1. Przestrzenne Usytuowanie Urządzanego Nadleśnictwa Oraz Krótki Rys Historyczny 1.1

W rozdziale tym zamieszcza się opis urządzanego nadleśnictwa oraz zebrane i uogólnione wyniki inwentaryzacji lasu, w tym: Przestrzenne usytuowanie urządzanego nadleśnictwa oraz krótki rys historyczny. Charakterystykę warunków przyrodniczych w zasięgu działania nadleśnictwa. Charakterystykę warunków ekonomicznych działania nadleśnictwa. Charakterystykę stanu lasu i zasobów drzewnych. 1. Przestrzenne usytuowanie urządzanego Nadleśnictwa oraz krótki rys historyczny 1.1. Przestrzenne usytuowanie lasów Nadleśnictwa w jego terytorialnym zasięgu działania Dane ogólne Nadleśnictwo Dobrzany w obecnych granicach powstało z dniem 1.10.1972r. z dawnych Nadleśnictw Dobrzany i Chociwel oraz z części byłego Nadleśnictwa Dolice (za wyjątkiem leśnictwa Płotno) przyłączonego z dniem 1.01.1973r. ( Zarządzeniem Dyrektora OZLP w Szczecinie Nr 29 NP-003/29/72 i Nr 30 z dnia 6.10.1972r. NP.-003/30/72). Nadleśnictwo Dobrzany podzielone zostało na dwa obręby: Dobrzany o powierzchni 18174,29ha i Choszczno o powierzchni 8046,72ha (Zarządzenie Nr 17 Dyrektora OZLP w Szczecinie z dnia 21.10.1991r.). Obręb Choszczno w skład, którego wchodzą głównie lasy byłego Nadleśnictwa Dolice z dniem 1.01.1992r. wszedł w skład nowo tworzonego Nadleśnictwa Choszczno (Zarządzenie Nr 25 Dyrektora OZLP z dnia 31.12.1992r. na podstawie Zarządzenia Nr 26 Naczelnego Dyrektora LP z dnia 23.12.1991r.). Z obrębu Dobrzany przekazano do Nadleśnictwa Drawno obręb Kełpino 261,38ha i utworzono jednoobrębowe Nadleśnictwo Dobrzany o pow. 17912,91ha (Zarządzeniem Nr 26 Dyrektora NDLP z dnia 23.12.1991r.). Minister Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Zarządzeniem Nr 122 z dnia 19 września 1994r. zatwierdził zasięg terytorialny Nadleśnictwa. Powierzchnia ogólna Nadleśnictwa wg zestawienia wyrównanych powierzchni działek wynosi 20546,8298 ha. Zgodnie z § 67-69 instrukcji u.l. do sporządzenia planu u.l. przyjęto wyrównaną powierzchnię wyłączeń do powierzchni działek ewidencyjnych, zaokrągloną do 0,01 ha, która wynosi 20547,47 ha.

1.1.1 Terytorialny zasięg działania nadleśnictwa Minister Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Zarządzeniem Nr 122 z dnia 19 września 1994r. zatwierdził zasięg terytorialny Nadleśnictwa. Zasięg terytorialny N-ctwa obejmuje następujące powiaty, miasta i gminy województwa zachodniopomorskiego: Powiat stargardzki  miasto Chociwel - cały obręb ewidencyjny  gmina Chociwel - wszystkie obręb ewidencyjne  miasto Suchań - cały obręb ewidencyjny  gmina Suchań - cały obręb ewidencyjny: Sadłowo, Suchanówko, Żukowo, Brudzewice, Słodkowo, Słodkówko, Tarnowo, Modrzewo, część obrębów ewidencyjnych Wapnica, Nosowo  gmina Stara Dąbrowa- całe ewidencyjne:Tołcz, Białuń, Krzywnica, Rokicie,Chlebowo, Nowa Dąbrowa, Stara Dąbrowa, Rosowo, Chlebówko, część obrębów ewidencyjnych: Parlino, Łęczyca, Kicko,  miasto Stargard Szcz.- część obrębu ewidencyjnego  gmina Stargard Szcz.- całe obręby ewidencyjne: Golino, Barzkowice, Pęzino, Trzebiatów, Krąpiel, Tychowo, Sułkowo, Święte, Strachocin, Ulikowo część obrębu ewidencyjnego Kiczarowo  miasto Ińsko- część obrębu ewidencyjnego  gmina Ińsko- całe obręby ewidencyjne: Czertyń, Linówko, część obrębu ewidencyjnego: Ciemnik, Miałka, Ścienne  miasto Dobrzany- cały obręb ewidencyjny  gmina Dobrzany- wszystkie obręby ewidencyjne  gmina Marianowo- wszystkie obręby ewidencyjne Powiat choszczeński  gmina Recz - część obrębów ewidencyjnych: Suliborek, Sulibórz, Rybaki, Sokoliniec Powiat łobeski  gmina Węgorzyno - część obrębów ewidencyjnych: Dłusko,Cieszyno  gmina Dobra- część obrębów ewidencyjnych: Tucze, Dobropole, Grzęzno

Powiat goleniowski  gmina Maszewo- część obrębów ewidencyjnych: Mokre, Nastazin, Sokolniki 1.1.2. Zestawienie powierzchni lasów znajdujących się w terytorialnym zasięgu działania Nadleśnictwa Dobrzany:

Tab. 1. Lasy w terytorialnym zasięgu Nadleśnictwa. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa Województwo Powierzchnia W zarządzie LP Pozostałe Powiat ogólna Urządz. sąsiad. Razem Gmina Parki inne [km2] n-ctwo n-ctwo (część gminy) Powierzchnia w ha 1 2 3 4 5 6 7 zachodniopomorskie 855,76 19061,52 745,99 19807,51 stargardzki 781,66 17483,12 - - 637,26 18120,38 M-to Chociwel 3,69 0,56 - - 0,56 1,12 Chociwel 156,88 5111,07 - - 203,55 5314,62 M-to Suchań 3,61 47,87 - - - 47,87 Suchań 107,66 1575,30 - - 71,65 1646,95 Stara Dąbrowa 88,26 497,27 - - 128,33 625,60 M-to Stargard Szcz. 8,34 49,79 - - 2,03 51,82 Stargard Szcz 109,30 785,78 - - 67,91 853,69 Ińsko 67,05 2902,39 - - 76,61 2979,00 M-to Dobrzany 5,41 5,51 - - 0,64 6,15 Dobrzany 129,71 4012,24 - - 48,20 4060,44 Marianowo 101,75 2495,34 - - 37,78 2533,12 choszczeński 25,64 1001,15 - - 17,38 1018,53 Recz 25,64 1001,15 - - 17,38 1018,53 goleniowski 20,72 113,51 - - 35,24 148,75 Maszewo 20,72 113,51 - - 35,24 148,75 łobeski 27,74 459,61 56,11 515,72 Węgorzyno 5,36 261,95 - - 6,58 268,53 Dobra 22,38 197,66 - - 49,53 247,19 Razem lasy w zasięgu 855,76 19057,39 - - 745,99 19803,38 terytorialnym Obręby ewidencyjne, w których występują lasy nadleśnictwa poza zasięgiem terytorialnym pow. stargordzki gm. Ińsko 4,13 - - - 4,13 obr. Ciemnik - R-m lasy poza zasięgiem - 4,13 - - - 4,13 terytorialnym Ogółem 855,76 19061,52 - - - 19807,51

Lasy nie stanow. Własności Lasy współ- Skarbu Państwa własności Ogółem Lesistość Województwo stan wł. stan. własn. Razem Skarbu P. (7+10+11) (12:2) Gminy osób osób i osób fizycz. % (cz. Gminy) fizycz. prawnych Powierzchnia w ha 1 8 9 10 11 12 13 zachodniopomorskie 645,01 645,01 20452,52 23,9 stargardzki 596,83 - 596,83 - 18717,21 23,9 M-to Chociwel - - - - 1,12 0.3 Chociwel 162,62 - 162,62 - 5477,24 34,9 M-to Suchań - - - - 47,87 13,3 Suchań 50,90 - 50,90 - 1697,85 15,8 Stara Dąbrowa 37,27 - 37,27 - 662,87 7,5 M-to Stargard Szcz. - - - - 51,82 6,2 Stargard Szcz 27,28 - 27,28 - 880,97 8,1 Ińsko 50,56 - 50,56 - 3029,56 45,2 M-to Dobrzany - - - - 6,15 1,1 Dobrzany 63,29 - 63,29 - 4123,73 31,8 Marianowo 204,91 - 204,91 - 2738,03 26,9 choszczeński 3,79 - 3,79 - 1022,32 39,9 Recz 3,79 - 3,79 - 1022,32 39,9 goleniowski 19,84 - 19,84 - 168,59 8,1 Maszewo 19,84 - 19,84 - 168,59 8,1 łobeski 24,55 24,55 540,27 19,5 Węgorzyno - - - - 268,53 50,1 Dobra 24,55 - 24,55 - 271,74 12,1 Razem lasy w zasięgu 645,01 - 645,01 - 20448,39 23,9 terytorialnym Obręby ewidencyjne, w których występują lasy nadleśnictwa poza zasięgiem terytorialnym pow. stargordzki gm. Ińsko - - - - 4,13 - obr. Ciemnik R-m lasy poza zasięgiem - - - - 4,13 - terytorialnym Ogółem 645,01 645,01 20452,52 23,9

Lasy występujące poza zasięgiem terytorialnym to: - gm Ińsko, obr. ew. Ciemnik, działka ew. nr 508/1, oddz. 508a pow. 4,13ha-Ls Wymienione grunty znajdują się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Łobez. Nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa w imieniu Starosty Powiatu Stargardzkiego, Choszczeńskiego, Łobeskiego i Goleniowskiego sprawuje Nadleśniczy. 27

Lasy w wymienionych starostwach nie posiadają uproszczonych planów urządzania lasu. Zadania gospodarcze są realizowane na podstawie inwentaryzacji stanu lasu.

1.1.3. Przestrzenne usytuowanie lasów Nadleśnictwa w jego terytorialnym zasięgu działania oraz położenie siedziby Nadleśnictwa Nadleśnictwo Dobrzany administracyjnie podlega Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie i jest położone w północno wschodniej jej części. W ramach zasięgu terytorialnego graniczy z nadleśnictwami: Drawno, Choszczno, Kliniska, Nowogard, Łobez oraz z Nadleśnictwem Drawsko podlegającym administracyjnie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinku. Siedziba Nadleśnictwa znajduje się w Dobrzanach przy ul. Armii Czerwonej nr 3, 73-130 Dobrzany, fax. (091) 56-20-134, tel. (091) 56-20-133, dobrzany@szczecin.lasy.gov.pl Siedziba położona jest dość korzystanie względem zasięgu terytorialnego. Najdalej od siedziby Nadleśnictwa położone są leśnictwa Chociwel, Kania, Karkowo. Wszystkie leśnictwa mają kontakt z Nadleśnictwem przez telefony komórkowe i stacjonarne. Transfer danych z rejestratora do bazy SILP dokonywany jest za pomocą sieci telefonicznej. Położenie Nadleśnictwa Dobrzany, jego zasięg terytorialny oraz odległości od siedziby Nadleśnictwa do poszczególnych organów administracji przedstawiono na wycinku mapy administracyjnej.

Tab. 2. Podział Nadleśnictwa Dobrzany na leśnictwa Powierzchnia w ha grunty Nr grunty nieleśne oraz Lesnictwo Numery oddziałów grunty zales. lesnictwa związane zadrzewione razem i nie zales. z gosp. leśną i zakrzewione

1 Chociwel 1, 1A, 2-7, 19-32, 41-58, 68-85, 86 1499,69 43,99 100,69 1644,37

138-182, 216-217, 217A, 2 Kania 218-219, 219A, 220-225, 1269,16 34,64 84,35 1388,15 225A, 226-227 3 Lublino 8-18, 33-40, 59-67, 87-128 1620,02 44,65 130,17 1794,84 85A, 183-194, 194A, 195-209, 4 Karkowo 209A, 210-215, 228-233, 1109,77 26,06 184,85 1320,68 233A, 234-239 408-412,420,420A,421-428, 5 Kozia Góra 437-443, 454-464, 475-506 1554,35 50,45 88,06 1692,86 402-407,413-419,429-435, 435A, 436, 436A, 436B, 6 Kielno 444-453, 453A, 465-474, 1332,71 46,99 97,18 1476,88 540-554, 554A 259-260,260A, 261-304, 304A, 308A, 328, 329, 329A, 329B, 7 Marianowo 330, 330A, 331-333, 334A, 1458,96 40,65 138,05 1637,66 339A, 344, 344A, 344B, 344C, 356, 358-360, 367 507-531, 555-557, 561-564, 568-573, 578-581, 581A, 8 Krzemień 582-584, 592,592A, 593-596, 1364,69 23,63 139,17 1527,49 607-609 305-308, 308D, 309-311, 311A, 312, 313, 313A, 314-317, 317A, 318-320, 320A, 320B, 320C, 321, 322, 9 Dobrzany 322A, 323, 324, 324A, 1666,04 47,47 97,47 1810,98 325-326, 326A, 326B, 327, 558-560, 565-567, 574-577, 585-591, 597-606, 658 334-343, 345-351, 351A, 352-355, 357, 361-366, 368-369, 369A, 370-376, 10 Pęzino 376A, 377, 377A, 377B, 1482,51 39,56 84,85 1606,92 378-380, 380A, 381-383, 383A, 384-391, 391A, 391B, 392-394, 394A, 395-398 610-624, 626-657, 659-661, 11 Błotno 680-681, 683-686 1305,90 37,97 74,64 1418,51 327A, 327B, 327C, 662-669, 669A, 670, 670A, 671-679, 682, 686A, 687, 687A, 688, 12 Suchań 688A, 689, 689A, 689B, 690, 1729,52 31,11 135,43 1896,06 691A, 691B, 692-695, 695A, 696-708, 708A, 709-714, 714A, 715-716 129-137, 240-247, 247A, 247B, 248-258, 305A, 305B, 306A, 307A, 399, 399A, 399B, 13 Długie 400, 400A, 400B, 400C, 400D, 1176,21 24,82 131,04 1332,07 400F, 400G, 401, 401A, 401B, 401C Ogółem nadleśnictwo 18569,53 491,99 1485,95 20547,47

Powierzchnie leśnictw jak i ich zasięgi terytorialne są zbliżome. Ilość leśnictw w porównaniu ze stanem z III rewizji u. l. nie uległa zmianie.

