STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BUDZYŃ
TEKST UJEDNOLICONY ZE ZMIANAMI
załącznik nr 1 do uchwały Nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r.
wprowadzone zmiany zatwierdzone uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r. wyróżnione zostały kolorem niebieskim i kursywą
1999 2015 – I zmiana
2017 – II zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Studium uchwalono Uchwałą Nr X/60/99 Rady Gminy w Budzyniu z dnia 9 listopada 1999 r.
Studium składa się z: części opisowej stanowiącej załącznik nr 1 do uchwały nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r., części graficznej stanowiącej załączniki nr 2, 3 i 4 do uchwały nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r.: mapa w skali 1: 25000 pt. „Gmina Budzyń – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego” (załącznik nr 2), mapy w skali 1:5000 i 1:10000 pt. „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń – jednostki osadnicze” (załącznik nr 3), materiał pomocniczy stanowi mapa w skali 1:25000 pt. „Gmina Budzyń – uwarunkowania rozwoju gminy” (załącznik nr 4).
Zarząd Gminy Budzyń Przewodniczący Zarządu: mgr Marcin Sokołowski Zastępca Przewodniczącego Zarządu: Zdzisław Rejek Członkowie Zarządu: Kazimierz Cembrowicz Marek Cyran Tadeusz Grochowalski
Zespół autorski Studium opracował w Wojewódzkim Biurze Urbanistyki i Architektury w Pile zespół autorski pod kierunkiem mgr inż. arch. Tomiry Łęskiej-Oleszak (nr ewidencyjny uprawnień 250/88), w składzie:
mgr inż. arch. Iwona Wojtecka – zagadnienia przestrzenne mgr inż. arch. Ireneusz Ratajczak – zagadnienia przestrzenne mgr Helena Bielasiewicz-Nowicka – zagadnienia programowe mgr Krystyna Syguła – zagadnienia przyrodnicze inż. Ewa Rochowiak – zagadnienia rolnictwa mgr Ewa Kledzik – zagadnienia kulturowe inż. Halina Nowacka – zagadnienia infrastruktury technicznej mgr inż. Mieczysław Cholewo – zagadnienia infrastruktury technicznej mgr inż. Piotr Stróżyński – zagadnienia komunikacji tech. Danuta Nowakowska – opracowanie graficzne
Zespół autorski zmiany studium zatwierdzonej uchwałą nr V/20/2015 Rady Gminy Budzyń z dnia 3 lutego 2015 r. dr Witold Andrzejczak mgr Marcin Brytan Zespół autorski zmiany studium zatwierdzonej uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r. mgr Ryszard Kajetańczyk (główny projektant) mgr inż. Emilia Stawska mgr inż. arch. Joanna Wleklińska mgr Joanna Woźniak
2
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Podstawa prawna opracowania: art. 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym, uchwała Nr XX/124/97 Rady Gminy w Budzyniu z dnia 30 kwietnia 1997 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń.
3
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
4
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
SPIS TREŚCI I. WSTĘP
1. Podstawa prawna opracowania studium ...... 10 2. Założenia i podstawa prawna opracowania zmiany studium ...... 10 3. Podstawa prawna opracowania zmiany studium uchwalonej uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r...... 11 4. Uzasadnienie zmiany studium uchwalonej uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r...... 11 5. Materiały wejściowe do studium ...... 12 6. Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ...... 12 7. Obowiązujące zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy ...... 13 8. Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania sporządzone w trybie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ...... 15 9. Podstawowe dane o gminie ...... 17 9.1. Dane statystyczne ...... 17 9.2. Położenie geograficzne i administracyjne ...... 17
II. OCENA UWARUNKOWAŃ ROZWOJU GMINY
1. Uwarunkowania wynikające z polityki przestrzennej państwa na obszarze gminy ...... 20 2. Zagadnienia rozwoju demograficzno-społecznego i gospodarczego ...... 20 2.1. Sieć osadnicza – hierarchia i funkcje ...... 20
2.2. Demografia ...... 21
2.3. Zatrudnienie ...... 24
2.4. Bezrobocie ...... 26
2.5. Zasoby mieszkaniowe ...... 26
2.6. Edukacja i opieka socjalna ...... 28
2.7. Usługi ...... 28
3. Uwarunkowania wynikające z ukształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej ...... 29 4.1. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia ...... 30
4.2. Budowa geologiczna i surowce mineralne ...... 30
4.3. Warunki hydrograficzne i zasoby wód podziemnych ...... 33
4.4. Wody powierzchniowe i gospodarka wodna ...... 34
5
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
4.5. Warunki klimatyczne ...... 35
4.6. Warunki glebowe ...... 36
4.7. Szata roślinna ...... 37
5. Uwarunkowania wynikające z cech środowiska przyrodniczego oraz występujących zagrożeń ...... 40 5.1. Krajobraz i obiekty przyrodnicze prawnie chronione ...... 40
5.2. Wody ...... 42
5.3. Powietrze atmosferyczne, hałas ...... 43
5.4. Ochrona gleb i powierzchni ...... 44
5.5. Ochrona zieleni ...... 44
6. Zagadnienia gospodarki rolnej ...... 44 6.1. Użytkowanie gruntów ...... 44
6.2. Ogólna charakterystyka gleb ...... 45
6.3. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 48
6.4. Struktura władania ...... 48
6.5. Indywidualne gospodarstwa rolne ...... 49
6.6. Kierunki uprawy i chowu zwierząt...... 50
6.7. Obsługa rolnictwa ...... 52
6.8. Cele produkcji rolnej...... 52
6.9. Ochrona ziemi ...... 53
7.1. Rys historyczny ...... 53
7.2. Charakterystyka wartości kulturowych ...... 55
8. Uwarunkowania wynikające z cech środowiska kulturowego oraz prawnej ochrony dóbr kultury ...... 58 9. Infrastruktura techniczna ...... 65 9.1. Zaopatrzenie w wodę ...... 65
9.2. Zaopatrzenie w gaz ...... 66
9.3. Zaopatrzenie w energię elektryczną ...... 67
9.4. Zaopatrzenie w ciepło ...... 67
9.5. Telekomunikacja ...... 67
6
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
9.6. Odprowadzanie ścieków sanitarnych ...... 67
9.7. Odprowadzanie ścieków deszczowych ...... 68
9.8. Gospodarka odpadami stałymi ...... 69
10. Komunikacja ...... 69 10.1. Komunikacja drogowa ...... 69
10.2. Komunikacja kolejowa ...... 70
10.3. Komunikacja autobusowa ...... 70
10.4. Uwarunkowania rozwoju komunikacji ...... 70
III. CELE STRATEGICZNE ROZWOJU GMINY
1. Cel podstawowy rozwoju ...... 72 2. Cele strategiczne ...... 72 3. Zadania, jako sposoby osiągania celów ...... 72
IV. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA, POLITYKA PRZESTRZENNA
1. Kierunki ochrony wartości i zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego ...... 73 1.1. Ochrona środowiska przyrodniczego ...... 73
1.2. Ochrona dóbr kultury ...... 73
2. Kierunki rozwoju produkcji rolnej ...... 74 3. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej ...... 76 3.1 Zaopatrzenie w wodę ...... 76
3.2 Zaopatrzenie w gaz ...... 76
3.3 Zaopatrzenie w energię elektryczną ...... 76
3.4 Zaopatrzenie w ciepło ...... 76
3.5 Telekomunikacja ...... 77
3.6 Odprowadzanie ścieków sanitarnych ...... 77
3.7 Odprowadzenie ścieków deszczowych ...... 77
3.8 Gospodarka odpadami stałymi ...... 77
4. Kierunki rozwoju komunikacji...... 78 5. Kierunki rozwoju sieci osadniczej ...... 78 5.1. Tereny, które mogą być przeznaczone pod zabudowę ...... 78
5.2. Ustalenia dotyczące zasad i form zagospodarowania ...... 79
7
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
6. Strefy polityki przestrzennej ...... 79 6.1. Strefy priorytetów dla ochrony środowiska ...... 79
6.2. Strefa priorytetów dla promocji i aktywizacji gospodarczej gminy ...... 80
6.3. Strefy priorytetów dla rozwoju rolnictwa ...... 80
7. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ...... 81 8. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, w tym wynikające z audytu krajobrazowego - zmiany w kierunkach zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń dla wybranych terenów w obrębach ewidencyjnych: Budzyń, Kąkolewice i Podstolice, uchwalone uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r...... 83 8.1 Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów objętych zmianą studium, w tym tereny wyłączone spod zabudowy...... 84
8.2 Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego i uzdrowisk: ...... 86
8.3 Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej: ...... 87
8.4 Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej: ...... 87
8.6 Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust. 1: ...... 88
8.7 Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości oraz obszary przestrzeni publicznej: ...... 89
8.8 Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne: ...... 89
8.9 Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej: ...... 89
8.10 Obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych: ...... 90
8.11 Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny: .....90
8.12 Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. z 2015 r. poz. 2120): ...... 90
8
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
8.13 Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji, rekultywacji lub remediacji ...... 90
8.14 Obszary zdegradowane...... 90
8.15 Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych ...... 90
8.16 Obszary funkcjonalne o znaczeniu lokalnym, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie ...... 90
V. OBOWIĄZUJĄCE SPORZĄDZANIE MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
9
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
I. WSTĘP
1. Podstawa prawna opracowania studium
Podstawę prawną opracowania studium określa:
a) art. 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym.
„art. 6.1. W celu określenia polityki przestrzennej gminy, rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.”
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń określa: uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, kierunki zagospodarowania przestrzennego, politykę przestrzenną gminy.
„art. 6.7. Studium nie jest przepisem gminnym i nie stanowi podstawy do wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu”.
b) Uchwała Nr XX/124/97 Rady Gminy w Budzyniu z dnia 30 kwietnia 1997 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń.
2. Założenia i podstawa prawna opracowania zmiany studium
Podstawę prawną zmiany studium stanowią zapisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.) oraz uchwała Nr XXXIV/251/2014 Rady Gminy Budzyń z dnia 14 marca 2014 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń. Zakres zmiany polega na uzupełnieniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Budzyń o pojedyncze ustalenia dla części gminy objętych zmianą studium i wprowadzeniu ich do ujednoliconego tekstu i rysunku studium. Celem przeprowadzenia zmiany studium jest umożliwienie budowy linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia 110 kV oraz stacji transformatorowej (GPZ – główny punkt zasilania). Infrastruktura powyższa ma służyć obsłudze elektrowni wiatrowej zlokalizowanej na terenie gminy Budzyń i gmin sąsiednich. Obszar zmiany obejmuje dwa tereny – pierwszy jest położony na północny-wschód od miejscowości Ostrówki, natomiast drugi znajduje się na północ od miejscowości Podstolice. Zmiana studium obejmuje pas terenu o szerokości 20 m – po 10 m od osi planowanej linii elektroenergetycznej, a także działkę przeznaczoną na budowę stacji transformatorowej (GPZ). Zmiany w tekście studium zostały wprowadzone na str. 65 oraz w niniejszym punkcie. Oprócz zmian w treści związanych ściśle z zakresem przedmiotowej zmiany studium (oznaczonych kolorem), pozostałe zapisy dokumentu zachowują dotychczasowe brzmienie. Dodatkowo w celu zwiększenia przejrzystości i poprawy prezentacji zapisów, cała struktura tekstu studium została sformatowana na nowo. Nastąpiło ujednolicenie stylów w całym dokumencie, standaryzacja zapisu dat i skrótów, tabelaryzacja wybranych danych, a także
10
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń wprowadzenie innych niewielkich korekt redaktorskich pozostających bez wpływu na merytoryczną treść dokumentu.
Na potrzeby zmiany studium została sporządzona prognoza oddziaływania na środowisko skutków uchwalenia zmiany studium zgodnie z zapisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ze zm.). Zgodnie z § 8 ust 1, 2 i 3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. – w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zmiana studium polegająca na uzupełnieniu studium o pojedyncze ustalenia, została wprowadzona w formie ujednoliconego projektu studium z wyróżnieniem projektowanych zmian kolorem.
3. Podstawa prawna opracowania studium zmienionego uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r. Podstawę prawną opracowania studium stanowią:
art. 3 ust.1 i art. 27 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2017 r. poz. 1073); §8 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. 2004 Nr 118, poz. 1233); ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353 j.t. ze zm.), Uchwała Nr XIV/104/2016 z dnia 1 marca 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń dla wybranych terenów w obrębach ewidencyjnych: Budzyń, Kąkolewice i Podstolice.
4. Uzasadnienie studium zmienionego uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r.
W związku z narastającym zainteresowaniem inwestycyjnym w gminie oraz zapytaniami potencjalnych inwestorów o dostępność terenów przemysłowo – usługowych, jak również mieszkaniowych, podjęto decyzję o przystąpieniu do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń. Analiza zasadności przystąpienia do sporządzenia zmiany wskazała konieczność ustalenia sposobu dopuszczenia lokalizacji między innymi funkcji zabudowy mieszkaniowej, działalności gospodarczej, usługowej oraz terenów zieleni. W związku z powyższym stwierdzono zasadność przystąpienia do realizacji zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla wybranych terenów, położonych w obrębach ewidencyjnych: Budzyń, Kąkolewice i Podstolice. Pozwoli to wyznaczyć w tych miejscowościach nowych terenów inwestycyjnych, przy jednoczesnym zapewnieniu ładu przestrzennego w gminie.
Procedurę dotyczącą zmiany studium przeprowadzono zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r.
11
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń poz. 1073). Prace nad w/w zmianą studium przebiegały w następujących etapach i terminach: - podjęcie uchwały XIV/104/2016 z dnia 1 marca 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń dla wybranych terenów w obrębach ewidencyjnych: Budzyń, Kąkolewice i Podstolice; - ogłoszenie o przystąpieniu do sporządzenia studium zamieszczone w prasie oraz obwieszczenie wywieszone na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Gminy Budzyń, - zawiadomienie organów administracji państwowej, instytucji i jednostek organizacyjnych o przystąpieniu do sporządzenia zmiany studium – pismo o znaku GKM.6720.1.2016 z dnia 23.05.2016 r. wraz z rozdzielnikiem; - konsultacje i omawianie koncepcji na spotkaniach roboczych zespołu autorskiego z Wójtem Gminy Budzyń; - zaopiniowanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przez Gminną Komisję Urbanistyczno – Architektoniczną; - wyłożenie projektu studium do publicznego wglądu w dniach od 10 lipca 2017 r. do 1 sierpnia 2017 r.; - przyjmowanie uwag do wyłożonego do publicznego wglądu studium – do dnia 25 sierpnia 2017 r.; - uchwalenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przez Radę Gminy Budzyń ze zmianami na sesji w dniu 29 września 2017 r. uchwałą Nr XXXI/251/2017 w sprawie uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń.
Zgodnie z wymogami Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. 2004 Nr 118, poz. 1233) niniejszy tekst jest tekstem ujednoliconym. W części opisowej studium zmieniane zapisy (w tym uzupełniane i zaktualizowane dane) przedstawiono kolorem niebieskim i kursywą.
5. Materiały wejściowe do studium
Studium opracowano z wykorzystaniem danych dotyczących gminy Budzyń na podstawie następujących materiałów:
miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, z późniejszymi zmianami, 1986 r., zbioru danych uzyskanych z Urzędu Gminy i Urzędu Statystycznego w Pile, dodatkowo Roczniki Statystyczne 1993-97 r., zbioru danych uzyskanych z Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, opracowanie – Województwo Wielkopolskie – 1998 r., zbioru danych uzyskanych z Urzędu Statystycznego w Poznaniu, Powiaty województwa wielkopolskiego – 1998 r., projektu studium zagospodarowania przestrzennego województwa pilskiego, WBUiA, Piła 1997 r.
6. Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
12
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Plany uchwalone w trybie ustawy z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym, tracą moc z dniem 1.01.2000 r. zgodnie z art. 67 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym:
miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń – uchwała Nr XI/52/86 Gminnej Rady Narodowej w Budzyniu z dnia 27.03.1986 r.,
miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego terenów przemysłowo-składowych w Budzyniu na Osiedlu Cechowym (ul. Piłsudskiego i Leśna) – uchwała Nr XII/67/91 Rady Gminy w Budzyniu z 29.05.1991 r.,
miejscowy plan szczegółowego zagospodarowania przestrzennego terenu rzemiosła produkcyjnego i jednorodzinnego budownictwa mieszkaniowego w Budzyniu – Wybudowanie 41 – uchwała Nr XV/76/91 Rady Gminy w Budzyniu z 14.08.1991 r.,
miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego osiedla mieszkaniowego przy ulicy Rogozińskiej w Budzyniu – uchwała Nr XIV/63/86 Gminnej Rady Narodowej w Budzyniu z 25.09.1986 r.,
miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego osiedla mieszkaniowego w Wyszynach – uchwała Nr VII/42/89 Gminnej Rady Narodowej w Budzyniu z 28.09.1989 r.,
miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego osiedla mieszkaniowego w Budzyniu przy ul. Margonińskiej – uchwała Nr VIII/37/85 Gminnej Rady Narodowej w Budzyniu z 27.09.1985 r.,
miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego terenów przemysłowo-składowych przy ul. Chodzieskiej w Budzyniu – uchwała Nr XVII/87/87 Gminnej Rady Narodowej w Budzyniu z 26.03.1987 r.,
zmiana w miejscowym planie szczegółowym zagospodarowania przestrzennego terenów przemysłowo-składowych w Budzyniu na Osiedlu Cechowym – uchwała Nr XVI/80/91 Rady Gminy w Budzyniu z 12.09.1991 r.,
zmiana w miejscowym planie szczegółowym zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa mieszkaniowego przy ulicy Rogozińskiej w Budzyniu – uchwała Nr XXXI/149/93 Gminnej Rady Narodowej w Budzyniu z 29.07.1993 r.,
zmiana w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń (granica rolno-leśna) – uchwała Nr XXIV/114/92 Rady Gminy w Budzyniu z 22.10.1992 r.
zmiana w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń (wieś Budzyń, wieś Bukowiec) – uchwała Nr XXIX/138/93 Rady Gminy w Budzyniu z 20.05.1993 r.,
zmiana w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń (rejon ul. Leśnej, Powstańców Wlkp. i Osiedla Cechowego w Budzyniu) – uchwała Nr XXXV/173/94 Rady Gminy w Budzyniu z 16.02.1994 r.,
7. Obowiązujące zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy
Zmiany uchwalone w trybie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o planowaniu przestrzennym, zachowują moc prawną zgodnie z art. 67 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym:
13
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Budzyń – uchwała Nr XVII/101/96 Rady Gminy w Budzyniu z 28.11.1996 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Kąkolewice – uchwała Nr XVII/102/96 rady Gminy w Budzyniu z 28.11.1996 r.,
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Budzyń – uchwała Nr XXVIII/168/98 Rady Gminy w Budzyniu z 29.04.1998 r.,
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Bukowiec – uchwała Nr XXVIII/169/98 rady Gminy w Budzyniu z 29.04.1998 r.,
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Wyszyny – uchwała Nr XXVIII/170/98 Rady Gminy w Budzyniu z 29.04.1998 r.,
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Podstolice – uchwała Nr XXVIII/171/98 Rady Gminy w Budzyniu z 29.04.1998 r.,
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Kąkolewice – uchwała Nr XXVIII/172/98 Rady Gminy w Budzyniu z 29.04.1998 r.,
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Budzyń – uchwała Nr XXIX/180/98 Rady Gminy w Budzyniu z 8.06.1998 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Budzyń, w rejonie ulic: Piłsudskiego, Chodzieskiej, Rynkowej, Wągrowieckiej, Przemysłowej, Dworcowej, Osiedla Zielonego i Budzyń-Wybudowania – uchwała nr XIX/135/2001 Rady Gminy Budzyń z dnia 27 marca 2001 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Budzyń, rejon ulicy Rogozińskiej (gimnazjum) – uchwała nr XIX/137/2001 Rady Gminy Budzyń z dnia 27 marca 2001 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Dziewoklucz – uchwała nr XIX/138/2001 Rady Gminy Budzyń z dnia 27 marca 2001 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Brzekiniec – uchwała nr XXI/148/2001 Rady Gminy Budzyń z dnia 25 czerwca 2001 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Kąkolewice, rejon drogi krajowej – uchwała nr XXI/149/2001 Rady Gminy Budzyń z dnia 25 czerwca 2001 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Budzyń, rejon ulicy Wągrowieckiej – uchwała nr XXX/209/2002 Rady Gminy Budzyń z dnia 10 października 2002 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń dla lokalizacji urządzeń elektroenergetycznych w obrębie wsi: Grabówka, Wyszyny, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie,
14
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Dziewoklucz i Podstolice – uchwała nr VI/41/2003 Rady Gminy Budzyń z dnia 30 czerwca 2003 r.
zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Budzyń, rejon ulicy Rogozińskiej-Strażackiej – uchwała nr VIII/52/2003 Rady Gminy Budzyń z dnia 19 listopada 2003 r.
OBSZARY, DLA KTÓRYCH OBOWIĄZUJĄ MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO SPORZĄDZONE W TRYBIE USTAWY Z DNIA 7.07.1994 R. O ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM
8. Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania sporządzone w trybie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obrębie wsi Budzyń, rejon ulicy Leśnej, dla terenu zabudowy mieszkaniowo-usługowej – uchwała nr XXIV/168/2005 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 listopada 2005 r.
15
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obrębie wsi Budzyń, rejon ulicy Rogozińskiej, dla terenu zabudowy mieszkaniowej – uchwała nr XXIV/169/2005 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 listopada 2005 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obrębie wsi Wyszynki, dla terenu zabudowy mieszkaniowo-usługowej – uchwała nr XXIV/170/2005 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 listopada 2005 r.,
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obrębie wsi Budzyń, rejon ulicy Rogozińskiej, dla terenu zabudowy produkcyjno-usługowej – uchwała nr XXX/240/2006 Rady Gminy Budzyń z dnia 25 października 2006 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obrębie wsi Budzyń, rejon ulicy Leśnej, dla terenu zabudowy mieszkaniowej z dopuszczeniem usług, uchwała nr XX/166/08 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 grudnia 2008 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obrębie wsi Budzyń, rejon osiedla Cechowego, dla terenu zabudowy produkcyjno-usługowej –uchwała nr XXI/167/08 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 grudnia 2008 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obrębie wsi Sokołowo Budzyńskie, dla terenu zabudowy mieszkaniowej – uchwała nr XX/168/2008 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 grudnia 2008 r.
zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, w obrębie wsi Budzyń, rejon ulicy Przemysłowej, dla terenu zabudowy mieszkaniowej – uchwała nr XXI/180/2009 Rady Gminy Budzyń z dnia 4 marca 2009 r.
zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, w obrębie wsi Kąkolewice, rejon drogi krajowej nr 11, dla terenu zabudowy mieszkaniowej na wyznaczonym w planie terenie produkcyjno-usługowym – uchwała nr XXI/181/2009 Rady Gminy Budzyń z dnia 4 marca 2009 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, rejon osiedla Zielonego uchwała nr XXVIII/258/2009 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 grudnia 2009 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, wieś Dziewoklucz, rejon byłej fermy dla zabudowy produkcyjno-usługowej – uchwała nr XXXVII/326/2010 Rady Gminy Budzyń z dnia 26 października 2010 r.
zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, rejon ulicy Leśnej (Habenda) – uchwała nr XXXI/284/2010 Rady Gminy Budzyń z dnia 28 kwietnia 2010 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, rejon ulicy Gumowej - uchwała nr XXXVII/327/2010 Rady Gminy Budzyń z dnia 26 października 2010 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, rejon osiedla Piaski – uchwała nr IX/42/2011 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 czerwca 2011 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, rejon ulicy Leśnej (za rowem) – uchwała nr IX/43/2011 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 czerwca 2011 r.
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń, rejon rowu melioracyjnego i ulic Klonowej i Wielkopolskiej – uchwała nr XI/55/2011 Rady Gminy Budzyń z dnia 12 września 2011 r.
16
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Budzyń, rejon ulicy Margonińskiej - uchwała XXXVII/288/2014 Rady Gminy Budzyń z dnia 26 czerwca 2014 r. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Kąkolewice - uchwała nr XXI/173/2016 Rady Gminy Budzyń z dnia 21 listopada 2016 r.
9. Podstawowe dane o gminie
9.1. Dane statystyczne
Liczba ludności (1997 r., dane: UG Budzyń): 8235
Obszar gminy 20761 ha w tym: użytki rolne 12241 ha lasy grunty leśne 7477 ha wody otwarte 167 ha pozostałe grunty 876 ha
Dane demograficzne (1997 r.)
Liczba ludności 8175 w tym: kobiety 4087 mężczyźni 4088
Zawodowo czynni (1996 r.) 1773 w tym: kobiety 565 mężczyźni 1208
Liczba bezrobotnych (1996 r.) 423 w tym: kobiety 274 Wskaźnik bezrobocia rejestrowanego (1996 r.) 9,2%
Mieszkalnictwo ilość mieszkań 2003 ilość izb 7788
byłe relacja wskaźnika gmina l.p. wskaźniki woj. gminnego do Budzyń pilskie wojewódzkiego 1. gęstość zaludnienia w osobach / 1km2 39,2 60,4 0,65 2. bezrobotni / 1000 mieszkańców 52,8 72,5 0,73 3. abonenci telefoniczni / 1000 mieszkańców 145,4 144,4 1,01 w tym wieś 145,4 65,3 2,23 4. podmioty w systemie REGON / 1000 mieszkańców 53,7 58,9 0,91 5. pracujący wg EKD / 1000 mieszkańców 221,6 208,7 1,06 6. drogi gminne i lokalne w km / 100km2 63,1 33,9 1,86 7. dochody gminne / 1 mieszkańca 679 662 1,02
9.2. Położenie geograficzne i administracyjne
Gmina Budzyń położona jest w północnej części województwa wielkopolskiego, w południowej części powiatu chodzieskiego. Rozciągłość południkowa gminy wynosi 20’ 02’’, od 16°46’19’’ do 17°06’21’’ długości geograficznej wschodniej. Rozciągłość
17
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń równoleżnikowa wynosi 8’17’’, od 52°49’06’’ do 52°57’23’’ szerokości geograficznej północnej. Graniczy ona od północy z gminami Chodzież i Margonin, od wschodu z powiatem Wągrowiec, gminą Wągrowiec, od południa z powiatem Oborniki, gminami Rogoźno i Ryczywół, od zachodu z powiatem czarnkowsko-trzcianeckim, gminą Czarnków. Według podziału Polski J. Kondrackiego na krainy fizyczno-geograficzne Gmina Budzyń leży w obrębie mezoregionu Pojezierze Chodzieskie, który jest częścią makroregionu Pojezierze Wielkopolskie, wchodzącego w skład podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie.
18
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
19
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
II. OCENA UWARUNKOWAŃ ROZWOJU GMINY
1. Uwarunkowania wynikające z polityki przestrzennej państwa na obszarze gminy
Dla realizacji polityki przestrzennej państwa organy rządowe opracowują koncepcję polityki przestrzennego zagospodarowania kraju oraz programy zawierające zadania rządowe służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Wojewódzkie organy samorządowe opracowują plan województwa uwzględniający zadania rządowe, o których mowa wyżej. Zgodnie z art. 6 ust. 2 i ust. 5 pkt. 8 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, w studium gminy określa się obszary przewidziane do realizacji zadań i programów wynikających z polityki zawartej w strategii rozwoju województwa i planie województwa. Prace nad strategią i planem województwa wielkopolskiego zostały podjęte w styczniu 1999 r. po wprowadzeniu nowego podziału administracyjnego państwa. Materiałem do ww. opracowań jest m.in. studium byłego województwa pilskiego zawierające uwarunkowania ponadlokalne dla poszczególnych gmin. Takim elementem dla gminy Budzyń jest droga krajowa nr 11, łącząca Śląsk ze Środkowym Wybrzeżem. Znaczenie międzyregionalne i międzynarodowe trasy komunikacyjnej wymusza odpowiednie parametry drogi. Trasa nr 11 przewidziana jest do stopniowej modernizacji do parametrów drogi ekspresowej. W studium gminy Budzyń, w kierunkach rozwoju komunikacji, wyznaczono 200 m strefę postulowanej modernizacji drogi krajowej nr 11. Poza układem komunikacyjnym gmina Budzyń nie ma istotnych uwarunkowań ponadlokalnych wynikających z polityki przestrzennej państwa.
2. Zagadnienia rozwoju demograficzno-społecznego i gospodarczego
2.1. Sieć osadnicza – hierarchia i funkcje
Zmiany w liczbie ludności gminy w latach 1978-97 lata 1997 – 1997/ l.p. sołectwo wieś 1978 1988 1997 1978 1978 1. Budzyń Budzyń 2888 3539 3992 1104 38,2 2. Brzekiniec Brzekiniec 258 228 243 -15 -5,8 3. Bukowiec Bukowiec 567 437 461 -106 -18,7 Nowa Wieś Wyszyńska 4. Dziewoklucz Dziewoklucz 452 479 450 -2 -0,4 5. Grabówka Grabówka 159 137 164 5 3,1 6. Kąkolewice Kąkolewice 174 154 157 -17 -9,8 7. Nowe Brzeźno Nowe Brzeźno 233 242 249 16 6,9 8. Ostrówki Ostrówki 261 224 241 -20 -7,7 9. Podstolice Podstolice 361 327 312 -49 -13,6 10. Prosna Prosna 380 381 382 2 0,5 11. Sokołowo Budzyńskie Sokołowo Budzyńskie 711 600 569 -142 -19,9 Popielno 12. Wyszynki Wyszynki 189 178 185 -4 -2,1 Niewiemko 13. Wyszyny Wyszyny 460 795 830 370 80,4 razem 7093 7721 8235 1142 16,1 Źródło: 1978 i 1988 – wyniki NSP, 1997 – dane Urzędu Gminy Budzyń.
20
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
W strukturze sieci osadniczej gminy Budzyń dominują wsie liczące od 200 do 700 mieszkańców. W okresie lat 1978 – 1997 największy przyrost ludności nastąpił w sołectwie Wyszyny (o 80,4%), następnie w Budzyniu (o 38,2%), w Nowym Brzeźnie (o 6,9%) i Grabówce (o 3,1%). W tym samym okresie duży spadek liczby ludności zanotowano w sołectwach: Sokołowo Budzyńskie (o 19,9%), Bukowiec (o 18,7%) i Podstolice (o 13,6%). Wieś Budzyń, licząca prawie 4 tys. mieszkańców, w hierarchii sieci osadniczej gminy pełni rolę lokalnego ośrodka gminnego o funkcji usługowo-produkcyjno-rolniczej. Ośrodkiem pomocniczym, uzupełniającym obsługę mieszkańców gminy, jest wieś Wyszyny o wykształconej funkcji usługowo-rolniczej. Wyposażona w podstawowy zakres usług wieś Sokołowo Budzyńskie również pełni funkcję rolniczo-usługową. Pozostałe, elementarne wsie gminy Budzyń, tworzą podstawową sieć osadniczą gminy o przeważającej funkcji rolniczej. Jedynie we wsiach: Bukowiec uzupełniającą funkcją są usługi, w Kąkolewicach – produkcja oraz w Niewiemku – wypoczynek.
Gmina Budzyń – funkcje wsi liczba ludności l.p. wieś rodzaj pełnionej funkcji 1997 r. 1. Budzyń 3992 usługowo- produkcyjno-rolnicza 2. Brzekiniec 243 rolnicza 3. Bukowiec 361 rolniczo-usługowa 4. Nowa Wieś Wyszyńska 100 rolnicza 5. Dziewoklucz 450 rolnicza 6. Grabówka 164 rolnicza 7. Kąkolewice 157 rolniczo-produkcyjna 8. Nowe Brzeźno 249 rolnicza 9. Ostrówki 241 rolnicza 10. Podstolice 312 rolnicza 11. Prosna 382 rolnicza 12. Sokołowo Budzyńskie 545 rolniczo-usługowa 13. Popielno 24 rolnicza 14. Wyszynki 149 rolnicza 15. Niewiemko 36 rolniczo-wypoczynkowa 16. Wyszyny 830 usługowo-rolnicza razem 8235 Źródło: materiały Urzędu Gminy w Budzyniu.
2.2. Demografia
Gmina Budzyń jest 21 co do wielkości i 111 pod względem liczby mieszkańców gminą województwa wielkopolskiego, liczącego 226 jednostek gminnych. Obszar gminy, wynoszący 207,6 km2, zamieszkuje 8175 osób, w tym 4087 kobiet. W ostatnim dwudziestoleciu rozwój demograficzny gminy przebiegał równomiernie. W 1970 r. gminę Budzyń zamieszkiwało 6525 osób, a w następujących po sobie latach liczba mieszkańców kształtowała się następująco: 1975 – 6752 osoby 1980 – 7172 osoby 1985 – 7563 osoby 1990 – 7800 osób 1995 – 8050 osób 1996 – 8129 osób 1997 – 8175 osób
21
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
W latach 1970-97 liczba mieszkańców gminy wzrosła o 1650 osób tj. o 25,3%. Głównym czynnikiem rozwoju demograficznego gminy był przyrost naturalny, najwyższy w 1975 r. – 17,2‰, najniższy w 1995 r. – 5,3‰. W analizowanym okresie notuje się ujemne saldo migracji, głębsze po stronie odpływu niż napływu.
Podstawowe dane demograficzne gminy w latach 1975-95
wyszczególnienie 1975 1985 1995 stan ludności 6752 7563 8050 - w tym kobiety 3403 3764 4001 - w % ogółu ludności województwa 1,62 1,62 1,63 ludność na 1 km2 34 36,4 38,8 ludność w wieku: - przedprodukcyjnym 2235 2646 2643 - produkcyjnym 3754 4102 4505 - poprodukcyjnym 763 815 0,02 ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 79 84 79 małżeństwa 75 63 80 - na 1000 mieszkańców 11,1 8,3 7,4 urodzone żywe 163 177 107 - na 1000 mieszkańców 24,1 23,3 13,3 zgony 47 81 64 - na 1000 mieszkańców 6,9 10,7 7,9 zgony niemowląt 3 4 1 - na 1000 mieszkańców 0,45 0,53 0,12 przyrost naturalny 116 96 43 - na 1000 mieszkańców 17,2 12,7 5,3 saldo migracji -133 -11 -12 - na 1000 mieszkańców 19 1,4 1,5 Źródło: materiały Urzędu Statystycznego w Pile.
Liczba urodzeń żywych, dla gminy Budzyń, w 1995 r. wynosiła 107 osób, czyli 13,3 osób na 1000 ludności, osiągając najniższy poziom od roku 1970. Obniżyła się również liczba zgonów do poziomu 8 osób na 1000 ludności w 1995 r. W wyniku spadku liczby urodzeń nastąpiło obniżenie przyrostu naturalnego do 43 osób, podczas gdy jeszcze w 1986 r. wyniósł on 110 osób; przyrost naturalny w gminie jest nadal wysoki. Współczynnik dynamiki demograficznej, wyrażający stosunek liczby urodzeń do zgonów za 1995 r. wyniósł 2,18 i był wyższy niż przeciętnie w byłym województwie pilskim (1,41). W gminie Budzyń, w ostatnich latach, spada ilość zawieranych małżeństw. W roku 1995 na 1000 mieszkańców zawarto 7,4 związków, podczas gdy w latach siedemdziesiątych zawierano średnio rocznie 11,1 małżeństw na 1000 ludności. Budzyń charakteryzuje się młodą strukturą wieku ludności. Ponad 30% mieszkańców gminy to dzieci i młodzież do lat 17-tu, 56,3% stanowią osoby w wieku produkcyjnym oraz 11,4% ludności jest w wieku poprodukcyjnym.
wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny rok 0-17 18-59/64 60/65 i więcej razem osoby % osoby % osoby % 1982 2436 33,6 3987 55,0 824 11,4 7247 1996 2627 32,3 4577 56,3 925 11,4 8129
W latach 1982-96 udział ludności w wieku przedprodukcyjnym zmalał o 1,3 punktu, natomiast grupa ludzi w wieku produkcyjnym wrosła o 1,3 punktu, z 55,0% w roku 1982 do
22
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
56,3% w 1996 r. Na niezmienionym poziomie utrzymuje się udział ludności w grupie poprodukcyjnej i wynosi 11,4%. Ilość dzieci w wieku żłobkowym (0-2 lata) zmniejszyła się z 6,8% w 1982 roku do 4,4% w 1996 r., oraz dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat) z 8,9% w 1982 roku do 6,2% w 1996 r. Odsetek młodzieży w wieku szkoły ponadpodstawowej (15- 17 lat) wzrósł z 2,5% w 1982 roku do 5,8% w 1996 r. Na 1000 osób w wieku produkcyjnym w końcu 1996 r. przypadały 573 osoby w wieku przedprodukcyjnym i 202 w wieku poprodukcyjnym.
Gmina Budzyń – struktura wieku grupy wieku 1982 1996 (K – kobiety w liczbach w liczbach % % M – mężczyźni) bezwzględnych bezwzględnych 0-2 490 6,8 362 4,4 3-6 644 8,8 506 6,2 7-14 1123 15,5 1291 15,9 15-17 179 2,5 468 5,8 0-17 2436 33,6 2627 32,3 18-59 K 1917 26,5 2151 26,5 18-64 M 2070 28,5 2426 29,8 18-59/64 K+M 3987 55,0 4577 56,3 60 i więcej K 559 7,7 638 7,6 65 i więcej M 265 3,7 287 3,6 60/65 i więcej K+M 824 11,4 925 11,4 razem 7247 100,0 8129 100,0 Źródło: materiały Urzędu Statystycznego w Pile.
Gmina Budzyń – rozwój ludności 1970-97 przyrost dynamik przyrost naturalny wskaźnik ludność a w liczbach lata urodzenia zgony dynamiki ogółem 1970 bez- na demograf. =100 względnych osoby 1000 mieszk. 1970 6525 100,0 * * * * * * 1975 6752 103,4 227 116 17,2 163 47 3,46 1978 7075 108,4 323 85 12,0 148 63 2,34 1980 7172 109,9 97 97 13,6 162 65 2,49 1981 7177 100,0 5 100 14,0 163 63 2,58 1982 7247 111,0 70 105 14,6 167 62 2,69 1983 7382 113,1 135 127 17,1 185 58 * 1984 7462 114,3 80 126 16,9 191 65 2,92 1985 7563 115,9 101 96 12,7 177 81 * 1986 7674 117,6 111 110 14,3 181 71 2,54 1987 7667 117,5 70 78 10,0 161 83 1,93 1988 7716 118,2 49 69 8,9 145 76 1,90 1989 7745 118,6 29 71 9,1 147 76 1,93 1990 7800 119,5 55 76 9,6 145 69 2,10 1991 7858 120,4 58 68 8,6 152 84 1,80 1992 7932 121,4 74 62 7,7 133 71 1,87 1993 7922 121,4 10 53 6,6 111 58 1,91 1994 8009 122,7 87 77 9,6 141 64 2,20 1995 8050 123,3 41 43 5,3 107 64 1,67 1996 8129 124,5 79 64 7,9 118 54 2,18 1997 8175 125,3 46 65 * 138 73 1,81 Źródło: materiały Urzędu Statystycznego w Pile.
23
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Gmina Budzyń – ruch migracyjny ludności w latach 1975-96
napływ odpływ lata ludność
saldo
z ze z z ze z migracji ogółem ogółem miast wsi zagr. miast wsi zagr. 1975 6752 100 23 77 - 233 126 107 - -113 1978 7075 155 60 95 - 255 107 148 - -100 1980 7172 228 104 124 - 320 198 122 - -92 1981 7177 120 60 60 - 187 94 93 - -67 1982 7247 149 64 85 - 184 110 74 - -35 1983 7382 148 75 73 - 168 116 52 - -20 1984 7463 137 52 85 - 183 107 76 - -46 1985 7563 120 55 65 - 151 94 57 - -35 1986 7674 96 37 59 - 95 54 41 - 1 1987 7667 88 24 64 - 173 83 90 - -85 1988 7716 96 45 51 - 176 90 86 - -80 1989 7745 109 43 66 27 151 59 92 52 -42 1990 7800 84 30 54 - 105 54 51 - -21 1991 7858 131 59 72 - 141 62 79 - -10 1992 7932 65 33 32 - 114 65 49 - -49 1993 7922 64 41 23 - 126 63 63 - -62 1994 8009 72 41 31 - 63 31 32 - 9 1995 8050 54 22 32 - 86 32 34 - -12 1996 8129 73 32 38 3 78 47 30 1 -5 Źródło: materiały Urzędu Statystycznego w Pile.
2.3. Zatrudnienie
Na terenie gminy Budzyń w systemie REGON, w 1996 r. zarejestrowanych było 430 podmiotów gospodarczych, z tego 97% stanowił sektor prywatny. Od 1993 r. nastąpił wzrost o 21,8% ilości podmiotów gospodarczych, w tym w sektorze prywatnym o 22,5%.
1993 – 353 podmioty, w tym 342 prywatne 1995 – 374 podmioty, w tym 366 prywatnych 1996 – 430 podmiotów, w tym 419 prywatne
Struktura podmiotów gospodarczych w liczbach bezwzględnych przedstawia się następująco:
ogółem liczba podmiotów 430 w tym : rolnictwo i leśnictwo 34 przemysł 96 budownictwo 41 handel i naprawy 159 transport i łączność 25 pośrednictwo finansowe i obsługa nieruchomości firm 26 pozostała działalność 16
Jednostki handlowo-naprawcze stanowią 36,9% ogółu podmiotów gospodarczych, następnie przemysł 22,3% i budownictwo 9,5%.
24
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
W 1996 r. w gospodarce narodowej wg EKD łączna liczba pracujących wyniosła 1773 osoby, z tego kobiety stanowiły 31,9% (565 osób). W przeliczeniu na jednostkę gospodarczą przypadało średnio 4,1 osób. Z ogólnej liczby pracujących w 1996 r. w dziale działalności produkcyjnej zatrudnionych było – 61,8%, w rolnictwie i leśnictwie – 15%, oświacie, ochronie zdrowia i opiece socjalnej – 8,9%, handlu – 3,7%, budownictwie – 3,6% i transporcie – 2,4%.
Pracujący w gospodarce narodowej Lata Ogółem w tym prze- budow- transport łączność handel rolnictwo- gosp. oświata ochrona mysł nictwo leśnictwo komunal zdrowia 1988 1365 112 * 14 30 169 250 1992 867 32 1 * 27 113 243 1994 1305 600 80 * * 81 227 10 102 46 1995 1430 736 88 44 * 74 244 * 91 31 1996 1773 1097 63 43 * 67 268 * 92 66 Źródło: materiały Urzędu Statystycznego w Pile.
W okresie 1988-96 liczba zatrudnionych wahała się od 867 osób do 1773. Znaczny spadek zatrudnienia nastąpił w 1992 r., natomiast wzrost w 1996 r. Największy, bo prawie dziesięciokrotny przyrost zatrudnienia notuje się w dziale produkcyjnym (przemysł i produkcja). Istniejąca struktura zatrudnienia świadczy o pozytywnych zmianach zachodzących na lokalnym rynku pracy i rozwoju pozarolniczej działalności gospodarczej gminy.
