Lepidoptera Uit Nederland in Het Jaar 1993 (Lepidoptera)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Nieuwe en interessante Microlepidoptera uit Nederland in het jaar 1993 (Lepidoptera) K. J. Huisman & J, C. Koster HUISMAN, K. J. & J. C, KOSTER, 1996. NEW AND INTERESTING MICROLEPIDOPTERA FROM THE NETHERLANDS IN THE YEAR 1993 (LEPIDOPTERA). - ENT. BER., AMST. 56 (3): 37-55. Abstract: This is the seventh compilation of Microlepidoptera collected in The Netherlands, covering the year 1993. Four species are recorded for the first time from The Netherlands: Biastodacna vinolentella (Agoeoxenidae), Mompha brad- leyi (Momphidae), Teleiodes scriptella (Gelechiidae) and Aethes beatricella (Tortricidae). Differences in the external characters or genitalia of the following species are discussed: Aethes beatricella, A. dilucidana, A.flagellana, A.francil- lana, and Eudemis porphyrana and E. profundana. K. J. Huisman, Patrijzeelaan 4, 3091 BK Wezep. J. C. Koster, Van Brederodestraat 53, 1759 VG Callaetsoog. hebben betrekking op de navolgende personen: B. van Inleiding Aartsen, 't Harde (BvA); J. E. F. Asselbergs, Bergen op Zoom (JA); L. Bot, Formeram, Terschelling (LB); A. L. In. dit zevende verslag van in Nederland verza¬ Cox, Mook (AC); G. J. Flint, Deventer (GF); K. J. melde Microlepidoptera wordt het jaar 1993 Huisman, Wezep (KH); M. G. M. Jansen, Tienden (MJ); behandeld. Tevens zijn ook tot nu toe niet ver¬ J. C. Koster, Callantsoog (JCK); J. H. Küchlein, Wage- ningen (JHK); E. J. van Nieukerken (EvN); W. Oord, melde gegevens opgenomen van voor 1993. Deventer (WO); A. L. M. Rutten, Venray (TR); A. In grote lijnen is aansluiting gezocht bij de Schreurs, Kerkrade (AS); F. Verhoeven, Beerse (België) opzet van het vorige jaaroverzicht (Huisman (FV); J. van Vuure, Kortgene (JV); H. W. van der Wolf, & Koster, 1995). Nuenen (HW); J. B. Wolschrijn, Twello (JW). Collecties: RMNH - Nationaal Natuurhistorisch Museum, Voor de nomenclatuur is gebruik gemaakt Leiden; ZMA - Zoölogisch Museum, Amsterdam. van de naamlijst van Schnack (1985). Namen in de lijst van Lempke (1976) die daar van af¬ wijken worden als synoniemen weergegeven, Nepticulidae De vindplaatsen zijn per provincie gerang¬ Ectoedemia deeentelia (Herrich-Schäffer) schikt. Soms worden UTM-coördinaten ver¬ meld. Indien het aantal exemplaren niet wordt Waarnemingen. NH: Amsterdam, 31 .vii. 1937» 1 6 op licht, A. Diakonoff (RMNH, det. EvN); ZH: ten zuiden vermeld, betreft de vangst slechts één exem¬ van Noordwijk, Coepelduinen, in feromoonval in es- plaar. De verantwoordelijkheid voor de deter¬ doombosje, 14.v-17.vii.1993, 15 <3, EvN; NB: Best, minaties ligt bij de inzenders, maar kritische 19.vi.1974, 1 9, HW (det. EvN); Udenhout, natuurgebied soorten zijn door de auteurs gecontroleerd. Den Brandt, 12 vil992, op licht, FV; L: Cannerbos, 14.VÜL1950, op licht, St. Pietersberg (RMNH, det. EvN). Provincies: Fr - Friesland; Gr - Groningen; Dr - Drenthe; Küchlein (1993) vermeldt het voorkomen van Ov - Overijssel; F! - Flevoland; Gld - Gelderland; U - Utrecht; NH - Noord-Holland; ZH - Zuid-Holland; Z - Ectoedemia deeentelia in vijf provincies: twee Zeeland; NB - Noord-Brabant; L - Limburg. oudere vondsten uit Noord-1 lol (and en Utrecht Wij willen