sloot Noord-Korea met de VS, Zuid-Korea, Japan, Rusland en China echter een akkoord (Zeslandenoverleg), waarin het land beloofde in twee stappen zijn nucleaire faciliteiten te ontmantelen, in ruil voor het krijgen van een hoeveelheid olie en de belofte van de VS om Noord-Korea niet meer

202

als terroristisch land te aanzien. Op 5 april 2009 lanceerde Noord-Korea een raket met, naar eigen zeggen, een satelliet aan boord. De VN-Veiligheidsraad reageerde met de intentie om de sancties uit te breiden. Als reactie zette Noord- Korea de inspecteurs van het Internationaal Atoomenergie Gezelschap weer het land uit, hervatte het kernprogramma en werd het Zeslandenoverleg afgebroken. Op 25 mei 2009 voerde Noord-Korea een tweede kernproef uit. De VS en Zuid-Korea kondigden controles aan op Noord- Koreaanse schepen in het kader van het non-proliferatieverdrag en brachten hun troepen in hoge staat van paraatheid, wat Noord-Korea aanzag als een oorlogshandeling. Noord-Korea verklaarde zich niet meer gebonden te voelen aan de wapenstilstand van 1953 met Zuid-Korea. In 2010 bracht een Noord- Koreaanse torpedo een Zuid-Koreaans oorlogsschip tot zinken, waarna Noord- Korea dreigde met een kernoorlog bij het eventueel opleggen van sancties. Op 23 november 2010 beschoot Noord-Korea het Zuid-Koreaanse eiland Yeonpyeong, gelegen op de grens tussen Noord- en Zuid-Korea. In maart 2012 beloofde Noord-Korea dan toch dat het zou stoppen met kernproeven, het verrijken van uranium en het testen van raketten voor de middellange afstand, in ruil voor 240 ton voedsel uit de VS. Noord-Korea lanceerde echter op 12 december 2012 een langeafstandsraket, die beweerd werd een weersatelliet te bevatten. De VN-Veiligheidsraad veroordeelde Noord- Korea unaniem en legde op te stoppen met de raketlanceringen en het nucleair programma, maar op 12 februari 2013 werd een derde ondergrondse kernontploffing gehouden, die ook unaniem werd veroordeeld door de VN Veiligheidsraad. Noord-Korea kreeg nieuwe sancties opgelegd, maar verbrak als reactie hierop de wapenstilstand met Zuid-Korea. In respons op het overvliegen van Zuid-Korea door een Amerikaanse bommenwerper bracht Noord-Korea al haar raketinstallaties in gereedheid. Op 9 april 2013 waarschuwde Noord-Korea dat alle Zuid-Koreaanse buitenlanders voor de veiligheid het land uit moesten en Zuid-Koreanen niet meer in Noord-Korea mochten werken. Op 6 januari 2016 werd een vierde ondergrondse atoombom tot ontploffing gebracht. De VS reageerden door in overleg te gaan met China om druk uit te oefenen op Noord- Korea, maar China weifelde omdat het bang was dat de Noord-Koreaanse economie helemaal zou instorten als meer sancties zouden volgen. Volgens China zou dat de regio destabiliseren en miljoenen vluchtelingen naar China

203

doen uitwijken. In september 2016 werd een vijfde atoombom tot ontploffing gebracht, die weerom scherp veroordeeld werd door de VN Veiligheidsraad. China spoorde aan tot kalmte. Reactie van de VS: spierballengerol door twee bommenwerpers langs de Noord-Koreaanse grens te laten vliegen (410). Zuid- Korea dreigde ermee de Noord-Koreaanse hoofdstad volledig te vernielen als Noord-Korea een nucleaire aanval zou wagen op Zuid-Korea (411). Een gedetailleerde time-line van het Noord-Koreaans atoomprogramma kan gelezen worden hier (411a).

Sinds 2011 is Kim Jong-un de opperste communistische Leider in Noord-Korea. Het regime is vandaag de diepst gewortelde dictatuur ter wereld. Het is een mythische autocratie, die goddelijke attributen geeft aan de Leider, om de bedreiging door vreemde mogendheden (Japan, Rusland, China en de VS) af te weren. Niemand durft zo’n mythisch regime ondermijnen. De bevolking leeft er in grote armoede, de Kim familie in grote weelde en hopen geld gaan naar bewapening (een leger van meer dan een miljoen soldaten, kernbewapening, intercontinentale raketten, chemische wapens en conventionele bewapening). Meer dan 200,000 mensen zijn politieke gevangenen die slavenarbeid verrichten in concentratiekampen. Kim Jong-un heeft meerdere van zijn omstaanders geëlimineerd tot zelfs zijn eigen oom en halfbroer. Aangezien Noord-Korea hermetisch is afgesloten van de wereld weten de meeste mensen helemaal niet dat er nog een heel andere wereld bestaat buiten hun eigen land.

Japan, onder de rechts-nationalistische eerste minister, Shinzō Abe, voelt zich meer en meer bedreigd door de expansie van het nucleair programma van het regime van Kim Jong-un en legde sancties op aan Noord-Korea: een inreisverbod, aanlegverbod voor alle Noord-Koreaanse schepen, zelfs met een humanitaire opdracht, en een lijst van mensen en organisaties wier bezittingen bevroren werden (412). Verder installeerden de VS samen met Zuid-Korea het Thaad- raketafweersysteem, wat China dan weer als een bedreiging aanvoelde. Spanningen werden daarenboven opgevoerd door het geschil over de territoriale wateren in de Zuid-Chinese Zee, waarop Brunei, Maleisië, de Filippijnen, Vietnam en China aanspraak maken (413, 414). Deze landen hebben hun oog laten vallen op de grote olie- en gasvoorraden die daar liggen en de VS

204

voelen zich ‘geroepen’ om het vrije verkeer langs de Chinese zee ($5.3 triljoen handel per jaar) veilig te stellen.

Ondertussen is Trump President van de VS geworden en werden de spanningen met Noord-Korea op de spits gevoerd. Daags voor het bezoek van de Chinese President Xi Jinping aan Trump vuurde Noord-Korea weer een langeafstandsraket af. Trump vond dat China een essentiële rol moest spelen om Noord-Korea te dwingen het kernprogramma en het raket programma te stoppen, maar hij voegde eraan toe: “If China is not going to solve North Korea, we will” (415). Op 15 april 2017 werd in de Noord-Koreaanse hoofdstad een nooit eerder geziene parade gehouden voor de 105de verjaardag van het land. Een paar nieuwe types lange afstandsraketten werden getoond (417) en er werd op die dag weer eens een niet nader geïdentificeerde raket gelanceerd, die echter na enkele seconden ontplofte (418). De VS noemde het afvuren van een raket een provocatie (419). Noord-Korea is vooral gestoord door de jaarlijkse gezamenlijke legeroefeningen van Zuid-Korea en de VS in de onmiddellijke omgeving van het schiereiland (420). John Delury, een Noord-Koreaanse expert uit de Yonsei Universiteit in Seoul (Zuid-Korea), zei dat Trump’s wapengekletter retoriek en grillig gebruik van geweld alleen maar Noord-Korea’s vastberadenheid versterkt om een effectieve nucleaire afschrikking te ontwikkelen die hem het lot van Saddam Hoessein of Muammar Gaddafi zou besparen (421).

De Washington Post publiceerde op 26 mei 2017 een uitgelekt transcript uit een telefonisch onderhoud tussen Trump en Duterte, de President van de Filipijnen, gehouden op 29 april 2017: Trump noemde Kim Jong-un “a madman with nuclear weapons. We can’t let a madman with nuclear weapons let on the loose like that. We have a lot of firepower, more than he has, times 20 — but we don’t want to use it” (422). Dat wees erop dat Trump eerder rekende op de hulp van lokale mogendheden (Xi Jinping en Duterte) om Kim Jong-un’s nucleair en raket programma te bedaren. De recente gebeurtenissen tonen echter aan dat Xi Jinping geen echte steun aan Trump geeft. In de periode tot eind september 2017 vuurde Noord-Korea meerdere raketten af, waaronder twee intercontinentale raketten, zonder er grote acties van Xi Jinping werden gezien, tot grote ergernis

205

van Trump, die alleen spierballen gerol liet zien (423). Trump’s minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, zwakte de uitvallende tweets van Trump af door verzoenende taal te spreken (424). “We are not your enemy,” zei hij aan Noord-Korea. “But you are presenting an unacceptable threat to us, and we have to respond.” Begin augustus 2017 veroordeelde de VN Veiligheidsraad de recente raketlanceringen en vaardigde unaniem nieuwe sancties uit tegen Noord-Korea (geen export meer van steenkool, ijzer, ijzererts, lood, en zeevruchten, ban op buitenlandse investeringen en plafonneren van het aantal arbeiders in buitenlandse bedrijven) (425). Afwachten wat dat zal geven, want sancties hebben in het verleden weinig of niets opgebracht omdat ze gemakkelijk kunnen ontweken worden, zeker in die regio.

Trump goot maar verder olie op het vuur. Tijdens zijn verlof op zijn golfclub in Bedminster, New Jersey, fulmineerde hij tegenover journalisten: “North Korea best not make any more threats to the United States. They will be met with fire and the fury like the world has never seen before” (426). Als reactie op Trump’s uitspraken zei Noord-Korea dat ze overwogen het eiland Guam in de Stille Oceaan, waar een Amerikaanse legerbasis is gelokaliseerd, te zullen bombarderen en dat het land over een nucleair tactisch wapen beschikt dat door die raket tot in de VS kon gebracht worden (427). De Generaals, James Mattis en H.R. McMaster en de minister van Buitenlandse Zaken maanden Trump nog maar eens aan tot kalmte en gaven Noord-Korea te kennen dat ze wilden onderhandelen. Maar Trump bleef, tegen het advies van iedereen in, door hameren met zijn oorlogszuchtige taal. Zo zei hij op 10 augustus 2017: “They’ve [Noord-Koreanen] been doing this to our country for a long time, for many years, and it’s about time that somebody stuck up for the people of this country and for the people of other countries. So if anything, maybe that statement wasn’t tough enough. If he [Kim jong-un] does something in Guam, it will be an event the likes of which nobody has seen before, what will happen in North Korea.” China bleef zich gematigd opstellen. Zelfs de vroegere President Jimmy Carter moeide zich ermee: “In addition to restraining the warlike rhetoric, our leaders need to encourage talks between North Korea and other countries, especially China and Russia.” Trump zei dat hij open stond voor onderhandelingen maar dat hij daar weinig geloof aan hechtte. “Sure, we’ll always consider negotiations,” zei Trump

206

“but they’ve been negotiating now for 25 years. Look at Clinton. He folded on the negotiations. He was weak and ineffective. You look what happened with Bush, you look what happened with Obama. Obama, he didn’t even want to talk about it. But I talk. It’s about time. Somebody has to do it” (428). Een dag later, weer bedreigende taal van Trump. Hij twitterde: “Military solutions are now fully in place, locked and loaded, should North Korea act unwisely. Hopefully Kim Jong Un will find another path!” (429). Dat de Amerikanen al zouden klaar geweest zijn voor een aanval is de zoveelste valse bewering van Trump. Niets wees erop dat troepen werden verplaatst. Maar het regime in Noord-Korea kan maar verder gaan op wat het hoort en het is goed mogelijk dat, als ze een imminente aanval van de VS verwachten, ze tot een grootscheepse aanval op Zuid-Korea zouden kunnen overgaan met catastrofale gevolgen (430). De taal van Trump was onwaardig voor een President.

Op 12 Augustus had Xi Jinping een telefonisch onderhoud met Trump om aan te manen tot terughoudendheid, om in te binden aan beide kanten en de diplomatie te laten zegevieren. Ook Rex Tillerson en James Mattis bleven hun best doen voor diplomatieke onderhandelingen en Rusland riep de regering van Trump op om rustig te blijven. De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergey Lavrov, liet weten dat hij met China samenwerkte aan een plan om de bedreigingen af te wenden. Kim Jong-un zou kernproeven en ballistische raketlanceringen moeten stoppen en de VS en Zuid-Korea zouden hun grootschalige militaire oefeningen moeten stoppen (431). Ondertussen leek de spanning af te nemen, maar dat bleek valse hoop te zijn. Eind augustus en half-september 2017 vuurde Noord- Korea weer twee keer een raket af die Japan overvloog en grote ongerustheid zaaide in Japan (431a). Noord-Korea liet voor de eerste keer een waterstofbom ondergronds ontploffen (431b). De Noord-Koreaanse nucleaire successen en raketlanceringen nemen snel toe. Noord-Korea is vastberaden; het wil internationaal erkend worden als een nucleaire mogendheid. Het is daarom uiterst gevaarlijk dat een onbeheerste roeper als Trump op eigen houtje Noord- Korea ophitst. Toen dit boek ter perse ging (17 december 2017) was het niet duidelijk hoe de situatie in Noord-Korea ging evolueren. Aangezien Noord-Korea op 29 november 2017 nogmaals een sterkere intercontinentale ballistische raket afvuurde, die het grootste deel van het Amerikaanse grondgebied kon treffen, en

207

Trump er minder heftig op reageerde, rijst de vraag of de VS achter de schermen toch een preventieve aanval aan het beramen zijn. De Russische minister van buitenlandse zaken, Sergey Lavrov, beschuldigde de VS ervan niet rechtlijnig te zijn over hun bedoelingen tegenover Noord-Korea en dat de VS opzettelijk Noord-Korea hadden geprovoceerd om harde acties te kunnen ondernemen (433). Bovendien willen de VS nogmaals meer sancties opleggen op Noord- Korea, wat Kim Jong-un tot een wanhoopsdaad zou kunnen aanzetten om een kernwapen op de VS af te sturen. De houding van Noord-Korea is zowel nationalistisch als religieus gestoeld, wat een zeer gevaarlijke cocktail is. Anderzijds willen de VS de onbetwiste baas blijven in de wereld. Beide samen vormen ze een explosieve bedreiging. De Noord-Koreanen verkiezen wellicht te verdwijnen door collectieve zelfmoord, eerder dan zich aan het Amerikaans imperialisme te onderwerpen (434). Hoe dan ook, zowel de VS als Noord-Korea spelen onverantwoord met vuur én met het lot van het mensdom. Een sprankeltje hoop toch: de recente verkiezingen in Zuid-Korea hebben iemand aan de macht gebracht die met Noord-Korea wil praten (435). Hopelijk komt hier een doorbraak en wordt op termijn het ‘Zes landenakkoord’ terug opgestart.

208

Deel 3 Rechts-nationalisme en Autoritarisme in de Wereld: een Pandemie

Het is niet alleen Trump in de VS of een klein landje zoals België die nationalistische, autoritaire en rechts-populistische ideeën uiten en hierdoor de democratische waarden van de liberale staat ondermijnen. In meerdere Europese landen neemt dat gedachtengoed alsmaar toe, terwijl sociaaldemocratische opvattingen aan kracht verliezen (1, 2). Mensen worden in de waan gebracht dat er voor elk probleem een eenvoudige oplossing bestaat en worden onverschillig. Morele normen vervagen (3, 4, 5). Zo’n evolutie verdringt religie-geïnspireerde levenswijzen, de schroom voor de natuurlijke fenomenen en de bekommernis over de natuurlijke bronnen voor onze kinderen en kleinkinderen. Een steeds wilder wordend kapitalistisch systeem lijkt zich overal te consolideren. De ongelijkheid neemt gestadig toe. Wanneer het kapitalistisch systeem niet in toom gehouden wordt door sociaaldemocratische krachten, leidt het tot vervreemding en vereenzaming en uiteindelijk tot minder vrijheid en minder solidariteit. Wie zich bekommert over de ondermijning van de democratie wordt meewarig bekeken of als een braaf paterke weggezet. Er komt ook meer druk van autoritaire bedrijfsleiders om steeds meer winst te maken. Het verdraaien van de waarheid door politici van rechtse en extreemrechtse partijen die samenspannen met de overheid vreet het vertrouwen aan in diegenen die verwacht worden ons te beschermen. Als er geen normen en voorbeeldfuncties meer voorgehouden worden of als er slechte voorbeelden worden gegeven, boet de samenleving in aan moreel besef en

209

worden leugens en misleiding het nieuwe normale (6). Meer nog, er ontstaat meer frustratie en agressie, vooral bij laagopgeleide jonge mensen en migranten, die zich geviseerd en gediscrimineerd voelen.

Rechts en Extreemrechts in Europa

Meerdere rechtse en extreemrechtse partijen in Europa zijn in opmars. In Nederland heeft de Partij voor de Vrijheid (PVV) de laatste jaren een opmerkelijke groei gekend en in de recente verkiezingen van 2017 weer een overwinning behaald (aantal zetels gestegen), maar geen incontournabele meerderheid. “Nederland weer van ons” predikte Geert Wilders (7). In analogie met Trump in de VS riep Wilders: “#We Will Make Our Countries Great Again”. Hij voorspelde een patriottistische lente voor de verkiezingen op 15 maart 2017. Bij een bezoek aan Vlaanderen zei hij: “Overal om ons heen klinkt de stem van de patriotten” (8). De rechts-conservatief Thierry Baudet schreeuwde zijn rechts- nationalisme uit: “Weg met multinationals die jobs verhuizen naar lageloonlanden, Leve de KMO ’s van eigen bodem, waar bedrijfsleiders de oude Nederlandse waarden van aanpakken, initiatief en lef hoog in het vaandel dragen”. Veel Nederlanders hebben het gevoel dat het vroeger (ten tijde van de Gouden Eeuw, de Vereenigde Oost-Indische compagnie ….) geweldig was en laten zich daar romantisch mee meeslepen (9).

In Duitsland waren er in september 2017 Kanseliersverkiezingen. De rechts- populistische partij Alternative für Deutschland (AfD), maakte er een sterke opgang wegens onvrede met Merkel’s “Wir schaffen das” tijdens de vluchtelingen instroom van 2015-16 (10). De christendemocraten (CDU/CSU) en de sociaaldemocratische partij SPD gingen achteruit. De liberale FDP verschuift bovendien naar Rechts en lonkt naar de AfD om stemmen af te snoepen (10a).

In Hongarije voert Viktor Orban steeds meer nationalistische en rechts- populistische acties via zijn Fidesz partij en de extreemrechtse Jobbik partij (11).

210

In Frankrijk was er een nek aan nek race aan de gang tussen het extreemrechtse Front National van Marine Le Pen, de rechtse Republikein Francois Fillon, de links-liberaal Emmanuel Macron en de radicaal-linkse kandidaat Jean-Luc Mélanchon naar de presidentsverkiezingen toe van 23 april 2017. Op haar campagne zei Le Pen: “De keuze zondag is eenvoudig. Het is een keuze tussen een Frankrijk dat opnieuw opstaat, en een Frankrijk dat wegzinkt”, als gevolg van de “wilde globalisering”. Het Frankrijk dat opnieuw opstaat zal het werk zijn van de “patriotten”. “De Fransen hebben soms minder rechten dan de buitenlanders, zelfs de illegale. On est chez nous” begon het publiek te scanderen. Typisch populistische slogans (een simpele oplossing voor complexe problemen). Le Pen behaalde op 23 april de tweede plaats (21.3% van de stemmen) in de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen, na Emmanuel Macron (24% van de stemmen), en ging dus naar de tweede ronde (12). Mélanchon volgde met bijna 20% van de stemmen. Le Pen wilde een referendum organiseren met de vraag of Frankrijk uit de EU wil treden (Frexit). Ze wilde Frankrijk terugtrekken uit de NAVO. Ze wilde de Franse grenzen sluiten. Ze wilde het aantal toegelaten immigranten tijdelijk op nul brengen en nadien begrenzen tot 10,000 per jaar en hun sociale zekerheid beperken. Ze wilde weg uit de eurozone en de Franse Frank terug invoeren in een parallel circuit naast de euro (13). Maar, net zoals Wilders, kon Le Pen geen ‘patriottistische lente’ brengen. De tweede ronde, op 7 mei 2017, gaf een duidelijke overwinning aan Emmanuel Macron (66.1% van de stemmen). Macron haalde zijn succes door een gemengde collectie van linkse en rechtse maatregelen voor te stellen, een originele houding die aandacht vraagt. Ook de verkiezingen voor de Assemblée Nationale in juni 2017 gaven een grote meerderheid voor de partij van Macron (La République en Marche!). Het merendeel van zijn parlementsleden hebben geen bestuurservaring, maar werden onmiddellijk intensief opgeleid in de politiek. Hij heeft één voordeel: hij is opvallend positief t.o.v. de EU (14).

Ook Finland heeft zijn extreemrechtse Ware Finnen, alhoewel die op dit ogenblik minder succesvol zijn (15). In Denemarken kreeg de liberale minderheidsregering de gedoogsteun van de extreemrechtse Deense Volkspartij (16). In Zweden werd de anti-immigratiepartij ‘Zweden Democraten’ de derde partij van het land (17). Ook in Oostenrijk is er een sterke extreemrechtse

211

aanhang, maar net niet genoeg om een meerderheid te behalen in de presidentsverkiezingen van december 2016 (18). In oktober 2017 werden parlementsverkiezingen gehouden die de conservatieve leider Sebastian Kurz aan de macht bracht. Kurz was de man die de grenzen sloot voor vluchtelingen in 2016 en er nu niet tegen opzag om een coalitie te vormen met de extreemrechtse partij FPÖ. Kurz werd kanselier en de leider van de FPÖ, Heinz- Christian Strache, werd vicekanselier in een regering met een conservatief en extreemrechts-nationalistisch programma, waarin veel aandacht voor het bedrijfsleven, het traditionele gezin, de veiligheid van de burger (2.000 extra agenten op straat), en anti-Moslim slogans centraal staan. Noch de linkse Oostenrijkse President Van der Bellen, noch de EU gaven enig negatief commentaar. In Polen behaalde de aartsconservatieve PiS partij de absolute meerderheid in 2015 (19). De regering wil er komaf maken met de onafhankelijkheid van het Gerecht. In Slowakije zei Fico “geen enkele moslimmigrant” meer toe te zullen laten. In Tsjechië won Andrej Babis van de populistische anti-establishment partij ANO (populistische Actie van Ontevreden Burgers) de verkiezingen in oktober 2017. De sociaaldemocraten verloren de helft van hun stemmen. De steenrijke Babis is radicaal anti-Moslim, wil geen vluchtelingen huisvesten en wil de Tsjechische staat runnen als een bedrijf (19a). In België woedt de rivaliteit tussen de rechtse NVA en het extreemrechtse VB. Kortom, zoals in de VS is er in gans Europa een sterke ruk naar Rechts en extreem Rechts. Het erge is dat de burgers er stilaan aan gewend worden. De dag na de inauguratie van President Trump, kwamen verschillende Europese extreemrechtse leiders samen in Koblenz onder de slogan van “Freedom for Europe”, om een gemeenschappelijk front uit te bouwen (20), maar niet om meer vrijheid te brengen, wel integendeel. Wie gelooft dat Rechts en extreem Rechts mee vrijheid zal scheppen, bedriegt zichzelf.

Er zijn gelukkig ook krachten die de opmars van Rechts in Europa tegenwerken, maar ze zijn bescheiden. In Portugal werd, met steun van drie kleine linkse partijen in november 2015 een minderheidsregering gevormd onder leiding van Antonio Costa van de sociaaldemocratische Partido Socialista, die helemaal inging tegen het doctrinaire ‘there is no alternative’ besparingsbeleid van de EU. In Europa werd met misprijzen gereageerd maar twee jaar later was deze

212

regering nog steeds aan de macht. De economische resultaten waren schitterend met een groei van 2.8 % in de eerste 6 maanden van 2017 (20a). Voor de EU was de regering van Costa te links en werd er weinig over gesproken.

De Zweed Fredrik Erixon, directeur van de denktank ‘European Centre for International Political Economy’ heeft erop gewezen dat ook Rechts vandaag een fundamenteel probleem heeft. Deze partijen willen absoluut geen stemmen kwijt spelen aan extreemrechts, en daarvoor nemen ze programmapunten over uit extreemrechtse hoek. Ze worden uiteindelijk afgestraft door de kiezers omdat die niet gediend zijn met het overnemen van programmapunten van een competitieve partij (20b). Vele hedendaagse kiezers willen alleen gaan voor een ambitieus programma van de eigen partij. Wanneer dat niet gebeurt, verliezen ze. Enkele voorbeelden. In Nederland probeerde de VVD van de liberaal Rutte zichzelf een naar rechts verschoven imago te geven. Zij bouwde programmapunten in uit extreemrechtse hoek. Rutte won nog wel maar verloor zetels. Ook in Frankrijk was dat het geval. Les Républicains deden op vlak van fiscale druk en de arbeidswetgeving in het verleden toegevingen die niet typisch waren voor hun partij en zagen te laat in dat dit gedrag niet loonde. Emmanuel Macron, daarentegen kwam op met een ambitieus innovatief programma en werd ook overtuigend de winnaar. In het VK verloor de conservatief David Cameron het Brexit referendum, omdat heel wat mensen zich afkeerden van hem omwille van zijn opportunistische houding in het Brexit referendum, wat hij deed om de extreemrechtse Nigel Farage proberen te blokkeren (zie hieronder). Zijn conservatieve opvolgster Theresa May verliest continu van haar invloed omwille van dezelfde reden. Ze probeerde de achteruitgang van de Labour partij uit te baten door vroege verkiezingen uit te schrijven, maar verloor die verkiezingen. In Zweden verloor premier Fredrik Reinfeldt zijn geloof in economische vrijheid door een campagne te voeren waarin hij programmapunten van zijn tegenstander overnam na een campagne waarin hogere belastingen en uitgaven vermengd werden met slogans over ‘sterk en stabiel’ leiderschap. Hij verloor. De conservatieven in Oostenrijk hadden al heel lang een coalitie met de sociaaldemocraten maar die vergaten waarvoor ze er waren. Veel vertwijfelde conservatieven vluchtten naar de extreemrechtse nationalistische Vrijheidspartij. De Finse conservatieven hebben op drie jaar tijd

213

drie leiders gehad en kregen het minste aantal zetels in veertig jaar. De Deense conservatieven verloren al 25 jaar aan relevantie en behaalden in de laatste verkiezingen maar 3 % van de stemmen.