1.2. Rys historyczny Historia administracji leśnej na terenie obecnego nadleśnictwa ma prawie 200 lat. W 1810 roku powstało Königlichen Oberförsterei Jacobshagen, czyli Królewskie Nadleśnictwo Jakubowo (do 1948r. Dobrzany nazywały się Jakubowo). Mapy i operaty urządzeniowe z 1820r., a zwłaszcza z 1867r. świadczą o planowej gospodarce leśnej. Nadleśnictwo zarządzało dość dużymi kompleksami leśnymi systematycznie powiększanymi i scalanymi poprzez wykup gruntów i lasów prywatnych, które i tak w okresie przedwojennym zajmowały ok.50% ogółu lasów stanowiących późniejszy obręb Dobrzany. Dla porównania – lasy obrębu Chociwel należały wówczas w całości do prywatnych właścicieli, a lasy obrębu Dolice w 85%. W tym mieściły się lasy wielkich własności ziemskich, np. w Chociwlu – Wedlów, w Starzycach i Linówku – lasy rodziny von Mellentin, zagospodarowane już w 1828r. w sposób parkowy – nad jeziorami powstał tzw. park krajoznawczy – z tego okresu pochodzą najstarsze egzoty – np. daglezje w obecnym leśnictwie Kielno. Warto wspomnieć o lasach klasztornych: w Suchaniu – joannitów, a w Marianowie – cysterek.W lasach klasztornych po sekularyzacji w 1534r. utrzymywano tzw. urzędników leśnych. Ciekawa jest historia klasztoru w Marianowie, który nadaniem Księcia Barnima I w 1248r. otrzymał ponad 21 tyś. ha gruntów, w tym lasy pokrywające się w trzeciej części z dzisiejszym stanem posiadania nadleśnictwa. Lesistość terenów położonych w granicach nadleśnictwa Dobrzany była w okresie przedwojennym dużo mniejsza niż obecnie i nie przekraczała 20%, a w okolicach Stargardu, Pęzina, Starej Dąbrowy była poniżej 10% - oczywistością było rolnicze wykorzystanie żyznych gleb. Dane historyczne Morgnelandera o lasach Pomorza (1870) podają, że była to kraina bukowa, drewno sosnowe sprowadzano z sąsiednich dzielnic, a dąb występował jako „ rzadko stojące drzewa wśród bukowych zapustów”. Sosnę zaczęto hodować na początku XIX w., a dąb w drugiej połowie XIX w. - i z tego okresu pochodzą 120-150 letnie dąbrowy w nadleśnictwie Dobrzany posadzone rzędowo na gruntach porolnych, często z podgonem świerkowym, zniszczonym przez mniszkę i kornika. Widoczne są do dziś rzędy w dąbrowach, np. w leśnictwach: Błotno, Dobrzany, Kielno.

W 1912r. obszar zagospodarowanego lasu w dawnym nadleśnictwie Dobrzany wynosił 4 083 ha, gdzie drzewostany dębowe zajmowały 620 ha, bukowe 1450 ha, brzozowe 150 ha, olchowe 70 ha, sosnowe 1120 ha, świerkowe 200 ha. Gospodarka leśna dawała zatrudnienie 300 robotnikom. Na przełomie XIX i XX 31 wieku powstaje wiele utwardzonych dróg. Konieczność wywózki drewna przyczyniła się do połączenia leśnych brukowanych dróg z szosami. W 1872r. wybrukowano drogę Dobrzany – Trąbki, a w 1896 wybudowano linię kolei wąskotorowej od stacji Kozy przez Dobrzany do Poźrzadła z licznymi składnicami do załadunku drewna. Dzięki tej inwestycji Dobrzany uzyskały połączenie z liniami kolejowymi Berlin- (Szczecin- Stargard) – Gdańsk. Na początku XX w. uporządkowano las miejski w Dobrzanach. W lasach państwowych wybrano i oznaczono pierwsze pomniki przyrody, wytyczono i oznaczono trasy turystyczne. Podczas II wojny światowej w Dobrzanach założono obóz dla niemieckich hufców pracy, w okolicy Ognicy był obóz dla jeńców wojennych pracujących w lesie. Historia powojenna Zniszczone wojną w 60% Dobrzany zostały 2 marca 1945r. zajęte przez Armię Czerwoną. Spalono niektóre leśniczówki, ocalały dwie – w Kielnie i na Koziej Górze. Ocalał budynek nadleśnictwa. Było to zasługą Emanuela Bogdola, leśnika z wykształcenia, który w 1943r został z rodziną przywieziony ze Śląska do hufca pracy w Dobrzanach, gdzie wraz z synem Jerzym, pracował jako robotnik leśny. Jak wspomina Jerzy Bogdol „ miasto było całe w ogniu, mieszkania zdewastowane, po ulicach chodzili rabusie. Budynek nadleśnictwa był najbardziej okazałym w całym miasteczku i najbardziej narażony na zdewastowanie. Razem z ojcem chcieliśmy by ocalały poniemieckie mapy i plany gospodarcze, więc zabezpieczyliśmy budynek”. W pomieszczeniach nadleśnictwa odbyła się pierwsza msza w miasteczku, tutaj zgłaszali się osadnicy po informacje o okolicach Dobrzan. W kwietniu 1945r. rozpoczęto inwentaryzację pozostałego po wojnie wyrobionego drewna. Pierwszymi leśniczymi, których zatrudnił E. Bogdol byli: K. Barcz, S. Kątny, J. Konopa, E. Plaskacz, B. Ślefarski. Obowiązki nadleśniczego E. Bogdol pełnił do 1948r., jego następcą był Stanisław Kiełbowicz. Jakubowo w 1948r. przemianowano na Dobrzany. Nadleśnictwo gospodarowało wówczas na powierzchni 6339 ha i podzielone było na 6 leśnictw. Obsada składała się z nadleśniczego, 6 leśniczych, 3 podleśniczych, 11 gajowych i 6 pracowników administracyjno- biurowych. Ponadto zatrudniono 45 stałych robotników leśnych, a zimą i wiosną znaczną liczbę pracowników sezonowych, w zależności od potrzeb – nawet do 770 osób, w tym sprowadzonych z centralnej i południowej Polski. Ważnym wydarzeniem dla gospodarki leśnej było zasiedlenie okolicznych wiosek. W latach 1947-48 w ramach akcji „Wisła” przybyli ludzie znający pracę w lesie, wyposażeni w potrzebne narzędzia i co najważniejsze, 32 niektórzy mieli konie – podstawowy wtedy środek zrywki i wywozu drewna. Pozyskanie drewna odbywało się przy użyciu ręcznych narzędzi. Drewno było jednym z podstawowych materiałów budowlanych, a jeszcze większe znaczenie miało jako jedyny wówczas opał. Stąd tak ważny wywóz drewna realizowany nawet metodami nakazowymi wobec rolników posiadających konie. Lasy nadleśnictwa Dobrzany skupiały się w dwóch powiatach: choszczeńskim – 1160 ha i stargardzkim – 5179 ha. Skład gatunkowy przedstawiał się następująco: sosna- 34% powierzchni, buk- 20%, świerk – 17%, dąb- 14%, olsza, brzoza i inne – 15%. W latach 1951-1958 nadleśnictwo Dobrzany, Chociwel i Dolice wchodziły w skład Rejonu Lasów Państwowych w Stargardzie. Do 1953r. plan gospodarczy oparty był na tzw. przybliżonej tabeli klas wieku, później podstawą gospodarki leśnej były: plan prowizoryczny, definitywny oraz kolejne rewizje. Obecna jest czwartą rewizją planu urządzania lasu. Powojenną historię nadleśnictwa Dobrzany, w podstawowych zarysach, można powtórzyć opisując sąsiednie nadleśnictwa: Chociwel i Dolice. Nadleśnictwo Chociwel zostało utworzone w 1945r. z dawnych lasów prywatnej własności. Chociwel, dawniej Freienwalde, należał do rodziny Wedlów. Większe posiadłości rolno-leśne znajdowały się w Karkowie, Wieleniu, Brodzie, Dobropolu. O gospodarce leśnej do 1945 r. brak wiadomości. Pierwszym nadleśniczym po wojnie był Kazimierz Kamiński Powierzchnia nadleśnictwa Chociwel wynosiła 5801 ha i podzielona była na 7 leśnictw. Nadleśnictwo Dolice powstało w 1945r. Lasy przed wojną stanowiły własność dużych majątków ziemskich, jedynie 15% powierzchni to dawne lasy państwowe o historii podobnej do nadleśnictwa Dobrzany. Pierwszym nadleśniczym był Marian Izydorski. Powierzchnia nadleśnictwa Dolice wynosiła 5744 ha i podzielna była na 7 leśnictw. Z dniem 1 października 1972r. nadleśnictwo Dobrzany połączono z nadleśnictwem Chociwel, 1 stycznia 1973 r dołączono do nich nadleśnictwo Dolice, za wyjątkiem leśnictwa Płotno. I tak z trzech nadleśnictw powstało jedno nadleśnictwo Dobrzany o powierzchni leśnej 21 962 ha. W 1975r. BUL i GL w Gorzowie Wlkp. Opracował plan I rewizji urządzania lasu na okres 01.10.1975 – 30.09.1985 – dla nowego nadleśnictwa Dobrzany. W 1976r. rozwiązane zostały wszystkie leśnictwa – 15 i w to miejsce wprowadzono trzy leśnictwa obrębowe: Chociwel, Dobrzany i Dolice. Rozdzielono leśników na służbę 33 technologiczną i leśną – zajmująca się hodowlą i ochroną lasu. Eksperyment organizacyjny trwał do 1980 roku i na szczęście nigdzie poza Dobrzanami nie był powtórzony. W międzyczasie w 1978-79 zima stulecia zniszczyła prawie 2 tyś. ha młodników i drągowin w II kl. wieku. W 1980 r. po śniegołomach wycięto zrębami sanitarnymi 1271 ha, dodać do tego należy 411ha planowanych zrębów, które również miały charakter sanitarny. Część młodników zepchnięto ciężkim sprzętem, aby umożliwić ich odnowienie. Na pozostałych, mocno osłabionych, drzewostanach pojawiły się szkodniki wtórne: cetyniec, kornik drukarz. W 1982r. wystąpiła gradacja brudnicy mniszki. Od maja do końca czerwca trwała akcja zwalczania brudnicy na terenie całego nadleśnictwa. Akcje prowadzono przy użyciu samolotów stosując pyretroidy: Ambusz, Decis, Ripcort I preparat biologiczny Bactospeine. Akcję powtarzano w latach 1981 i 1982. W latach 1982-1985 nie prowadzono w ogóle trzebieży selekcyjnej, a jedynie trzebież sanitarną – usuwając głównie świerka uszkodzonego przez mniszkę. Usuwanie skutków śniegołomów i gradacji brudnicy mniszki trwało do 1990 r. Odnotować wypada, że w 1981r. utworzono Iński Park Krajobrazowy o powierzchni 18 tyś. ha, a wraz z otuliną 44 tyś. ha – 17.763 ha dwie trzecie tego obszaru leży w granicach administracyjnych nadleśnictwa Dobrzany . W 1985 roku utworzono rezerwat przyrody „Głowacz” o pow. 78,70 ha – leśnej 50,55 ha z najwyższym wzniesieniem 180m npm. w dawnym woj. szczecińskim. Zgłaszane są pierwsze gniazda strefowo chronione – bielika, orlika, kani, bociana czarnego. W roku 1990 BUL i GL w Gorzowie Wlkp. Opracował plan II rewizji urządzania lasu na okres 01.01.1991r – 31.12.2000 r. Powierzchnia nadleśnictwa podzielona została na dwa obręby: Dobrzany- 18.174,29 ha i Choszczno- 8.046, 72 ha Obręb Choszczno (dawny obręb Dolice) z dniem 1 stycznia 1992 roku wszedł w skład nowopowstałego nadleśnictwa Choszczno, zaś z obrębu Dobrzany przekazano do nadleśnictwa Drawno 261,38 ha i utworzono jednoobrębowe nadleśnictwo Dobrzany o powierzchni 17.912,91 ha (Zarządzenie nr 26 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 23 grudnia 1991r. znak: N-6-0113-63/91). Nadleśnictwo Dobrzany w obecnym kształcie powstało, więc 1 stycznia 1992 roku z połączenia dawnych nadleśnictw a późniejszych obrębów Chociwel i Dobrzany.

Tab. 3. Syntetyczne zestawienia danych historycznych

Urzadzanie Urzadzanie Urzadzanie I definitywne definitywne definitywne Rewizja Wyszczególnienie Uszczególnienie N-ctwo N-ctwo N-ctwo na stan informacji Chociwel Dobrzany Dolice 1.10.1975r. stan na stan na stan na N-ctwo 1.10.1965 r. 1.10.1966 1.10.1966 r. Dobrzany 1 2 3 4 5 6 Powierzchnia ogólna ha 9051,16 8519,91 8506,47 25062,43 Pow. lesna bez gruntów zwiazanych z gosp.leśną ha 8017,96 7501,59 7353,93 21962,16 Pow. lasów ochronnych ha 1651,54 203,13 29,53 2541,62 Pow. rezerwatów ha - - - - Zapas na pow. leśnej zal. m3 1063630 1232522 928937 Przeciętny zapas na pow. leśnej m3/ha 133 164 126 149 Przeciętny wiek lat 42 42 42 46 Etat użytkowania rębnego pow. w plan 620,93 468,31 425,27 1838,94 ha wykonanie 723,41 530,26 500,10 2593,11 Etat użytkowania rębnego – m3 plan 141397 139142 106380 354477 netto wykonanie 177100 144151 136515 378415 Wielkość użytkowania plan 40295 59862 39291 225621 przedrębnego - m3 netto wykonanie 58346 73260 34267 394279 Wielkość odnowień i zalesień plan 1534,64 1044,36 1279,50 1736,54 otwartych - ha wykonanie 1706,73 1505,31 1227,25 2742,03 Wielkość odnowień pod osłoną – ha plan 339,25 672,38 176,17 1065,67 wykonanie 122,32 103,16 11,47 598,95 Lasy Lasy wodoch grupy Db 120 120 120 ronne II+kraj 140 obr. 140 Js - - 120 140 140 Wz - - - 140 140 Bk 100 120 10 120 120 So 100 100 100 120 100 Md 100 100 100 120 100 Św 80 80 80 90 90 Dg 80 80 80 90 90 Wieki rębności Brz 80 80 80 80 80 Ol 80 80 80 80 80 Gb 80 80 80 80 80 Jw. 80 80 80 80 80 Kl 80 80 80 80 80 Ak 80 80 80 80 80 Lp 80 80 80 80 80 Os 60 60 60 60 60 Wb 40 40 40 40 40 Tp 40 40 40 40 40

II III IV Rewizja Rewizja Rewizja Wyszczególnienie Uszczególnienie na stan na stan na stan informacji 1.10.1991r. 1.10.2001r. 1.10.2011r. N-ctwo N-ctwo N-ctwo Dobrzany Dobrzany Dobrzany 1 2 7 8 9 Powierzchnia ogólna ha 17912,91 19529,61 20547,47 Pow. lesna bez gruntów zwiazanych z gosp.leśną ha 16161,18 17336,99 18569,53 Pow. lasów ochronnych ha 2000,86 6415,62 16080,35 Pow. rezerwatów ha 58,55 58,55 147,58 Zapas na pow. leśnej zal. m3 2815334 3669253 4540834 Przeciętny zapas na pow. leśnej m3/ha 174 212 245 Przeciętny wiek lat 49 49 54 Etat użytkowania rębnego pow. w plan 1909,22 2710,77 2954,52 ha wykonanie 723,41 2568,23 - Etat użytkowania rębnego – m3 plan 328073 407965 482800 netto wykonanie 276403 372600 - Wielkość użytkowania plan 170485 335000 484900 przedrębnego - m3 netto wykonanie 260769 370258 - Wielkość odnowień i zalesień plan 1179,82 1082,93 467,56 otwartych - ha wykonanie 1703,00 1543,00 - Wielkość odnowień pod osłoną – ha plan 1199,03 1484,21 1475,48 wykonanie 633,00 1195,00 -