Firmy działające na terenie gminy Budzyń Przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe TOMEX-C – produkcja klocków hamulcowych, części i akcesoria do pojazdów samochodowych i pojazdów rolniczych – zatrudnienie 100 osób. Przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe TOMEX-S – produkcja części do maszyn i pojazdów rolniczych – zatrudnienie 100 osób. Przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe TOMEX-E – produkcja tarczy sprzęgłowych, rączek hamulcowych do ciągników i maszyn rolniczych – zatrudnienie 30 osób. Zakład produkcyjno-usługowo-handlowy MARIWEX – produkcja tarczy hamulcowych okładzin – zatrudnienie 10 osób. Przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe TOMEX-T – produkcja kinkietów, żyrandoli, lamp – zatrudnienie 10 osób. Zakład produkcyjno-usługowo-handlowy ŁUMAG – produkcja okładzin hamulcowych – zatrudnienie 70 osób. Stolarnia, tapicernia – Bukowiec – zatrudnienie 5 osób. Przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe KABAT – produkcja wyrobów z gumy. Przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe HENTLAMP – produkcja lamp oświetleniowych. SCHRÖDER Polska – Kąkolewice – produkcja szkółkarska. Przedsiębiorstwo wielobranżowe – Sokołowo Budzyńskie ARGO – produkcja mebli ogrodowych z palisadą. Przedsiębiorstwo – Budzyń GRANOWSCY ATA-TECHNIK – produkcja elementów do oczyszczalni ścieków, sieci gazowniczych i kanalizacyjnych. Zakład Przemysłu Drzewnego ACERT – Budzyń – produkcja tartaczna. PPHU LAMP-POL – Budzyń – produkcja lamp, żyrandoli. MEBLO-BUD – produkcja mebli kuchennych. EG Wytwórnia sprzętu elektroinstalacyjnego – produkcja oprawek, odgałęźników.
25
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Zakład Produkcji Materiałów Budowlanych – produkcja płytek ceramicznych z wkładem marmurowym. Zakład produkcyjno-usługowo-handlowy – produkcja bezazbestowych części zamiennych do samochodów, maszyn i ciągników rolniczych. Zakład produkcyjno-handlowo-usługowy CERLAMP-TERM – produkcja pieców dla przemysłu ceramicznego i szklarskiego. Rzeźnictwo Budzyń. Przedsiębiorstwo produkcyjno-handlowe – Wyszyny – produkcja mrożonek. FARMAPOL – Wyszyny – produkcja zwierzęca i roślinna. RSP Odrodzenie – Dziewoklucz – produkcja roślinna i zwierzęca. Gospodarstwo rolne – Dziewoklucz SKARBPOL – produkcja roślinna i zwierzęca. PPHU MADEX – Budzyń – produkcja artykułów spożywczych. FEB-ROL – Sokołowo Budzyńskie. FARM–POL – Wyszyny.
2.4. Bezrobocie
W okresie od 1989 do 1996 roku wielkość bezrobocia w gminie Budzyń nie przybrała tak ostrej formy jak w innych rejonach byłego województwa pilskiego i kształtowała się następująco: 1990 – 252 osoby, w tym 154 kobiety 1991 – 527 osób, w tym 274 kobiety 1992 – 667 osób, w tym 367 kobiet 1993 – 913 osób, w tym 458 kobiet 1994 – 899 osób, w tym 401 kobiet 1995 – 549 osób, w tym 307 kobiet 1996 – 423 osoby, w tym 274 kobiety
Wśród bezrobotnych przeważają kobiety, w końcu 1996 roku stanowiły 64,8% bezrobotnych. Najliczniejszą grupą wśród bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym. Od 1993 r. notuje się stały wzrost współczynnika zatrudnienia: 1993 – 25,4% 1994 – 29,7% 1995 – 31,7% 1997 – 38,7% oraz obniżenie się wskaźnika bezrobocia rejestrowanego: 1993 – 21,2% 1994 – 20,4% 1995 – 12,2% 1996 – 9,2%
Od 1993 r. w gminie Budzyń następuje spadek liczby i wskaźnika bezrobocia.
2.5. Zasoby mieszkaniowe
Od 1989 r. notuje się wyraźny spadek liczby nowo budowanych obiektów we wszystkich formach budownictwa mieszkaniowego. W końcu 1996 r. zasoby mieszkaniowe gminy Budzyń stanowiły:
26
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
2003 mieszkania, 7788 izby mieszkalne, 148800 m2 powierzchni użytkowej mieszkań.
Analiza zagadnień związanych z warunkami mieszkaniowymi wykazała zahamowanie tempa przyrostu zasobów mieszkaniowych w latach 1988-96 w odniesieniu do okresu poprzedniego. W dziesięcioleciu 1978-88 przyrost mieszkań wyniósł – 8,3%, izb mieszkalnych – 21,4%, powierzchni użytkowej – 29,7%. Odpowiednio w latach 1988-96 przyrosty te wyniosły: mieszkania – 4,3%, izby – 6,2%, powierzchnia użytkowa – 6,3%. Największy przyrost następuje w powierzchni użytkowej mieszkań, co wskazuje na budowanie mieszkań o większym metrażu. W 1996 r. przeciętne mieszkanie w gminie Budzyń składało się z 3,89 izb (1978 – 3,4 izb) a jego powierzchnia użytkowa wynosiła 74,3 m2 (1978 r. – 60,9 m2).
przeciętna liczba osób przeciętna powierzchnia 2 wyszczególnienie na 1 mieszkanie na 1 izbę użytkowa w m na 1 osobę 1988 1996 1988 1996 1988 1996 gmina ogółem 4,02 4,06 1,05 1,04 18,1 18,3
Małe możliwości inwestycyjne spowodowały, iż w roku 1995 i 1996 oddano do użytku 3 mieszkania, osiągając spadek w stosunku do roku 1985 o 54 mieszkania. Mieszkania oddane do użytku w latach: 1978 – 12 mieszkań 1985 – 57 mieszkania 1991 – 31 mieszkań 1993 – 7 mieszkań 1994 – 4 mieszkania 1995 – 3 mieszkania 1996 – 3 mieszkania
Zasoby mieszkaniowe w latach 1978-96 l a t a zasoby mieszkaniowe 1978 1988 1996 liczba mieszkań 1773 1921 2003 liczba izb mieszkalnych 6039 7330 7788 powierzchnia użytkowa mieszkań (m2) 107941 140029 148800 ludność w mieszkaniach 7082 7716 8132 liczba gospodarstw domowych 1995 2068 * przeciętna liczba osób / mieszkanie 3,99 4,02 4,06 przeciętna liczba osób / izbę 1,17 1,05 1,04 przeciętna liczba izb / mieszkanie 3,41 3,81 3,89 przeciętna powierzchnia użytkowa w m2 / osobę 15,2 18,2 18,3 przeciętna powierzchnia użytkowa w m2 / osobę 60,9 72,9 74,3 przeciętna powierzchnia użytkowa w m2 / izbę 17,9 19,1 19,1 przeciętna liczba gospodarstw domowych / mieszkanie 1,12 1,09 *
1978 = 100 1988 = 100 zasoby mieszkaniowe 1988 1996 1996 liczba mieszkań 108,3 112,9 104,3 liczba izb mieszkalnych 121,4 128,9 106,2 powierzchnia użytkowa mieszkań (m2) 129,7 137,8 106,3 ludność w mieszkaniach 108,9 114,8 105,4 źródło: materiały Urzędu Statystycznego w Pile.
27
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
2.6. Edukacja i opieka socjalna
Szkoły podstawowe Na terenie gminy Budzyń działa 6 szkół podstawowych, z czego trzy szkoły pełne 8-klasowe, w Budzyniu, Wyszynach i Sokołowie Budzyńskim oraz trzy szkoły filialne w Dziewokluczu, Prosnej i Bukowcu. W szkołach podstawowych uczy się łącznie 1176 dzieci, z czego w Budzyniu 753 dzieci, w Wyszynach 266 dzieci, W Sokołowie Budzyńskim 79 dzieci oraz w filiach szkół 78 dzieci.
liczba liczba uczniów na miejscowość uczniowie pomieszczeń oddziały rejon obsługi pomieszczenie do nauki do nauki Brzekiniec, Ostrówki, Budzyń 753 22 31 34,2 Kąkolewice, Prosna, Dziewoklucz Prosna, Bukowiec, Wyszyny 266 9 13 29,5 Nowa Wieś, Wyszynki, Grabówka, Niewiemko Sokołowo 79 6 6 13,1 Popielno Budzyńskie Sypniewo, filia Dziewoklucz 27 2 2 13,5 Witkowice, Dąbkowice filia Prosna 18 2 2 9 - filia Bukowiec 33 3 2 11 Nowa Wieś Wyszyńska razem 1176 44 56 26,7 -
Przedszkola Na terenie gminy Budzyń działają 4 przedszkola dysponujące łącznie 245 miejscami. We wsi Budzyń działają dwie placówki przedszkolne 4-oddziałowe, do których uczęszcza 174 dzieci. Ponadto działa przedszkole w Wyszynach (2-oddziałowe) na 40 miejsc oraz jednooddziałowe w Dziewokluczu na 18 miejsc. Wychowaniem przedszkolnym na terenie gminy objętych jest 246 dzieci. W związku ze spadkiem populacji dzieci w wieku przedszkolnym (8,9% w 1982 r. do 6,2% w 1996 r.) maleje zapotrzebowanie na usługi wychowania przedszkolnego, wskaźnik uczestnictwa dzieci wynosi 46,4%.
2.7. Usługi
Handel, gastronomia, rzemiosło W ciągu ostatnich lat, na terenie gminy Budzyń, nastąpił rozwój prywatnej sieci handlowo-gastronomicznej. W sieci jednostek zarejestrowanych w systemie REGON dominują placówki handlowe. Sieć handlową tworzą 72 sklepy prywatne oraz 4 stacje benzynowe, z tego 3 prywatne. Powstające, liczne zakłady rzemieślnicze wyspecjalizowane są głównie w branży samochodowej, instalacyjnej, blacharsko-dekarskiej, ślusarskiej i drzewnej.
Kultura Budzyń jest prężnym ośrodkiem kulturalnym o znaczeniu ponadlokalnym. Aktywne, amatorskie środowisko twórcze sprzyja organizacji wielu imprez kulturalnych o charakterze
28
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń wojewódzkim. Do ważniejszych należą: międzygminne spotkania teatralne, turniej tańca towarzyskiego. We wsi Budzyń działa kino na 100 miejsc, biblioteka gminna z filią oraz dwa punkty biblioteczne. Na jedną placówkę biblioteczną przypada 2032,3 mieszkańców gminy, księgozbiór stanowi 35,8 tys. woluminów tj. 4400 woluminów na 1000 mieszkańców. Na jednego czytelnika przypada 28,9 wypożyczonych woluminów.
Kultura sakralna Na obszarze gminy Budzyń funkcjonują 3 parafie. Siedziby kościołów parafialnych znajdują się we wsiach: Budzyń, Wyszyny i Podstolice. Parafia w Budzyniu (4900 osób) obsługuje sołectwa: Budzyń, Kąkolewice, Brzekiniec, Sokołowo Budzyńskie i Popielno. Oprócz kościoła parafialnego 2 świątynie znajdują się w Budzyniu i Sokołowie Budzyńskim. Do rejonu obsługi parafii w Wyszynach (1760 osób) należą sołectwa: Wyszyny, Prosna, Grabówka, Nowa Wieś Wyszyńska, Bukowiec, Niewiemko, i Wyszynki. W Bukowcu znajduję się czynny kościół. Parafia w Podstolicach (1113 osób) obsługuje swoje sołectwo oraz rejon gminy Chodzież. Sołectwo Dziewoklucz należy do parafii w Kamienicy (gmina Wągrowiec), Sołectwo Brzeźno Nowe do parafii Potulice z tej samej gminy, wieś Ostrówki do parafii w Stróżewie (gmina Chodzież). Czynne cmentarze parafialne znajdują się w Budzyniu, Podstolicach i Wyszynach.
3. Uwarunkowania wynikające z ukształtowania struktury funkcjonalno- przestrzennej
Układ przestrzenny sieci osadniczej gminy Budzyń, ukształtowany do połowy XVII w., do dzisiaj został nieznacznie przeobrażony. Większość wsi na terenie gminy Budzyń zachowała dawny układ przestrzenny. Sieć osadniczą gminy tworzy 13 sołectw, w skład których wchodzi 16 wsi. Wieś Budzyń, jako wyraźnie największy ośrodek gminy, charakteryzuje zabudowa małego miasteczka o funkcji rzemieślniczo-rolniczej. Zurbanizowaną, zwartą strukturę przestrzenną tworzą wsie Wyszyny, Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie oraz wsie Podstolice i Ostrówki. Pozostałe wsie podstawowej sieci osadniczej, o czytelnym układzie przestrzennym, to Dziewoklucz, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Brzekiniec, Brzeźno Nowe i Grabówka. Rozproszoną strukturę przestrzenną posiadają wsie Niewiemko, Wyszynki, Popielno i Kąkolewice. W strukturze sieci osadniczej wieś Budzyń pełni rolę ośrodka lokalnego gminy. Wieś Wyszyny jest ośrodkiem wspomagającym a Sokołowo Budzyńskie wsią o podstawowym zakresie usług. Wykształcona sieć osadnicza gminy spięta drogami, poza kilkoma małymi wsiami, tworzy uporządkowany układ przestrzenny. Peryferyjne położenie gminy na tle województwa wielkopolskiego i jednocześnie usytuowanie przy trasie komunikacyjnej o znaczeniu międzyregionalnym i międzynarodowym wymaga zwiększonej aktywności lokalnej i sprzyja rozwijaniu przedsiębiorczości. Wieś Budzyń, z dobrze wykształconym układem komunikacyjnym, posiada rezerwy terenów pozwalających na rozwój budownictwa mieszkaniowego i działalności gospodarczych. Utrudnieniem w realizacji przedsięwzięć publicznych jest mały udział własności komunalnej w strukturze własności gruntów.
29
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
4. Środowisko przyrodnicze
4.1. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia
Ukształtowanie powierzchni gminy jest mało urozmaicone. Znaczna część położona jest w przedziale wysokościowym od 80 do 100 m n.p.m. Najwyższy punkt w gminie o rzędnej 106,5 m n.p.m., znajduję się ok. 1 km na południowy wschód od stacji kolejowej Ostrówki i jest wierzchołkiem wydmy. Najniższy punkt w gminie znajduje się w południowo- zachodniej części gminy w dolinie rzeki Flinty. Jego rzędna wynosi ok. 76 m n.p.m. Maksymalne deniwelacje terenu dochodzą więc do 30,5 m. Powierzchnia gminy ukształtowana została w czasie recesji lądolodu ze stadiału poznańskiego. Formy geomorfologiczne układają się południkowo. Najwcześniej ukształtowana została środkowa część gminy w postaci moreny dennej płaskiej bądź falistej, o jednostajnym monotonnym krajobrazie. Wznosi się ona na średniej wysokości 85-95 m n.p.m. Obejmuje obszary wsi: Ostrówki, Grabówki, Wyszyny, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Bukowiec oraz tereny położone na zachód od Budzynia w kierunku Sokołowa Budzyńskiego. Następnie powstał ciąg niezbyt wysokich pagórków morenowych oscylacji sypniewsko-sieleckiej. Znajdują się one w północno-wschodniej części gminy, w postaci niewielkich wzniesień słabo zaznaczonych w terenie o wysokości ok. 100 m n.p.m. Na wschód od Budzynia znajduje się sandr Dziewoklucza, związany z tą oscylacją. Pozostała część gminy ukształtowana została podczas fazy chodzieskiej stadiału poznańskiego. W czasie postoju lądolodu w rejonie Chodzieży na przedpolu moren czołowych (Gontyniec), położonych na północ od granic gminy Budzyń, usypane zostały przez wody roztopowe płynące w kierunku pradoliny Wełny-Warty sandry: Flinty i Dymnicy. Otaczają one środkową, morenową część gminy. Sandr Flinty posiada charakterystyczny stożkowy kształt. Powierzchnia jego obniża się w kierunku południowo-zachodnim. W schyłkowej fazie plejstocenu i na początku holocenu na powierzchniach sandrowych w środkowej i południowo-wschodniej części gminy powstały formy wydmowe, będące rezultatem akumulacji eolicznej na tym terenie. Wysokości względne wydm dochodzą do 20 m, dlatego też stanowią one pewne ożywienie w monotonnym krajobrazie gminy. Powierzchnie sandrów porozcinane są drobnymi, płytkimi dolinami cieków. Tereny wysoczyznowe pocięte są również gęstą siecią cieków, najczęściej bez nazwy, które często mają charakter okresowy. Na zachodnim skraju gminy wyróżnia się dolinne obniżenie (terasy dolnej) Flinty i jej dopływów. Przejścia między poszczególnymi formami są bardzo łagodne, poziomy nie zaznaczają się krawędziami. Cały obszar gminy obniża się z północy i centrum w kierunku południowym średnio o ok. 10-12 m., a w kierunku południowo-zachodnim i południowo-wschodnim średnio o 20 m.
4.2. Budowa geologiczna i surowce mineralne
Budowa geologiczna Gmina Budzyń położona jest po zachodniej stronie Wału Pomorsko-Kujawskiego, w jednostce geologiczno-strukturalnej zwanej Niecką Szczecińsko-Łódzką. Z bezpośrednich wierceń znane są utwory czwartorzędowe i młodszego trzeciorzędu. Utwory trzeciorzędowe do głębokości 140 m nie zostały na terenie gminy przewiercone. Występują one głównie w postaci utworów miocenu i pliocenu, ponieważ cienka warstwa utworów oligoceńskich w dużym stopniu została denudowana. Miąższości miocenu są dość znaczne. Reprezentowany jest on głównie przez piaski drobno i średnioziarniste z wkładkami węgla brunatnego i mułki. Osady plioceńskie zalegają na prawie całej powierzchni.
30
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Dominującym osadem plioceńskim są iły pstre, zwane poznańskimi lub iły niebieskie. Nasuwający się w czwartorzędzie lądolód spowodował zaburzenia iłów plioceńskim, dlatego też występują one miejscami także wśród osadów czwartorzędowych w postaci soczewek i warstw. Nie stwierdzono jednak wychodni iłów plioceńskich na terenie gminy Budzyń. Utwory czwartorzędowe tworzą na terenie gminy ciągłą pokrywę o dość zróżnicowanej miąższości. Najczęściej grubość osadów czwartorzędowych waha się od 50 do 70 metrów. Są to plejstoceńskie utwory lodowcowe i wodnolodowcowe, występujące najczęściej w postaci pokładów gliny zwałowej, przedzielonych warstwami piaszczysto- żwirowymi sedymentacji wodno-lodowcowej. Grubość tych warstw jest zmienna. Gliny zwałowe budują denno-morenową równinę w środkowej części gminy oraz okolice wsi Podstolice i tereny położone na wschód od Dziewoklucza. W części północno-zachodniej i wschodniej gminy warstwę powierzchniową budują utwory piaszczysto-żwirowe sandrów. W miarę posuwania się ku południowi materiał piaszczysto-żwirowy wypłyca się oraz staje się drobniejszy. Istniejące w obrębie sandrów wydmy zbudowane są z piasków drobnoziarnistych, dobrze obtoczonych i wysortowanych. W okresie holocenu w dolinach rzek i obniżeniach terenowych tworzyły się współczesne osady aluwialne. Są to mułki, piaski rzeczne, torfy i gytie. Mułki i piaski wypełniają także bezodpływowe zagłębienia terenu. Budowę geologiczną podłoża obrazują przedstawione poniżej profile studzienne.
Budzyń – rzędna terenu 85 m n.p.m.
głębokość w m p.p.t. utwory geologiczne okres geologiczny 0,0 – 0,7 gleba 0,7 – 3,0 piaski średnioziarniste żółte 3,0 – 27,0 glina zwałowa szara 27,0 – 27,5 piaski średnioziarniste szare 27,5 – 31,0 glina zwałowa brunatna Q 31,0 – 32,0 bruk morenowy 32,0 – 51,0 glina zwałowa jasnoszara 51,0 – 64,0 piasek różnoziarnisty szary 64,0 – 64,7 bruk morenowy 64,7 – 66,0 ił pstry T
Wyszyny – rzędna terenu 87,6 m n.p.m. okres głębokość w m p.p.t. utwory geologiczne geologiczny 0,0 – 0,7 gleba 0,7 – 3,0 glina żółta Q 3,0 – 64,5 glina zwałowa szara
31
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
64,5 – 72,0 ił zielonkawo-niebiesko-żółty, pstry 72,0 – 75,0 ił niebieski 75,0 – 76,0 ił niebieski z przewarstwieniami węgla 76,0 – 77,5 ił niebieski, piaszczysty 77,5 – 84,5 piasek pylasty, zielony 84,5 – 86,5 mułek brunatny 86,5 – 88,0 mułek szary 88,0 – 91,0 mułek piaszczysty, szary 91,0 – 93,0 mułek szary 93,0 – 96,0 mułek brunatny, zailony 96,0 – 102,0 mułek brunatny, piaszczysty 102,0 – 105,0 mułek szary, piaszczysty 105,0 – 107,0 mułek szary, zailony 107,0 – 109,0 piasek gruby, szary T 109,0 – 113,0 mułek brunatny z przewarstwieniami węgla 113,0 – 114,0 piasek średnioziarnisty 114,0 – 115,0 węgiel brunatny 115,0 – 116,5 piasek śr. z przew. węgla brunatnego 116,5 – 117,5 ił brunatny, zapiaszczony 117,5 – 119,0 węgiel brunatny 119,0 – 127,0 piasek drobnoziarnisty, brunatny 127,0 – 128,5 węgiel brunatny 128,5 – 129,0 ił piaszczysty 129,0 – 134,0 piasek drobnoziarnisty, szaro-brunatny 134,0 – 136,0 ił brunatny 126,0 – 138,5 piasek drobny, szary 138,5 – 140,0 ił piaszczysty, brunatny Dziewoklucz – rzędna terenu 90,2 m n.p.m. okres głębokość w m p.p.t. utwory geologiczne geologiczny 0,0 – 0,3 gleba 0,3 – 2,0 żwir szaro-żółty 2,0 – 6,5 piasek drobny szary 6,5 – 23,0 glina zwałowa szara Q 23,0 – 34,6 ił szaro-niebieski 34,6 – 44,0 piasek drobny, szary 44,0 – 53,0 glina zwałowa szara 53,0 – 53,5 żwir drobnoziarnisty, szary 53,5 – 61,0 ił niebieski 61,0 – 67,0 piasek drobnoziarnisty, niebieski 67,0 – 72,0 ił szaro-niebieski 72,0 – 75,0 ił szary z węglem brunatnym 75,0 – 78,0 węgiel brunatnym z iłem 78,0 – 81,0 ił brunatno-szary T 81,0 – 89,0 mułek brunatny 89,0 – 91,0 węgiel brunatny 91,0 – 99,0 piasek drobnoziarnisty, szary 99,0 – 102,0 węgiel brunatny 102,0 – 125,0 piasek drobnoziarnisty, brunatno-szary
Surowce mineralne Gmina Budzyń jest uboga w surowce mineralne. Prace poszukiwawcze za kruszywem naturalnym prowadzone na terenie gminy dały wynik negatywny. Nie wyznaczono obszarów perspektywicznych, głównie ze względu na jakość surowca, warunki geologiczne, oraz niekorzystne położenie wyrobisk w stosunku do terenów leśnych (obszary chronione).
32
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Zastawienie udokumentowanych większych złóż surowców mineralnych
lokalizacja pole rodzaj kopaliny zasoby w tys. m3 zakres rozpoznania torf 136 wstępne A gytia 6 wstępne dolina torf 169 wstępne rzeki Dymnicy B gytia 12 wstępne D torf 15 wstępne rejon torf bilansowe 38 w stępne C rzeki Flinty torf pozabilansowe 192 wstępne torf bilansowe 55 wstępne A gytia pozabilansowe 42 wstępne gytia ogółem 37 wstępne torf bilansowe 39 wstępne B gytia pozabilansowe 23 wstępne gytia ogółem 150 wstępne Wyszyny C gytia 6 wstępne torf bilansowe 12 wstępne D gytia pozabilansowe 10 wstępne gytia ogółem 22 wstępne torf bilansowe 106 wstępne razem gytia pozabilansowe 81 wstępne ogółem 209 wstępne Dziewoklucz torf 105,68 wstępne
Kruszywo naturalne eksploatowane było okresowo na potrzeby lokalne miejscowej ludności w kilku odsłonięciach. Tylko w jednym z nich, położonym na południe od zwartej zabudowy wsi Dziewoklucz, istnieją niewielkie perspektywy dalszej eksploatacji, po rozpoznaniu, w kierunku północnym. Obecnie wyrobisko to jest nieczynne. Aktualnie na terenie gminy nie wydobywa się kruszywa naturalnego – nie wydano żadnej koncesji na jego eksploatację. Udokumentowano złoża torfu i gytii, które nie są eksploatowane. Na tym etapie badań nie mają one większego znaczenia gospodarczego i wymagają szczegółowych prac w zakresie kompleksowego wykorzystania torfu i gytii dla potrzeb rolnictwa i ogrodnictwa.
4.3. Warunki hydrograficzne i zasoby wód podziemnych
Charakterystyka I poziomu wód podziemnych Głębokość zalegania I poziomu wodonośnego zależy od ukształtowania terenu, geomorfologii, stropu pierwszej warstwy nieprzepuszczalnej, pór roku i pokrycia terenu. Czynniki te decydują także o wahaniach I poziomu wodonośnego, jego jakości i możliwości wykorzystania. Ma on duże znaczenie dla rolnictwa i budownictwa. Na wysoczyźnie morenowej (głównie w środkowej części gminy) zwierciadło I poziomu występuje pod pierwszą warstwą gliny, na głębokości najczęściej kilku metrów pod powierzchnią terenu. Na powierzchniach sandrowych w zachodniej części gminy (Sandr Flinty) i w środkowo-wschodniej części gminy (Sandr Dymnicy) wody gruntowe zalegają najczęściej na głębokości od 2 do 5 m p.p.t. Warstwą wodonośną są utwory piaszczysto- żwirowe sandrów. W obniżeniach terenowych, w sąsiedztwie rzek i rowów zwierciadło I poziomu wodonośnego występuje znacznie płyciej, na głębokości od 0 do 2 m p.p.t. i ma związek ze zwierciadłem wód powierzchniowych.
33
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Charakterystyka głębszych warstw wodonośnych W północno-zachodniej części gminy Budzyń w utworach czwartorzędowych położona jest część Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) o nazwie „Dolina Kopalna Smogulec – Margonin”. Szacunkowe zasoby wód tego zbiornika wynoszą 30,0 tys. m3/dobę, a średnia głębokość studni 50 m. Na terenie gminy eksploatowane są w północno- wschodniej części gminy (Dziewoklucz) oraz w południowo-zachodniej części gminy (Sokołowo Budzyńskie, Wyszyny). W rejonie Dziewoklucza wody te występują na głębokości od ok. 79 do 125 m p.p.t. Grubość warstwy wodonośnej wynosi od ok. 10 do 30 m. Są to studnie o stosunkowo dużych wydajnościach: od 30 do ponad 70 m3/h. W południowo- zachodniej części gminy wody piętra trzeciorzędowego zalegają na głębokości od 89 do 118 m p.p.t. Miąższość warstwy wodonośnej wynosi tutaj od 3 do 20 m, a wydajność waha się od 4,3 do 52,6 m3/h. Na znacznej części gminy eksploatowane są wody piętra czwartorzędowego. Występują one najczęściej w dwóch poziomach wodonośnych. Pierwszy to wody naglinowe eksploatowane w kopanych studniach wiejskich, zalegające najczęściej na głębokości do 10 m. Czwartorzędowe piętro wód śródglinowych zalega na różnych głębokościach w zależności od budowy geologicznej podłoża. Eksploatacja wód czwartorzędowych odbywa się głównie z głębokości 40-60 m p.p.t. (Podstolice – 40 m, Budzyń – 51 m, Grabówka – 45 m p.p.t). Rzadziej eksploatowane są wody tego piętra zalegające płyciej, np. w Brzekińcu – 16,5 m i 20 m p.p.t. Wody piętra trzeciorzędowego i czwartorzędowego występują najczęściej pod ciśnieniem kilku atmosfer. Są to więc wody subartezyjskie. Ogółem zasoby eksploatowane ujęć wody podziemnej w gminie Budzyń wynoszą ok. 502,0 m3/h, w tym: z piętra trzeciorzędowego ok. 178 m3/h, a z piętra czwartorzędowego ok. 324 m3/h.
4.4. Wody powierzchniowe i gospodarka wodna
Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe w gminie Budzyń zajmują powierzchnię 167 ha, co stanowi 0,81% jej ogólnej powierzchni (wskaźnik ten na terenie byłego województwa pilskiego wynosił 2,37%). Jest to więc gmina o bardzo małym udziale wód powierzchniowych w ogólnej powierzchni. Podział wód jest następujący: wody stojące 17 ha (10,18%) wody płynące - rowy 150 ha (89,82%).
Wody stojące to głównie stawy i niewielkie oczka wodne. Duże powierzchnie stawów występują we wsi Dziewoklucz. Najwięcej oczek wodnych występuje na wysoczyźnie w okolicach wsi Podstolice. W wykazie gruntów nie wykazano wód płynących, dlatego też należy przypuszczać, że rzeki Flinta, Dymnica i Struga Sokołowska zostały wliczone do powierzchni rowów. Są to na terenie gminy Budzyń (w górnym biegu) niewielkie cieki, o bardzo małych przepływach, nie wyróżniające się zbytnio wśród gęstej sieci rowów i kanałów pokrywających obszary wysoczyznowe oraz obniżenia terenowe na sandrach. Cała gmina Budzyń położona jest w dorzeczu rzeki Warty. W północno-wschodniej części gminy przebiega dział wodny III rzędu, miedzy zlewniami rzek Wełny i Noteci. Do zlewni Noteci (w kierunku północnym) odwadniany jest rejon wsi Dziewoklucz, wchodzący w skład zlewni cząstkowej rzeki Margoninki. Należy do niej także rejon wsi Podstolice, leżącej w obszarze bezodpływowym. Blisko 95% powierzchni gminy Budzyń leży w obrębie zlewni rzeki Wełny (wody spływają w kierunku południowym). Zlewnia ta obejmuje następujące zlewnie cząstkowe, wymieniając od zachodu: rzeki Flinty, Strugi Sokołowskiej i Dymnicy. Oddzielają je działy wodne IV rzędu. W gminie brak jest jezior.
34
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Gospodarka wodna Gmina Budzyń posiada zróżnicowane warunki hydrologiczne. Najmniej cieków wodnych (rowów i kanałów) występuje w północnych częściach sandrów: Flinty, Dziewoklucza i Dymnicy. Na pozostałej części, a szczególnie na obszarze wysoczyznowym, sieć rowów i kanałów jest gęsta. Mają one często charakter okresowy. Większość drobnych cieków na obszarze wysoczyznowym została pogłębiona i stanowią one część systemu melioracyjnego, co przyczyniło się do włączenia niekiedy znacznych obszarów uprzednio bezodpływowych do systemu odwodnionego rzeki Wełny. Cieki na obszarze gminy charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania, ze stanem maksymalnym wiosną (roztopy) i minimalnym jesienią. Niekiedy występuje drugorzędna kulminacja w miesiącach letnich, będąca efektem długotrwałych opadów. Obszar ten położony jest w strefie najniższych odpływów występujących w Polsce. Na rzece Flincie w Ryczywole przy średniorocznym przepływie 0,73 m3/s spływ jednostkowy wynosi 2,6 l/s/km2 (w tym: dla półrocza zimowego 3,6 l/s/km2 i letniego 1,6 l/s/km2). Przepływy na ciekach w gminie Budzyń nie były badane. Przeprowadzone na terenie gminy prace melioracyjne i drenarskie, szczególnie na obszarze wysoczyzny i gruntów organicznych spowodowały obniżenie się zwierciadła wód podziemnych. Dalsze prace w tym kierunku powinny być zaniechane, ponieważ rejon ten ze względu na stosunkowo małe opady zagrożony jest deficytem wody. Na terenie gminy nie przewiduje się większych inwestycji mających na celu retencjonowanie wody. Na Kanale Budzyńskim istnieje zastawka i mały zbiornik retencyjny piętrzący wodę dla potrzeb szkółki leśnej w okolicy Budzynia.
4.5. Warunki klimatyczne
Gmina Budzyń, według podziału Polski na dzielnice rolniczo-klimatyczne R. Gumińskiego (1948), położona jest w VIII, środkowej dzielnicy. Cechy charakterystyczne klimatu dzielnicy środkowej są następujące:
średnia roczna temperatura powietrza ok. 8,0C średnia temperatura powietrza w styczniu ok. –1,4C średnia temperatura powietrza w lipcu ok. 18,5C liczba dni pochmurnych ok. 150 liczba dni mroźnych (z temperaturą pon. –10C) ok. 30-35 liczba dni z przymrozkiem ok. 100-110 liczba dni ciepłych (z temperaturą pow. 15C) ok. 90 liczba dni z opadem powyżej 0,1 mm ok. 150 liczba dni z pokrywą śnieżną ok. 40-60 okres wegetacji ok. 210-220 dni średnia roczna suma opadów ok. 500-550 mm wartość roczna opad-parowanie (P – E) ok. 300 mm.
Średnie sumy opadów atmosferycznych w mm na stacji meteorologicznej w Budzyniu za lata 1956-75 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII rok 24 29 28 34 55 56 67 61 46 45 38 40 523
Sumy opadów na posterunkach zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie gminy Budzyń przedstawiają poniższe zestawienia (P – rok przeciętny, W – rok wilgotny, S – rok suchy).
35
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Posterunek opadowy w Podaninie (rzędna 100 m n.p.m.) za lata 1956-80 sumy opadów w mm XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X rok P 44 47 35 29 31 40 52 55 79 61 48 40 561 W (1980) 66 70 21 22 28 56 22 172 208 61 32 53 811 S (1975) 30 94 22 8 12 17 45 17 67 61 16 50 389
Posterunek opadowy w Ryczywole (rzędna 70 m n.p.m.) za lata 1955-80 sumy opadów w mm XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X rok P 40 43 31 26 29 35 49 53 70 55 44 39 513 W (1980) 59 74 16 19 33 47 19 165 123 74 25 49 703 S (1959) 10 35 43 8 11 37 17 29 83 56 7 14 350
Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza na stacjach zlokalizowanych w sąsiedztwie gminy Budzyń średnie miesięczne temperatury powietrza w C I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII rok Chodzież -2,7 -3,3 1,0 6,4 11,8 15,8 17,3 16,5 12,9 8,4 3,0 -1,0 7,2 1954-67 Kobylec -2,4 -1,6 1,8 7,1 12,4 16,3 17,8 16,9 13,2 8,4 3,4 -0,7 7,7 1956-75
Kierunki wiatrów na posterunkach meteorologicznych w Przebędowie, Szamotułach i Pile kierunek wiatru stacja okres N NE E SE S SW W NW cisza Przebędowo 1953-62 8,4 8,9 9,3 8,4 11,1 17,3 17,1 9,0 10,5 Szamotuły 1953-62 5,1 5,8 9,0 5,4 7,3 11,6 31,7 11,3 12,8 Piła 1974-80 8,3 8,8 10,4 9,1 9,6 21,5 16,0 10,3 6,0
Gmina Budzyń położona jest w strefie niedoborów opadów. Przy braku retencji śnieżnej, ze względu na łagodne zimy w ostatnich latach, częstym zjawiskiem jest susza glebowa, powodująca obniżanie się plonów. Zjawisko to potwierdza potrzebę właściwego gospodarowania zasobami wodnymi i regulowania odpływu wody. Ze względu na małe zróżnicowanie rzeźby terenu warunki klimatyczne są na ogół jednorodne. Niewielkie zróżnicowanie wynika z rodzaju pokrycia terenu (las, łąka, pole) oraz ze stopnia wilgotności podłoża. Dominują wiatry z sektora zachodniego. Niezalesione tereny wysoczyznowe są na ogół dobrze przewietrzane, a warunki klimatyczne są typowe dla tej dzielnicy rolniczo-klimatycznej
4.6. Warunki glebowe
Gleby występujące w gminie Budzyń są bardzo zróżnicowane. Różnorodność gleb świadczy o różnych procesach glebotwórczych, kształtujących pokrywę glebową. Znaczny wpływ na właściwości gleb wywarła również działalność człowieka. Najlepsze gleby występują na wysoczyźnie morenowej. Największą powierzchnię w gminie zajmują gleby pseudobielicowe, brunatne wyługowane oraz czarne ziemie. Na mniejszych powierzchniach występują gleby brunatne właściwe. Gleby brunatne właściwe i czarne ziemie wytworzone zostały z glin lekkich
36
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń o spiaszczonych wierzchnich warstwach do piasku gliniastego mocnego. Zaliczono je do kompleksu 2-go pszennego dobrego. Większe powierzchnie gleb tego kompleksu występują we wsiach: Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie i Wyszyny. Gleby pseudobielicowe, brunatne wyługowane oraz czarne ziemie wytworzone z glin zwałowych płytko lub średnio głęboko spiaszczonych oraz z piasków gliniastych lekkich, naglinowych zaliczono do kompleksu 4-go żytniego bardzo dobrego. Większe powierzchnie gleb tego kompleksu występują w środkowej i północno-wschodniej części gminy, w obrębie wsi: Bukowiec, Prosna, Wyszyny oraz w północnej części wsi Dziewoklucz. Słabsze gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane, wytworzone z piasków gliniastych i słabo gliniastych lekkich, zalegające średnio głęboko na glinie lekkiej rzadziej średniej zaliczono do kompleksu 5-go żytniego dobrego. Największe ich powierzchnie występują w obrębie wsi: Podstolice, Dziewoklucz, Budzyń, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Bukowiec i Sokołowo Budzyńskie. Do kompleksu 6-go żytniego słabego zaliczono gleby brunatne wyługowane, wytworzone z piasków słabo gliniastych, zalegających głęboko na glinie lekkiej oraz na piaskach luźnych. Większe powierzchnie tego kompleksu występują we wsiach: Budzyń, Podstolice, Ostrówki, Brzekiniec, Sokołowo Budzyńskie. Do kompleksu tego zaliczono także gleby murszaste występujące na równinach sandrowych, wytworzone z piasków słabo gliniastych, podścielone płytko piaskiem luźnym. Najsłabsze gleby brunatne wyługowane i murszaste wytworzone z piasków luźnych całkowitych oraz z piasków słabo gliniastych, podścielonych płytko piaskiem luźnym zaliczono do kompleksu 7-go żytnio-łubinowego. Większe obszary tych gleb występują w zachodniej części gminy w okolicach wsi: Niewiemko, Wyszynki, Grabówka oraz w okolicy Budzynia i Brzekińca. Gleby położone w płaskich obniżeniach oraz w dolinach rynnowych, okresowo podmokłe, w zależności od ich składu mechanicznego zaliczono do kompleksu 8-go i 9-go. W obrębie kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego występują czarne ziemie, wytworzone z piasków gliniastych lekkich zalegające na zwięźlejszym podłożu oraz nieliczne gleby brunatne o podobnym składzie mechanicznym. Gleby te w większych konturach występują w okolicy wsi Sokołowo Budzyńskie. Lżejsze gleby okresowo podmokłe wchodzą w skład kompleksu 9-go zbożowo-pastewnego, słabego. Przeważają tu gleby słabo gliniaste, murszaste oraz czarne ziemie zdegradowane, podścielone płytko piaskiem luźnym. Występują one w obrębie wsi: Wyszynki, Sokołowo Budzyńskie, Popielno, Brzekiniec. Gleby te powinny być odwadniane, a podjęte zabiegi agromelioracyjne powinny być prowadzone ostrożnie, aby nie spowodować ich przesuszenia. Użytki zielone zajmują w gminie najniższe partie terenów płaskich, zagłębień śródpolnych, niecek i dolin cieków (Flinty, Dymnicy, Strugi Sokołowskiej). Większość tych użytków położonych jest na glebach pobagiennych, murszowych, murszowo-torfowych oraz murszowatych. Poza tym występują tu również użytki zielone grądowe, zalegające na czarnych ziemiach i nielicznych glebach pseudobielicowych i brunatnych wyługowanych. Zależnie od warunków przyrodniczych oraz właściwości glebowych i wodnych użytki zielone zaliczono do kompleksów 2z – użytki zielone średnie, które zajmują 37,6% użytków zielonych i 3z – użytki słabe i bardzo słabe, które zajmują 62,4% użytków zielonych. Gleby najsłabsze – rolniczo nieprzydatne zajmują gminie 35 ha – 0,2% powierzchni gminy.
4.7. Szata roślinna
Powierzchnia terenów trwale pokrytych roślinnością w gminie Budzyń wynosi ok. 9791 ha, co stanowi około 47,2% powierzchni gminy (wskaźnik ten w powiecie chodzieskim wynosi ok. 52,0%, a województwie wielkopolskim ok. 35,5%). Na zieleń tę składają się:
37
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
tereny leśne 7434 ha tereny zadrzewień i zakrzewień 43 ha łąki 1144 ha pastwiska 1152 ha zieleń osiedlowa 18 ha
Jest to gmina o nieco niższym wskaźniku terenów trwale pokrytych roślinnością niż średnio w powiecie chodzieskim, ale o ok. 12% wyższym niż średnio w województwie wielkopolskim.
Ekosystemy leśne Na terenie gminy Budzyń grunty pod lasami zajmują powierzchnię 7477 ha, co stanowi ponad 36% jej ogólnej powierzchni (wskaźnik ten w powiecie chodzieskim wynosi 35,8%, a w województwie wielkopolskim 25,3%). Zalesienie jest więc takie samo jak w powiecie chodzieskim i ok. 10% wyższe od średniego w województwie wielkopolskim. Według L. Mroczkiewicza lasy w gminie Budzyń należą do Wielkopolsko-Pomorskiej krainy przyrodniczo-leśnej na pograniczu dzielnic: Borów Nadnoteckich i Kotliny Gorzowskiej oraz Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Największe skupiska lasów występują w północno- zachodniej i północno-wschodniej części gminy.
Struktura własnościowa lasów w gminie Budzyń (stan na 1.01.1998 r.) własność powierzchnia w ha wskaźnik % lasy państwowe 7054 94,34 lasy komunalne 38 0,51 lasy prywatne 294 3,93 rolnicze spółdzielnie – nieprodukcyjne 33 0,44 Państwowy Fundusz ( AWRSP) 58 0,78 razem 7477 100,00
Lasy państwowe, których w gminie jest 94,34% administrowane są przez: Nadleśnictwo Podanin (Obręb Podanin) w środkowej, północno-wschodniej i wschodniej części gminy, Nadleśnictwo Sarbia (Obręb Wyszyny) w zachodniej części gminy, Nadleśnictwo Durowo (Obręb Durowo i Sierniki) na niewielkich powierzchniach przy południowej i południowo-wschodniej granicy gminy.