Brexit

In 2014 behaalde de in 1993 gestichte extreemrechtse en anti-Europese Independence Party (UKIP) in het VK een glansrijke overwinning. Ze won een kwart van de stemmen bij de Europese verkiezingen en zette in op een exit uit de EU (Brexit) (21). Er zijn drie grote oorzaken voor de Brexit-gedachte (22). Een eerste oorzaak (niet in orde van belang) is economisch. De EU heeft de economische problemen die na 2008 ontstonden gedurende jaren niet kunnen wegwerken. De verschillen tussen Noord- en Zuid-Europese landen werden groter, met 20 % werkeloosheid in Zuid-Europa tegenover 4.2 % in Duitsland. De munt is voor veel landen in de eurozone dezelfde en maakte het onmogelijk om de economische crisis in sommige landen te lenigen door devaluatie van de munt. Deze verschillen maakten de kans dat de EU de Europese problemen ging oplossen weinig geloofwaardig. Bovendien was er het gevoelen dat de EU te veel beslissingen nam boven de hoofden van de burgers van de EU-landen. Een tweede oorzaak is het stijgend nationalisme en populisme. Daardoor worden mensen terug gevoelig voor hun soevereiniteit en identiteit. Er ontstond daardoor een stijgend wantrouwen in internationale financiële systemen, de NAVO, de EU en het IMF, allemaal supranationale instellingen. Nationalisten beweerden dat deze instituties de controle door het eigen land wegnamen en dat, alhoewel de EU-commissie de waarde van de nationaliteit erkent, ze onvoldoende aandacht heeft vertoond voor de nationalistische gevoelens. Een derde oorzaak is de migratie en de xenofobie. Netto immigratie naar het VK was verwaarloosbaar tussen 1975 en 1990, maar begon nadien gestadig te stijgen tot ongeveer 300,000/jaar in 2015 (23). De voornaamste onvrede was immigratie t.g.v. de uitbreiding van de EU met een aantal Oost-Europese staten in 2004 (24, 25). Xenofobie werd verder aangewakkerd door het besluit om geen nieuwe immigratierestricties door te voeren, terwijl dat wel gebeurde in sommige

214

andere EU-landen (26). Immigranten uit Oost-Europese landen stelden zich vlugger tevreden met minderwaardige jobs en werkten gemiddeld harder dan de Britten. Dat lokte erge xenofobe en racistische reacties uit. In april 2016 waren er reeds drie miljoen immigranten vanuit EU-landen naar het VK gekomen en die waren gemiddeld hoger opgeleid dan de Britse beroepsbevolking t.g.v. de jarenlange onderinvestering in onderwijs in het VK (28). Bovendien waren de meeste EU-burgers die in het VK immigreerden jong en bekwaam: 32% van de recente immigranten heeft een universitair diploma, terwijl dit slechts 21% is bij de inheemse bevolking. Omdat ze bij hun aankomst reeds waren opgeleid in hun eigen land, kostten de EU-migranten ook veel minder aan het VK dan de eigen bevolking. Migranten uit de EU doen het economisch zeer goed zodat de Britten begonnen te denken dat ze hun banen kwamen inpikken. Er is hiervoor echter geen evidentie (29). Volgens het Centrum voor Europese Hervorming is er ook geen aanwijzing dat de immigratie vanuit de EU het loon van minder geschoolde werknemers heeft omlaag geduwd (30). Maar rechtse populisten zoals Nigel Farage, leider van UKIP, drongen de mening op aan de arbeidersbevolking dat immigratie en vooral immigratie uit Oost-Europa en uit Moslimlanden een probleem was in het VK en dat een uittrede (‘Leave’) uit de EU en het sluiten van de grenzen deze immigratie zouden stilleggen. Een sterke rechts-nationalistische reflex. ‘Take back control’ was de slogan van de ‘Leave’ beweging. Farage zei dat UKIP “a very English rebellion” representeerde, "unashamedly patriotic, proud to be who we are as a nation", en een "inherent Anglocentrism" vertoonde met nostalgie naar de tijd van het British Empire. UKIP benadrukte dat het VK wereldwijd banden had met andere naties, vooral met de lidstaten van het Gemenebest van Naties. UKIP schreef de belangrijkste oorzaak van immigratie naar het VK toe aan de open-grenzen politiek van de EU. In 2015 legde UKIP een vijf-jaar durende ban voor ongeschoolde immigranten op en wilde migranten uitsluiten van alle sociale uitkeringen tot zij minstens vijf jaar in het VK hadden verbleven. Het doel van UKIP was de Britse aard te herstellen en de ernstige existentiële crisis tegen te gaan, die veroorzaakt werd door de 'islamisering' van Groot-Brittannië, het 'pseudo-nationalisme' van Wales, Schotland en Ierland, en het ‘multiculturele en supranationale’ beleid. UKIP stelde EU-migranten voor als oorzaak van geweld en verhoogde druk op woonmogelijkheden, de welvaartsstaat en de

215

gezondheidszorg en wilde daarom de immigratie drastisch verminderen. UKIP wou het Verdrag van de Rechten van de Mens opheffen en Groot-Brittannië verwijderen uit zowel het Europees Verdrag voor Vluchtelingen als het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) en wou zelfs een referendum houden over de herintroductie van de doodstraf in het VK (31). Nationalisme en populisme zijn puur emotioneel opgedreven en er bestaat geen echte rationele grond voor. Deze gevoelens zijn een achteruitgang naar het verleden en verlammen de progressie naar de toekomst.

Premier David Cameron, leider van de conservatieven, beloofde een bindend referendum te houden over de Brexit, wat de EU aanvaardde als hij campagne zou voeren voor ‘Remain’, wat hij deed. Maar hij deed dat ook om UKIP te blokkeren. Het referendum werd gehouden op 23 juni 2016, en tegen alle verwachtingen in, stemde een kleine meerderheid (51,9% van de stemmen) voor ‘Leave’ (32). Cameron trad af maar ook Nigel Farage, de leider van UKIP, omdat hij vond dat zijn doelstelling was bereikt (Brexit). Theresa May werd Premier en leidster van de conservatieven. Alhoewel ze voor ‘Remain’ koos, gold voor haar “Brexit means Brexit”. Zij ging voor een harde Brexit. Brexit werd door velen aanzien als dramatisch voor zowel de EU als het VK, een massaal tijdverlies en een groot financieel verlies. Schotland en Noord-Ierland waren daarenboven in meerderheid voor ‘Remain’. Ondertussen regeert Theresa May als conservatief eerste minister met vrij autoritaire hand. In april 2017 schreef ze zelfs vervroegde verkiezingen uit, omdat ze het plots opportuun vond op basis van de slechte polls van de oppositie (labour partij). Deze actie werd echter bekeken als uiterst opportunistisch, gezien ze naar eigen zeggen dan in een stevigere positie zou staan om de Brexit-onderhandelingen met de EU tot een voor het VK goed einde te brengen (33). De verkiezingen liepen echter dramatisch uit voor May: de conservatieven verloren hun absolute meerderheid en Labour won 31 zetels. Dat was in belangrijke mate het gevolg van het feit dat Labour veel krediet ophaalde bij jongeren tussen 18 en 24 jaar, die in grotere getale waren gaan stemmen dan voordien. May vormde een minderheidsregering, met de gedoogsteun van een Noord-Ierse rechts-populistische partij (DUP), gesticht door de protestantse fundamentalist Ian Paisley. DUP spreekt zich uit tegen abortus, is tegen homoseksualiteit en het homohuwelijk, loochent de

216

klimaatverandering en telt een aantal creationisten onder haar leiders. De partij is voor een soft-Brexit, terwijl May voor een harde Brexit. Brexit belooft heel moeilijk te worden en de geloofwaardigheid van May is sterk gedaald.

Daarboven kwam de ramp van de 22-verdiepingen hoge Grenfell Tower in Londen. De toren was een sociale woning gebouw. Die ging volledig in de vlammen op en maakte meer dan 60 doden. May kreeg de woede van de overlevende burgers op de hals. Ze kwam maar laat kijken naar de schade en sprak alleen met enkele verantwoordelijken van de brandweer, terwijl Jeremy Corbyn, Labour-leider, en Sadiq Khan, burgemeester van Londen, onmiddellijk aanwezig waren en heel warm met de slachtoffers praatten. Men verweet haar totaal gebrek aan emotie en empathie. Al jaren hadden burgers geklaagd over het gebrek aan veiligheid in het gebouw. Sprinklers werden aangevraagd maar nooit geplaatst. De isolerende buitenbedekking van het gebouw was de enige aanpassing die was gebeurd en die was gemaakt uit brandbaar materiaal. De Toren grenst aan een superrijk gebied in Londen waar geen enkele inspanning te veel is. De politieke blaam treft de conservatieve partij tijdens de bestuursperiode van Theresa May, David Cameron en George Osborne. Conservatieve parlementsleden stemden een bouwreglementering weg, er waren grote besparingen op de gemeentebegrotingen (40%), de veiligheidsregels van de EU werden niet overgenomen, het lokale Conservatieve bestuur van Kensington en Chelsea bleven doof voor de bezorgdheid van de huurders en de sociale en fysieke bescherming van de burgers werden ontmanteld (34). Een typische reactie van rechts-conservatieven. Denk aan de vroegere aanvallen van Osborne op de gewone burgers. Hij sprak smalend over de “nietsnutten bij wie de rolluiken omlaag blijven, terwijl harde werkers voor dag en dauw de straat op gaan”! De brand van de Tower is zeer symbolisch voor wat conservatieven eigenlijk zijn: zij denken alleen aan weinig staat, veel besparingen, hun eigen welvaart verstevigen, en kijken neer op de gewone man die ze als lui wegzetten en stigmatiseren. Voor May is de toekomst weinig rooskleurig.

217

Vertwijfeld Europa

De EU is een supranationale instelling met een democratisch tekort (35). Tot in 2007 had het Europees Parlement enkel een raadgevende rol. De soevereiniteit werd gedragen door de nationale ministers, die achter gesloten deuren in de Raad van de Europese Unie (ministerraad) beslisten. Sinds het Verdrag van Lissabon (2007) is een deel van dit democratisch tekort weggewerkt door de invoering van ‘medewetgevende bevoegdheden’: EU-wetten worden goedgekeurd door twee instellingen: de ministerraad, bestaande uit ministers (welke minister hangt af van het te behandelen onderwerp) van de 28 EU-staten en het Europees Parlement. Met deze kreeg het Europees Parlement evenveel macht als de ministerraad, maar de medebeslissingsprocedure gold niet voor alle beleidsterreinen. De Europese raad is nog een andere EU-structuur. Zij bestaat uit de staatshoofden van alle EU-landen en wordt voorgezeten door de President van de EU (op dit ogenblik Donald Tusk), die het algemene politieke beleid bepaalt en de prioriteiten voor de EU vastlegt. Verder is er de erg complexe werking van de EU, die een kloof maakt tussen politici en de bevolking. Het beleid speelt zich af in Brussel, op te grote afstand van de EU-burger en de salarissen zijn te hoog in vergelijking met die van de nationale ministers of parlementsleden in elk land. Een steeds grotere invloed op de besluitvorming gaat uit van de Voorzitter van de Europese Centrale Bank, die het wegwerken van economische crisissen en het algemeen financieel beleid beïnvloedt zonder dat hij rekenschap hoeft te geven aan het Europees Parlement. Er werd na 2008 een noodfonds opgericht, waaraan de aanvragen de instemming nodig hebben van alle lidstaten, maar zonder enige rol van het Europees Parlement. Ook is de invloed van nationale parlementen op hoeveel er door de lidstaten bezuinigd moet worden en welke hervormingen er moeten worden doorgevoerd beperkt. Tenslotte is er een te grote invloed van lobbygroepen op de Europese instellingen zonder dat er een volledig transparantie is (er bestaat b.v. geen volledige lijst van wie lobbyt en er wordt veel beslist in achterkamertjes). Ook het sociaal beleid is onvoldoende ontwikkeld (36). Er zijn recent echter bewegingen ontstaan die zich inzetten voor de democratisering van de EU, zoals DIEM25 (37). Die zijn van een links gedachtengoed, terwijl de EU hoofdzakelijk

218

een neoliberale voorkeur heeft. De EU wordt geleidelijk aan rechtser en de sociaaldemocratie verliest aan invloed.

Anderzijds heeft de EU grote interne en externe politieke problemen. De eerste deuk kwam met de Griekse crisis van 2015 die nog steeds niet is opgelost. Wolfgang Schäuble, de Duitse minister van financiën, bleef verstokt aan zijn opinie hangen tegen het herhaaldelijk advies van het IMF in, dat een deel van de staatsschuld moet kwijtgescholden worden aan Griekenland (38). Hij werd hierin gesteund door Kanselier Merkel.

Dan kwam de vluchtelingencrisis in 2015-16, die meer dan 1 miljoen mensen uit Islamitische landen Europa deed instromen en de weigering van meerdere Europese landen (Hongarije, Tsjechië, Slovakije en Polen), waar rechts- nationalisme in opgang is, om Islamitische vluchtelingen op te nemen. Dan kwam het vluchtelingenakkoord tussen Merkel en Turkije, waar Erdogan als President een autoritair regime heeft ingevoerd. Alhoewel de totale toestroom via Turkije en Griekenland snel verminderde na dat akkoord, bleef het vluchtelingenprobleem verder woekeren. Duizenden vluchtelingen zitten nog steeds vast in kampen in Griekenland en aan de grens van Hongarije en Bulgarije. Het toewijzen van vluchtelingen aan individuele landen gaat uiterst traag en de toestanden zijn schrijnend. Toiletten zijn stuk, voedsel dikwijls oneetbaar, armzalige tentjes staan opgesteld in de vrieskou en als het regent wordt het een modderpoel (39). Er bestaan prostitutie netwerken rond kinderen in die kampen. Volgens het EU-spreidingsplan moest België zo’n 3800 vluchtelingen opvangen, maar in 2016 waren er nog maar 200 opgenomen door de begrijpelijke trage werking van de Griekse diensten (40). Vluchtelingen terugsturen naar Turkije en ze omwisselen met vluchtelingen uit Syrië, zoals de overeenkomst tussen Turkije en de EU bepaalt (om een legale vluchtweg te scheppen), is gecontesteerd omdat Turkije vandaag niet echt als een veilig land kan worden aanzien door de sterk autoritaire houding van Erdogan en het afschaffen van de rechtstaat. Na het sluiten van de route via Turkije naar Griekenland en van de Balkanroute naar Hongarije en andere EU-landen, is de route tussen Libië en Italië meer actief geworden en verdronken er tot in augustus 2017 duizenden vluchtelingen in de Middellandse Zee door het

219

omslaan van overvolle bootjes, die hen voor veel geld geleverd werden door mensensmokkelaars. De toestand voor de migranten die in Libië blijven wachten op een vluchtweg naar Italië is nog afschuwelijker. Ongeveer 700,000 migranten worden in Libië vastgehouden in detentiecentra rond Tripoli om te worden teruggestuurd naar hun land van herkomst in sub-Sahara Afrika. De EU sloot akkoorden met de Libische kustwacht om mensensmokkelaars af te schrikken. Mensensmokkelaars, kregen daardoor minder inkomen. Om dat te compenseren hongerden ze de migranten uit, sloegen en folterden hen en werden vrouwen verkracht om geld af te persen van hun families in het thuisland (40a). Ze worden bovendien zelfs op grote schaal als slaven verkocht (40b). De vluchtelingenstroom van Libië naar Italië viel in augustus 2017 echter drastisch terug sinds de Italiaanse geheime dienst in Libië een geheim akkoord sloot met een groep mensensmokkelaars (de zogenaamde Brigade 48). De Italiaanse geheime dienst had blijkbaar geen gewetensbezwaar om een pak geld uit te geven in ruil voor het stoppen van de migrantenstroom naar Europa over zee (40c). De EU heeft onvoldoende controle over in wiens handen dat geld uiteindelijk belandt. I.p.v. mensen over de Middellandse Zee te loodsen, jaagt de Brigade 48 nu op hen om hen te beletten naar Europa te vluchten en hen terug te sturen naar hun land van herkomst. Ondertussen kijkt de EU toe en doet niets. Einde november 2017 organiseerde de EU dan toch een ontmoeting met Afrikaanse staatshoofden om de toestand van de vluchtelingen beter te regelen, maar een globaal lange termijnplan werd nog steeds niet naar voor gebracht. Het stoot tegen de borst dat er tussen die Afrikaanse staatshoofden onbetrouwbare dictatoriale individuen zitten, waarmee de EU akkoorden wil sluiten, alleen maar om de Afrikaanse migratie naar Europa te vermijden. De EU vindt dat immigratie van Afrikaanse jongeren de Europese verzorgingsstaat, de cultuur en de veiligheid ondermijnt en maakt een onderscheid tussen vluchtelingen en ‘gelukzoekers’. Die laatsten worden nog meer weggedrukt. Ze vergeet dat tegen 2050 de bevolking in Afrika zal verdubbelen (+1 miljard) zonder er voldoende gedaan wordt voor lokaal onderwijs en werkgelegenheid. Als er niets op lang termijn wordt gepland en niet massaal geïnvesteerd wordt zal de migratie naar Europa onvoorstelbaar toenemen en zal de EU collaberen. Er wordt massaal geïnvesteerd, maar vooral voor Europees eigenbelang. Economische modellen laten zien dat er miljarden naar de Afrikaanse schatkisten zouden vloeien als de

220

EU haar markt niet zou beschermen en zou stoppen haar overproductie in Afrika te dumpen. Eerlijke handel moet er komen. Daarnaast bestaat er door belastingontwijking een stroom van honderden miljarden illegaal uit Afrika naar Europa (40d). Wie meer wil lezen over de toestand van vluchtelingen en van het gedrag van EU-bureaucraten dienaangaande kan dat hier doen (40d, 40e, 40f).

Dan kwam een staatsgreep in Turkije, op 15 juli 2016, die weliswaar mislukte, maar het blijft onzeker of Erdogan deze niet vrijwillig had opgezet om de presidentiële macht drastisch uit te breiden en zijn tegenstanders uit te schakelen (41). Erdogan driegde er geregeld mee om het vluchtelingenakkoord met de EU op te zeggen als hij zijn zin niet kreeg (zie verder).

De EU heeft geen eigen militaire verdediging, terwijl de hulp van de Verenigde Staten aan Europa met de onvoorspelbare en zelfingenomen President Trump onzeker werd. De EU verzwakt ook door onvoldoende besluitvaardigheid en door de fundamentele verschillen tussen Noordelijke en Zuidelijke en tussen Oosterse en Westerse landen. De viering van 60 jaar EU in Rome verliep in mineur en ging haast volledig voorbij aan media-interesse (42). Alleen de staatshoofden, en niet de jonge mensen, waren uitgenodigd en het verleden werd zelfvoldaan bejubeld (43).

Er was hoop dat Angela Merkel het hoofd koel ging houden, omdat ze in het verleden steeds de plooien gladstreek en voorzichtig tewerk ging. Zoals reeds gezegd had zij bovendien een lovenswaardige attitude getoond door de Syrische vluchtelingen welkom te heten met “Wir schaffen das”. Maar ze kon haar politiek van “Wir schaffen das” niet lang volhouden wegens het verzet van de rechts- conservatieve coalitiepartij CSU in Duitsland en van meerdere extreemrechtse partijen in de EU. Meer en meer rechts-nationalisten keerden zich met hun anti- migratie discours af van Merkel. Rechts en extreemrechts stookten iedereen op tegen haar. Zoals hierboven reeds gezegd, brak op de Kanseliersverkiezingen van september 2017 de AfD (dat Neonazi sympathisanten in haar rangen heeft) voor de eerste keer door in het Duitse federaal parlement en werd ze de derde grootste partij na de CDU/CSU en de SPD. Toch won Merkel de Kanseliersverkiezingen, zij het met verlies van zetels tegenover vroegere

221

overwinningen, maar 2 maand later was er nog steeds geen nieuwe regering gevormd, wat de reputatie van Merkel deed wankelen. De tweede grootste partij, de socialistische SPD, die veel zetels verloor, wilde geen coalitie met Merkel sluiten wat Merkel verplichtte tot een coalitiepoging met de liberale FDP en de Groenen. Die poging liep uit op een mislukking omdat de Liberalen onverzoenbaar waren en de stekker uit de besprekingen trokken. Voor het eerst sinds de tweede wereldoorlog moest de Duitse President, Frank-Walter Steinmeier (ook van de SPD-partij), tussenkomen om de stilstand in de onderhandelingen te deblokkeren. Hij oefende sterke druk uit op Martin Schulz, de leider van de SPD en vroegere voorzitter van het Europees parlement, om alsnog met Merkel te praten over een coalitie. Schulz ging akkoord dat te doen, maar indien hij mislukt stevent Duitsland af op nieuwe verkiezingen, die nog meer achteruitgang voor Merkel en Schulz zouden kunnen meebrengen, waardoor het land instabiel zou kunnen worden met minder aandacht voor wat er zich in de rest van de wereld afspeelt (10a). De uitslag van deze besprekingen was bij het verschijnen van dit boek (17 december 2017) nog niet gekend.

Een blijvend positief punt in Europa is dat extreemrechts in 2017 geen meerderheid heeft behaald noch in Nederland, noch in Frankrijk, wat een nieuw elan voor de EU kan betekenen. (44). De nieuwe Franse President, Emmanuel Macron, hecht erg veel belang aan het EU-project en wil terug een sterke Frans- Duitse as opbouwen. Dat vooruitzicht heeft plots een ommekeer in Europa teweeggebracht. De heropleving werd ook bevorderd door het weinig aantrekkelijke bezoek van Trump aan Europa in mei 2017 en sinds Trump op 1 juni 2017 de VS terugtrok uit het Klimaatakkoord van Parijs. Merkel sloot een klimaatakkoord met China en pleitte voor een sterk Europa losser van de VS. Zelfs Europees President Tusk herleefde. Een merkwaardige ommekeer, maar uiteraard nog geen definitieve oplossing voor de EU.

222

Recep Tayyip Erdogan

Recep Tayyip Erdogan regeerde met zijn AKP-partij als eerste minister van Turkije tussen 2003 en 2014 en bracht een grote modernisering van het land op gang. Sinds mei 2013 begon hij echter een autocratisch en rechts-nationalistisch regime op te bouwen na een internationaal bekritiseerd politie optreden, dat 22 doden maakte, de onderhandelingen stil legde over de toetreding van Turkije tot de EU en een machtsstrijd ontketende tussen hem en Fethullah Gülen, een vroegere medewerker en gematigde imam die voordien in vrijwillige ballingschap naar de VS was uitgeweken, maar die er van verdacht werd via de zogenaamde Gülen-beweging te infiltreren in de Turkse maatschappij om de gevestigde orde te ondermijnen. Dat laatste is nooit aangetoond en lijkt zelfs ongeloofwaardig gezien de Gülen-beweging zich bezighoudt met het subsidiëren van scholen (300 Gülen-beweging scholen in Turkije en meer dan 1,000 scholen wereldwijd), universiteiten, interreligieuze dialoog, media, financies en humanitaire hulp. In 2014 werd Erdogan President, maar hij werd erg bekritiseerd omdat hij veel meer mediatijd voor zijn campagne had gekregen op de staatstelevisie dan zijn tegenstrevers (een 100-voudig verschil). Hij werd ook bekritiseerd voor intimidatie van de media, voor censuur en voor gevangenisstraffen van mensen die, naar eigen zeggen, hem hadden ‘beledigd'. Erdogan begon het rechtssysteem grondig te hervormen door nieuwe wetten in te voeren zodat de onafhankelijkheid van rechters in het gedrang kwam, maar die Erdogan noodzakelijk vond om zich te vrijwaren van de vermoedde invloed van sympathisanten van de Gülen-beweging. In 2013 was er ook een financieel schandaal van $100 miljard aan het licht gekomen, dat leidde tot arrestatie van familieleden van regeringsleden van Erdogan. Erdogan legde de persvrijheid, het spreekrecht, het Koerdisch minderheidsrecht en sociale media aan banden, vele journalisten en opposanten werden aangehouden en mensenrechten werden geschonden (55).

In juli 2016, gebeurde er een staatsgreep die echter mislukte of als mislukt werd voorgesteld. Meerdere circumstantiële gegevens suggereerden dat de coup was opgezet door Erdogan zelf: de ongeziene slordigheid van de staatsgreep, het

223

ongewone tijdstip (vroeg in de avond), de beperking van de coup tot Ankara en Istanbul, de grote zichtbaarheid van de coup, het bestaan van lange lijsten van aan te houden personen binnen de eerste 3 dagen na de coup (arrestaties van 2.745 rechters en 2.839 soldaten), die nooit zo snel konden klaargemaakt zijn ware de coup niet opgezet van voordien, de afwezigheid van eisen van de coupplegers, de reacties van de politie en het feit dat geen enkel regeringslid was aangehouden tijdens de coup. Sommige bronnen beweerden dat de coup vooraf was gepland om Erdoğan een kans te geven om het leger te zuiveren van tegenstanders en zijn greep op het land te vergroten door een valse democratische strijd te faken. In werkelijkheid was de coup een 'burgerlijke staatsgreep' tegen de strijdkrachten en de rechterlijke macht, om ze beide te zuiveren van Gülen-aanhangers (56, 57). Door die ‘burgerlijke coup’ kon Erdogan zijn AKP-partij een onstuitbare macht geven over alle staatsinstellingen en de weg vrijmaken voor een meer radicale islamitische agenda, in directe tegenstelling met de grondbeginselen van de Turkse Republiek (58). De noodtoestand werd uitgeroepen (59). Sinds 2015 werden 10.000 vermoede terroristen uitgeschakeld, en 100.000 ambtenaren werden ontslagen (politieagenten, leraren, soldaten, en medewerkers van het ministerie van Justitie) (60). Erdogan wil de doodstraf herinvoeren (61). België en Europa hebben sympathie voor de Koerdische PKK-groep, wat Erdogan woest maakte op Europa. Voor Turkije is de PKK een terroristische groep en is er verboden. Verschillende pro-Koerdische politici werden aangehouden wegens verdenking van terrorisme (62). Wie niet akkoord ging met Erdogan werd als terrorist weggezet.