hierbij alle personen, die gegevens hebben ver¬ en drie vindplaatsen uit respectievelijk Fries¬ strekt voor deze jaarlijst, van harte bedanken voor hun land, Gelderland en Zuid-Holland in 1991 en medewerking. Een publikatie als de onderhavige zou on¬ 1992. Alle oudere niet door Küchlein gepubli¬ mogelijk zijn zonder de aktieve medewerking van het overgrote deel van de sectie “Snellen”. Tevens danken wij ceerde gegevens zijn hierboven vermeld (E. J. dr M. W. Harper, Ledbury, Engeland en dr J. K, Lang- van Nieukerken, persoonlijke mededeling). maid, Southsea, Engeland voor het verstrekken van Vermoedelijk is de soort minder zeldzaam dan Engels vergelijkingsmateriaal. De afkortingen in de tekst de bovenstaande gegevens suggereren, maar is 38 Ent. Ber., Amst. 56 (1996) de rups erg moeilijk te vinden in verband met Winterswijk, Willink Weust, LC4859, 30.vii.1992, 4 9, EvN; NB: 0,7 km ten zuiden van Nieuwkuijk, FT519285, de verborgen levenswijze. Er zijn waarschijn¬ 6.viii.l992, 2 9, EvN. lijk twee generaties per jaar. De voedselplant is gewone esdoorn {Acer pseudoplatanus L.). De vondsten werden gedaan bij gericht onder¬ De zomergeneratie mineert in de vruchten, zoek naar deze vlinder in relatie tot natuurbe¬ maar deze mijnen zijn moeilijk te vinden en heer. De soort is in Nederland uiterst zeldzaam nog niet uit ons land bekend. De larven van de en dreigt te verdwijnen. In ons land is de soort wintergeneratie leven in de knoppen (Van parthenogenetisch, evenals elders in Noord- Nieukerken & Johansson, 1989). Niet eerder west-Europa (Van Nieukerken, 1993). gemeld uit Noord-Brabant en Limburg. Nemophora minimella (Denis & Adelidae Schiffermüller) Nemophora violella (Zeiler) (= Adela violaha Waarnemingen. Ov: Kanaal Almelo-Nordhom, diverse Razowski) plaatsen, 25.vii.1990 en 20.vii. 1992, tientallen exempla¬ Waarnemingen. Fr: Wijnjeterper Schar, 13.vii. 1993, J. ren, EvN; Gld: Groesbeek, De Bruuk, GT0438, Sinnema-Bloemen; Dr: Westerholt, LD4575, 21 .vii. 1993, 29.vii.1993, enkele exemplaren., EvN; Winterswijk, Wil¬ 1 9, (dia: M. Scheper); Ov: Lemelerveld, Luttenbergerven, link Weust, LC4859, 30.vii.1992, 5 3,49, EvN; NB: 20.vii.1992, 1 3, 2 9, EvN; vii. 1992, gewoon; 15, 16 en Drongelens Kanaal, FT4526, 22.vii.1992,4 3,1 9, EvN; 22.vii en 9.viii.l993, talrijk, GF; Lemselermaten, 1.5 km 0,7 km ten zuiden van Nieuwkuijk, wegberm en greppel, ten zuidwesten van Weerselo, LD550, 21 .viii. 1992, 1 rups FT519285, 6.viii. 1992, 2 3,1 9, EvN. in klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe L.), EvN; Gld: Speulderveld, FT8594, 8.viii.l991, 1 9, R. Kleukers; Ook deze vondsten zijn gedaan bij gericht on¬ Staverden, Leemputten, 17 en 20.vii.1992, 5 3, 3 9, EvN; derzoek naar het voorkomen van deze vlinder 28.vii.1993, 1 9 (dia: M. Scheper); NB: Landschotse in relatie tot natuurbeheer. Hoewel de soort op Heide, FT5502, 24.vii.1992, 1 <3, R. Kleukers. tenminste twee plaatsen nog veel voorkomt, Deze soort is gebonden aan klokjesgentiaan en wordt ook deze soort, die vaak samen met is mede daardoor lokaal, maar kan op de vlieg- Nemophora cupriacella vliegt, ernstig be¬ plaatsen nog in aantal voorkomen (Van Nieu¬ dreigd (Van Nieukerken, 1993). kerken, 1993; Huisman & Koster, 1994). Het relatief grote