Dominującym siedliskiem w lasach państwowych jest bór świeży. Występuje on głównie w północno-zachodniej części gminy, a także na wschód od Budzynia. Zajmuje on ok. 51% ogólnej powierzchni lasów państwowych w gminie. Głównym gatunkiem w tym siedlisku jest sosna – 95%, z domieszką brzozy, dębu i osiki. Drugim siedliskiem pod względem zajmowanego areału jest bór mieszany świeży, który występuje w rejonie miejscowości: Grabówka, Wyszyny, Bukowiec oraz na zachód od Dziewoklucza. Zajmuje on około 27% ogólnej powierzchni lasów. W drzewostanie występuje sosna – 80%, z domieszką dębu – 10%, modrzewia – 5%, a także niewielkiej ilości świerka, buka i innych drzew liściastych. Na mniejszych powierzchniach występuje las mieszany świeży, bór mieszany wilgotny, las mieszany wilgotny, ols, bór suchy i las wilgotny. Las mieszany świeży występuje głównie w północnej części gminy między Budzyniem a Podstolicami. Zajmuje on około 13% ogólnej powierzchni lasów. W drzewostanie lasu mieszanego świeżego gatunkami głównymi są: sosna – 50%, dąb – 20%, z gatunkami domieszkowymi buka, modrzewia, świerka, klonu i niewielu innych gatunków drzew liściastych. Lasy te występują na żyźniejszych glebach brunatnych. Cechą charakterystyczną tego lasu jest wielowarstwowość oraz bogactwo gatunków drzew, krzewów i roślin zielnych.
38
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Lasy wilgotne zajmują około 7,5% powierzchni leśnej. W ich skład wchodzą: bór mieszany wilgotny, las mieszany wilgotny, ols, bór wilgotny. Występowanie tych lasów związane jest z płytkim zaleganiem wód gruntowych. Występują w dolinach rzek, głównie Flinty i Dymnicy oraz w obniżeniach terenowych. Bór suchy występuje na około 1,5% powierzchni leśnej. Dominującym gatunkiem w tym siedlisku jest sosna – 95%, z niewielką domieszką brzozy – 5%. Na terenie gminy Budzyń występują lasy ochronne. Są to lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej. Szczegółową powierzchnię i lokalizację lasów ochronnych określa plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Podanin na okres od 1.01.1994 r. do 31.12.2001 r. Gospodarkę leśną w lasach państwowych należy prowadzić zgodnie z opracowanymi planami urządzenia lasu dla poszczególnych Nadleśnictw. Znaczną powierzchnię: 3,93% w gminie zajmują lasy prywatne. Najwięcej ich występuje w okolicach wsi Budzyń. Typy siedliskowe tych lasów są bardzo zróżnicowane, ale najwięcej występuje borów świeżych i borów mieszanych świeżych. Gospodarkę w lasach prywatnych należy prowadzić zgodnie z opracowanymi uproszczonymi planami urządzenia lasu dla poszczególnych wsi, w obrębie których lasy te występują. Zgodnie z opracowanymi zmianami w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń – Uchwała Nr XXIV/114/92 Rady Gminy w Budzyniu z dnia 22.10.1992 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Pilskiego z dnia 23.12.1992 r. Nr 11, poz. 122) oraz załącznikiem Nr 2 do tej Uchwały planowane są dolesienia na gruntach o powierzchni 240,31 ha, w tym: na gruntach w zarządzie Lasów Państwowych 27,26 ha, na gruntach PFZ (Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa) 213,05 ha. Znaczna część tych terenów została już zalesiona.
Ekosystemy łąkowe Łąki i pastwiska zajmują w gminie Budzyń powierzchnię 2296 ha (tj. 11,06% powierzchni całej gminy i ok. 18,76% powierzchni użytków rolnych). Występują one przede wszystkim w obniżeniach terenowych, w dolinach cieków: rzeki Flinty w zachodniej części gminy oraz Dymnicy w południowo-wschodniej części gminy. Roślinność łąk i pastwisk została w znacznym stopniu przekształcona przez człowieka przez zabiegi melioracyjne (co spowodowało obniżenie poziomu wód gruntowych), koszenie oraz wysiew bardziej przydatnych gospodarczo gatunków traw.
Ekosystemy bagienne Występują najczęściej w sąsiedztwie ekosystemów łąkowych, w przegłębieniach dolin rzecznych i zagłębień bezodpływowych na niewielkich powierzchniach. Na terenach tych występuje roślinność bagienna i torfowiskowa.
Zieleń urządzona Należą do niej parki, zieleń osiedlowa (zieleń wysoka i średnia oraz trawniki), a także zadrzewienia przydrożne i inne powstałe dzięki człowiekowi). Na terenie gminy Budzyń znajdują się następujące parki: Dziewoklucz – park dworski, Sokołowo Budzyńskie – park wiejski z aleją.
Parki te poza lasami należą do największych skupisk zieleni. Poza wyżej wymienionymi na terenie gminy znajdują się jeszcze inne mniejsze skupiska zieleni wysokiej: w Budzyniu przy dworcu PKP, przy Domu Kultury, zadrzewienia urządzone na nowym osiedlu mieszkaniowym w Budzyniu, park dawnego PGR w Wyszynach, zadrzewienia urządzone przy RSP w Prosnej.
39
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
5. Uwarunkowania wynikające z cech środowiska przyrodniczego oraz występujących zagrożeń
5.1. Krajobraz i obiekty przyrodnicze prawnie chronione
Ochrona krajobrazu Gmina Budzyń położona jest terenach nie objętych systemem obszarów chronionego krajobrazu.
Rezerwaty przyrody Na terenie gminy w zachodniej części znajduje się fragment rezerwatu przyrody „Źródliska Flinty”. Uznany on został za rezerwat przyrody rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 21 grudnia 1998 r. (Dz. U. Nr. 161, poz. 1104 z dnia 29.12.98 r.). Obejmuje on obszar wód, łąk i lasów o powierzchni 44,83 ha położony w gminach Czarnków i Budzyń, w Nadleśnictwie Sarbia (oddziały lasu nr 263 l, m, n, r; 264 od b do f; 271 c, h, i, o, r; 272 od a do d; 279 a, b, c, j; według stanu na dzień 01.01.1993 r.). Wokół rezerwatu utworzono otulinę o powierzchni 59,49 ha (obejmuje ona oddziały lasu nr 263 g, l, p; 264 a, g, h, i; 271 b, f, g, k, m, n, p; 272 f, g; 273 a, b, c; 279 d, k, l, m, n; 285 b, c, d, f, g, l; Nadleśnictwo Sarbia, według stanu na 01.01.1993 r.). Wyżej wymienione rozporządzenie określa zakazy obowiązujące w rezerwacie.
Pomniki przyrody Orzeczeniami PWRN w Poznaniu i Rozporządzeniami Wojewody Pilskiego objęte ochroną zostały następujące pomniki przyrody, wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody: wiek obw. wys. kor. nr rodzaj w w w w lokalizacja podstawa prawna latach cm m m Kąkolewice (N-ctwo orzeczenie nr 341 dąb 172 b.d. 714 25 20 Podanin) pole przy PWRN w Poznaniu szypułkowy gruntach ornych z dnia 28.03.1957 orzeczenie Nr 342 dąb Brzekiniec, ogródek obok 173 b.d. 379 20 18 PWRN w Poznaniu szypułkowy zabudowań p. Pietruszki z dnia 28.03.1957 Kąkolewice, 10 m od trasy dąb decyzja Nr 93/81 305 b.d. 361 25 21 Piła – Poznań, skraj szypułkowy z dnia 30.12.1981 młodnika sosnowego dąb stary cmentarz 531 150 294 19 b.d. szypułkowy ewangelicki; N-ctwo 3 dęby 271- Podanin, L-ctwo 532 150 21 b.d. szypułkowe 302 Dziewoklucz Ostrówki, obok przystanku 3 dęby 298- 21- 533 200 b.d. autobusowego na placu szypułkowe 324 23 rozporządzenie przed szkołą Nr 6/92 Wojewody lipa Podstolice, cmentarz 534 200 435 19 b.d. Pilskiego z dnia drobnolistna rzymsko-katolicki 31.12.1992 7 dębów szypułkowych 250- 276- 21- obok Leśniczówki 535 b.d. i bez- 300 537 26 Szklarnia (N-ctwo Sarbia) szypułkowych dąb N-ctwo Sarbia, L-ctwo 536 200 440 25 b.d. szypułkowy Nówki, oddz. 249 678 lipa 150 303 24 b.d. Bukowiec, przy kościele w rozporządzenie
40
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
drobnolistna narożniku ogrodzenia Nr 6/97 Wojewody placu kościelnego Pilskiego z dnia 6.10.1997
Zagrożeniem dla pomników przyrody może być nie przestrzeganie ustaleń zawartych w orzeczeniu i rozporządzeniach o uznaniu za pomniki przyrody, a także czynniki naturalne – głównie silne wiatry.
Na podstawie uchwały nr XXX/237/2006 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2006 r. za pomniki przyrody uznano następujące obiekty:
Lp. Przedmiot objęty ochroną Lokalizacja - położenie 1. Drzewo rodzime Miejscowość – Wyszyny Dąb bezszypułkowy – Quercus petrea Nadleśnictwo – Sarbia Wysokość – 26 m Leśnictwo – Piotrowo Szerokość korony – 20 m Oddz. 328 o 2. Drzewo rodzime Miejscowość – Grabówka Dąb szypułkowy – Quercus robur Nadleśnictwo – Sarbia Wysokość – 22 m Leśnictwo – Nówki Szerokość korony – 14 m Oddz. 242 g
Na podstawie uchwały nr XVIII/148/2008 Rady Gminy Budzyń z dnia 30 września 2008 r. za pomniki przyrody uznano następujące obiekty:
Lp. Przedmiot objęty ochroną Lokalizacja - położenie 1. Drzewo rodzime Miejscowość – Dziewoklucz Dąb szypułkowy – Quercus robur L Nadleśnictwo – Podanin Obwód – 440 cm Leśnictwo – Budzyń Wysokość – 25 m Oddz. 291 d Wiek – 156 lat 2. Drzewo rodzime Miejscowość – Budzyń Dąb szypułkowy – Quercus robur Nadleśnictwo – Podanin Obwód – od 180 do 410 cm Leśnictwo – Budzyń Oddz. 269 b 3. Drzewo rodzime Miejscowość – Budzyń Dąb szypułkowy – Quercus robur L Nadleśnictwo – Podanin Obwód – 372 cm Leśnictwo – Budzyń Wysokość – 24 m Oddz. 255 d Wiek – 126 lat 4. Drzewo rodzime Miejscowość – Budzyń Klon zwyczajny – Acer platanoides L Nadleśnictwo – Podanin Obwód – 270 cm Leśnictwo – Budzyń Wysokość – 20 m, Oddz. 269 b Wiek – 116 lat 5. Drzewo rodzime Miejscowość – Podstolice Dąb szypułkowy – Quercus robur L Nadleśnictwo – Podanin Obwód – 400 cm Leśnictwo – Strzelecki Gaj Wysokość – 26 m Oddz. 200 k Wiek – 200 lat
41
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Lasy ochronne Zarządzaniem Nr 43 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 10.021995 r. w sprawie uznania za ochronne lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, będących w Zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego, Lasy Państwowe, Nadleśnictwa Podanin ustanowiono w obrębie leśnym Podanin lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej w oddziałach: 214, 305 i 306 (razem około 36 ha).
5.2. Wody
W północno-zachodniej części gminy w utworach czwartorzędowych położona jest część Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) o nazwie „Dolina Kopalna Smogulec – Margonin”. Wody zbiornika objęte są wysoką ochroną (OWO – obszary wysokiej ochrony). Szacunkowe zasoby wód tego zbiornika wynoszą 30,0 tys. m3/dobę, a średnia głębokość studni 50 m. Wschodnia część gminy Budzyń położona jest w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych o nazwie „Subzbiornik Inowrocław – Gniezno”. Średnia głębokość ujęcia wynosi 120 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne 96 tys. m³/ dobę. Zgodnie z art. 21 Ustawy z dnia 31.01.1980 r., o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. Nr 3 z dnia 11.02.1980 r., z późniejszymi zmianami – tekst ujednolicony z 27.11.1997 r.) wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają szczególnej ochronie, polegającej zwłaszcza na niedopuszczeniu do zanieczyszczenia wód oraz zapobieganiu i przeciwdziałaniu szkodliwym wpływom na obszary ich zasilania. Zarządzeniem Nr 3/86 Dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska, Gospodarki Wodnej i Geologii Urzędu Wojewódzkiego w Pile z dnia 24.11.1986 r. w sprawie określenia klas czystości wód rzek i jezior województwa pilskiego ustalone zostały planowane klasy czystości wód powierzchniowych.
Planowane i aktualne klasy czystości wód powierzchniowych w gminie Budzyń klasy czystości rzeki planowane aktualne – rok badań Flinta I NON – 1996 r. Struga Sokołowska II NON – 1996 r.
Wody innych cieków w gminie nie są badane. Zagrożeniem dla czystości wód w ciekach na terenie gminy Budzyń jest głównie rolnictwo, a szczególnie hodowla fermowa. Ujemny wpływ na czystość wód powierzchniowych mają spływy powierzchniowe z rolniczej przestrzeni produkcyjnej (stosowane nawozy sztuczne i środki ochrony roślin).
Według Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE, uchwalonej 23 października 2000 r., jakość wód powierzchniowych należy klasyfikować na podstawie pięciu poziomów stanu ekologicznego. W związku z tym, od roku 2005 nowa klasyfikacja wód obejmuje pięć klas jakości: I, II, III, IV oraz V. Od 2008 r. klasy jakości wód utożsamiono ze zdefiniowanym zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną stanem ekologicznym lub – dla wód sztucznych lub silnie zmienionych – potencjałem ekologicznym. W przypadku potencjału ekologicznego dopuszczalne jest łączenie klasy I i II (jako potencjał ekologiczny dobry i powyżej dobrego). Ocenę stanu wód powierzchniowych (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód.
42
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Zgodnie z Dyrektywą Wód Podziemnych 2006/118/WE, uchwalonej 12 grudnia 2006 r., ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie zrównoważonej polityki wodnej i ochrony zasobów wodnych jakość wód podziemnych należy klasyfikować na podstawie pięciu poziomów stanu ekologicznego oraz oceny stanu chemicznego (dobry/słaby). Ocenę stanu wód podziemnych wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód podziemnych.
Na terenie gminy Budzyń wydzielono następujące jednolite części wód powierzchniowych (dla rzek): - nr 141 Dopływ z Sokołowa Budzyńskiego, - nr 282 Flinta, - nr 278 Dymnica, - nr 562 Margoninka, - nr 549 Rudka. Dostępne wyniki badań jakości wód JCWP na terenie gminy Budzyń przedstawiają się następująco:
Stan/ Klasa ele- Klasa Klasa elementów Rok potencjał mentów Nazwa JCWP elementów hydro- ostatniego eko- fizyko- biologicznych morfologicznych badania logiczny chemicznych Nr 282 umiarko- III I II 2015 Flinta wany Nr 278 umiarko- III I PSD 2015 Dymnica wany Nr 562 dobry II I PSD 2016 Margoninka Nr 549 - dobry II I II 2014 Rudka
Według podziału na JCWPd, tereny zmiany studium położone są w granicach JCWPd nr 42. Wody JCWPd nr 42 badane były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w 2016 r. w kilku punktach pomiarowych, z czego jeden z nich znajdował się na terenie gminy Budzyń (ale nie znajdował się w granicy zmiany studium). Uzyskano w nim następujące wyniki: - Brzekiniec, gm. Budzyń: II klasa (lasy).
5.3. Powietrze atmosferyczne, hałas
Gmina Budzyń charakteryzuje się niskim zainwestowaniem przemysłowym oraz dość znaczną powierzchnią terenów leśnych (ok. 36%). Wpływa to korzystnie na czystość powietrza atmosferycznego. Lokalnie i okresowo zanieczyszczają powietrze kotłownie, niska emisja z gospodarstw domowych, szczególnie w okresie grzewczym oraz w niewielkim stopniu wysypisko gminne w Łucjanowie (mała ilość odpadów – oddane do eksploatacji w 1997 r.). Przez gminę Budzyń przebiega droga krajowa o znaczeniu międzyregionalnym Nr 11, która zwiększa zanieczyszczenia spalinami w bezpośrednim jej sąsiedztwie oraz zwiększa zagrożenie hałasem. Droga ta jest obwodnicą wsi Budzyń. Pewna uciążliwość ze względu na zwiększony hałas może występować wzdłuż linii kolejowej Poznań – Piła. Zagrożenie hałasem występuje na Osiedlu Cechowym, w sąsiedztwie zakładu produkującego części do samochodów, pracującego całą dobę. Zalecane jest wyciszenie hałasu powodowanego przez pracujące tam maszyny. Na jeziorach (nie dotyczy gminy Budzyń, bo brak w niej jezior) i rzekach byłego województwa pilskiego obowiązują ustalenia Rozporządzenia Nr 6/98 Wojewody Pilskiego
43
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń z dnia 27.05.1998 r. w sprawie wprowadzania zakazu używania jednostek z napędem motorowym.
5.4. Ochrona gleb i powierzchni
Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3 lutego 1995 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 78) znowelizowaną 22 maja 1997 r. (Dz. U. Nr 60, poz. 370) na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej. Użytki rolne III klasy bonitacyjnej zajmują w gminie 1802 ha – 14,66% ogółu użytków rolnych. Użytki rolne IV klasy bonitacyjnej zajmują w gminie 4504 ha – 36,64% ogółu użytków rolnych. Ze względu na rolniczy charakter gminy gleby dobre III klasy bonitacyjnej powinny być szczególnie chronione przed wyłączeniem ich z produkcji rolnej. Wyłączenie z produkcji rolnej gleb klasy IV powinno być ograniczone i musi mieć racjonalne uzasadnienie. Do ochrony powierzchni należy rekultywacja terenów po eksploatacji kruszywa naturalnego.
5.5. Ochrona zieleni
Na terenach leśnych należących do Nadleśnictwa Podanin, Sarbia i Durowo należy prowadzić gospodarkę leśną zgodnie z zatwierdzonymi planami urządzenia lasów dla tych Nadleśnictw, aby zapewnić prawidłowy stan drzewostanów leśnych. W lasach niepaństwowych gospodarka leśna powinna być prowadzona według uproszczonych planów urządzenia lasów. Należy dbać o trwałość skupisk zieleni wysokiej występującej w parkach, na cmentarzach i skwerach. Jako skupiska zielni wysokiej należy chronić zadrzewienia przydrożne, szpalerowe oraz zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne, gdyż spełniają one ważną rolę ochronną i ekologiczną. Pożądaną sprawą jest zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa (nieużytki i gleby słabe), szczególnie położonych w sąsiedztwie lasów.
6. Zagadnienia gospodarki rolnej
6.1. Użytkowanie gruntów
Gmina Budzyń, według podziału na rejony glebowo-rolnicze, należy do rejonu chodziesko-wągrowieckiego.
Użytkowanie gruntów w gminie Budzyń (stan na 01.01.1998 r.) gmina Budzyń powiat chodzieski wyszczególnienie powierzchnia w ha % powierzchnia ogólna 20761 100,00 100,00 użytki rolne 12241 58,96 48,81 grunty rolne 9899 47,68 38,100 sady 46 0,22 0,46
44
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
łąki 1144 5,51 7,25 pastwiska 1152 5,55 2,99 grunty pod lasami 7477 36,02 41,86 grunty po wodami 167 0,81 2,37 użytki kopalne 3 0,01 0,05 tereny komunikacyjne 459 2,21 2,48 tereny osiedlowe 328 1,58 1,83 tereny różne 7 0,03 0,75 nieużytki 149 0,72, 1,70 pow. wyrównawcza –70 0,34 0,11 Źródło: dane geodezyjne za 1998 r.
Użytkowanie gruntów w gminie Budzyń, różni się nieco od wskaźnika byłego województwa pilskiego. Wyższa jest powierzchnia użytków rolnych, w tym obszar gruntów ornych i pastwisk. Niższa natomiast jest powierzchnia łąk i pastwisk oraz gruntów pod lasami. Gmina Budzyń, w porównaniu z powiatem chodzieskim, ma mniej (o 6,3%) użytków rolnych. Znacznie niższy jest obszar łąk. Natomiast w gminie wyższa jest powierzchnia lasów (o 6,0%). Część gruntów ornych i łąk jest użytkowana naprzemiennie. W okresie od 1979 r. do 1998 r., powierzchnia użytków rolnych zmniejszyła się o 235 ha tj. o 1,91% w tym: sadów o 13 ha (28,26%) i użytków zielonych o 412 ha (17,94%). Natomiast wzrosła powierzchnia gruntów ornych o 164 ha (1,65%) i lasów o 398 ha (o 5,32%).
6.2. Ogólna charakterystyka gleb
Grunty orne Na terenie gminy wydzielono szereg jednostek glebowych różniących się pomiędzy sobą budową profilu glebowego, właściwościami fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi i w konsekwencji wartością rolniczą. Najlepsze gleby wytworzone z glin lekkich płytko spiaszczonych, zaliczono do kompleksu 2 – pszennego dobrego. Są to gleby brunatne właściwe i czarne ziemie. Większe obszary tego kompleksu występują tylko w obrębie wsi Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie i Wyszyny. Zajmują one 3,0% gruntów ornych i zaliczane są do IIIa klasy bonitacyjnej. Lżejsze gleby pseudobielicowe, brunatne wyługowane oraz czarne ziemie wytworzone z gleb zwałowych płytko lub średnio głęboko spiaszczonych oraz z piasków gliniastych lekko naglinowych, zaliczono do kompleksu 4 – żytniego bardzo dobrego (pszenno-żytniego). W warunkach dobrego nawożenia i prawidłowej uprawy, glebom tym można nadać cechy wysokiej kultury rolnej i wówczas wskazana będzie na nich uprawa roślin o wyższych wymaganiach glebowych, jak pszenica i buraki cukrowe. Plony tych roślin nie będą jednak tak duże jak w kompleksach wyższych. Największe powierzchnie kompleksu 4 znajdują się w środkowej i północno-wschodniej części gminy. Duże zwarte kontury tych gruntów spotyka się w obrębach wsi Bukowiec, Prosna, Wyszyny oraz w północnej części wsi Dziewoklucz. Kompleks żytni bardzo dobry zajmuje 16,5% gruntów ornych gminy i zalicza się do niego gleby klasy IIIa, IIIb i IVa. Na glebach tych można osiągać wysokie plony żyta, ziemniaków, jęczmienia i rzepaku. Po nabyciu trwałych cech wysokiej kultury i zwiększeniu ich żyzności, poprzez systematyczne zabiegi agrotechniczne, na niektórych glebach brunatnych właściwych i czarnych ziemiach, można uprawiać rośliny charakterystyczne dla kompleksu 1. Słabsze gleby wytworzone z piasków gliniastych lekkich zaliczono do kompleksu 5 – żytniego dobrego. Gleby tego kompleksu są dobrymi glebami żytnio-ziemniaczanymi.
45
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Wymagają jednak nawożenia, zwłaszcza organicznego, celem wzbogacenia w próchnicę, polepszenia struktury i zwiększenia pojemności wodnej. Największe obszary tych gleb występują w północnej i środkowej części gminy, zwłaszcza w obrębie wsi Podstolice, Dziewoklucz i okolice Bukowca oraz Prosnej. Kompleks żytni dobry zajmuje 23,6% gruntów ornych gminy i zalicza się do niego gleby IVa i IVb klasy bonitacyjnej. Do kompleksu 6 zaliczamy grunty klasy IVb i V gleby brunatne wyługowane. Wysokość plonów wyraźnie uzależniona jest od ilości i rozkładu opadów atmosferycznych oraz stopnia nawożenia, przy czym pułap plonów nie jest wysoki. Gleby tego kompleksu zajmują pokaźną część obszaru gminy i utrzymanie ich w dobrym stanie użytkowości rolnej powinno być celem wszelkich zabiegów agrotechnicznych. Kompleks żytnio-ziemniaczany słaby zajmuje 28,0% gruntów ornych gminy. Większe powierzchnie tego kompleksu występują w zachodniej i środkowej części gminy, głównie we wsiach: Budzyń, Podstolice, Sokołowo Budzyńskie, Prosna, Wyszyny, Ostrówki i Brzekiniec. Na glebach tych udaje się głównie żyto, seradela, ziemniaki, a w lata wilgotniejsze również owies. Gleby te wymagają nawożenia organicznego oraz stosowania nawozów zielonych jako czynnika zwiększającego czynność biologiczną tych gleb. Najsłabsze gleby brunatne, wyługowane i murszaste wytworzone z piasków luźnych całkowitych oraz z piasków słabo gliniastych podścielonych płytko piaskiem luźnym, zaliczono do kompleksu 7 – żytnio-łubinowego. W skład tego kompleksu wchodzą grunty VI klasy bonitacyjnej, które są zbyt suche i słabo strukturalne. Zajmują one 16,1% gruntów ornych gminy. Większe obszary tych gleb występują w zachodniej części gminy, w okolicach wsi Niewiemko, Wyszyny, Ostrówki i w południowo – wschodniej, w obrębie wsi Sokołowo Budzyńskie, Brzekiniec, Budzyń i Dziewoklucz. Stosowanie obornika i innych nawozów organicznych jest koniecznym czynnikiem poprawiającym właściwości fizyczne i wodne tych gleb. Jest to zasadniczy warunek utrzymania plonów żyta, łubinu na poziomie opłacalności. Gleby położone w płaskich obniżeniach oraz w dolinach rynnowych okresowo podmokłe, w zależności od składu mechanicznego zaliczono do kompleksu 8 i 9. W obrębie kompleksu 8 – zbożowego pastewnego mocnego występują grunty klasy IIIb i IVb oraz niekiedy na glebach organicznych klasy IVa i V. Kompleks ten stanowi niewielką ilość obszaru (2,1%), a większe kontury występują jedynie we wsi Sokołowo Budzyńskie. Wszystkie te gleby wymagają uregulowania stosunków wodnych. Najlepsze efekty daje uprawa różnych roślin motylkowych oraz owsa, buraków pastewnych i koniczyny czerwonej. W latach suchych na glebach tych uzyskuje się wysokie plony pszenicy i buraków cukrowych. Lżejsze gleby, okresowo podmokłe, wchodzą w skład kompleksu 9, zbożowo pastewnego słabego. W skład tego kompleksu wchodzą gleby klasy IVb i V, a na gruntach organicznych IVa, IVb i V. Gleby te, w większej ilości, spotyka się w obrębie wsi: Sokołowo Budzyńskie, Wyszyny, Popielno i Brzekiniec. Zajmują one 9,9% gruntów gminy. Z uwagi na ich bardzo lekki skład mechaniczny nie powinny być odwodnione. Podjęte zabiegi agromelioracyjne powinny być prowadzone z całą ostrożnością, aby nie spowodować ich przesuszenia i przesuszenia gruntów przyległych, co znacznie zmniejszyłoby ich wartość rolniczą. Posiadają korzystne warunki do uprawy roślin dających duże ilości zielonej masy. W płodozmianie należy uwzględnić przede wszystkim udział roślin zbożowo pastewnych, takich jak: owies, seradela, peluszka, a z okopowych brukiew. Przy umiarkowanej ilości opadów udaje się żyto i ziemniaki. Kompleks 14, gleby orne przeznaczone pod użytki zielone, obejmują 0,1% gruntów ornych gminy. Większe powierzchnie tego kompleksu występują we wsi: Sokołowo Budzyńskie i Popielno. Opisane gleby występują jedynie w dwóch niewielkich konturach. Do tego kompleksu zaliczono gleby murszaste, stale podmokłe. Z gospodarczego punktu widzenia, gleby te powinny być przeznaczone pod trwałe użytki zielone.
Trwałe użytki zielone. Użytki zielone zajmują najniższe partie terenów płaskich, zagłębień śródpolnych, niecek i dolin cieków oraz dolin rzeki Flinty. Zależnie od warunków przyrodniczych
46
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń i właściwości glebowych oraz wodnych, użytki te zaliczono do kompleksu 2z i 3z. Kompleks 2z zajmuje 37,6% powierzchni użytków zielonych gminy. Zalicza się do niego grunty III i IV klasy bonitacyjnej. Większe powierzchnie tego kompleksu występują w Sokołowie Budzyńskim, Bukowcu i Nowej Wsi Wyszyńskiej. Wydajność tych użytków, zależnie od nawożenia i pielęgnacji, waha się w szerokich granicach 25-40 dt/ha siana. Istnieją jednak potencjalne możliwości zwiększenia produkcji masy zielonej poprzez racjonalne nawożenie i pielęgnację Niektóre użytki zielone, położone na czarnych ziemiach, poprzez zwiększenie ich żyzności, mogą w przyszłości przejść do kompleksu 1 bardzo dobrego. Stosowanie sprzętu mechanicznego, przy pielęgnacji i zbiorach, możliwe jest prawie w całym okresie wegetacji bez ograniczeń. Kompleks trwałych użytków zielonych słabych 3z, obejmuje 62,4% ich ogólnej powierzchni i zawiera gleby V i VI klasy bonitacyjnej. Większe powierzchnie tego kompleksu występują we wsiach Wyszynki, Budzyń, Brzekiniec i Niewiemko. Wydajność tych łąk jest niska – 10-15 dt/ha siana słabej wartości paszowej. Jedynie niektóre gleby murszowo- torfowe mogą przejść do kompleksu 2z. Zwiększenie wartości tych łąk może nastąpić po uregulowaniu stosunków wodnych i pełnym nawożeniu organiczno-mineralnym.
Klasyfikacja użytków rolnych w gminie Budzyń wg kompleksów glebowych (w %) za 1990 r. grunty orne kategoria kompleks gmina Budzyń byłe województwo pilskie 1 0,0 0,2 2 3,0 7,8 3 0,0 1,4 4 16,5 24,9 5 23,6 22,2 grunty orne 6 28,0 22,4 7 16,1 14,3 8 2,9 2,4 9 9,9 4,3 grunty orne przeznaczone 0,0 0,1 na użytki zielone 1z 0,0 0,0 trwałe użytki zielone 2z 37,6 60,2 3z 62,4 39,8 użytki rolne rolniczo nieprzydatne 0,2 0,5 (% powierzchni ogólnej) Źródło: dane Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach za 1990 r.
Z powyższego zestawienia wynika, iż w gminie Budzyń jest przewaga gruntów ornych kompleksu żytniego dobrego do zbożowo-pastewnego słabego. Prawie dwukrotnie więcej jest użytków zielonych słabych i bardzo słabych.
Klasyfikacja użytków rolnych wg klas bonitacyjnych (w %) w gminie Budzyń gmina Budzyń klasy grunty orne łąki Polska razem i sady i pastwiska I 0,0 0,0 0,0 0,4 II 0,0 0,0 0,0 2,9 III 17,37 4,12 14,65 22,4 IV 38,18 30,63 36,63 39,8 V 28,96 47,80 32,82 22,7 VI 15,00 17,04 15,42 10,9
47
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
VIz - 0,39 0,08 0,9 Razem 100,00 100,00 100,00 100,00
Powyższa tabela wskazuje na przewagę w gminie Budzyń gruntów średnich i słabszych klas (IV i V). W porównaniu ze wskaźnikiem byłego województwa pilskiego i Polski, występuje zdecydowana przewaga gleb słabych V i VI klasy bonitacyjnej. Znacznie mniejsza jest powierzchnia gleb bardzo słabych klasy VIz, które należałoby przeznaczyć pod zalesienie. Natomiast na terenie gminy nie występują gleby bardzo dobre I i II klasy bonitacyjnej.
6.3. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Kompleksową przydatność użytków rolnych do produkcji rolnej, przedstawia wysokość wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej opracowany przez IUNG w Puławach. Ogólny wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie Budzyń jest niższy o 0,4 punktu od wskaźnika dla powiatu chodzieskiego i o 8,7 pkt od wskaźnika dla Polski. Najbardziej zbliżony jest wskaźnik agroklimatu. Natomiast znaczne niższy jest wskaźnik jakości gleb i warunków wodnych.
wskaźnik bonitacji ogólny wskaźnik jakości jednostka jakości rzeźby warunków rolniczej przestrzeni administracyjna agroklimatu gleb terenu wodnych produkcyjnej gmina Budzyń 41,3 9,8 4,8 2,0 57,9 powiat 41,6 10,0 4,3 2,4 58,3 Polska 49,5 9,9 3,9 3,3 66,6 Źródło: dane Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach za 1990 r.
6.4. Struktura władania
Zmiany w strukturze władania ziemią 1990 1998 gmina Budzyń gmina wojew. właściciel użytki Budzyń pilskie grunty orne sady razem zielone % ha % PGR 29,9 36,32 - - - - RSP 6,84 6,18 938 1 78 5,18 kółka rolnicze - 0,42 1 - - 0,01 indywidualne gospodarstwa rolne 23,78 47,75 4910 38 1127 31,47 Fundusz Ziemi 1,05 3,84 3179 2 682 19,44 w tym grunty AWRSP - - 3179 2 682 19,44 Lasy Państwowe 35,35 2,48 105 1 275 36,23
48
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Źródło: dane geodezyjne.
Struktura władania użytkami rolnymi 1990 1998 właściciel gmina Budzyń województwo pilskie gmina Budzyń % PGR 47,8 36,32 - RSP 10,85 6,18 8,30 kółka rolnicze - 0,42 0,00 indywidualne gospodarstwa rolne 36,95 47,75 49,62 Fundusz Ziemi 1,52 3,84 31,55 w tym grunty AWRSP - - 31,55 Lasy Państwowe 2,36 2,48 3,11 Źródło: dane geodezyjne.
Struktura władania użytkami rolnymi wskazuje na zdecydowany wzrost udziału powierzchni gruntów AWRSP, po byłych PGR-ach, o 3675 ha, tj. ok. 30%. Indywidualne gospodarstwa rolne zwiększyły swoją powierzchnię gruntów użytkowanych rolniczo o 1532 ha, tj. ok. 13% oraz nieznaczni wzrosła powierzchnia gruntów Lasów Państwowych. Analizując strukturę władania ziemią w gminie Budzyń, w latach 1990-1998 stwierdzamy upadek Państwowych Gospodarstw Rolnych i ograniczenie powierzchni Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych. Nastąpiło przejście gruntów z Funduszu Ziemi do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i własności prywatnej.
6.5. Indywidualne gospodarstwa rolne
Użytkowanie rolnicze w gminie Budzyń gospodarstwa i działki rolne liczba wieś powierzchnia użytki grunty orne użytki ilość gospodarstw ogółem rolne i sady zielone Wyszynki, 33 391,01 375,66 242,45 133,21 30 Niewiemko Grabówka 23 303,03 295,38 266,06 29,32 18 Wyszyny 59 693,61 675,39 608,68 66,71 43 Ostrówki, 63 515,68 485,47 427,74 57,73 33 Kąkolewice Podstolice 41 134,30 124,59 108,80 15,79 16 Prosna 54 797,85 735,26 636,76 98,50 41 Budzyń 334 3072,28 2837,35 2329,56 507,79 163 Dziewoklucz, 69 487,11 463,68 362,65 101,03 42 Brzekiniec Nowe Brzeźno 47 456,23 701,83 508,73 193,10 37 Bukowiec, Nowa Wieś 52 252,22 245,42 216,76 28,66 27 Wyszyńska Sokołowo, 60 341,76 328,40 275,70 52,70 30 Popielno OGÓŁEM 836 7745,05 7269,34 5984,80 1284,54 480 Źródła: dane UG Budzyń.
49
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Gospodarstwa indywidualne zajmują ok. 56% powierzchni ogólnej kraju, a w strukturze użytkowania ziemi wykorzystanej rolniczo gospodarują na ok. 80% użytków rolnych. W województwie pilskim przedstawiało się to nieco odmiennie, ponieważ gospodarstwa zajmowały powierzchnię 28,51% i 53,05% użytków rolnych. Natomiast w powiecie chodzieskim gospodarstwa indywidualne zajmują 37,3% powierzchni ogólnej i 91,8% obszaru użytków rolnych. W Budzyniu gospodarstwa indywidualne władają 34,9% powierzchni ogólnej gminy oraz 49,6% użytkami rolnymi. Wyraźnie zauważalna jest tendencja scalania oraz powiększania powierzchni gospodarstw. Proces ten jest bardzo korzystny dla osiągnięcia wyższych efektów produkcyjno- ekonomicznych.
Indywidualne gospodarstwa rolne wg grup obszarowych w 1996 r. przedział obszarowy w ha wyszczególnienie ogółem 1,0-4,99 5,0-10,0 10,0-20,0 20,0-50,0 50 i więcej
gmina Budzyń 466 178 59 140 73 16 powiat chodzieski 1662 728 242 421 240 31 przedział obszarowy w % gmina Budzyń 100,0 38,19 12,66 30,04 15,66 3,43 powiat chodzieski 100,0 43,80 15,42 25,33 14,44 1,86
W gminie Budzyń gospodarstwa indywidualne o powierzchni od 1-10 ha zajmują prawie 51%, co jest wskaźnikiem nieco niższych od powiatowego. Gmina przewyższa powiat pod względem ilości gospodarstw o powierzchni od 10-50 ha oraz powyżej 50 ha. Przeprowadzony w 1996 r. Powszechny Spis Rolny wykazał, że w porównaniu do 1988 r. liczba indywidualnych gospodarstw rolnych (o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha) uległa zmniejszeniu, przy jednoczesnym wzroście ich powierzchni. Na terenie gminy Budzyń gospodarstwa miały średnią powierzchnię 16,5 ha, z czego 15,6 ha to użytki rolne. Natomiast średnia powierzchnia indywidualnych gospodarstw rolnych w powiecie chodzieskim wynosiła 12,4 ha użytków rolnych. Udział ich wynosił 58,8% w ogólnej powierzchni powiatu. W województwie wielkopolskim analogicznie przedstawia się to następująco: 9,4 ha stanowi średnia powierzchnia gospodarstwa, a udział ich wynosi 77,5% ogólnej powierzchni.
6.6. Kierunki uprawy i chowu zwierząt
W gminie Budzyń dominuje wielokierunkowość produkcji rolnej, chociaż coraz bardziej zauważalna jest specjalizacja w chowie i hodowli trzody chlewnej oraz bydła mlecznego.
Powierzchnia zasiewów poszczególnych upraw w gospodarstwach indywidualnych w 1996 r. Budzyń byłe województwo pilskie wyszczególnienie ha % powierzchnia zasiewów 6397 100,00 100,00 zboża ogółem 5682 88,82 79,6 pszenica 571 8,92 14,3 żyto 1769 27,65 26,5
50
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
jęczmień 939 25,39 13,8 owies 269 4,20 4,2 pszenżyto 837 13,08 8,8 mieszanki zbożowe 1231 19,24 11,9 kukurydza 34 0,53 1,7 ziemniaki 282 4,40 6,1 przemysłowe 111 1,73 4,8 pastewne 192 3,00 5,9 pozostałe 85 1,32 1,7 Źródła: wg Spisu powszechnego.
W powierzchni zasiewów największy udział mają zboża 88,82% (w byłym województwie 79,6%), a zwłaszcza żyto 27,65% (26,5%) i jęczmień 25,39% (13,8%) oraz ziemniaki 4,40% (6,1%) i rośliny pastewne 3,0% (5,9%). Tak duży udział powierzchni upraw zbóż oraz ziemniaków i roślin pastewnych jest wynikiem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, a w szczególności bonitacji gleb. Kompleksy żytnie słabe, dobra i bardzo dobre nadają się głównie do uprawy mniej wymagających zbóż (żyta i jęczmienia) oraz ziemniaków. Stanowią one 68,1% gruntów ornych gminy. Najniższy wskaźnik bonitacyjny w gminie występuje we wsiach: Niewiemko, Sokołowo Budzyńskie, Podstolice, Brzekiniec, Brzeźno i Popielno.
Plony zbóż i ziemniaków osiągnięte przez gospodarstwa indywidualne w gminie Budzyń w 1997 r. z 1 ha w dt
wyszczególnienie gmina Budzyń powiat chodzieski zboża ogółem 35,5 34,4 pszenica 37,2 37,4 żyto 33,0 30,1 jęczmień 39,9 38,9 owies 34,0 33,5 pszenżyto 28,9 29,9 ziemniaki 250 248 buraki cukrowe 400 379 rzepak 12,0 16,8 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Pile.
Mimo nieco niższej waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, gmina na tle powiatu (poza pszenżytem i rzepakiem) osiąga wyższe plony. Świadczy to o dobrym poziomie produkcji oraz wysokiej kulturze rolnej. Przeważający udział zbóż i ziemniaków jest ściśle związany z występującą na terenie gminy bonitacją gruntów. Kompleksy żytni dobry i żytni słaby zajmują 51,6% użytków rolnych. Drugim ważnym kierunkiem gospodarki żywnościowej w gminie Budzyń jest chów zwierząt.
Obsada zwierząt na 100 ha użytków rolnych
wyszczególnienie gmina Budzyń powiat chodzieski bydło 20,0 21,0 w tym krowy 19,3 8,0
51
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
trzoda chlewna 290,0 151,0 w tym lochy 34,9 12,0 owce 7,2 0,42 konie 2,0 1,0 kury 335,7 90,0 Źródło: dane UG Budzyń i US Piła za 1997 r.
Gmina Budzyń zdecydowanie przewyższa wskaźnik powiatu chodzieskiego w obsadzie trzody chlewnej, w tym loch na chów oraz owiec, koni, i kur. Niższa jest natomiast obsada bydła. Wyższy jednak jest współczynnik ilości krów, co świadczy o specjalizacji gospodarstw w produkcji mleka.
6.7. Obsługa rolnictwa
Rolnicze spółdzielnie produkcyjne łącznie z pokrewnymi spółdzielniami produkcji rolniczej:
„ADOROL” Adolfowo, Gospodarstwo Podstolice – Zakład Wylęgu Drobiu, RSP „ODRODZENIE” Dziewoklucz – produkcja roślinna i zwierzęca, SPR Prosna – produkcja roślinna i zwierzęca.
Spółki własności krajowej sektora prywatnego: „FEB-ROL” sp. z o. o., Sokołowo Budzyńskie – produkcja roślinna i zwierzęca, „SKARB-POL” sp. z o. o., Dziewoklucz – gospodarstwo skarbowe AWRSP, produkcja roślinno-zwierzęca, gorzelnia oraz stawy hodowlane karpia, „FERM-TUCZ” sp. z o. o., Budzyń – obecnie w likwidacji, podlega AWRSP, „SCHRÖDER” sp. z o. o., Kąkolewice – gospodarstwo rolno szkółkarskie, sadzonki drzew. krzewów leśnych i ozdobnych, „FARM-POL” sp. z o. o., Wyszyny – gospodarstwo skarbowe AWRSP, produkcja roślinno-zwierzęca oraz suszarnia zbóż i mieszalnia pasz; gospodarstwa rolne w Wyszynach i Brzekińcu, „ATA-TECHNIK” sp. z o. o., Budzyń – prowadzi usługi wodno-kanalizacyjne, oczyszczalnie ścieków oraz gazownicze; na terenie wsi Bukowiec posiada gospodarstwo rolne prowadzące produkcję roślinną i zwierzęcą, „AGRO-WŁODARZ” sp. z o. o., Ruda – na terenie gminy Budzyń posiadają tylko grunty we wsi Sokołowo Budzyńskie.