Db 140 140 140 Js 120 120 120 Wz 120 120 120 Bk 110 110 110 So 100 100 100 Md 100 100 100 Św 90 90 90 Dg 80 80 80 Brz 80 80 80 Wieki rębności Ol 80 80 80 Gb 80 80 80 Jw. 80 80 80 Kl 80 80 80 Ak 80 80 80 Lp 80 80 80 Os 60 60 60 Ol szara 60 60 Ol odrośl. 60 Ol odrośl. Wb 40 40 40 Tp 40 40 40

1.3. Opis dokumentacji prawnej stanu posiadania a) Zestawienie porównawcze powierzchni ogólnej Nadleśnictwa przedstawionej z dokładnością do 1 m2 i wyrażonej z dokładnością do 1 ara. Tab. 4. Porównanie powierzchni Nadleśnictwa

Powierzchnia wg tabeli nr I w ha z wg opisów taksacyjnych w różnica w ha z dokładnością dokładnością do 1 m2 ha z dokładnością do 1 ara do 1 m2 Nadleśnictwo 20546,8298 20547,47 0,6402

Powierzchnia ogólna Nadleśnictwa wyrażona w m2 jest zgodna z ewidencją powszechną. Powierzchnia poszczególnych wyłączeń z dokładnością do 1 ara została wyliczona zgodnie z § 68 instrukcji u.l., w pierwszej kolejności wyrównano powierzchnię wyłączeń, określoną w m2 do powierzchni działek ewidencyjnych, a następnie zaokrąglono poszczególne wyłączenia do 1 ara. Suma powierzchni wyłączeń zaokrąglonych do 1 ara stanowi powierzchnię oddziału, która w wielu przypadkach różni się od sumy powierzchni działek określonych w m2, tworzących poszczególne oddziały. b) Zestawienie porównawcze powierzchni ogólnej, wyrażonej w hektarach Nadleśnictwa między poprzednim i obecnym planem u.l. Tab. 5. Porównani powierzchni ogólnej

Powierzchnia w ha.

wg poprzedniego planu u.l. wg obecnego planu u.l. różnica ± Nadleśnictwo 19529,61 20547,47 + 1017,86

Z wyżej przedstawionego zestawienia wynika, że powierzchnia nadleśnictwa zwiększyła się o 1017,86 ha. Zaistniałe różnice będą skomentowane w analizie gospodarki leśnej w minionym okresie.

37 c) Syntetyczne zestawienie z opisów taksacyjnych powierzchni gruntów Nadleśnictwa wg rodzajów użytków gruntowych i kategorii użytkowania.

Tab. 6. Zestawienie powierzchni gruntów Nadleśnictwa wg grup kategorii użytkowania

Nadleśnictwo Grupa kategorii użytkowania ha % 1 4 5 I. LASY 1. Pow. zalesiona 18373,61 89,4 2. W produkcji ubocznej 14,44 0,1 3. Do odnowienia 72,74 0,4 4. Pozostałe 108,74 0,5 5. Związane z gosp. leśną 491,99 2,4 Razem lasy 19061,52 92,8 II. Grunty zadrzew. 96,08 0,5 i zakrzew. III. GRUNTY NIELEŚNE 1. orne 163,77 0,8 2. sady 1,68 - 3. łąki 125,51 0,7 4. pastwiska 78,51 0,4 5. rolne zabudowane 3,42 - 6. pod stawami - - 7. pod rowami 7,38 - 8. tereny mieszkaniowe 1,18 - 9. tereny przemysłowe 0,66 - 10. tereny zabud. inne 1,74 - 11. zurbaniz. terny 1,43 - niezabudowane 12. tereny rekr.- wypoczynk. 10,76 0,1 13. użytki kopalne 6,53 - 14. tereny 2,40 - komunikacyjne 15. użytki ekologiczne 28,23 0,1 16. nieużytki 911,84 4,4 17. pod wodami 23,11 0,1 18. tereny różne 21,72 0,1 Razem grunty nieleśne 1389,87 6,7 Ogółem I + II + III 20547,47 100,0

W Nadleśnictwie Dobrzany występuje jeden grunt we współwłasności o powierzchni 0,3157ha, w gminie Chociwel, obr. ewidencyjny m-to Chociwel 2, działka ewid. 414. Grunty sporne nie występują. Grunty wyłączone z produkcji występują, a są to LINIE EN. Linie energetyczne to 54 wydzielenia o łącznej powierzchni 21,66 ha. 38

W rodzaju użytku gruntowego „LASY”, grunty pozostałe to:  do naturalnej sukcesji 108,74 ha, w tym:  oddz.: 98f, 155h, 184l, 188m, 194d, 212g, 218m, 219Ak, 221b, 222d, 247Ac, 280g, 281g, 305Ag, 315j, 320Ah, 333c, 333i, 339Aa, 339Ab, 348p, 383An, 383Ap, 391a, 397i, 398a, 398d, 399Bd, 405a, 405i, 406d, 408g, 409a, 410b, 411h, 426f, 426i, 437g, 443b, 488j, 489i, 521j, 522m, 522n, 522s, 522bx, 530f, 587g, 599g, 603fx, 660c, 660d, 667b, 669j, 669Ay, 670j, 670k, 676d, 703f. Wykaz rozbieżności między otrzymaną dokumentacją, a stanem faktycznym stwierdzonym na gruncie przekazano do Nadleśnictwa celem doprowadzenia do zgodności.

Stwierdzone rozbieżności dotyczą 54 przypadków.

2. Charakterystyka warunków przyrodniczych w zasięgu działania Nadleśnictwa

2.1. Przynależność do krainy przyrodniczo - leśnej i mezoregionów Położenie Lasy Nadleśnictwa Dobrzany obejmują swym zasięgiem tereny położone od miejscowości Grzęźno do miejscowości Suchanówko (i dalej aż do rz. Iny ) w kierunku N-S w linii prostej ok. 34 km oraz od miejscowości Stargard Szczeciński do miejscowości Czertyń w kierunku WE w linii prostej ok. 34 km. Przyległymi nadleśnictwami są : w części SE N-ctwo Drawsko Pomorskie na odcinku 3 km oraz zgodnie ze wskazówkami zegara N-ctwa Drawno, Choszczno, Kliniska, Nowogard i Łobez. Nadleśnictwo Dobrzany składa się z sześciu dużych (powyżej 500ha) i wielu drobnych rozproszonych kompleksów. Regionalizacja przyrodniczo - leśna Według podanej w „Siedliskowych podstawach hodowli lasu” (Trampler i wsp. 1990) regionalizacji przyrodniczo leśnej, Nadleśnictwo Dobrzany położone jest w: Krainie Bałtyckiej,  Dzielnica Niziny Szczecińskiej, Mezoregion - Równin Szczecińskich  Dzielnica Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego Mezoregion – Pojezierza Myśliborsko - Choszczeńskiego,  Dzielnicy Pobrzeża Słowińskiego, Mezoregion- Równiny Słupskiej 39

Mezoregion przyrodniczo-leśny jest najmniejszą i podstawową jednostką regionalizacji. Jego charakter ekologiczno-fizjograficzny wynika z dominującego na jego obszarze podłoża geologicznego i typu krajobrazu naturalnego, czego wyrazem jest dominacja określonych typów siedlisk, które kształtują potencjalna produkcyjność lasów i odróżniają od sąsiednich mezoregionów. Poniżej przedstawia się krótką charakterystykę mezoregionów obejmujących swym zasięgiem Nadleśnictwo Dobrzany. Mezoregion Równin Szczecińskich ze względu na urodzajne gleby i intensywną gospodarkę rolną ma niską lesistość (19,3%), a występujące w lasach siedliska są bardzo żyzne. Do mezoregionu tego należy zachodnia część N-ctwa Dobrzany. Mezoregion Pojezierza Myśliborsko –Choszczeńskiego stanowi wysunięty najbardziej na zachód i jednocześnie na północ region dzielnicy. Mezoregion należy do mniej lesistych w dzielnicy (26,8%). Przeważają siedliska borowe przy czym znacznie więcej niż w innych częściach dzielnicy występują siedliska żyzne. W skład tego mezoregionu wchodzi centralna i wschodnia część N-ctwa Dobrzany. Mezoregion Równiny Słupskiej jest przdłużeniem Równiny Białogardzkiej oddzielonym przez wał Wzgórz Koszalińskich. Powierzchnia mało urozmaicona, miejscami zupełnie płaska. Zbudowana jest z gliny morenowej, piasków glacifluwialnych oraz iłów i mułów glacilimnicznych. W północnej części równiny ciągnie się pasmo moren czołowych pochodzących z ostatniej fazy zlodowacenia . Jest to obszar typowo rolniczy obejmujący również kompleks leśny Puszczy Słupskiej. 2.2. Położenie geograficzne i wysokościowe

Według „Geografii fizycznej Polski” (Kondracki 1988) Nadleśnictwo Dobrzany położone jest w:

Podobszarze Pozaalpejskiej Europy Zachodniej (3),

Prowincji Niżu Środkowo-Europejskiego(31),

Podprowincji Pobrzeża Południowobałtyckiego(313),

Makroregionie Pobrzeża Szczecińskiego(313.2/3),

Mezoregionach - Równiny Pyrzycko-Stargardzkiej(313.31),

- Równiny Nowogardzkiej (313.32) Podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego(314/315),

Makroregionie Pojezierza Zachodniopomorskiego(314.4), 40

Mezoregionach - Pojezierza Choszczeńskiego(314.42)

- Pojezierza Ińskiego(314.43)

- Wysoczyzny Łobeskiej(314.44)

Równina Pyrzycko-Stargardzka (313.31) rozciąga się wokół jeziora Miedwie, sięgając na wschód poza dolinę Iny. Część wschodnia równiny w okolicach Stargardu Szczecińskiego jest nieco wyżej położona od części zachodniej, leżącej nad rzeką Płonią oraz wokół jeziora Miedwie i ma rzeźbę bardziej urozmaiconą wskutek występowania wydłużonych płaskich wałów drumlinowych. Mezoregion zajmuje powierzchnię 1138 km2.Od S i E równinę otaczają wzniesienia Pojezierza Zachodniopomorskiego, od N równina Goleniowska. Równina Nowogardzka (313.32) wznosi się powyżej 50m n.p.m., przekraczając w poszczególnych punktach nawet 80m. Leży ona między równinami Goleniowską i Pyrzycko- Stargardzką od zachodu, a Pojezierzem Zachodniopomorskim od wschodu. W falistą powierzchnię morenową z wałami drumlinów i ozów wcięte są wąskie, zabagnione dolinki o kierunku południkowym. Równina jest słabo zalesiona. Powierzchnia mezoregionu wynosi 1223 km2. Pojezierze Choszczeńskie (314.42) obejmuje 545 km2 powierzchni. Ta część Pojezierza Zachodniopomorskiego tworzyła wschodnie obrzeże płata lodowca skandynawskiego w fazie pomorskiej. Wały morenowe w związku z tym zmieniają kierunek z równoleżnikowego na północno-wschodni i południkowy, a wysokości dochodzą do 120m n.p.m. Pojezierze Choszczeńskie stanowi stosunkowo wąską strefę pomiędzy dolinami górnej Płoni i górnej Iny, a jeziora nie osiągają tu większych rozmiarów. Od wschodu sąsiaduje ono z zalesioną, sandrową Równiną Drawską, zaś na południowym-wschodzie graniczy z pojezierzem Dobiegniewskim. Pojezierze Ińskie (314.43) na północy od równoleżnikowego odcinka Iny na wielkim skręcie strefy marginalnej Pojezierza Zachodniopomorskiego w kierunku północno- wschodnim wyodrębniono mezoregion ze względu na jego urozmaiconą rzeźbę i dość znaczne wzniesienia, dochodzące do 180m n.p.m. największym jeziorem jest tu Ińsko z którego bierze początek rzeka Ina. Wzgórza morenowe są przeważnie zalesione. Powierzchnia tego mezoregionu wynosi 783 km2. Wysoczyzna Łobeska (314.44) leży na północ od Pojezierza Ińskiego, przekraczając nieznacznie wysokość 100m n.p.m. Rozcina ją dolina Regi z jej dopływami, powstałe przez 41 przekształcenie pierwotnych rynien subglacjalnych. W związku z tym jeziora w tym mezoregionie są niewielkie i nieliczne. Region ma 1123 km2 powierzchni.

2.3. Rzeźba terenu (geomorfologia) Obszar Nadleśnictwa Dobrzany charakteryzują trzy typy reliefu powierzchni:  teren nizinny o deniwelacjach nie przekraczających 5 m, zajmuje około 42%  teren nizinny falisty, którego deniwelacja nie przekracza 12-15m, a stoki wzniesień mają nachylenie do 5% zajmuje około 30%  teren nizinny pagórkowaty, którego wzniosłość tworzą pagórki, wały i garby o wysokości względnej do 20-25m i nachyleniu stoków 6o-30o, zajmuje około 28%. Południowo-wschodnia część Nadleśnictwa charakteryzuje się rzeźbą niziną falistą i pagórkowatą przechodzącą w kierunku północno-zachodnim w rzeźbę nizinna równą i nizinną falistą. Różnicą w wysokości na terenie nadleśnictwa pomiędzy najniżej położonym punktem 22m n.p.m. (oddz.397,398), a najwyższym punktem 180m n.p.m.(góra Głowacz oddz.127) wynosi około 158m. Na terytorium Nadleśnictwa utwory geologiczne pochodzą z następujących okresów geologicznych:  utwory trzeciorzędowe (kry, porwaki), zajmujące niewielkie obszary Dzwonowa, Lisowa i Rosowa  utwory czwartorzędowe stanowiące 99% powierzchni Nadleśnictwa. Według mapy geologicznej Polski (I.G.1977) Nadleśnictwo Dobrzany położone jest w zasięgu zlodowacenia bałtyckiego stadiału pomorskiego. W wyniku przemian a także procesów zachodzących na przestrzeni czasu na omawianym obszarze powstały następujące zasadnicze formy geomorfologiczne:  formy pochodzenia lodowcowego i wodnolodowcowego  formy polodowcowe i eoliczne  formy pochodzenia rzecznego i jeziornego  formy antropogeniczne. Szczegółowy opis form geomorfologicznych znajduje się w elaboracie glebowo- siedliskowym sporządzonym w 1999r. przez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Gorzowie Wlkp.