aantal vondsten is het gevolg van Tineidae een gericht onderzoek naar deze vlinder in rela¬ tie tot natuurbeheer (Van Nieukerken, 1993). Stenoptinea cyaneimarmorella (Millière) (= Celestica angustipennis Herrich-Schäffer) Nemophora cupriacella (Hübner) Waarnemingen. L: Mook, 29.vi.1992, AC. Waarnemingen. Ov: Kanaal Almelo-Nordhom, LD- 612063 en LD608062, 20.vii.1992, 3 9, EvN; Gld: Na twee oude vondsten van Norg en Arnhem Fig. 1. Phyllonorycter mespilella, 3. Fig. 2. Blastodacna vinolentella, 9. Ent. Ber., Amst. 56 (1996) 39 en twee recente vondsten van Terschelling in halve op peer ook vaak aangetroffen op Crantz 1990 en van Vierlingsbeek in 1992 (Küchlein, elsbes (Sorbus torminalis (L.)) en af en toe op 1993; Huisman & Koster, 1994) kunnen we wilde lijsterbes (S. aucuparia L.), meelbes (S. opnieuw een exemplaar van deze zeldzame aria (L.) Crantz) en andere bomen behorende soort melden. Nieuw voor Limburg. tot de Rosaceae (Emmet et al., 1985). Kuznetsov (1990) vermeldt verder nog als voedselplant mispel {Mespilus germanica L.), Gracillariidae kwee {Cydonia oblonga Mill.) en Cotoneaster- Phyllonorycter mespilella (Hübner) (fig. 1) soorten. De soort is bekend van Engeland, waar ze zeer lokaal is en voornamelijk in het zuiden Waarnemingen. L: Kerkrade, 17.i en 22.ii.1985, 26.1.1987, en 15.iii. 1989 (2 exemplaren), AS. wordt gevonden (Emmet et al., 1985), België (De Prins, 1983), Duitsland (Eckstein, 1933; Alle exemplaren werden gekweekt uit mijnen Pröse, 1987), Oostenrijk (Huemer & Tarmann, die in het voorafgaande seizoen in de maand 1993), Frankrijk (Leraut, 1980), Rusland en de oktober op peer (Pyrus communis L.) werden Baltische landen (Kuznetsov, 1990). verzameld. De soorten van dit genus leven op Rosaceae Oecophoridae en zijn vaak moeilijk van elkaar te onderschei- den op uiterlijke kenmerken. Ook geeft het de¬ Depressaria ultimella Stainton termineren van gekweekte exemplaren aan de Waarnemingen. L: Vierlingsbeek, Maasheggengebied, hand van de voedselplant bij een aantal soorten 23.iv.1993, op licht, TR. meestal geen volstrekte zekerheid. Boven¬ genoemde exemplaren stonden tussen een serie Deze soort komt voornamelijk verspreid voor dieren, welke alle gekweekt waren van peer. in het midden en westen van ons land en langs Het meest opvallende bij deze soort is de de grote rivieren. Ook zijn enkele vondsten donker oranje grondkleur van de voorvleugels. bekend uit het noorden en van de Wadden¬ De basale streep en de haakjes aan de voor- en eilanden (Küchlein, 1993). Dit zal samenhan¬ binnenrand zijn glanzend wit met een scherp gen met de natte standplaatsen van de voedsel¬ getekende, donkere omranding. Dit in tegen¬ planten van de rups. Deze leeft van juni tot stelling tot de andere soorten die van peer kun¬ augustus op torkruid (Oenanthe sp.), waterep- nen worden gekweekt: Phyllonorycter sorbi pe (Sium sp.) en moerasscherm (Apium sp.), (Frey), P. oxyacanthae (Frey) en P. cerasicolel- eerst in de schermen, later boort hij zich in de la (Herrich-Schäffer). Deze hebben voorvleu¬ stengel. Daar vindt ook de verpopping plaats gels met een meer geel-oranje grondkleur en de (Palm, 1989). donkere omranding van de witte tekening is minder duidelijk. Deze verschillen waren ook Depressaria emeritella