6.8. Cele produkcji rolnej
Na terenie gminy Budzyń dominuje funkcja rolniczo-produkcyjna, jedynie we wsi Budzyń przemysłowo-rolnicza. Średni wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, przy dużym udziale gruntów rolnych, wymaga szczególnej ich ochrony, a gleb o najwyższych klas bonitacyjnych (III) – wyłącznie z zabudowy. Grunty organiczne oraz położone na nich trwałe użytki zielone powinny być szczególnie chronione przed zmianą ich użytkowania, przez wyłączenie z zabudowy. Ekosystem użytków zielonych, tereny wód otwartych (wraz ze stawami rybnymi w Dziewokluczu) i oczek wodnych należy chronić z powodu ich wpływu na stosunki wodne w całej agrocenozie. Urządzenia wodno-melioracyjne należy systematycznie pielęgnować i modernizować.
52
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Duży udział użytków zielonych, w strukturze użytkowania gruntów oraz naprzemienne użytkowanie łąk i pól, umożliwia uzyskanie wysokiego poziomu produkcji roślinnej, zwłaszcza zwiększenia masy pasz zielonych dla zabezpieczenia potrzeb żywieniowych bydła mlecznego. Może spowodować to również zmiany strukturalne w obsadzie zwierząt gospodarczych, na korzyść innych przeżuwaczy (bydła opasowego, owiec i kóz). Na pozostałych użytkach rolnych, zabudowa może nastąpić tylko na cele związane z urządzeniami służącymi produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu. Duża ilość gospodarstw małoobszarowych powoduje wysokie koszty produkcji rolnej oraz brak środków finansowych na ich modernizację oraz wdrożenie nowych technologii produkcji rolnej. W wyniku dużych kosztów i pracochłonności produkcji rolnej oraz często występujących niekorzystnych warunków agrometeorologicznych nastąpiło ograniczenie uprawy niektórych ziemiopłodów. Pomimo dobrej bazy produkcyjnej występuje brak integracji rolnictwa z przetwórstwem rolno-spożywczym, co hamująco wpływa na wzrost produkcji rolnej. Mało przydatne grunty w produkcji rolnej należy zalesić. Przemiany agrarne zauważalne w gminie, korzystnie wpływają na poprawę efektywności i jakości produkcji rolnej oraz proces dostosowawczy do integracji z Unią Europejską.
6.9. Ochrona ziemi
Z mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych prawnej ochronie podlegają: użytki rolne III klasy bonitacyjnej o powierzchni >0,5 ha, użytki rolne IV klasy bonitacyjnej o powierzchni >1 ha, użytki rolne klas V i VI wytworzone z gleb pochodzenia organicznego (torfy i mursze) oraz zagłębienia bezodpływowe (oczka wodne).
7. Środowisko kulturowe
7.1. Rys historyczny
Pierwsze ślady pobytu człowieka na terenie obecnej gminy Budzyń, podobnie jak na obszarach przyległych, pochodzą z epoki neolitu (młodszej epoki kamiennej – 4200-1700 r. p.n.e.). Zwłaszcza w południowej części gminy w czasie powierzchniowych obserwacji archeologicznych zarejestrowano stosunkowo dużą liczbę stanowisk reprezentujących najstarsze osadnictwo z epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (ok. 4500-1000 r. p.n.e). Na zachód od wsi Budzyń odkryte zostały fragmenty osady ze środkowej i młodszej epoki kamienia; również pojedyncze znalezisko, w postaci dwóch narzędzi kamiennych, odnaleziono w okolicy wsi Bukowiec. Na pozostałym obszarze gminy Budzyń, wśród stanowisk archeologicznych, zdecydowanie jednak dominują ślady kultury łużyckiej (1000- 400 r. p.n.e.). W okresie wczesnego średniowiecza międzyrzecze Warty i Noteci pokrywały nieprzebyte puszcze. Nieliczne osadnictwo powstało głównie przy szlakach handlowych. Jedną z ważniejszych była droga biegnąca południkowo z Poznania do Kołobrzegu, tzw. szlak solny. Główny jego przebieg prowadził przez Oborniki, Rogoźno, Czarnków, Ujście, Wałcz i Drawsko. Osadnictwo średniowieczne na terenie obecnej gminy Budzyń związane jest z boczną odnogą tego szlaku. W Rogoźnie, stanowiącym niewielki węzeł drogowy, szlak solny rozgałęział się, prowadząc przez Budzyń i Kąkolewice, w kierunku Ujścia. Około XI w. wykształciła się w Polsce kasztelania jako podstawowa jednostka państwowego zarządu lokalnego z kasztelanem na czele. Tworzyła ona okręg grodowy pełniący funkcje wojskowe, administracyjne, sądownicze oraz zarządu dóbr książęcych
53
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń znajdujących się w obrębie jej granic. W XIII w. na obszarze gminy Budzyń graniczyły ze sobą najprawdopodobniej trzy kasztelanie: od wschodu – rogozińska (z miejscowościami Budzyń, Podstolice, Dziewoklucz, Brzekiniec), od północy – ujska oraz od zachodu – czarnkowska. Obecnie trudne jest dokładne określenie granic poszczególnych kasztelanii. Na przełomie XIII w. i XIV w. zmalała rola i znaczenie kasztelanii. W zjednoczonym państwie polskim królowie Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki wprowadzili nowy podział administracyjny. Obszar państwa podzielono na powiaty i województwa. Z chwilą tą przestał istnieć dawny podział na kasztelanie. Z dóbr królewskich utworzono starostwa. Powstały liczne wsie królewskie, tworzące zwarte kompleksy dóbr, zarządzanych w imieniu władcy, przez starostę generalnego Wielkopolski. Jednak już w 2 poł. XIV w. rozpoczął się proces wyłączenia określonych dóbr spod gestii starosty generalnego i tworzenia tzw. starostw niegrodowych lub tenut (dzierżawa). Powstawały one przez zastaw lub dzierżawę dóbr królewskich innym osobom. Starosta niegrodowy (tenutariusz) łączył w sobie dwie funkcje: zarządcy określonych dóbr monarszych oraz zwierzchnika feudalnego wobec ludności zależnej, zamieszkałej na obszarze starostwa. W Wielkopolsce w czasach jagiellońskich powstało 28 starostw niegrodowych. W 1368 r. król Kazimierz Wielki przekazał w dzierżawę braciom von Osten miasto Rogoźno z wsiami Gościejewo, Tłukawy, Bobrowniki oraz Podstolice. Fakt ten zapoczątkował powstanie starostwa niegrodowego Rogoźnie (zaliczanego do najwcześniejszych w Wielkopolskie). W 1 poł. XV w. do starostwa Rogozińskiego dołączył Budzyń – jako miasto królewskie oraz wieś Brzekiniec. Starostwo Rogozińskie było jedynie zespołem dóbr królewskich, nie stanowiąc samodzielnej jednostki podziału terytorialnego. Leżało w większości w granicach powiatu i województwa poznańskiego, granicząc od wschodu z powiatami kcyńskim i gnieźnieńskim, należącymi do województwa kaliskiego. Położenie starostwa na granicy różnych jednostek administracyjnych spowodowało, iż niektóre miejscowości znalazły się okresowo w granicach sąsiedniego powiatu. Do powiatu należały: Brzekiniec, Budzyń (do 1563 r.) oraz Podstolice. Stan ten powodował również zróżnicowanie przynależności parafialnej poszczególnych miejscowości – np. Brzekiniec znajdował się w 1440 r. w granicach parafii Żoń, następuje od 1580 r. w parafii Rogożno. Budzyń posiadał własną parafię, a Podstolice należały do kościoła w Chodzieży. W średniowiecznych dokumentach historycznych pojawiają się pierwsze wzmianki o wsiach położonych na terenie obecnej gminy Budzyń. Najstarszą metrykę posiada wieś Ostrówki wzmiankowana już w 1299 r. oraz Podstolice (1368 r.). Następne informacje pochodzą z XV w. – wymieniane są Wyszyny (1400 r.), Brzekiniec (1440 r.) i Prosna (1475 r.). Późniejsze źródła historyczne potwierdzają istnienie w miejscowości Wyszyny sławnej „fabryki” szabel, która za panowania króla Stefana Batorego (1576-86 r.) przeżywała okres swojej największej świetności. Najstarsza zachowana wzmianka na temat Budzynia pochodzi z 1435 r. i określa Budzyń jako miasto królewskie. W 1483 r. Budzyń, określany już jako wieś, wraz z Podstolicami i Brzekińcem oddany został jako królewski zastaw Przecławowi Potulickiemu. W posiadaniu rodziny Potulickich wsie te pozostawały co najmniej do 1518 r., kiedy to król zatwierdził je w dożywotnie posiadanie Mikołajowi Potulickiemu. Prawa miejskie Budzyń odzyskał w okresie panowania króla Aleksandra Jagiellończyka (1501-06). W 1641 r. król Władysław IV wraz z potwierdzeniem praw miejskich nadał miastu herb – pół orła z lewej i złoty klucz z prawej strony tarczy. W XVII w. i XVIII w. miasto Budzyń dzięki wspaniałemu rozwojowi rzemiosła piwowarskiego, przeżywało okres świetności. W tym czasie zostało utworzone również samodzielne starostwo budzyńskie. W 1 połowie XVII w. (w okresie przed wojnami szwedzkimi) w północnej Wielkopolsce miała miejsce druga fala osadnictwa. W wyniku akcji kolonizacyjnej powstało 60 osad olęderskich i sołtysich, gdzie osiedliła się ludność innowiercza z Niemiec i Niderlandów. Na terenie obecnej gminy Budzyń osadnictwo z tego okresu objęło jej południowo-zachodnią część. W 1618 r. została założona na „ surowym korzeniu” Nowa Wieś Wyszyńska, w 1629 r. – wieś Bukowiec. Również w 1629 r. przywilejem Barbary Sokołowskiej, starościny Rogozińskiej, potwierdzonym przez króla Władysława IV w 1635 r. Krzysztof i Daniel Jandiken otrzymali w puszczy Rogozińskiej teren pod wykarczowanie i założenie wsi –
54
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń obecnego Sokołowa Budzyńskiego. Uzyskali też zgodę na wybudowanie ewangelickiego kościoła i sprowadzenie kaznodziei. Wszystkie te wsie były tzw. osadami sołtysimi, w których sołtys otrzymywał większy przydział ziemi i większe prawa, za co zobowiązany był do służby wojskowej. W 1774 r. po akcji armii pruskiej przesuwającej granice zaboru kilkanaście kilometrów na południe, Budzyń znalazł się pod obcym panowaniem. Granica przebiegała wówczas 3 km na południe od miasta. W 1871 r. było w Budzyniu 210 domów mieszkalnych oraz 1878 mieszkańców, w 1877 r. liczba ludności zmniejszyła się do 1777 osób. W tym czasie Budzyń był siedzibą komisarza odwodowego, funkcjonował parafialny kościół katolicki ora filialny kościół protestancki, w mieście czynna była szkoła elementarna, urząd pocztowy III klasy oraz stacja kolei żelaznej łączącej Poznań z Piłą (1879 r.). Odbywały się również cztery jarmarki roczne. Pad zaborem miasto zaczęło jednak tracić na znaczeniu, podupadło rzemiosło, zwiększyła się liczba ludności rolniczej. W 1919 r. na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego tereny obecnej gminy Budzyń zostały przyłączone do Polski. Większość mieszkańców niemieckiego pochodzenia opuściła Budzyń, co ostatecznie doprowadziło do upadku miejscowego rzemiosła. Pogłębiająca się recesja sprawiła, że 1934 r. doszło do odebrania Budzyniowi praw miejskich. Obecnie Budzyń pozostaje nadal wiejskim ośrodkiem gminnym.
7.2. Charakterystyka wartości kulturowych
Wieś Budzyń Historyczny układ przestrzenny Budzynia dostosowany został do przebiegu dróg: ponadregionalnych – biegnących z południa na północ (dawny szlak handlowy) oraz lokalnych – odchodzących w kierunku wschodnim do Wągrowca i Margonina. Główna oś komunikacyjna (dawny szlak handlowy) utworzyła długi i stosunkowo wąski plac, rozszerzający się w partii wschodniej, w prostokątny bardzo wydłużony rynek. W okresie późniejszym po wybudowaniu po zachodniej stronie Budzynia linii kolejowej (1879 r.), większego znaczenia nabrała lokalna droga prowadząca do wsi Prosna i Wyszyny, która od tego czasu zaczęła funkcjonować jako ulica (obecna ul. Dworcowa), łącząca centrum miejscowości z dworcem kolejowym. Do dawnego dziewiętnastowiecznego układu przestrzennego należy również obecna ulica Bugaje, stanowiąca niejako boczną drogę, łączącą wschodnią część Budzynia z ul. Dworcową oraz z dwoma młynami usytuowanymi do czasów II wojny światowej przy obecnej ul. Przemysłowej. Ten historyczny układ przestrzenny Budzynia pozostał do chwili obecnej bardzo dobrze zachowany i predysponuje do ochrony. Centrum miejscowości stanowi nadal wydłużony plac (rynek) z zabudową przypominającą dawną miejską przeszłość. Przy wschodniej pierzei rynku – jako jego perspektywiczne zamknięcie – usytuowany został kościół katolicki, pośrodku natomiast dawny kościół ewangelicki. Do końca XVIII w. dominowało budownictwo drewniane. Budynki te, bardzo nietrwałe, padały często ofiarą pożarów. Ogromny pożar na przełomie XVII i XVIII w. zniszczył prawie całkowicie ówczesną zabudowę, nie zachował się więc żaden obiekt świadczący o dawnej metryce Budzynia. Najstarsze zachowane zabytki architektury pochodzą z około połowy XIX w. Kościół katolicki p.w. św. Barbary wzniesiony został w 1849 r. na miejscu poprzedniego drewnianego. Jest on jednonawową budowlą o prostych neoromańskich formach, z ceglanymi elewacjami ze skromnym detalem architektonicznym oraz z czworoboczną wieżą zwieńczoną wysmukłym hełmem z latarnią. W wyposażeniu świątyni znajdują się cenne zabytki ruchome: późnorenesansowy ołtarz główny z XVII w. i dwa boczne z XVIII w. oraz znajdująca się w ambonie późnogotycka rzeźba z 1 poł. XVI w. Drugi kościół – kościół ewangelicki (obecnie p.w. św. Andrzeja Boboli) – wzniesiony w 1883 r. posiada bryłę podobną w formie do wcześniejszego kościoła katolickiego. Oba kościoły usytuowane w bliskim sąsiedztwie, stanowią wyraźne dominaty architektoniczne Budzynia, a ich wieże
55
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń zwieńczone wysmukłymi hełmami pozostają charakterystycznym akcentem wysokościowym, górującym ponad niską zabudową mieszkalną. Licznie zachowana historyczna zabudowa charakterystyczna jest dla małego miasteczka o funkcji rzemieślniczo-rolniczej. Zachowany pozostał częściowo historyczny typ stosunkowo wąskiej działki, z niskim murowanym budynkiem mieszkalnym z frontu oraz budynkiem gospodarczym w głębi. Zabudowa występuje w układzie zwartym. Przy ul. Rynkowej, Lipowej, Rogozińskiej zachowana jest ona tak licznie, że tworzy całe ciągi historycznej architektury. Dominuje typ parterowego, rzadziej jednopiętrowego, domu nakrytego dachem dwuspadowym. Zabudowa mieszkalna posiada w przeważającym stopniu skromne, pozbawione ozdobnego detalu architektonicznego elewacje. Najstarsze domy mieszkalne z połowy XIX w., wzniesione w konstrukcji szachulcowej z wypełnieniem z cegły lub gliny (obecnie otynkowane), ustawione zostały szczytowo względem ulicy; późniejsze (koniec XIX w. / początek XX w.) murowane z cegły, wzniesione są w układzie kalenicowym. Obiekty te zachowane są w różnym stopniu, niektóre posiadają współczesne przebudówki, w wielu dokonano powiększenia pierwotnych otworów okiennych i wymiany dawnej stolarki okiennej oraz drzwiowej. W wielu jednak pozostała dobrze zachowana oryginalna stolarka okienna i drzwiowa, często ozdobnie rzeźbiona. Odmienna w układzie przestrzennym i formie architektonicznej pozostaje zachowana historyczna zabudowa przy ul. Dworcowej. Domy otoczone niewielkimi ogrodami usytuowane zostały w luźniejszym układzie. Oprócz typowego parterowego domu mieszkalnego, występuje kilka przykładów niewielkich willi miejskich – jednopiętrowych, z dekoracyjnym detalem architektonicznym. Zachowane pozostały również drewniane, snycersko zdobione werandy i balkony oraz ciesielskie, artystycznie zdobione konstrukcje szczytów i oryginalna, często bardzo dekoracyjna stolarka okienna i drzwiowa. Wyjątkowym wzbogaceniem krajobrazu Budzynia pozostaje usytuowany przy ul. Rogozińskiej wiatrak. Wiatrak przywieziono do Budzynia w 1953 r. z pobliskiej miejscowości Radwanki. Został on ustawiony na miejscu innego wiatraka, zniszczonego od uderzenia pioruna. O młynarstwie w Budzyniu źródła historyczne nie podają wiele informacji, należy jednak przypuszczać, że w przeszłości istniało wiele młynów lub wiatraków związanych z browarnictwem. Do czasów II wojny światowej funkcjonowały w Budzyniu trzy wiatraki, które obsługiwały przede wszystkim miejscowych gospodarzy, gdyż okoliczne wsie posiadały własne wiatraki. Zachowany wiatrak przy ul. Rogozińskiej reprezentuje rzadki typ paltraka. Paltraki, które pojawiły się w 2 poł. XIX w., są najmłodszym typem wiatraków łączącym w sobie cechy obu starszych typów: koźlaka (znanego w Polsce od końca XIV w.) i holendra (przeniesionego na teren Polski przez kolonistów niemieckich w końcu XVIII w.). Konstrukcyjnie budynek paltraka obraca się podobnie jak budynek wiatraka koźlaka, nie na koźle jednak, ale na rolkowym łożysku obwodowym, analogicznie jak czapa wiatraka holenderskiego. W Wielkopolsce dominowały koźlaki; paltraki, stanowiące nikły odsetek, występowały zwłaszcza licznie w okolicach Budzynia i Rogoźna. W początku XX w. czynnych było na tym terenie około 20 paltraków. W sytuacji kiedy wiatraki holenderskie niemieckiego pochodzenia kojarzyły się w społeczeństwie polskim z zaborem pruskim – wiatrak paltrak, podobny pod względem architektury do koźlaka, był wyrazem przywiązania do polskiej tradycji. Obecnie wiatrak w Budzyniu pozostał jednym tego typu zachowanym przykładem wiejskiego budownictwa przemysłowego z przełomu XIX/XX w., niezwykle cennym zabytkiem kultury technicznej i symbolem polskiej tradycji młynarskiej. Istotne dziedzictwo kulturowe Budzynia stanowią również dawne cmentarze, wymowne ślady przeszłości i historii. Najstarszym znanym cmentarzem jest cmentarz katolicki, usytuowany na niewielkim wzgórzu zwanym „Okręglik”, przy ul. Chodzieskiej. W 1813 r. był on miejscem pochówku poległych żołnierzy napoleońskich, później w 2 poł. XIX w. grzebano tu osoby zmarłe na cholerę. Obecnie na wzgórzu znajduje się słupowa kapliczka z figurą Matki Boskiej. Na cmentarzu przy kościele p.w. św. Barbary, objętym również ochroną konserwatorską, znajdują się nagrobki w kształcie obelisków z poł. XIX w. oraz cztery groby powstańców wielkopolskich z 1919 r. W 2 poł. XIX w. zostały założone dwa cmentarze: ewangelicki, przy ul. Wągrowieckiej, z najstarszym zachowanym nagrobkiem
56
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń z 1896 r. (cmentarz objęty ochroną prawną, wpisany do rejestru zabytków) oraz nadal czynny cmentarz katolicki (pod ochroną konserwatorską). Dla dopełnienia obrazu dawnych cmentarzy znajdujących się w Budzyniu należy jeszcze wspomnieć o cmentarzu żydowskim przy ul. Margonińskiej, założonym ok. 1700 r. Obecnie cmentarz ten został całkowicie zlikwidowany, a na jego miejscu wybudowano domy mieszkalne (ul. Margonińska nr: 34, 36 i 38).
Gmina Budzyń W połowie XVII w. sieć osadnicza na terenie obecnej gminy Budzyń była już ukształtowana. Z mapy osadniczej i źródeł historycznych wynika, iż skupiska gęstszego osadnictwa pokrywają się w ogólnych zarysach ze stanem obecnym. W okresie późniejszym miały miejsce stosunkowo nieznaczne przeobrażenia w układzie przestrzennym sieci osadniczej. Mimo, iż historyczne układy przestrzenne wsi ulegały na przestrzeni wieków znacznym zmianom, większość wsi na terenie gminy Budzyń zachowała dawny układ przestrzenny. W ośmiu miejscowościach historyczny układ urbanistyczny zachowany jest na tyle czytelnie, iż predysponuje do zachowania. Historyczny układ przestrzenny oparty na skrzyżowaniu trzech dróg występuje w miejscowościach: Ostrówki, Prosna i Wyszyny. W Bukowcu układ przestrzenny został utworzony przez dwie równolegle biegnące drogi, z przepływającymi pomiędzy nimi strumieniami; w Nowej Wsi Wyszyńskiej występuje owalnica – jeden z najstarszych historycznie układów przestrzennych. W Sokołowie Budzyńskim pierwotnym założeniem był najprawdopodobniej plac targowy na rzucie mocno wydłużonego prostokąta. Wieś Brzeźno Nowe posiada historyczny układ przestrzenny zbliżony do prostokąta utworzonego przez lokalne drogi; natomiast w Podstolicach zachowany pozostał dawny typ ulicówki. Wsie należąca do obecnej gminy Budzyń nie stanowiły w przeszłości znaczących ośrodków gospodarczych ani politycznych, nie były też głównymi siedzibami rodów szlacheckich. Stąd też brak świeckiej kultury reprezentacyjnej i okazałych kościołów. Zabudowa omawianego regionu stanowiła przez stulecia zabudowę wiejską biednych warstw społecznych. Większość budowli tego regionu wznoszona była do końca XVIII w. najczęściej z drewna, którego pod dostatkiem dostarczały okoliczne lasy. Budynki te, bardzo nietrwałe, padały często ofiarą pożarów. Dlatego też, podobnie jak w samym Budzyniu, najstarsze zachowane obiekty architektury pochodzą z XIX w. Na terenie gminy Budzyń najstarszy zachowany zabytek należy do architektury sakralnej. Jest to kościół p.w. Matki Boskiej Pocieszenia usytuowany na skraju wsi Wyszyny, wzniesiony staraniem Estery Raczyńskiej w latach 1824-1825, z przebudowy dawnego spichlerza z XVIII w. Ta masywna jednonawowa i bezwieżowa świątynia nakryta wysokim dachem naczółkowym posiada skromne elewacje z kamienia łamanego, z ceglanym obramieniem okien i drzwi. Zabytkowy kościół w Sokołowie Budzyńskim wzniesiony z użyciem skromnych form neoromańskich w 1849 r. posiada również prostą jednonawową bryłę, z półkoliście zamkniętym prezbiterium oraz niską czworoboczną wieżą; ceglane elewacje świątyni ozdobione zostały arkadowymi fryzami, dekoracyjny trójarkadowy portal mieści wejście główne. Podobną w formie bryłę posiada kościół w Bukowcu (1863 r.), z wysoką wieżą stanowiąca wyraźną dominantę wysokościową w stosunku do niskiej zabudowy gospodarstw wiejskich. W przeszłości, na terenie obecnej gminy Budzyń, obok wsi typu osadniczego z dużymi gospodarstwami chłopskimi (np. Sokołowo Budzyńskie) w kilku miejscowościach (w Dziewokluczu, Podstolicach, Prosnej i Wyszynach) obok układu zabudowy wiejskiej istniało założenie dworsko-parkowe wraz z folwarkiem. Założenia te wzniesione na przestrzeni XIX w., zachowane są obecnie w szczątkowej formie. Z dawnych obiektów, w stosunkowo niezmienionej formie, pozostały pojedyncze przykłady: parterowy skromny dwór w Podstolicach oraz budynek gorzelni w Dziewokluczu i Wyszynach. W Dziewokluczu pozostał również dawny park dworski z 2 poł. XIX w. Z najstarszych nasadzeń pozostało kilka kasztanowców, kwalifikujących się na pomniki przyrody.
57
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
W wielu wsiach położonych na terenie gminy Budzyń zachowana jest licznie historyczna zabudowa gospodarstw wiejskich. Obiekty budownictwa wiejskiego objęte ochroną konserwatorską pochodzą głównie z końca XIX w i początku XX w. Zwłaszcza Nowa Wieś Wyszyńska posiada w całości dawną zabudowę, zachowaną prawie w niezmienionym stanie, bez późniejszych zniekształceń współczesnymi realizacjami architektonicznymi. Dawna zabudowa występuje również licznie w Sokołowie Budzyńskim i Bukowcu. Ta historyczna zabudowa wiejska pozbawionych cech stylowych, w przeważającej części reprezentuje typ domu parterowego, murowanego z cegły, niekiedy otynkowanego, nakrytego wysokim dachem dwuspadowym z pokryciem dachówką ceramiczną. Domy, ustawione najczęściej kalenicą równolegle do drogi, posiadają skromne pozbawione detali architektonicznych (niekiedy z ceglanymi gzymsami) elewacje. Obiekty te zachowane są w różnym stopniu, posiadają współczesne przebudówki, w wielu dokonano powiększenia pierwotnych otworów okiennych i wymiany dawnej stolarki okiennej oraz drzwiowej. Niektóre jednak posiadają dobrze zachowaną oryginalną stolarkę okienną i drzwiową, często ozdobione rzeźbą. Nierozerwalnie z krajobrazem wiejskim złączone są niewielkie dawne cmentarze. Zabytkowy cmentarz, wpisany do rejestru zabytków, znajduje się we wsi Wyszynki. Ten ewangelicki cmentarz założony został w 2 poł. XIX w. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1885 r., zachowana została również duża liczba dawnych grobów z 1 poł. XX w. Na terenie gminy Budzyń znajdują się 23 cmentarze założone w XIX w. i XX w., objęte ochroną konserwatorską. Dawne cmentarze rzymsko-katolickie (czynne) usytuowane są w: Wyszynach, Ostrówkach i Podstolicach; we wsi Brzekiniec zachowany pozostał nieczynny cmentarz katolicki z 2 poł. XIX w. Pozostałe cmentarze to cmentarze ewangelickie – obecnie nieczynne, często prawie całkowicie zniszczone, stanowiące skupisko zieleni wysokiej.
8. Uwarunkowania wynikające z cech środowiska kulturowego oraz prawnej ochrony dóbr kultury
Prawna ochrona zabytków Uwarunkowania kulturowe są wynikiem występowania na obszarze gminy wartościowych zasobów kulturowych oraz wymagań w zakresie ochrony konserwatorskiej w stosunku do dziedzictwa kulturowego. Pod pojęciem dziedzictwa kulturowego należy rozumieć: historyczne układy przestrzenne, zabytkowe zespoły i obiekty architektury, budownictwa, przemysłu i techniki, założenia zieleni uporządkowanej (parki, cmentarze), zabytki archeologiczne. Najbardziej istotnymi dla uwarunkowań kulturowych pozostają zasoby dziedzictwa kulturowego, podlegające ochronie prawnej z mocy Ustawy o ochronie dóbr kultury (z dnia 15.02.1962 r., z późniejszymi zmianami) oraz dodatkowo obiekty nie objęte ochroną prawną, a stanowiące znaczącą wartość dla środowiska kulturowego gminy. W Budzyniu na szczególną uwagę zasługuje dawny układ przestrzenny centrum (ul. Rynkowa) zachowany bez zmian w stosunku do planu historycznego wraz z zachowaną licznie dawną zabudową mieszkalną i dwoma zabytkowymi kościołami. Założenie to stanowi istotne dziedzictwo kulturowe, kształtujące charakterystyczny obraz Budzynia. Postulowana ochrona powinna polegać na: utrzymaniu zasadniczego układu ulicy, utrzymaniu historycznej zasady podziałów parcelacyjnych, utrzymaniu istniejącej zabudowy o wartości historycznej lub lokalno-kulturowej we właściwym stanie technicznym i funkcjonalnym, utrzymaniu historycznej kompozycji obiektów z dostosowaniem elementów nowych do kompozycji istniejącej, zachowaniu kompozycji układów zieleni wraz z koniecznością uzupełniania ubytków i kontrolą dosadzeń,
58
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
nawiązaniu w nowej zabudowie do zasad historycznej kompozycji zespołu i typu zabudowy sąsiadującej.
Dodatkowo, w celu pełniejszej ochrony historycznego układu przestrzennego i zabytkowej zabudowy, postulowane jest wprowadzenie strefy ochrony ekspozycji. Strefa ta obejmuje obszar stanowiący zabezpieczenie właściwego eksponowania tego kulturowo wartościowego zespołu. Strefa ochrony ekspozycji powinna obejmować teren położony na północ od ul. Rynkowej. Teren ten pozostaje obecnie niezabudowany, ale plany perspektywiczne gminy nie wykluczają trwałego zainwestowania budowlanego. Dlatego też, nowo projektowana zabudowa na tym terenie, powinna być szczególnie dostosowana do usytuowanego w bliskim sąsiedztwie historycznego zespołu, a plany zagospodarowania przestrzennego winny być poprzedzone studiami panoramicznymi, które dokładnie określą warunki zabudowy. Na podstawie przeprowadzonego rozpoznania i charakterystyki stanu istniejącego układów przestrzennych jednostek osadniczych oraz historycznej zabudowy można stwierdzić, że na pozostałym terenie gminy Budzyń istniejące uwarunkowania kulturowe dotyczą głównie obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską i nie stanowią istotnych ograniczeń w rozwoju przestrzennym gminy. Znaczący pozostaje jednakże fakt, występowania dużej liczby historycznych zabudowań wiejskich objętych ochroną konserwatorską (zwłaszcza w Budzyniu, Bukowcu, Nowej Wsi Wyszyńskiej i Sokołowie Budzyńskim). Dlatego też istotą przekształceń obszarów zurbanizowanych na terenie gminy Budzyń powinno być zachowane właściwej skali i charakteru zabudowy. Forma architektoniczna projektowanych nowych zagród oraz rozbudowa już istniejących nie powinna stanowić elementu dysharmonijnego; poddana szczególnym zasadom kształtowania powinna nawiązywać do tradycyjnej wiejskiej i małomiasteczkowej architektury, do historycznego typu niskiego domu niskiego nakrytego dachem dwuspadowym. Wiejska architektura powinna harmonizować z przestrzenią krajobrazu rolniczego i chronić jego pejzaż. Najważniejszym aktem prawnym regulującym zagadnienia ochrony zabytków jest ustawa z dnia 15.02.1962 r. o ochronie dóbr kultury. Podstawowym materiałem do prowadzenia prawnej ochrony dóbr kultury jest rejestr zabytków. Dobra kultury nieruchome, ruchome oraz kolekcje wpisuje się do rejestru zabytków na podstawie decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wydanej z urzędu lub na wniosek zarządu właściwej gminy, właściciela, użytkownika. Obiekty architektury wpisane do rejestru zabytków objęte są wszelkimi rygorami prawnymi wynikającymi z treści odpowiednich aktów prawnych, w tym przede wszystkim z ww. ustawy. Wszelkie prace remontowe, zmiany funkcji i przeznaczenia obiektu wymagają pisemnej zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W przypadku zabytków architektury i budownictwa niedopuszczalne jest zwłaszcza: nadbudowanie obiektów, powiększenie ich bryły przez dobudówki, zmiana konstrukcji dachu i pokrycia dachowego, zmiana wielkości i liczby otworów okiennych i drzwiowych oraz zmiana wyglądu elewacji. Szczególnej ochronie podlega istniejący detal architektoniczny: gzymsy, fryzy, opaski okienne i drzwiowe oraz inne elementy zdobnicze; ochronie podlega również dawna stolarka okienna i drzwiowa , niekiedy bogato zdobiona. Na terenach zabytkowych założeń zieleni (parki, cmentarze) wszelkie inwestycje można przeprowadzać również jedynie po uprzednim uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. Teren zabytkowych założeń zieleni należy zachować w granicach historycznych, nie dzielić tych obszarów na działki użytkowe, w miarę możliwości zachować całość jako jedną własność. Aleje i szpalery należy konserwować odtwarzające i uzupełniające ubytki tymi samymi gatunkami drzew. Pomocniczym materiałem do prowadzenia ochrony dóbr kultury jest ewidencja zabytków. Zawiera ona wykazy obiektów wartościowych, które z różnych względów nie zostały dotąd wpisane do rejestru zabytków. Obiekty wpisane do ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków podlegają również ochronie konserwatorskiej. Wielkość ewidencji informuje o bogactwie kulturowym regionu, o potrzebach badawczych i skali problemu ochrony dziedzictwa kulturowego na terenie gminy.
59
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
W przypadku obiektów historycznych objętych ochroną konserwatorską, znajdujących się w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (WKZ), należy również zasięgać opinii WKZ, który określi dopuszczalność prowadzonych prac, ich zakres i zalecaną formę architektoniczną. Dla budynków ujętych w ewidencji, a nie wpisanych do rejestru zabytków, dopuszcza się wymianę zabudowy w przypadku, gdy jest to uzasadnione względami technicznymi lub planistycznymi, po uprzednim uzyskaniu akceptacji WKZ. Na terenie gminy Budzyń znajduje się 520 zewidencjonowanych i rozpoznanych stanowisk archeologicznych, stanowiących dobro kultury i objętych ochroną konserwatorską. Dlatego też wymagana jest przy inwestycjach związanych z pracami ziemnymi na tych obszarach, konsultacja z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, w celu objęcia ich ewentualnym nadzorem archeologicznym. Celem ochrony winno być wszechstronne udokumentowanie śladów osadniczych poprzez prowadzenie obserwacji archeologicznej w formie nadzoru nad realizacją robót ziemnych, po zakończeniu których teren może być trwale zainwestowany.
Obiekty znajdujące się w rejestrze zabytków
a) obiekty architektury
Budzyń: kościół p.w. św. Barbary, 1849 r. nr rej. A – 227 dom, ul. Rynkowa nr 22,1 poł. XIX w. nr rej. A – 228 dom, ul. Rynkowa 28, poł. XIX w. nr rej. A – 229 dom, ul. Rynkowa 47, poł. XIX w. nr rej. A – 230 Bukowiec: kościół p.w. M.B. Różańcowej, 1863 r. nr rej. A – 716 Sokołowo Budzyńskie: kościół p.w.N.M.P.,1849 r. nr rej. A – 717 Wyszyny: kościół p.w. M.B Pocieszenia, 1824-25 r. nr rej. A – 238
b) parki
Dziewoklucz: park dworski, 2 poł. XIX w. nr rej. A – 549
c) cmentarze
Budzyń: cmentarz ewangelicki, 2 poł. XIX w. nr rej. A – 565 Wyszynki: cmentarz ewangelicki, 2 poł. XIX w. nr rej. A – 566
d) obiekty techniki
Budzyń: wiatrak paltrak, XIX/XX w. nr rej. A – 316
Obiekty objęte ochroną (ewidencją) konserwatorską
Budzyń 1. zespół kościoła., p.w. św. Barbary: - brama, mur., pocz. XX w. 2. kościół ewangelicki, obecnie p.w. św. Andrzeja, mur., lata 20-te XX w. 3. kapliczka z figurą św. Rocha, mur., lata 20-te XX w. 4. dworzec PKP, mur., k. XIX w. 5. szkoła podstawowa, mur., k. XIX w. 6. miejsce po cmentarzu ewangelicko-augsburskim z 2 poł. XIX w. 7. miejsce po cmentarzu żydowskim XVIII w.
Budzyń, ul. Bugaje 8. dom nr 4, mur., 1ćw.XX w. 9. dom nr 18, mur. cegła, 1 ćw. XX w.
60
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
10. dom nr 19, mur./drewno, 4 ćw. XX w. (obiekt nieistniejący)
Budzyń, ul. Chodzieska 11. dom nr 5, mur., ok.1900 r. 12. dom nr 21, mur., ok. 1900 r. (obiekt nieistniejący) 13. dom nr 24, mur., XIX/XX w. 14. dom nr 27, mur., 4 ćw. XIX w. 15. dom nr 29, mur., pocz. XX w. 16. dom nr 34, mur., 4 ćw. XIX w. 17. dom nr 35, mur., pocz. XX w. 18. cmentarz katolicki, nieczynny, tzw. „ Okręglik”, 1813 r.
Budzyń, ul. Dworcowa 19. dom nr 4, mur., 1 ćw. XIX w. 20. dom nr 12, mur., XIX/XX w. 21. dom nr 18, mur., k. XIX w. 22. dom nr 26, mur., ok. 1900 r. 23. dom nr 28, obecnie komenda policji, mur.,1 ćw. XIX w. 24. dom nr 30, mur., pocz. XX w. 25. dom nr 45, mur., 4 ćw. XIX w. (obiekt nieistniejący) 26. dom nr 52, mur., pocz. XX w. 27. dom nr 56, mur., pocz. XX w. 28. dom nr 61, mur., 1913 r. 29. dom bez numeru, mur., 1910 r., PKP 30. budynek gospodarczy bez numeru, mur., pocz. XX w.
Budzyń, ul. Lipowa 31. dom nr 1, mur., pocz. XX w. 32. dom nr 2, mur., ok. 1910 r. (przebudowany) 33. budynek gospodarczy nr 2, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 34. dom nr 4, mur., pocz. XX w. (przebudowany) 35. dom nr 5, mur., 4 ćw. XIX w. 36. dom nr 7, mur., XIX/XX w. 37. dom nr 8, mur., 4 ćw. XIX w. 38. dom nr 10, mur., 2 poł XIX w. 39. dom nr 12, mur., 2 poł XIX w. 40. dom nr 13, mur., 2 poł XIX w. 41. dom nr 15, mur., 1912 r. 42. dom nr 16, mur., pocz. XX w. 43. dom nr 19, mur., pocz. XX w. 44. dom nr 23, mur., XIX/XX w. 45. dom bez numeru, mur., 1 ćw. XX w. 46. cmentarz katolicki, przykościelny, nieczynny, pocz. XIX w.
Budzyń, ul. Margonińska 47. dom nr 9, szach.,1 ćw. XIX w (obiekt nieistniejący) 48. dom nr 24, mur., XIX/XX w. 49. dom nr 44, mur., 1900-1919 r.
Budzyń, ul. Przemysłowa 50. dom nr 2, mur., 4 ćw. XIX w.
Budzyń, ul. Piłsudskiego 51. dom nr 2, mur./drewno, 1 ćw. XX w.
61
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Budzyń, ul. Rogozińska 52. dom nr 1, mur.,1 ćw. XX w. 53. dom nr 8, mur.,1 ćw. XX w. 54. dom nr 9, mur., pocz. XX w. 55. dom nr 15, mur., pocz. XX w. 56. dom nr 20, mur., 2 poł. XIX w. 57. dom nr 24, mur., lata 20-30-ste XX w. 58. dom nr 25, mur., k. XIX w. 59. dom nr 26, mur., poł. XIX w. 60. dom nr 27, mur., 4 ćw. XIX w. (obiekt nieistniejący) 61. dom nr 28, mur., pocz. XX w. 62. dom nr 31, mur., 4 ćw. XIX w. 63. dom nr 33, mur., 4 ćw. XIX w. 64. dom nr 39, mur., k. XIX w.
Budzyń, ul. Rynkowa 65. dom nr 1, mur., 4 ćw. XIX w. 66. dom nr 3, mur., 1 ćw. XIX w. 67. dom nr 4, mur., 1 ćw. XIX w. 68. dom nr 6, mur., 4 ćw. XIX w. 69. dom nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. 70. dom nr 13-14, mur., 2 poł. XIX w. 71. dom nr 18, mur., 1 ćw. XIX w. 72. dom nr 23, mur., 4 ćw. XIX w. 73. dom nr 24, mur., ok. poł. XIX w. 74. dom nr 26, mur., ok. poł. XIX w. 75. dom nr 27, mur., 4 ćw. XIX w. 76. dom nr 30, szach., poł. XIX w. 77. dom nr 32, mur., lata 20-te XX w. 78. dom nr 33, mur., 4 ćw. XIX w. 79. dom nr 34, mur., poł. XIX w. 80. dom nr 36, mur., 1 ćw. XX w. 81. dom nr 38, mur., ok. 1900 r. 82. dom nr 39, mur., XIX/XX w. 83. dom nr 41, mur., XIX/XIX w. 84. dom nr 44, mur., ok. poł. XIX w. 85. dom nr 45, mur., poł. XIX w. (przebudowany) 86. dom nr 51, mur., poł. XIX w. 87. dom nr 52, szach., poł. XIX w. 88. dom nr 53, szach., poł. XIX w. 89. dom nr 54, mur., pocz. XX w. 90. dom nr 56, mur., k. XIX w. 91. dom nr 60, mur., ok. 1900 r. 92. dom nr 61, mur., 1 ćw. XX w. (przebudowany) 93. dom nr 63, mur., poł. XIX w. 94. dom nr 64, mur., poł. XIX w. 95. dom bez numeru, mur., poł .XIX w.
Budzyń, ul. Wągrowiecka 96. dom nr 3, szach., poł. XIX w. (przebudowany) 97. dom nr 4, mur., k. XIX w. 98. dom nr 5, mur., lata 30-te XX w. 99. dom nr 6, mur.,1932 r. 100. dom nr 9, mur., 2 poł. XIX w. (przebudowany) 101. dom nr 12, mur., 4 ćw. XIX w.
62
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
102. dom nr 13, mur., 4 ćw. XIX w 103. dom nr 21, mur., 1 ćw. XX w. 104. dom nr 25, mur., 1 ćw. X w. 105. dom nr 31, mur., lata 30-te XX w.(przebudowany)
Brzekiniec 106. cmentarz katolicki, nieczynny, 2 poł. XIX w. 107. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. 108. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, poł. XIX w
Brzeźno Nowe 109. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w.
Bukowiec 110. dom nr 1, mur., 1 ćw. XX w. 111. dom nr 2, mur., 1 ćw. XX w. 112. dom nr 4, mur., XIX/XX w. 113. dom nr 5, mur., k. XIX w. 114. dom nr 7, mur., k. XIX w. 115. dom nr 8, mur., 1 ćw. XX w. 116. dom nr 10, mur., 1 ćw. XX w. 117. dom nr 11, mur., XIX/XX 118. dom nr 17, mur., 1 ćw. XX w. 119. dom nr 18, mur., pocz. XX w. 120. dom nr 19, mur., XIX/XX w. 121. dom nr 22, mur., 1 ćw. XX w. 122. dom nr 24, dawniej szkoła podstawowa, mur.,1 ćw. XX w. 123. zagroda nr 25: dom, mur., pocz. XX w.; obora, glina, pocz. XX w. 124. dom nr 26, mur., k. XIX w. 125. dom nr 31, mur., XIX/XX w. 126. dom nr 32, mur., 1 ćw. XX w. 127. dom nr 33, mur., 4 ćw. XIX w. 128. dom nr 40, cegła, 1 ćw. XX w. 129. kuźnia, mur., pocz. XX w. 130. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. 131. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 1 poł. XIX w.