In januari 2017 keurde het Turks Parlement in een eerste ronde een grondwetswijziging goed, die de macht van de President en zijn regeerperiode flink uitbreidde in het nadeel van de macht van het Parlement (62a). Op 16 april 2017 werd een constitutioneel referendum gehouden waarin het Turkse volk ja of nee moest antwoorden voor de grondwetsherziening. Die zou het Parlementair systeem vervangen door een presidentieel regime met veel meer macht voor de President en mogelijkheid voor Erdogan te blijven tot 2029 (63). Het beloofde een nek-aan-nek race te worden tussen ja- en neen-stemmers (64). Erdogan probeerde ook verkiezingspropaganda te voeren bij de Turken die

224

wonen in EU-landen, zoals Duitsland, België en Nederland. Vooral in Duitsland lokte de propaganda door Erdogan felle reacties uit. Erdogan beschuldigde de Duitse ambtenaren ervan dat ze zich gedroegen als Nazi's, wat bondskanselier Angela Merkel aanzette zijn commentaar publiekelijk te veroordelen. Ministers en ambassadeurs van Erdogan kregen inreis- en spreekverbod in Duitsland en Nederland, wat hevig protest bij Erdogan uitlokte en de verhoudingen tussen hem en die landen op scherp zette (65). Erdogan predikte dat Turken in Europa veel kinderen moesten maken (66). “Ga in betere wijken wonen. Rijd met de beste auto's. Leef in de beste huizen. Maak niet drie, maar vijf kinderen. Omdat jullie de toekomst van Europa zijn. Dat is het beste antwoord op de onrechtvaardigheden tegen u”, zei hij in een toespraak half maart 2017 in de Turkse stad Eskisehir (67). Erdogan bedreigde menigmaal de EU voor haar attitude (68) en zei dat de EU- burgers er in de toekomst niet veilig meer zouden kunnen rondlopen (69). Hij trachtte ook Turken te bespelen in meerdere andere landen. In Denemarken hebben meer dan 500 kinderen 14 scholen verlaten die de Turkse regering had aangeduid als nauw verwant aan de Gülen beweging. In Oostenrijk werd beweerd dat er in het land een Turks surveillance netwerk bestond, gericht op het ondermijnen van organisaties met banden met Gülen. Mensen die banden hadden met de Gülen beweging of die kritiek uitten op Erdogan werden bedreigd door Turken in Europese landen, ook in België (70, 71). Erdogan vroeg hun uitlevering en zette hoge beloningen in voor hen die hem daarbij hielpen (72).

De uitslag van het referendum was 51.4% ja stemmen tegenover 48.6% neen stemmen, met een 80% opkomst (73). Een nipte overwinning die onmiddellijk gecontesteerd werd door de oppositie. In gebieden rond de drie grootste steden, Istanbul, Ankara en Izmir stemde de meerderheid echter neen. Ook in het gebied rond Antalya en in de Koerdische gebieden in het oosten van Turkije had de neen stem de meerderheid. Erdogan vierde zijn overwinning en proclameerde dat zijn eerste prioriteit was met de regering te overleggen of de doodstraf terug zou kunnen ingevoerd worden, desnoods met een nieuw referendum. Dat confirmeerde wat hij vroeger al zei (74). De EU zei reeds dat zo’n maatregel alle kansen zou opblazen om toe te treden tot de EU (75). Onmiddellijk na de bekendmaking van de uitslag kwamen mensen van de oppositiepartij CHP de straat op in Ankara, Kadiköy en Izmir in protest tegen de fraude die er zou

225

gepleegd zijn (76). Er zouden ongestempelde stembrieven in circulatie zijn gebracht, die de kiescommissie als geldig had beoordeeld. De oppositie eiste een hertelling van 60% van de stemmen (77). Waarnemers uit Europa waren van mening dat het referendum niet voldeed aan de internationale normen. Zo werd er een ‘ongelijke concurrentie’ tussen de twee kanten van de campagne vastgesteld, te veel actieve betrokkenheid van de President, misbruik van staatsmiddelen en het bestaan van de noodtoestand die bepaalde vrijheden beknotte (78). Uiteraard feliciteerden Poetin en Trump Erdogan met zijn overwinning (79, 80). Rechtse autoritairen zoeken elkaar steeds op. De EU eiste een onderzoek naar de onregelmatigheden op het referendum (81). Het was ook zeer frappant dat 77% van de Turken in België voor Erdogan hadden gestemd. De meerderheidspartijen stelden onmiddellijk voor om de dubbele nationaliteit af te nemen (82). Dat is een duidelijk rechts-populistisch en islamofoob voorstel en het polariseert en culpabiliseert de Turken in ons land. Turken in België voelen zich nog steeds Turk, maar eveneens Belg en ze zijn best aangename mensen (83).

Het Turks referendum doet terugdenken aan wat gebeurde in Duitsland na het referendum van Hitler in 1934, gebeurtenissen die leidden tot het Naziregime en de tweede wereldoorlog. In Duitsland werd het referendum gehouden onder wijdverbreide intimidatie van de kiezers en onder massale fraude in het voordeel van de ja stemmen. Hitler gebruikte het resultaat van de ja stemmen om publieke steun af te dwingen voor zijn activiteiten als de facto staatshoofd, die hij na de dood van Von Hindenburg enkele maanden eerder al opgenomen had. Hij ambieerde door het referendum ook de titel van Führer en Rijkskanselier (84). Het referendum in Turkije toonde echter maar een krappe meerderheid voor Erdogan, terwijl er in Duitsland meer dan 88.1% ja-stemmen werden behaald voor de Nazi’s en veel grotere intimidaties door Nazi’s werden gevoerd.

Het dient kritisch te worden bekeken of de Westerse media soms niet eenzijdig zijn in hun beoordeling van de toestand in Turkije. Zo is het niet uitgemaakt wat de ware invloed van Gülen in de Turkse gemeenschap betekent. Gülen en zijn beweging hebben een zeer brede invloed gekregen zowel in Turkije als

226

internationaal en dat kan Erdogan als een bedreiging voelen en misschien hebben Turken toch een punt wanneer ze aanhalen dat een sterkere Erdogan nodig is om het land te behoeden tegen steeds terugkerende staatsgrepen door het leger en een eerlijkere bediening te bewerkstelligen van de gewone Turk uit het platteland. Turken op het platteland voelen zich achtergesteld door het Turkse establishment (85). Dat legitimeert echter de antidemocratische, mensenrechten schendende en autocratische maatregelen van Erdogan niet.

Vladimir Poetin

De Russische President Vladimir Poetin, gedreven door Russisch nationalisme en rechtspopulisme, heeft een autoritair regime ingesteld en schrikt er niet voor terug zijn opposanten uit te schakelen. Hij viel Georgia binnen in 2008, annexeerde bovendien De Krim in februari 2014 (86) en Oost-Oekraïne in maart 2014, en probeert Oekraïne te destabiliseren (87). Bovendien helpt Poetin Bashar-al-Assad die meedogenloze bombardementen liet uitvoeren op burgers en hospitalen in Syrië (cluster bommen) en verboden chemische wapens inzette (oorlogsgassen). In Syrië worden massale schendingen van mensenrechten vastgesteld door Amnesty International (88).

Poetin hield het Russische volk voor dat Rusland een niet te verwaarlozen plaats in de wereld heeft heroverd. Maar de economie wordt er steeds slechter, onder meer door de lage olieprijzen. Poetin wordt verdacht in 2016 en 2017 honderden cyber attacks te hebben laten uitvoeren op de VS onder meer om de verkiezingen te beïnvloeden en in Europa om sommige landen te destabiliseren (89). Poetin kan nu ook twee militaire basissen bouwen in de buurt van Tobruk in Libië, waar hij een lokale pion heeft, generaal Khalifa Haftar. Haftar is de belangrijkste opposant van de Regering van Nationale Eenheid die het Westen in Tripoli heeft opgericht en waarmee de EU een overeenkomst wil om de immigratie vanuit Libië naar Italië af te weren (90). Haftar zal het akkoord met de EU niet tekenen. Poetin heeft ook al pionnen gestuurd naar Afghanistan om de Taliban te steunen (91). Begin april 2017 organiseerde Rusland een vredesconferentie over

227

Afghanistan, waar de VS op uitgenodigd was, maar die uitnodiging werd door de VS niet aanvaard (92). Poetin belegde eerder al, samen met Erdogan, Iran, Assad en de gematigde rebellen in Syrië vredesbesprekingen over Syrië in Astana, Kazachstan, zonder dat de VS waren uitgenodigd (93). Dat leverde niets op, maar één ding is zeker, Poetin springt in de gaten die het Westen niet kon oplossen. Het Westen liet die landen in chaos achter na de multipele oorlogen die het daar had gevoerd onder leiding van de VS.

Poetin steunt de extreemrechtse partijen in Europa (94). Op 24 maart, 2017 ontving hij de extreemrechtse leidster van het Front National, Marine Le Pen, om te praten over terrorisme (95). Le Pen had voordien de EU-sancties tegen Poetin al bekritiseerd en gezegd dat ze die “oneerlijk, dom en contraproductief” vond en Le Pen drong er bij Rusland en Frankrijk op aan samen te werken om de wereld te redden van het globalisme en het islamitisch fundamentalisme (96). Le Pen staat achter de bezetting van de Krim door Poetin en wil de EU-sancties tegen Poetin afschaffen (97). Boven al deze data is er ook een enorme corruptie die Rusland aanvreet en de ontplooiing van democratie in de weg staat (97a).

Het zou verkeerd zijn moest Rusland door het Westen volledig in het nauw gedreven worden. Dat er in Rusland een wantrouwen bestaat voor het Westen is geschiedkundig verklaarbaar. Rusland werd tweemaal tot de rand van de afgrond gebracht, in de eerste en tweede wereldoorlog, en na de val van de Sovjet-Unie gedroeg het Westen zich triomfalistisch tegenover Rusland, wat de bedreiging tot de ontvouwing van een nieuwe Koude Oorlog kan meebrengen.

Rodrigo Duterte

Rodrigo Duterte, was 22 jaar lang (7 termijnen) burgemeester van Davao City op de Filippijnen. Hij werd tot President verkozen in mei 2016. Hij geraakte bekend maar werd zeer controversieel door zijn strenge ‘Law and Order’ discours tegen drugdealers en criminelen reeds tijdens zijn burgemeester jaren. Vooral zijn wederrechtelijke methoden werden zwaar op de korrel genomen. Zo zette hij de

228

bevolking aan om drugdealers te vermoorden (98). Hij was ervan overtuigd dat criminelen geen burgerrechten hadden en dat hij het drugsprobleem met drastische middelen kon oplossen. De ‘Davao Death Squads’, een buitenwettelijke groep geleid door actieve en ex-politieagenten doodde vermoede drugdealers, addicts en kinderverkrachters zonder enige vorm van proces (99). Zelfs kinderen van dealers moesten het ontgelden. Er zouden nu al 7000 slachtoffers zijn van die ‘war on drugs’. Human Rights Watch heeft Duterte meermaals sterk aangevallen voor zijn illegale anti-drug acties en noemde het eerste jaar van zijn presidentschap een mensenrechten calamiteit (100). Ook de VN veroordeelde de ‘war on drugs’ acties van Duterte.

Duterte verdraagt ook geen tegenstand en slaat hardhandig toe tegen dissidenten (99). Maar de rijke zakenlui vinden hem goed omdat er op zakelijk vlak rust heerst. Zoals altijd en overal zijn de meeste rijken hypocrieten die hun handen wassen in onschuld en, om de toestand zo te houden, autocraten ondersteunen (99). De Filippijnen waren een betrouwbare bondgenoot van de VS, maar dat leek verleden tijd sinds President Obama in 2016 openlijk kritiek op Duterte uitbracht (101).

Duterte’s uitspraken zijn shockerend (102):

“None of my children are into illegal drugs. But my order is, even if it is a member of my family, ‘kill him' ” "More people will be killed, plenty will be killed until the last pusher is out of the streets. Until the [last] drug manufacturer is killed, we will continue and I will continue," “Hitler massacred three million Jews. Now, there is three million drug addicts. I'd be happy to slaughter them” “You drug pushers, hold-up men and do-nothings, you better go out. Because I’d kill you.” Over Obama: ”a son of a whore” Over de ambassadeur van de VS “a gay son of a bitch” “Forget the laws on human rights. If I make it to the presidential palace, I will do just what I did as mayor.”

229

Over de Paus: “I wanted to call him: ‘Pope, son of a whore, go home. Do not visit us again.’” Omdat de VS geen wapens wilde leveren: “Instead of helping us, the first to hit was the State Department. So you can go to hell, Mr. Obama, you can go to hell.”

Duterte heeft er ook meerdere keren mee gedreigd de staat van beleg af te kondigen om alle problemen in de Filippijnen op te lossen (103). Hij installeerde effectief de staat van beleg einde mei 2017 in het zuidelijke eiland Mindanao in reactie op incidenten met militanten die er een ISIS-kalifaat wilden oprichten, en hij wil dit doen tot “the police and the armed forces say the Philippines is safe”. Volgens de grondwet moet het Congres zulke beslissing goedkeuren en de staat van beleg kan maximum 2 maanden duren (104). Maar Duterte vaagde de grondwet van tafel en ging zijn eigen gang. Hij zei: “They [het Opperste Gerechtshof] are not soldiers. They do not know what is happening on the ground” (105). Hij zegde ook dat hij de maatregelen van de Filipijnse dictator Marcos, die 9 jaar onder een staat van beleg regeerde, heel goed vond en dat hij hetzelfde zou doen.

Duterte heeft ook het buitenlands beleid van de Filippijnen een heel andere wending gegeven. In plaats van de interesses voor de VS verder te verzorgen, die bestonden sinds het land in 1946 onafhankelijk werd, richt hij die nu op China en Rusland, vooral wat betreft handelsrelaties maar ook militaire hulp. De aanzet was de kritiek van President Obama over Duterte’s ‘war on drugs’ en de wederrechtelijke executies van drugdealers en criminelen. Duterte maakte tijdens Obama een einde aan de jaarlijkse gemeenschappelijke legeroefeningen met de VS (106).

Benjamin Netanyahu

De aanzet van het meer dan 100 jaar-lange conflict tussen Israël en Palestina is beschreven in mijn boek “The Wrong Choices of Civilisation” (108). Beide volksgroepen maken aanspraak op dezelfde heilige plaatsen in Jerusalem en in

230

het gebied langs de Westelijke Jordaanoever. Meer dan duizend jaar leefden daar een minderheid van Joden te midden van Moslims in een land Palestina genoemd. In de 19de eeuw ontstond bij de Joden, waarvan de grote meerderheid in diaspora leefden, een beweging (Zionisme) die voorhield dat de Joden recht hadden op een eigen staat, nadat ze sinds de bezetting door de Romeinen geen eigen staat meer hadden gehad. Tussen de twee wereldoorlogen steeg de emigratie van Joden uit meerdere landen naar Palestina. Die demografische verandering werd aangewakkerd door het antisemitisme van Nazi-Duitsland en collaborerende landen, maar ook nam het besef van zelfbeschikkingsrecht in meerdere Arabisch landen toe, wat leidde tot vele ongeregeldheden en geweld tussen Joden en Palestijnen. Na de tweede wereldoorlog kon het VK, dat toen een mandaat over Palestina bezat, de toestand niet meer de baas. De VN stelden voor een onafhankelijke staat Israël op te richten, die 56,4% van het VK- mandaatgebied zou beslaan, naast een Palestijnse onafhankelijke staat die 42.9% van het VK-mandaatgebied zou innemen, terwijl Jerusalem onder internationaal bestuur zou worden geplaatst. De joodse autoriteiten aanvaardden deze regeling, maar niet de Palestijnen. Die vonden dat het land niet kon verdeeld worden. Een Palestijnse staat kwam er niet.

Enkele uren voordat het Britse mandaat officieel afliep riep de Joodse gemeenschap onder leiding van David Ben-Gurion op 14 mei 1948 de onafhankelijke staat Israël uit. Onmiddellijk kwam de Arabische Liga de Palestijnen te hulp, wat uitliep op een oorlog met Israël. De oorlog werd een jaar later gewonnen door Israël, dat 78% van het grondgebied en West-Jerusalem voor zich nam. Het veroorzaakte een grote vlucht van Palestijnen naar omringende landen. Vandaag zijn er ongeveer 7 miljoen Palestijnse vluchtelingen in die landen, en die vormen een niet opgelost probleem in de vredesbesprekingen. Israël wil deze vluchtelingen niet terug opnemen uit vrees dat de Joden dan in de minderheid zouden komen.

In 1967, tijdens de zesdaagse oorlog van Israël tegen Egypte, Syrië en Jordanië, bezette Israël het gebied langs de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jerusalem, dat voordien aan Jordanië toebehoorde. Daarnaast nam Israël ook de Golanhoogten van Syrië, de Gazastrook en de Sinaï woestijn van Egypte in.

231

Jarenlange vredesbesprekingen resulteerden in de Oslo akkoorden van 1993, toen een twee-staten model werd voorgesteld. De Oslo akkoorden hielden ook een vorm van Palestijns zelfbestuur in, de ‘Palestijnse Nationale Autoriteit’. Het twee-staten model hield in dat de Westelijke Jordaanoever en Gaza de onafhankelijke staat Palestina zouden worden, terwijl de rest van het grondgebied de Joodse staat Israël zou blijven. De Sinaï woestijn werd teruggegeven aan Egypte. Het moto dat ontstond was ‘land for peace’. De Israëli’s zouden land afstaan aan de Palestijnen in ruil voor vrede en erkenning van de staat Israël door de Palestijnen.

Vandaag wordt Gaza echter bestuurd door Hamas, een extremistische beweging die de staat Israël wilde vernietigen en geregeld raketaanvallen op Israël uitvoerde, terwijl het gebied langs de Westelijke Jordaanoever onder Palestijns bestuur staat van de Fatah partij, gesticht door Jasser Arafat, maar onder het mom van ordehandhaving, tot vandaag bezet blijft door de Israëlische strijdkrachten (Israeli Defense Forces, IDF). Bovendien zijn er Joodse kolonisten (ongeveer 600,000 in aantal) die in toenemende mate nederzettingen komen bouwen in het Palestijns gebied van de Westelijke Jordaanoever, in de overtuiging dat dat gebied het thuisland van de oude Israëlieten was en dat het gebied aan Israël toebehoort. Vele van deze kolonisten zijn extremisten. Na jaren conflicten en vele slachtoffers vooral langs Palestijnse zijde trok Israël zich terug uit Gaza, maar blokkeert nog steeds Gaza in de lucht en op zee en controleert de toevoer van goederen.

Alhoewel het twee-staten model rechtvaardig is, geraken noch Israël noch de Palestijnen het eens hoe het in de praktijk in te voeren. De belangrijkste oorzaken van het vastlopen van het vredesproces zijn: 1) Israël blijft de nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever uitbreiden, met vele muren die de nederzettingen afscheiden van Palestijns gebied. Palestijnen zien dit alles als een campagne om alle kansen voor een onafhankelijke Palestijnse staat te doen verdwijnen. De VN en de EU hebben nochtans de nederzettingen “illegaal genoemd onder de internationale wetgeving”. 2) De Palestijnen blijven politiek verdeeld tussen Fatah en Hamas en kunnen dus niet gezamenlijk onderhandelen, alhoewel daar recent verandering in schijnt te komen (zie verder). 3) De

232

Israëlische regering van Benjamin Netanyahu wil niet onderhandelen met Hamas en wil geen toegevingen doen aan de Palestijnen, maar ondertussen neemt het aantal kolonisten steeds toe en wordt een massaal aantal Palestijnse huizen afgebroken. Netanyahu, een rechts-nationalist en eerste minister van 1996 tot 1999 en van 2009 tot heden, was en van bij het begin gekeerd was tegen de Oslo akkoorden, kwam geregeld terug op de akkoorden die vorige regeringsleiders hadden gemaakt. In een speech in 2009 (Bar-Ilan speech) steunde hij echter voor het eerst de opvatting van een Palestijnse staat naast Israël, maar eiste de volledige demilitarisering van het Palestijns gebied (geen leger, geen raketten, geen controle van het luchtruim) en eiste dat Jeruzalem onverdeeld Israëlisch grondgebied zou blijven. Hij eiste ook dat de Palestijnen Israël als de Joodse nationale staat zouden erkennen met een onverdeeld Jeruzalem voor de Joodse gemeenschap. Hij weigerde een terugkeerrecht voor Palestijnse vluchtelingen en verklaarde ook dat een volledige stop van de bouw van nieuwe Joodse nederzettingen in het gebied langs de Westelijke Jordaanoever niet mogelijk was maar dat de uitbreidingen beperkt zouden worden op basis van de "natuurlijke groei" van de bevolking, inclusief immigratie. Hij verzekerde echter dat er geen volledig nieuwe gebieden voor nederzettingen zouden komen. Alhoewel de demilitariseringseisen van Netanyahu en het erkennen van Israël door de Palestijnen begrijpelijk waren, is het ook begrijpelijk dat de Palestijnse Nationale Autoriteit deze condities niet kon aanvaarden.

Wat er vandaag gebeurt in de bezette Palestijnse gebieden is afschuwelijk. Elke weerstand door Palestijnen wordt wreedaardig onderdrukt door de IDF. Het aantal slachtoffers is veel hoger aan Palestijnse dan aan Israëlische zijde. Israël is militair veruit de sterkste, vooral door de hulp van de VS. Uit wanhoop voor het telkens doodlopen van de vredesbesprekingen ontstond er de laatste jaren echter meer interesse voor een ‘one state’ model. Dat kan twee vormen aannemen: één vorm, gesteund door de sommigen uit de linkervleugel en Palestijnen, zou één enkel land willen creëren dat democratisch bestuurd zou worden waarbij Arabische Moslims in de meerderheid zullen zijn. Dat lijkt totaal onaanvaardbaar voor de Joden omdat de Joodse staat dan niet meer zou bestaan. De andere versie, gevolgd door sommige rechtsdenkenden en Israëli's, zou

233

willen dat Israël de Westelijke Jordaanoever en Gaza annexeert en Palestijnen zouden ofwel uit dat gebied verjaagd worden ofwel zou hun stemrecht ontnomen worden. Maar bijna de hele wereld, inclusief de meeste zionisten, verwerpen deze tweede optie omdat die neerkomt op een onaanvaardbare schending van de mensenrechten. Het enige wat overblijft is een staat die bestaat uit Joden en Palestijnen met elk gelijke rechten en wederzijds respect, maar hoe moet die staat dan noemen? Israël of Palestina? Indien Israël, dan zou dat een miskenning zijn van de Palestijnse nationaliteit. Indien Palestina, dan zou het een miskenning zijn van de Joodse nationaliteit. Nog een ander alternatief is dat het Palestijns gebied een staat Palestina wordt bestaande uit zowel Palestijnen als Joden. Als de vredesbesprekingen uiteindelijk toch mislukken zullen de Palestijnen permanente tweederangsburgers zijn in een Israël die de Westelijke Jordaanoever en Gaza omvat en wordt Israël hierdoor een “apartheid staat”, geregeerd door een minderheid van Joden. Lees meer hierover hier (109).

Ondertussen gaan de onrechtvaardigheden en mensenrechtenschendingen door de IDF maar verder en groeit de corruptie. De “Preventie van Infiltratie”-wet van Netanyahu laat bovendien toe van al wie zonder toelating Israël binnenkomt, inclusief asielzoekers, automatisch aan te houden. Amnesty International noemde deze wet een affront aan het internationale recht. Netanyahu zelf krijgt tegenstand zowel van het gerecht als van de bevolking. Er is een onderzoek begonnen naar corruptie van Netanyahu, zijn familie en de regering. Zij zouden rijkelijke geschenken hebben gekregen in ruil voor allerlei politieke voordelen. Netanyahu wilde vermijden dat hij zou vervolgd worden door te insinueren – net zoals Trump – dat de beschuldigingen “fake news” waren en door te proberen een wet te laten stemmen die hem zou behoeden tegen het openbaar maken van de aanklachten, maar de bevolking liet haar ongenoegen over die corruptie blijken in een grote betoging in Tel Aviv op 2 december 2017 (110), waarna Netanyahu die wet liet aanpassen (111). De IDF gebruikt uiterst repressieve methoden tegen een weerloos Palestijns volk. Palestijnse huizen worden ’s nachts at random binnengevallen, waarbij zelfs kinderen worden meegenomen, langdurig ondervraagd met methoden die toegepast worden op volwassenen, zonder bijstand door een advocaat. Ze worden zelfs gefolterd, alleen maar met de bedoeling om de Palestijnen psychologisch te breken (112). De internationale

234

gemeenschap en zelfs Rik Torfs, toen hij Rector was van de KU Leuven, kijken toe en laten begaan (113). Zo wimpelde Torfs de protesten van sommige professoren tegen het samenwerkingsakkoord (“Law train”) met de Israëlische politie af met een drogreden, maar de volgende Rector (vanaf oktober 2017), Luc Sels, besliste het “Law train” project vanaf april 2018 stop te zetten op basis van ethische beschouwingen (114).