2.4. Warunki klimatyczne, glebowe, wodne

2.4.1. Warunki klimatyczne Obszar Nadleśnictwa położony jest (wg Romera) w typie klimatu Krainy Wielkich Dolin, w Krainie Szczecińskiej. Warunki klimatyczne w tym rejonie pozostają pod wpływem Bałtyku, dzięki czemu występują tam łagodne zimy, chłodniejsze niż w pozostałych regionach lata (mniejsze różnice temperatur niż w innych regionach Polski), silne wiatry i sporo opadów(600-700mm rocznie). Według regionalizacji ekoklimatycznej Polski opracowanej przez IBL w 1990r. teren Nadleśnictwa leży w strefie Ekoklimatycznej [5] Krainie Bałtyckiej, którą cechują subatlantyckie zbiorowiska potencjalnej roślinności naturalnej wykształconej pod wpływem Morza Bałtyckiego. Klimat Krainy Bałtyckiej jest kształtowany przez oddziaływanie morza. Zróżnicowanie klimatyczne w obrębie krainy jest modyfikowane przez pagórkowato-jeziorne ukształtowanie terenu. Średnia roczna temperatura powietrza w krainie wynosi od + 7 do + 8oC. Średnia temperatura stycznia od - 4 do + 1oC, a lipca od 17 do 18oC. Średnia temperatura okresu wegetacji waha się od +12,5 do +14,5oC. Amplitudy miesięcznych temperatur są niewielkie (19-21oC) co wiąże się z wpływem klimatu atlantyckiego. Cechą charakterystyczną Krainy Bałtyckiej jest krótki termiczny okres wegetacji. Fenologicznie początek wiosny następuje między 25 kwietnia, a 15 maja natomiast wczesna jesień od 1 do 25 września. Okres wegetacji trwa na przeważającym terenie krainy średnio 128 dni.

Tab. 7. Dane wielolecia za lata 1881-1999r. dla stacji meteorologicznej w Szczecinie

Lata 1881-1950 1951-1980 1981-1990 1991-1995 1996-1999 Średnia roczna temp. powietrza 8,3 8,3 8,9 9,2 9,6

Średnia roczna suma opadów 561 520 512 555 574

Tab. 8. Dane wielolecia (1989-2005) dla stacji meteorologicznej w Resku

Miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok średnia temp. 0,7 0,4 3,6 7,7 12,5 15,5 17,7 17,4 12,6 8,4 3,0 0,2 8,4 powietrza średnia suma 47 45 60 39 53 72 83 80 66 48 51 59 703 opadów

Charakterystykę warunków klimatycznych przedstawia się graficznie według danych ze stacji meteorologicznej w Resku Ryc. 1. Charakterystyka średnich temperatur miesięcznych

temperatura (oC) temperatura 6

0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiące

Średnia temperatura roczna wynosi 8,4 0C Ryc. 2. Charakterystyka średnich miesięcznych sum opadów atmosferycznych

90 83 80 80 72 70 66 60 59 60 53 51 47 48 50 45 39 40

opad (mm) opad

0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiące

Średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 703 mm

2.4.2. Warunki glebowe Temat ten jest omówiony szczegółowo w operacie siedliskowym dla Nadleśnictwa Dobrzany opracowanym przez BULiGL Oddział w Gorzowie Wlkp. w roku 1999. Poniżej przytacza się typy gleb w układzie systematycznym zgodnie z opracowaniem z 1999 roku..

Dział gleb fitogenicznych

Rząd gleb mineralnych bezwęglowych słabo wykształconych

 arenosole (AR)

Dział gleb autogenicznych

Rząd gleb brunatnoziemnych

 brunatne właściwe (BRw)

 brunatne kwaśne (BRk)

 płowe (P)

Rząd gleb bielicoziemnych

 rdzawe (RD)

 bielicowe (B)

Dział gleb semihydrogenicznych

Rząd gleb glejo-bielicoziemnych

 glejo-bielicowe właściwe (Bgw)

Rząd czarnych ziem

 czarne ziemie (CZ)

Rząd gleb zabagnionych

 opadowoglejowe (OG)

 gruntowoglejowe (G)

Dział gleb hydrogenicznych

Rząd gleb bagiennych

 torfowe (T) 45

Rząd gleb pobaginych

 murszowe (M)

 murszowate (MR)

Dział gleb napływowych

Rząd gleb aluwialnych

 mady rzeczne (MD)

Rząd gleb deluwialnych

 deluwialne (D)

Dział gleb antropogenicznych

Rząd gleb industrio- i urbanoziemnych

 industrio- i urbanoziemne o niewykształconycm profilu (AUi)

 industrio- i urbanoziemne próchniczne (AUp).

Udział typów gleb w nadleśnictwie przedstawiony w układzie systematycznym obrazuje poniższa tabela: Tab. 7. Typy gleb w Nadleśnictwie Typ gleby % Gleby arenosole (AR) 0,28 Gleby brunatne właściwe (BRw) 5,17 Gleby brunatne kwaśne (BRk) 0,16 Gleby płowe (P) 24,05 Gleby rdzawe (RD) 48,74 Gleby bielicowe (B) 0,21 Gleby glejo-bielicowe właściwe (Bgw) 1,40 Gleby czarne ziemie (CZ) 1,00 Gleby opadowoglejowe (OG) 0,22 Gleby gruntowoglejowe (G) 2,30 Gleby torfowe (T) 5,40 Gleby murszowe (M) 3,89 Gleby murszowate (MR) 5,94 Mady rzeczne (MD) 0,27 Gleby deluwialne(D) 0,76 Gleby indutrio-i urbanoziemne o niewykształconym 0,12 profilu (AUi) Gleby indutrio-i urbanoziemne próchniczne (AUp) 0,09 Razem 100

W nadleśnictwie dominują (zgodnie z operatem glebowo-siedliskowym) gleby rdzawe(RD), które przeważają w kompleksach leśnych naszego kraju. Utwory geologiczne wyróżniono zasadniczo w oparciu o Mapę Geologiczną Polski, zasięgi w oparciu o własne punkty badań i kartowanie terenowe. Rzeczywisty zasięg pokrywa się zasadniczo z zasięgiem przedstawionym na mapach. Wyróżniono następujące utwory geologiczne: Utwory czwartorzędowe – Q 1. Osady akumulacji bagiennej, rzecznej i jeziornej Qt - torfy Qms - mursze\ Qm - muły i gytie organiczne Qhfp - piaski rzeczne holoceńskie Qlip - piaski jeziorne 2. Utwory akumulacji lodowcowej Qp - piaski zwałowe Qfgp - piaski wodnolodowcowe (sandrowe, ozów, kemów, tarasów kemowych, moren spiętrzonych) Qg/fgp - piaski wodnolodowcowe z pokrywami glin morenowych Qg - gliny zwałowe Qbi – iły zastoiskowe Qbpy – piaszczysto-pyłowe utwory zastoiskowe i limnoglacjalne 3. Osady akumulacji stokowej Qd – deluwia (genetycznie związane z procesami spłukiwania przez wody opadowe) Utwory starsze od czwartorzędu Tri – ilaste utwory trzeciorzędowe z wierzchu spiaszczone (płytko, średnio lub głęboko) Trpi – piaski trzeciorzędowe na iłach trzeciorzędowych Szczegółowy opis utworów przedstawiono w operacie glebowo-siedliskowym. Klasyfikację, skróty gleb oraz utworów geologicznych dostosowano do wydanego Zarządzenia Nr 9 z dnia 7 lutego 2001r. przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w sprawie wprowadzenia do stosowania „Klasyfikacji gleb leśnych Polski”. (ZU/ZG-7012-1/2001).

2.4.3. Warunki wodne Zagadnienie te jest szeroko omówione w „Programie ochrony przyrody” oraz w „Operacie siedliskowym”. Zgodnie z „Podziałem Hydrograficznym Polski” (IMiGW) Nadleśnictwo Dobrzany położone jest w dorzeczu rzeki Odry (obejmującej swym zasięgiem 95% powierzchni nadleśnictwa) oraz dorzeczu rzek uchodzących do morza Bałtyckiego. Tab. 10. Schemat rzek przepływających przez teren Nadleśnictwa Dorzecze rzeki Odry Ina Pęzinka Reczyca Krąpiel Okra

Kania

Krępa Dołżnica

Pęzinka Dorzecze rzek uchodzących do morza Rega Ukleja

Ważną rolę w gospodarce wodnej terenu spełniają liczne jeziora, kanały, rowy, bagna i torfowiska będące naturalnymi zbiornikami retencyjnymi wpływającymi hamująco, a zarazem regulująco na odpływ wód powierzchniowych w zlewni oraz na odpływ wód gruntowych z gleb sąsiadujących z torfowiskami (Kluczyński 1958). Tab. 11. Większe jeziora występujące na obszarze Nadleśnictwa Nazwa jeziora Powierzchnia[ km2] Głębokość[ m] Błotno 0,2 b.d.

Chociwel 0,6 2,7

Dłusko 0,6 4,4

Ińsko 5,1 12,3

Kamienny Most 0,6 1,0

Krzemień 2,1 9,6

Linówko b.d. b.d.

Marianowskie 0,8 6,2

Okunie 0,5 6,8

Sierakowo 0,6 5,4

Szadzko 0,8 1,4

Wapnica b.d. b.d. 48

Wiechowskie 0,2 b.d.

Wisola 1,8 5,9

Woświn 8,1 9,3

2.5. Charakterystyka typów siedliskowych lasu Różnorodność typów siedliskowych lasu wynika z jakości glebowej siedliska, w oparciu na trwałych elementach gleb takich jak: rodzaj gleby, typ i podtyp gleby, gatunek gleby, stopień uwilgotnienia. Typy siedliskowe lasu przyjęto z operatu siedliskowego. W części tabelarycznej znajdują się tabele: nr II - zestawienie powierzchni typów siedliskowych lasu wg panujących gatunków drzew oraz ich bonitacji, nr IV - powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg typów siedliskowych i gatunków panujących, Va oraz Vb - powierzchniowa oraz miąższościowa tabela klas wieku wg rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu, charakteryzujące udział typów siedliskowych w lasach Nadleśnictwa. Poniżej podaje się syntetyczne zestawienie występujących typów siedliskowych lasu oraz porównanie z okresem ubiegłym. Tab. 12. Zestawienie powierzchni leśnej zalesionej i nie zalesionej wg typów siedliskowych lasu oraz porównanie z okresem ubiegłym

Lp. Typ Powierzchnia zalesiona i nie zalesiona Powierzchnia zalesiona i nie zalesiona siedliskowy wg stanu na 1.01.2011 wg stanu na 1.01.2001 lasu ha % ha % 1 2 3 4 5 6 1 Bśw 3,24 - 2,10 - 3 Bb 9,20 - 9,16 0,1 4 BMśw 3591,38 19,3 3448,02 19,8 5 BMw 82,52 0,5 81,33 0,5 6 BMb 43,74 0,2 44,39 0,3 7 LMśw 5981,15 32,2 5361,97 30,9 8 LMw 702,86 3,8 655,34 3,8 9 LMb 118,80 0,6 117,06 0,7 10 Lśw 5657,65 30,5 5368,61 31,0 11 Lw 497,47 2,7 479,82 2,7 12 Ol 1289,57 6,9 1171,27 6,7 13 OlJ 530,57 2,9 533,00 3,1 14 Lł 61,38 0,4 64,92 0,4 Razem 18569,53 100,0 17336,99 100,0

Rys. 3. Udział procentowy powierzchni typów siedliskowych lasu w Nadleśnictwie

LMw; 3,8

LMb; 0,6 Lśw; 30,5; 31% LMśw; 32,2

Lw; 2,7

BMb; 0,2 Ol; 6,9 OlJ; 2,9

BMśw; 19,3 BMw; 0,5 Bb; 0,0

Dominującym typem siedliskowym w nadleśnictwie jest LMśw. Przeważają siedliska lasowe – 69,8 %, bory stanowią 20,0 %, duży jest udział olsów – 9,8 %. Niewielkie zmiany w typach siedliskowych lasu związane są ze zwiększeniem się powierzchni zalesionej i nie zalesionej o 1232,54 ha. Rys. 4. Porównanie procentowego udziału powierzchni typów siedliskowych lasu w Nadleśnictwie wg poprzedniego i obecnego planu u. l.

35,0

30,0 01.01.2011 r.

25,0 01.01.2001 r.

20,0

15,0

10,0

5,0

0,0 Bśw BMśw BMb LMw Lśw Ol Lł

Tab. 13. Zestawienie powierzchni i udziałów procentowych gatunków panujących w poszczególnych typach siedliskowych lasu

Typ SO SOcz SOw Md Św Dg Bk Db* Dbsz siedliskowy lasu Powierzchnia w ha / %

10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 3,24 Bśw 100,00 0,47 Bb 5,11 3104,65 0,88 91,70 54,56 27,65 76,35 BMśw 86,46 0,02 2,55 1,52 0,77 2,13 14,75 1,38 15,10 Bmw 17,87 1,67 18,30 7,35 4,62 BMb 16,80 10,56 2929,30 1,59 346,14 535,55 17,43 463,88 3,08 424,02 LMśw 48,96 0,03 5,79 8,95 0,29 7,76 0,05 7,09 83,17 6,17 65,27 5,13 3,12 70,64 LMw 11,83 0,88 9,29 0,73 0,44 10,05 0,63 1,28 1,97 LMb 0,53 1,08 1,66 298,71 297,86 490,73 33,57 2428,36 8,37 1044,51 Lśw 5,28 5,26 8,67 0,59 42,91 0,15 18,46 3,52 5,92 8,43 12,77 3,33 69,41 Lw 0,71 1,19 1,69 2,57 0,67 13,95 0,87 7,54 3,30 Ol 0,07 0,58 0,26 0,86 2,52 OlJ 0,16 0,47 3,04 1,34 4,38 3,79 Lł 4,95 2,18 7,14 6,17 6449,70 0,88 1,59 749,17 1183,08 51,00 2939,99 22,28 1696,51 Ogółem 34,75 0,00 0,01 4,03 6,37 0,27 15,83 0,12 9,14 * Db nie określony występuje na powierzchni nie zalesionej

Tab. 13. c.d Typ Dbb Dbc Jw Wz Js Gb Brz Ol siedliskowy lasu Powierzchnia w ha / %

1 11 12 13 14 15 16 17 18

Bśw

8,73 Bb 94,89 2,32 226,67 5,14 BMśw 0,06 6,31 0,14 50,69 0,60 BMw 61,43 0,73 27,15 4,62 BMb 62,08 10,56 67,44 2,85 20,45 3,95 0,84 1061,41 80,15 LMśw 1,13 0,05 0,34 0,07 0,01 17,75 1,34 0,65 229,24 226,88 LMw 0,09 32,62 32,28 39,88 74,14 LMb 33,57 62,40 30,40 0,95 25,95 0,54 29,20 11,22 823,27 114,84 Lśw 0,54 0,02 0,46 0,01 0,52 0,02 14,55 2,03 4,73 5,99 57,64 2,35 61,97 249,40 Lw 0,95 1,20 11,59 0,47 12,46 50,14 2,88 26,85 1248,13 Ol 0,22 2,08 96,79 0,13 10,19 10,46 497,02 OlJ 0,02 1,92 1,97 93,69 3,74 5,57 22,96 Lł 6,09 9,07 37,42 105,54 3,80 52,52 0,54 107,60 14,41 2571,89 2523,88 Ogółem 0,57 0,02 0,28 0,00 0,58 0,08 13,85 13,59

Tab. 13. c.d Typ Ols Ak Tp Oś Lp RAZEM siedliskowy lasu Powierzchnia w ha / %

1 19 20 21 22 23 24 3,24 Bśw 100,00 9,20 Bb 100,00 0,73 0,73 3591,38 BMśw 0,02 0,02 100,00 82,52 BMw 100,00 43,74 BMb 100,00 1,65 2,31 0,98 18,13 5981,15 LMśw 0,03 0,04 0,02 0,30 100,00 6,99 5,60 702,86 LMw 0,99 0,80 100,00 0,90 118,80 LMb 0,76 100,00 1,50 4,82 12,85 5657,65 Lśw 0,03 0,09 0,23 100,00 6,47 3,70 1,70 0,14 497,47 Lw 1,30 0,74 0,34 0,03 100,00 1289,57 Ol 100,00 9,39 530,57 OlJ 1,77 100,00 15,47 1,09 61,38 Lł 25,20 1,78 100,00 24,50 4,54 25,70 40,27 0,14 18569,53 Ogółem 0,13 0,02 0,14 0,22 0,00 100,00