Dziewoklucz 132. kaplica, obecnie szkoła podstawowa, mur., pocz. XX w. 133. dom nr 22, mur., lata 20-30-te XX w. 134. dom nr 24, mur., 1910-20 r. 135. dom nr 25, mur., 1910-20 r. 136. gorzelnia, mur., 1 ćw. XX w. 137. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w.
Kąkolewice 138. dom nr 11, mur., pocz. XX w. 139. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. 140. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w.
Nowa Wieś Wyszyńska 141. szkoła podstawowa, mur., ok. 1910 r. 142. dom nr 1, mur., XIX/XX w. 143. dom nr 2, mur., XIX/XX w. 144. dom nr 4, mur., XIX/XX w. (opuszczony)
63
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
145. dom nr 8, mur., ok. 1920 r. 146. dom nr 11, mur., 4 ćw. XIX w. 147. dom nr 13, mur., XIX/XX w. 148. dom nr 20, mur., ok. 1910 r. 149. budynek gospodarczy nr 20, mur., ok. 1910 r. 150. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w.
Grabówka 151. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. 152. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. (Grabówka-Piaski)
Niewiemko 153. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. 154. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. 155. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w.
Ostrówki 156. dom nr 6, mur., ok. 1900 r. 157. dom nr 7, cegła, 1920-30 r. 158. dom nr 10, mur., 1913 r. obecnie sklep 159. dom nr 14, mur., 1900-10 r. 160. dom nr 20, mur., 1910-20 r. 161. dom nr 26 wraz z budynkiem gospodarczym, mur., 1920-30 r. 162. dom nr 27, mur., lata 20-te XX w. 163. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w. 164. cmentarz katolicki, czynny, 2 poł. XIX w.
Podstolice 165. kościół parafialny p.w. św. Kazimierza, mur., 1936-37 r. 166. dwór, obecnie dom nr 41, mur., k. XIX w. 167. dom nr 8, szach., ok. poł. XIX w. (obiekt nieistniejący) 168. dom nr 13., mur., XIX/XX w. 169. dom nr 15, mur., lata 20-te XX w. 170. dom nr 17, mur., XIX/XX w. 171. dom nr 25, mur., ok. 1900 r. 172. zagroda nr 26: dom, mur.-szach., poł. XIX w.; budynek gospodarczy, mur., 1900-10 r. 173. dom nr 27, mur., ok. 1900 r. 174. cmentarz katolicki, czynny, 1 poł. XX w.
Prosna 175. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, pocz. XIX w.
Popielno 176. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 1 poł. XIX w.
Sokołowo Budzyńskie 177. zespół dworca PKP: dworzec PKP, mur., pocz. XX w.; dom, mur., pocz. XX w. 178. dom nr 1, mur., XIX/XX w. 179. dom nr 2, mur., 1 ćw. XIX w. 180. dom nr 3, mur., 4 ćw. XIX w. (przebudowany) 181. dom nr 4, mur., 4 ćw. XIX w. 182. dom nr 7, mur., 4 ćw. XIX w. 183. dom nr 9, mur., XIX/XX w. 184. dom nr 11, mur., 4 ćw. XIX w.
64
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
185. dom nr 20, mur., 4 ćw. XIX w. 186. dom nr 21, obecnie poczta, mur., lata 20-te XX w. 187. dom nr 22, mur., lata 20-te XIX w. 188. dom nr 25, mur., 3 ćw. XIX w. 189. dom nr 27, mur., 4 ćw. XIX w. 190. dom nr 36, mur., 1 ćw. XIX w. 191. dom nr 45, mur., 1 ćw. XIX w. 192. dom nr 46, mur., 4 ćw. XIX w. 193. cmentarz ewangelicko-augsburski, nieczynny, 1 poł. XIX w. 194. miejsce po cmentarzu ewangelicko-augsburskim,2 poł. XIX w.
Strzelecki Gaj 195. dom nr 43, mur., XIX/XX w. 196. dom nr 46, mur., XIX/XX w., własność Nadleśnictwo Podanin
Wyszyny 197. zespół kościoła parafialnego p.w. MB Pocieszenia - dom sióstr zakonnych, mur., lata 20-30-te XX w. 198. dom nr 15, mur., 1 ćw. XX w. 199. dom nr 36, mur., 4 ćw. XIX w. 200. dom nr 37, mur., ok. 1920 r. 201. dom nr 38, mur., ok. 1920 r. 202. dom nr 42, mur., lata 20-30-te XX w. 203. dom nr 43, mur., 2 poł. XIX w. 204. dom nr 45, mur., 1 ćw. XX w. 205. dom nr 53, drewno, pocz. XX w. 206. dom nr 55, drewno, pocz. XX w. 207. dom nr 65, drewno, 1937 r. 208. kapliczka z figurą św. Wawrzyńca, drewno, XIX w. 209. gorzelnia, mur., XIX w. 210. cmentarz katolicki, czynny, 2 poł. XIX w.
Wyszynki 211. leśniczówka, mur., 1 ćw. XX w., własność Nadleśnictwo Sarbia 212. dom nr 2 obecnie sklep, mur., ok. 1920 r. 213. dom nr 4, drewno, ok.1870 r. 214. dom nr 9, mur.-drewno, pocz. XX w.
9. Infrastruktura techniczna
9.1. Zaopatrzenie w wodę
Mieszkańcy gminy Budzyń, niemal w 100%, zaopatrywani są w wodę z wodociągów wiejskich i zakładowych. Jedynie mieszkańcy wsi Popielno i Niewiemko korzystają ze studni indywidualnych. Stacje wodociągowe funkcjonują we wsiach: Budzyń, Prosna, Podstolice, Sokołowo Budzyńskie, Bukowiec, Brzekiniec i Dziewoklucz.
Budzyń Stacja wodociągowa zaopatruje w wodę mieszkańców wsi Budzyń i Kąkolewice. Źródłem poboru wody są 2 studnie wiercone o zasobach eksploatacyjnych zatwierdzonych w kat. ”B” na 120,0 m3/h. Stacja uzdatniania wody wyposażona jest w odżelaziacze, aeratory,
65
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń hydrofory oraz 3 zbiorniki wody czystej 3 x 100 m3. Zabezpieczona jest strefa ochrony sanitarnej bezpośredniej o promieniu 10,0 m dla każdej studni, natomiast nie ma dokumentacji w zakresie ewentualnego ustanowienia strefy ochrony sanitarnej pośredniej dla całego ujęcia. Stan techniczny urządzeń i sieci wodociągowej jest dobry. Użytkownikiem wodociągu jest Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Budzyniu.
Prosna Stacja wodociągowa w Prosnej, eksploatowana przez Gminny Zakład Wodociągów i kanalizacji w Budzyniu, dostarcza wodę do wsi: Prosna, Wyszyny, Wyszynki, Nowa Wieś Wyszyńska i Grabówka. Źródłem poboru wody są 2 studnie głębinowe o zasobach zatwierdzonych w kat. ”B” w ilości 102,0 m3/h. Studnie nie mają zapewnionej strefy ochrony sanitarnej bezpośredniej, ponieważ wywiercone są przy granicy działki, a Gminny Zakład Wodociągów i kanalizacji nie jest właścicielem przyległego terenu. Nie opracowano dokumentacji na ustanowienie strefy ochrony pośredniej dla całego ujęcia. Stan techniczny urządzeń w stacji wodociągowej oraz sieci przesyłowej jest dobry i zapewnia pełne pokrycie zapotrzebowania odbiorców w zasięgu tego systemu wodociągowego.
Podstolice Wieś jest zasilana z zakładowej stacji wodociągowej.
Sokołowo Budzyńskie Mieszkańcy wsi zaopatrywani są w wodę z wodociągu eksploatowanego przez Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Budzyniu.
Bukowiec Wodociąg obsługiwany przez spółkę M. W. Gramowscy, zaopatruje w wodę obiekty zakładowe oraz mieszkańców wsi.
Brzekiniec Wodociąg, użytkowany przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, obsługuje całą wieś.
Dziewoklucz Stacja wodociągowa jest połączona, w celu współpracy z wodociągami wsi Żoń w gminie Margonin.
Brzeźno Nowe Wieś podłączona jest do sieci wodociągowej w Żelicach w gminie Wągrowiec.
Ostrówki Wieś zasilana jest z sieci wodociągowej Stróżewa w gminie Chodzież.
9.2. Zaopatrzenie w gaz
Przez teren gminy Budzyń przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia Dn 400 mm relacji Krobia – Poznań – Piła – Szczecin. W celu zaopatrzenia gminy w gaz ziemny
66
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń zaazotowany GZ-35 wykonano odgałęzienia Dn 80 mm do stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia w Budzyniu w wydajności 3600 Nm3/h. Do mieszkańców wsi Budzyń, Prosna, Wyszyny i Grabówka gaz doprowadzony jest siecią przewodów średniego cieśnienia. Pozostali mieszkańcy gminy mogą obecnie korzystać z gazu butlowego propan-butan.
9.3. Zaopatrzenie w energię elektryczną
Gmina obsługiwana jest liniami elektroenergetycznymi średniego napięcia 15 kV wyprowadzonymi z Głównego Punktu Zasilania w Chodzieży. Energia elektryczna poprzez stacje transformatorowe i linie niskiego napięcia dostarczana jest do odbiorców. Eksploatacją istniejących urządzeń i sieci elektroenergetycznych zajmuje się Zakład Usług Energetycznych w Pile – Energetyki Poznańskiej S.A. System funkcjonujący na terenie gminy nie gwarantuje pewności zasilania odbiorców. Przez wschodni fragment gminy (sołectwo Dziewoklucz) przebiega linia wysokiego napięcia WN 110 kV łącząca GPZ w Wągrowcu z GPZ w Chodzieży.
9.4. Zaopatrzenie w ciepło
Budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne i obiekty użyteczności publicznej zaopatrywane są w ciepło z kotłowni lokalnych, pozostali mieszkańcy gminy korzystają z indywidualnych źródeł ciepła.
9.5. Telekomunikacja
Łączność telefoniczna w gminie funkcjonuje na bazie centrali automatycznej typu K-66 o pojemności 1400 NN zlokalizowanej w Budzyniu. W związku z jej wykorzystaniem (zajętość numerów blisko 100%) konieczna jest rozbudowa systemu telekomunikacyjnego dla potrzeb mieszkańców gminy.
9.6. Odprowadzanie ścieków sanitarnych
Na terenie gminy zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej funkcjonują w 3 miejscowościach: Budzyń, Wyszyny i Brzekiniec.
Budzyń Układ kanalizacyjny składa się z: kanałów grawitacyjnych odprowadzających ścieki bezpośrednio do oczyszczalni, lokalnych przepompowni ścieków przy ul. Leśnej i przy. ul. Dworcowej, mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej na południe od wsi; oczyszczalnia ścieków o przepustowości 300 m3/h przyjmuje również ścieki dowożone z terenu gminy przez firmę „ Usługi Asenizacyjne” z Ryczywołu; w skład układu technologicznego oczyszczalni typu OSA-3 wchodzą: punkt zlewny,
67
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
przepompownia ścieków z kratą, komora osadu czynnego, osadniki wtórne, komora tlenowej stabilizacji osadów, poletka do suszenia osadów.
Oczyszczalnia jest przeciążona, co powoduje zbyt niski stopień oczyszczania ścieków. Lokalizacja oczyszczalni stwarza możliwość jej rozbudowy. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Kanał Budzyński.
Wyszyny System kanalizacyjny składa się z kanałów grawitacyjnych, zbierających ścieki sanitarne z większości zabudowy wsi, oraz oczyszczalni ścieków. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków typu OSA-2 o przepustowości 200 m3/d składa się z następujących urządzeń technologicznych: studzienki zlewnej ścieków dowożonych, przepompowni ścieków z kratą, komory osadu czynnego, stawu glonowego, poletek do suszenia osadów.
Wydajność oczyszczalni zapewnia odbiór ścieków z całej wsi Wyszyny. Zrzut ścieków oczyszczonych – do rowu, dopływu rzeki Flinty.
Brzekiniec Istniejąca mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia może zapewnić utylizację ścieków sanitarnych jedynie dla wsi Brzekiniec. Wydajność oczyszczalni – 50 m3/d.
Eksploatacją systemów kanalizacji sanitarnej na terenie gminy zajmuje się Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Budzyniu. W pozostałych miejscowościach gospodarka ściekami bytowo-gospodarczymi polega na: gromadzeniu w zbiornikach bezodpływowych, oczyszczaniu w oczyszczalniach przydomowych.
9.7. Odprowadzanie ścieków deszczowych
Kanalizacja deszczowa funkcjonuje w 3 miejscowościach:
Budzyń Ścieki deszczowe zbierane są w ulicach: Dworcowej, Przemysłowej, Bugaje, Piłsudskiego, Lipowej, Margonińskiej, Chodzieskiej, Rogozińskiej. Ścieki odprowadzane są do lokalnych rowów.
Prosna Ścieki deszczowe ze skanalizowanej części wsi odprowadzane są do rowu melioracyjnego.
Wyszyny Wody opadowe z centralnej części wsi spływają kanałem deszczowym do stawu. Przed wylotami kanalizacji deszczowej do odbiorników nie ma urządzeń do oczyszczania ścieków.
68
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
9.8. Gospodarka odpadami stałymi
Gmina posiada urządzone składowisko odpadów stałych zlokalizowane na południe od Budzynia z planowaną możliwością przyjmowania śmieci do 2007 r. Obsługa mieszkańców gminy w zakresie zbierania i wywozu odpadów zajmują się obecnie 2 firmy – „Bratek” z Budzynia i p. Pigan z Chodzieży.
10. Komunikacja
10.1. Komunikacja drogowa
Reforma ustrojowa państwa spowodowała zmianę kategorii dróg publicznych. Od 1 stycznia 1999 r. drogi publiczne dzielimy na: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe, drogi gminne.
Ulice leżące w ciągu dróg wymienionych powyżej należą do tej samej kategorii co te drogi. Drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa a drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne, własność właściwego samorządu województwa, powiatu lub gminy.
Ogólna charakterystyka sieci drogowej Gmina Budzyń posiada sieć drogową ukształtowaną według następujących gradacji: 1 droga krajowa o długości 12 km, 14 dróg powiatowych o długości łącznej 67 km, układ dróg gminnych o długości łącznej 131 km. Wszystkie drogi krajowe i powiatowe są o nawierzchni bitumicznej. Drogi gminne mają w przewadze nawierzchnię gruntową. O nawierzchni twardej są tylko 32 km tych dróg.
Powiązania międzynarodowe i międzyregionalne gminy Jedyna droga krajowa która przebiega przez obszar gminy w układzie południkowym, umożliwia jej powiązanie w skali międzyregionalnej, a także międzynarodowej. Droga krajowa nr 11 relacji Poznań – Budzyń – Piła – Koszalin – Kołobrzeg, stanowi najbliższe połączenie Śląska ze Środkowym Wybrzeżem, a poprzez węzeł w Pile i drogę krajową nr 10 umożliwia gminie Budzyń łączność z portami morskimi Szczecin-Świnoujście i przejściem granicznym w Kołbaskowie. Natężenie ruchu na drodze nr 11, zmierzone w 1995 r. w ramach Generalnych Badań Ruchu wynosi w przekroju poprzecznym od strony Chodzieży 6400 pojazdów na dobę. W porównawczym dziesięcioleciu 1985-95 nastąpiło na tej drodze podwojenie ruchu.
Powiązania regionalne gminy Droga krajowa nr 11 stanowi dla gminy główny kierunek powiązań z obszarem Wielkopolski na linii północ-południe. Umożliwia także bezpośredni dostęp do Poznania i siedziby powiatu w Chodzieży.
69
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Powiązania międzygminne Gmina Budzyń sąsiaduje z sześcioma gminami, z którymi ma łączność poprzez układ następujących dróg: droga krajowa nr 11 łączy Budzyń z Chodzieżą i Rogoźnem, drogi powiatowe nr 29415 i 29273 łączą Budzyń z Czarnkowem, droga powiatowa nr 29436 łączy Budzyń z Wągrowcem, droga powiatowa nr 29431 łączy Budzyń z Margoninem, drogi powiatowe nr 29415 i 29411 łączą Budzyń i Wyszyny z Ryczywołem oraz Chodzieżą.
Powiązania lokalne Połączenia drogowe wewnątrz gminy i na terenach stycznych z obu stron do granicy gminy, uzupełniają następujące drogi powiatowe: droga nr 29411: Wyszyny – Chodzież, droga nr 29413: Prosna – Stróżewo w gminie Chodzież, drogi nr 29416 i 29451: przystanek kolejowy Sokołowo Budzyńskie – Bukowiec – Wyszynki, droga nr 29417: Sokołowo Budzyńskie – Zawady w gminie Ryczywół, droga nr 29430: Strzelecki Gaj – Studźce w gminie Margonin, droga nr 29432: Dziewoklucz – Próchnowo w gminie Margonin, droga nr 29433: Dziewoklucz – Kamienica w gminie Wągrowiec, drogi nr 29437 i 29438: Brzekiniec – Albertynowo – Żelice i Potulice w gminie Wągrowiec.
10.2. Komunikacja kolejowa
Przez teren gminy, równolegle do drogi samochodowej nr 11, przebiega międzyregionalna linia kolejowa Poznań – Piła – Kołobrzeg, umożliwiająca połączenie Śląska z Wybrzeżem Środkowym. Jest to linia zelektryfikowana o znaczeniu pierwszorzędnym. Przystanki kolejowe znajdują się w Budzyniu oraz Sokołowie Budzyńskim i Ostrówkach k. Chodzieży. Najbliższa stacja z obsługą pociągów pośpiesznych jest w Chodzieży.
10.3. Komunikacja autobusowa
Komunikację autobusową na obszarze gminy zabezpiecza Przedsiębiorstwo PKS w Pile i Turku oraz Krajowa Spółdzielnia Komunikacyjna w Poznaniu. Obsługiwane są miejscowości: Budzyń, Kąkolewice, Podstolice, Wyszyny, Prosna, Grabówka, Sokołowo Budzyńskie, Brzekiniec, Dziewoklucz, Nowe Brzeźno, Bukowiec. Połączeń autobusowych nie posiada Nowa Wieś Wyszyńska i Ostrówki. Bezpośredniego połączenia z siedzibą gminy nie posiada Bukowiec. Z Budzynia możliwe jest połączenie do Chodzieży i Piły oraz Rogoźna i Poznania a także do Margonina i Wągrowca.
10.4. Uwarunkowania rozwoju komunikacji
70
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Ważnym uwarunkowaniem zewnętrznym dla gminy Budzyń jest przebieg przez jej obszar w relacji południe-północ ważnych tras komunikacyjnych. Międzyregionalny charakter ma zarówno droga samochodowa nr 11 jak i linia kolejowa, tworząc wspólnie korytarz infrastruktury łączącej Górny Śląsk z Wybrzeżem Środkowym. Jest to równocześnie ważne powiązanie komunikacyjne dla województwa wielkopolskiego. Wzmożony ruch turystyczny na drodze nr 11 warunkuje rozbudowę wzdłuż pasa drogowego niezbędnych urządzeń obsługi ruchu. W przedziale uwarunkowań wewnętrznych ważne jest utrzymanie i rozwój jakościowy istniejącego systemu komunikacyjnego ze względu na obsługę komunikacyjną obszarów rolnych i miejscowości gminnych o dominującej funkcji rolniczej. Istotnym czynnikiem powinno być także wprowadzenie roweru jako alternatywnego środka lokomocji dla celów turystycznych i bytowych w jednostkach osadniczych gminy.
71
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
III. CELE STRATEGICZNE ROZWOJU GMINY
1. Cel podstawowy rozwoju
Wielofunkcyjny rozwój gminy – drogą do poprawy jakości życia mieszkańców.
2. Cele strategiczne
Jako cele strategiczne, zapewniające spełnienie celu głównego uznaje się: 1) ochronę oraz racjonalne i efektywne wykorzystanie walorów środowiska. 2) stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju różnych form przedsiębiorczości. 3) wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla rozwoju gospodarczego gminy.
3. Zadania, jako sposoby osiągania celów
Ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego wymaga: ochrony prawnej zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego, traktowania ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego jako priorytetu przy kształtowaniu struktury funkcjonalno-przestrzennej, kształtowanie harmonijnego krajobrazu kulturowego, rozwijania funkcji zgodnych z predyspozycjami środowiska, prowadzenie racjonalnej gospodarki zasobami przyrodniczymi (wody, lasy), utrzymanie właściwych stosunków wodnych, ochronę wód przed zanieczyszczeniem, ochronę powietrza, zahamowanie procesów niszczących, rehabilitację i wzbogacenie środowiska przyrodniczego i kulturowego.
Rozwój przedsiębiorczości i osadnictwa wymaga: wyznaczenia terenów zielonych, zachowania ładu przestrzennego w rozwoju osadnictwa, likwidację nieprawidłowości dotychczasowego zagospodarowania terenu, wyposażenie terenów zabudowanych i preferowanych do zabudowy w sieć infrastruktury technicznej, stosownie do występujących potrzeb, poprawę dostępności do jednostek osadniczych przez modernizację układu komunikacyjnego, dbałość o rozwój przedsiębiorczości komunalnych i usług publicznych.
Restrukturyzacja rolnictwa wymaga: przekształcenia istniejącej bazy obsługi rolnictwa w ośrodku aktywizacji gospodarczej gminy, przebudowy struktury rolnej i własnościowej, tworzenia powiązań pomiędzy producentami rolnymi a przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego oraz handlem hurtowym, podnoszenia kultury rolnej w gminie oraz tworzenia urządzeń obsługi rolnictwa, ochrony terenów o najwyższej wartości dla rolnictwa, wsparcia instytucyjnego, doradczego i finansowego programu przekształcenia gospodarstw rolnych.
72
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
IV. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA I POLITYKA PRZESTRZENNA
1. Kierunki ochrony wartości i zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego
1.1. Ochrona środowiska przyrodniczego
Dla zapewnienia gminie realizacji rozwoju zrównoważonego, w procesie określania polityki przestrzennej, priorytetową rolę odgrywają uwarunkowania przyrodnicze. Rola warunków przyrodniczych może polegać na stwarzaniu możliwości rozwoju danej działalności lub ograniczać i utrudniać ten rozwój. Ze względu na reżimy ochronne, w studium gminy Budzyń wskazano tereny wykluczone z zagospodarowania przestrzennego oraz dopuszczone do zagospodarowania dla poszczególnych funkcji, na określonych warunkach, które zabezpieczają środowisko prze niekorzystnymi zmianami.
Tereny wykluczone z zagospodarowania: obszar rezerwatu przyrody „ Źródliska Flinty”, lasy ochronne, złoża surowców mineralnych.
Tereny dopuszczone do zagospodarowania na określonych warunkach: obszar Głównego Zbiornika Wód Podziemnych („Dolina Kopalna Smogulec – Margonin”) – ochrona polegająca na niedopuszczeniu do zanieczyszczenia wód oraz zapobieganiu i przeciwdziałaniu szkodliwym wpływom na obszary ich zasilania, obszar gleb III klasy bonitacyjnej – zakaz wyłączania z produkcji rolnej, obszar gleb IV klasy bonitacyjnej – ograniczenie wyłączenia z produkcji rolnej, racjonalnie uzasadnione, obszar lasów – ochrona poprzez prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z planami urządzenia lasów, obszar źródliskowy rzeki Flinty – dopuszczona ekstensywna zabudowa rekreacyjna na miejscu istniejących siedlisk, pod warunkiem uregulowanej gospodarki wodno- ściekowej, obszar parków, cmentarzy i skwerów – zakaz wycinki drzew, obszar po eksploatacji kruszywa naturalnego – wymagana rekultywacja zgodna z przeznaczeniem terenów.
1.2. Ochrona dóbr kultury
Zadania dotyczące ochrony i kształtowania zasobów środowiska kulturowego wyznaczają kierunki działań polegające na:
spełnieniu wymagań w zakresie ochrony konserwatorskiej: ochrona dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków, poprze egzekwowanie przepisów dotyczących uzyskania zgody Wojewódzkiego Konserwatora
73
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Zabytków na wszelkie zmiany istniejących obiektów zabytkowych (wpisanych do rejestru), ochrona dóbr kultury objętych ewidencją zabytków, poprzez egzekwowanie przepisów dotyczących uzyskania opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, określających dopuszczalność zmian istniejących obiektów objętych ewidencją, ochrona rozpoznanych stanowisk archeologicznych, poprzez nadzór nad realizacją robót ziemnych na obszarach występowania śladów osadniczych, zgodnie z wytycznymi Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;
ochronie wartości zasobów środowiska kulturowego i krajobrazu poprzez: wyeksponowanie i uporządkowanie historycznej struktury wsi, kształtowanie współczesnej architektury i układów urbanistycznych w nawiązaniu do tradycji, zahamowanie niekorzystnych przekształceń zabudowy wsi, minimalizację występujących zagrożeń dla istniejących zasobów dziedzictwa kulturowego.
2. Kierunki rozwoju produkcji rolnej
Rolnikom z gminy Budzyń brak samozorganizowania się w spółdzielnie zaopatrzenia, przetwórstwa i zbytu, w spółkach maszynowych oraz zrzeszeniach i stowarzyszeniach producenckich. Rozwój lobby rolniczego jest obecnie niezbędny dla obrony interesów producentów rolnych. Konieczna jest restrukturyzacja, w kierunku gospodarstw towarowych, wysoko specjalistycznych na obszarach typowo rolniczych. Na pozostałych obszarach produkcję rolną należy połączyć z działalnością komplementarną. Wielofunkcyjny rozwój wsi, w sposób alternatywny lub komplementarny, daje możliwość dodatkowego uzyskania dochodów przez gospodarstwo rolne. Rolnicy wraz z sektorem rolno-spożywczym powinni wykorzystać szansę aktywnego zaangażowania się w realizację prozdrowotnej polityki żywnościowej. Zwiększyć produkcję rolną o najwyższych szansach rozwoju, w zakresie: zwiększenia produkcji drobiu i ryb, wzrostu wydajności i przetwórstwa mleka, uprawy zbóż i ziemniaków, zwiększenia upraw warzyw i owoców.
W gminie Budzyń należy dążyć do zwiększenia istniejących i utworzenia nowych ścisłych powiązań pomiędzy producentami rolnymi a przedsiębiorstwami przemysłu rolno- spożywczego oraz handlem hurtowym. Niedostateczna współpraca pomiędzy rolnikami a przetwórstwem skutkuje także brakiem specjalizacji i stabilizacji produkcji rolnej, ciągłymi zmianami kierunków produkcji przez część gospodarstw oraz podejmowaniem produkcji bez gwarancji jej zbytu i wcześniej określonych cen. Należy obniżyć koszty produkcji rolnej poprzez zwiększenie koncentracji, specjalizacji i skali produkcji. Wzrost dochodów w rolnictwie pozwoli na przyspieszenie inwestycji, modernizacji gospodarstw i produkcji oraz rozwój infrastruktury na wsi. Należy utrzymać powierzchnię upraw zbóż na dotychczasowym poziomie przy wykorzystaniu nowych wydajnych i jakościowo dobrych odmian. Powinien nastąpić wzrost upraw rzepaku, zwłaszcza w gospodarstwach większych obszarowo położonych w rejonach dotychczasowej jego uprawy, w ramach kontraktów z przemysłem olejarskim. Zdecydowany wzrost produkcji ziemniaków, w gminie jest możliwy, jednak w oparciu o wcześniej uzgodnione umowy kontraktacyjne i handlowe.
74
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
W chowie trzody chlewnej konieczne są stabilne powiązania z zakładami przetwórstwa mięsnego. Główne kierunki w produkcji chowu bydła, to dalsza koncentracja produkcji mleka, głównie we wsiach: Budzyń, Wyszyny, Wyszyny-Niewiemko i Brzeźno Nowe. Zwiększenie wydajności jednostkowej oraz poprawy jego jakości, przy zwiększeniu wielkości stad (> 20 szt. krów) i wyposażeniu obór w aparaturę techniczną.
Rolnicza przestrzeń produkcyjna Rolnicza przestrzeń produkcyjna obejmuje wszystkie grunty rolne, z wyłączeniem zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę. W rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy wyodrębnia się: tereny wód otwartych i ekosystemy łąk tworzących obszar, na którym obowiązują priorytety ochrony środowiska, szczególnie w zakresie zakazów zanieczyszczania wód powierzchniowych oraz ograniczenia stosowania chemizacji, wyłączone z zabudowy, użytki rolne III klasy bonitacyjnej, włączone z zabudowy, pozostałe użytki rolne, których zabudowa może nastąpić tylko na cele związane z urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolnej oraz przetwórstwu rolno- spożywczemu.
Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej W obszarze rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy wyodrębnia się najlepsze tereny do intensywnej produkcji rolnej: najlepszym o obszarem o zdecydowanych priorytetach do intensywnej produkcji rolnej, ze względu na zwarte kontury najlepszych gruntów, jest obręb sołectw: Wyszyny, Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Ostrówki i Grabówka; drugim obszarem rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest obręb sołectwa Dziewoklucz, który oprócz zwartych kompleksów III i IV klasy gruntów posiada stawy rybne; następnym obszarem jest sołectwo Podstolice.
Polityka rolna Wszechstronnie przemyślana polityka rozwoju terenów wiejskich, przebudowa struktury rolnej i własnościowej oraz przestrzennego zagospodarowania wsi jest niezbędna przy wprowadzeniu do Unii Europejskiej. Konieczna jest kompleksowa strategia integracji naszego rolnictwa z unijnym. Brak polityki rolnej z mocnym ukierunkowaniem na politykę rolną regionalną oraz jasno sprecyzowanych strategicznych celów rozwoju rolnictwa, bardzo proces ten utrudnia. Wskazane jest wyłonienie reprezentacji rolników i utworzenie lobby rolniczego, które będzie miało duże znaczenie dla rozwoju rolnictwa i obrony interesów producentów rolnych. Jest to szczególnie ważne przy czekających część gospodarstw kłopotach i możliwości ich likwidacji, wskutek konieczności wprowadzenia produkcji towarowej. Gospodarstwa te będą wykorzystywane do poprawy struktury rolnej gospodarstw modernizowanych. W procesie integracji z Unią Europejską muszą nastąpić dalsze zmiany agrarne gospodarstw, powstanie rodzinnych gospodarstw rolnych przyjmujących optymalne kierunki produkcji. Poziom intensywności i produktywności powinien być zależny od warunków przyrodniczych i zasobów produkcyjnych w różnych rejonach gminy oraz typach gospodarstw. Należy również przewidzieć zmiany w technologii produkcji (uwzględnić postęp biologiczny, technologiczny i organizacyjny w produkcji i przetwórstwie). Wymagane jest prawidłowe kształtowanie przestrzeni organizacji produkcji rolnej, rozmieszczenie przetwórstwa rolno-spożywczego i rynków zbytu. Niezbędne jest zapewnienie funduszy aktywizacji zawodowej dla odchodzących z rolnictwa, ale pozostających na wsi. Fundusze te są konieczne do likwidacji bezrobocia na wsi i pozwolą na racjonalne wykorzystanie części nadwyżki siły roboczej. Rolnictwo powinno być ściśle
75
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń powiązane z całością gospodarki narodowej, a w zakresie finansowania winno mieć wszelkie priorytety.
3. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej
3.1 Zaopatrzenie w wodę
W zakresie zaopatrzenia w wodę należy rozbudować sieci wodociągowe: z wodociągu w Prosnej – do Niewiemka, z wodociągu w Sokołowie Budzyńskim do Popielna.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 5.11.1991 r., w sprawie zasad ustanowienia stref ochronnych źródeł i ujęć wody (Dz. U. nr 116 poz. 504 z 1991 r.) należy opracować dokumentację w tym zakresie dla poszczególnych wodociągów wiejskich.
3.2 Zaopatrzenie w gaz
Zgodnie z opracowanym programem gazyfikacji gminy należy realizować gazociągi średniego ciśnienia w celu doprowadzenia gazu ziemnego: z układu związanego ze stacją I stopnia w Budzyniu do miejscowości: Bukowiec, Nowa Wieś Wyszyńska, Sokołowo Budzyńskie, Brzekiniec, Brzeźno Nowe, Dziewoklucz, Kąkolewice i Ostrówki, z systemu stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia w Adolfowie – do Podstolic.
3.3 Zaopatrzenie w energię elektryczną
Poprawę stopnia pewności zasilania odbiorców na terenie gminy należy osiągnąć poprze budowę Głównego Punktu Zasilania 110/15 kV w Budzyniu wraz z podłączeniem do linii WN 110kV relacji Wągrowiec – Chodzież. Inwestycja jest ujęta przez Energetykę Poznańską S.A. w programie rozwoju elektroenergetyki na terenie byłego województwa pilskiego z terminem realizacji do 2015 r. Ponadto w kierunkach działania Energetyki Poznańskiej S.A. przyjęto: modernizację istniejących oraz budowę nowych linii głównych SN 15kV wyprowadzonych z projektowanego GPZ, rozbudowę oraz modernizację sieci rozdzielczych SN i nn wraz z budową nowych stacji transformatorowych 15/0,4kV, modernizację sieci nn 0,4kV w Budzyniu (linie długości 2,5 km).
Przewiduje się rozbudowę sieci elektroenergetycznej wysokiego i średniego napięcia. Dotyczy to budowy nowych linii, przebudowy linii istniejących jak również budowy dodatkowych Głównych Punktów Zasilania (GPZ).
3.4 Zaopatrzenie w ciepło Na terenie gminy nie planuje się nowych systemów ciepłowniczych. W miarę postępu gazyfikacji gminy należy źródła ciepła przestawiać z paliwa stałego na gaz ziemny oraz olej opałowy.
76
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
3.5 Telekomunikacja
Rozwój łączności na terenie gminy winien polegać na budowie: linii światłowodowych, cyfrowego elektronicznego abonenckiego węzła dostępowego w Wyszynach, nowych systemów komunikacji, jak: telefonii komórkowej, radiokomunikacji, radiotelefonii przywoławczej, poczty elektronicznej, publicznej sieci teleinformatycznej, łączności satelitarnej itd.
3.6 Odprowadzanie ścieków sanitarnych
Poprawę standardu życia mieszkańców oraz stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy należy osiągnąć poprzez: projektowaną rozbudowę oczyszczalni ścieków w Budzyniu do przepustowości 900 m3/d. Zmodernizowana mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia, z usuwaniem związków biogennych wg technologii A2O z możliwością wsparcia procesu koagulantem żelazowym PIX, będzie pracować w ciągu ATA 900 B. Zrzut ścieków oczyszczonych do Kanału Budzyńskiego o planowanej II klasie czystości wód powierzchniowych. Do oczyszczalni w Budzyniu należy przepompować ścieki z Brzeźna Nowego i Brzekińca; rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków w Wyszynach z doprowadzonym systemem pompowym ścieków z Prosnej, Bukowca i Nowej Wsi Wyszyńskiej; budowę mechaniczno-biologicznych oczyszczalni dla Sokołowa Budzyńskiego i Dziewoklucza; budowę wspólnej oczyszczalni ścieków sanitarnych dla Podstolic i Radwanek w gminie Margonin.
W pozostałych miejscowościach, ze względu na rozproszenie zabudowy, gospodarkę ściekami bytowo-gospodarczymi należy prowadzić poprzez: gromadzenie w szczelnych zbiornikach bezodpływowych i wywóz do punktów zlewnych oczyszczalni, stosowanie indywidualnych oczyszczalni przydomowych.
3.7 Odprowadzenie ścieków deszczowych
Systemy kanalizacji deszczowej należy rozbudować w Budzyniu, Prosnej i Wyszynach. Przed wylotami ścieków do odbiorników należy wybudować odstojniki piasku i błota z odolejaczami. W pozostałych miejscowościach przyjmuje się naturalne spływy wód opadowych, które będą przetrzymywane na skutek retencji powierzchniowej i stopniowo wprowadzane do gruntu poprzez infiltrację.
3.8 Gospodarka odpadami stałymi
Dalszy postęp w gospodarowaniu odpadami winien polegać na: likwidacji nieurządzonych wysypisk śmieci,
77
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
wprowadzaniu sortowania śmieci.
4. Kierunki rozwoju komunikacji
Przekształcenia komunikacyjne dotyczyć będą przebiegu międzyregionalnej drogi krajowej nr 11 o powiązaniu Poznań – Piła – Koszalin w związku ze stopniową modernizacją drogi do postulowanych parametrów drogi ekspresowej. Na długości przebiegu istniejącej drogi nr 11 przez obszar gminy wyznaczono pas drogowy szerokości 100 m oraz pas szerokości 200 m, stanowiący strefę wyłączoną z wszelkiej działalności budowlanej, dla obiektów z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi. Wychodząc naprzeciw potrzebie wprowadzania roweru jako alternatywnego środka komunikacji dla celów turystycznych oraz celów bytowych w jednostkach osadniczych gminy, proponuje się gminny przebieg głównych tras rowerowych w pasie dróg powiatowych o układzie równoleżnikowym i południkowym. Układ równoleżnikowy buduje droga nr 29436 z Budzynia do Wągrowca przez Kamienicę oraz drogi nr 29415 i 29273 z Budzynia do Czarnkowa przez Wyszyny i Gębice. Na układ południkowy składa się droga nr 29431 i 29433 do Chodzieży oraz Ryczywołu a także drogi nr 29431 i 29433 z Dziewoklucza do Margonina oraz Wągrowca.
5. Kierunki rozwoju sieci osadniczej
Nadrzędnym kierunkiem rozwoju terenów osadniczych gminy jest podnoszenie ładu przestrzennego w kształtowaniu zagospodarowania gminy, przy zachowaniu walorów przyrodniczych i kulturowych środowiska. Kierunki działań w zakresie zagospodarowania stref osadniczych gminy Budzyń dotyczą określenia gminnego zasobu gruntów, które mogą być przeznaczone pod zabudowę oraz gruntów wyznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i mieszkaniowo-usługową, a także podanie ustaleń dotyczących form i zasad zagospodarowania.
5.1. Tereny, które mogą być przeznaczone pod zabudowę
W studium gminy Budzyń określono tereny, które mogą być przeznaczone pod zabudowę są to:
1) obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę przemysłowo-usługową we wsiach: Budzyń i Wyszyny, Kąkolewice 2) obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową we wsiach: Budzyń, Wyszyny, Dziewoklucz, Sokołowo Budzyńskie, Bukowiec, Prosna i Podstolice, 3) obszary, które mogą być przeznaczone pod ekstensywną zabudowę letniskową i agroturystykę we wsi Niewiemko, 4) wyznaczone tereny mieszkaniowe we wsiach: Budzyń, Wyszyny i Bukowiec, 5) wyznaczone tereny mieszkaniowo-usługowe we wsiach: Budzyń i Dziewoklucz.
Przestrzeń inwestycyjną gminy Budzyń stanowią określone w studium tereny, które mogą być przeznaczone pod zabudowę oraz:
1) obszary znajdujące się w potencjalnych zlewniach ścieków sanitarnych we wsiach: Budzyń, Wyszyny, Prosna, Bukowiec, Nowa Wieś Wyszyńska, Sokołowo Budzyńskie i Dziewoklucz,
78
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
2) zurbanizowane tereny wsi: Podstolice, Ostrówki, Grabówka, Brzekiniec i Brzeźno Nowe.
5.2. Ustalenia dotyczące zasad i form zagospodarowania
1) zachowanie i ochrona historycznych układów przestrzennych i obiektów zabytkowych, 2) adaptacja i porządkowanie istniejącej zabudowy z dopuszczeniem plombowych uzupełnień, 3) ograniczenie rozwoju funkcji osadniczych na terenach poza określoną przestrzenią inwestycyjną, 4) zachowanie regionalnego charakteru architektury, 5) obszary przeznaczone pod zabudowę powinny uzyskać pełne wyposażenie w infrastrukturę techniczną.
6. Strefy polityki przestrzennej
Strefy polityki przestrzennej wyznaczono biorąc pod uwagę cele rozwoju, funkcje oraz uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy.
6.1. Strefy priorytetów dla ochrony środowiska
Strefa przyrodnicza – ekosystem przyrodniczy wokół rzeki Flinty, na który składają się: zwarte kompleksy leśne (Nadleśnictwo Sarbia), użytki zielone i inne grunty organiczne, obszar źródliskowy rzeki Flinty (ekosystem wód otwartych), fragment rezerwatu „Źródliska Flinty” wokół jeziora Niewiemko.
Strefa przyrodnicza – ekosystem przyrodniczy wokół Budzynia, na który składają się: lasy i grunty organiczne otaczające Budzyń (Nadleśnictwo Podanin), tereny łąk i gruntów organicznych z systemem wód otwartych rzek Dymnicy i Kanału Budzyńskiego.
Dla wyznaczonych stref jako główne zasady i kierunki zagospodarowania przyjęto:
w zakresie ochrony przyrody: zachowanie istniejących warunków w środowisku przyrodniczym oraz poprawę stanu środowiska na terenach zdegradowanych, wykluczenie z zagospodarowania przestrzennego terenu rezerwatu „Źródliska Flinty”, zalesienie wskazanych terenów i ochrona przed zdegradowaniem lasów o funkcjach sanitarnych i klimatycznych, ograniczenie zagrożeń wynikających z eksploatacji złóż surowców mineralnych, przeciwdziałanie szkodliwym wpływom na obszarach występowania i zasilania wód podziemnych,
w zakresie rozwoju osadnictwa:
79
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
uzależnienie rozwoju przestrzennego od możliwości zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków sanitarnych, wykluczenie lokalizacji obiektów uciążliwych, wskazanie terenów, które mogą być przeznaczone pod ekstensywną zabudowę letniskową i agroturystykę, ograniczenie zabudowy projektowanej do związanej z gospodarką rolną i leśną.
6.2. Strefa priorytetów dla promocji i aktywizacji gospodarczej gminy
Strefa osadnicza wsi Budzyń obejmująca teren sołectw Budzyń i Kąkolewice Dla lokalnego ośrodka obsługi gminy jako główne zasady kierunki działań w zakresie zagospodarowania przyjęto: wskazanie przestrzeni inwestycyjnej, obejmującej: obszary zainwestowane wsi Budzyń, obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę przemysłowo-usługową, obszar, promocji gminy – przewidziane do zorganizowanej działalności inwestycyjnej, obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową, wyznaczone tereny mieszkaniowe, wyznaczone tereny mieszkaniowo-usługowe; porządkowanie i uzupełnianie istniejącej zabudowy, zachowanie ładu przestrzennego w lokalizacji elementów zagospodarowania, wyznaczenie obszarów, dla których sporządzenie planów miejscowych jest obowiązkowe, uzupełnienie wyposażenia w niezbędne urządzenia z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej, ochronę obiektów i krajobrazu kulturowego, ochronę terenów zielonych i cieków wodnych.