Toch kwam er in oktober 2017 plots een doorbraak opzetten. Fatah en Hamas hebben met hulp van Egypte blijk gegeven dat ze willen verzoenen en dat Fatah het bestuur van Gaza zal overnemen. Een voorlopige overeenkomst werd door beide partijen ondertekend in Cairo op 12 oktober 2017 (115).

Maar, tot overmaat van ramp, besliste Trump op 6 december 2017 Jerusalem te erkennen als hoofdstad van Israël en de VS-ambassade naar daar te verhuizen. Geen enkel land heeft zijn ambassade in Jerusalem. Tel Aviv is de internationaal erkende hoofdstad van Israël. Na de oorlog van 1967, toen Israël Oost-Jerusalem annexeerde, trok het land zich totaal niets aan van de daaropvolgende tien resoluties van de VN Veiligheidsraad over Jerusalem. Voor de VN kan Jerusalem slechts de hoofdstad worden via directe onderhandelingen tussen Israëli’s en Palestijnen. Trump’s beslissing werd afgekeurd door alle regeringen in de wereld, omdat het de vredesbesprekingen tussen Israël en Palestina ten zeerste zou schaden, de neutrale rol van de VS beëindigt, de VS internationaal nogmaals isoleert en uiterst gevaarlijke reacties vanuit Palestijnse hoek riskeert uit te lokken (116). Trump smeet lompweg olie op het vuur en dacht in zijn grootheidswaanzin hoofdzakelijk aan zijn eigen herverkiezing. Hij had aan zijn achterban (onder meer de evangelische christenen, die uiterst pro-Joods zijn) tijdens zijn campagne beloofd Jerusalem als hoofdstad te herkennen. Op 18 december 2017, stemden 14 van de 15 leden van de VN Veiligheidsraad tegen Trump’s beslissing, maar een van de leden stelde een veto: de VS. Netanyahu noemde de VN een “house of lies” (116a). Op 20 december 2017 dreigde Trump ermee de VN-subsidies van de VS te stoppen aan landen die Jerusalem niet als hoofdstad zouden erkennen (116b). Toch veroordeelde de Algemene Vergadering van de VN op 21 december 2017 Trump’s beslissing met een overweldigende meerderheid van 128 stemmen voor, 9 tegen en 35

235

onthoudingen (116c). In reactie op Trump’s bedreigingen tweette John Brennan, CIA-directeur onder President Obama: "Trump Admin threat to retaliate against nations that exercise sovereign right in UN to oppose US position on Jerusalem is beyond outrageous. Shows @realDonaldTrump expects blind loyalty and subservience from everyone—qualities usually found in narcissistic, vengeful autocrats" (116c).

Luister naar de toespraak van Netanyahu (117) en Trump (118) op 7 december 2017 over Jerusalem. Beide toespraken waren een staaltje van nationalisme en eigenwaan.

236

Besluiten

Het nieuwe Rechts van vandaag.

Ik heb in dit boek getracht aan te tonen dat het rechts gedachtengoed van vandaag in een nieuw kleedje is gestoken. Rechts aanziet feiten niet als het omschrijven van de werkelijkheid. Feiten worden systematisch verdraaid om een onjuiste werkelijkheid te scheppen en op te dringen, in functie van het doel dat men wil bereiken. De aangehaalde feiten zijn dus geen exacte omschrijving van de realiteit, maar ‘alternatieve feiten’. Dat doet mensen zonder ze het beseffen in een virtuele wereld leven, in een opgedrongen waanwereld, die geloofwaardig wordt gemaakt alleen door die ‘alternatieve feiten’ steeds maar te herhalen. Anderzijds worden de reële feiten die door de pers worden medegedeeld afgedaan als ‘fake news’ en wordt er ook echt “fake news” verspreid mede als gevolg van de ultrasnelle communicaties en zeer brede beschikbaarheid van het internet en de sociale media zoals Facebook en Twitter (1).

Vlaanderen gaat gebukt onder de misleidende discours van de partijen Vlaams Belang (VB) en de Nieuwe-Vlaamse Alliantie (NVA). De huidige speerpunten van de NVA zijn identiteit, veiligheid en economie. De identiteit en veiligheid van de Vlaming worden volgens het VB en de NVA bedreigd door de Moslim migratie en het terrorisme, alhoewel de recente aanslagen veel minder slachtoffers maakten omdat ze meestal (half) mislukten, waardoor er zich geen groter angstgevoel bij de bevolking ontwikkelt (2). In de VS laat President Trump geregeld horen dat de blanken superieur zijn en dat de Moslims en Latino’s ten allen prijzen moeten verhinderd worden naar de VS te komen, tenzij ze een significante bijdrage kunnen leveren voor het ‘vaderland’. De Trump retoriek heeft bovendien geleid

237

tot verhoogde agressiviteit, geweld, anti-intellectualisme en racisme tegen minderheidsgroepen. Rechts en extreemrechts gaan ook vooruit in vele andere landen in de wereld. Vladimir Poetin in Rusland, Recep Tayyip Erdoğan in Turkije, Abdel Fattah el-Sisi in Egypte, Rodrigo Duterte in de Filippijnen, Benjamin Netanyahu in Israël, Nigel Farage, Boris Johnson en Theresa May in het VK, Andrzej Duda in Polen, Marine Le Pen in Frankrijk, Geert Wilders in Nederland, Norbert Hofer in Oostenrijk, Viktor Orbán in Hongarije, de partij AfD in Duitsland en Miloš Zeman in Tsjechië, vervoegen de impressionante lijst van rechtse autoritaire leiders met de nieuwe tendensen van ‘alternatieve feiten’.

Vandaag heeft Rechts geen groot verhaal meer (3).

Rechts steunt klassiek de traditionele waarden maar is daar vandaag vlug over uitgepraat. Rechts heeft geen echte boodschap. Het verkondigt pseudo boodschappen bedoeld om de massa te bespelen. Rechts munt vandaag uit in weinig zeggende citaten en reacties zoals “we hebben er goesting in”, “doe eens normaal”, “dit is knettergek”, “wat is daar nu verkeerd aan?”, “dat is nu eenmaal zo”, “potje breekt, potje betaald”, “geen moskee in mijn straat”, “it’s gonna be great, it’s gonna be huge”, “Britain is the world’s greatest country”, “er is geen alternatief”, “America first”, “we will make America great again”, “ik beslis omdat het mijn bevoegdheid is”, “wij zeggen wat u denkt”, “durven benoemen”, “dit is Europa’s 9/11”, “ik ga Molenbeek opkuisen”, “we zijn een volkspartij, we formuleren antwoorden op problemen waar het volk problemen mee heeft”, “Er is een ideologie die onze manier van leven wil vernietigen”, “Dit is te belachelijk voor woorden”, “yes! gewonnen! volhouden helpt dus”, “we zullen hard optreden”, “ik wil de Vlamingen waarschuwen: CD&V is de nieuwe moslimpartij”, “we moeten de moed hebben om door te zetten, tegen de oppositie in, tegen de vakbonden in en tegen de meeste media in”. Welke begeestering gaat uit van die woorden? Geen enkele. Ook in de VS, waar socialisme en communisme steeds werden verdoemd, heeft Rechts ook geen groot verhaal meer. De Republikeinen van vandaag zijn onbekwaam om de meest elementaire sociale zekerheid te ontwikkelen en hebben al hun energie gestoken in het systematisch tegenwerken van President Obama. Ze wilden de macht en lieten Trump zijn gang gaan. Eigenlijk zijn ze

238

verraders. De Democraten van het establishment wilden Bernie Sanders niet als Presidentskandidaat – hij was een ‘socialist’ – en gaven de voorkeur aan Hillary Clinton die tegen alle verwachting in niet verkozen werd. In de VS is er een stijgend aantal oerconservatieven die gekant zijn tegen legale abortus, tegen contraceptie en tegen het homohuwelijk, en sommigen verwerpen zelfs de evolutietheorie van Darwin en wensen hun kinderen niet bloot te stellen aan bloedtransfusies of vaccinaties (4). Wereldwijd bouwt Rechts haar achterban ook op uit burgers die zich achtergelaten voelen door het elitaire establishment, maar die uiteindelijk niets van Rechts zullen te verwachten hebben.

De relatie van Rechts met het Nationalisme en autoritarisme.

Klassiek nationalisme is gericht op het tot stand brengen van de identiteit in een natie om een sociale cohesie te vormen en de natie te bestendigen. Het hedendaags rechts-nationalisme heeft veel meer te maken met Rechts dan met nationalisme. Nationalisme heeft immers zijn sterkte verloren door het groeien van meerdere cultuurgroepen binnen de natiestaat en het stijgen van het zelfbewustzijn van culturen. Rechts heeft echter het nationalisme gekaapt, in dienst genomen om eigen doelen te bereiken. Rechts-conservatief denken is geassocieerd met nationalistische ideeën. Deze ideeën grijpen terug naar een ver verleden en proberen dat verre verleden binnen te halen in de huidige wereld met de illusie dat de geschiedenis zich herhaalt. Rechts maakt de helden uit het verleden onrealistisch groot en probeert hen te laten herleven vandaag. Mensen voelen zich daarin beschermd omdat een geschiedenis herhalen zekerheid en geborgenheid geeft. Maar ze hechten zich vast aan iets dat eigenlijk niet meer bestaat. Rechts probeert hiermee vooral mensen aan te trekken en achter zich te scharen om zodoende macht te verwerven. In meerdere landen is rechts- nationalisme verbonden met de blanke suprematie gedachte en racisme. In de VS wil Trump de ‘America First’ gedachte weer opvoeren en is er heimwee naar het nationaal gevoel van na de tweede wereldoorlog toen er grote economisch groei en welvaart voor de middenklasse aanwezig was en de VS oppermachtig waren geworden in de wereld.

239

Rechts-nationalistische leiders zoals Trump, Netanyahu, Duterte, Erdogan, Poetin en Abdel Fattah el-Sisi en radicaalislamitische leiders zijn autocraten die mensen klein en gedwee houden door angstgevoelens aan te kweken en de verspreiding van onderwijs en kennis te benadelen. Kennis en onderwijs zijn de echte middelen om tot vrijheid te komen. Ook de War on Drugs en de repressie ervan duikt weer op. Volgens een gelekt transcript van een telefoongesprek van Trump met Duterte op 29 april 2017, liet Trump weten hoe goed hij die acties van Duterte vond, hierdoor aantonend dat hij alle moreel inzicht mist (5). “I just wanted to congratulate you because I am hearing of the unbelievable job on the drug problem”, bazelde Trump tegen Duterte, “Many countries have the problem, we have a problem, but what a great job you are doing and I just wanted to call and tell you that”. Wat antwoordde Duterte? “Hitler killed 3 million Jews”, “there are 3 million drug addicts [op een totale populatie van 100 miljoen]”, “I’d be happy to slaughter them” (5). Trump vindt zulke onethische praktijken blijkbaar fantastisch.

Netanyahu noemde Trump zijn heel goede vriend en laat de Palestijnse bevolking op de Westelijke Jordaanoever ten onder gaan, laat er meer Joodse nederzettingen en ‘beschermingsmuren’ bouwen en belet miljoenen Palestijnse vluchtelingen terug te keren naar hun thuisland.

Erdogan wil voor Turkije een islamitisch-nationalistische staat, toont dictatoriale neigingen en dringt het weinig overtuigende denkbeeld op dat de Gülen-beweging de Turkse staat ondermijnt.

Poetin, creëert valse verwachtingen, onder het mom dat Rusland moet meetellen in de wereld, en Kim Jong-un, een communistisch dictator, voelt zich bedreigd door de VS en wil behoren tot de nucleaire wereldmacht in verdediging tegen het 70 jaar durende Amerikaans imperialisme en anticommunisme.

Dat is de wereld van rechts-nationalisme waarin we vandaag leven, een wereld gebouwd op verdoken misleidingen en leugens, met weinig of geen solidariteit, een wereld die denkt te kunnen overleven met deze gedachten, maar die in werkelijkheid ten dode is opgeschreven. Bouwen op leugens voorgesteld als

240

waarheden en waarheden als “fake news” zijn uiterst misleidend en verstorend en leiden naar de duisternis. Zoals de Washington Post zegt: Democracy Dies in Darkness.

Het verband tussen Rechts en kapitalisme.

De geschiedenis heeft aangetoond dat de ruggengraat van het rechts- conservatieve en autoritaire denken het moderne kapitalistisch systeem is. Van bij zijn oorsprong aan het einde van de 18de eeuw was het wezen van het kapitalisme al heel duidelijk. De motor van dat systeem wordt gedreven door winst, competitie en na-ijver, die steeds meer mogelijkheden scheppen. Voor iedereen? Neen, vooral de rijken gingen erop vooruit. De winsten gaan immers steeds naar de bezitters van het kapitaal met weinig of geen participatie van arbeiders in de winst. Het bestuurssysteem is in de regel ‘command and control’ dat rigoureus gehoorzaamheid eist, wat indruist tegen de menselijke natuur die streeft naar vrijheid en zelfbeschikking. In de VS ligt de command and control gedachte ook aan de grond van hun superioriteitsgevoel en hegemonie over de rest van de wereld, zeker na de tweede Wereldoorlog toen ze oppermachtig werden. Dat is gedurende decennia overduidelijk geworden door de peperdure en bloedige bemoeienissen van de VS sinds de jaren 50 van vorige eeuw in Korea, Vietnam, Cambodja, Laos, Afghanistan, Irak, Syrië, Libië, Indonesië, Jemen en de huidige haat die ze totaal onterecht tegen Iran demonstreren op een ogenblik dat er in dat land gematigdheid aan het groeien is. Het kapitalistisch denken wordt onderhouden door een positieve feedback, waardoor eenzijdig diegenen worden bevoordeeld die reeds “hebben” en mensen aanzet om nog meer te “hebben”. Hoe meer men heeft, hoe meer men wil hebben en hoe meer men kan hebben. Bij een investering is de eerste vraag meestal “hoe veel brengt dat op” en bijna nooit “is er een sociale dimensie aan de investering en is alles wel ethisch geproduceerd”? Rechts-conservatieven in de Westerse wereld denken dat er maar één antwoord op de vraag naar zin bestaat: ze hoeven er zich niet om te bekommeren omdat God het nu eenmaal zo heeft gewild. Het is een natuurlijk proces en God heeft de Bijbel geopenbaard die zegt wat mensen te doen staat. Alleen die dogmatische houding houdt de kapitalisten in het zadel. Maar wie

241

logisch kan en wil nadenken, moet vaststellen dat het kapitalisme alleen maar kan overleven als de massa armer wordt ten voordele van een kleine fractie rijken die alsmaar rijker wordt. Het kapitalisme genereert dus sociale onrechtvaardigheid. Het wil geen toetsing met ethische vragen. Het is in wezen en uit noodzaak autoritair. Staat het kapitalisme garant voor een duurzame en vrije samenleving? Neen. De vrijheid in het kapitalisme is vrijheid alleen voor de rijken. Maar zelfs dat is geen echte vrijheid. Ook kapitalisten kunnen alleen maar in een rigide gehoorzaamheidshiërarchie blijven bestaan. De meerderheid dient te overleven met precaire en onzekere jobs.

Het kapitalisme vertoont ook steeds fasen van snelle opgang gevolgd door instorting die duizenden slachtoffers bij de tewerkgestelden maakt, maar wel de chefs elders laat herbeginnen op basis van “Creative Destruction”. Dat werd heel duidelijk aangetoond door wat gebeurde tijdens de laatste dertig jaar. Sinds de jaren 80 van vorige eeuw werd in de Westerse samenleving de vrije markt gedereguleerd door een nieuwe doctrine, het neoliberalisme. In deze doctrine werd het kapitalisme voorgesteld als een systeem dat iedereen een beter leven zou geven. Het dominerende discours was dat, als het aantal rijken steeg en rijken rijker werden, hun rijkdom zou afdruipen op de rest van de samenleving (het trickle-down effect). Dat was een mythe. Het neoliberalisme leidde tot meer ongelijkheid en onrechtvaardigheid. De rijken werden rijker terwijl de lonen van de modale man stagneerden of zelfs daalden. De delokalisering van multinationals naar het buitenland droeg bij aan dat oneerlijk groeiverschil. De rijken spanden samen met de machtigen om op ondemocratische wijze hun eigen belangen op te drijven. De crisis van 2008 was het hoogtepunt. Duizenden miljarden dollar/euro werden aan de banken gegeven om hen te redden zonder de schuldigen van de crisis gestraft werden.

Rechts en ‘business as usual’.

Rechts is door haar conservatisme verknocht aan de ‘business as usual’ gedachte. Het is aangetoond dat wie rechts is veel minder interesse vertoont voor het klimaatprobleem (6). Arme mensen produceren weinig of geen CO2, Het zijn

242

vooral de welgestelden die CO2 produceren door hun hoge levensstandaard. Sinds Trump in de VS de troon besteeg wordt de door Obama begonnen klimaatbestrijding afgebouwd en probeert men mensen wijs te maken dat “clean coal” geen gevaar inhoudt en bovendien nieuwe jobs creëert. Sommigen verspreiden als “alternative fact” dat de CO2 stijging in de atmosfeer niet eens de oorzaak is van de opwarming van de aarde. Permafrost is aan het ontdooien en zal uiterst gevaarlijke extra hoeveelheden CO2 en methaan in de atmosfeer brengen met nog snellere opwarming van de aarde tot gevolg. Het poolijs smelt sneller weg dan voorspeld en zal vlug kustgebieden onbewoonbaar maken met massale exodus van mensen naar andere gebieden in hoeveelheden onvergelijkbaar met de huidige vluchtelingen crisis. De intensiteit van tropische stormen en langdurende droogten nemen toe. De Republikeinen in de VS negeren deze gevaren. Ze zijn totaal blind voor de mogelijke catastrofes die deze houding zal brengen voor de mensheid. De Republikeinse partij is een uiterst gevaarlijke partij die nu de “race to the precipice” heeft ingezet.

Rechts en populisme.

Het rechtse gedachten profiel is vandaag ook sterk geassocieerd met populisme. Het populisme wordt ingezet om macht te verwerven via manipulatie van de massa zonder er nog veel discussie, overleg en compromissen mogelijk zijn. Bepaalde mensengroepen vreemd aan de eigen cultuur worden in een negatieve frame geplaatst met de bedoeling hen uit te sluiten. Ze komen terecht in een sfeer van beschimping, in plaats van die mensen op te vangen en oplossingen te zoeken. Oplossingen zoeken schept juist nieuwe banden waar iedereen beter van wordt. Maar Rechts heeft hier helemaal geen ogen naar. Deze evolutie ondergraaft het rationeel gestuurd denken en reduceert de staat tot een vat van emoties en woede, waar de rede hoe langer hoe meer wordt weggedrukt. Schendingen van mensenrechten en menselijke waardigheid worden dan geruisloos binnengeloodst, met het gevolg dat de ethische reflectie en het mededogen worden verdrongen. Als gevolg van het rechts-populistisch discours ontstaat een sterke “Wij-Zij” polarisatie, waardoor de sociale cohesie wordt aangetast. Het politiek landschap wordt gewantrouwd en heel wat mensen

243

weten niet meer waar ze zich moeten aan hechten. Daardoor ontstaat een beklemmend gevoel van onzekerheid en onvrede met de overheid. De bredere maatschappelijke visie wordt omgezet in een tunnelvisie. Vooral de mensen die zich bevinden aan de onderkant van de samenleving vragen zich terecht af wie er nog voor hen zorgt. Doordat de Westerse samenleving vooral hoogopgeleiden nodig heeft, daalt de bekommernis voor het grote peloton van lager en laagopgeleiden. Laagopgeleiden krijgen de indruk dat ze er niet meer bij horen. Deze evolutie kwam duidelijk aan het licht tijdens de verkiezingen en referenda in diverse landen in 2016 en 2017, zoals het Brexit-referendum in het VK, de presidentsverkiezingen in Frankrijk, de presidentsverkiezingen in de VS, het presidentieel referendum in Turkije, de verkiezingen van de Tweede Kamer in Nederland en de Kanseliersverkiezingen in Duitsland: het waren vooral de minder ontwikkelde en arme(re) mensen die in groten getale op rechtse of extreemrechtse partijen hebben gestemd. Ze voelden zich in de steek gelaten door een elite die de mondialisering van de vrijhandel gebruikten om (onnodige) rijkdom te creëren voor zichzelf. Wetenschap en cultuur zeggen hen niets omdat ze dagelijks geconfronteerd worden met een onwaardig laag loon of werkeloosheid. Zij werden diep gefrustreerd en woedend. Daar maakten populisten gebruik van door de schuld voor hun achteruitgang onterecht te leggen enerzijds bij de elites, die de gewone man niet meer zagen staan, en anderzijds bij de migranten, die het werk van de gewone man kwamen afnemen. Dat had niemand toen echt doorzien wat tot grote verrassingen leidde in de verkiezingsuitslagen. Alles wijst er dus op dat stijgende welvaart en kansen er niet voor iedereen zijn en dat meer en meer mensen uit de boot vallen. Is dat de maatschappij voor de toekomst? Neen. Er is angst en woede en beide zijn terecht. Laten we bovendien bekennen dat we in het Westen boven onze stand leven. We gebruiken natuurlijke rijkdommen van de aarde aan een intensiteit die de regeneratie van deze rijkdommen ver te boven gaat. Het klimaat, het milieu, de biodiversiteit, het rechtvaardigheidsgevoel en de gezondheid lijden er nu al ten zeerste onder. Bovendien zijn het niet de armen die oorzaak zijn van deze impacts, maar ze delen mee, zelfs meer, in de klappen ervan.

244

Bestaat er een kapitalistisch systeem dat eerlijk en duurzaam kan gemaakt worden?

Het kapitalisme en het geassocieerde vrije marktsysteem die vóór alles winst willen en anderen uitbaat kunnen niet duurzaam blijven bestaan. Het kan alleen blijven overleven als er grondig ingegrepen wordt om de verworven winsten te herverdelen, als mensen mede-eigenaar kunnen worden van het kapitaal, als de hoofdinzet van de staat en de gemeenschap het streven naar collectieve rechtvaardigheid is, en als er tegemoet gekomen wordt aan de fundamentele noden van de mens, onder meer door te investeren in beter onderwijs, een algemene sociale zekerheid, in ziekteverzekering voor iedereen, en in de bescherming van arbeiders. Het gaat hierbij niet alleen over ongelijkheid op materieel vlak bestrijden maar evenzeer over het besteden van aandacht voor iedereen, vooral voor de meest behoeftigen. Toekomstige groei moet gezien worden niet als een groei van materiële welstand maar van menselijke waarden en kennis. Het winstbejag als primum movens moet weg. De vraag is of een economisch systeem onder deze condities dan nog kapitalistisch kan benoemd worden. Ik zou eerder denken dat zo’n economisch systeem geen kapitalisme meer is. Als er winst is, moet die in belangrijke mate geherinvesteerd worden in het algemeen belang en slechts in beperkte mate in persoonlijk bezit.

Tot vandaag zijn in Noord- en West-Europa deze correcties in belangrijke mate de verdienste geweest van de sociaaldemocratie, in samenwerking met de christendemocraten en liberalen. De sociaaldemocratie kwam tot grote bloei na de tweede wereldoorlog. Zij was een variante van de socialistische beweging in Europa en had als doel het kapitalisme te hervormen door het te sturen in de richting van een meer egalitaire en collectivistische samenleving. De sociaaldemocratie onderscheidt zich fundamenteel van de marxistisch revolutionaire variante, die uitgroeide tot het communisme. De staat organiseerde controle op de economie en vond de nodige financiering in premies en hoge belastingen op arbeid en kapitaal en vanaf de jaren 70 ook in geleend geld. In de VS is sociaaldemocratie nooit van de grond gekomen omwille van een obsessieve rejectie van wat ze daar socialisme noemen, maar in de periode onmiddellijk na de tweede wereldoorlog was de ongelijkheid er wel sterk

245

gedaald omdat er toen hoge belastingen werden geheven en de economie goed draaide. Maar, zoals gezegd, haalde het neoliberalisme deze verworvenheid onderuit. De ongelijkheid is het laagst en de sociale rechtvaardigheid het hoogst in de Scandinavische landen. Hoe meer sociaaldemocratische krachten konden spelen, hoe minder het neoliberale mechanisme zich kon innestelen. Er bestaat dus een natuurlijk proces bij mensen dat streeft naar echte vrijheid en gelijkwaardigheid voor iedereen. Dat streven staat haaks op het rechts- conservatief denken dat juist de ongelijkheid als natuurlijk proces vooropstelt. Deze sociaaldemocratische betrachtingen verder ontwikkelen is van essentieel belang om een duurzame en rechtvaardige samenleving verder te laten uitgroeien.

Helaas zien we vandaag een wereldwijde achteruitgang van de sociaaldemocratie, wat de rechten en vrijheden van mensen bedreigt. De sociaaldemocratie is in de huidige impasse terecht gekomen door de invoering van de ‘derde weg’. De ‘derde weg’ is een politiek systeem dat de sociaaldemocratie wilde verzoenen met het neoliberalisme. Het werd in de jaren negentig gepromoot door Tony Blair in het VK en overgenomen door Gerhard Schröder in Duitsland en Jeroen Dijsselbloem in Nederland. Het is op termijn nefast geworden omdat de invoering van neoliberale principes de sociale zorg gradueel deed teruglopen, zodat de mensen niet meer inzagen waar de sociaaldemocraten voor stonden.