Ryc. 5. Udział grup gatunków panujących w typach siedliskowych lasu

Rozkład powierzchniowy i procentowy siedlisk według ich stanu w ramach poszczególnych grup troficznych przedstawiono w „Programie ochrony przyrody” 2.6. Powierzchniowa i miąższowa tabela klas wieku wg stref uszkodzenia lasu i gatunków panujących – tabela nr VII Z uwagi na brak odpowiednich zarządzeń DGLP nie zakładano powierzchni rozpoznawczych zanieczyszczeń przemysłowych. Na podstawie obserwacji terenowych oraz po akceptacji przez NTG stwierdza się, że lasy N-ctwa Dobrzany znajdują się w strefie „0” tzw. „wolnej od uszkodzeń” W związku z powyższym nie sporządzono tabeli nr VII. 2.7. Przyjęte przez KZP gospodarcze typy drzewostanów i orientacyjne składy upraw Poniżej przedstawia się porównanie przyjętych gospodarczych typów drzewostanów i orientacyjnych składów docelowych upraw z aktualnym składem drzewostanów według gatunków rzeczywistych w poszczególnych typach siedliskowych lasu. Tab. 14. Zestawienie GTD z aktualnym składem drzewostanów wg gatunków rzeczywistych

Typ Gospodarczy Aktualny stan drzewostanów Skład docelowy siedliskowy typ wg gatunków rzeczywistych odnowień % lasu drzewostanu % 1 2 3 4 Bśw So So 80, Brz i inne 20 So 90, Brz 10 Bw So So 70, Brzom i inne 30 - Bb So So 90, Brz i inne 10 Brz 70, Ol 25, So 5 So So 80, Dbb i inne 20 So 70, Brz 12, Db 5, Md 4, BMśw Db So So 60, Dbb 30, Bk i inne 10 Św 4, Bk i inne 5 Bk So So 60, Bk 30, Dbb i inne 10 Św So So50, Św 30, Db i inne 20 BMw So So80, Db i inne 20 Brz 53, So 19, Św 17, Db 4, Db Św So So40 Św 30 Db i inne 30 Ol i inne 7 So Św So40 Św40 Db i inne 30 Brz So So60 Brz30 Św i inne 10 Brz 62, Ol 16, So 10, Św 8, BMb So Św Św50 So30 Brz i inne 20 Db i inne 4 So So 80, Brz i inne 20 Bk So So 50, Bk 30, Db i inne 20 So Bk Bk50 So30 Db i inne 20 So 38, Brz 19, Db 11, Św 10, LMśw Db So So 50, Db 30, Bk i inne 20 Bk 9, Md 7, Ol i inne 6 DbBkSo So 40, Bk 30, Db i nne 30 BkSo Db Db 40, So 30, Bk i inne 30 So Db Db 50, So 30, Św i inne 20 Ol 31, Brz 29, Św 11, Db 11, LMw ŚwDb Db 50 Św 30 Bk i inne 20 So 9, Os i inne 9 DbBkSo So40 Bk30 Db i inne 30 LMb Ol 45, Brz 42, Św 5, So i Ol Ol 70, Brz i inne 30 inne 8 Bk Bk 80, Db i inne 20 BkDb Db 50 Bk30 Gb i inne 20 Bk Bk 42, Db 17, Brz 13, Św 9, Lśw Db Bk Bk 50, Db 30, Lp i inne 20 Ol 5, So 5, Md i inne 9 Lp Db Db 60, Lp 30, Wz i inne 10 Db Db 70, Wz i inne 30 Ol 42, Db 18, Brz 12, Js 10, Lw JsDb Db50 Js 30 Wz i inne 20 Bk 5, Św 3, Jw. 2, So i inne 8 Ol Js Js 60, Ol 30, Brz i inne 10 Ol 83, Db 4, Js 3, Brz 3, Św i OlJ Js Ol Ol 60, Js 30, Brz i inne 10 inne 7 55

Typ Gospodarczy Aktualny stan drzewostanów Skład docelowy siedliskowy typ wg gatunków rzeczywistych odnowień % lasu drzewostanu % 1 2 3 4 Ol Ol Ol 90, Js i inne 10 Ol 89, Brz 5, Św i inne 6 Lł Ol 30, Tp 18, Js 14, Db 13, JsDb Db60 Js30 Wz i inne 10 Brz 9, So 5, Bk 3, Ólsz 3, Os i inne 5 Na gruntach porolnych skład gatunkowy zalesień należy przyjmować zgodnie z § 115 „Zasad Hodowli Lasu”, innymi aktualnymi wytycznymi oraz bieżącymi zaleceniami RDLP. Przy zalesieniu gruntów porolnych należy przeprowadzić rozpoznanie glebowe. Zgodnie z „Zasadami hodowli lasu” na OlJ zaprojektowano GTD z udziałem jesionu. Jednak do czasu ustania jego choroby należy go zastąpić innymi cennymi gatunkami liściastymi jak: Wz, Db, Lp, Kl, Jw itd. Warianty gospodarczych typów drzewostanów określono indywidualnie dla każdego drzewostanu. Zgodnie z § 24 IUL stosowano modyfikacje gospodarczego typu drzewostanu uwzględniając występujące mikrosiedliska, stopień uwilgotnienia, stan siedliska oraz rzeczywisty skład gatunkowy drzewostanu. Przy modyfikacji stosowano zasadę pozostawienia bez zmian głównego (panującego) gatunku gospodarczego typu drzewostanu ustalonego podczas KZP. W aktualnych składach gatunkowych drzewostanów nie są uwzględnione podsadzenia produkcyjne i podrosty (głównie bukowe i dębowe). Po ich uwzględnieniu, składy gatunkowe na siedliskach BMśw, LMśw, LMw i Lśw byłyby nieco bogatsze. W trakcie obowiązywania poszczególnych planów u.l wzbogacano gospodarcze typy drzewostanów co ma odzwierciedlenie w obecnym planie u.l. Na zaplanowanie wzbogaconych GTD pozwoliło dokładniejsze rozeznanie możliwości produkcyjnych siedlisk, postęp w stanie wiedzy biologicznej (kierunki i sposoby przebudów), nowoczesne metody działań ochronnych (grodzenia, profilaktyka, itd.), umożliwiając wprowadzenie w skład upraw gatunków cennych (dąb, buk, inne) itp. Dla leśnych siedlisk przyrodniczych w stanie zachowania A, niektórych B, C oraz położonych na terenie zatwierdzonych Obszarów Natura 2000 przyjęto gospodarczy typ drzewostanu wg załącznika do pisma RDLP w Szczecinie znak: ZH-712-7/12/1/09 z dnia 05.06.2009 roku (przedstawiono w protokole z posiedzenia KZP).

2.8. Charakterystyka walorów genetycznych lasu i bazy nasiennej a. Wyłączone drzewostany nasienne. Na terenie Nadleśnictwa znajduje się wyłączony drzewostan nasienny bukowy na powierzchni 7,72 ha w następujących pododdziałach: oddz. 467i – pow. 2,01 ha – Bk 115 lat, rok uznania – 1996 oddz. 468c – pow. 5,71 ha – Bk 115 lat, rok uznania – 1996 Powierzchnia i lokalizacja WDN jest zgodna z aktualnym rejestrem wyłączonych drzewostanów nasiennych w RDLP Szczecin. b. Gospodarcze drzewostany nasienne. Podczas prac taksacyjnych oraz po konsultacji z nadleśnictwem zakwalifikowano 306,83 ha gospodarczych drzewostanów nasiennych: Tab. 14. Powierzchnia GDN i gatunek nasienny. Lp. Gat. Łączna pow. GDN 1 So 19,81 2 Md 2,64 3 Św 10,33 4 Dg 10,84 5 Bk 181,92 6 Dbs 64,18 7 Js 5,76 8 Brz 2,72 9 Ol 8,63 Razem pow. 306,83 Gospodarcze drzewostany nasienne cechuje dobra jakość hodowlana i techniczna.

c. Bloki upraw pochodnych Na terenie Nadleśnictwa Dobrzany zlokalizowanych jest 6 bloków w tym: po1 bloku dla Jw, Św, Dbb oraz 3 bloki dla Bk na łącznej powierzchni 164,96ha. W blokach zinwentaryzowano 158,22 ha rejestrowanych upraw pochodnych w tym: - Jw. 16,42 ha w oddz. 324Ai, - Św 20,00 ha w oddz. 401Bh, r, - Dbb 55,04 ha w oddz. 689Bt, w, bx, - Bk 66,76 ha w oddz. 406i, 407c, 417c, 441d, i, 442g, h, l, o, p, r, 462a, d, g, 463a, c, d, g, 530j.

d. Drzewa mateczne Na terenie Nadleśnictwa Dobrzany uznano 39 drzew matecznych, w tym: Dg – 27 szt. Dbs – 2 szt. Bk – 3 szt. Md – 3 szt.

So – 1 szt Św – 3 szt Razem 39 szt.

e. Plantacje nasienne, plantacyjne uprawy nasienne. Na terenie Nadleśnictwa plantacje nasienne i plantacyjne uprawy nasienne nie występują. f. Drzewostany zachowawcze Na terenie Nadleśnictwa drzewostany zachowawcze nie występują. Realizacja planu nasiennictwa w nadleśnictwie praktycznie jest wykonana. Zgodnie z oświadczeniem Nadleśnictwa istniejąca baza nasienna odpowiada zapotrzebowaniu i jest wystarczająca.

2.9. Ogólna ocena stanu środowiska przyrodniczego 2.9.1. Funkcje lasu i kategorie ochronności Dla celów prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych, uwzględniając aktualnie pełnione przez lasy funkcje ochronne, przyjęto do opisów taksacyjnych kategorie ochronności zgodnie z Decyzją Ministra Środowiska z dnia 3.09.2001r. oraz z projektem lasów ochronnych przesłanym do zatwierdzenia. Tab. 15. Zestawienie powierzchni według rezerwatów, lasów ochronnych i gospodarczych. Pow. leśna zal. i nie zal. Lp. Dominujące funkcje lasu ha % I Rezerwaty 147,58 0,8 II Lasy ochronne 16080,35 86,6 1 Cenne fragmenty rodzimej przyrody 9130,98 49,20 2 Lasy w miastach i wokół miast 276,92 1,50 3 Lasy w miastach i wokół miast, cenne fragmenty rodzimej przyrody 156,59 0,84 Lasy w miastach i wokół miast, ostoje zwierząt, cenne fragmenty rodzimej 4 41,21 0,22 przyrody 5 Lasy nasienne, cenne fragmenty rodzimej przyrody 7,72 0,04 6 Ostoje zwierząt, cenne fragmenty rodzimej przyrody 1966,01 10,58 7 Lasy wodochronne 7,54 0,04 8 Lasy wodochronne, cenne fragmenty rodzimej przyrody 3415,89 18,40 9 Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast 251,85 1,35 Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast, cenne fragmenty 10 168,31 0,90 rodzimej przyrody 11 Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast, ostoje zwierząt 17,46 0,09 Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast, ostoje zwierząt, cenne 12 74,34 0,40 fragmenty rodzimej przyrody 13 Lasy wodochronne, ostoje zwierząt, cenne fragmenty rodzimej przyrody 565,53 3,04 III Lasy pozostałe 2341,60 12,6 Ogółem 18569,53 100,0

Szczegółowa lokalizacja lasów ochronnych przedstawia się następująco:  Cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 1Aa, 3c, 5i, n, o, w, 6, 7, 8i, 12f, k, 14b- s, 15-32, 36, 37, 41-47, 49d, 50, 53a-g, j-l, n-r, 54-58, 62, 63, 66-75, 79, 80, 81k-r, 82- 85, 85A, 86, 97-104, 112a-i, 113a-i, 114a-h, 115a-p, 116a-m, 117, 122-124, 129, 132, 133, 136, 137, 153g, 177k, l, 182k,l, 186a-d, g, 191j, 192i-t, 193b,c,f-n, 194, 195, 197b, 202, 204, 233g, 206-209, 209A, 210-215, 224-229, 233A, 234a-c, p, r, 235h,n, 237-238, 239a-p, 240-242, 245-258, 260b,h-k, 260A, a, b, f, g, 264a, 267-273, 275a, 277, 278, 285, 291-294, 296, 297a-m, 298-304, 304A, 305A, 305B, 306A, 307A, 308A, 307a-d, 308a, 308D, 310, 311, 311A, 312, 313, 313A, 314-317, 317A, 318-320, 320A, 320B, 320C, 321, 322, 322A, 323, 324, 324A, 325a, b, d, f, i, l, m, x, 326h, i, 326B, 327A, 327B, 327C, 329A, a, 339k, 391B, 399, 399A, 399B, 400ł, 400A, 400B, 400C, 400D, 400F, 400G, 401A, 401B, 401C, 402a, 407-412, 413a, c-f, h-l, 414-419, 420A, 421-429, 433-435, 435A, 436, 436A, 436B, 441-444, 447-453, 453A, 462d, g, 59