6.3. Strefy priorytetów dla rozwoju rolnictwa
Strefy intensywnej produkcji rolnej obejmujące obszary sołectw: Wyszyny, Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Ostrówki, Grabówka Dziewoklucz.
Strefy produkcji rolnej obejmujące obszary sołectw: Podstolice, Brzekiniec, Brzeźno Nowe, Budzyń, Kąkolewice.
Dla wyznaczonych stref, jako główne zasady i kierunki zagospodarowania przyjęto:
w zakresie gospodarowania rolniczą przestrzenia produkcyjną: ochronę najlepszych kompleksów gleb przez wykluczenie ich z zabudowy, ochronę pozostałych terenów rolnych i terenów leśnych przez ograniczenie zabudowy na tych obszarach, ochronę terenów rolnych i leśnych przed szkodliwym wpływem odpadów poprzez uzupełnianie urządzeń z zakresu infrastruktury technicznej,
80
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
poprawę dostępności do upraw przez zmianę nawierzchni dróg,
w zakresie rozwoju osadnictwa: wskazanie przestrzeni inwestycyjnej obejmującej: tereny zainwestowane w zwartych przestrzennie jednostkach osadniczych przynależnych do wyznaczonych stref, tereny, które mogą być przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową we wsiach: Prosna, Wyszyny, Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie, Podstolice i Dziewoklucz, wyznaczone tereny mieszkaniowe we wsiach: Wyszyny i Bukowiec, obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę przemysłowo- usługową we wsi Wyszyny. na obszarach, poza wskazaną przestrzenią inwestycyjną ograniczenie zabudowy do związanej z produkcją rolną i przetwórstwem rolno-spożywczym, zachowanie ładu przestrzennego i ochronę wartości kulturowych przy kształtowaniu nowej struktury osadniczej, uzupełnienie wyposażenia w niezbędne urządzenia z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej, wyznaczenie obszarów, dla których sporządzenie planów miejscowych jest obowiązkowe we wsi Wyszyny.
7. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Na podstawie art. 41 pkt 3 lit. a ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777) zmieniającej z dniem 18 listopada 2015 r. art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, został wprowadzony obowiązek sporządzenia i uwzględnienia w studium:
1. analiz ekonomicznych, środowiskowych i społecznych, 2. prognozy demograficznej, w tym uwzględniając, tam gdzie to uzasadnione, migracje w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego, 3. możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy, 4. bilansu terenów przeznaczonych pod zabudowę.
Zgodnie z w/w przepisami na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń opracowano „Analizę uwarunkowań wynikających z potrzeb i możliwości rozwoju gminy Budzyń”. Z powyższej analizy wynika, że:
1. W zakresie analiz ekonomicznych, środowiskowych i społecznych: 1) z analizy wskaźników do oceny finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2012 – 2014 opracowanych przez Ministerstwo Finansów można stwierdzić, że Gmina Budzyń posiada możliwości inwestycyjne, ale jednocześnie narażona jest na utratę płynności finansowej w związku z ponoszonymi kosztami obsługi zadłużenia; 2) analiza Wieloletniej Prognozy Finansowej pozwala stwierdzić, że Gmina Budzyń posiada perspektywiczne możliwości realizacji przedsięwzięć z zakresu infrastruktury drogowej oraz infrastruktury społecznej;
81
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
3) gmina Budzyń posiada korzystne warunki środowiskowe do zagospodarowywania terenu, a stan komponentów środowiska gminy nie podlega znaczącej degradacji; 4) gmina Budzyń jest wystarczająco wyposażona w elementy infrastruktury społecznej w zakresie instytucji i obiektów oświaty, kultury, sportu i rekreacji, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa publicznego. 2. W zakresie prognozy demograficznej: 1) z uwagi na dynamiczny rozwój podmiotów gospodarczych, co ma swoje odzwierciedlenie w danych statystycznych, oraz obserwowany aktualnie duży ruch budowlany w zakresie budownictwa mieszkaniowego (jednorodzinnego i wielorodzinnego) przewiduje się wzrost liczby mieszkańców gminy Budzyń do roku 2036; 2) szacuje się, że w roku 2036 populacja gminy Budzyń zwiększy się w stosunku do 2000 roku i wyniesie około 8771 osób. 3. w zakresie możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy: gmina Budzyń posiada możliwości sukcesywnego finansowania przedsięwzięć z zakresu wykonania sieci komunikacyjnej oraz infrastruktury społecznej, co wykazano m.in. w Wieloletniej Prognozie Finansowej. Perspektywiczne plany budowy sieci komunikacyjnej oraz infrastruktury technicznej będą na bieżąco uwzględniane w uchwałach budżetowych gminy na następne lata, stosownie do potrzeb, poprzez racjonalne gospodarowanie zasobami finansowymi gminy. 4. w zakresie bilansu terenów przeznaczonych pod zabudowę 1) Przewiduje się, że maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę do 2036 r. wyniesie: - dla zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej: ok. 348 910,38 m2 (ok. 34,89 ha) powierzchni użytkowej zabudowy, - dla zabudowy usługowej oraz obiektów produkcyjnych, składów i magazynów: ok. 1 000 000,0 m2 (ok. 100 ha) powierzchni użytkowej zabudowy. 2) Szacunkowa maksymalna chłonność terenów o zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w granicach jednostek osadniczych w podziale na funkcje użytkowania terenu (w oparciu o sumę powierzchni wynikających ze stanu istniejącego i obszarów objętych ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego) wynosi: - terenów mieszkaniowych (zabudowa mieszkaniowa w ramach zabudowy zagrodowej, zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna): ok. 277 778,43 m2 (ok. 27,78 ha) powierzchni użytkowej zabudowy, - terenów przeznaczonych na działalność usługową, w tym usługi publiczne, obiekty produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej szacuje się na ok. 631 368,00 m2 (ok. 63,14 ha) powierzchni użytkowej zabudowy. 3) maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową przekracza sumę powierzchni użytkowej zabudowy wynikającą z maksymalnej
82
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
chłonności terenów dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy mieszkaniowej poza obszarami jednostek osadniczych oraz poza obszarami przeznaczonymi na tę zabudowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; 4) maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę produkcyjno - usługową przekracza sumę powierzchni użytkowej zabudowy wynikającą z maksymalnej chłonności terenów dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy o takiej funkcji poza obszarami jednostek osadniczych oraz poza obszarami przeznaczonymi na tę zabudowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Z uwagi na charakter zabudowy produkcyjno – usługowej (w tym zabudowy produkcji rolniczej) i jej potencjalne negatywne oddziaływanie na tereny mieszkaniowe, zaleca się, aby nowe tereny przeznaczone na cele działalności usługowej i produkcyjnej wyznaczać jako kontynuację istniejących terenów aktywizacji gospodarczej.
8. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, w tym wynikające z audytu krajobrazowego - zmiany w kierunkach zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń dla wybranych terenów w obrębach ewidencyjnych: Budzyń, Kąkolewice i Podstolice, uchwalone uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r. Uwzględniające bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę dla obszarów w gminie Budzyń ustala się następujące kierunki zmian w strukturze przestrzennej oraz w przeznaczeniu terenów, w tym wynikające z audytu krajobrazowego, dla wybranych terenów w obrębach ewidencyjnych:
BUDZYŃ:
MN – tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej
RM – tereny rozwoju zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych
PU - tereny rozwoju obiektów produkcyjnych, składowych i magazynów oraz zabudowy usługowej
ZP – tereny zieleni urządzonej
KĄKOLEWICE:
PU - tereny rozwoju obiektów produkcyjnych, składowych i magazynów oraz zabudowy usługowej
ZL – tereny lasów
(PU) – dopuszczenie alternatywnego kierunku zagospodarowania przestrzennego
PODSTOLICE:
MN – tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej
83
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Dla województwa wielkopolskiego nie sporządzono audytu krajobrazowego, w związku z tym nie podejmuje się wskazywania kierunków zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, wynikających z audytu krajobrazowego.
8.1 Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów objętych zmianą studium, w tym tereny wyłączone spod zabudowy. Dla terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oznaczonych na rysunku zmiany studium symbolem MN ustala się:
1) dopuszcza się realizację: budynków mieszkalnych jednorodzinnych, budynków gospodarczych i garażowych, usług towarzyszących, boisk, placów zabaw, skwerów, sieci i urządzeń infrastruktury technicznej; 2) wskaźniki zabudowy i zagospodarowania terenu: a) powierzchnia zabudowy nie powinna przekraczać – 40% powierzchni działki budowlanej; b) powierzchnia biologicznie czynna nie powinna być mniejsza niż – 40% powierzchni działki budowlanej; c) dopuszczalne maksymalne gabaryty nowej zabudowy: wysokość maksymalna – 9,0 m, d) pozostałe wytyczne dla projektowania zabudowy i zagospodarowania terenu: minimalna powierzchnia nowo wydzielonych działek gruntu - 800 m2, minimalna liczba miejsc parkingowych: należy zapewnić miejsca postojowe dla samochodów osobowych w minimalnej liczbie 2 miejsca na jedno mieszkanie, wliczając w to miejsca wydzielane w garażach; e) dla terenów graniczących z terenem lasów należy zachować odpowiednie odległości zabudowy od granicy lasu zgodnie z przepisami odrębnymi. f) pozostałe parametry do ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Dla terenów rozwoju zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych oznaczonych na rysunku zmiany studium symbolem RM ustala się:
1) wskaźniki zabudowy i zagospodarowania terenu: a) powierzchnia zabudowy nie powinna przekraczać – 25% powierzchni działki budowlanej; b) powierzchnia biologicznie czynna nie powinna być mniejsza niż – 50% powierzchni działki budowlanej; c) dopuszczalne maksymalne gabaryty nowej zabudowy: wysokość maksymalna – 11,0 m, maksymalna wysokość zabudowy nie dotyczy budowli rolniczych, d) pozostałe wytyczne dla projektowania zabudowy i zagospodarowania terenu: minimalna powierzchnia nowo wydzielonych działek gruntu - 3000 m2, minimalna liczba miejsc parkingowych: należy zapewnić miejsca postojowe dla samochodów osobowych w minimalnej liczbie 2 miejsca na jedno mieszkanie, wliczając w to miejsca wydzielane w garażach oraz min. 2 miejsca na potrzeby gospodarstwa rolnego;
84
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
e) pozostałe parametry do ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Dla terenów rozwoju obiektów produkcyjnych, składowych i magazynów oraz zabudowy usługowej oznaczonych na rysunku zmiany studium symbolem PU ustala się: 1) dopuszcza się realizację obiektów produkcyjnych, hal produkcyjnych i magazynowych, baz i składów, budynków i budowli technologicznych, budynków usługowych oraz pomieszczeń usługowych w obiektach produkcyjnych, stacji paliw i budynków obsługi komunikacji samochodowej, sieci i urządzeń infrastruktury technicznej; 2) wskaźniki zabudowy i zagospodarowania terenu: a) powierzchnia zabudowy nie powinna przekraczać – 60% powierzchni działki budowlanej; b) powierzchnia biologicznie czynna nie powinna być mniejsza niż – 15% powierzchni działki budowlanej; c) dopuszczalne maksymalne gabaryty nowej zabudowy: wysokość – do 20 m, maksymalna wysokość zabudowy nie dotyczy budowli, urządzeń i obiektów technologicznych, d) pozostałe wytyczne dla projektowania zabudowy i zagospodarowania terenu: projektowane tereny obiektów produkcyjnych, składowych i magazynowych oraz zabudowy usługowej należy otaczać pasami zieleni izolacyjnej, minimalna powierzchnia nowo wydzielonych działek budowlanych - 1500 m2, dopuszcza się wszelkie rozwiązania połaci dachowych, minimalna liczba miejsc parkingowych: dla zabudowy usługowej co najmniej 1 miejsca parkingowe przypadające na każde rozpoczęte 50 m2 powierzchni użytkowej, dla zabudowy produkcyjnej, składów i magazynów co najmniej 1 miejsce parkingowe na 2 zatrudnionych; liczba miejsc parkingowych na działce musi zapewnić całkowitą obsługę parkingową prowadzonej działalności, w tym musi zapewnić zapotrzebowanie na miejsca przeznaczone na parkowanie pojazdów zaopatrzonych w kartę parkingową stosownie do przepisów odrębnych; należy stosować technologie produkcyjne minimalizujące negatywne oddziaływanie na środowisko oraz na sąsiednie tereny zurbanizowane; dla terenów graniczących z terenem lasów należy zachować odpowiednie odległości zabudowy od granicy lasu zgodnie z przepisami odrębnymi. e) pozostałe parametry do ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; 3) w przypadku projektowanych lokalizacji nowych obiektów o wysokości równej lub większej niż 50 m n.p.t., obiekty takie należy zgłaszać, przed wydaniem pozwolenia na ich realizację, do właściwego organu wojskowego – Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP.
Dla terenów zieleni urządzonej oznaczonych na rysunku zmiany studium symbolem ZP ustala się:
1) zakaz realizacji zabudowy kubaturowej,
85
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
2) powierzchnia biologicznie czynna nie powinna być mniejsza niż – 70% powierzchni działki, 3) w ramach poszczególnych terenów zieleni należy dążyć do ich uporządkowania, zakomponowania zielenią wraz z elementami małej architektury, powierzchniami utwardzonymi oraz oświetleniem, 4) należy wyznaczyć i zaprojektować urządzone przestrzenie i miejsca o charakterze publicznym, ogólnodostępnym, 5) kształtowanie układów kompozycyjnych należy zharmonizować z zagospodarowaniem przyległych terenów, 6) zaleca się wprowadzenie zróżnicowanych rodzajów zieleni, w tym gatunków trwale zielonych i gatunków ozdobnych o różnych porach kwitnienia.
Dla terenów lasów oznaczonych na rysunku zmiany studium symbolem ZL ustala się:
1) gospodarkę leśną należy prowadzić zgodnie z planami urządzania lasu;
2) w przypadku realizacji alternatywnego kierunku zagospodarowania przestrzennego oznaczonego na rysunku zmiany studium symbolem ZL (PU) obowiązują ustalenia jak dla terenów rozwoju obiektów produkcyjnych, składowych i magazynów oraz zabudowy usługowej oznaczonych na rysunku zmiany studium symbolem PU.
8.2 Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego i uzdrowisk: 1. Należy zapewnić ochronę powierzchni ziemi poprzez właściwe gospodarowanie odpadami zgodnie z obowiązującymi na terenie gminy opracowaniami dotyczącymi gospodarowania odpadami, z uwzględnieniem zapobiegania powstawaniu nielegalnych wysypisk.
2. Należy uwzględnić zasady ochrony wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniami, m.in. poprzez kompleksowe i zgodne z obowiązującymi przepisami prawa rozwiązania w zakresie gospodarki wodno - ściekowej oraz gospodarki odpadami, z uwzględnieniem istniejących obiektów infrastruktury technicznej.
3. Dla inwestycji zlokalizowanych w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych należy stosować właściwe rozwiązania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, a sposób zagospodarowania dostosować do odporności warstw wodonośnych na antropopresję przy jednoczesnym zastosowaniu właściwych rozwiązań technicznych gwarantujących eliminację możliwości jego zanieczyszczenia.
4. Należy zachować dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, przewidziane dla terenów objętych ochroną akustyczną, zgodnie z przepisami odrębnymi, stosownie do kierunków rozwoju wynikających z ustaleń zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
5. Dla zachowania standardów jakości środowiska w zakresie jakości klimatu akustycznego należy stosować środki techniczne, technologiczne lub organizacyjne zmniejszające poziom hałasu.
86
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
6. Dla zachowania standardów jakości środowiska w zakresie jakości stanu powietrza atmosferycznego należy stosować środki techniczne, technologiczne lub organizacyjne służące ograniczeniu ewentualnego niekorzystnego oddziaływania powodowanego emisją substancji do powietrza.
7. W zakresie zaopatrzenia w ciepło dopuszcza się wykorzystanie odnawialnych źródeł energii oraz innych źródeł charakteryzujących się niskimi wskaźnikami emisji, m.in. paliwo gazowe, energię elektryczną oraz pompy ciepła.
8.3 Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej: W związku z występowaniem na obszarze objętym zmianą studium położonym w obrębie ewidencyjnym Kąkolewice zabytków archeologicznych ujętych w gminnej ewidencji zabytków (zespół stanowisk nr VII) oraz w wojewódzkiej ewidencji zabytków, dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego podczas prac ziemnych związanych z zabudowaniem lub zagospodarowaniem przedmiotowego terenu należy prowadzić badania archeologiczne i postępować zgodnie z przepisami o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
8.4 Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej: 1. Przewiduje się zapewnienie powiązania obszarów objętych zmianą studium z zewnętrznym układem komunikacyjnym, w szczególności poprzez drogi publiczne i wewnętrzne szczegółowo określone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
2. Dla obiektów budowlanych lokalizowanych na terenach sąsiadujących z drogą krajową nr 11 należy uwzględnić strefę uciążliwości drogi i zachować odległości negatywnego oddziaływania związanego z ruchem drogowym od zewnętrznej krawędzi jezdni, które należy uwzględnić przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
3. W zakresie odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków: a) docelowo należy dążyć do objęcia wszystkich obszarów zbiorczą siecią kanalizacyjną z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni; do czasu rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej powiązanej z gminnym systemem kanalizacji dopuszcza się lokalizację zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków; b) docelowo odprowadzenie ścieków z obiektów produkcyjnych może nastąpić do sieci kanalizacji sanitarnej po spełnieniu wymogów wynikających z przepisów odrębnych, w tym ewentualnej konieczności podczyszczenia ścieków do odpowiednich parametrów, w uzgodnieniu z właściwym zarządcą tej sieci, c) zezwala się na lokalizację lokalnych obiektów oczyszczania ścieków przemysłowych; lokalizacja obiektów spełniać musi warunki określone w przepisach szczególnych i odrębnych.
4. W zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych: a) dopuszcza się odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych na własny teren nieutwardzony, do dołów chłonnych lub zbiorników retencyjnych z możliwościami funkcji odparowującej i rozsączającej, z uwzględnieniem przepisów odrębnych,
87
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
b) odprowadzenie wód opadowych lub roztopowych z terenów komunikacji kołowej, placów składowych i innych terenów określonych przepisami odrębnymi, może nastąpić do gruntu po spełnieniu wymogów wynikających z przepisów odrębnych, w tym ewentualnej konieczności podczyszczenia ścieków do odpowiednich parametrów.
5. Dopuszcza się zaopatrzenie w ciepło przy zastosowaniu paliw charakteryzujących się najniższymi wskaźnikami emisyjnymi, tj. paliw płynnych, gazowych i stałych oraz przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii.
6. Gospodarkę odpadami należy prowadzić zgodnie z regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie gminy i z przepisami odrębnymi.
7. Należy uwzględnić pasy terenu ochronnego dla istniejących napowietrznych linii elektroenergetycznych, w których obowiązuje zakaz lokalizowania obiektów budowlanych; szerokości pasów terenu ochronnego do ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
8. W przypadku planów realizacji zamierzeń inwestycyjnych w obszarze strefy kontrolowanej gazociągu należy postępować zgodnie z przepisami odrębnymi, po uzgodnieniu z zarządcą sieci.
9. Istniejąca sieć infrastruktury technicznej może podlegać przebudowie, rozbudowie i modernizacji.
10. Przy lokalizowaniu inwestycji należy uwzględnić istniejące urządzenia melioracyjne, które podlegają ochronie zgodnie z art. 27, 28 i 29 Prawa wodnego – ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 j.t. ze zm.).
8.5 Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym:
Realizacja inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym obejmuje zadania własne gminy, zgodnie z art. 7 ustawy o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 poz. 446 j.t. ze zm.). Realizacja zadań własnych gminy, na podstawie wytycznych studium, obejmować będzie zagadnienia: ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, układu komunikacyjnego, sieci infrastruktury technicznej, terenów zieleni gminnej.
Lokalizacja inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym określona zostanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w zależności od potrzeb.
8.6 Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust. 1: Na przedmiotowym terenie nie jest przewidziana realizacja nowych inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym wynikających z zapisów Planu Zagospodarowania
88
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego – w związku z czym nie określa się ustaleń w tym zakresie.
8.7 Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości oraz obszary przestrzeni publicznej: Nie wyznacza się obszarów, dla których istnieje obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Nie wyznacza się obszarów wymagających przeprowadzenia scaleń i podziałów nieruchomości.
Nie wyznacza się obszarów przestrzeni publicznej, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i dla których istnieje obowiązek sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
8.8 Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne: Zmiana studium obejmuje tereny, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego lub sporządzić zmianę obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zagospodarowanie terenu dotychczas niezurbanizowanego powinno odbywać się w sposób planowy i zgodny z zasadami, które można ustalić kompleksowo tylko poprzez opracowanie planów miejscowych, co gwarantuje rozwój w oparciu o zasady ładu przestrzennego. Opracowanie planu dla obszarów objętych zmianą studium zapewnieni:
możliwość optymalnego wykorzystania terenów dotychczas niezagospodarowanych,
stworzenie spójnego, optymalnego układu drogowego komunikującego tereny objęte zmianą studium z siecią dróg zlokalizowanych poza obszarami opracowania, w tym drogą krajową nr 11,
ochronę środowiska, przyrody oraz zabytków i obiektów archeologicznych,
zapobieganie przypadkowej i chaotycznej parcelacji gruntów.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami tereny objęte zmianą studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie wymagają uzyskania zgody właściwego ministra na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze.
W przypadku zrealizowana alternatywnego kierunku zagospodarowania przestrzennego oznaczonego na rysunku ZL (PU) zmiana przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne wymagać będzie uzyskania zgody właściwego Ministra.
8.9 Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej: Na terenach objętych zmianą studium użytkowanych rolniczo, do czasu zabudowy i zagospodarowania terenu zgodnie z nowymi kierunkami zagospodarowania, należy prowadzić zrównoważoną gospodarkę rolną przy zachowaniu wysokiego poziomu kultury rolnej.
89
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Tereny leśne zlokalizowane na terenie zmiany studium położonym w obrębie ewidencyjnym Kąkolewice należy objąć działaniami zgodnie z Planem Urządzania Lasu stosując zabiegi hodowlane gwarantujące zachowanie i dostosowanie drzewostanów do warunków siedliska i presji zewnętrznych. Dopuszcza się wymianę drzewostanu i zadrzewień celem porządkowania i prowadzenia właściwej gospodarki leśnej.
8.10 Obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych: Obszary objęte zmianą studium zlokalizowane są poza:
- obszarami szczególnego zagrożenia powodzią w rozumieniu art. 9 ust. 1 pkt 6c lit. a ustawy Prawo wodne, tj. poza obszarem, na którym prawdopodobieństwo powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (p=1%),
- obszarami szczególnego zagrożenia powodzią w rozumieniu art. 9 ust. 1 pkt 6c lit. b ustawy Prawo wodne, tj. poza obszarem, na którym prawdopodobieństwo powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (p=10%).
W związku z powyższym nie wyznacza się obszarów szczególnego zagrożenia powodzią dla terenów objętych zmianą studium.
Tereny objęte zmianą studium zlokalizowane są również poza obszarami osuwania się mas ziemnych.
8.11 Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny: na obszarze objętym zmianą studium nie występują tereny eksploatacji złóż kopalin, w związku z czym nie wyznacza się filarów ochronnych w złożu kopaliny.
8.12 Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. z 2015 r. poz. 2120): na obszarze objętym zmianą studium obszary takie nie występują, w związku z czym nie ustala się ich stref ochronnych oraz ograniczeń prowadzenia działalności gospodarczej.
8.13 Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji, rekultywacji lub remediacji: nie wyznacza się.
8.14 Obszary zdegradowane: nie wyznacza się.
8.15 Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych: na obszarze objętym opracowaniem zmiany studium nie występują tereny zamknięte i ich strefy ochronne.
8.16 Obszary funkcjonalne o znaczeniu lokalnym, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie: nie wyznacza się.
90
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
Uzasadnienie przyjętych rozwiązań i synteza ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń ze zmianami uchwalonego uchwałą nr XXXI/251/2017 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 września 2017 r.
Niniejsze opracowanie sporządzono na podstawie uchwały Nr XIV/104/2016 Rady Gminy Budzyń z dnia 1 marca 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń dla wybranych terenów w obrębach ewidencyjnych: Budzyń, Kąkolewice i Podstolice, po wcześniejszym przeprowadzeniu analizy dotyczącej stopnia aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń oraz po analizie wniosków potencjalnych inwestorów, w szczególności podmiotów gospodarczych zainteresowanych pozyskaniem nowych terenów inwestycyjnych. Opracowane studium ze zmianami sporządzono zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073) i Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. 2004 Nr 118, poz. 1233). W opracowaniu projektu studium ze zmianami wzięto pod uwagę zainteresowanie inwestycyjne dotyczące obszarów zmiany, sporządzony bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz wnioski złożone w odpowiedzi na zawiadomienie o przystąpieniu do sporządzania zmiany studium. W opracowaniu uwzględniono rozwiązania przyjęte w dotychczas obowiązującym studium, a także wzięto pod uwagę aktualne uwarunkowania społeczno-gospodarcze i przyrodnicze oraz sporządzony bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę. W konsekwencji wyznaczono nowe kierunki rozwoju dla terenów objętych zmianą: - tereny rozwoju zabudowy obiektów produkcyjnych, składowych i magazynowych oraz zabudowy usługowej w Kąkolewicach, - tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w Podstolicach oraz w Budzyniu, - tereny rozwoju zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, ogrodniczych i hodowlanych w Budzyniu. Teren rozwoju zabudowy obiektów produkcyjnych, składowych i magazynowych oraz zabudowy usługowej w Budzyniu stanowi kontynuację wyznaczonego kierunku rozwoju w dotychczas obowiązującym studium. Kierunek ten uzupełniono zielenią urządzoną jako strefą oddzielającą istniejące tereny zabudowane od nowo wyznaczonych terenów inwestycyjnych. Tereny lasów w granicach obszaru położonego w Kąkolewicach oraz stanowią usankcjonowanie istniejących uwarunkowań tego terenu. Tereny rozwoju zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych w Budzyniu również stanowią usankcjonowanie zabudowy zagrodowej ustalonej na mocy wydanej decyzji o warunkach zabudowy.
91
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
W związku ze zmianą redakcji graficznej studium przyjęto inne niż dotychczas oznaczenia terenów, odpowiadającą wymogom aktualnych przepisów i praktyce sporządzania opracowań planistycznych. Projekt został uzgodniony i zaopiniowany przez odpowiednie instytucje. Projekt został wyłożony do publicznego wglądu w terminie od ______17 r. do ______17 r. W trakcie wyłożenia projektu studium ze zmianami w dniu. ______2017 r. została przeprowadzona dyskusja publiczna w czasie której przedstawiono społeczeństwu proponowane rozwiązania przestrzenne. Publiczna dyskusja nt. przyjętych rozwiązań i modyfikacje zapisów tekstu studium uzasadniają przyjęte rozwiązania. Za aktualne uznano uwarunkowania rozwoju gminy w zakresie objętym opracowaniem zmiany w obrębach ewidencyjnych Budzyń, Kąkolewice i Podstolice. Wprowadzone nowe kierunki zagospodarowania przestrzennego wynikają z potrzeby optymalnego rozwoju gminy stanowiącego odpowiedź na zapotrzebowanie na nowe tereny przeznaczone pod zabudowę zgłaszane przez osoby prywatne i podmioty gospodarcze. Projekt uwzględnia również aspekty przyrodnicze, społeczne i infrastrukturalne.
92
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń
V. OBOWIĄZUJĄCE SPORZĄDZENIE MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
Podstawowym instrumentem realizacji celów i zadań polityki przestrzennej jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Dzięki normatywno-regulacyjnym funkcjom planu miejscowego gmina ustala przeznaczenie terenów oraz warunki ich zabudowy i zagospodarowania zgodnie z celami i zadaniami lokalnej polityki przestrzennej oraz przepisami ustaw szczególnych.
W studium gminy Budzyń wyznaczono tereny przewidziane do zorganizowanej działalności inwestycyjnej oraz tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową objęte obowiązkiem sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (art. 6 ust. 5 pkt 5, 5a, 7 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym). Obszary objęte obowiązkiem sporządzenia planu obejmują:
1) teren mieszkaniowy – wieś Budzyń, rejon ulicy Margonińskiej, 2) teren mieszkaniowo-usługowy – wieś Budzyń, rejon ulicy Leśnej, 3) teren mieszkaniowy – wieś Wyszyny, obszar przy drodze do Czarnkowa.
Szczegółowe określenie granicy, każdego obszaru objętego planem nastąpi na etapie sporządzenia uchwały Rady Gminy, w sprawie przystąpienia do sporządzenia planu miejscowego, w załączniku graficznym do uchwały. Ponadto przeznaczenie terenów określonych w studium jako obszary predysponowane pod zabudowę na cele inne niż rolne, w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (art. 7.1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r.) wymaga również sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, o ile nastąpi zmiana przeznaczenia terenu na cele nierolnicze.
93
ANALIZA UWARUNKOWAŃ WYNIKAJĄCYCH Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY BUDZYŃ
ANALIZA DO ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY
Budzyń, styczeń 2017 r.
1
Spis treści: 1. ANALIZA EKONOMICZNA ...... 3 2. ANALIZA ŚRODOWISKOWA ...... 14 3. ANALIZA SPOŁECZNA ...... 22 4. PROGNOZA DEMOGRAFICZNA ...... 30 5. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMINĘ WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAKŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, SŁUŻĄCYCH REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH GMINY ...... 42 6. BILANS TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ ...... 46
2
1. ANALIZA EKONOMICZNA
Analiza historyczna budżetu gminy Budzyń
Dochody gminy Budzyń
Dla przedstawienia kondycji finansowej gminy poddano analizie dochody i wydatki gminy w latach 2010 – 2015. W tym czasie dochody budżetu gminy Budzyń wzrosły nominalnie z 23.783.859,40 zł. do 28.943.662,22 zł.
Wykres nr 1. Suma dochodów gminy Budzyń w latach 2010 - 2015
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego
W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie dochodów jakie gmina uzyskała w badanym czasie, tj. w ostatnich pięciu latach 2010 - 2015. Dochody i wydatki budżetu gminy Komorniki zostały przedstawione w grupach zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o finansach publicznych, tj. z podziałem na działy Klasyfikacji Budżetowej.
Tabela nr 1. Źródła dochodów gminy Budzyń w latach 2010 – 2015
Działy Dochody gminy w poszczególnych latach z podziałem na działy Klasyfikacji Klasyfikacji Budżetowej [zł] Budżetowej 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Dział 010 - Rolnictwo i 645188,65 739830,72 698487,52 748483,05 747949,42 769617,96 łowiectwo Dział 020 - 4409,87 4842,97 7885,83 7681,17 8982,55 8454,70 Leśnictwo Dział 050 - Rybołówstwo i 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rybactwo Dział 100 - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3
Górnictwo i kopalnictwo Dział 150 - Przetwórstwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 przemysłowe Dział 400 - Wytwarzanie i zaopatrywanie w 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energię elektryczną, gaz i wodę Dział 500 - Handel 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Dział 550 - Hotele i 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 restauracje Dział 600 - Transport i 888316,36 1714102,14 225000,0 2060272,0 1209638,0 1397264,0 łączność Dział 630 - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Turystyka Dział 700 - Gospodarka 944029,96 334589,79 740106,79 219571,85 322490,92 398375,26 mieszkaniowa Dział 710 - Działalność 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 usługowa Dział 720 - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Informatyka Dział 730 - Nauka 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Dział 750 - Administracja 123825,29 126560,40 96740,18 150446,88 110515,09 109217,33 publiczna Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, 33145,0 24328,0 1491,0 1410,0 44415,0 52263,0 kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa Dział 752 - Obrona 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 narodowa Dział 753 - Obowiązkowe 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 ubezpieczenia społeczne Dział 754 - Bezpieczeństwo 20720,50 12981,84 42316,34 22001,06 14379,65 4477,65 publiczne i ochrona przeciwpożarowa Dział 755 - Wymiar 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 sprawiedliwości Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek 8479998,64 10940519,11 10847437,43 12395390,57 12968815,33 11524848,13 nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem
4
Dział 757 - Obsługa długu 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 publicznego Dział 758 - Różne 8102544,11 8155295,35 9045686,18 8105084,75 8248001,48 8523978,34 rozliczenia Dział 801 - Oświata 406321,85 437706,37 422299,64 526458,26 789488,44 855353,64 i wychowanie Dział 803 - Szkolnictwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 wyższe Dział 851 - 0,0 0,0 1020,0 0,0 650,0 1420,0 Ochrona zdrowia Dział 852 - Pomoc 3245280,35 3300539,71 3384050,72 3463111,66 3462893,49 3502172,27 społeczna Dział 853 - Pozostałe zadania 3245280,35 0,0 0,0 0,0 39216,72 0,0 w zakresie polityki społecznej Dział 854 - Edukacyjna opieka 69532,30 70317,26 53093,96 56038,28 65382,14 38511,67 wychowawcza Dział 900 - Gospodarka komunalna i 42654,81 40139,17 1398597,34 2784195,42 130724,12 1221653,86 ochrona środowiska Dział 921 - Kultura i ochrona 5340,31 12000,0 33618,90 744553,10 562655,23 486175,61 dziedzictwa narodowego Dział 925 - Ogrody botan. i zoolog. oraz naturalne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 obszary i obiekty chronionej przyrody Dział 926 - Kultura 698597,75 398633,0 20000,0 0,0 25000,0 49878,80 fizyczna i sport SUMA DOCHODÓW 23783859,40 26312385,83 27017831,83 31284698,05 28751197,58 28943662,22 GMINY Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego
Powyższe dane wskazują na stały wzrost dochodów budżetu gminy Budzyń. Największe źródło dochodów gminy stanowią (powyżej 1 000 000,00 zł rocznie): dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej; różne rozliczenia; transport i łączność; pomoc społeczna; gospodarka komunalna i ochrona środowiska (w latach 2012, 2013 i 2015).
5
Wydatki gminy Budzyń
W badanym czasie, w latach 2011 - 2015 wydatki z budżetu gminy Budzyń wzrosły nominalnie z 26.041.699,98 zł. do 28.636.500,20 zł.
Wykres nr 2. Suma wydatków gminy Budzyń w latach 2010 - 2015
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego
Wydatki jakie poniosła gmina Budzyń w latach 2010 – 2015, według działów Klasyfikacji Budżetowej, przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela nr 2. Wydatki gminy Budzyń w latach 2010 – 2015
Działy Wydatki gminy w poszczególnych latach z podziałem na działy Klasyfikacji Klasyfikacji Budżetowej [zł] Budżetowej 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Dział 010 - Rolnictwo i 836767,12 921264,42 1019407,75 800794,08 767392,45 787686,58 łowiectwo Dział 020 - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Leśnictwo Dział 050 - Rybołówstwo i 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rybactwo Dział 100 - Górnictwo i 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 kopalnictwo Dział 150 - Przetwórstwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 przemysłowe Dział 400 - Wytwarzanie i zaopatrywanie w 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energię elektryczną, gaz i wodę
6
Dział 500 - Handel 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Dział 550 - Hotele i 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 restauracje Dział 600 - Transport i 3849981,18 5144913,76 1478957,13 4668720,74 3946358,43 3329493,53 łączność Dział 630 - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Turystyka Dział 700 - Gospodarka 310589,94 1019609,82 637777,97 263553,58 257364,73 303561,42 mieszkaniowa Dział 710 - Działalność 74746,83 72687,92 65064,17 49365,16 79998,21 47649,84 usługowa Dział 720 - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Informatyka Dział 730 - Nauka 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Dział 750 - Administracja 1999019,06 2010027,12 2126993,29 2235240,67 2423961,92 3936185,17 publiczna Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, 33145,0 24328,0 1491,0 1410,0 44415,0 52263,0 kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa Dział 752 - Obrona 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 narodowa Dział 753 - Obowiązkowe 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 ubezpieczenia społeczne Dział 754 - Bezpieczeństwo 329503,81 365157,79 487771,84 477752,71 329736,34 474273,58 publiczne i ochrona przeciwpożarowa Dział 755 - Wymiar 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 sprawiedliwości Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek 33498,51 37775,54 0,0 0,0 0,0 0,0 nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem Dział 757 - Obsługa długu 114451,94 158356,32 188761,10 135566,77 132703,09 117789,65 publicznego Dział 758 - Różne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rozliczenia Dział 801 - Oświata 8405146,11 8988410,75 9866330,63 10026967,95 10024991,26 10486524,16 i wychowanie Dział 803 - Szkolnictwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 wyższe
7
Dział 851 - 132916,50 130830,46 128530,33 123334,80 271693,55 132376,35 Ochrona zdrowia Dział 852 - Pomoc 3855269,17 39961108,89 4139472,76 4318204,77 4329577,56 4492950,95 społeczna Dział 853 - Pozostałe zadania 384341,34 158,15 0,0 0,0 53841,36 0,0 w zakresie polityki społecznej Dział 854 - Edukacyjna opieka 111718,30 87897,83 63973,76 66902,88 78598,14 46759,67 wychowawcza Dział 900 - Gospodarka komunalna i 2319169,50 5330669,66 2884696,13 3422086,36 2417871,56 1556776,51 ochrona środowiska Dział 921 - Kultura i ochrona 1250102,29 1814658,58 2543217,67 1620092,17 2690391,51 2630909,80 dziedzictwa narodowego Dział 925 - Ogrody botan. i zoolog. oraz naturalne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 obszary i obiekty chronionej przyrody Dział 926 - Kultura 2001333,38 661959,56 264733,08 265882,79 381287,48 241299,99 fizyczna i sport SUMA DOCHODÓW 26041699,98 364814,57 25897178,61 28475875,43 28230182,59 28636500,20 GMINY
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Największe wydatki z budżetu gminy to wydatki na cele (powyżej 1 000 000,00 zł rocznie): gospodarki komunalnej i ochrony środowiska; kultury i ochrony dziedzictwa narodowego; pomocy społecznej; oświaty i wychowania; administracji publicznej; transportu i łączności; rolnictwa i łowiectwa (w 2012 r.); gospodarki mieszkaniowej (w 2011 r.); kultury fizycznej i sportu (w 2010 r.).
W analizowanym okresie tylko w latach 2010 – 2011 odnotowano nadwyżkę wydatków nad dochodami gminy. Ostatnie cztery lata charakteryzowały się uzyskiwaniem przez gminę przychodu.
8
Jako dominujące w strukturze przychodów, poza „różnymi rozliczeniami”, były dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej. Ich zmiany w latach 2010 – 2015 są odzwierciedleniem zmian w strukturze liczebnej populacji gminy. Sytuacja demograficzna ma również odbicie w strukturze wydatków na oświatę i wychowanie, pomoc społeczną i gospodarkę komunalną – jej roczne wahania odzwierciedlają się w wahaniach wydatków na w/w działy klasyfikacji budżetowej.
Wykres nr 3. Porównanie dochodów oraz wydatków gminy Budzyń w latach 2010 - 2015
Źródło: opracowanie własne
Analiza wskaźników budżetowych gminy Budzyń
Dla oceny możliwości finansowych gminy Budzyń należy również rozpatrzyć jej sytuację ekonomiczną na tle kraju. W tym celu porównano średnie wskaźniki do oceny finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2012-20141 dla gmin wiejskich w Polsce z wartościami tych wskaźników dla gminy Budzyń.
1 Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2012-2014 – opracowanie Ministerstwo Finansów, Warszawa 2015. 9
Tabela nr 3. Analiza wskaźników budżetowych gminy Budzyń w latach 2012 - 2014
Dane ogólne dla Dane dla powiatu Dane dla gminy gmin wiejskich chodzieskiego Budzyń w Polsce Symbol Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 średnia (%) (%) arytmetyczna (%) Udział dochodów WB1 bieżących w dochodach 90,3 92,2 92,0 98,2 96,1 95,2 91,9 81,9 93,1 ogółem Udział dochodów WB2 własnych w dochodach 35,2 36,8 38,5 32,0 33,9 35,4 53,5 54,1 51,8 ogółem Udział nadwyżki WB3 operacyjnej w 8,6 9,8 9,4 3,8 4,1 2,6 17,4 13,0 15,4 dochodach ogółem Udział wydatków WB4 majątkowych 17,2 16,3 18,1 5,6 4,7 4,7 22,2 24,3 20,8 w wydatkach ogółem Obciążenie wydatków bieżących wydatkami na W 48,6 48,2 47,3 62,8 62,2 62,1 47,0 45,4 45,4 B5 wynagrodzenia i pochodne Udział nadwyżki operacyjnej i dochodów W 9,5 10,8 10,3 4,3 4,3 4,8 19,5 13,1 15,9 B6 ze sprzedaży majątku w dochodach ogółem "Wskaźnik samofinansowania" Udział nadwyżki W 153,0 162,9 112,6 100,1 178,7 162,6 119,5 140,6 108,9 B7 operacyjnej i dochodów majątkowych w wydatkach majątkowych
Oznaczenia, zgodnie z opisem wskaźników do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2012-2014:
Wskaźnik WB1 - wskazuje jaką cześć dochodów ogółem stanowią dochody bieżące.
Wskaźnik WB2 - wskazuje jaką cześć dochodów ogółem stanowią dochody własne.
Wskaźnik WB3 - dodatnia wartość wyniku bieżącego (różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi) określona jako nadwyżka operacyjna wskazuje na potencjalne zdolności i możliwości jednostki samorządu terytorialnego do spłaty zobowiązań oraz do finansowania wydatków o charakterze inwestycyjnym. Udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem (WB3) określa stopień, w jakim jednostka mogłaby zaciągnąć nowe zobowiązania, w stosunku do osiąganych dochodów. Im wyższa jest wartość tego wskaźnika tym większe są możliwości inwestycyjne lub większa możliwość zwiększenia wydatków bieżących.
Wskaźnik WB4 - wskazuje jaką część wydatków ogółem stanowią wydatki majątkowe.
Wskaźnik WB5 - wskazuje stopień obciążenia wydatków bieżących wydatkami na wynagrodzenia i pochodne.
Wskaźnik WB6 - wskazuje udział nadwyżki operacyjnej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku w dochodach ogółem. Ujemna wartość wskaźnika wskazuje, że jednostka samorządu terytorialnego nie wypracowuje nadwyżki operacyjnej, a osiągnięte dochody ze sprzedaży majątku nie wystarczają na pokrycie deficytu operacyjnego.
10
Wskaźnik WB7 - wskazuje stopień w jakim jednostka samorządu terytorialnego finansuje inwestycje środkami własnymi, czyli zdolność do samofinansowania. Im wyższa jest ta relacja tym mniejsze ryzyko utraty płynności finansowej w związku z nadmiernymi kosztami obsługi zadłużenia, jednak jego wysoka wartość może również świadczyć o niskim poziomie realizowanych inwestycji w stosunku do własnych możliwości.
Z punktu widzenia potencjalnych możliwości rozwoju i zaspokajania potrzeb mieszkańców gminy najważniejszymi elementami powyższego zestawienia są wskaźniki
WB3, WB6 i WB7. Dotyczą one bezpośrednio możliwości inwestycyjnych gminy oraz potencjału w zakresie spłacania zobowiązań i zachowania płynności finansowej gminy. Z zestawienia przedstawionego w tabeli nr 3 wynika, że wartości wskaźników WB3 oraz WB6 dla gminy Budzyń są wyższe niż dla powiatu chodzieskiego oraz wszystkich gmin wiejskich ogółem.