Maar er blijft wel hoop. Vandaag is de linkse (vooruitstrevende) beweging aan het kiemen. Jeremy Corbyn, de leider van de Labour partij in het VK, is daar een voorbeeld van (7). Terwijl hij tot 2016 zelfs door zijn eigen partijgenoten werd afgekeurd, bleef hij aan zijn ideeën houden tot hij nu recent plots ingang vond bij jonge mensen (tussen 18 en 24 jaar). Corbyn pleit voor rechtvaardige belastingen, een stevige belastingverhoging voor grote bedrijven en rijken, bestrijding van sociale dumping en een afschaffing van het universitaire inschrijvingsgeld. Hij wil de post, de spoorwegen en de energiesector nationaliseren. Vandaag worden mensen begeesterd door de meer progressieve stromingen van radicaal-links en de Groenen en de economische theorie van John Maynard Keynes komt terug op de voorgrond. Het progressief karakter

246

komt vooral tot uiting in het ecologisch en moreel bewustzijn. Op diverse plaatsen in de wereld zijn verregaande initiatieven genomen om de natuurlijke processen van de aarde te doen aanzien als rechtspersonen. De natuur dient te worden beschermd tegen de impacts van de menselijke beschaving en mensen kunnen vervolgd worden wanneer ze de natuur besmeuren of de biodiversiteit benadelen. Volgens de grondwet van Ecuador heeft de natuur het recht te bestaan en zijn vitale cycli te onderhouden en te regenereren. In Nieuw-Zeeland werd in maart 2017 besloten dat een rivier, die door de Maori-stam Whanganui wordt gebruikt in het Noordeiland, een rechtspersoon is die kan dagvaarden als de rivier wordt beschadigd. Een gerechtshof in de Indiase staat Uttarakhand heeft de Ganges bestempeld als een menselijke entiteit. In Colorado wordt door Deep Green Resistance een proces aangespannen om de Colorado rivier als rechtspersoon te erkennen (8). Ook werden reeds processen aangespannen tegen landen die zich niet voldoende inzetten om de klimaatverandering te bestrijden. Deze evolutie toont duidelijk aan dat er iets begint te veranderen bij mensen. Ze beginnen in te zien dat we het grootste respect moeten vertonen voor dieren, planten en de natuurlijke rijkdommen. Een totaal nieuw wereldbeeld is zich aan het vormen. Een radicaal nieuwe socio-economische orde krijgt tegenwoordig meer en meer aandacht: een systeem van een universeel en niet conditioneel basisinkomen (9). Andere voorbeelden die tot optimisme stemmen zijn Bernie Sanders in de VS en Jesse Klaver van GroenLinks in Nederland. In 2016-17 hadden ze onverwacht erg veel succes bij vele jongeren omdat zij oprecht waren en vochten voor meer rechtvaardigheid en echte democratie. Alhoewel ze de macht in hun land niet hebben kunnen grijpen, omdat conservatieven nog steeds superieur waren, hebben zij wel een stem gegeven aan mensen, een stem die hoop geeft en het verzet aanwakkert. Er ontstonden de laatste jaren ook partijen, zoals de Deense Alternatieve Partij en de Zweedse Initiatief-partij, die de klassieke partijen opzij laten liggen en van onder uit (bottom-up) politieke initiatieven willen nemen. Ze streven ernaar mensen beter voor te bereiden op de veranderingen in de huidige wereld. Ze hebben geen vast programma maar stellen criteria op zoals moed, openheid, compassie, optimisme, samenwerking en actiebereidheid en proberen iets te doen tegen crisissituaties zoals de vertrouwenscrisis in de democratie, de milieucrisis en de geestelijke gezondheid. Men brengt mensen bij elkaar in

247

workshops, ongeacht hun verleden of affiliatie, en men ziet wat ze er binnen bepaalde parameters van maken. Het postmoderne liberalisme, dat rechten en plichten van het individu benadrukt, is volgens hen voorbij en ze willen focussen op het gemeenschappelijk belang. Dit gemeenschappelijk belang wordt gestroomlijnd door de partij, maar de partij neemt zélf geen standpunten in maar laat die opstellen door de leden. (9a). Ook Neos in Oostenrijk en La République en Marche in het Frankrijk van President Macron gebruiken deze nieuwe bottom- up methoden. In Frankrijk kwam door die aanpak al aan het licht dat de belangrijkste burgerbetrachtingen decentralisering en meer autonomie voor scholen waren. In Oostenrijk is Neos op vier jaar tijd de vierde partij geworden. In de VS is een merkwaardige nieuwe vorm van directe oppositie ontstaan: de ‘Resist’ beweging (10, 11). Over gans de wereld ontstonden vele bottom-up burgerinitiatieven ook buiten de politieke partijen, de z.g. ‘grassroots movements’ (12, 13, 14, 15, 16). Deze bewegingen hebben initiatieven genomen om via politieke platformen meer invloed te verkrijgen (17). Sociale netwerken op het internet spelen hier een essentiële rol die in de toekomst nog zal stijgen. Ze verbinden mensen om zeer snel en gezamenlijk op te komen voor een gemeenschappelijk doel, waar ook ter wereld, een doel dat fundamentele mensenrechten verdedigt tegen de hegemonie van het “hebben”. Daaruit ontstaat een nieuwe kracht, zoals reeds bleek uit de wereldwijde vrouwenreactie tegen Trump in januari 2017 (18). In een echte liberale democratie horen Trump, Poetin en rechtse populisten helemaal niet thuis. Die wereld klampt zich vast aan geld en groeiobsessies, maar is tegelijkertijd ook bang om zijn privileges te verliezen (10). Die wereld bewierookt zichzelf en bazuint zonder nadenken uit dat “onze manier van leven zonder enige twijfel superieur is aan alle andere in de wereld” (19). Van dat morbide systeem moeten we af door ons te richten op de ware inhoud van het leven: vrijheid, gelijkheid, wederkerigheid en solidariteit, en vooral openheid voor nieuwe uitdagingen. Duizenden jaren geleden zei Lao Tzu reeds: “Als je beseft dat je genoeg hebt, ben je echt rijk” en over echte leiders zei hij: “Een leider is op zijn best wanneer mensen nauwelijks weten dat hij bestaat; wanneer zijn werk is beëindigd en zijn doel vervuld, zullen ze zeggen: we hebben het zelf gedaan.” Vandaag zegt Piet Colruyt: “De meest ontwikkelde samenleving is niet die waar ook de armen een auto hebben, wel waar de rijken het openbaar vervoer nemen” (20).

248

Referenties

Voorwoord

1. Melissa Duhaime: Testimony on Plastic pollution in the Great Lakes, Subcommittee on Oceans, Atmosphere, Fisheries, and Coast Guard, U.S. Senate, 25 July 2017 2. Wikipedia: Antibiotic use in livestock 3. David Vine: Where in the World Is the U.S. Military? Politico Magazine, July/August 2015 4. Wikipedia: Mikhail Gorbachev 5. The map that shows how many Nato troops are deployed along Russia’s border, The Independent, 5 February 2017 6. U.S. launches long-awaited European missile defense shield, CNN Politics, 12 May 2016 7. Trump's call for a nuclear 'arms race' is the most dangerous thing he's said yet, Business Insider, 4 January 2017 8. The World’s Only Undeclared Nuclear Weapons State, Global Research, 22 September, 2017 9. Nuclear arsenals, International Campaign to Abolish Nuclear Weapons 10. Carl Denef: The Wrong Choices of Civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 11. Cyberwarfare, Wikipedia

Deel 1

1. Het domino-effect op rechts, De Standaard, 23 februari 2017 2. Wikipedia: Vlaams Belang 3. Vlaams Blok veroordeeld, De Standaard, 09 november 2004 4. Wikipedia: Nieuw-Vlaamse Alliantie 5. Wikipedia: Belgische federale verkiezingen 2014 6. Dewael en Vanderpoorten: N-VA, het nieuwe platform voor extreemrechts, De Morgen, 16 juli 2012 6a. Wikipedia: Nation state 6b. Wikipedia: Secession 7. Wikipedia: Nationalisme 7a. Wikipedia: Self-determination 7b. Wikipedia: Spanish Constitution of 1978 7c. Wikipedia: Autonomous communities of Spain 7d. Hoe Madrid zichzelf ondermijnde, De Standaard, 16 november 2017 7e. Catalonia crisis: How did we get here? Politico Europe, 26 September 2017 7f. Wikipedia: Catalan Declaration of Sovereignty 7g. Wikipedia: Category: Referendums in Catalonia 7h. Wikipedia: Catalan independence referendum, 2017 7i. Catalonia crisis hits home in Belgium, Politico Europe, 30 October 2017 7j. Jailing of Catalan ministers sparks mass protests in Barcelona, The Telegraph 3 November 2017

249

7k. Catalonia’s legitimate right to decide, a report by a commission of international experts 7l. Omzien in verwondering, De Standaard, 18 november 2017 7m. The referendum in Catalonia, explained, Brookings, 29 September 201 8. Wikipedia: Nationalisme; Nationalism 9. Carl Denef: The Wrong Choices of Civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 10. Wikipedia: Identiteit 11. Carl Denef: The Wrong Choices of Civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 12. Wikipedia: Multiculturalisme 12a. Wikipedia: De liberale democratie 12b. Marc Elchardus: Het moeilijke samenleven, Lessenreeks Universiteit Derde Leeftijd, KU Leuven, december 2017 13. NPR Politics Podcast: From 'Brexit' To Trump, Nationalist Movements Gain Momentum Around World, 25 June 2016 14. Wikipedia: Belgische Revolutie 15. Miroslav Hroch, De Standaard Weekblad: De Vlaamse natie heeft geen eigen staat nodig. Ze is al lang voltooid, 29oktober 2016 16. http://www.verkiezingssite.be, Standpuntenmatrix per partij: Vlaams Belang 17. verwijderd 18. Miroslav Hroch, De Standaard Weekblad: De Vlaamse natie heeft geen eigen staat nodig. Ze is al lang voltooid, 29 oktober 2016 19. verwijderd 20. Drie op vier Vlamingen zijn trotse Belg, Het Laatste Nieuws, 6 oktober 2011 21. Wikipedia: Vlaams Belang 22. Meerderheid N-VA en Open Vld is tegen cordon sanitaire, Het Laatste Nieuws, 30 november 2016 23. Wouter Wittevrongel, De Wereld Morgen: N-VA en de 'transfers'', 20 juni 2013 24. Geert Bourgeois (N-VA) bestelt studie over de financiële transfers naar Wallonië: toch Vlaams tintje voor z’n regering, Newsmonkey, 10 april 2015 25. Wikipedia: Confederatie 26. Vlaams Belang: Liesbeth Homans (N-VA) onthullend inzake België en multicultuur, 12 april 2014 27. CD&V’er haalt uit naar ‘populistische’ N-VA, De Standaard, 13 november 2016 28. Wikipedia: Collaboratie, België in en na de Tweede Wereldoorlog 29. Joachim Ben Yakoub, De manier waarop we onze politiek vormgeven, werkt racisme in de hand, Knack, 02 november 2014 30. 'Er is politieke onwil om daadkrachtig tegen racisme op te treden' [Interview met Zohra Othman (PVDA)], Kifkif.be, 20 februari 2014 31. verwijderd 32. ISIS Fast Facts, CNN - CNN Library, 17 april 2017 33. Dewael en Vanderpoorten: N-VA, het nieuwe platform voor extreemrechts, De Morgen, 16 juli 2012 34. Wikipedia: Rechts (politiek) 35. Nederlandse encyclopedie: Populisme 36. Amnesty International jaarverslag 2017, ‘Politics of demonization’ breeding division and fear. 37. Na N-VA-campagne tegen 'wereldvreemde rechters': De Wever waarschuwt voor 'gouvernement de juges', Knack, 08 december 2016

250

38. Jan Blommaert, De Wever is géén populist. Oh nee? De Wereld Morgen, 13 mei 2016 39. Wikipedia: Populisme 40. Mark Elchardus, De Morgen: Het pessimisme achter het populisme, 29 oktober 2011 41. Mark Elchardus, De Morgen: Het populisme vernietigt echte democratie. De EU trouwens ook, 14 januari 2017 42. Eric Corijn: Het populisme voorbij, De Wereld Morgen, 14 november 2016 43. verwijderd 44. Guy Verhofstadt, "N-VA en extreemrechts zijn hetzelfde", de redactie.be, 22 september 2012 45. Francken (N-VA) bijt van zich af: "Heksenjacht tegen 90-jarige man is onaanvaardbaar", Newsmonkey, 14 oktober 2014 46. De Wever vindt dat Francken geen fouten heeft gemaakt: "Zoiets, daar krijg je karakter van", Newsmonkey, 18 oktober 2014 47. Tom Cochez: Jambon stond mee aan de wieg van Vlaams Blok Brasschaat, Apache, 23 oktober 2014 48. N-VA 'er Koenraad Degroote speecht op Colloquium Joris Van Severen, Knack, 23 oktober 2014 49. Koen Calliauw: Deel N-VA de facto fascistisch, De Wereld Morgen, 5 juni 2012 50. N-VA schorst gemeenteraadslid Steve Vanneste, Het Laatste Nieuws, 04 juli 2015 51. Abderrahim Lahlali: 'Zwijg, allochtoon, of we weten jou te vinden: dat is het signaal van N-VA', Knack, 07 september 2016 52. https://www.vlaamsbelang.org/programma/ 53. verwijderd 54. Michael Onkelinx: VB en N-VA, hoe verschillend zijn ze? Community – De Wereld Morgen, 23 oktober 2012 55. Jan Blommaert en z’n gedachten: Laat ons deze regering gewoon extreemrechts noemen, 23 oktober, 2014 56. Chapel Hill Expert Survey, http://chesdata.eu 57. Marc Reynebeau: De Standaard, Het Volk spreekt uit vele monden, 29 december 2016 58. Groei duwt N-VA naar rechts, De Standaard, 17 augustus 2016 59. Vrees voor ‘Belgische toestanden’, De Standaard, 16 maart 2017 60. De Wever: 'Stop met roepen en tieren, VS blijft onze bondgenoot', De Standaard, 09 november 2016 61. "Op niveau van VS doe ik nooit aan politiek", Het Laatste Nieuws, 30 oktober 2016 62. https://www.vlaamsbelang.org 63. ‘Activisme tegen de islam’, De Standaard, 20 oktober 2017 64. verwijderd 65. verwijderd 66. verwijderd 67. verwijderd 68. https://www.n-va.be/standpunten/ asiel, migratie en inburgering 69. https://www.n-va.be/nieuws/ overheid-gaat-sociale-media-van-asielzoekers- controleren 70. https://www.n-va.be/ Standpunten 71. Dienst vreemdelingenzaken: https://dofi.ibz.be

251

72. De Wever noemt verder opnemen van vluchtelingen "asociaal", Newsmonkey, 7 november 2015 73. Jan Blommaert en z’n gedachten: Die arme Theo Francken toch. Over de Staatssecretaris voor Onbeperkbare Instroom, 25 augustus 2015 74. Jan De Zutter, Voor Bart De Wever is en blijft het de schuld van de anderen, De Morgen, 24 maart 2015 75. Dirk Barrez: De onwaarheden van De Wever: vergissingen of bewuste leugens? De Wereld Morgen, 20 april 2012 76. Jan Blommaert en z’n gedachten: Het debat over racisme: een historiek, 1 april 2015 77. Jan Blommaert en z’n gedachten: Het debat over racisme: een historiek, 1 april 2015 78. https://www.youtube.com/watch?v=Kx6LHOtSdJA 79. Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens: http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_NLD.pdf 80. Iraakse hoofdstad Bagdad 'gevaarlijkste stad ter wereld', http://www.nu.nl/buitenland/4053035/iraakse-hoofdstad-bagdad-gevaarlijkste- stad-wereld.html 81. Simon Demeulemeester: De Wever wil Belgische Patriot Act, Amerikaanse auteur waarschuwde Europa ertegen, Knack, 04 december 15 82. Jambon: "Ik ga niet wachten tot het pv's regent alvorens ik handel", de redactie.be, 20 april 2016 83. Verwijderd 84. Bart De Wever: ‘We leven in oorlogssituatie’, De Standaard, 06 april 2016 85. Thomas De Creus: Er loopt een rechtstreekse lijn van N-VA naar de Vlaamse Verdedigings Liga (en terug), De Wereld Morgen, 3 augustus 2016 86. De Wever: 'Racisme is relatief, nog geen Aziatische migrant ontmoet die zich slachtoffer voelt', Knack, 3 maart 2015 87. De Wever: "Die klacht is te belachelijk voor woorden", de redactie.be, 02 juli 2017 88. Klacht tegen Bart De Wever wegens racisme, de redactie.be, 31 maart 2015 89. "Bart De Wever gaat nog een stap verder dan Filip Dewinter", Het Laatste Nieuws, 2 april 2015 90. "Uitspraken De Wever zijn deel van probleem, niet van oplossing", de redactie.be, 24 maart 2015 91. "Racisme niet de oorzaak van radicalisering", de redactie.be, 23/03/2015 92. De Wever gaat stap verder: "Behandel IS-sympathisanten als neonazi's", Het Laatste Nieuws, 28 juli 2016 93. verwijderd 94. De Ridder (N-VA) wil uitzondering op vrije meningsuiting voor wie IS verheerlijkt, Het Laatste Nieuws, 26 juli 2016 95. Meeste N-VA ’ers passen voor Angela Merkel, De Standaard, 11 januari 2017 96. Bart De Wever: "Merkel heeft de weg geplaveid voor Trump, Wilders en Le Pen", Het Nieuwsblad, 28 juli 2016 97. De Wever haalt opnieuw uit naar “moslimpartij” CD&V, Het Nieuwsblad, 03 augustus 2016 98. N-VA'er: 'Nieuwe moslimpartij' als nieuwe naam voor sp.a, Het Nieuwslad, 11 september 2013 99. Francken: Ik ben geen racist en zal dat nooit zijn, Het Laatste Nieuws, 4 augustus

252

2016 100. Jan Blommaert en z’n gedachten: Het debat over racisme: een historiek, 1 april 2015 101. Niet alle hiv-patiënten krijgen aidsremmers van Antwerpse OCMW, Het Laatste Nieuws, 18 februari 2013 102. Homans heeft Fatih-moskee in Beringen nog steeds niet ingelicht, Het Laatste Nieuws, 7 april 2017 103. Staatsveiligheid en Homans bekvechten over Fatih-moskee in Beringen, Het Laatste Nieuws, 6 april 2017 104. Staatsveiligheid spreekt Liesbeth Homans tegen over moskee in Beringen, Knack, 06 april 2017 105. "Leg de bewijzen dan op tafel", Het Laatste Nieuws, 07 april 2017 106. Daniel Termont, Ik benoem problemen, N-VA blaast ze op, De Morgen, 26 maart 2015 107. Daniel Walraeve: Onlinejournalistiek doet er wel degelijk toe, doorbraak.be, 21 augustus 2013 108. Abderrahim Lahlali: 'Zwijg, allochtoon, of we weten jou te vinden: dat is het signaal van N-VA', Knack, 07september 2016 109. ‘Woning van mensen zonder papieren binnenvallen zonder huiszoekingsbevel mag niet, minister Jambon’, De Standaard, 29 september 2016 110. Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen, http://www.cgvs.be/nl/cijfers 111. Migrantencrisis – een situatieschets, Unicef, https://www.unicef.be/nl/migrantencrisis-een-situatieschets-2/ 112. Verwijderd 113. "Jacht van N-VA op werklozen begint op klopjacht te lijken", de redactie.be, 04 februari 2015 114. Paniek of een geslepen tactiek?, De Standaard, 02 augustus 2016 115. Bob Pleysir: De brutaliteit van een staatssecretaris, 05 december 2016 116. Francken trok al 26 verblijfsvergunningen Syriëstrijders in, De Standaard- avond, 21 februari 2017 117. Francken stoot almaar meer asielaanvragen af, De Standaard, 12/11/2016 118. Francken: ‘Zal geen visum verlenen aan Syrisch gezin’, De Standaard, 08 december 2016 119. ‘Niet dezelfde weg opgaan als Turkije’, De Standaard, 09 december 2016 120. Bart De Wever over Syrische familie: "Dit dossier deugt niet", de redactie.be, 26 december 2016 121. Karel Van den Broeck: Deze regering is gevallen, maar u mag het nog niet weten, Apache, 9/12/2016 122. "Yes! Gewonnen!": Francken moet geen humanitair visum geven aan Syrisch gezin, Het Laatste Nieuws, 7 maart 2017 123. Minder reddingsacties leiden tot meer doden, De Standaard, 22 maart 2017 124. Theo Francken (N-VA) zet de grote middelen in tegen illegale migratie: flyers voor camionneurs, Newsmonkey, 18 juli 2016 124a. Met lange tanden achter Francken, De Standaard, 22 september 2017 125. Geen homo-T-shirt achter loket, De Standaard, 02 februari 2013 126. Algemeen hoofddoekenverbod in Antwerpse scholen, Gazet van Antwerpen, 11 september 2009

253

127. N-VA wil geen boerkini's op strand en in zwembad, de redactie.be, 17 augustus 2016 128. N-VA dan toch tegen algemeen boerkiniverbod, De Standaard, 29 augustus 2016 129. Migratie goed voor groei, De Standaard, 26 oktober 2016 130. ‘Ga maar naar huis, u bent te oud’, De Standaard, 26 september 2016 131. Gezocht: kandidaten zonder diploma, De Standaard, 11 januari 2017 132. Laaggeschoold, hoge drempel, De Standaard, 12 januari 2017 132a. "De Islam van België" gezien door Turkse ogen! Zeer verhelderend!!! De Wereld Morgen, 28 januari 2016 133. Paniek of een geslepen tactiek? De Standaard, 02 augustus 2016 134. Trump's 20 Million Twitter Followers Get Smaller Under The Microscope, Forbes.com, 17 januari 2017 135. Eric Corijn: "N-VA teert op antistedelijke gevoelens van randstadbewoners", De Wereld Morgen, 16 oktober 2012 136. Eddy Eerdekens: N-VA keurt GAS-boetes mee goed: boetes tot 350 euro en boetes voor 14-jarigen, Knack, 15 mei 2013 137. Jan Blommaert en zijn gedachten: Antwerpen wordt stilaan degoutant, 19 december 2013 138. Eric Corijn: "N-VA teert op antistedelijke gevoelens van randstadbewoners", De Wereld Morgen, 16 oktober 2012 139. Annelies Van Erp: Bart De Wever verdedigt GAS-boetes: 'Indianenverhalen moeten stoppen', Knack, 18 december 2013 140. Criminaliteit in Antwerpen met 13 procent gedaald, de redactie.be, 18 april 2016 141. Drie proffen: “maak cannabis legaal", VTM Nieuws, 18 november 2013 141a. Paul De Grauwe: Met een war on drugs kun je de strijd tegen drugs niet winnen, De Morgen, 18 december 2017 142. Minder GAS-boetes voor minderjarigen in Vlaanderen, De Standaard, 28 november 2016 143. Jan Blommaert en zijn gedachten: Antwerpen wordt stilaan degoutant, 19 december 2013 144. Kat en muisspel tussen jongeren en politie, Het Laatste Nieuws, 29 december 2015 145. De Wever: "Van Antwerpse politie voorbeeld maken op vlak van diversiteit", de redactie.be, 11 mei 2016 146. De man die altijd zonder brandwonden uit de brandende keuken stapt, De Standaard-Weekblad, 25 maart 2017 147. Was die persconferentie wel nodig? De Wever geeft documenten van timing Meir-incident vrij, Het Laatste Nieuws, 25 maart 2017 148. "Antwerpse politie moet dringend werk maken van antidiscriminatie", de redactie.be, 25 april 2016 149. WhatsApp-groep Antwerpse politie bulkt van de racistische berichten, de redactie.be, 20 maart 2017 150. De man die altijd zonder brandwonden uit de brandende keuken stapt, De Standaard-Weekblad, 25 maart 2017 150a: Jambon en De Wever willen politieagenten beschermen, De Standaard, 28 juni 2017.