467a-h, 468a, b, 469-472, 473j, 475-483, 487-491, 494-497, 504-506, 508, 509a-l, 512, 515-517, 520, 521, 524-528, 540, 541, 543k, 544c-m, 545, 546a, g-m, 550-552, 554A, 555-565, 566a, i, 567a, f-j, 568-573, 575f-p, 576b-j, 577-581, 581A, 584, 585, 587d, 588b-f, i, j, 589, 591, 592, 592A, 593-597, 599, 603-614, 615a-g, 616a-j, 617, 618, 628, 629h, l, m, 638, 641, 642, 646, 647, 649-656, 658-660, 662-664, 682-685, 700-703, 709, 710, 714a, b, d, 714A, 716.  Lasy w miastach i wokół miast w oddz.: 346-351, 351A, 352-355, 357a, b, 380b, 383A, f, g, 392.  Lasy w miastach i wokół miast, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 334, 338a, c-i, 339a-g, 340-343.  Lasy w miastach i wokół miast, ostoje zwierząt, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 328, 329.  Lasy nasienne, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 467i, 468c.  Ostoje zwierząt, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 13f-j, 33-35, 38-40, 51, 52, 53h, i, m, 59-61, 64, 65, 75, 81a-j, 87-96, 105-111, 130-131, 132c, d, k, 134, 135, 234d-o, 235a-g, k-m, o-s, 236, 243, 244, 279, 280, 286, 287, 306a, 309d, m-w, 430- 432, 445, 446, 473a-i, l, 474, 492, 493, 518, 519, 522a-i, 523, 529-531, 542, 543a-j, 544a, 546c, f, 547-549, 553, 554, 586, 587a-c, f-h, 588a, g, h, k, 590, 600-602, 636, 637, 639, 640, 644, 645, 648.  Lasy wodochronne w oddz.: 297o, n, s;  Lasy wodochronne, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 1a-f,h,i-k, lAb-d, 2b,c,g-n, 3a,c-m, 4a-c,f-h, 4j-p,s,5a,d,f,i-1,o-r,t-x, 8a-g, 9a-j, 10a-k, 11a-h, 12a-c,f,g,j- 1, 13a,b, 14a, 48a,b,f-1,n-p, 49a-c,f,g,h, 76a-f,h-p,s, 77a-f,h-r,w-y, 78a-i, 112j- 1,n,113j-1, 114i-1, 115r,s, 116o, 118a,b,d-k, 119a-g, 120a-c,f-h, 121a-s,w, 125a-g,i- k,o,r-t, 126a-h,j-o, 138a-f,h,j-n, 139a,c-k, 140a-m, 141a-g, 142a-o, 143a-i, 144a-d, 145a-r, 146a-g, 147a-d, 148a-i,k, 149a-g, 150a-1, 151a-o, 152a-h, 153a-f,i, 154a-f, 155a-k, 156a-p, 157a-f, 158a-j, 159a-j, 160a-k, 161a-n, 162a-k, 163a-g, 164a-k, 165a- i, 166a-g,i,j, 167a-k, 168a-1, 169a-s, 170a-k, 171a-g, 172a,b,d-j, 173a-o, 174a,c,f-o, 175a-k,m, 176a-f,h,i,k, 177b-j, 178a-h, 179a,c-g, 180a-m,o-s, 181a,b,d-g, 182a,c, f,h-j, 183a-f, 184a-d,g-1,n,o, 185a-h, 186g-1,o,r, 187a-c,f, 187g-n, 188b-d,g-p, 189a-m,o, 190a,c,d,g-i, 191b,d,i, 192c,d,g-i, 193f, 196b-n,p, 197a,c-m,o-w, 198a-j, 199a,c-1, 200a-f, 201a-j, 203a,c, 205b-g, 230a-1, 231a-o, 232a-d,g-w, 233a-d, 233h-1,n, 233o-t, 260f,h, 260Ac,d, 261b-o, 262a-k, 263a-i, 264b,d,f,h, 265a-n, 266a,b-f,h-j, 274a,c-m, 60

275b,f-j,1, 276a-m, 281a,c-f,h-k,m-o, 282a-c,f,g,i,j,1-r, 283a-j, 284a-g, 284j,1,m,p-t, 288a-c,f-h, 289a,b,d, 290b,c,f,h-k, 295a-i, 305a-d,g,h,j, 306a-g,i,j,1,n, 306o,p,s-ax, 307a-h,j-s, 308a-g, i-bx, 308Ad, 309a-i, 310a-f, 318i,k, 319j-1, 326a-i,k,1, 327a,b,f- i,k-t, 401a-i,k-o, 402b,c,d,g-j, 403a,c,fg, 404a, 405a-1, 406a-g,i,k,m, 413b,g, 420a-f, 420h-k, 437a,d-1, 438a-d,g-n, 439a,c-i, 440a,c-h,j-o, 454a-m, 455a-h, 456a,b, 457a-1, 458a-j, 459a-i, 460a-i, 461a-h, 462a,b,g-i, 463a,c-k, 464a,b, 465a-d, 466a,c-g, 484a- h,j, 485a-f, 486a,b,i-j,w, 498a-g, 501a-h, 502a-r, 503a,c-h,j,1-n, 566b,d-h, 567b,c, 574b-g, 575a-d, 576a, 582a-h, 583a,c-m,o,r, 615h-j,1-n, 616h,k,1, 619a-h, 620a-h, 621a,d-k, 622a-c,f-i, 623a-c, 624a-j, 626a-g,i-k, 627a-d,g-n, 629a-g,i,j,m, 630a,c-g, 631b,f-k, 632a-g,i,j, 633a,b,f-h, 634a-h, 635a-i, 643a-i,k-n, 661a-m,o-s, 680a,c,-k, 6811-hx, 714c,f-bx, 715a-i.

 Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast w oddz.: 379a-k, 380a,c-1, 381a-n, 382a-o, 383a,b, 383d,f, 384a-h, 385a,b,d-i, 386a-g, 387a-g, 388a-h, 389a,c-j, 390a-g, 391a,b,d,f-j,1-n, 393b-g, 394a-h, 395a-f, 396a-h, 397a-g, 398b,c,f,g-i.  Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 330-333, 386-390  Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast, ostoje zwierząt w oddz.: 329  Lasy wodochronne, lasy w miastach i wokół miast, ostoje zwierząt, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz.: 335, 336, 337  Lasy wodochronne, ostoje zwierząt, cenne fragmenty rodzimej przyrody w oddz: 325a-f,h-1, 326Aa-j,l-s, 499a-d,g,h, 500a-d, 5091, 510n,o,r,s,t, 511a-g,j,m-o, 513a- j,1,m, 514a-d,g-i,k,1,n-p. Udział powierzchni lasów ochronnych w porównaniu ze stanem z trzeciej rewizji u.l. zwiększył się z 37,0% do 86,6%.

2.9.2. Walory przyrodnicze Zostały one szczegółowo omówione w „Programie ochrony przyrody”. W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Dobrzany znajdują się następujące obiekty ochrony przyrody: 1) formy istniejące: - rezerwaty przyrody(5); - parki krajobrazowe (1); - obszary chronionego krajobrazu (1); 61

- obszary Natura 2000 (4); - pomniki przyrody (37); - użytki ekologiczne (5); - zespół przyrodniczo krajobrazowy (1); - ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

2) formy projektowane i proponowane: - stanowisko dokumentacyjne (1); - pomniki przyrody (41); - użytki ekologiczne (7); - zespoły przyrodniczo- krajobrazowe (2). W sporządzonym Programie Ochrony Przyrody szczegółowo przedstawiono wytyczne dotyczące działań ochronnych i profilaktycznych. Do „Programu” sporządzona jest mapa przeglądowa walorów przyrodniczo - kulturowych.

2.9.3. Zagrożenia środowiska przyrodniczego Prowadzona ponad 200 lat planowana gospodarka leśna doprowadziła do znacznych przekształceń szaty leśnej. Pewne zniszczenia w ekosystemach są nie odwracalne, z wieloma do dnia dzisiejszego borykają się nadleśnictwa. Zachowanie równowagi między racjonalną gospodarką leśną, a ekologią jest bardzo trudne. Zmniejszyła się znacznie średnia wieku drzewostanów, nawet gdy zachowane są naturalne składy gatunkowe lasu, to brakuje w nim siedlisk odpowiadających gatunkom wymagającym do życia starych drzew i drzewostanów. Gospodarka leśna lat 70-tych łagodnie potraktowała ekosystem leśny w omawianym Nadleśnictwie, nie spotykamy tu monokultur sosnowych co powoduje zwiększoną odporność na czynniki biotyczne. Bioróżnorodność staje się atutem w walce z zagrożeniami środowiska przyrodniczego. Należy jednak nieustannie dbać o dobrą kondycję drzewostanów. Słaba kondycja drzewostanów powoduje, iż są one bardziej narażone na negatywne oddziaływanie czynników pochodzenia biotycznego, abiotycznego czy antropogenicznego. Osłabienie drzew przez szkodniki pierwotne powoduje iż są one łatwym siedliskiem szkodników wtórnych. Dodając do tego długotrwały brak wody (regulacja rzek, obniżanie wód gruntowych itp.), zanieczyszczenia środowiska, szkody wyrządzone przez zwierzynę płową w drzewostanach do 20 lat (zgryzanie sadzonek, spałowanie drzew), silnie wiejące wiatry (huragany, trąby powietrzne) oraz na całe szczęście coraz mniejsza ilość pożarów 62 ukazuje nam obraz rzeczywisty dzisiejszych lasów. Szersze omówienie zagadnienia znajduje się w „Programie ochrony przyrody”.

3. Charakterystyka warunków ekonomicznych Nadleśnictwa

3.1. Syntetyczna ocena uwarunkowań ekonomicznych w granicach zasięgu działania Nadleśnictwa 3.1.1. Krótka charakterystyka regionu Zaludnienie w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa wynosi około 40 osób /km2. Region ten jest słabo uprzemysłowiony, a stopa bezrobocia wynosi około 15 % Wiodącymi funkcjami regionu jest rolnictwo i leśnictwo, gospodarka rybacka, wielofunkcyjny rozwój miast, a uzupełniającymi turystyka, usługi oraz przemysł. Struktura zatrudnienia w Nadleśnictwie Dobrzany przedstawia się następująco:  zatrudnienie ogółem - 54  w służbie leśnej - 39  poza służbą leśną - 9  robotnicy stali - 3  stażyści - 3 Prace w użytkowaniu i hodowli lasu w 100% są wykonywane przez prywatne firmy – Zakłady Usług Leśnych. Głównymi odbiorcami surowca drzewnego są zakłady w Szczecinie, Chociwlu, Szczecinku i Barlinku. Sieć dróg wykorzystywanych do transportu drewna w Nadleśnictwie Dobrzany jest wystarczająca. Drogi leśne wykorzystywane do wywozu surowca drzewnego są w większości drogami gruntowymi, które ulegają pogorszeniu wymagając systematycznej konserwacji.

3.1.2. Charakterystyka przestrzenna kompleksów leśnych w powiązaniu z warunkami transportu drewna Nadleśnictwo Dobrzany charakteryzuje się mnogością kompleksów leśnych. Liczbę i wielkość kompleksów zestawiono w „Programie ochrony przyrody”. Sieć dróg, służąca do wywozu drewna, jest w Nadleśnictwie wystarczająco gęsta. Średnia odległość zrywki wynosi w Nadleśnictwie 200 - 300 m, a średnia strefa – II / III

3.1.3. Charakterystyka pozostałych czynników wpływających na stopień trudności gospodarczych Nadleśnictwa  Drzewostany na gruntach porolnych, których powierzchnia wynosi 7697,65 ha, co stanowi 41,5 % drzewostanów ogółem.  Bardzo długa granica polno – leśna jednocześnie stanowiąca duże zagrożenie pożarowe.  Duży udział siedlisk wilgotnych i bagiennych (18,0%).  Wysokie stany zwierzyny płowej.

3.2. Zestawienie ekonomicznych wskaźników gospodarki leśnej w Nadleśnictwie oraz ramowy plan ekonomiczny na 10- lecie 3.2.1 Ekonomiczne wskaźniki gospodarki leśnej (tabela XIXa) Ubiegły okres Plan na bieżący Lp. Wyszczególnienie gospodarczy okres gospodarczy Powierzchnia leśna(1) (stan na 01.01. pierwszego roku 1 17336,99 18569,53 obowiązywania planu ul) - ha Zasoby drzewne na powierzchni leśnej (stan na 1.01. pierwszego roku 2 3669253 4544513 obowiązywania planu ul) – brutto m3 Zasobność drzewostanów (stan na 1.01. pierwszego roku 3 212 245 obowiązywania planu ul) – brutto m3/ha wartość drzewostanów x x (wg tablic) - tys. zł. wartość gruntów leśnych Wartość majątku nadleśnictwa (20% wartości x x 4 drzewostanów) - tys. zł. wartość środków trwałych 5325 x - tys. zł. Razem tys. zł. x x użytki rębne - m3 netto 407900 482779 użytki przdrębn. 335000 484900 - m3 netto 5 Etat 10-letni (grubizna netto) razem użytki główne 742900 967679 - m3 netto udział użytków 45,1 50,1 przedrębnych - % brutto m3 (2) 832 065 1336850 6 Okresowy przyrost w 10-leciu przeciętnie m3/ha/rok 6,4 7,2 użytkowanie rębne: m3/ha 2,1 3,1 pow. les./rok użytkowanie przedrębne: 2,7 2,8 m3/ha pow. les./rok Wskaźniki gospodarki zasobami użytkowanie główne 7 4,8 5,9 (grubizna brutto) m3/ha pow. leś/rok użytkowanie główne 2,1 2,4 % zasobów/rok użytkowanie główne 7,6 4,8 % przyrostu/rok Przeciętne roczne przychody nadleśnictwa 7 729 x 8 (z ostatnich trzech lat, bez dopłat z Funduszu Leśnego) - tys. zł. w tym ze sprzedaży drewna - tys. zł. 7 221 x Przeciętne roczne koszty nadleśnictwa ogółem 8 814 x 9 (z ostatnich trzech lat, bez Funduszu Leśnego) - tys. zł w tym podatek leśny - tys. zł. 263 x 10 Przeciętny roczny wynik finansowy - tys. zł. (netto) -1 085 x 11 Wskaźnik rentowności (10:9) - % -12,3 x Udział powierzchni prawnie wyłączonych z użytkowania rębnego 12 0,8 0,8 - % (udział w powierzchni leśnej) 13 Udział lasów ochronnych - % (udział w powierzchni leśnej) 37,0 86,6 14 Udział gospodarstwa przebudowy - % (udział w powierzchni leśnej) x 0,4 Powierzchnia lasów nadzorowanych - w ha 545,87 645,01 15 % udziału w powierzchni lasów nadleśnictwa 3,2 3,5 1 - powierzchnia leśna zalesiona i nie zalesiona, bez gruntów związanych z gospodarką leśną 2 - wg wzoru Vk -Vp + V, gdzie Vk - zapas na końcu okresu, Vp zapas na początku okresu, V - pozyskanie w okresie obowiązywania planu (miąższość netto x 1,25)

3.2.2. Ramowy plan ekonomiczny na 10 lat (tabela nr XIXb) Plan optymistyczny pośredni pesymistyczny Lp. Wyszczególnienie cena rosnąca cena stała cena stała koszty stałe koszty stałe koszty rosnące 1 Etat m3 netto zatwierdzony na 10 lat 967679 967679 967679 Cena 1 m3 drewna - (średnia z ostatnich trzech lat 2 x 138,9 138,9 w nadleśnictwie) Rosnąca cena 1 m3 drewna - (średnia 3 z ostatnich trzech lat w nadleśnictwie 143,8 x x skorygowana wskaźnikiem przewidywanej inflacji) 4 Przychody ze sprzedaży drewna w tys. zł. 89 757 86 698 86 698 5 Inne źródła przychodu w tys. zł. 3 900 3 900 3 900 6 Przychody razem tys. zł. 93 657 90 598 90 598 Koszty ogółem (średnia kosztów ogółem 7 95 000 95 000 x z ostatnich trzech lat w nadleśnictwie) w tys. zł. Rosnące koszty ogółem (średnia kosztów 8 ogółem z ostatnich trzech lat skorygowana x x 98 325 wskaźnikiem przewidywanej inflacji) 9 Dochód (±) w tys. zł. (przychody minus koszty) -1 343 -4 402 -7 727 10 Rentowność % (dochód/koszty ogółem x 100%) -1,4 -4,6 -7,9

3.2.3. Zestawienie danych dotyczących rachunku rocznych przepływów pieniężnych w okresie obowiązywania planu urządzenia lasu (10 lat)

WYKONANIE wartość parametru w tys. zł - w kolejnych latach obowiązywania planu Lp. Wyszczególnienie kolejny rok obowiązywania planu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 I. Zysk (strata) netto A Przepływy II. Korekty razem środków III. Przepływy 1 pieniężnych z pieniężne netto działalności z działalności operacyjnej operacyjnej (I±II) I. Wpływy B Przepływy II. Wydatki środków III. Przepływy 2 pieniężnych pieniężne netto z działalności z działalności inwestycyjnej inwestycyjnej (I-II) C I. Wpływy Przepływy II. Wydatki środków 3 III. Przepływy pieniężnych z pieniężne netto działalności z działalności finansowej finansowej (I-II) D 4 Przepływy pieniężne netto razem (AIII±BIII±CIII)