Wartość wskaźnika WB3 wskazuje, że Gmina Budzyń posiada możliwości inwestycyjne oraz że ma możliwość zwiększenia wydatków bieżących.
Wartość wskaźnika WB6 wskazuje, ze Gmina Budzyń wypracowuje nadwyżkę operacyjną, a osiągnięte dochody ze sprzedaży majątku wystarczają na pokrycie deficytu operacyjnego.
Wartość wskaźnika WB7 wskazuje, na ryzyko utraty płynności finansowej w związku z nadmiernymi kosztami obsługi zadłużenia. Dla gminy Budzyń wskaźnik ten w latach 2012 – 2014 ulegał wahaniom, w związku z wahaniami uzyskanej przez gminę wartości przychodu.
Analiza Wieloletniej prognozy finansowej gminy Budzyń na lata 2017 - 2023
Według Wieloletniej prognozy finansowej gminy Budzyń na lata 2017 - 2023 bilans planowanych dochodów i wydatków w założonym okresie czasu przedstawia się następująco:
Tabela nr 4. Planowane dochody i wydatki gminy Budzyń w latach 2017 - 2023
Lata Dochody ogółem (PLN) Wydatki ogółem (PLN) 2017 34 422 108,00 36 850 176,24 2018 34 555 296,00 34 122 568,24 2019 36 451 865,00 33 810 943,06 2020 35 151 196,00 34 356 696,00 2021 35 124 800,00 34 465 200,00 2022 35 300 400,00 34 684 550,00 2023 35 476 900,00 35 029 955,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie uchwały nr XIII/193/2016 Rady Gminy Budzyń z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Budzyń na lata 2017 – 2023
11
Z analizy Wieloletniej prognozy finansowej gminy Budzyń wynika, że Gmina dąży do wypracowania rezerw finansowych poprzez wytworzenie dodatniego salda dochodów nad wydatkami z budżetu gminy. Jest to istotne z punktu widzenia możliwości realizacji planowanych inwestycji, a także zmiennych procesów demograficznych, które mają wpływ na najistotniejsze, z punktu widzenia zadań własnych, wydatki gminy.
W najbliższych latach, w zakresie realizacji infrastruktury technicznej Gmina zamierza przebudować wybrane drogi gminne. Ponadto, zamierz wykonać przebudowę i remont świetlicy wiejskiej we wsiach Wyszynki i Brzekiniec oraz przebudowę stadionu sportowego w Budzyniu.
Analiza budżetu gminy Budzyń na rok 2017
Zgodnie z założeniami uchwały budżetowej gminy Budzyń na 2016 r. planowane dochody miały wynieść 27.099.691,00 zł, a wydatki 27.672.179,24 zł. Budżet zakładał więc wystąpienie deficytu w wysokości 572.488,24 zł.2 Zgodnie z założeniami budżetu gminy na 2017 r. przychody gminy wyniosą 34.422.108.00 zł, a wydatki 36.850.176,24 zł, co oznacza deficyt na poziomie 2.428.068,24 zł3.
Tabela nr 5. Dochody i wydatki planowane w budżecie na rok 2017
Projektowane dochody i wydatki gminy w roku 2017 z Działy Klasyfikacji Budżetowej podziałem na działy Klasyfikacji Budżetowej Projektowane dochody Projektowane wydatki
Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 7 000,00 17 000,00 Dział 020 - Leśnictwo 0,0 0,0 Dział 050 - Rybołówstwo i rybactwo 0,0 0,0 Dział 100 - Górnictwo i kopalnictwo 0,0 0,0 Dział 150 - Przetwórstwo przemysłowe 0,0 0,0 Dział 400 - Wytwarzanie i zaopatrywanie 0,0 0,0 w energię elektryczną, gaz i wodę Dział 500 - Handel 0,0 0,0 Dział 550 - Hotele i restauracje 0,0 0,0 Dział 600 - Transport i łączność 370 000,00 5 249 212,00 Dział 630 - Turystyka 0,0 0,0 Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 414 750,00 346 300,00
2 Na podstawie uchwały nr XIII/89/2015 Rady Gminy Budzyń z dnia 29 grudnia 2015 r. w sprawie uchwały budżetowej gminy Budzyń na 2016 rok 3 Na podstawie uchwały nr XIII/194/2016 Rady Gminy Budzyń z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie uchwały budżetowej gminy Budzyń na 2017 rok 12
Dział 710 - Działalność usługowa 0,0 120 000,00 Dział 720 - Informatyka 0,0 0,0 Dział 730 - Nauka 0,0 0,0 Dział 750 - Administracja publiczna 90 157,00 3 266 653,24 Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony 1 672,00 1 672,00 prawa oraz sądownictwa Dział 752 - Obrona narodowa 0,0 0,0 Dział 753 - Obowiązkowe 0,0 0,0 ubezpieczenia społeczne Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne 2 400,00 239 505,00 i ochrona przeciwpożarowa Dział 755 - Wymiar sprawiedliwości 0,0 0,0 Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających 12 901 222,00 0,0 osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem Dział 757 - Obsługa długu publicznego 115 000,00 Dział 758 - Różne rozliczenia 8 924 613,00 165 000,00 Dział 801 - Oświata i wychowanie 864 804,00 10 743 770,00 Dział 803 - Szkolnictwo wyższe Dział 851 - Ochrona zdrowia 150 000,00 Dział 852 - Pomoc społeczna 385 855,00 1 354 414,00 Dział 853 - Pozostałe zadania w 0,0 0,0 zakresie polityki społecznej Dział 854 - Edukacyjna opieka 0,0 25 800,00 wychowawcza Dział 855 – Rodzina 9 553 223,00 9 652 663,00
Dział 900 - Gospodarka komunalna 905 400,00 1 472 401,00 i ochrona środowiska Dział 921 - Kultura i ochrona 12,00 2 098 726,00 dziedzictwa narodowego Dział 925 - Ogrody botan. i zoolog. oraz naturalne obszary i obiekty chronionej 0,0 0,0 przyrody Dział 926 - Kultura fizyczna i sport 1 000,00 1 827 060,00 SUMA WYDATKÓW GMINY 34 422 108,00 36 850 176,24 Źródło: opracowanie własne na podstawie uchwały nr XIII/194/2016 Rady Gminy Budzyń z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie uchwały budżetowej gminy Budzyń na 2017 rok
13
2. ANALIZA ŚRODOWISKOWA
Charakterystyka przyrodnicza
Rzeźba terenu i budowa geologiczna
Powierzchnia gminy została ukształtowana podczas recesji lądolodu ze stadiału poznańskiego. Najwcześniej ukształtowana została środkowa część gminy w postaci moreny dennej. Wznosi się ona na średniej wysokości 85-95 m n.p.m. Następnie powstał ciąg pagórków morenowych znajdujących się w północno – wschodniej postaci niewielkich wzniesień słabo zaznaczonych w terenie o wysokości ok. 100 m n.p.m. Na wschód od Budzynia znajduje się sandr Dziewoklucza, związany z tą oscylacją. Pozostała część gminy ukształtowana została podczas fazy chodzieskiej stadiału poznańskiego. Środkową, morenową, część gminy otaczają sandry Flinty i Dymnicy usypane przez wody roztopowe płynące w kierunku pradoliny Wełny-Warty w czasie postoju lądolodu w rejonie Chodzieży. W schyłkowej fazie plejstocenu i na początku holocenu na powierzchniach sandrowych, w środkowej i południowo-wschodniej części gminy, powstały formy wydmowe będące rezultatem akumulacji eolicznej. Wysokości względne wydm dochodzą do 20 m. Powierzchnie sandrów porozcinane są drobnymi, płytkimi dolinami cieków. Tereny wysoczyznowe pocięte są również gęstą siecią cieków, które często mają charakter okresowy. Na zachodnim skraju gminy wyróżnia się dolinne obniżenie Flinty i jej dopływów. Cały obszar gminy obniża się z północy i centrum w kierunku południowym średnio o ok. 10- 12 m., a w kierunku południowo-zachodnim i południowo-wschodnim średnio o 20 m. Gmina Budzyń położona jest po zachodniej stronie Wału Pomorsko-Kujawskiego, w jednostce geologiczno-strukturalnej zwanej Niecką Szczecińsko-Łódzką. Z bezpośrednich wierceń znane są utwory czwartorzędowe i młodszego trzeciorzędu. Utwory trzeciorzędowe do głębokości 140 m nie zostały na terenie gminy przewiercone. Występują one głównie w postaci utworów miocenu i pliocenu. Miocen reprezentowany jest głównie przez piaski drobno i średnioziarniste z wkładkami węgla brunatnego i mułki. Osady plioceńskie zalegają na prawie całej powierzchni. Dominującym osadem plioceńskim są iły pstre, zwane poznańskimi lub iły niebieskie. Utwory czwartorzędowe tworzą ciągłą pokrywę o dość zróżnicowanej miąższości - od 50 m do 70 metrów. Są to plejstoceńskie utwory lodowcowe i wodnolodowcowe, występujące najczęściej w postaci pokładów gliny zwałowej, przedzielonych warstwami piaszczysto- żwirowymi sedymentacji wodno-lodowcowej. Gliny zwałowe budują denno-morenową równinę w środkowej części gminy oraz okolice wsi Podstolice i tereny położone na wschód od Dziewoklucza.
14
W części północno-zachodniej i wschodniej gminy warstwę powierzchniową budują utwory piaszczysto-żwirowe sandrów. Istniejące w obrębie sandrów wydmy zbudowane są z piasków drobnoziarnistych, dobrze obtoczonych i wysortowanych. W okresie holocenu w dolinach rzek i obniżeniach terenowych tworzyły się współczesne osady aluwialne. Są to mułki, piaski rzeczne, torfy i gytie. Mułki i piaski wypełniają także bezodpływowe zagłębienia terenu. Budowę geologiczną podłoża obrazuje przedstawiony poniżej profil studzienny na terenie Budzynia. Klimat. Według regionalizacji rolno – klimatycznej R. Gumińskiego gmina Budzyń położona jest w dzielnicy środkowej (VIII), którą charakteryzują: - średnia roczna temperatura powietrza: ok. 8ºC, - średnia temperatura powietrza w styczniu: ok. -1,4 ºC, - średnia temperatura powietrza w lipcu: ok. 18,5 ºC, - liczba dni pochmurnych: ok. 150, - liczba dni mroźnych (z temperaturą poniżej -10ºC): ok. 30-35, - liczba dni z przymrozkiem: ok. 100-110, - liczba dni ciepłych (z temperaturą powyżej 15ºC): ok. 90, - liczba dni z opadem powyżej 0,1 mm: ok. 150, - liczba dni z pokrywą śnieżną: ok. 40-60, - okres wegetacji: ok. 210-220 dni, - średnia roczna suma opadów: ok. 500-550 mm. Ze względu na małe zróżnicowanie rzeźby terenu warunki klimatyczne gminy Budzyń są dość jednorodne. Wody powierzchniowe i podziemne Gmina Budzyń położona jest w dorzeczu Warty. W północno – wschodniej części gminy, między zlewniami Warty i Noteci, przebiega dział wodny III rzędu. Do zlewni Noteci (w kierunku północnym) odwadniany jest rejon wsi Dziewoklucz, wchodzący w skład zlewni cząstkowej rzeki Margoninki. Należy do niej także rejon wsi Podstolice, leżącej w obszarze bezodpływowym. Ok. 95% powierzchni gminy Budzyń leży w obrębie zlewni rzeki Wełny. Zlewnia ta obejmuje zlewnie cząstkowe: rzeki Flinty, Strugi Sokołowskiej i Dymnicy. Oddzielają je działy wodne IV rzędu. W gminie brak jest jezior. Wody stojące to głównie stawy i niewielkie oczka wodne. Gmina Budzyń posiada zróżnicowane warunki hydrologiczne. Najmniej cieków wodnych występuje w północnych częściach sandrów: Flinty, Dziewoklucza i Dymnicy. Na obszarze wysoczyznowym sieć rowów i kanałów jest dość gęsta. Mają one często charakter
15 okresowy. Większość drobnych cieków na obszarze wysoczyznowym została pogłębiona i stanowią one część systemu melioracyjnego. Cieki na obszarze gminy charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania, ze stanem maksymalnym wiosną (roztopy) i minimalnym jesienią. Niekiedy występuje drugorzędna kulminacja w miesiącach letnich, będąca efektem długotrwałych opadów. Gmina Budzyń położona jest w zasięgu dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: nr 139 „Dolina Kopalna Smogulec – Margonin” oraz nr 143 „Subzbiornik Inowrocław – Gniezno”. Teren opracowania planu znajduje się w zasięgu GZWP nr 139. Szacunkowe zasoby wód tego zbiornika wynoszą 30,0 tys. m3/dobę, a średnia głębokość studni 50 m. Grubość warstwy wodonośnej wynosi od ok. 10 do 30 m. Głębokość zalegania I poziomu wodonośnego w gminie Budzyń zależy od ukształtowania terenu, geomorfologii, stropu pierwszej warstwy nieprzepuszczalnej, pór roku i pokrycia terenu. Na wysoczyźnie morenowej (głównie w środkowej części gminy) zwierciadło I poziomu występuje pod pierwszą warstwą gliny, na głębokości najczęściej kilku metrów pod powierzchnią terenu. Na powierzchniach sandrowych w zachodniej części gminy (Sandr Flinty) i w środkowo-wschodniej części gminy (Sandr Dymnicy) wody gruntowe zalegają najczęściej na głębokości od 2 do 5 m p.p.t. Warstwą wodonośną są utwory piaszczysto żwirowe sandrów. Zasoby kopalin Gmina Budzyń nie jest zasobna w zasoby kopalin. Prowadzono prace poszukiwawcze za kruszywem naturalnym, jednakże dały one wynik negatywny. Kruszywo naturalne eksploatowane było okresowo na potrzeby lokalne miejscowej ludności w kilku odsłonięciach. Aktualnie na terenie gminy nie wydobywa się kruszywa naturalnego. Udokumentowano natomiast złoża torfu i gytii, które jednakże nie są eksploatowane. Gleby Największą powierzchnię w gminie zajmują gleby pseudobielicowe, brunatne wyługowane oraz czarne ziemie. Na mniejszych powierzchniach występują gleby brunatne właściwe. Gleby brunatne właściwe i czarne ziemie wytworzone zostały z glin lekkich o spiaszczonych wierzchnich warstwach do piasku gliniastego mocnego. Zaliczono je do kompleksu 2-go pszennego dobrego. Większe powierzchnie gleb tego kompleksu występują we wsiach: Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie i Wyszyny. Gleby pseudobielicowe, brunatne wyługowane oraz czarne ziemie wytworzone z glin zwałowych płytko lub średnio głęboko spiaszczonych oraz z piasków gliniastych lekkich naglinowych zaliczono do kompleksu 4-go żytniego bardzo dobrego. Większe powierzchnie gleb tego kompleksu występują w środkowej i północno-wschodniej części gminy, w obrębie wsi: Bukowiec, Prosna, Wyszyny oraz w północnej części wsi Dziewoklucz.
16
Słabsze gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane, wytworzone z piasków gliniastych i słabo gliniastych lekkich, zalegające średnio głęboko na glinie lekkiej rzadziej średniej zaliczono do kompleksu 5-go żytniego dobrego. Największe ich powierzchnie występują w obrębie wsi: Podstolice, Dziewoklucz, Budzyń, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Bukowiec i Sokołowo Budzyńskie. Do kompleksu 6-go żytniego słabego zaliczono gleby brunatne wyługowane, wytworzone z piasków słabo gliniastych, zalegających głęboko na glinie lekkiej oraz na piaskach luźnych. Większe powierzchnie tego kompleksu występują we wsiach: Budzyń, Podstolice, Ostrówki, Brzekiniec, Sokołowo Budzyńskie. Do kompleksu tego zaliczono także gleby murszaste występujące na równinach sandrowych, wytworzone z piasków słabo gliniastych, podścielone płytko piaskiem luźnym. Najsłabsze gleby brunatne wyługowane i murszaste wytworzone z piasków luźnych całkowitych oraz z piasków słabo gliniastych, podścielonych płytko piaskiem luźnym zaliczono do kompleksu 7-go żytnio-łubinowego. Większe obszary tych gleb występują w zachodniej części gminy w okolicach wsi: Niewiemko, Wyszynki, Grabówka oraz w okolicy Budzynia i Brzekińca. Gleby położone w płaskich obniżeniach oraz w dolinach rynnowych, okresowo podmokłe, w zależności od ich składu mechanicznego zaliczono do kompleksu 8-go i 9-go. W obrębie kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego występują czarne ziemie, wytworzone z piasków gliniastych lekkich zalegające na zwięźlejszym podłożu oraz nieliczne gleby brunatne o podobnym składzie mechanicznym. Gleby te w większych konturach występują w okolicy wsi Sokołowo Budzyńskie. Lżejsze gleby okresowo podmokłe wchodzą w skład kompleksu 9-go zbożowo-pastewnego, słabego. Przeważają tu gleby słabo gliniaste, murszaste oraz czarne ziemie zdegradowane, podścielone płytko piaskiem luźnym. Występują one w obrębie wsi: Wyszynki, Sokołowo Budzyńskie, Popielno, Brzekiniec. Gleby te powinny być odwadniane, a podjęte zabiegi agromelioracyjne powinny być prowadzone ostrożnie, aby nie spowodować ich przesuszenia. Szata roślinna i świat zwierzęcy Według podziału geobotanicznego Polski (Szafer 1972) gmina Budzyń położona jest w obrębie Krainy Wielkopolsko – Kujawskiej, a w jej ramach na pograniczu Okręgu Noteckiego. Kraina Środkowo – Wielkopolska wyróżnia się m.in. brakiem występowania lasów bukowych oraz rzadkim występowaniem dąbrów świetlistych. Potencjalna roślinność naturalna wyraża stan granicznych tendencji sukcesyjnych roślinności zgodnych z obecnymi warunkami środowiska fizyczno – geograficznego i pośrednio informuje o jego potencjale ekologicznym. Dominującym zespołem potencjalnej roślinności naturalnej w mezoregionie Pojezierza Wielkopolskiego jest grąd środkowoeuropejski.
17
Okręg Notecki charakteryzuje się występowaniem rozległych terenów zabagnionych. Na glebach piaszczystych i szczerkach panuje bór mieszany, na suchych – bór sosnowy brusznicowy, na najbardziej suchych – chrobotkowi. Na terenach aluwialnych znajdują się pozostałości lasów zalewowych oraz kulturalnych łąk. Na terenie gminy Budzyń znajdują się dwa rodzaje form ochrony przyrody: użytki ekologiczne oraz rezerwat przyrody. W zachodniej części gminy znajdują się trzy użytki ekologiczne: . siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków - jednolity kompleks roślinno-glebowy z grubym pokładem torfu wśród zalesionych powierzchni; cel ochrony: zachowanie jednolitego kompleksu roślinno glebowego z grubym podkładem torfu wśród zalesionych powierzchni, . bagno z zespołem roślinno-glebowym z miejscem lęgowym ptaków; cel ochrony: zachowanie na bagnach zespołu roślinno glebowego z miejscem lęgowym ptaków, bez dokonywania zmian stosunków wodnych, . bagno z zespołem roślinno-glebowym z miejscem lęgowym ptaków; cel ochrony: zachowanie na bagnach zespołu roślinno glebowego z miejscem lęgowym ptaków, bez dokonywania zmian stosunków wodnych. Na pograniczu z gminą Czarnków zlokalizowany jest rezerwat przyrody Źródliska Flinty. Występują tu cenne ekosystemy leśne, zaroślowe, bagienne, wodne i torfowiskowe.
Stan środowiska w gminie Budzyń
stan wód powierzchniowych i podziemnych: Przedmiotem badań monitoringowych jakości wód powierzchniowych są jednolite części wód powierzchniowych (JCW). Na terenie gminy Budzyń wydzielono następujące jednolite części wód powierzchniowych (dla rzek): - nr 141 Dopływ z Sokołowa Budzyńskiego, - nr 282 Flinta, - nr 278 Dymnica, - nr 562 Margoninka, - nr 549 Rudka.
18
Tabela nr 6. Wyniki badań jakości wód powierzchniowych
Stan/ Klasa ele- Klasa Klasa elementów Rok Nazwa potencjał mentów elementów hydro- ostatniego JCWP eko- fizyko- biologicznych morfologicznych badania logiczny chemicznych Nr 282 - umiarko- III I II 2015 Flinta wany Nr 278 – umiarko- poniżej stanu III I 2015 Dymnica wany dobrego Nr 562 dobry II II II 2015 Margoninka Nr 549 - dobry II I II 2014 Rudka Źródło: Ocena stanu jednolitych części wód za rok 2014 z uwzględnieniem oceny spełnienia wymagań dla obszarów chronionych, WIOŚ Poznań 2015/2016 r.
Stan wód podziemnych jest obecnie również badany w ramach monitoringu jakości wód podziemnych realizowanego i opracowywanego przez Państwową Służbę Hydrogeologiczną, której zadania realizuje Państwowy Instytut Geologiczny oraz przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Przedmiotem badań są jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Według wersji podziału JCWPd na 161 części obowiązującej do końca 2014 roku Gmina Budzyń znajdowała się w granicach obszaru JCWPd nr 36 oraz nr 42. Według nowego podziału na lata 2016 – 2021 będzie to JCWPd nr 35 oraz 42. Z uwagi na fakt, że badania jakości wód podziemnych odbywały się w 2015 r. i dotyczą „starego” podziału, przedstawia się ich wyniki w odniesieniu do JCWPd nr 36 i 42. Wody JCWPd nr 42 badane były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w 2012 r. i zaliczone zostały do III klasy jakości. W 2013, 2014 i 2015 roku nie były prowadzone badania jakości wód tej JCWPd. W 2015 roku wody JCWPd nr 36 były badane w kilku punktach pomiarowych, jednak żaden z nich nie znajdował się na terenie gminy Budzyń. Punkty pomiarowe były zlokalizowane w poniższych miejscowościach i uzyskano w nich następujące wyniki: - Lipka, gm. Lipka: II klasa (teren przemysłowy), - Radolin, gm. Trzcianka: III klasa (teren lasów), - Szamocin, gm. Szamocin: II klasa (teren luźnej zabudowy miejskiej), - Ujście, gm. Ujście: II klasa (teren luźnej zabudowy iejskiej). stan klimatu akustycznego: Przez gminę Budzyń przebiega droga krajowa nr 11 oraz linia kolejowa nr 354 Poznań Główny – Piła Główna, które stanowią źródła hałasu komunikacyjnego.
19
Rysunek 1 Mapa emisyjna dla LDWN wzdłuż drogi krajowej nr 11
Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl W gminie Budzyń niewiele terenów jest narażonych na przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Są to tylko zabudowania na obrzeżach miejscowości Budzyń. Większość terenów położonych w zasięgu uciążliwości drogi krajowej nr 11 to niezabudowane tereny użytkowane rolniczo i tereny leśne. Pomiary hałasu dla linii kolejowej nr 354 zostały przeprowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w 2008r.4 Na trasie linii nr 354 zlokalizowano
4 brak bardziej aktualnych danych. 20
13 punktów pomiarowych. Punkty pomiarowe sytuowano w odległościach odpowiadających położeniu pierwszej linii zabudowy. Wartość dopuszczalna równoważnego poziomu hałasów kolejowych dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowo- usługowej i zagrodowej wynosi w porze dziennej 65 dB, w porze nocnej natomiast 56 dB. W punktach pomiarowych zlokalizowanych na trasie linii nr 354 nie odnotowano poziomu hałasu większego niż 60 dB w porze dziennej. Natomiast w porze nocnej odnotowano przekroczenia dopuszczalnych wartości w jednym punkcie pomiarowym. stan powietrza atmosferycznego: W 2016r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu opracował ocenę jakości powietrza w województwie wielkopolskim dotyczącą roku 2015. Pod kątem ochrony zdrowia ludzi oceniono zanieczyszczenie powietrza następującymi związkami: - dwutlenek azotu, - kadm, - dwutlenek siarki, - benzo(a)piren B(a)P, - benzen, - pył PM10, - ołów, - pył PM2,5, - arsen, - ozon, - nikiel, - tlenek węgla. Natomiast pod kątem ochrony roślin oceniono zanieczyszczenie następującymi związkami: - tlenek azotu, - dwutlenek siarki, - ozon. Pod kątem ochrony roślin strefę wielkopolską, do której należy gmina Budzyń, zaliczono do klasy A5 ze względu na brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów dwutlenku siarki i tlenku azotu oraz brak przekroczeń docelowych poziomów ozonu. Pod kątem ochrony zdrowia strefę wielkopolską zaliczono do klasy A ze względu na brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz docelowych poziomów kadmu, arsenu, niklu oraz ozonu. Natomiast ze względu na przekroczenia dopuszczalnych poziomów pyłu PM10 i pyłu PM2,5 oraz docelowych poziomów bezno(a)pirenu – do klasy C.
5 Klasa A – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych, Klasa B – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, Klasa C – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe. 21
3. ANALIZA SPOŁECZNA
Struktura społeczna Strukturę społeczną można rozpatrywać pod kątem: stanu ludności, wykształcenia mieszkańców oraz wykonywanego zawodu. Udział ludności według ekonomicznych grup wieku w gminie Budzyń przedstawia się następująco:
Tabela nr 7. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności gminy ogółem w 2015 r.
w wieku w wieku w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Udział % 20,6 64,4 15,0 Źródło: www.polskawliczbach.pl
Zróżnicowanie społeczeństwa gminy ze względu na ekonomiczne grupy wieku, tj. wiek przedprodukcyjny, produkcyjny, poprodukcyjny pokrywa się z informacjami zawartymi w rozdziale 7 dot. prognozy demograficzna dla gminy Komorniki do roku 20136, która wskazuje na największą liczebność grup wieku między 20 a 44 lata, ale również dość liczne młodsze grupy wieku (poniżej 20 lat). W strukturze ludności gminy Komorniki według poziomu wykształcenia dominują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, średnim zawodowym oraz podstawowym. Osoby z wyższym wykształceniem stanowią jedynie 11,8% populacji. Jest to dość niekorzystne zjawisko ze społecznego punktu widzenia, gdyż osoby z ukończonymi wyższymi stopniami edukacji posiadają wyższą pozycję społeczną. Jednakże w związku z obserwowanym od kilku lat w Polsce zjawiskiem niedoboru tzw. specjalistów zawodów technicznych, posiadanie wykształcenia zawodowego kierunkowego daje możliwość znalezienia pracy, a co za tym idzie wyższą pozycję w hierarchii społecznej.
Tabela nr 8. Poziom wykształcenia mieszkańców w gminie Budzyń
Udział % Poziom wykształcenia Kobiety Mężczyźni Ogółem Wyższe 14,0 9,5 11,8 Policealne 2,9 1,0 2,0 Średnie 13,3 7,1 10,3 ogólnokształcące Średnie zawodowe 16,6 17,0 16,8 Zasadnicze zawodowe 23,3 40,7 31,7 Gimnazjalne 5,1 6,3 5,7
22
Podstawowe 23,8 17,8 20,9 ukończone Podstawowe nieukończone i bez 1,2 0,8 1,0 wykształcenia szkolnego Źródło: www.polskawliczbach.pl
Bezrobocie Bezrobocie rejestrowane w gminie Budzyń wynosiło w 2015 roku 9,8% (14,9% wśród kobiet i 5,5% wśród mężczyzn). Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Budzyń 350 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 471 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi 121. 20,7% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Budzyń pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 46,9% w przemyśle i budownictwie, a 16,7% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 16,7% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). Bezrobocie w gminie Budzyń od 2004 do 2007 sukcesywnie spadało. Lata 2008 – 2013 to ponowny wzrost poziomu bezrobocia. Rok 2015 to ponownie spadek, do poziomu zbliżonego do tego, który notowany jest w skali całego kraju.
Wykres nr 4. Szacunkowa stopa bezrobocia rejestrowanego6 w gminie Budzyń w latach 2004 - 2015
Źródło: www.polskawliczbach.pl za: Główny Urząd Statystyczny
6 W niniejszym opracowaniu posłużono się definicją bezrobocia rejestrowanego rozumianego jako stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie (zasobu siły roboczej danej populacji). Dane o bezrobociu na poziomie gmin są szacowane w oparciu o stopę bezrobocia rejestrowanego dla powiatu oraz porównanie stosunku liczby bezrobotnych do ogółu ludności w wieku produkcyjnym w powiecie i gminie.
23
Poziom życia mieszkańców
Dochody i wynagrodzenia
Dla zobrazowania poziomu życia mieszkańców gminy Budzyń przedstawiono dochody własne gminy w przeliczeniu na mieszkańca gminy. Wskaźnik ten jest zależny od dochodów podatkowych, tj. podatku od nieruchomości, podatku rolnego, podatku leśnego, podatku od środków transportowych podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku od osób fizycznych opłacanego w formie karty podatkowej jak i wpływów z opłaty skarbowej, wpływów z opłaty eksploatacyjnej oraz z udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych. Podatki te w większości opłacane są przez mieszkańców gminy oraz przez przedsiębiorców i podmioty gospodarcze działające w gminie. Zamożność gminy zależy więc od zamożności jej mieszkańców i przedsiębiorców.
Tabela nr 9. Dochody własne gminy w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 2010 - 2015 Dochody własne na 1 mieszkańca [zł] gmina 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Budzyń 1232,14 1521,23 1714,0 2003,40 1763,47 1715,29 Margonin 1860,67 2077,77 2244,93 2484,74 2524,94 2668,80 Szamocin 605,12 748,78 948,73 978,10 981,43 1260,22 Chodzież 1379,20 1437,86 1442,29 1580,17 1731,30 1794,29 (miasto) Chodzież 1091,61 1274,82 1364,27 1464,82 1778,43 1738,70 (gmina) Źródło: dane Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Dla porównania, w powyższej tabeli, przedstawiono również dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w pozostałych gminach powiatu chodzieskiego. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, w latach 2010 – 2015, wyższe dochody niż w gminie Budzyń odnotowano w gminie Margonin oraz w gminie miejskiej Chodzież (w roku 2015) i gminie wiejskiej Chodzież (w latach 2014 i 2015). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Budzyń w roku wyniosło 3 488,04 PLN, co odpowiada 84.00% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce.
24
Wykres nr 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Budzyń w latach 2002 - 2015
Źródło: www.polskawliczbach.pl za: Główny Urząd Statystyczny
W analizowanym okresie przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Budzyń było również niższe niż w województwie.
Zasoby i warunki mieszkaniowe
Tabela nr 10. Zasoby mieszkaniowe w powiecie chodzieskim w 2015 r.
Przeciętna
powierzchnia użytkowa w
liczba osób na: 2
m Nazwa gminy
1 1 mieszkania mieszkaniu
izbę
liczba izb liczbaizb 1
mieszkanie mieszkania na osobę w
Budzyń 4,51 3,66 0,81 93,1 25,5 Margonin 4,53 3,59 0,79 96,1 26,7 Szamocin 4,42 3,64 0,82 89,5 24,6 Chodzież (miasto) 3,85 2,88 0,75 70,6 24,5 Chodzież (gmina) 4,33 3,44 0,79 95,0 27,6 Źródło: dane Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Gmina Budzyń posiada jeden z najwyższych w powiecie wskaźników przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania na osobę oraz powierzchni użytkowej 1 mieszkania (w m2), ale 25 jednocześnie najwyższy wskaźnik przeciętnej liczby osób na 1 mieszkanie – co może oznaczać, że w gminie jest niedobór zasobów mieszkaniowych.
Poniżej przedstawiono dane dotyczące wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno – sanitarne:
Tabela nr 11. Mieszkania wyposażone w instalacje w % ogółu mieszkań w 2015 r. (na wsi)
udział % gmina centralne wodociąg łazienka ogrzewanie Budzyń 98,2 91,7 78,0 Margonin 98,6 89,4 71,3 Szamocin 97,3 83,8 66,7 Chodzież 98,1 90,5 79,9 (gmina) Źródło: dane Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Gmina Budzyń, w porównaniu z pozostałymi wiejskimi gminami powiatu chodzieskiego, posiada wysoki wskaźnik udziału mieszkań wyposażonych w wodociąg i centralne ogrzewanie. Ponadto, posiada najwyższy wskaźnik udziału mieszkań wyposażonych w łazienkę.
Pomoc społeczna Na terenie gminy Budzyń zadania z zakresu pomocy społecznej wykonują:
- Dzienny Dom Pomocy Społecznej w Budzyniu - przedmiotem działalności DDPS jest zapewnienie pomocy osobom w wieku emerytalnym i niepracującym inwalidom w organizacji i aktywizacji ich życia oraz zapewnienie możliwości korzystania ze zbiorowego żywienia w/w oraz innym osobom, a także świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania.
- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Budzyniu - realizuje następujące zadania statutowe: zadania określone w ustawie o pomocy społecznej, zadania określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych, zadania określone w ustawie o dodatkach mieszkaniowych, zadania określone w ustawie o prawie energetycznym, zadania określone w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, zadania określone w ustawie o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej, realizuje również rządowy program dla rodzin wielodzietnych,
26 zapewnia obsługę organizacyjno – techniczną Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego, oraz wykonuje inne zadania zlecone przez administrację rządową i samorządową. Poniżej przedstawiono udział procentowy osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem w latach 2011 – 2015. W gminie Budzyń z pomocy tej korzysta średnio mniej osób niż w skali powiatu.
Wykres nr 6. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem
źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca 2015.
W 2015 r. wydatki gminy na pomoc społeczną i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej wyniosły 4493,0 tys. zł.
Ochrona zdrowia Na terenie gminy Budzyń zadania z zakresu ochrony zdrowia wykonują:
- Przychodnia Zespołu Lekarzy Rodzinnych w Budzyniu, - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Zdrowie” w Wyszynach.
Liczba osób przypadających na 1 przychodnię wyniosła 4213 osób.
Bezpieczeństwo publiczne Teren gminy Budzyń objęty jest działaniami Komisariatu Policji w Margoninie, Rewir Dzielnicowych w Budzyniu.
27
Szacunkowe dane dotyczące ilości przestępstw w gminie Budzyń w 2015 r. wskazują, że ich liczba ogółem jest niższa niż w skali województwa oraz w skali całego kraju7.
Oświata i wychowanie Na terenie gminy Budzyń funkcjonują dwie szkoły podstawowe: w Budzyniu i Wyszynach oraz jedno gimnazjum – w Budzyniu. W gminie znajdują się również 3 przedszkola. Na terenie gminy nie funkcjonuje żaden żłobek i klub dziecięcy.
Tabela nr 12. Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach w 2015 r.
Wartość [%] Polska 6,8 Województwo wielkopolskie 6,1 Powiat chodzieski 1,8
Źródło: dane Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej do 2020 roku należy objąć opieką żłobkową 33% dzieci w Polsce. Oznacza to konieczność zwiększenia ponad dwukrotnie liczby miejsc w placówkach opieki nad dziećmi w wieku żłobkowym.
Tabela nr 13. Wskaźniki dotyczące edukacji w gminie Budzyń
źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca 2015.
7 Na podstawie informacji zawartych na stronie www.polskawliczbach.pl 28
Z powyższej tabeli wyniki, że w latach 2013 – 2015 zasób placówek przedszkolnych w gminie Budzyń powiększył się o jedną placówkę, co jest korzystnym zjawiskiem z punktu widzenia zapewnienia komfortowych warunków dla wychowania dzieci w wieku przedszkolnym. W przedstawionym okresie odnotowano coroczny wzrost liczby uczniów szkół podstawowych przy tej samej liczbie placówek. Choć w ostatnich latach (2011 - 2015) liczba urodzeń w gminie Budzyń malała, to w związku z planowaną reformą szkolnictwa i likwidacją gimnazjów, ale również prognozowanym wzrostem liczby ludności gminy, trzeba będzie przewidzieć dodatkowe miejsca w oddziałach szkół podstawowych, zwiększyć ich liczebność lub wprowadzić dwuzmianowy tryb pracy.
Kultura Na terenie gminy Budzyń zadania z zakresu kultury wykonują:
- Gminny Ośrodek Kultury w Budzyniu i Biblioteka Publiczna w Budzyniu, - Wiejski Dom Kultury w Wyszynach i Biblioteka Publiczna w Budzyniu Filia w Wyszynach.
Sport i turystyka Na terenie gminy Budzyń funkcjonują następujące instytucje i kluby sportowe:
- Klub sportowy BKS KŁOS Budzyń, - BUDZYŃSKIE TOWARZYSTWO SPORTOWE "OLIMPIJCZYK" BUDZYŃ, - Klub sportowy ISKRA WYSZYNY. Ponadto, w Budzyniu zlokalizowany jest stadion sportowy, a w miejscowościach: Wyszyny, Bukowiec, Prosna, Ostrówki, Grabówka, Dziewoklucz, Podstolice i Brzekiniec znajdują się boiska wiejskie.
29
4. PROGNOZA DEMOGRAFICZNA
Znajomość procesów demograficznych, w tym posiadanie wiarygodnych i rzetelnych informacji o strukturach demograficznych, nabiera aktualnie coraz większego znaczenia nie tylko z punktu widzenia zjawisk społeczno – gospodarczych i planowania ich w przyszłości, ale również z punktu widzenia planowania rozwoju przestrzennego oraz technicznego jednostek osadniczych. Mianem prognozowania demograficznego określa się procedurę przewidywania zjawisk ludnościowych, a wyniki jej stosowania – prognozą demograficzną (Kędelski, Paradysz, 2006). Podstawowymi informacjami wykorzystywanymi w formułowaniu prognoz demograficznych są dane dotyczące stanu liczebnego oraz struktur ludności według płci, wieku i rozmieszczenia, które okazują się być niezbędne przy ustalaniu możliwości rozmieszczenia i realizacji inwestycji z zakresu mieszkalnictwa, infrastruktury technicznej, transportu, szkolnictwa, służby zdrowia itp. Najczęściej opracowuje się dwa typy prognoz demograficznych: prognozę procesów demograficznych oraz prognozę stanu ludności. Procesy poddawane szacunkom demograficznym to m.in.: umieralność, płodność, zawieranie związków małżeńskich, migracje przestrzenne. Prognozy stanu ludności najczęściej obejmują prognozowanie liczby ludności i jej struktury według płci. Niniejsza prognoza demograficzna dotyczy wiejskiej gminy Budzyń i obejmuje 20- letnią perspektywę czasową. Ma ona na celu ustalenie przebiegu procesów demograficznych w gminie do roku 2036.
Metodyka badań i źródła danych Większość badań i analiz demograficznych opiera się na metodach statystycznych. W badaniach demograficznych często stosowane są także – poza ogólnymi metodami statystyki teoretycznej – własne parametry opisowe zbiorowości statystycznych oraz własne konstrukcje teoretyczne. Parametrami opisowymi mogą być współczynniki określające natężenie badanych procesów, natomiast do konstrukcji teoretycznych zaliczyć można tablice trwania życia obrazujące proces wymierania danej populacji. W procesie przewidywania demograficznego można uwzględniać jedynie zmiany spowodowane urodzeniami i zgonami (czyli zmianami w ruchu naturalnym) – jest to wówczas prognoza biologiczna. Natomiast prognozy uwzględniające oprócz ruchu naturalnego, uwzględniają także ruch migracyjny – są to prognozy pomigracyjne (Kurkiewicz, 2010).
30
Prognoza biologiczna należy do rodzaju prognoz, które są prawdopodobne w przypadku populacji, w których migracje nie odgrywają istotnej roli w kształtowaniu jej stanu i struktury. Ich precyzyjność wzrasta wraz ze skalą opracowania – na poziomie regionalnym i krajowych ich prawdopodobność jest większa ze względu na większą ogólność i liczbę zdarzeń demograficznych. W przypadku małych populacji taka prognoza ma charakter czysto informacyjny. Etapy konstruowania prognozy biologicznej wyglądają następująco: 1. Ustalenie wyjściowych struktur ludności wg płci, wieku i rozmieszczenia. 2. Postarzanie ludności. 3. Szacowanie przyszłej liczby urodzeń (Holzer, 2003). Prognoza pomigracyjna stosowana jest w przypadku populacji, w których ruchy migracyjne w istotny sposób wpływają na ich stan. Ukazuje ona przyszłość nie tylko na podstawie obecnej sytuacji, ale również w warunkach symulowanych uwzględniających tendencje w zakresie dzietności, umieralności i migracji. Etapy konstruowania prognozy pomigracyjnej przy użyciu metody składnikowej wyglądają następująco: 1. Opracowanie prognozy biologicznej. 2. Opracowanie pomigracyjnej wersji uwzględniającej ustalenie kierunku i natężenia przepływu ludności (Kurkiewicz, 2010). Szacowanie skali migracji polega na ustaleniu liczby kobiet i mężczyzn migrujących corocznie z oraz do gminy.
Źródła danych wykorzystane przy sporządzaniu niniejszego opracowania to: . dane statystyczne Urzędu Gminy Budzyń, . dane statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego, . literatura wymieniona w rozdziale Bibliografia.
Charakterystyka demograficzna gminy budzyń Na potrzeby sporządzenia prognozy demograficznej dokonano analizy dynamiki podstawowych zjawisk i procesów demograficznych w gminie Budzyń. Analizie poddano lata 2000 – 2015.
Stan i dynamika ludności
W ujęciu statystycznym średni stan ludności to średnia arytmetyczna ze stanu liczebnego ludności na początku i końcu badanego okresu (Holzer, 2003). W analizowanym okresie czasu, tj. w latach 2000 – 2015, liczba ludności gminy Budzyń była ustabilizowana, aczkolwiek wyróżniała się stopniowym wzrostem. W 2015 r.
31 liczba ludności była większa o 242 osoby w porównaniu do roku 2000. Zmiany liczebności populacji w gminie Budzyń przedstawia poniższa tabela:
Tabela nr 14. Ludność gminy Budzyń wg faktycznego miejsca zamieszkania
LICZBA LUDNOŚCI LICZBA LUDNOŚCI WG PŁCI ROK OGÓŁEM kobiety mężczyźni 2000 8184 4086 4098 2001 8204 4087 4117 2002 8204 4069 4135 2003 8218 4060 4158 2004 8199 4057 4142 2005 8228 4071 4157 2006 8239 4063 4176 2007 8225 4057 4168 2008 8314 4094 4220 2009 8354 4126 4228 2010 8398 4143 4255 2011 8422 4160 4262 2012 8414 4148 4266 2013 8452 4177 4275 2014 8453 4176 4277 2015 8426 4156 4270 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Z powyższej tabeli wynika, że w latach 2000 – 2015 liczba ludności corocznie wzrastała, z wyjątkiem pojedynczych lat, tj. roku 2004, 2007, 2012 oraz 2015, w których liczba ludności w stosunku do roku poprzedzającego była niższa. Jednakże w każdym z wymienionych roczników spadek ten był nie wyższy niż 30 osób, co należy utożsamiać z typowymi wahaniami wynikającymi z procesów demograficznych, a nie z działaniem istotnego czynnika poza demograficznego.