254

150b: De Wever na geweld op Antwerpse politie: "Bepaalde groep vertoont al 20 jaar agressie in deze periode", Het Laatste Nieuws, 27 juni 2017. 150c: Meer klachten over geweld door politie bij Comité P, Apache, 30 juni 2017 150d: Incident Borgerhout: 'Filmpjes tonen niet hele verhaal', Knack, 2 september 2017 151. Geweld tegen agenten leidt tot politieke clash, De Standaard, 28 juni 2017 152. Lode Vanoost: Militarisering politie Antwerpen is onheilspellende evolutie, De Wereld Morgen, 16 september 2015 153. Militairen nemen ontslag omwille van bewaking in Antwerpen, ATV.be, 12 augustus 2016 154. Dirk Van der Maelen & Alain: 'De regering speelt roulette met het Belgische leger (en onze veiligheid)', Knack, 04 juli 2016 155. Arrestatieteams politie extra zwaarbewapend, Het Laatste Nieuws-regio Antwerpen, 15 september 2015 156. Wouter Van Damme: Antwerpen koopt oorlogswapens aan zonder machtiging van de minister, PVDA.be, 23 september 2015 157. Wouter Van Damme: Antwerpen koopt oorlogswapens aan zonder machtiging van de minister, PVDA.be, 23 september 2015 158. 2014: een jaar vol protesten in Antwerpen, Gazet van Antwerpen, 30 december 2014 159. Wikipedia: Jewish Museum of Belgium shooting 160. Wikipedia: Charlie Hebdo shooting 161. Jan Hertogen: De “Bende van Vijf” en de implosie van links, De Wereld Morgen- Community, 19 september 2015 162. De 12 maatregelen tegen terreur van de regering, Het Laatste Nieuws, 16 januari 2015 163. Herwig Lerouge: N-VA voert haar politie op, http://www.marx.be 164. Herwig Lerouge: N-VA voert haar politie op, http://www.marx.be 165. Daniel Termont: Ik benoem problemen, N-VA blaast ze op, "N-VA-discours vandaag verschilt nog weinig van dat van het Vlaams Blok destijds", De Morgen, 26 maart 2015 166. De 'law and order'-aanpak van De Wever: inzet voor Antwerpen in 2018, Newsmonkey, 11 november 2015 167. N-VA wil enkelband voor daders vanaf 14 jaar, De Standaard, 29 september 2016 168. Groen vindt N-VA-voorstel over enkelband ‘schrikbarend’, De Standaard, 29 september 2016 169. N-VA wil enkelband voor daders vanaf 14 jaar, De Standaard, 29 september 2016 170. Lode Vanoost: Jan Nolf - "Met Grondwet moet je zuiniger omspringen dan terroristen met dynamiet", De Wereld Morgen, 25 november 2015 171. De Wever: einde naïviteit van Europese leiders in 2016? De redactie.be, 06 januari 2016 172. Quels sont les points communs entre Nicolas Sarkozy et Bart De Wever? Rtl.be, 07 januari 2016 173. N-VA pleit voor grenzen aan vrije meningsuiting voor ‘collaborateurs’ van terrorisme, De Standaard, 27 juli 2016 174. Radicale moslims free speech blijven geven is kapitale fout, De Standaard, 23

255

januari 2017 175. Peter Mertens: 'Bart De Wever versus de grondrechten: onwettige betogingsvoorwaarden beperken de vrijheid van meningsuiting', Knack, 30 maart 15 176. Peter Mertens: 'Bart De Wever versus de grondrechten: onwettige betogingsvoorwaarden beperken de vrijheid van meningsuiting', Knack, 30 maart 2015 177. Bart De Wever opnieuw kandidaat als N-VA-voorzitter, Het Laatste Nieuws, 11 oktober 2014 178. N-VA schorst gemeenteraadslid Steve Vanneste, Het Laatste Nieuws-regio Kortrijk, 04 juli 2015 179. N-VA zet Hendrik Vuye en Veerle Wouters uit partijbestuur, De Morgen, 19 september 2016 180. N-VA zet Hendrik Vuye en Veerle Wouters uit partijbestuur, De Morgen, 19 september 2016 181. Het verschil tussen N-VA en VB: puntje op de i, Doorbraak.be, 4 februari 2016 182. De staat van het land: https://www.youtube.com/watch?v=BwPBcEQypsk 183. Bart De Wever: 'De Vlaamse middenklasse moet het ergste vrezen', Knack, 13 maart 2014 184. Peter De Roover: "Elke dag zie ik dat de Belgische structuur inefficiënt is", Het Laatste Nieuws, 11 december 2016 185. Verwijderd 186. Verwijderd 187. De Wever: "Dit is stielbederf. Mensen zoals Calvo maken de politiek kapot", Het Laatste Nieuws, 13 februari 2017 188. "Bracke verdient jaarlijks al 305.130 euro, waarom moet daar nog 12.000 euro bij?", Het Laatste Nieuws, 15 februari 2017 189. "Bourgeois had dat beter niet gezegd, maar uitspraak uit context gerukt", de redactie.be, 11 juli 2016 190. Wikipedia: Zwarte Piet 191. Homans: ‘Minderhedenforum krijgt geen subsidies om Zwarte Piet-onzin uit te kramen', De Standaard, 14 november 2016 192. De Wever: 'Pietenpact is compleet overbodig', De Standaard, 12 november 2016 193. Minister Homans wil Unia laten doorlichten na gelekte mail, Het Laatste Nieuws, 24 februari 2017 194. Liesbeth Homans mag het (opnieuw) komen uitleggen, De Standaard, 1 maart 2017 195. In november vond Homans samenwerking met Unia nog "vlot en constructief", Het Laatste Nieuws, 27 februari 2017 196. Meerderheidspartijen nemen Homans op de korrel voor Unia-uitspraken, Het Laatste Nieuws, 16 maart 2017 197. De aanval die in de sterren geschreven stond, De Standaard, 28 februari 2017 197a. CD&V: ‘Elke aanleiding is goed om oude N-VA-eis op tafel te leggen’, De Standaard, 17 november 2017 198. Halve waarheden en hele leugens, De Standaard, 27 februari 2017 199. Zuhal Demir opent meteen aanval op Unia, Het Laatste Nieuws, 25 februari 2017

256

200. Ook Homans in de aanval op Unia: "Centrum voor klagende allochtonen", Het Laatste Nieuws, 26 februari 2017 201. Ook Homans in de aanval op Unia: "Centrum voor klagende allochtonen", Het Laatste Nieuws, 26 februari 2017 202. Beke eist publieke excuses nadat Zuhal Demir CD&V een moslimpartij noemde, Demir weigert, Gazet van Antwerpen, 09 april 2017 203. Demir vindt CD&V "moslimpartij", Michel fluit haar terug, de redactie.be, 09 april 2017 204. Wouter Beke: "Zuhal Demir en partij zoeken polarisering op", de redactie.be, 09 april 2017 205. Wim Soons: Bart De Wever wil CD&V framen als 'Moslimpartij', De Morgen, 2 augustus 2016 206. Liesbeth Homans mag het (opnieuw) komen uitleggen, De Standaard, 1 maart 2017 207. "Wat Homans zegt, is klinkklare onzin", De Morgen, 06 februari 2017 208. Rik Torfs: ‘Liever Trump dan Paul Magnette’, De Standaard, 10 november 2016 209. De Wever haalt uit: 'PS bewijst failliet van België', De Standaard, 30 oktober 2016 210. De Wever: 'Dit was slecht theater met schitterende acteurs', De Standaard, 27 oktober 2016 211. Trudeau: ‘Waals verzet past binnen idee van democratie’, De Standaard, 30 oktober 2016 212. Thomas Piketti: Ongelijkheid en Klimaat, daar gaat het om, De Standaard, 14 november 2016 213. De Wever: "Met ons geen avonturen", Knack, 15 januari 2017 214. http://pvda.be/programma 215. https://groenlinks.nl/ 216. Beke is 'N-VA-ballonnetjes' beu, De Standaard, 31 augustus 2016 217. Eén lijn en veel geld: waarom Bart De Wever liever geen dissonante noten hoort, de redactie.be, 03 februari 2017 218. De Roover: "Dubbele nationaliteit afschaffen", VTM nieuws, 13 maart 2017 219. Burgerschapsexamen, het zoveelste ballonnetje, De Standaard, 15 maart 2017 219a. De favoriete bouwpromotor van Bart De Wever (1): samen aan de feestdis, Apache, 16 november 2017 219b. Hoe grijs is de zone tussen aanvraag en vergunning?, De Standaard 9 december 2017 219c. De Wever geeft emotionele persconferentie: “Dat men mij door het slijk haalt, maakt me bijzonder verdrietig”, Het Nieuwsblad, 24 november 2017 219d. Van der Paal stapt uit Land Invest Group, De Standaard, 6 december 2017 220. Belgische ‘one percent’ bezit helft aandelen, De Standaard, 09 juni 2016 221. Nobelprijswinnaar rekent keihard met euro af: "Al van in begin een mislukking", 14 september 2016 222. Krugman: If Trump 'were a Democrat, impeachment hearings would already be underway', Business Insider – UK, 15 februari 2017 223. Thomas Piketty: New thoughts about capital in the 21th century, TED talks, https://www.ted.com/ 224. Hans Brockmans: 'Als de N-VA haar fiscale taboes overboord gooit, moeten de

257

andere regeringspartijen wel volgen', Trends, 11 juli 2015 225. N-VA wil notionele-intrestaftrek afschaffen in ruil voor lagere vennootschapsbelasting, de redactie.be, 15 februari 2016 226. Verwijderd 227. Een waarschuwing: De reële kost van besparingen en ongelijkheid in Europa, Oxfam Solidariteit, 12 september 2013 228. NVA standpunten, Economie, werk en ondernemen, https://www.n- va.be/standpunten/ 229. Peter Mertens: 'Hoe De Wever de N-VA omvormt van volkspartij tot partij van de upper class', Knack, 08 juni 2015 230. Peter Mertens: 'De één-takkige-boom en 6 andere sprookjes van De Wever', Knack, 15 december 2014 230a. Effectentaks spaart ‘gegoede burgers’, De Standaard 12 oktober 2017 231. Jan Herregods: N-VA lanceert #Helfie: 'Ja, dit is een goede investering van overheidssubsidies' (Bart De Wever), Knack, 21 april 2015 232. Le juge d'instruction Michel Claise: "Van Overtveldt ne fait rien contre la fraude fiscale", RTBF.com, 03 december 2016 233. Le juge Michel Claise : « Pour ne pas payer d’impôts, soyez riches », http://solidaire.org/, 13 januari 2016 234. Wikipedia: Patoch Sjodijev 235. Peter Mertens: 'Hoe De Wever de N-VA omvormt van volkspartij tot partij van de upper class', Knack, 08 juni 2015 236. Humo sprak met ACV-topman Marc Leemans: 'Deze regering volhardt in de sociale horror', Humo, 21 april 2015 237. "Met een goed cv vind je hoe dan ook werk", de redactie.be, 19 mei 2014 238. N-VA zet de neoliberale puntjes op de i. Rode loper voor fiscale fraudeurs, ellende voor werklozen, Linkse Socialistische Partij, 4 februari 2015 239. N-VA versus werklozen, enkele argumenten ontkracht, Linkse Socialistische Partij, 21 mei 2014 240. N-VA wil gemeenschapsdienst voor leefloners en asielzoekers, Het Laatste Nieuws-regio Poperinge, 09 april 2016 241. N-VA versus werklozen, enkele argumenten ontkracht, Linkse Socialistische Partij, 21mei 2014 242. Wat betekent de begroting voor u? De Standaard, 17 oktober 2016 243. Geert Peersman: Beter een investeringsparadijs dan een belastingparadijs, De Standaard, 21 maart 2017 244. Waar is het geld gebleven? De Standaard, 17 november 2016 245. België nog niet uit Europese gevarenzone, Het Laatste Nieuws, 13 februari 2017 246. Verwijderd 247. Verwijderd 248. Van Overtveldt prijst taxshift aan via belastingbrief, De Standaard, 20 mei 2016 249. Premier Michel heeft akkoord rond begrotingscontrole, Het Laatste Nieuws, 19 maart 2017 250. Regering-Michel bereikt akkoord over begrotingscontrole: "Niet de moeilijkste tot nog toe", Het Laatste Nieuws, 19 maart 2017 251. Oppositie noemt "budgettaire fictie" van regering-Michel "wereldvreemd", Het Laatste Nieuws, 19 maart 2017

258

252. Wie stemt, vraagt gehoor (maar krijgt het te weinig), De Standaard, 29 oktober 2016 253. “Mensen hebben al twee jaar meer facturen betaald. Waar is dat geld naartoe?” Gazet van Antwerpen, 23 september 2016 253a. Hoe historisch is Michel I? De Standaard, 7 oktober 2017 253b. Europa laakt creatieve boekhouding België, De Standaard 24 november 2017 253c. Belofte maakt 34 miljard euro schuld, De Standaard, 25 november 2017 254. Luc Huyse: Leren van een electorale knock-out, De Standaard, 17 november 2016 255. Tom Cochez: De trage vervelling van PVDA, Apache, 5 januari 2017 256. Tom Cochez: Hoe N-VA de vierde macht uitschakelt (en niemand piept), Apache, 22 juni 2017 257. "De afspraak op vrijdag" met Gwendolyn Rutten, de redactie.be, 28/01/2017 258. Rutten: "Ik bevestig formeel: ik zal nooit besturen met de PVDA", de redactie.be, 18 januari 2017 259. "Onze manier van leven is superieur aan alle andere", Het Laatste Nieuws, 22 april 2017 260. Veerle Wauters: Aan Gwendolyn Rutten: "Sta me toe de keerzijde van uw waarheid te belichten", De Wereld Morgen, 24 april 2017 261. De superieure wereld volgens Gwendolyn Rutten, De Standaard, 26 april 2017 262. Peter Mertens: 'Beste Gwendolyn Rutten, niet iedereen verdient 6.000 euro per maand', Knack, 11/04/16 - Bijgewerkt op 07februari 2017 263. Hans de Bruijn: Alternatieve feiten bestaan, Trouw, 17 juni 2017

Deel 2

1. Paul Krugman Reveals Just How Dangerously Incompetent Trump Is Already Proving to Be, http://www.alternet.org/ 2. Wikipedia: Alt-right 3. Steve Bannon Cited Italian Thinker Who Inspired Fascists, NY Times, 10 February 2017 4. White Supremacist Richard Spencer Hails Trump's 'de-Judaification' of Holocaust, Haaretz, 2 February 2017 5. Wikipedia, Nativism 6. Benjamin Wallace-Wells, Is the Alt-Right for Real? The New Yorker, 5 May 2016 6a. Charlottesville: Why was Donald Trump's response to the white supremacy rally so controversial? ABC News, 13 August 2017 6b. NY Times video: https://nyti.ms/2uYUyAT 6c. Trump says both sides to blame amid Charlottesville backlash, CNN politics, 16 August 2017 6d. Read the transcript of Donald Trump's jaw-dropping press conference, CNBC 16 August 2017 6e. ‘I'm glad that girl died’ during Virginia protest, says NC KKK leader, The Charlotte Observer, 15 August 2017

259

7. Krishnadev Calamur: A Short History of 'America First', The Atlantic, 21 January 2017 7a. Ron Elvin: Trump Vows Policy Vision of 'America First,' Recalling Phrase's Controversial Past http://www.npr.org/, 21 January 2017 8. How the 'Alt-Right' Came to Dominate the Comments on Trump's Facebook Page, The Atlantic, 21 January 2017 9. Conservatives insist Trump is not influenced by the alt-right. Here’s why they’re wrong, The Washington Post, 8 March 2017 10. Paul Krugman Reveals Just How Dangerously Incompetent Trump Is Already Proving to Be, http://www.alternet.org/ 11. Donald Trump's inner circle: Who are the key figures driving the president's policy agenda? The Telegraph, 2 February 2017 12. Trump’s Muslim ban is no surprise: Our new president’s agenda is fuelled by white nationalism, Salon, 30 January 2017 13. Steve Bannon’s own words show sharp break on security issues, USA Today, 31 January 2017 14. Steve Bannon’s own words show sharp break on security issues, USA Today, 31January 2017 15. Wikipedia: Wolfowitz Doctrine 16. President Bannon? NY Times, 30 January 2017 17. Trump Strategist Stephen Bannon Says Media Should ‘Keep Its Mouth Shut’, NY Times, 26 January 2017 18. Burgess Everett: McCain blasts Bannon placement on National Security Council, Politico, 29 January 2017 19. Perry Bacon Jr: The Eight Power Centers of The Trump Administration, FiveThirtyEight, 6 March 2017 19a. In 2014, Steve Bannon explained his worldview. This year, he helped craft a visa ban that fit it, Vox, 31 January 2017. 20. Immigration control: Trump's mass deportation system is rooted in racism, Business Standard, 27 February 2017 21. America has not always been as welcoming to refugees as we think, Business Standard, 28 February 2017 22. America has not always been as welcoming to refugees as we think, Business Standard, 28 February 2017 23. Trump's deportation push has turned US dream into a nightmare for Indians, Business Standard, 25 February 2017 23a. How undocumented immigrants negotiate a place for themselves in the US, Business Standard, 23 February 2017 24. Listen up Trump: Mass deportations are costly and will hurt the US economy, Business Standard, 27 February 2017 25. DHS proposes separating illegal immigrant mothers, children caught sneaking across border, Washington Times, 6 March 2017 26. Onkar Gate: One small step for dictatorship: the significance of Donald Trump’s election, https://ari.aynrand.org/, 17 November 2016 26a. 10 Horrible Insults from Donald Trump, https://www.youtube.com/watch?v=37zvOZ17eSE 27. Michael A. Cohen: Trump promised to drain the swamp. How’s that going? Boston Globe, 05 April 2017

260

28. Is President Trump for 'the people' or only 'his people'? Chicago Tribune, 20 January 2017. 29. Yes, The President of the United States really has said this, Marie Claire, 3/7/ 2017 30. Donald Trump lashes out at Sadiq Khan over London terror attacks, The Telegraph, 4 June 2017 31. Trump mocks TV host Mika Brzezinski's 'bleeding facelift', BBC News, 29 June 2017 32. Carl Denef: The Wrong Choices of Civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 33. Secretary of State Nominee Rex Tillerson Testifies at Confirmation Hearing, https://www.youtube.com/watch?v=8FO6GLNwCx0 34. Carl Denef: The Wrong Choices of Civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 35. Duelfer Report on Chemical Weapons in Iraq, NY Times, 14 October 2014 36. Twelve years later, US media still can’t get Iraqi WMD story right, 10 April 2015 37. No, Bush was not right about Iraq: How conservatives misread new Times bombshell, Salon, 15 October 2014 38. The Secret Casualties of Iraq’s Abandoned Chemical Weapons, NY Times, 14 October 2014 39. No, Bush was not right about Iraq: How conservatives misread new Times bombshell, Salon, 15 October 2014 40. All False statements involving Donald Trump, Politifact 41. Trump attacks media and intelligence community in press conference, The Guardian, 11 January 2017 42. De grote Trump-show: ‘Oneerlijke’ president gaat tekeer tegen ‘oneerlijke media’, De Standaard, 17 February 2017 43. Fake News and Donald Trump’s War on Truth, CommonDreams, 10 February 2017 44. Fact Check: Trump’s News Conference, NY Times, Times video, https://nyti.ms/2k0kB5v, 12 January 2017 45. Donald Trump says all negative polls about him are fake news, The Independent, 6 February 2017 46. Conway: Trump White House offered 'alternative facts' on crowd size, CNN Politics, January 23, 2017 47. Nick Cohen: Trump’s lies are not the problem. It’s the millions who swallow them who really matter, The Guardian, 5 February 2017 48. Fact Check: President Trump’s First Week, NY Times Timesvideo, 28 January 2017 https://nyti.ms/2jRw6Nk 49. Dit zijn de aanslagen die volgens Trump onderbelicht zijn gebleven, De Standaard, 7 februari 2017 50. President Trump Falsely Claims the U.S. Murder Rate Is the Highest in 45 Years, Time, 07 February 2017 51. 14 of Trump's most outrageous 'birther' claims -- half from after 2011, CNN Politics, 16 September 2016 52. John Cassidy: The Enduring Scandal of Trump University, 20 November 2016 53. John Cassidy: Trump University: It’s Worse Than You Think, The New Yorker, June 2, 2016 54. President Trump’s first seven days of false claims, inaccurate statements and exaggerations, The Washington Post, January 27, 2017 55. Maria Konnikova: Trump’s Lies vs. Your Brain, Politico magazine, January/February 2017

261

56. Trump Calls the News Media the ‘Enemy of the American People’, February 17, 2017 57. Maria Konnikova: Trump’s Lies vs. Your Brain, Politico magazine, January/February 2017 58. Stephan Lewandowsky, Ullrich K. H. Ecker, Colleen M. Seifert, Norbert Schwarz, and John Cook: Misinformation and Its Correction: continued influence and successful debiasing, Association for Psychological Science, 13(3) 106–131 59. John Tooby and Leda Cosmides: Groups in Mind: The Coalitional Roots of War and Morality, Center for Evolutionary Psychology, UCSB 60. Nick Cohen: Trump’s lies are not the problem. It’s the millions who swallow them who really matter, The Guardian, 5 February 2017 61. President Donald Trump opens door to reviving CIA 'black site' prisons in executive order draft, The Independent, 25 January 2017 62. Trump Poised to Lift Ban on C.I.A. ‘Black Site’ Prisons, NY Times, JAN. 25, 2017 63. David Jackson and Kevin Johnson , Trump blasts FBI for 'leaks' during ongoing Russia investigation, USA Today, 24 February 2017 64. FBI refused White House request to knock down recent Trump-Russia stories, CNN Politics, February 24, 2017 65. Het verzet zit binnen de muren, De Standaard, 6 februari 2017 66. Trump's Relationship with Leaks: It’s Complicated, WSJ, 16 February 2017 67. White House launches investigation into embarrassing phone call leak: Trump demands answers after tense conversations with Australia and Mexico were made public, Mail online (Daily Mail), 3 February 2017 68. The Trump administration has sprung a leak. Many of them, in fact, The Washington Post, February 5, 2017 69. The Trump administration has sprung a leak. Many of them, in fact, The Washington Post, February 5, 2017 70. Trump at CPAC: Fake news is the enemy of the people, Fox News, Febryary 24, 2017 71. Jake Tapper only has one word for Donald Trump’s exclusion of the media, Vanity Fair, February 25, 2017 72. Max Greenwood: ABC News alums urge ‘a public stand’ against Trump press treatment, The Hill, March 1, 2017 73. Mark Hensch: Spicer cites CNN poll on Trump speech despite 'fake news' feud, The Hill, March 1, 2017 74. WH spokeswoman doesn't think Trump accepts FBI's reported denial of alleged wiretapping, ANC News, March 6, 2017 75. Five reasons why Trump’s wiretapping claims aren’t crazy, The Washington Times, March 6, 2017 76. What we know about Trump's unsubstantiated wiretapping allegations against Obama, ABC News, March 7, 2017 77. White House spokesperson qualifies Trump wiretap assertion, ABC News, March 5, 2017, 78. Obama spokesman dismisses Trump's wiretap outburst as 'simply false', The Guardian, 5 March 2017 79. Senate investigation contradicts Trump: Campaign HQ wasn’t wiretapped, The Washington Times, March 16, 2017 80. Trump to reporter: ‘I’m president and you’re not’, The Washington Times, March

262

23, 2017 80a. The most alarming passages from Trump’s fearmongering Long Island speech, Vox, 28 July 2017 80b. Michelle Chen: Donald Trump’s Rise Has Coincided with an Explosion of Hate Group, The Nation, 24 March 2017 81. Deleted 82. Deleted 83. Leaked Draft of Trump’s Religious Freedom Order Reveals Sweeping Plans to Legalize Discrimination, The Nation, February 1, 2017 84. Mars tegen abortus gehouden in Washington, de redactie.be, 27 januari 2017 84a. In Alabama steunt Trump een extremist, De Standaard, 11 december 2017 84b. Trump recorded robocall for Roy Moore, CNN Politics, December 10, 2017 85. Trump's economic policies: protectionism, low taxes and coal mines, The Guardian, 9 November 2016 86. Trump’s raadgeefster tot de orde geroepen, De Standaard, 10 februari 2017 87. The Trump administration has sprung a leak. Many of them, in fact, The Washington Post, February 5, 2017 88. John Kelly promises 'no mass deportations' in immigration crackdown, The Independent, 23 February 2017 89. 'A big box of crazy': Trump aides struggle under climate change questioning, The Guardian, 4 June 2017 90. 'A big box of crazy': Trump aides struggle under climate change questioning, The Guardian, 4 June 2017 91. 1 week president Trump: een reeks omstreden beslissingen, mediarelletjes en protest, de redactie.be, 27 januari 2017 92. President Trump prepares to withdraw from ground breaking Climate Change Agreement, Transition Official Says, Fortune, January 30, 2017 93. Silencing the civil service: Republicans crack down on federal workers’ communication, Salon, February 16, 2017 94. EPA head Scott Pruitt denies that carbon dioxide causes global warming, The Guardian, 9 March 2017 95. Donald Trump bans Environmental Protection Agency staff from talking to press after suspending all contracts, The Independent, 24 January 2017 96. Trump cracked down on environmental agencies, and the Internet fought back, The Boston Globe, January 25, 2017 97. Deleted 98. No confidence in Donald Trump, Pew Research Center, Global Attitudes Survey 2016 99. Confidence in Obama, Pew Research Center, Global Attitudes Survey 2016 100. Donald Trump addresses the NRA as if the last 100 days had never happened, The Independent, 28 April 2017 101. Report: Trump not fully briefed on exec order that gave Bannon seat at NSC meetings, Fox News Politics, February 06, 2017 102. Donald Trump removes Stephen Bannon from National Security Council, Washington Times, April 5, 2017 102a. Stephen Bannon Out at the White House after Turbulent Run, NY Times, 18 August 2017 103. After the Election, the Public Remains Sharply Divided on Future of the Affordable

263

Care Act, Kaiser Family Foundation, December 01, 2016 104. Wikipedia: Patient Protection and Affordable Care Act 104a. Obamacare zit in een dodelijke spiral, De Standaard, 21 juli 2017 105. Obama takes victory lap on Obamacare; says it’s ‘stable,’ challenges Trump to keep it going, Washington Times, March 23, 2017 106. Obama takes victory lap on Obamacare; says it’s ‘stable,’ challenges Trump to keep it going, Washington Times, March 23, 2017Trump healthcare bill dangles by a thread, BBC News, 24 March 2017 107. Trump healthcare bill dangles by a thread, BBC News, 24 March 2017 108. ‘Move fast and break things’: Trump’s Obamacare failure and the backlash ahead, The Guardian, 25 March 2017 109. The GOP Health-Care Bill Is the Ultimate Reverse Robin Hood, The Atlantic, May 5, 2017 109a. Obamacare Repeal Fails: Three GOP Senators Rebel in 49-51 Vote, NBC News, July 28 2017 109b. Trump scraps Obamacare subsidies in surprise late-night announcement, The Guardian, 13 October 2017 110. Wikipedia: Trans-Pacific Partnership (TPP) 111. Wikipedia: Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) 112. Trump’s wall won’t cover entire southwest border, Washington Times, April 5, 2017 113. Wall ‘Will Get Built,’ Trump Insists, as He Drops Funding Demand, NY Times, April 25 2017 114. Trump Vows Border Wall, but Postpones Funding Fight, https://www.voanews.com, April 25, 2017 115. Even if it's only a mile, Mexico won't help build border wall, says chief diplomat, Dallas Morning News, April 6, 2017 116. Trump administration approves Keystone XL pipeline, CNN politics, March 24, 2017 117. Trump’s ISIS Plan, as Described by Tillerson, Sounds Like Obama’s, NY Times, March 22, 2017 118. U.S. Drops ‘Mother of All Bombs’ on ISIS Caves in Afghanistan, NY Times, April 13, 2017 118a. Trump’s Nuclear Arsenal, NY Times, 26 October 2017 119. deleted 120. President Bannon? NY Times, 30 January 2017 121. Reizigers in problemen op luchthavens na decreet Trump, de redactie.be, 28 januari 2017 122. Trump executive order: US judge temporarily halts deportations, BBC News, 29 January 2017 123. Trump administration offers conflicting numbers of revoked visas after travel ban, The Guardian, 3 February 2017 124. Trump ontslaat waarnemend minister van Justitie na kritiek op inreisverbod, De Standaard, 31 januari 2017 125. Calvo: "Jambon en Francken zijn onderaannemers van Trump", Het Laatste Nieuws, 29 januari 2017 126. Over De Roover en The Donald, De Standaard, 2 februari 2017 127. N-VA-handleiding over Trump gelekt, De Standaard, 03 februari 2017