4. Charakterystyka stanu lasu i zasobów drzewnych

4.1. Charakterystyka stanu lasu 4.1.1. Ocena możliwości produkcyjnych na podstawie zestawień końcowych tabela klas wieku (II – VIII) W części tabelarycznej opisu ogólnego zamieszczono następujące tabele charakteryzujące możliwości produkcyjne lasów:  Tabela nr II : Zestawienie powierzchni typów siedliskowych lasu wg panujących gatunków drzew oraz ich bonitacji  Tabela nr III: Powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg głównych (dominujących) funkcji lasu i gatunków panujących.  Tabela nr IV: Powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg typów siedliskowych lasu i gatunków panujących.  Tabela nr Va, Vb: Powierzchniowa oraz miąższościowa tabela klas wieku wg rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu.  Tabela nr VI: Powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg gospodarstw i grup gatunków panujących o tym samym wieku rębności.  Tabela nr VIIIa: Tabela klas wieku spodziewanego bieżącego rocznego przyrostu miąższości wg gatunków panujących - przyrost tablicowy. Tabeli nr VII i VIIIb nie sporządza się. Decyzją NTG przyjęto strefę „0” w całym Nadleśnictwie. a) Przeciętne bonitacje gatunków panujących Udział powierzchniowy i procentowy drzewostanów wg bonitacji gatunków panujących dla Nadleśnictwa (wg danych z tabeli nr II) przedstawia się następująco: Tab.16. Udział powierzchniowy drzewostanów wg bonitacji gatunków panujących

Typ siedliskowy Bonitacja SO SO.C SO.WE MD ŚW DG BK DB.S DB.B DB.C JW lasu Powierzchnia w ha 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 IA 4305,6 I 1557,08 698,62 1080,32 51,00 1261,06 352,72 26,14 2,85 32,39 Łącznie II 502,63 0,88 1,59 50,55 99,03 1429,63 1063,95 71,31 0,95 20,13 III 17,66 2,23 243,3 267,82 8,09 IV 1,76 0,96 2,34 12,02 ha 6384,73 0,88 1,59 749,17 1182,54 51,00 2936,33 1696,51 105,54 3,8 52,52 Ogółem % 34,75 0 0,01 4,08 6,44 0,28 15,98 9,23 0,57 0,02 0,29

Tab.16. c.d

Typ WZ JS GB BRZ OL OL.S AK TP OS LP Razem siedliskowy lasu Powierzchnia w ha % 1 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 21 22 4305,6 23,43 0,54 94,58 2,25 2267,92 570,2 1,1 25,7 32,18 8056,65 43,85 Łącznie 11,65 7,35 233,37 1272,65 8,8 3,44 5,9 4783,81 26,04 4,81 29,99 474,83 13,51 2,19 0,14 1064,57 5,79 29,37 114,34 2,19 162,98 0,89 0,54 106,23 14,41 2560,65 2432,02 24,5 4,54 25,7 40,27 0,14 18373,61 100 Ogółem 0 0,58 0,08 13,94 13,24 0,13 0,02 0,14 0,22 0 100 100

Udział procentowy powierzchni drzewostanów wg bonitacji ważniejszych gatunków panujących, tj. tworzących gospodarcze typy drzewostanów oraz zajmujących w Nadleśnictwie powierzchnię powyżej 1 % obrazuje się na wykresie słupkowym.

Ryc. 6. Udział procentowy powierzchni drzewostanów wg bonitacji gatunków panujących

100%

80%

IV 60% III II 40% I Ia

20%

0% So Md Św Bk Db Brz Ol

Najważniejsze pod względem gospodarczym gatunki drzew cechują się w Nadleśnictwie bardzo dobrymi bonitacjami (głownie jest to I i II bonitacja). Na tak dobrą sytuacje ma wpływ dostosowanie poszczególnych gatunków do typów siedliskowych lasu oraz do żyzności siedlisk. b) Powierzchniowy i miąższościowy udział drzewostanów w klasach wieku (wg danych z tabeli nr III i IV) Ukształtowanie poszczególnych klas wieku pod względem zajmowanej powierzchni i zasobności wg obecnego i poprzedniego planu przedstawia się następująco:

Tab. 17. Zestawienie powierzchni zalesionej i nie zalesionej, miąższości oraz przeciętnej zasob. na 1 ha, oraz porównanie z poprzednim okresem. Dane wg IV rewizji u. l. stan Dane wg III rewizji u. l. stan Grunty leśne na 1.01.2011r. na 1.01.2001r. Różnica  zalesione i nie zalesione Nadleśnictwo Dobrzany przec. przec. przec. ha m3 ha m3 Klasy wieku zapas zapas ha m3 zapas % % % % m3/ha m3/ha m3/ha 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 195,92 3679 19 Leśna nie 174,38 2028 +21,54 +1651 1,0 zalesiona 1,0 0,1 1349,13 1080 1 1470,29 3280 Ia 2 -2200 +1 7,3 0,0 8,5 0,1 -121,16

1884,16 61390 33 2180,23 96375 Ib 44 -296,07 -34985 -11 12,6 2,6 10,0 1,3 2230,67 377550 169 1508,93 19145 127 +721,74 +358405 +42 IIa 8,7 5,2 12,0 8,3 1487,30 395640 266 3208,89 668270 208 -1721,59 -272630 +58 IIb 18,5 18,2 8,1 8,7 3234,89 945895 292 2018,84 495515 245 +1216,05 +450380 +47 IIIa 11,6 13,5 17,2 20,9 1990,54 632690 318 1419,88 380010 267 +570,66 +252680 +51 IIIb 8,2 10,4 11,0 13,9 1231,99 379760 308 1175,13 381970 325 +55,86 -2210 -17 IVa 6,8 10,4 6,6 8,4 1113,18 422450 379 802,90 255930 319 +310,28 +166520 +60 IVb 4,6 7,0 6,0 9,3 591,67 218555 369 752,38 268670 357 -160,71 -50115 +12 Va 4,3 7,3 3,2 4,8 482,01 199245 413 617,74 220310 357 -135,73 -21065 +56 Vb 3,6 6,0 2,6 4,4 657,84 273580 416 764,21 299940 392 -96,37 -26360 +24 VI 4,4 8,2 3,5 6,0 232,81 105515 453 405,62 155940 384 -172,81 -50425 +69 VII 2,3 4,3 1,2 2,3 155,10 67090 433 100,55 33885 337 +54,55 +33205 +96 VIII i starsze 0,6 0,9 0,8 1,5 1579,69 395915 251 611,46 147460 241 +968,23 +248455 +10 KO 3,6 4,0 8,6 8,7 152,63 36785 241 125,56 32255 257 +27,07 +4530 -16 KDO 0,7 0,9 0,8 0,8 27694 Przest. na 35960 - -8266 1,0 gr. zal. 0,6

Razem 18373,61 4540834 17162,61 3667225 247 214 +1211,00 +873609 +33 gr. zal. 98,9 99,9 99,0 100,0

Ogółem 18569,53 4544513 17336,99 3669253 245 212 +1232,54 +875260 +33 grunty zal. 100,0 100,0 100,0 100,0 i nie zal.

4 69

Powierzchnia leśna zalesiona i nie zalesiona zwiększyła się o 1232,54 ha w stosunku do powierzchni z poprzedniej rewizji urządzenia lasu co stanowi 7,1 %. Przyczyną wzrostu powierzchni jest zalesienie gruntów rolnych oraz przyjęcie gruntów leśnych. Nastąpił wzrost powierzchni nie zalesionej o 21,54 ha i jest ona wynikiem zaliczenia 108,74 ha powierzchni leśnej do naturalnej sukcesji. W poprzednim planie 68,44ha powierzchni leśnej figurowało jako inne wylesienia. Nastąpił wzrost miąższości drzewostanów na powierzchni zalesionej o 873609 m3 co stanowi 19,2 % miąższości z poprzedniej rewizji urządzania lasu. Natomiast przeciętna zasobność na powierzchni zalesionej wzrosła o 33 m3 co stanowi 15,4 % przeciętnej zasobności z poprzedniej rewizji urządzania lasu. Wzrost zasobności nastąpił równomiernie prawie we wszystkich klasach wieku. Niewielki spadek przeciętnej zasobności nastąpił w IVa klasie wieku. Decydujący wpływ na wzrost miąższości drzewostanów oraz przeciętnej zasobności drzewostanów w podklasach wieku ma zmniejszenie się powierzchni II klasy wieku. Nie bez znaczenia dla wzrostu miąższości jest również zmiana metody jej szacowania w porównaniu z III rewizją u. l. Na uwagę zasługuje wzrost powierzchni drzewostanów w klasie odnowienia o 968,23 ha. Wzrost powierzchni KO nastąpił w skutek właściwego użytkowania drzewostanów rębnych rębniami częściowymi oraz zaliczenia drzewostanów zagospodarowanych byłą rębnią Id do KO. Wzrost powierzchni drzewostanów w KDO o 27,07 ha jest spowodowany zaległościami w odnowieniach drzewostanów użytkowanych rębniami częściowymi.

Ryc. 7. Porównanie powierzchni klas wieku nadleśnictwa wg poprzedniego i obecnego planu u. l.

IV rewizja III rewizja

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0 n.zal Ia Ib IIa IIb IIIa IIIb IVa IVb Va Vb VI VII VIII i KO KDO st. Ryc. 8. Struktura wiekowa i miąższościowa drzewostanów w Nadleśnictwie

powierzchnia masa

3500 1000000

900000 3000 800000

2500 700000

600000 2000

ha 500000

1500 400000

1000 300000

200000 500 100000

0 0 n.zal Ia Ib IIa IIb IIIa IIIb IVa IVb Va Vb VI VII VIII i st. KO KDO

71 c) Powierzchniowy i miąższościowy udział drzewostanów wg gatunków panujących Poniższe zestawienie opracowano w oparciu o tabele nr III i IV i porównano do stanu z poprzedniego okresu. Tab. 18. Powierzchniowy i miąższościowy udział drzewostanów wg gatunków panujących w obecnym i poprzednim planie u. l. Pow. zal. i nie zal. wg. stanu na Pow. zal. i nie zal. wg. stanu na Gatunek 01.01.2011 r 01.01.2001 r. Lp. panujący Nadleśnictwo Dobrzany Nadleśnictwo Dobrzany ha/ m3 % ha/ m3 % 1 2 7 8 9 10 So 6452,17 34,76 6132,70 35,4 1 1638781 36,07 1228728 33,5 749,17 4,03 752,33 4,3 2 Md 216429 4,76 133987 3,7 1183,08 6,37 1133,68 6,5 3 Św 367342 8,08 203593 5,5 51,00 0,27 52,52 0,3 4 Dg 34590 0,76 23185 0,6 2939,99 15,83 2424,73 14,0 5 Bk 631295 13,89 598004 16,3 1828,13 9,85 1497,01 8,6 6 Db 339227 7,46 330189 9,0 52,52 0,28 23,08 0,1 7 Jw 7985 0,18 4917 0,1 0,54 0,00 5,43 0,0 8 Wz 160 0,00 491 0,0 107,60 0,58 162,53 0,9 9 Js 29895 0,66 39357 1,1 14,41 0,08 9,59 0,1 10 Gb 4140 0,09 2020 0,1 2571,89 13,85 2788,57 16,1 11 Brz 617044 13,58 589500 16,1 2523,88 13,59 2220,32 12,8 12 Ol 634780 13,97 488444 13,3 24,50 0,13 48,99 0,3 13 Olsz. 4545 0,10 10741 0,3 25,70 0,14 59,73 0,4 14 Tp 7245 0,16 11148 0,3 40,27 0,22 24,84 0,2 15 Os 10170 0,22 4649 0,1 0,00 0,00 0,94 0,0 16 Wb 0,00 0,00 300 0,0 4,54 0,02 0,00 0,0 17 Ak 875 0,02 0,00 0,0 0,14 0,00 0,00 0,0 18 Lp 10 0,00 0,00 0,0 18569,53 100 17336,99 100,0 Razem 4544513 100 3669253 100,0

Procentowy udział poszczególnych gatunków panujących w porównaniu ze stanem poprzednim nie uległ większym zmianom. Gatunkiem dominującym jest sosna, która jako gatunek panujący występuje na 34,7 % powierzchni. Charakterystyczną cechą w porównaniu do średniej w RDLP Szczecin jest wysoki udział gatunków liściastych (54,6%). Na uwagę 72 zasługuje znaczący wzrost udziału buka i dębu łącznie o 845,62 ha oraz spadek udziału brzozy o 216,08 ha. Ryc. 9. Udział procentowy grup gatunków panujących (powyżej 0,1%) w Nadleśnictwie

Gatunki panujące

Tp; 0,10 Os; 0,20 Ol; 13,60 Jw.; 0,30 Olsz; 0,10

So; 34,70

Brz; 13,90

Js; 0,60

Gb; 0,10

Db; 9,80 Md; 4,00

Św; 6,40 Bk; 15,90 Dg; 0,30

d) Powierzchniowy i miąższościowy udział drzewostanów wg gatunków rzeczywistych Wg danych z tabeli nr Va sporządza się zestawienie charakteryzujące udział powierzchniowy gatunków rzeczywistych. Tab. 19. Powierzchniowy i procentowy udział drzewostanów wg gatunków rzeczywistych

Powierzchnia leśna zalesiona Gatunek drzewa NADLEŚNICTWO DOBRZANY ha % 1 2 3 So 5107,79 27,78 Soc 1,37 0,01 Sow 1,95 0,01 Md 877,24 4,77 Św 1461,60 7,95 Jd 0,40 0,00 Dg 70,04 0,38 Żyw. 0,33 0,00 Bk 3122,13 16,99 Dbs 1922,97 10,47 Dbb 133,16 0,72 73

Dbc 12,25 0,07 Kl 3,34 0,02 Jw. 91,01 0,50 Wz 6,95 0,04 Js 126,12 0,69 GB 47,13 0,26 Brz 2744,15 14,94 Ol 2463,18 13,41 Olsz 41,90 0,23 AK 8,93 0,05 Tp 22,97 0,13 Os 98,05 0,53 Wb 0,36 0,00 Ksz 1,72 0,01 Lp 6,57 0,04 ha 18373,61 100 % 100 100

Udział gatunków rzeczywistych w układzie powierzchniowym przedstawia się korzystniej od udziału wg gatunków panujących. Udział sosny spada do 27,8% powierzchni leśnej zalesionej, natomiast wzrasta udział gatunków liściastych takich ja buk (17,0%), dąb (11,2%). Większy udział rębni złożonych zaplanowany na obecny okres gospodarczy, powinien jeszcze bardziej zmienić obraz drzewostanów. Na wzbogacenie rzeczywistych składów gatunkowych drzewostanów będą miały również wpływ drugie piętra, które będą powstawały stopniowo z podrostów, głównie bukowych. Ryc. 12. Porównanie udziału procentowego(powyżej 0,1%) wg gatunków rzeczywistych i panujących.

wg gatunków rzeczywistycz wg gatunków panujących 40

27,8

34,76 25

16,99

% 15,83

14,94

13,85

15 13,59

13,41

11,26

9,85

10 7,95

6,37

4,77

5 4,03

0,58

0,13

0,22

0,69

0,08

0,14

0,53

0,52

0,38

0,27 0,28

0,26

0,23

0,13 0 0,04 So Md Św Dg Bk Db Jw. Wz Js Gb Brz Ol Olsz Tp Os gatunek

74 e) Spodziewany bieżący roczny przyrost miąższości wg gatunków panujących (dla wszystkich drzewostanów) Tabelę nr VIIIa sporządza się tylko wg gatunków panujących. Tabeli nr VIIIb nie sporządza się ze względu na nie określanie w Nadleśnictwie Dobrzany stref uszkodzenia. Syntetyczne zestawienie spodziewanego bieżącego rocznego przyrostu miąższości wg gatunków panujących (tablicowy) przedstawiono poniżej. Tab. 20. Spodziewany bieżący przyrost miąższości wg gatunków panujących

Powierzchnia leśna zalesiona Gatunek drzewa NADLEŚNICTWO DOBRZANY m3 % 1 2 3 So 55990 41,88 Md 9020 6,75 Św 17180 12,85 Dg 815 0,61 Bk 13955 10,44 Db 6175 4,62 Jw 305 0,23 Js 290 0,22 Gb 80 0,06 Brz 14120 10,56 Ol 15340 11,47 Olsz 85 0,06 Ak 15 0,01 Tp 105 0,08 Os 210 0,16 m3 133685 % 100,0 100,0

Spodziewany bieżący roczny przyrost miąższości (przyrost tablicowy) będzie miał decydujący wpływ na wysokość etatu użytkowania przedrębnego, chociaż do określenia rozmiaru tego etatu będzie brany pod uwagę tylko spodziewany bieżący roczny przyrost miąższości jaki osiągną drzewostany nie objęte użytkowaniem rębnym. Jest on mniejszy w Nadleśnictwie o 12450 m3 rocznie brutto.