264

128. Trump administration offers conflicting numbers of revoked visas after travel ban, The Guardian, 3 February 2017 129. US in middle of coup by Donald Trump, Michael Moore warns, The Independent, 31 January 2017 130. Protesters rally at Detroit Metro Airport against Trump's Muslim ban, Detroit free press, January 29, 2017 131. Silicon Valley’s responses to Trump’s immigration executive orders, from strongest to weakest, January 28, 2017 132. Verwijderd 133. Blake Hounshell: President Trump’s First Defeat, Politico Magazine, January 29, 2017 134. Highlights: Reaction to Trump’s Travel Ban, NY Times, January 29, 2017 135. ‘Stop Trump’: Celebrities lead campaign to block state visit, RT.com, 2 February 2017 136. Trump's immigration ban sends shockwaves, CNN politics, January 30, 2017 137. Blake Hounshell: President Trump’s First Defeat, Politico Magazine, January 29, 2017 138. Ze zullen doorgaan, De Standaard Avond, 30 januari 2017 139. Twee Belgische taekwondoka’s mogen VS niet binnen: "Onaanvaardbaar”, Nieuwsblad, 31 januari 2017 140. Ze zullen doorgaan, De Standaard Avond, 30 januari 2017 141. Ze zullen doorgaan, De Standaard Avond, 30 januari 2017 142. Homeland Security suspends actions associated with Trump's travel ban; 'standard policy' now in effect, CNBC, 4 February, 2017 143. Josh Gerstein and Eli Stokols: Trump lashes out at judge who put his travel ban on ice, Politico, 03 February 2017 144. Vanaf nu speelt Trump een alles-of-niets-spel, De Morgen, 10 februari 2017 145. Donald Trump considering 'brand new' immigration order, The Guardian, 11 February 2017 146. Trump: 'Our country needs strong borders and extreme vetting, now', The Hill, January 29 2017 147. Stephen Miller’s authoritarian declaration: Trump’s national security actions ‘will not be questioned’, The Washington Post, February 13, 2017 148. Muhammad Ali Jr. detained by immigration officials at Fla. Airport, USA Today, February 24, 2017 149. Amerikaanse politie weigert Belgisch koppel toegang tot VS, man geboeid op vliegtuig gezet, Het Laatste Nieuws, 25 februari 2017 150. Revised executive order bans travellers from six Muslim-majority countries from getting new visas, The Washington Post, 7 March 2017 151. This is what it takes for a refugee to be admitted into the U.S., The Washington Post, http://wapo.st/2kYzZmM, February 9, 2017 152. Trump admin to appeal travel ban rulings 'soon', CNN politics, March 16, 2017 153. Appeals Court Will Not Reinstate Trump’s Revised Travel Ban, NY Times, May 25, 2017 154. Trump admin to appeal travel ban rulings 'soon', CNN politics, March 16, 2017 154a. Donald Trump's 'Muslim ban' supported by almost half of US voters, poll suggests, The Independent, 30 January 2017 155. Donald Trump latest approval rating and impeachment odds, The Telegraph, 4 July

265

2017 156. Trump beschadigt wereldwijd aanzien VS, De Standaard, 28 Juni 2017 157. Supreme Court finds a compromise in reviving Trump's travel ban, Los Angeles Times, June 26, 2017 158. Supreme Court breathes new life into Trump's travel ban, Reuters, June 27, 2017 158a. Trump travel ban: supreme court allows enforcement as appeals proceed, Tha Guardian, 5 December 2017 159. Trump signs executive order that could expand offshore energy development, CNBC, 28 April 2017 160. Judge Blocks Trump Effort to Withhold Money From Sanctuary Cities, NY Times, April 25, 2017 161. Michael Grunwald: Trump’s Executive Orders Are Mostly Theatre, Politico Magazine, April 28, 2017 162. Sessions restores tough drug war policies that trigger mandatory minimum sentences, Los Angeles Times, May 12, 2017 163. Eric Holder: AG Jeff Sessions’ policy is ‘dumb on crime’, The Washington Times, May 12, 2017 164. Jeremy Berke: Jeff Sessions 'appears intent on taking us back to the 1980s' and the 'War on Drugs', Business Insider, March 16, 2017 165. Donald Trump is threatening US citizens’ right to peaceful protest, warns UN, The Independent, 3 April 2017 165a. Meerderheid Republikeinen vindt dat universiteiten slecht zijn voor het land, De Morgen, 19 juli, 2017 165b. Trump just turned DACA into a ticking time bomb for 800,000 immigrants, Vox, 5 September 2017 165c. Here's the DACA deal Trump should make with the Democrats, CNBC, 15 September 2017 165d. Trump's economic policies: protectionism, low taxes and coal mines, The Guardian, 9 November 2016 166. White House Proposes Slashing Tax Rates, Significantly Aiding Wealthy, NY Times, April 26, 2017 167. Trump presents sweeping tax reform plan that lowers rates, simplifies code, The Washington Times, April 26, 2017 167a. Zelfs Reagan of Bush durfde niet zo ver te gaan, 4 december 2017 167b. US Senate passes tax cuts for America's richest in late-night vote, The Independent, 2 December 2017 168. Ambtenaren wapenen zich voor stille sabotage tegen president Trump, De Standaard, 6 Februari 2017 169. Is President Donald Trump Mentally Ill? https://www.youtube.com/watch?v=LS4Lw2yMmuA 170. Een narcistische negenjarige met ADHD, De Standaard Avond, 23 januari 2017 171. Trump: Press Lying About Inauguration Crowd Size, Breitbard News, 21 January 2017 172. Matthew Daly: Trump called National Park Service director on his first full day in office to complain about crowd photos, Business Insider, January 27, 2017 173. Trump press secretary Sean Spicer slams 'dishonest' media for inaugural coverage – video, The Guardian, 22 January 2017 174. Trump repeats lie about popular vote in meeting with lawmakers, NY Times,

266

January 23, 2017 175. Donald Trump speech at CIA memorial risks fuelling intelligence feud, The Guardian, 22 January 2017 176. Trump Repeats Lie About Popular Vote in Meeting With Lawmakers, NY Times, January 23, 2017 177. Senators: Little learned during rare all-hands North Korea briefing, CNN politics, April 27, 2017 178. Donald Trump praises his first 100 days in office, Aljazeera, 30 April 2017 179. Trump celebrates first 100 days as president, blasts media, Reuters, April 30, 2017 180. U.S. carrier not near North Korea after all, USA Today, April 18, 2017 181. President Trump held a Cabinet meeting, and it was weird, Vox, June 12, 2017 182. Fact Check: Trump Says He Passed More Bills Than Most Presidents 182a. Trump to Boy Scouts: 'We could use some more loyalty', CNN politics, July 24 2017 182b. Those Calls to Trump? White House Admits They Didn’t Happen, NY Times, August 2 2017 183. Derek Chollet, Julie Smith: Donald Trump Has Made America a Back-Row Kid, Foreign Policy 184. Deleted 185. Jared Kushner’s business record is under investigation: report, Salon, June 16, 2017 186. Bill Palmer, Ivanka Trump now under investigation for foreign business ties, Palmer Report, June 17, 2017 187. Isn’t Trump supposed to be commander-in-chief? Salon, June 25, 2017 188. Donald Trump press secretary Sean Spicer falsely accuses Iran of going to war with US, The Independent, 3 February 2017 189. Sean Spicer raises outcry with talk of Hitler, Assad and poison gas, NY Times, April 11, 2017 190. Sean Spicer raises outcry with talk of Hitler, Assad and poison gas, NY Times, April 11, 2017 191. Sean Spicer raises outcry with talk of Hitler, Assad and poison gas, NY Times, April 11, 2017 192. Sean Spicer wants to stop doing Donald Trump's press briefings, The Independent, 20 June 2017 193. Deleted 193a. Pictures From Women’s Marches on Every Continent, NY Times, January 23, 2017 194. Ambtenaren wapenen zich voor stille sabotage tegen president Trump, De Standaard, 6 februari 2017 195. Charlotte Alter: The First 100 Days of President Trump's Critics Went Surprisingly Well, Time, April 28, 2017 196. The big lesson of Trump's first 2 weeks: resistance works, Vox, 6 Februari 2017 197. Hundreds of current and former EPA employees protest Trump’s nominee in Chicago, Chicago Tribune, February 6, 2017 198. The fight is just beginning, taxmarch, http://taxmarch.org 199. March for Science, https://satellites.marchforscience.com 200. https://peoplesclimate.org/live/ 201. US defence secretary James Mattis distances himself from Donald Trump's attack on media, The Independent, 19 February 2017 202. Benjamin Shull: Defense Secretary Mattis has been everything Trump sceptics

267

hoped for, The Week, February 24, 2017 203. Benjamin Shull: Defense Secretary Mattis has been everything Trump skeptics hoped for, The Week, February 24, 2017 204. Tillerson signs international declaration recognizing climate change, The Hill, 12 May 2017 205. Trump’s wall won’t cover entire southwest border, Washington Times, April 5, 2017 206. Ambtenaren wapenen zich voor stille sabotage tegen president Trump, De Standaard, 6 februari 2017 207. John McCain just systematically dismantled Donald Trump’s entire worldview, The Washington Post, February 17, 2017 208. Ambtenaren wapenen zich voor stille sabotage tegen president Trump, De Standaard, 6 februari 2017 209. Trump officials are leaking to reporters that they aren’t supposed to leak to reporters, Vox, May 12, 2017 210. After firing him, Trump says Flynn is 'a wonderful man', CNN politics, February 15, 2017 211. Chaffetz, Cummings say no evidence Flynn ‘complied with the law’, The Washington Times, April 25, 2017 212. Flipping Michael Flynn: The real and imagined damage of a Mueller deal, The Hill, 27 November 2017 213. Trump notes new national security list ‘in play’ after first choice turns down offer, The Washington Post, February 17, 2017 214. H.R. McMaster, Trump’s pick for national security adviser: a brief guide, Vox, February 20, 2017 215. Donald Trump removes Stephen Bannon from National Security Council, Washington Times, April 5, 2017 216. House committee launches investigation into Donald Trump's security breaches at Mar-a-Lago, The Independent, 14 February 2017 217. Chaffetz probes white house’s handling of sensitive information, https://oversight.house.gov, February 14, 2017 218. Trump angry and frustrated at staff over Sessions fallout, CNN politics, March 6, 2017 219. Sessions recuses himself from Russia probe, The Hill, March 02, 2017 220. Bernie Sanders neemt het op voor Elizabeth Warren, De Standaard, 9 februari 2017 221. Ouch!!! Elizabeth Warren Silenced! Stop Talking! Go To Your Seat! Humiliated! You're Done Here! https://www.youtube.com/watch?v=g2sHBiP33fs, February 8, 2017 222. Elizabeth Warren Destroys Betsy DeVos At Confirmation Hearing, https://www.youtube.com/watch?v=wnibHBkDFO4&feature=youtu.be , January 17, 2017 223. Bernie Sanders Grills Trump's Education Nominee Betsy DeVos, https://www.youtube.com/watch?v=464GWbS2zy4&feature=youtu.be, January 17, 2017 224. Al Franken baffled by DeVos' ignorance on education, https://www.youtube.com/watch?v=CPrP2pFdqfM&feature=youtu.be , January 17, 2017 225. The Donald Trump Cabinet Tracker, The Atlantic, April 27, 2017

268

226. Sarah Westwood: Trump: 'I'd give us an A' on first 100 days, Washington Examiner, April 27, 2017 226a. Four tribes of Trump's GOP opposition, CNN Politics, 6 August 2017 226b. Donald Trump and Bob Corker: A timeline, CNN Politics, 9 October 2017 227. Donald Trump has 'dangerous mental illness', say psychiatry experts at Yale conference, The Independent, 21 April 2017 228. House committee launches investigation into Donald Trump's security breaches at Mar-a-Lago, The Independent, 14 February 2017 228a.Read a House Democrat's new bill asking for Trump to be removed via the 25th Amendment, Vox, 18 August 2017 228b. Democrat introduces articles of impeachment against Trump for Charlottesville comments, Washington Times, 17 August 2017 228c. Dem says Trump may have ‘early stage dementia,’ could be removed from office, Washington Times, 18 August 2017 228d. Trumps labiele geestestoestand baart zorgen, De Standaard, 16 oktober 2017 228e. https://www.youtube.com/watch?v=6nhoGIvOKJU 228f. Psychiatrist Robert Jay Lifton on Duty to Warn: Trump’s “Relation to Reality” is Dangerous to Us All, Democracy Now, 13 October 2017 228g. De waanzin van koning Donald, De Standaard, 4 december 2017 229. Banned Nerve Agent Sarin Used in Syria Chemical Attack, Turkey Says, NY Times, April 6, 2017 230. deleted 231. deleted 232. deleted 233. Banned Nerve Agent Sarin Used in Syria Chemical Attack, Turkey Says, NY Times, April 6, 2017 234. US fires Tomahawk cruise missiles into Syria in retaliation against gas attack, Hinustan Times, April 07, 2017 235. Mattis: US has 'no doubt' Assad was behind chemical attack, Sky News, 11 April 2017 236. Statement by President Trump on Syria, https://www.youtube.com/watch?v=4sVp3yFNEYQ&feature=youtu.be, April 6, 2017 237. Declassified U.S. Report on Chemical Weapons Attack, NY Times, April 11, 2017 238. Reporter to Mattis: Why Would U.S. Strike Syria for Chemical Attack, but Not Barrel Bombs? Fox News Insider, April 11, 2017 239. Statement from Pentagon Spokesman Capt. Jeff Davis on U.S. strike in Syria, Defense.gov, April 6, 2017 240. US investigates possible Russia role in Syria chemical attack, CNN, April 8, 2017 241. US strikes on Syria: Xi Jinping told Donald Trump he understood the US response 'because of the death of children', The Telegraph, News, 7 April 2017 242. US strikes on Syria: Xi Jinping told Donald Trump he understood the US response 'because of the death of children', The Telegraph, News, 7 April 2017 243. Russia blocks U.N. Security Council condemnation of Syria attack, Reuters, April 13, 2017 244. Putin slams airstrikes, calls it an ‘aggression against a sovereign government’, The Washington Times, April 7, 2017

269

245. Syria: Donald Trump orders missile strike against Assad airfield in retaliation for chemical attack, ABC News, 7 April 2017 246. Syria: Donald Trump orders missile strike against Assad airfield in retaliation for chemical attack, ABC News, 7 April 2017 247. Dutch govt. "understands" u.s. missile retaliation to syrian poison gas attack, NL Times, April 7, 2017 248. 'One step from war' Furious Russia warns Trump he has ‘completely ruined’ relations with Moscow after Syria gas attack revenge bombing – as Putin sends warship to the Med, The Sun, 9 April 2017 249. deleted 250. US strikes on Syria: Xi Jinping told Donald Trump he understood the US response 'because of the death of children', The Telegraph, News, 7 April 2017 251. Putin says expects 'fake' gas attacks to discredit Syria’s Assad, Reuters, April 11, 2017 252. Fake chemical attacks in Syria could provoke further US strikes, Vladimir Putin claims, The Independent, 11 April 2017 253. Assad Says Videos of Dead Children in Syria Chemical Attack Were Faked, NY Tmes, April 13, 2017 254. Rex Tillerson arrives in Moscow and WILL meet with Putin amid war of words over Syria and Assad, Mail Online (Daily Mail), 12 April 2017 255. Tillerson meets Putin - and leaves without even a snapshot to show for it: Kremlin snubs U.S. as relations freeze, Mail Online (Daily Mail), 12 April 2017 256. 'I'm sceptical about some of these claims': Independent MP Andrew Wilkie says there's no evidence the Assad government was responsible for gassing of civilians, Mail Online (Daily Mail), 11 April 2017 257. Wikipedia: Use of chemical weapons in the Syrian Civil War 258. Ludo De Brabander: Media in overdrive rond gifgasaanval, Apache, 5 april 2017 259. Sophie Mangal: The US Cruise Missile Attack against Syria, Illegal Act of Aggression, Three Children Killed, Global Research, April 07, 2017 260. Wikipedia: Wereldvredesraad 261. The US Missile Attack Against Syrian Targets: Statement of the World Peace Council, 7 April 2017 262. When America’s “Progressives” Pay Lip Service to Imperialism. The Anti-War Movement is Dead, Global Research, April 09, 2017 263. OPCW Press Release on Allegations of Chemical Weapons Use in Southern Idlib, Syria, Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons, 04 April 2017 264. EU urges diplomacy in Syria as ex-weapons inspector says US acted without proof, Deutsche Welle (DW), 07 april 2017 265. Wag The Dog — How Al Qaeda Played Donald Trump And The American Media, Huffington Post, April 09, 2017 266. Tarrek Haddad: MIT expert claims latest chemical weapons attack in Syria was staged, International Business Times, April 18, 2017 267. Marjorie Cohn: Trump Adds Insult To Injury In Syria, Huffington Post, April 11, 2017 268. Ex-UK ambassador to Syria: 'No proof' of chemical attack, BBC, 7 April 2017 269. Wikipedia: Greater Middle East 270. The war in Syria, explained, Vox, April 8, 2017

270

271. Some of Trump’s biggest supporters are furious about his strikes in Syria, Vox, April 6, 2017 272. Syria Strike a Major Shift for 'America First' Trump: Analysis, NBC New York, April 6, 2017 273. Fact Check: Trump’s Line on Syria, NBC New York, April 5, 2017 274. H. R. McMaster Manipulating Intelligence Reports to Trump, Wants 150,000 Ground Soldiers in Syria, Global Research, April 10, 2017 275. National Security Adviser H.R. McMaster: U.S. Wants to Eliminate 'Murderous Regime' in Syria, Time, April 09, 2017 276. US strikes on Syria: Xi Jinping told Donald Trump he understood the US response 'because of the death of children', The Telegraph, News, 7 April 2017 277. Wikipedia, Casualties of the Syrian Civil War, 278. US strikes on Syria: Xi Jinping told Donald Trump he understood the US response 'because of the death of children', The Telegraph, News, 7 April 2017 279. US strikes on Syria: Xi Jinping told Donald Trump he understood the US response 'because of the death of children', The Telegraph, News, 7 April 2017 280. Senator John McCain: Trump administration is in ‘disarray’ – video, The Guardian, 18 February 2017 281. The U.S. Air Strike in Syria: First Thoughts, The New Yorker, April 7, 2017 282. Trump drops Steve Bannon from National Security Council, Reuters, April 6, 2017 283. Some of Trump’s biggest supporters are furious about his strikes in Syria, Vox, April 6, 2017 284. The mind of Donald Trump, The Atlantic, June 2016 issue 285. Chemical Attack in Syria - National Evaluation presented by Jean-Marc Ayrault following the Defense Council Meeting (26 April 2017), France Diplomatie 286. 'The dead were wherever you looked': inside Syrian town after gas attack, The Guardian, 6 April 2017 287. Wikipedia: List of massacres during the Syrian Civil War 288. Noam Chomsky - Trump's Bombing of Afghanistan and Syria, https://www.youtube.com/watch?v=cO7wK9OO07w 288a. Two North Korean shipments to Syria intercepted in six months, UN told, The Guardian, 22 August 2017 289. U.S. Drops ‘Mother of All Bombs’ on ISIS Caves in Afghanistan, NY Times, April 13, 2017 290. Wikipedia: Tactical nuclear weapon 291. Waarom de ‘moeder aller bommen’ viel, De Standaard, 15 april 2017 292. This is what’s left after the ‘Mother of all Bombs’ hit Afghanistan, The New York Post, April 24, 2017 293. Waarom de ‘moeder aller bommen’ viel, De Standaard, 15 april 2017 294. Carl Denef, The wrong choices of civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 295. Wikipedia: GBU-43/B MOAB 296. deleted 297. F.B.I. Director James Comey Is Fired by Trump, May 9, 2017 298. Steve Bannon learned of James Comey's firing on TV, The Washington Examiner, May 13, 2017 299. White House Announces Firing of James Comey, NY Times, May 9, 2017 300. Jeff Sessions and the Justice Department are helping Trump lie, Vox, May 10, 2017

271

301. Trump Shifts Rationale for Firing Comey, Calling Him a ‘Showboat’, NY Times, May 11, 2017 302. Latest Developments on Comey: Acting F.B.I. Chief Contradicts White House, NY Times, May 11, 2017 303. Latest Developments on Comey: Acting F.B.I. Chief Contradicts White House, NY Times, May 11, 2017 304. Jeff Sessions and the Justice Department are helping Trump lie, Vox, May 10, 2017 305. Jeff Sessions and the Justice Department are helping Trump lie, Vox, May 10, 2017 306. F.B.I. Director James Comey Is Fired by Trump, May 9, 2017 307. In a Private Dinner, Trump Demanded Loyalty. Comey Demurred, NY Times, May 11, 2017 308. Trump Fires Comey: Key Moments in a Public Scuffle, NY Times – Video, May. 10, 2017 309. After Trump fired Comey, White House staff scrambled to explain why, Washington Post, May 10, 2017 310. Durbin: Rosenstein was ‘duped’ into writing reason for Comey’s firing, The Washington Times, May 12, 2017 311. Top Democrats demand any "tapes," all communications between Trump and James Comey, CBS News, May 12, 2017 312. U.S. lawmakers ask Trump to turn over any Comey tapes, Reuters, May 15, 2017 313. James Comey agrees to testify in public Senate hearing, The Independent, 13 May 2017 314. Trump fired FBI director in selfless act to help America, says White House, The Washington Times, May 15, 2017 315. Trump takes aim at Black Lives Matter, slams ‘hostility and violence’ against police, The Washington Times, May 15, 2017 316. Trump revealed highly classified information to Russian foreign minister and ambassador, Washington Post, May 15, 2017 317. Donald Trump summons reporters to bizarre unscheduled meeting with Henry Kissinger amid Comey chaos, The Independent, 11 May 2017 318. Trump plaveit weg naar eigen afzetting, De Standaard, 6 mei 2017 319. National Security Adviser McMaster: Trump’s Revelations to Russians ‘Wholly Appropriate’, NBC News, May 16 2017 320. Trump pushes back on Washington Post report, says he has the ‘absolute right’ to ‘share with Russia’, Washington Times, May 16, 2017 321. Donald Trump woedend op zijn communicatieteam, De Standaard, 17 mei 2017 322. Robert Mueller, Former F.B.I. Director, Is Named Special Counsel for Russia Investigation, NY Times, May 17, 2017 323. Comey Memo Says Trump Asked Him to End Flynn Investigation, NY Times, May 16, 2017 324. Trump calls appointment of special prosecutor 'the single greatest witch hunt', Politico, May 18, 2017 325. Donald Trump says appointment of a special prosecutor to Russia probe 'hurts our country terribly', The Independent, 19 May 2017 326. Special counsel is investigating Trump for possible obstruction of justice, officials say, Washington Post, June 14, 2017 327. Josh Dawsey: White House aides fret over Trump’s Russia probe obsession, Politico, June 15, 2017

272

328. deleted 329. At a besieged White House tempers flare and confusion, NY Times, May 16, 2017 330. Charlie May: An agitated President Trump is considering a widespread shake-up of his White House staff, Salon, May 14, 2017 330a. Mueller's grand jury: What it means, The Hill, 4 august 2017 330b. What the Manafort and Papadopoulos indictments tell us about Mueller’s strategy, Vox, 30 October 2017 330c. Flynn pleads guilty to lying to FBI, is cooperating with Mueller, CNN Politics, 1 December 2017 330d. Jared Kushner Could Be The Next Domino To Fall In Mueller’s Russia Probe, The Huffington Post (Huffpost), 1 December 2017 330e. Michael Flynn Pleads Guilty to Lying to the F.B.I. and Will Cooperate with Russia Inquiry, NY Times, 1 December 2017 330f. Senators Take Action to Protect Robert Mueller's Trump Investigation, Time, 3 August 2017 330g. We now know how the Trump presidency will end. Let's hope we survive: Burman, Toronto Star, 3 August 2017 330h. Trump’s Russian Laundromat, The New Republic, 13 July 2017 330i. 'The Russia story is a total fabrication,' Trump says at rally, youtube, https://youtu.be/PPShJDXPf3k 331. Here is the full statement of Trump personal lawyer Marc Kasowitz, Washington Post, June 8, 2017 332. Marc Kasowitz's Contradictory Defense of Donald Trump, The Atlantic, June 8, 2017 332a. http://wapo.st/2ra6s9p 333. Highlights of Attorney General Jeff Sessions’s Senate testimony, NY Times, 13 June 2017 334. Why did Jeff Sessions really meet with Sergey Kislyak? The Atlantic, June 13, 2017 335. Sessions: I can’t discuss conversations with the president. 9 legal experts: Yes, you can, Vox, June 14, 2017 335a. Trump rejects Comey's testimony: 'No collusion. No obstruction. He's a leaker' – video, The Guardian, 9 June 2017 335b. Sessions Discussed Campaign Matters With Russian Ambassador, The Atlantic, 21 July 2017 335c. Trump attacks Post over report Sessions discussed campaign with ambassador, The Guardian, 22 July 2017 335d. Trump condemns Sessions: 'I wouldn't have hired him' – audio, The Guardian, 20 July 2017 336. Speech of Donald Trump in Saudi-Arabia, Donald J Trump, Facebook 337. Trump tells Israel Iran will never have nuclear weapons, BBC News, 22 May 20 337a. President Trump Gives Remarks at Yad Vashem, youtube, https://www.youtube.com/watch?v=sCmb3tiN4Pc 338. 'Not Welcome Here': Thousands March Against Trump in Belgium, CNBC, 25 May 2017 339. LIVE. Trump vertrokken vanop Melsbroek, De Standaard, 25/05/2017 340. Highlights: In Brussels Trump scolds Allies on cost-sharing and stays vague on Article 5, NY Times, 25 May, 2017

273

341. President Trump meets with President Emmanuel Macron of France, youtube, https://www.youtube.com/watch?v=i7xgKorUJW0 342. deleted 343. LIVE. Trump vertrokken vanop Melsbroek, De Standaard, 25 mei 2017 344. Trump called terrorists ‘losers’, Washington Post, 23 May, 2017 345. London attack: What we know so far, BBC News, 7 April 2017 346. Qatar diplomatic crisis – what you need to know, The Guardian, 5 June 2017 347. Iranian military blames Saudis after 12 killed in Tehran terrorist attack, The Guardian, 7 June 2017 348. Qatar diplomatic crisis – what you need to know, The Guardian, 5 June 2017 349. Bernie Sanders BRILLIANT takedown of Trump's First 100 Days In Office, youtube, https://www.youtube.com/watch?v=Za-kUowNpmg 350. U.S. States Defy Trump’s Climate Pact Withdrawal, The Wall Street Journal, June 2, 2017 351. Why Donald Trump got his economic facts wrong in trying to justify withdrawal from Paris climate deal, The Independent, 2 June 2017 352. Why Donald Trump got his economic facts wrong in trying to justify withdrawal from Paris climate deal, The Independent, 2 June 2017 353. Paris Agreement cannot be renegotiated despite Trump's claims, says France, Germany and Italy in joint statement, 1 June 2017 354. Why Donald Trump got his economic facts wrong in trying to justify withdrawal from Paris climate deal, The Independent, 2 June 2017 355. Why Donald Trump got his economic facts wrong in trying to justify withdrawal from Paris climate deal, The Independent, 2 June 2017 356. Paris Agreement cannot be renegotiated despite Trump's claims, says France, Germany and Italy in joint statement, 1 June 2017 357. Matthew Rozsa: European allies, American mayors vow to resist Trump’s climate change policy, Salon, June 2, 2017 358. Obama pans Trump withdrawal from climate deal, CNN Politics, June 1, 2017 359. The story of "Climate Chancellor" Angela Merkel, Clean Energy Wire, 04 July 2017 360. China and EU offer sharp contrast with US on climate change, Financial Times, June 1, 2017 361. State Department won't say why Tillerson did not attend Trump climate speech, CNN politics, June 2, 2017 362. Paris climate agreement: World reacts as Trump pulls out of global accord – as it happened, The Guardian, 27 June 2017 363. Michael Bloomberg meets Emmanuel Macron as his drive to honour Paris climate change pact gathers pace, The Telegraph, 3 June 2017 364. Macron Says France, India to Work Together on Climate Change, Bloomberg, 3 June 2017 364a. ‘Een natuurgebied is niets voor bureaucraten’, De Standaard, 6 december 2017 364b. Trumps roekeloze roofgedrag, De Standaard, 6 december 2017 365. Marco Rubio’s cold war, Washington Post, 24 January, 2016 366. Inside Marco Rubio’s campaign to shape Trump’s Cuba crackdown, Politico, June 15, 2017 367. Trump unveils new restrictions on travel, business with Cuba, CNN politics, June 17, 2017 368. Trump's Cuba Policy Will Fail, The Atlantic, June 16, 2017

274

369. Donald Trump has finally found something to give to Vladimir Putin. It's called Cuba, The Independent, 17 June 2017 370. Trump's Cuba Policy Will Fail, The Atlantic, June 16, 2017 371. Donald Trump has finally found something to give to Vladimir Putin. It's called Cuba, The Independent, 17 June 2017 372. Donald Trump has finally found something to give to Vladimir Putin. It's called Cuba, The Independent, 17 June 2017 372a. Verenigde Staten trekken zich terug uit Mondiaal Pact voor Migratie, Knack, 3 december 2017 373. Mauro Canali: The Matteotti murder and the origins of Mussolini's totalitarian Fascist regime in Italy, Journal of Modern Italian Studies, Volume 14, 2009 - Issue 2 374. Who is Donald Trump? CNN, July 10, 2016 375. Wikipedia: Donald Trump 375a. Klaus Brinkbaümer: The True Face of Donald Trump, Der Spiegel on Line, 18 August, 2017 376. The mind of Donald Trump, The Atlantic, June 2016 issue 377. Donald Trump on Megyn Kelly: "There Was Blood Coming Out of Her Wherever", youtube, https://www.youtube.com/watch?v=M28z9y4yT6Y 378. An American Authoritarian, The Atlantic, August 10, 2016 379. Trump defends loyalty oaths: 'We're having such a great time', Politico, March 08 2016 380. verwijderd 381. Mauro Canali: The Matteotti murder and the origins of Mussolini's totalitarian Fascist regime in Italy, Journal of Modern Italian Studies, Volume 14, 2009 - Issue 2 382. Trump: I could 'shoot somebody and I wouldn't lose voters', CNN politics, January 24, 2016 383. Trump isn't backing Paul Ryan, John McCain, CNN politics, August 3, 2016 384. US election recount: how it began – and what effect it could have, The Guardian, 28 November 2016 385. S.V. Date: Donald Trump Suggests Shooting Hillary Clinton, Her Supreme Court Picks, Or Both, Huffington Post, August 09, 2016 385a. The G.O.P. Is Rotting, NY Times, December 7 2017 385b. Trump heeft niets aan zijn clubje miljardairs, De Standaard, 8 december 2017 386. Nick Cohen: Trump’s lies are not the problem. It’s the millions who swallow them who really matter, The Guardian, 5 February 2017 387. Nick Cohen: Trump’s lies are not the problem. It’s the millions who swallow them who really matter, The Guardian, 5 February 201 387a. Historian Timothy Snyder: “It’s pretty much inevitable” that Trump will try to stage a coup and overthrow democracy, Salon, 1 May 2017 387b. De VS zijn kapotgemaakt, De Standaard, 9 december 2017 388. South China Sea: China media warn US over 'confrontation', BBC News, 13 January 2017 389. China warns of nuclear war, News Info Inquirer Net, January 14, 2017 390. Noam Chomsky: Republican Party is the most dangerous organisation in human history, The Independent, 27 April 2017 391. Noam Chomsky: Republican Party the most dangerous organization ‘in human history’, Washington Times, May 11, 2017

275

392. Noam Chomsky: Climate Change & Nuclear Proliferation Pose the Worst Threat Ever Faced by Humans, Democracy Now, May 16, 2016 393. Full Interview: Noam Chomsky on Trump's First 75 Days & Much More, youtube, https://www.youtube.com/watch?v=QT4MO9uQxgc 394. Circus Witte Huis rekent op John Kelly, De Standaard, 31 juli 2017 395. Donald Trump expresses regret over appointing Jeff Sessions Attorney General, The Independent, 20 July 2017 396. Sean Spicer resigns as Trump press secretary after six months, The Guardian, 21 July 2017 397. Reince Priebus’s ouster as chief of staff explained, Vox, 28 July 2017 398. Why John Kelly is the perfect pick for Trump's new chief of staff, Vox, 28 July 2017 399. Rex Tillerson 'could quit as Secretary of State amid frustration at Trump administration', The Independent, 24 July 2017 400. Trevor Nace: Trump's New White House Communications Director Believes The Earth Is 5,500 Years Old, Forbes, 27 July 2017 401. The White House's new communications director just vowed to “kill all” government leakers, 27 July 2017 402. Trump Removes Anthony Scaramucci from Communications Director Role, NY Times, 31 July 2017 403. Incredibly the white house is spiralling even further into chaos, The Washington Post, 27 July 2017 404. https://youtu.be/35aT9ikWcqc 405. De generaals regeren de VS, De standard Avond, 04 october 2017 405a. Ontslag Tillerson lost niets op, De Standaard, 4 december 2017 406. Read: Trump's full speech to the UN General Assembly, Vox, 19 September 2017 407. Wikipedia: Sanctions against Iran 408. Fact-checking Trump's speech on the Iran deal, The Independent, 14 October 2017 409. Full Interview: Noam Chomsky on Trump's First 75 Days & Much More, https://www.youtube.com/watch?v=QT4MO9uQxgc 410. Nucleaire testen Noord-Korea, de redactie.be, 13 september 2016 411. Amerikaanse bommenwerpers gespot bij Noord-Koreaanse grens, de redactie.be, 13 september 2016 411a. Wikipedia: Timeline of the North Korean nuclear program 412. Lucas De Vos: Naar een conflict met Noord-Korea? De redactie.be, 12 februari 2016 413. Why Asia Is Trembling Over a U.S.-China South China Sea Showdown, The National Interest, February 23, 2017 414. Armed Clash in the South China Sea, Council on Foreign Relations, April 11, 2012 415. Trump says US will act alone on North Korea if China fails to help, The Guardian, 3 April 2017 416. deleted 417. North Korea surprises with display of new missiles, CNN Regions, April 15, 2017 418. Trump's North Korea sabre-rattling has a flaw: Kim Jong-un has nothing to lose, The Guardian, 16 April 2017 419. Pence, in South-Korea, calls North-Korea missile test ‘a provocation’, NY Times, April 16, 2017

276

420. US aircraft carrier-led strike group headed toward Korean Peninsula, CNN politics, April 19, 2017 421. Trump's North Korea sabre-rattling has a flaw: Kim Jong-un has nothing to lose, The Guardian, 16 April 2017 422. Trump blamed China for North Korea. Then he changed his mind. Then he changed it again. Vox, 30 July 2017 423. Trump call Kim Jong un a ‘madman with nuclear weapons’, Washington Post, 23 May 2017 424. Tillerson says US wants North Korea dialogue 'at some point', CNBC, 1 August 2017 425. The new sanctions against North Korea, explained in under 500 words, Vox, 5 August 2017 426. Donald Trump vows to answer North Korea nuclear threats with 'fire and fury', The Guardian, 9 August 2017 427. Where is Guam and why is North Korea threatening it? The Guardian, 9 august 2017 428. Trump Doubles Down on Threats Against North Korea as Nuclear Tensions Escalate, NY Times, 10 August 2017 429. Trump says US military is 'locked and loaded should North Korea act unwisely', CNBC, 11 August 2017 430. Trump’s latest North Korea threat is scary. It’s also a lie, Vox, 11 August 2017 431. Trump warns North Korea against making 'overt' threats, CNN politics, 12 August 2017 431a. North Korea fires another missile over Japan; launch came from Pyongyang; landed in Pacific Ocean, ABC News, 15 September 2017 431b. North Korea says it successfully tested hydrogen bomb, marking sixth nuclear test since 2006, ABC News, 3 September 2017 432. deleted 433. De heilige missie van Noord-Korea, De Standaard, 11 oktober 2017 434. Russia accuses US of deliberately provoking North Korea, CNBC, 30 November 2017 435. South Korea elects Moon Jae-in, who backs talks with North, as President, NY Times, 9 May 2017

Deel 3

1. Joe Mulhall: It’s not just Trump’s US. Anti-Muslim hate threatens Europe too, The Guardian, 2 February 2017 2. Nativists at the White House, Imagine2050 3. Donald trump and the decline of America’s moral ecology, Powerline, October 11, 2015 4. Is modern society in decline? http://www.sciencemeetsreligion.org/, 2 July 2017 5. Our great moral decline, The Economist, March 2, 2012 6. Nick Cohen: Trump’s lies are not the problem. It’s the millions who swallow them who really matter, The Guardian, 5 February 2017 7. Plots is iedereen trots op Nederland, De Standaard, 22 februari 2017

277

8. Speech Wilders in Brussel: de patriottistische lente, PVV.nl 9. Plots is iedereen trots op Nederland, De Standaard, 22 februari 2017 10. Populistisch rechts in opmars in Duitsland na aanslag op kerstmarkt in Berlijn, Het Laatste Nieuws, 23 december 2016 10a. Berlijn, tussen Beiroet en Kingston? De Standaard, 23 november 2017 11. In deze landen maakt rechts-populisme zijn opmars, De Volkskrant, 23 mei 2016 12. Frankrijk kiest, de redactie.be, 16 en 17 juni, 2017 13. Marine Le Pen: "Geef ons in godsnaam Frankrijk terug", de redactie.be, 17 april 2017 14. ‘De Europese sterren hebben nooit zo gunstig gestaan’, De Standaard, 8 mei, 2017 15. ‘Populisme past niet bij Finse aard’, De Standaard, 8 april 2017 16. In deze landen maakt rechts-populisme zijn opmars, De Volkskrant, 23 mei 2016 17. In deze landen maakt rechts-populisme zijn opmars, De Volkskrant, 23 mei 2016 18. Groene presidentskandidaat klopt rechts-populistische rivaal in Oostenrijk, De Morgen, 04 december 2016 19. Remi Adekoya: Xenophobic, authoritarian – and generous on welfare: how Poland’s right rules, The Guardian, 25 October 2016 19a. Winnaar Babis belooft grote schoonmaak, De Standaard, 23 oktober 2017

20. After the US, far right says 2017 will be the year Europe wakes up, The Guardian, 21 January 2017 20a. Lode Van Oost, Waarom regering Portugal geen frontpaginanieuws is, De Wereld Morgen, 8 september 2017 20b. Waarom rechts in Europa de weg kwijt is, De Standaard, 28 Juni 2017 21. Wikipedia: UK Independence Party 22. 3 Reasons Brits Voted For Brexit, Forbes, July 5, 2016 23. Net Migration Statistics, Migration Watch UK, December 2016 24. Number of Eastern European migrants working in the UK surges since EU referendum, The Telegraph, 17 November 2016 25. Wikipedia: Modern immigration to the United Kingdom 26. Wikipedia: Causes of the vote in favour of Brexit 27. Wikipedia: Modern immigration to the United Kingdom 28. Hugo Dixon: The inflow: European migration into Britain, In Facts 29. Hugo Dixon: The inflow: European migration into Britain, In Facts 30. Hugo Dixon: The inflow: European migration into Britain, In Facts 31. Wikipedia: UK Independence Party 32. EU referendum: The claims that won it for Brexit, fact checked, The Telegraph, 13 March 2017 33. General election 2017: MPs vote in favour of 8 June poll by margin of 509 – as it happened, The Guardian, 25 Jun 2017 34. Theresa May was too scared to meet the Grenfell survivors. She’s finished, The Guardian, 16 June 2017 35. Carl Denef, The wrong choices of civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 36. Europa en democratie, Europa Nu 37. https://diem25.org/home-3/ 38. Ruud Goossens: De crisis die we al vergeten waren, De Standaard , 17 februari 2017 39. De hotspots van de schaamte, De Standaard, 28 april 2017

278

40. De hotspots van de schaamte, De Standaard, 28 april 2017 40a. People for sale, CNN International Edition - Africa, 14 November 2017 40b. IOM Learns of 'Slave Market' Conditions Endangering Migrants in North Africa, International Organization for Migration, 4 November 2017 40c. Italië sluit geheime deal met Libische mensensmokkelaars, De Standaard, 31 augustus 2017 40d. Ons geweten mag niet stoppen bij de grens, De Standaard, 5 december 2017

40e. In Syrië sterf je maar één keer, hier elke dag, De Standaard, 6 mei 2017 40f. Migratie, de musical, De Standaard, 6 mei 2017 41. Wikipedia, 2016 Turkish coup d'état attempt 41a. Poolse rechters aan leiband van regering, De Standaard, 17 juli 2017 42. Europese leiders vieren 60 jaar Europese samenwerking, Het Laatste Nieuws, 25/03/2017 43. Paul Goossens, Feesten in zelfgenoegzaamheid, De Standaard, 01 april 2017 44. verwijderd 45. verwijderd 46. verwijderd 47. verwijderd 48. verwijderd 49. verwijderd 50. verwijderd 51. verwijderd 52. verwijderd 53. verwijderd 54. verwijderd 55. Wikipedia: Recep Tayyip Erdoğan 56. Wikipedia: 2016 Turkish coup d'état attempt 57. Erdogan: "43.000 mensen gearresteerd in zes maanden na mislukte coup, Het Laatste Nieuws, 19 januari 2017 58. Wikipedia: 2016 Turkish coup d'état attempt 59. Erdogan verlengt noodtoestand met drie maanden, Het Laatste Nieuws, 29 september 2016 60. Erdogan: "43.000 mensen gearresteerd in zes maanden na mislukte coup, Het Laatste Nieuws, 19 januari 2017 61. Erdogan houdt vast aan herinvoering doodstraf, Het Laatste Nieuws, 25 november 2016 62. Negen pro-Koerdische politici gearresteerd op verdenking van terrorisme, Het Laatste Nieuws, 5 januari 2017 62a. Turks parlement keurt in eerste ronde controversiële grondwetshervorming goed, Het Laatste Nieuws, 15 januari 2017 63. Wikipedia: Turkish constitutional referendum, 2017 64. New poll suggests Turkish President Erdogan will lose referendum on executive powers by knife edge, The Independent, 28 March 2017 65. Erdogan warns Europeans 'will not walk safely' if attitude persists, as row carries on, Reuters, March 22, 2017

279

66. Turkey’s president: Turks living in Europe should all have 5 children, Vox, March 17, 2017 67. Turkey’s president: Turks living in Europe should all have 5 children, Vox, March 17, 2017 68. Erdogan Says Turkey May Review Refugee Deal, Relations With EU, Bloomberg, 24 March 2017 69. Erdogan warns Europeans 'will not walk safely' if attitude persists, as row carries on, Reuters, March 22, 2017 70. Critics of Turkey's President Recep Tayyip Erdogan tell of intimidation ahead of crucial referendum, The Independent, 11 April 2017 71. “Turkse maffia jaagt in België op Gülenisten”, Het Belang Van Limburg, 29 april 2017 72. “Turkse maffia jaagt in België op Gülenisten”, Het Belang Van Limburg, 29 april 2017 73. Erdoğan clinches victory in Turkish constitutional referendum, The Guardian, 16 April 2017 74. Erdogan houdt vast aan herinvoering doodstraf, Het Laatste Nieuws, 25 november 2016 75. Turkish vote on death penalty would ‘break with European values’: France, The Indian Express, April 17, 2017 76. Voor- en tegenstanders grondwetswijziging komen op straat in Turkije, Het Belang Van Limburg, 17 april 2017 77. Erdogan roept zich uit tot winnaar van referendum, maar oppositie betwist uitslag, Het Belang Van Limburg, 16 april 2017 78. Turkey referendum: Erdogan dismisses criticism by monitors, BBC News, 18 April 2017 79. Russia’s Putin congratulates Erdogan over referendum outcome, Press TV, April 18, 2017 80. Putin congratulates Turkey's Erdogan on referendum win, RTE, 18 April 2017 81. EU calls for investigation into Turkey referendum results as Donald Trump congratulates Erdogan, The Telegraph, 18 April 2017 82. ‘Dubbele nationaliteit afschaffen helpt niet’, De Standaard, 18 april 2017 83. Spreek met onze Turken, niet over hen, De Standaard, 18 April 2017 84. Wikipedia: German referendum, 1934 85. Spreek met onze Turken, niet over hen, De Standaard, 18 April 2017 86. Wikipedia: Krimcrisis 87. Europa houdt hart vast om Trump, Poetin kijkt toe met genoegen, De Morgen, 09/11/2016 88. Syrisch regime hangt opposanten massaal op in 'slachthuis', De Standaard, 07/02/2017 89. Putin directed cyber campaign in bid to help Trump, says US intel report, RTE, 6 January 2017 90. Profile: Libya's military strongman Khalifa Haftar, BBC News, 15 September 2016 91. Rusland staat bijna weer op de kaart, maar we zien het nog niet, De Standaard, 01 april 2017 92. Afghanistan Peace Conference to Take Place on April 14 in Moscow, Sputnik News, 18 March 2017

280

93. Russia in power-broking role as Syria peace talks begin in Astana, The Guardian, 23 January 2017 94. Leader of German far-Right AfD party held talks with Russian MPs close to Vladimir Putin, The Telegraph, 22 February 2017 95. Putin meets French far-right candidate Marine Le Pen at Kremlin, CNN, March 25, 2017 96. Le Pen rails against globalisation and Islamic fundamentalism, The Irish Times, February 5, 2017 97. Putin Meets Le Pen as Far Right Leader Criticizes Sanctions, Bloomberg, 24 March 2017 97a.Wikipedia: Corruption in Russia 98. Na 7.000 moorden in half jaar ineens einde van oorlog tegen drugs op Filipijnen. Want politie te corrupt, Newsmonkey, 30 januari 2017 99. Cecilia Brainard: What Filipinos Think of Philippine President Duterte, Huffington Post, 2017 100. Philippines: Duterte’s First Year a Human Rights Calamity, Human Rights Watch, June 28 2017 101. Philippine President Duterte curses Obama over human rights, BBC News, 5 September 2016 102. Rodrigo Dutertes’s most contentious quotations, NY Times, September 30, 2016 103. Rodrigo Duterte is again flirting with a dangerous change to the rule of law in the Philippines deleted, Business Insider, 23 May 2017 104. Duterte vows to ignore Supreme Court on martial law, Inquirer.net, 28 May 2017 105. Rodrigo Duterte is again flirting with a dangerous change to the rule of law in the Philippines, Business Insider UK, March 23, 106. Wikipedia: Philippines–United States relations, 107. deleted 108. Carl Denef, The wrong choices of civilization, Brave New Books, 2016, Bol.com 109. Zack Beauchamp: Everything you need to know about Israel-Palestine, Vox, May 1 2017 110. The corruption scandals plaguing Netanyahu and his family, explained, The Times of Israel, 4 December 2017. 111. Netanyahu tells backers to reword contentious police bill after protests, The Guardian, 3 December 2017 112. Eva Brems, Het witwaseffect van Law-Train, De Standaard, 7 februari 2017 113. Lieven De Cauter: Rector Torfs' drogredeneringen over Law Train, De Wereld Morgen, 18 februari 2017 114. KU Leuven stopt project met Israëlische politie, De Standaard, 8 december 2017 115. Hamas and Fatah sign deal over control of Gaza Strip, The Guardian, 12 October 2017 116. ‘America first’: Trump houdt woord, De Standaard, 8 december 2017 116a. Netanyahu spurns UN as ‘house of lies’ ahead of Jerusalem vote, The Times of Israel, 21 December 2017 116b. UN to vote on Jerusalem amid accusations of bullying by Trump, The Guardian, 21 December 2017

281

116c. Despite Haley threat, UN votes to condemn Trump's Jerusalem decision, CNN Politics, 22 December 2017 117. https://youtu.be/nc1d30mCHbo 118. https://youtu.be/yk596vBap7c

Besluiten

1. Grote bedrijven steeds vaker doelwit van fake news, De Standaard, 22 augustus 2017 2. Alweer mislukt aanslag, De Standaard, 16 september 2017 3. Blommaert Jan: "Wat met de toekomst van rechts?" De Wereld Morgen, 4 februari 2017 4. Mijn kind laten vaccineren? Dat kies ik zelf wel, De Standaard, 3 augustus 2017 5. Trump praises Duterte 's deadly drug war in leaked transcript, CNN politics, May 24, 2017 6. Naomi Klein, This Changes Everything, September 2014 7. Hoe Jeremy Corbyn ‘Hot’ werd in rode kringen. De paria zit plots op de eretribune, De Standaard, 18 oktober 2017 8. Corporations Have Rights. Why Shouldn’t Rivers? NY Times, 26 September 2017 9. Philippe Van Parijs and Yannick Vanderborght, Basic Income, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, USA, 2017 9a. Een partij van ‘niets’, De Standaard, 8 december 2017 10. Naomi Klein: Trump’s Crony Cabinet May Look Strong, but They Are Scared, The Nation, January 26, 2017 11. Charlotte Alter: The First 100 Days of President Trump's Critics Went Surprisingly Well, Time, April 28, 2017 12. Top 10: grassroots movements that are taking on the world, Shift, November 18, 2015 13. Varoufakis launches EU grassroots movement in Germany, Ekathimerini.com, 2 September 2016 14. The pro-Europe grassroots movements aimed at saving the EU, Deutsche Welle (DW), 01-04-2017 15. Ionel N. Sava: A second generation of grassroots movements in central and eastern Europe? Open Democracy, 11 May 2015 16. Charlotte Alter: The First 100 Days of President Trump's Critics Went Surprisingly Well, Time, 28 April 2017Britain’s Europhiles splinter into dozens of grassroots movements, The Financial Times 17. Organizers of Women’s March on Chicago Expand Platform, Look Forward, Chicago Tonight, 2 March 2017 18. Pictures from women’s marches on every continent, NY Times, 21 January 2017 19. De superieure wereld volgens Gwendolyn Rutten, De Standaard, 26 april 2017 20. Griet Plets: ‘Af en toe denken ze wellicht: hij staat weer in de gazet’, De Standaard Weekblad, 27 mei 2017

282

283