4.1.2. Ocena stanu uszkodzenia drzewostanów oraz zgodności składu gatunkowego drzewostanów z GTD a) Ocena stanu uszkodzenia drzewostanów

Charakterystykę powierzchniowego udziału uszkodzeń drzewostanów wg głównej przyczyny przedstawia się w poniższej tabeli:

Tab. 21. Zestawienie szkód zainwentaryzowanych podczas prac terenowych Przyczyna 1 stopień 2 stopień 3 stopień Razem uszkodzenia 11-25 % pow. 26-60 % pow. > 60% pow. 1 2 3 4 5 GRZYBY 206,37 11,40 - 217,77 KLIMAT 30,88 2,99 1,9 35,77 OWADY 4,00 - - 4,00 WODNE - - 2,21 2,21 ZWIERZ 336,13 110,25 6,47 452,85 INNE 106,14 22,62 1,28 130,04 Ogółem 683,52 147,26 11,86 842,64

Ocenę stanu uszkodzeń drzewostanów dokonano w oparciu o wyniki prac urządzeniowych oraz na podstawie informacji uzyskanych w Nadleśnictwie. W Nadleśnictwie Dobrzany drzewostany uszkodzone zajmują 4,5 % powierzchni wszystkich drzewostanów, w tym zdecydowana większość to szkody gospodarczo znośne (81,1 %). W porównaniu do poprzednich okresów gospodarczych są one znikome. Ich poziom nie zagraża obecnie osiągnięciu założonych celów hodowlanych. Głównym i nadal dosyć groźnym sprawcą uszkodzeń jest zwierzyna płowa. W związku ze zwiększonym udziałem rębni gniazdowych, zaplanowanych na obecne 10- lecie, Nadleśnictwo będzie zmuszone (oprócz prowadzenia prawidłowej gospodarki łowieckiej) do stosowana w większym zakresie grodzeń, ponieważ tylko grodzenia dają gwarancję wyprowadzenia w uprawach gatunków cennych liściastych. Uszkodzenia od owadów nie są stosunkowo duże głównie ze względu na działania profilaktyczne, które Nadleśnictwo powinno kontynuować nadal. b) Ocena zgodności składów gatunkowych z gospodarczymi typami drzewostanów W ramach charakterystyki stanu lasu i zasobów drzewnych zamieszcza się zestawienie powierzchni drzewostanów według stopni zgodności składu gatunkowego z siedliskiem. 1) Ocena drzewostanów ogółem w formie tabeli i diagramu.

Tab. 22. Porównanie stopni zgodności składu gatunkowego z gospodarczymi typami drzewostanów wg planu obecnego i poprzedniego Wg planu obecnego Wg planu poprzedniego Stopnie zgodności składów gatunkowych z siedliskiem ha % 11104,57 5058,14 zgodne 60,5 29,5 5299,10 6544,57 częściowo zgodne 28,8 38,1 1969,94 5559,90 niezgodne 10,7 32,4 18373,61 17162,61 Razem 100,0 100,0

Ryc. 11. Graficzne porównanie stopni zgodności składu gatunkowego z gospodarczymi typami drzewostanów wg planu obecnego i poprzedniego

60,5 70

50 38,1 32,4 40 29,5 28,8 30

20 10,7

0 zgodne częściowo zgodne niezgodne Wg planu obecnego wg planu poprzedniego %

W Nadleśnictwie występują drzewostany niezgodne z siedliskiem na łącznej powierzchni 1969,94 ha w następujących typach siedliskowych: - BMśw - 75,23 ha - BMw - 20,18 ha - BMb - 4,62 ha - LMśw - 401,82 ha - LMw - 321,48 ha - LMb - 10,74 ha - Lśw - 966,06 ha - Lw - 116,60 ha - Ol - 11,98 ha - OlJ - 9,04 ha - Lł - 32,19 ha 77

Proces dostosowywania składów gatunkowych drzewostanów do możliwości produkcyjnych siedlisk potrwa kilka 10-leci. Obecny plan u.l. zakłada udział rębni złożonych i zakres przebudów w możliwie maksymalnym rozmiarze, który umożliwi doprowadzenie składów gatunkowych do zgodności z GTD. 3) ocena upraw i młodników Ia kl.w. w formie tabelki i diagramu Tab. 23. Porównanie stopni zgodności składu gatunkowego z gospodarczymi typami drzewostanów upraw i młodników Ia kl. w. wg planu obecnego i poprzedniego Wg planu obecnego Wg planu poprzedniego Stopnie zgodności składów ha gatunkowych z siedliskiem % 1188,55 979,90 zgodne 91,0 66,9 96,45 370,56 częściowo zgodne 7,4 25,0 20,53 119,83 niezgodne 1,6 8,1 1305,53 1470,29 Razem 100,0 100,0

Ryc. 12 Graficzne porównanie stopni zgodności składu gatunkowego z gospodarczymi typami drzewostanów upraw i młodników Ia kl. w. wg planu obecnego i poprzedniego

Wg planu obecnego Wg planu poprzedniego 91 100

90 66,9

40 25

30 8,1

20 7,4 1,6 10

0 zgodne częściowo zgodne niezgodne

Problematyka związana z oceną zgodności upraw i młodników z GTD jest omawiana w Rozdziale II - w analizie gospodarki leśnej w minionym okresie (w oparciu o zamieszczone tam tabele nr XI). Ocena zgodności składów gatunkowych upraw i młodników z siedliskiem założonych w minionym 10- leciu, jest dużo wyższa niż drzewostanów ogółem.

4.1.3. Ocena jakości hodowlanej i technicznej drzewostanów a) Ocena jakości hodowlanej upraw i młodników w wieku do 10 lat na powierzchniach otwartych. Ocena jakości hodowlanej upraw i młodników jest związana z oceną zgodności ich składów gatunkowych z GTD, którą omówiono w poprzednim punkcie oraz w Rozdziale II. Przepadłych upraw w Nadleśnictwie nie zanotowano. Uprawy przerzedzone o zadrzewieniu 05-06 występują na powierzchni 17,21 ha. Obniżone zadrzewienie upraw spowodowane jest szkodami od zwierzyny oraz zaniedbaniami pielęgnacyjnymi. W minionym okresie Nadleśnictwo grodziło siatką uprawy na łącznej powierzchni 1610 ha Jakość tych upraw jest bardzo dobra i dobra (11,12,22). W części pozostałych upraw, szczególnie starszych istnieją szkody (przeważnie gospodarczo znośne) głównie od zwierzyny (sosna jest spałowana, a buk, dąb i inne gatunki liściaste - zgryzane). Szkody od owadów i innych czynników występują pojedynczo. Na podstawie stanu upraw i młodników Ia kl.w. należy stwierdzić, że najskuteczniejszym zabezpieczeniem jest grodzenie siatką. Wykonawca planu u.l. potwierdza zasadność wykonanych przez Nadleśnictwo grodzeń, a nawet powinny one być stosowane w większym zakresie. b) Ocena jakości upraw i młodników po rębniach złożonych oraz odnowień podokapowych. Charakterystyka upraw i młodników po rębniach złożonych i podokapowych zawarta jest w tabelach nr XII, które są zamieszczone w Rozdziale II. KO jest łącznie w Nadleśnictwie 1579,69 ha przeciętne zadrzewienie młodego pokolenia w KO wynosi 0,60, a jakość - 22 Drzewostany w KO Nadleśnictwo uzyskało poprzez stosowanie rębni częściowych oraz gniazdowych. Większość odnowień na gniazdach w rębni IIIa i IIIb jest grodzone siatką. Składy gatunkowe są dostosowane do GTD. Uszkodzenia od owadów, choroby grzybowe oraz uszkodzenia od gryzoni występują pojedynczo i nie mają większego wpływu na obniżenie jakości hodowlanej. Upraw i młodników po rębniach złożonych Nadleśnictwo uzyskało 442,97 ha. Gatunkiem panującym na 85,5% powierzchni młodników po rębniach złożonych jest buk, przeciętne zadrzewienie wynosi 0,87, a jakość 22. Na obecne 10- lecie zaplanowano 898,87 ha cięć uprzątających. Podsadzenia produkcyjne były wykonane głównie bukiem, a ich jakość jest dobra.

79 c) Ocena młodników w wieku od 11 lat i drzewostanów, dla których określono jakość hodowlaną. Jakość młodników Ib kl.w. jest dobra (dominuje 22). Głównymi gatunkami panującymi są So 30,8%, Db 18,4%, Bk 17,9%, Ol 17,0% oraz Św 6,7% gatunki iglaste są często uszkodzone przez zwierzynę (spałowanie). Są to jednak szkody przeważnie gospodarczo znośne. Zadrzewienie młodników jest wysokie (przeciętne 0,9 - 1,0). Są one pod względem pielęgnacyjnym zadbane. Jakość hodowlana drzewostanów starszych jest uzależniona w znacznym stopniu od siedliska, jakie zajmują. Sosna najlepszą jakość posiada na siedliskach świeżych borowych i na LMśw. Na siedliskach wilgotnych i Lśw oraz na gruntach porolnych sosna cechuje się zbyt dużą dynamiką wzrostu, przez co drzewa są silnie ugałęzione. W Nadleśnictwie Dobrzany w większej części jakość drzewostanów sosnowych jest dobra (22, 23). Pozostałe główne gatunki liściaste posiadają dobre i bardzo dobre warunki wzrostu na właściwych siedliskach. Inne gatunki posiadają również dobrą jakość, pod warunkiem, że rosną na odpowiednich dla siebie siedliskach. Ciągłe monitorowanie stanu sanitarnego i zdrowotnego lasu pozwala Nadleśnictwu na uniknięcie większych szkód. d) Ocena jakości technicznej gatunków panujących w drzewostanach starszych KO, KDO i przeznaczonych do przebudowy. Drzewostany o dobrej i bardzo dobrej jakości technicznej, to przede wszystkim wyłączony drzewostan nasienny i gospodarcze drzewostany nasienne, których jakość techniczna to 2. Drzewostany bukowe, dębowe oraz olszowe rosnące na właściwych siedliskach cechuje dobra jakość techniczna 2, 3. Drzewostany przeznaczone do przebudowy posiadają jakość techniczną głownie 3 i 4, są to drzewostany w przeważającej części jesionowe w trakcie zamierania. 4.1.4. Charakterystyka powierzchni leśnej nie zalesionej Zestawienie powierzchni leśnych nie zalesionych przedstawia się w poniższej tabelce: Tab.24.Zestawienie powierzchni leśnych nie zalesionych Rodzaj powierzchni leśnej ha % nie zalesionej Zręby 51,60 26,3 Halizny 17,71 9,0 Płazowiny 3,43 1,8 Plantacje choinek 0,44 0,2 Poletka łowieckie 14,00 7,1 Sukcesje 108,74 55,6 Razem grunty nie zalesione 195,92 100,0

Grunty przeznaczone do naturalnej sukcesji występują w większości na siedliskach bagiennych, łęgowych i wilgotnych. Sporadycznie są to niewielkie powierzchnie na innych siedliskach wynikające z podziału powierzchniowego bądź administracyjnego. Dążenie do odnowienia tych powierzchni byłoby nieuzasadnione zarówno pod względem ekonomicznym jak i przyrodniczym. 4.2. Ocena stanu zasobów drzewnych Tabela nr XIII. Porównanie powierzchni leśnej i zasobów drzewnych w kolejnych planach urządzenia lasu Nadleśnictwa Dobrzany

Stan na Lp. Wskaźniki Jednostk a miary 1.X.1965 1.X.1975 1.I.1991 1.I.2001 1.I.2011

1 Powierzchnia leśna zalesiona i nie zalesiona ha 22873,48 21962,16 16161,18 17336,99 18569,53 2 Zasoby miąższości tys. m3 3 225 3 279 2 815 3 669 4 544

3 Przecietna zasobność d-stanów na

1 ha w podklasach wieku II a m 3 111 102 104 127 169 II b m 3 167 181 162 208 266 III a m 3 212 217 213 245 292 III b m 3 266 254 267 267 318 IV a m 3 278 287 268 325 308 IV b m 3 295 293 290 319 379 V a m 3 290 327 318 357 369 V b m 3 326 345 361 357 413 VI m 3 331 355 397 392 416 VII m 3 384 453 335 319 357 VIII i starsze m 3 337 433 KO m 3 - 242 249 241 251 KDO m 3 - 288 244 257 241 4 Przeciętna zasobność na 1 ha m 3 160 154 177 212 245 5 Przeciętny wiek lat 42 42 49 49 54 Spodziewany bieżący przyrost d- 6 stanów na 1 ha tablicowy m 3 - 6,92 7,30 Spodziewany bieżący przyrost d- 7 stanów na 1 ha zredukowany m 3 - 6,92 7,30 Przeciętna miąższość użytków 8 m 3 - 2,34 2,05 1,88 2,50 rębnych na 1 ha Przeciętna miąższość użytków 9 m 3 - 0,91 2,11 1,88 2,50 przedrębnych na 1 ha

10 Przyrost bieżący użyteczny na 1 ha m 3 - 2,65 5,89 7,26 3,80

W przedstawionej tabeli obserwuje się wzrost większości wskaźników świadczących o właściwym kierunku planowania urządzeniowego i o konsekwentnym realizowaniu zadań gospodarczych przez Nadleśnictwo.