32
Tabela nr 15. Tempo zmian liczby ludności w gminie Budzyń
Lata
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Tempo zmian (2000 0 100,244 100,244 100,415 100,183 100,538 100,672 100,501
rok = 100)
Lata
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Tempo zmian (2000 101,588 102,077 102,615 102,908 102,810 103,275 103,287 102,957 rok = 100) Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Analiza tempa zmian liczby ludności wskazuje wyraźnie, że w analizowanym okresie, w stosunku do roku wyjściowego, tj. roku 2000, liczba ludności gminy wzrastała. Wahania te były nieznaczne w kontekście ogólnej liczebności. Nawet wspomniane wyżej pojedyncze lata z ubytek liczby ludności w stosunku do roku poprzedniego, w kontekście tempa zmian liczebności, mają niewielkie znaczenie.
Ruch naturalny
Ruch naturalny obejmuje urodzenia i zgony oraz – pośrednio – zawieranie i rozwiązywanie związków małżeńskich. Zdarzenia te pociągają za sobą zmiany w stanie liczbowym i strukturze ludności. W analizie ruchu naturalnego analiza urodzeń i zgonów ma podstawowe znaczenie. Zawieranie małżeństw rozpatrywane są przede wszystkim z punktu widzenia potrzeb analizy urodzeń (Holzer, 2003). Jednakże znaczenie zawierania małżeństw w predykcji liczby urodzeń z roku na rok maleje ze względu na rosnącą w Polsce liczbę urodzeń dzieci pozamałżeńskich.
Tabela nr 16. Urodzenia żywe, zgodny, przyrost naturalny oraz zawarte małżeństwa w gminie Budzyń
Przyrost Lata Urodzenia żywe Zgodny ogółem Małżeństwa naturalny 2000 98 76 22 44 2001 89 72 17 42 2002 103 73 30 33 2003 79 67 12 39 2004 98 91 7 37 2005 98 55 43 40 2006 101 73 28 66
33
2007 104 77 27 68 2008 112 50 62 84 2009 122 77 45 70 2010 114 73 41 53 2011 102 74 28 50 2012 96 76 20 52 2013 97 48 49 33 2014 99 76 23 42 2015 76 72 4 44 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
W latach 2000 – 2015 obserwowano corocznie dodatni przyrost naturalny. Oznacza to, że liczba urodzenia przewyższała liczbę zgonów. Najwyższe wartości przyrostu naturalnego obserwowano w latach 2008 – 2010. Kształtowanie się wysokiego współczynnika przyrostu naturalnego w latach 2008 – 2010 można wiązać ze stosunkowo dużą liczbą zawartych małżeństw w latach 2006 – 2009. Lata 2006 – 2011 to duża liczba urodzeń przy względnie stałej liczbie zgonów. W niniejszym opracowaniu odstąpiono od przedstawienia oraz analizy danych dotyczących rozwodów ze względu na brak danych statystycznych na poziomie gminy (najniższy szczebel, na którym odbywa się ewidencja statystyczna tego czynnika to powiaty).
Migracje
Migracje (ruchy wędrówkowe) są czynnikiem, który obok umieralności, płodności i zawierania małżeństw, istotnie wpływa na stan i strukturę ludności. O ile jednak oddziaływanie rozrodczości i umieralności ma charakter długookresowy, o tyle migracje mogą w stosunkowo krótkim czasie istotnie zmieniać stan danej populacji (Kurkiewicz, 2010). Ze względu na czas trwania pobytu, ruchy wędrówkowe można podzielić na: migracje krótkookresowe i migracje długookresowe. Natomiast ze względu na fakt przekroczenia granicy państwowej – migracje wewnętrzne (krajowe) i zewnętrzne (zagraniczne). W niniejszym opracowaniu największe znaczenie mają migracje wewnętrzne, czyli ruchy wędrówkowe odbywające się pomiędzy jednostkami terytorialnymi wewnątrz państwa.
34
Tabela nr 17. Migracje wewnętrzne i zagraniczne w gminie Budzyń
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Zameld 8 owania 72 70 75 69 84 64 79 69 76 74 66 72 68 64 46 24 ogółem Zameld owania 24 40 44 31 35 26 44 37 31 48 33 32 34 29 20 8 z miast Zameld owania 48 30 31 38 48 38 35 32 42 25 31 40 31 35 26 16 ze wsi Zameld owania z 0 0 0 0 1 0 0 0 3 1 2 0 3 0 0 b.d. zagrani cy Wymel dowania 84 72 85 78 70 74 106 80 66 77 98 76 66 80 78 919 ogółem Wymel dowania 43 40 46 44 45 33 54 49 28 43 56 32 29 40 46 52 do miast Wymel dowania 41 32 39 34 25 41 45 28 34 28 40 43 37 40 31 39 na wieś Wymel dowania 0 0 0 0 0 0 7 3 4 6 2 1 0 0 1 b.d. za granicę Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Z analizy migracji wewnętrznych i zewnętrznych odbywających się w gminie Budzyń wynika, że w badanym okresie dominowały wymeldowania z gminy, za wyjątkiem lat: 2004, 2008 i 2012. Nieznacznie ujemne saldo migracji odnotowano także w latach: 2001, 2009, 2011. Analiza kierunków zameldowań i wymeldowań wskazuje na dość równorzędne znaczenie wsi i miast.
8 Z uwagi na brak danych w GUS na dzień opracowania niniejszej prognozy dot. zameldowań z zagranicy, pominięto ten składnik w sumie zameldowań ogółem 9 Z uwagi na brak danych w GUS na dzień opracowania niniejszej prognozy dot. wymeldowań za zagranicę, pominięto ten składnik w sumie wymeldowań ogółem 35
Ryc. 1 Ruch migracyjny w gminie Budzyń
Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Należy również zwrócić uwagę, że chociaż migracje zagraniczne nie odgrywają większego znaczenia w ogólnym ruchu migracyjnym, w rozpatrywanym przypadku ich nasilenie należy ściśle wiązać z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej i emigracją zarobkową. Największą liczbę wymeldowań za granicę odnotowano w latach 2006 – 2009, co można traktować jako konsekwencję stopniowego otwierania rynków pracy dla Polaków w krajach członkowskich Unii.
Tabela nr 18. Saldo migracji w gminie Budzyń w latach 2000 - 2015
002
2000 2001 2 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Saldo mi- -12 -2 -10 -9 14 -10 -27 -11 10 -3 -32 -4 2 -16 -32 -6710 gracji Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
10 Z uwagi na brak danych w GUS na dzień opracowania niniejszej prognozy dot. zameldowań z zagranicy, oraz wymeldowań za granicę, pominięto ten składnik w saldzie migracji 36
Struktura ludności wg płci i wieku
Zmiany liczby ludności pociągają za sobą również zmiany struktury według płci i wieku. Tabela nr 19. Ludność gminy Budzyń wg grup wieku i płci (stan na 31.12.2015 r.)
Przedziały Ogółem Współczynnik Liczba wiekowe Liczba kobiet feminizacji mężczyzn 0-4 463 244 219 89 5-9 564 307 257 83 10-14 431 235 196 83 15-19 499 245 254 103 20-24 630 364 266 73 25-29 680 369 311 84 30-34 754 401 353 88 35-39 697 347 350 100 40-44 594 315 279 88 45-49 461 245 216 88 50-54 482 242 240 99 55-59 647 318 329 103 60-64 553 257 296 115 65-69 412 197 215 109 70-74 169 64 105 164 75-79 159 59 100 169 80-84 132 38 94 247 85 i więcej 99 23 76 330 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Struktura populacji według płci w gminie Budzyń potwierdza zależność dotyczącą całej populacji kraju, tj. przewagę liczebną mężczyzn w młodszych grupach wieku i przewagę liczebną kobiet w starszych grupach wieku. W strukturze populacji gminy według płci i wieku przewaga liczebna mężczyzn notowana jest (uogólniając) do wieku 45 – 49. W grupie wiekowej 50 – 55 nastąpiło zrównanie liczby kobiet i mężczyzn (różnica wynosiła 2 osoby). W każdej następującej grupie wiekowej obserwować można stopniowo następującą przewagę liczebną kobiet . Największa przewaga występuje w dwóch najstarszych grupach wieku, w których współczynnik
37 feminizacji (określający ile kobiet w danym społeczeństwie przypada na określoną liczbę mężczyzn) wynosi ponad 200. Analiza struktury ludności gminy Budzyń według wieku wskazuje na największą liczebność grup wieku między 20 a 44 lata, aczkolwiek należy zwrócić uwagę na również dość liczne młodsze grupy wieku – poniżej 20 lat – oraz starsze, tj. 45 – 64. Znaczący spadek liczby ludności rozpoczyna się powyżej 70 roku życia, przy czym w przypadku mężczyzn gwałtowny spadek liczebności następuje już w grupie 70 – 74, a w przypadku kobiet dopiero w grupie wiekowej 80 – 84 lata. Jednym ze wskaźników najlepiej opisujących strukturę ludności wg wieku jest wskaźnik starości demograficznej. Wskaźnik ten rozumiany jest jako relacja liczby ludności w wieku emerytalnym (z punktu widzenia demograficznego - kobiety i mężczyźni w wieku 60 lat i więcej) do ogółu ludności. W 2015 r. w gminie Budzyń wskaźnik ten wynosił aż 18,09%. Uzyskanie ilościowej charakterystyki starzenia się danej populacji można ocenić stopień zaawansowania tego procesu. W tym celu konstruowane są skale starości demograficznej. Według skali E. Rosseta, jeśli w danej populacji odsetek osób w wieku powyżej 60 lat wynosi powyżej 12%, populacja znajduje się w stadium starości demograficznej (Kurkiewicz, 2010). Gmina Budzyń, na podstawie uzyskanego wskaźnika, znajduje się w stadium starości demograficznej.
Prognoza demograficzna do roku 2036 Prognozę demograficzną dla gminy Budzyń przygotowano w dwóch etapach: najpierw opracowano prognozę biologiczną, następnie opracowano wersję pomigracyjną. W prognozie biologicznej uwzględniono jedynie zmiany w ruchu naturalnym, z pominięciem ruchów migracyjnych. Prognozowanie biologiczne jest podstawową i najprostszą metodą prognozowania demograficznego i stanowi podstawę innych metod prognozowania. Ze względu na znaczenie ruchów migracyjnych w przebiegu zdarzeń i procesów demograficznych, wykonano także prognozę pomigracyjną, która rozpatruje łącznie ruch naturalny i wędrówkowy danej populacji. Należy pamiętać, że rozwój demograficzny jednostek terytorialnych zależny jest od szeregu czynników poza-demograficznych, takich jak: ustalenia planistyczne, planowane inwestycje, w tym inwestycje związane z przyrostem miejsc pracy oraz atrakcyjność terenów. Z uwagi na dynamikę procesów demograficznych, a także losowość niektórych zdarzeń demograficznych i nieprzewidywalność procesów demograficznych spowodowaną niemożnością określenia przyszłych zachowań ludzkich, poniższe prognozy należy uznać jako obarczone niepewnością.
38
Prognoza biologiczna
Etapy konstruowania prognozy biologicznej przedstawiono w rozdziale 2 pt. „Metodyka badań i źródła danych”. Na potrzeby pierwszego etapu, tj. ustalenia wyjściowych struktur ludności, wykorzystano dane dotyczące stanu i struktury ludności w gminie Budzyń według stanu na dzień 31.12.2015 roku. W następnej kolejności dokonano postarzania ludności wykorzystując informacje o umieralności pochodzące z tablic trwania życia opracowanych przez Główny Urząd Statystyczny w 2015 roku11 i przyjęto ich niezmienność dla roku 2016. Postarzenie ludności miało na celu określenie liczby ludności, która hipotetycznie dożyłaby do końcowego punktu, dla którego opracowano prognozę. Zgodnie z założeniami metodologicznymi, postarzania ludności dokonano w ramach jednorocznych grup wieku12, z uwzględnieniem podziału na płeć. Dla zobrazowania zmian w liczebności populacji gminy Budzyń postarzania ludności przeprowadzono przyjmując – dla łatwości wyliczeń matematycznych – zaokrąglone wartości trwania życia: dla mężczyzn 72 lata, dla kobiet 80 lat13. Wyniki postarzania ludności wyglądają następująco:
Tabela nr 20. Rezultaty przeprowadzenia postarzania populacji gminy Budzyń
Horyzont czasowy Liczba ludności Liczba mężczyzn Liczba kobiet ogółem
20 lat – rok 2036 3 314 3 566 6 880
Źródło: opracowanie własne
W trzecim etapie należało wyznaczyć prognozowany poziom płodności, dla którego kluczowym jest ustalenie współczynnika dzietności. Od 2010 roku dostrzegalna jest tendencja do obniżania się współczynnika dzietności (w roku 2015 nastąpił nieznaczny wzrost względem roku poprzedniego).
11 Z uwagi na stopień szczegółowości oraz poziomy administracyjne, dla których przygotowywane są tablice trwania życia w niniejszym opracowaniu przyjęto wartości wyliczone dla podregionu pilskiego 12 Dane dot. stanu ludności w jednorocznych grupach wieku przygotowane przez GUS dostępne są dla wieku 0-29 lat. W celu dokonania obliczeń mających na celu postarzenie ludności, dla wieku powyżej 29 lat wykorzystano dane dostępne dla czteroletnich grup wieku. 13 Dokładne wskaźniki dalszego trwania życia według tablic trwania życia w 2015 r. dla podregionu pilskiego to: mężczyźni 72,4 lata, kobiety 80,3 39
Na potrzeby niniejszego opracowania, skorzystano z współczynnika dzietności dla podregionu pilskiego, który w 2015 r. wyniósł 1,35 i przyjęto ten współczynnik jako niezmienny w ciągu najbliższych 20 lat.
Tabela nr 21. Współczynnik dzietności w podregionie pilskim w latach 2010 – 2015
Rok 2010 2011 2012 2013 2014 2015 współczynnik 1,510 1,371 1,387 1,331 1,328 1,348 dzietności Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
Korzystając z informacji o płodności ustalono liczbę dzieci urodzonych w okresie horyzontu prognozy przez kobiety w wieku rozrodczym, tj. 15 – 49 lat, które dożyły horyzontu prognozy. Liczbę urodzonych dzieci zweryfikowano w oparciu o współczynnik zgonów niemowląt kształtujący się na poziomie 3,7‰ na 1000 urodzeń. Ostatnim etapem było dokonanie prognozowania na okres 20 lat. Po przeprowadzeniu wszystkich etapów konstruowania prognozy biologicznej uzyskano ostateczny wynik określający liczbę ludności gminy Budzyń w roku 2036 – 9 233 osób. Z przeprowadzonego prognozowania biologicznego wynika, że w najbliższych kilku latach obserwować będzie można dalszy wzrost liczby ludności gminy Budzyń. Szacuje się, że liczba mieszkańców gminy (prognozowana wyłącznie na podstawie analizy urodzeń i zgonów) w 2036 roku będzie o 807 osób większa niż odnotowana w 2015 r.
Prognoza pomigracyjna
Oprócz ruchu naturalnego ludności, który jest głównym czynnikiem wpływającym na rozwój demograficzny, przy opracowywaniu finalnej prognozy demograficznej, konieczne było uwzględnienie również czynników migracyjnych. Czynnik migracyjny poprzez swą zmienność w czasie wpływa w sposób istotny na wynik prognozy. Wyznaczenie prognozy liczby ludności w wersji pomigracyjnej wymaga określenia napływu osób do danej zbiorowości oraz odpływu osób z tej zbiorowości. Prognozowanie migracji jest jednym z najtrudniejszych elementów prognozowania demograficznego, gdyż jest ona zjawiskiem bardzo złożonym, kształtowanym przede wszystkim przez czynniki ekonomiczne, psychologiczne i socjologiczne.
40
W wykonanej dla gminy Budzyń prognozie pomigracyjnej, po przeanalizowaniu natężenia ruchów wędrówkowych w latach 2000 – 201514, wstępnie przyjęto wariant zakładający utrzymywanie się ujemnego salda migracji, ale w o połowę mniejszym wymiarze. Wynik prognozowania pomigracyjnego, czyli ostateczny wynik prognozy, wskazuje również na dalszy wzrost liczby ludności gminy Budzyń, jednak wzrost ten będzie mniejszy niż wynik prognozowania biologicznego. Przewiduje się, że w 2036 roku liczba mieszkańców gminy wyniesie 8 540 osób.
Pomigracyjna wersja prognozy, mimo że przewiduje również postępujący wzrost liczby ludności gminy, zakłada, że nie będzie on tak dynamiczny jak w wersji biologicznej. Szacuje się, że w roku 2036 populacja gminy Budzyń wzrośnie o 114 osoby.
Tabela nr 22. Przewidywane tempo zmian liczby ludności w gminie
Budzyń do roku 2036
Lata
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Tempo zmian 0 100,244 100,244 100,415 100,183 100,538 100,672 100,501 (2000 rok
= 100)
Lata
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2036
Tempo zmian 101,588 102,077 102,615 102,908 102,810 103,275 103,287 102,957 104,349 (2000 rok = 100) Źródło: opracowanie własne
Prognozowany wynik zakłada wolniejsze – niż w ostatnich 16 latach - tempo przyrostu liczby ludności. Od roku 2000 do 2015 liczba ludności gminy wzrosła o 242 osoby, natomiast według wyliczeń w następnych 20 latach – o 114 osób. Powodem mniejszego przyrostu liczby ludności może być zmniejszający się współczynnik dzietności oznaczający mniejszy przyrost naturalny oraz zwiększający się ubytek liczby mieszkańców migrujących do większych ośrodków miejskich.
Po przeanalizowaniu powyższego wyniku prognozowania pomigracyjnego, który oparty jest na wyliczeniach matematycznych należy dokonać korekty uwzględniającej
14 Z uwagi na brak pełnych danych dotyczących migracji, analiza tego czynnika za 2015 r. nie uwzględnia wymeldowań za granicę i zameldowań z zagranicy. 41 bieżącą sytuację społeczno – gospodarczą gminy Budzyń. Z uwagi na dynamiczny rozwój podmiotów gospodarczych, co ma swoje odzwierciedlenie w danych statystycznych, oraz obserwowany aktualnie duży ruch budowlany w zakresie budownictwa mieszkaniowego (jednorodzinnego i wielorodzinnego) na terenie gminy Budzyń przewiduje się większy przyrost liczby ludności z uwagi na przewidywane dodatnie saldo migracji, w szczególności z okolicznych gmin, które nie rozwijają się w takim tempie jak gmina Budzyń. W związku z 2 powyższym przyjęto utrzymywanie się ujemnego salda migracji w wymiarze mniejszym o /3. Uzyskany końcowy wynik prognozy demograficznej dla gminy Budzyń w 2036 roku wyniósł 8 771 osób.
5. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMINĘ WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAKŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, SŁUŻĄCYCH REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH GMINY
Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej: Zgodnie z informacjami zawartymi w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Budzyń na lata 2017 – 2023 przedsięwzięciami z zakresu infrastruktury drogowej planowanymi do zrealizowania są: - przebudowa drogi gminnej zlokalizowanej w sołectwie Podstolice, - przebudowa drogi gminnej zlokalizowanej w sołectwie Sokołowo Budzyńskie, - budowa dróg gminnych nr 201570P i 201560P w Budzyniu (ul. Parkowa, Akacjowa, Klonowa i Wielkopolska), - przebudowa dróg gminnych w Budzyniu – oś. Piaski.
Tabela nr 23. Przedsięwzięcia z zakresu infrastruktury drogowej planowane do zrealizowania w gminie Budzyń w latach 2017 - 2023
Łączne nakłady Rodzaj przedsięwzięcia Okres realizacji finansowe [zł] przebudowa drogi gminnej zlokalizowanej w sołectwie 2016 - 2018 744 000,00 Podstolice przebudowa drogi gminnej zlokalizowanej w sołectwie 2016 - 2018 2 656 000,00 Sokołowo Budzyńskie budowa dróg gminnych nr 201570P i 201560P w Budzyniu (ul. 2016 - 2017 1 440 000,00 Parkowa,
42
Akacjowa, Klonowa i Wielkopolska) przebudowa dróg gminnych w 2016 - 2017 950 000,00 Budzyniu – oś. Piaski Źródło: opracowanie własne na podstawie Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Budzyń na lata 2017 - 2023
W założeniach Prognozy nie uwzględniono większości zaplanowanych dróg publicznych na terenach przeznaczonych pod nowe zainwestowanie przewidzianych w obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Jedynie ulice: Parkowa, Akacjowa, Klonowa i część ulicy Wielkopolskiej są to drogi wynikające z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Opracowując miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gmina przesądziła o przeznaczeniu poszczególnych terenów oraz ustaliła sposób obsługi komunikacyjnej i infrastrukturalnej. W ten sposób gmina zapewniła planowy i harmonijny sposób zagospodarowania terenów dotąd niezainwestowanych. Należy jednak zauważyć, że gmina nie ma zaplanowanych środków na kompleksową budowę tych dróg.
Możliwości finansowania przez gminę wykonania infrastruktury technicznej: Gmina Budzyń charakteryzuje się wysokimi wskaźnikami wyposażenia gospodarstw w instalacje wodociągowej, jednakże z kanalizacji sanitarnej korzysta tylko 61,8% ogółu ludności, a z sieci gazowej zaledwie 44,9% osób. Istnieje zatem potrzeba doposażenia terenów gminy w sieć kanalizacji sanitarnej oraz sieć gazową. Konieczność taka istnieje tym bardziej, że w perspektywie 20-letniej przewidywany jest wzrost liczby mieszkańców, a co za tym idzie zasiedlane będą nowe tereny gminy.
W Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Budzyń na lata 2017 – 2023 nie ujęto żadnych przedsięwzięć z zakresu budowy sieci infrastruktury technicznej. Perspektywiczne plany budowy infrastruktury technicznej będą na bieżąco uwzględniane w uchwałach budżetowych gminy na następne lata, stosownie do potrzeb, poprzez racjonalne gospodarowanie zasobami finansowymi gminy.
Możliwości finansowania przez gminę wykonania infrastruktury społecznej: Zgodnie z informacjami zawartymi w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Budzyń na lata 2017 – 2023 przedsięwzięciami z zakresu infrastruktury społecznej planowanymi do zrealizowania są: - budowa świetlicy wiejskiej wraz z zagospodarowaniem najbliższego otoczenia we wsi Wyszynki, - przebudowa i remont świetlicy wiejskiej wraz z zagospodarowaniem najbliższego otoczenia we wsi Brzekiniec, - przebudowa otwartego, wielofunkcyjnego stadionu sportowego w Budzyniu.
43
Tabela nr 24. Przedsięwzięcia z zakresu infrastruktury społecznej planowane do zrealizowania w gminie Budzyń w latach 2017 - 2023
Rodzaj przedsięwzięcia Łączne nakłady Okres realizacji finansowe [zł] budowa świetlicy wiejskiej wraz z zagospodarowaniem najbliższego 2016-2018 520 000,00 otoczenia we wsi Wyszynki przebudowa i remont świetlicy wiejskiej wraz z zagospodarowaniem 2016 – 2018 250 000,00 najbliższego otoczenia we wsi Brzekiniec przebudowa otwartego, wielofunkcyjnego stadionu 2014 - 2018 3 105 000,00 sportowego w Budzyniu Źródło: opracowanie własne na podstawie Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Budzyń na lata 2017 - 2023
Analizując wydatki z budżetu gminy w latach 2013 – 2016 można zauważyć, że w większości działów wydatki na cele infrastruktury społecznej rosną. Poniższa tabela stanowi wyciąg z wydatków budżetowych gminy w latach 2013 – 2016.
Tabela nr 25. Wykaz wydatków gminy na zadania z zakresu infrastruktury społecznej zrealizowane w latach 2013 - 2016
Działy Klasyfikacji Budżetowej Wydatki gminy podziałem na działy Klasyfikacji dotyczące infrastruktury Budżetowej społecznej 2013 2014 2015 2016
Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 477 752,71 329 736,34 474 273,58 486 000,00 przeciwpożarowa Dział 801 - Oświata 10 026 967,95 10 024 991,26 10 486 524,16 11 007 670,00 i wychowanie Dział 851 - Ochrona zdrowia 123 334,80 271 693,55 132 376,35 150 000,00 Dział 852 - Pomoc społeczna 4 318 204,77 4 329 577,56 4 492 950,95 4 414 627,00
Dział 853 - Pozostałe zadania w 0,00 53 841,36 0,00 0,00 zakresie polityki społecznej
Dział 854 - Edukacyjna opieka 66 902,88 78 598,14 46 759,67 0,00 wychowawcza
Dział 900 - Gospodarka 3 422 086,36 2 417 871,56 1 556 776,51 2 153 864,00 komunalna i ochrona środowiska
Dział 921 - Kultura i ochrona 1 620 092,17 2 690 391,51 2 630 909,80 1 462 611,00 dziedzictwa narodowego Dział 926 - Kultura fizyczna 265 882,79 381 287,48 241 299,99 574 000,00 i sport Źródło: opracowanie własne na podstawie Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Budzyń na lata 2017 - 2023
Wzrost wydatków następował w działach: bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa, oświata i wychowanie, ochrona zdrowia, gospodarka komunalna i ochrona 44
środowiska, kultura fizyczna i sport. Gmina posiada więc doraźne możliwości zwiększania budżetu na cele realizacji zadań z zakresu infrastruktury społecznej.
45
6. BILANS TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 778 ze zm.) w studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające z potrzeb i możliwości rozwoju gminy, uwzględniając między innymi bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę. Przepisy ustawy wskazują konieczność oszacowania możliwość lokalizowania na analizowanych obszarach nowej zabudowy, wyrażonej w powierzchni użytkowej, w podziale na funkcje zabudowy. Poniżej określono chłonność obszarów, rozumianą jako możliwość lokalizowania na tych obszarach nowej zabudowy, podając jej powierzchnię użytkową w m2 (oraz hektarach) w podziale na funkcje oraz wg jednostek osadniczych (obrębów ewidencyjnych). Chłonność terenu uwzględnia m.in. wielkość minimalnej powierzchni nowo wydzielonych działek, przeciętną powierzchnię użytkową mieszkania na 1 osobę, przeciętną powierzchnię użytkową 1 mieszkania, dopuszczalny procent zabudowy na terenach inwestycyjnych oraz współczynnik korygujący przewidziany dla funkcji uzupełniających. Bilans terenu opracowano na podstawie: danych z ewidencji gruntów i budynków dotyczących powierzchni terenów zabudowanych i zurbanizowanych (niezabudowanych) znajdujących się w granicach jednostek osadniczych (obrębów ewidencyjnych) oraz danych dotyczących powierzchni terenów, dla których opracowano miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i stopnia ich wykorzystania. W kolejnym kroku chłonność terenu określoną z analiz przestrzennych porównano z maksymalnym w skali gminy zapotrzebowaniem na nową zabudowę wynikającym z analiz ekonomicznych, środowiskowych, społecznych i prognozy demograficznej, co pozwoliło określić bilans (niedostatek lub nadmiar) terenów przeznaczonych do zainwestowania na terenie gminy Budzyń.
Maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę wynikające z analiz ekonomicznych, środowiskowych, społecznych i demograficznych
Prognoza demograficzna sporządzona na potrzeby niniejszego bilansu przedstawia szacunek, że w 2036 roku w gminie Budzyń liczba mieszkańców będzie wynosić ok. 8 771 osób. Zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową, w przeciągu najbliższych 20 lat dla ok. 8 771 osób wyniesie ok. 348 910,38 m2 (ok. 34,89 ha) powierzchni użytkowej
46 mieszkań. Powierzchnia taka przeznaczona pod realizację zabudowy mieszkaniowej powinna zabezpieczyć zapotrzebowanie mieszkańców gminy na lokale mieszkalne. Rozwojowi zabudowy mieszkaniowej powinien towarzyszyć zrównoważony rozwój terenów przewidzianych pod zabudowę usługową oraz produkcyjną, tak aby zabezpieczyć zapotrzebowanie mieszkańców gminy na usługi (w tym usługi publiczne) oraz zapotrzebowanie na odpowiednią liczbę stanowisk pracy. Maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na zabudowę usługową oraz obiekty produkcyjne, składy i magazyny przy uwzględnieniu prognozy demograficznej analiz ekonomicznych, społecznych i środowiskowych szacuje się na ok. 1 000 000,00 m2 (ok. 100 ha) powierzchni użytkowej zabudowy.
Chłonność, położonych na terenie gminy Budzyń, obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostki osadniczej
Na podstawie danych z ewidencji gruntów i budynków gminy Budzyń określono powierzchnię oraz strukturę gruntów zabudowanych i zurbanizowanych (tabela nr 26). Całkowita powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych na terenie gminy Budzyń wynosi ok. 643 ha co stanowi ok. 3,08% łącznej powierzchni gminy Budzyń.
Tabela nr 26. Szacunkowa struktura użytkowania gruntów w gminie Budzyń
Udział w pow. ogólnej gmina Budzyń Użytkowanie terenu gruntów [ha] [%]
powierzchnia ogółem 20856 100,00
użytki rolne 12361 59,27 grunty leśne oraz zadrzewione i 7634 36,60 zakrzewione tereny zabudowane i 643 3,08 zurbanizowane
grunty pod wodami 38 0,18
użytki ekologiczne 63 0,30
nieużytki 115 0,56
tereny różne 2 0,01 Źródło: dane Urzędu Gminy Budzyń, stan na 01.01.2016 r.
47
Na podstawie istniejącego użytkowania terenu oraz danych z ewidencji gruntów i budynków określono szacunkową chłonność położonych na terenie gminy obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostki osadniczej w podziale na funkcje zabudowy. Chłonność uwzględnia m.in. dopuszczalny procent zabudowy na terenach inwestycyjnych oraz współczynnik korygujący przewidziany dla funkcji uzupełniających. Chłonność przedstawiono w powierzchni użytkowej mierzonej w m2.
Tabela nr 27. Szacunkowa chłonność terenów o zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w granicach jednostek osadniczych w podziale na funkcje użytkowania terenu.
Szacunkowa chłonność terenów o zwartej strukturze funkcjonalno- Jednostka przestrzennej wg funkcji terenu wyrażonej w powierzchni użytkowej [m2] osadnicza zabudowy przeznaczonej na działalność (obręb zabudowy mieszkaniowej, w tym usługową, w tym usługi publiczne, obiekty ewidencyjny) zabudowy zagrodowej produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej BUDZYŃ 93 515,81 259 681,2
OSTRÓWKI 4 900,08 8 524,8
PODSTOLICE 4 500,3 4 582,0
DZIEWOKLUCZ 9 587,36 4 926,8 SOKOŁOWO 11 045,01 10 184,8 BUDZYŃSKIE WYSZYNKI 4 027,85 1 217,6
KĄKOLEWICE 2 221,09 21 870,8
BRZEKINIEC 4 218,53 2 757,2
BUKOWIEC 5 785,87 2 570,8
WYSZYNY 9 278,67 20 087,6
GRABÓWKA 3 045,78 - NOWA WIEŚ 1 993,88 643,6 WYSZYŃSKA NOWE 4 080,03 2 200,4 BRZEŹNO PROSNA 6 855,34 5 230,0
NIEWIEMKO 569,93 -
POPIELNO 1 132,19 -
48
OGÓŁEM (m2) 166 757,56 344 477,60
OGÓŁEM (ha) 16,68 34,45 Źródło: opracowanie własne
Dla łącznej chłonności zabudowy mieszkaniowej (jednorodzinnej oraz wielorodzinnej) o powierzchni użytkowej zabudowy wynoszącej ok. 166 757,56m2 (ok. 16,68 ha), przy założeniu że w 2015 r. średnio na jednego mieszkańca gminy Budzyń przypadało 25,5 m2 powierzchni użytkowej mieszkania. Na cele realizacji działalności gospodarczej w tym usług, obiektów produkcyjnych, składów i magazynów oraz produkcji rolniczej przeznaczonych jest obecnie, wg ewidencji gruntów i budynków, ok. 344 477,60 m2 (ok. 34,45 ha) powierzchni użytkowej zabudowy.
Chłonność, położonych na terenie gminy Budzyń, obszarów przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę
Na terenie gminy Budzyń obowiązują 34 miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Spośród wszystkich miejscowych planów dominują plany sporządzone na potrzeby wyznaczenia obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych, nie przewidujące żadnej zabudowy kubaturowej. Analiza głównych funkcji wyznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dla gminy Budzyń wskazuje, że na cele lokalizacji zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w tym zabudowy zagrodowej, przewidziano łącznie powierzchnię ok. 62,87 ha, z czego najwięcej takich terenów wyznaczono w obrębie ewidencyjnym Budzyń. Obręby: Popielno, Niewiemko, Prosna, Nowe Brzeźno, Nowa Wieś Wyszyńska, Grabówka, Wyszyny Brzekiniec, Wyszynki, Podstolice i Ostrówki nie mają ustalonych w miejscowych planach terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Na cele lokalizacji zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej wyznaczono w obrębie Budzyń teren o powierzchni ok. 0,83 ha. Natomiast na cele lokalizacji zabudowy przeznaczonej na działalność usługową, w tym usługi publiczne, obiekty produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej w planach miejscowych przewidziano łącznie ok. 100,82 ha, z czego najwięcej w obrębach ewidencyjnych Budzyń i Kąkolewice. W tabeli 28 przedstawiono obliczoną szacunkową chłonność terenów objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.
49
Tabela nr 28. Szacunkowa chłonność terenów objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego granicach jednostek osadniczych w podziale na funkcje użytkowania terenu
Szacunkowa chłonność terenów o zwartej strukturze funkcjonalno- 2 Jednostka przestrzennej wg funkcji terenu wyrażonej w powierzchni użytkowej [m ] zabudowy osadnicza zabudowy przeznaczonej na działalność mieszkaniowej zabudowy (obręb usługową, w tym usługi publiczne, obiekty jednorodzinnej w tym mieszkaniowej produkcyjne, składy i magazyny oraz ewidencyjny) zabudowy wielorodzinnej obiekty produkcji rolniczej zagrodowej BUDZYŃ 46 862,73 3215,1 208 517,6
OSTRÓWKI - - -
PODSTOLICE - - -
DZIEWOKLUCZ 97,75 - 31 526,4 SOKOŁOWO 1 103,58 - - BUDZYŃSKIE WYSZYNKI - - 7 869,6
KĄKOLEWICE 2 386,73 - 142 888,4
BRZEKINIEC - - 8 108,0
BUKOWIEC 387,11 - -
WYSZYNY - - 4 360,4
GRABÓWKA - - - NOWA WIEŚ - - - WYSZYŃSKA NOWE - - - BRZEŹNO PROSNA - - -
NIEWIEMKO - - -
POPIELNO - - -
OGÓŁEM (m2) 50 837,91 3 215,1 403 270,4
OGÓŁEM (ha) 5,08 0,3215 40,3270
Źródło: Opracowanie własne
50
Maksymalne w skali gminy Budzyń zapotrzebowanie na nową zabudowę w porównaniu do sumy powierzchni użytkowej zabudowy
Maksymalne w skali Gminy Budzyń zapotrzebowanie na nową zabudowę, wyrażone w ilości powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje zabudowy, określone zostało na podstawie różnicy prognozowanego zapotrzebowania na nową zabudowę a powierzchnią użytkową terenów wyznaczonych na podstawie szacunkowej maksymalnej chłonności terenów o zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostek osadniczych w podziale na funkcje użytkowania terenu przedstawionej w tabeli 29. Szacunkową maksymalną chłonność terenów wyznaczono na podstawie sumy powierzchni terenów objętych ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz powierzchni terenów już zainwestowanych zlokalizowanymi poza granicami miejscowych planów.
Tabela nr 29. Szacunkowa maksymalna chłonność terenów o zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostek osadniczych w podziale na funkcje użytkowania terenu.
Szacunkowa maksymalna chłonność terenów o zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej wg funkcji terenu wyrażonej w powierzchni Jednostka 2 osadnicza użytkowej [m ] (obręb zabudowy mieszkaniowej zabudowy przeznaczonej na działalność ewidencyjny) jednorodzinnej, w tym zabudowy usługową, w tym usługi publiczne, obiekty zagrodowej oraz produkcyjne, składy i magazyny oraz zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej obiekty produkcji rolniczej BUDZYŃ 46 372,85 386 338,00
OSTRÓWKI 14 700,24 5 921,60
PODSTOLICE 13 500,38 4 091,60
DZIEWOKLUCZ 29 030,55 30 054,40 SOKOŁOWO 36 402,65 10 184,80 BUDZYŃSKIE WYSZYNKI 12 083,56 8 517,20
KĄKOLEWICE 13 741,92 158 150,80
BRZEKINIEC 12 655,58 2 757,20
BUKOWIEC 18 423,18 2 109,20
WYSZYNY 27 836,01 16 549,60
GRABÓWKA 9 137,34 0,00
51
NOWA WIEŚ 5 981,65 447,20 WYSZYŃSKA NOWE 12 240,10 1 364,00 BRZEŹNO PROSNA 20 566,03 4 882,40
NIEWIEMKO 1 709,79 0,00
POPIELNO 3 396,58 0,00
OGÓŁEM (m2) 277 778,43 631 368,00
OGÓŁEM (ha) 27,78 63,14
Źródło: Opracowanie własne
Z analizy chłonności całkowitej wynika, że na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jedno- i wielorodzinną istnieje możliwość zlokalizowania budynków mieszkalnych o łącznej powierzchni użytkowej zabudowy ok. 277 778,43 m2 (ok. 27,78 ha). Chłonność całkowita terenów przeznaczonych na cele rozwoju działalności usługowej, w tym usług publicznych, obiektów produkcyjnych, składów i magazynów oraz obiektów produkcji rolniczej wynosi łącznie ok. 631 368,00 m2 (ok. 63,14 ha) powierzchni użytkowej zabudowy.
. Tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej Całkowita chłonność terenów mieszkaniowych (zabudowa mieszkaniowa w ramach zabudowy zagrodowej, zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna) wyrażona w powierzchni użytkowej zabudowy wynosi ok. 277 778,43 m2 (ok. 27,78 ha). Maksymalne zapotrzebowanie na ten rodzaj zabudowy w okresie najbliższych 30 lat wyniesie ok. 348 910,38 m2 (ok. 34,89 ha) powierzchni użytkowej mieszkań. Istnieje zatem potrzeba wyznaczenia nowych terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej stanowiącej odpowiedź na przewidywane zapotrzebowanie na taką zabudowę w gminie. Z uwagi na fakt, że maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową przekracza sumę powierzchni użytkowej zabudowy wynikającą z maksymalnej chłonności terenów dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy mieszkaniowej poza obszarami jednostek osadniczych oraz poza obszarami przeznaczonymi na tę zabudowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Biorąc pod uwagę niepewność procesów rozwojowych wyrażającą się możliwością zwiększenia zapotrzebowania w stosunku do wyników analiz zakłada się możliwość dalszego wzrostu nowych terenów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe.
52
Zaleca się kształtowanie polityki przestrzennej w zakresie rozwoju zabudowy mieszkaniowej w gminie Budzyń poprzez wprowadzanie korekt wynikających z konieczności uwzględnienia istniejącego stanu zagospodarowania terenu lub poprawy funkcjonalności przestrzennej w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostki osadniczej, jak również jako uzupełnienie niezagospodarowanych terenów w funkcjonujących w ramach zwartej struktury funkcjonalno – przestrzennej.
. Tereny rozwoju zabudowy produkcyjnej i usługowej Całkowita chłonność terenów pod działalność usługową, w tym usługi publiczne, obiekty produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej oszacowana została na ok. 631368,00 m2 (ok. 63,14 ha) powierzchni użytkowej zabudowy. Uwzględniając przewidywania prognozy demograficznej oraz związane z nią wzrastające zapotrzebowanie na nowe tereny mieszkaniowe, należy przypuszczać, że nastąpi również wzrost zapotrzebowania na usługi komercyjne, działalność produkcyjną, składową magazynową i składową. Oszacowano, że zapotrzebowanie na rozwój terenów przewidzianych pod działalność usługową, w tym usługi publiczne, obiekty produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej może wynieść ok. 1 000 000 m2 (ok. 100 ha) powierzchni użytkowej zabudowy. Ponieważ maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę produkcyjno - usługową przekracza sumę powierzchni użytkowej zabudowy wynikającą z maksymalnej chłonności terenów dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy o takiej funkcji poza obszarami jednostek osadniczych oraz poza obszarami przeznaczonymi na tę zabudowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Jednakże z uwagi na charakter zabudowy produkcyjno – usługowej (w tym zabudowy produkcji rolniczej) i jej potencjalne negatywne oddziaływanie na tereny mieszkaniowe, zaleca się, aby nowe tereny przeznaczone na cele działalności usługowej i produkcyjnej wyznaczać jako kontynuację istniejących terenów aktywizacji gospodarczej, przy wykorzystaniu optymalnej dostępności komunikacyjnej i przestrzennej - korzystną lokalizacją terenów produkcyjnych są także obszary przy głównych ciągach komunikacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym. W ramach terenów rozwoju zabudowy usługowej należy przewidzieć konieczność dostosowania ilości i lokalizacji zabudowy do zmieniającej się liczby ludności w gminie. Zabudowa usługowa, w tym usługi publiczne, powinna się rozwijać w ramach zwartych jednostek osadniczych zapewniając niezbędne zaplecze dla mieszkańców gminy.
53
PODSUMOWANIE
W niniejszym opracowaniu przedstawiono analizy ekonomiczne, środowiskowe, społeczne oraz prognozę demograficzną, które stanowią podstawę do oszacowania potencjalnych możliwości rozwojowych gminy Budzyń. Analizie poddano również możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy. Powyższe analizy wskazały możliwości rozwoju gminy. Dokonano również bilansu terenu, wskazując maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę, w oparciu o powyższe analizy. Zbadano chłonność terenów w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostek osadniczych gminy stanowiących obręby ewidencyjne oraz terenów przewidzianych pod zabudowę w obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W wyniku przeprowadzonych analiz i obliczeń uzyskano maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę. Zostało ono wyliczone na podstawie danych demograficznych oraz wskaźników dotyczących jakości życia mieszkańców. Wzięto pod uwagę również wzrost standardów zamieszkania, w szczególności polegających na zwiększeniu powierzchni użytkowej mieszkań przypadających na jedną osobę. Przy takich założeniach oszacowano zapotrzebowanie na: - zabudowę mieszkaniową, w tym zabudowę zagrodową: około 348 910,38 m2 (34,89 ha) powierzchni użytkowej zabudowy, - zabudowę usługową oraz obiekty produkcyjne, składy i magazyny: około 1 000 000,0 m2 (100 ha) powierzchni użytkowej zabudowy. Na podstawie istniejącego użytkowania terenu określono szacunkową chłonność położonych na terenie gminy obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostki osadniczej stanowiących obręby ewidencyjne w podziale na funkcje zabudowy. Chłonność ta została wyznaczona w oparciu o stan istniejący (mapa ewidencyjna gminy). Uwzględniono grunty zabudowane i zurbanizowane. Obliczono następującą chłonność terenów w podziale na: - zabudowę mieszkaniową, w tym zabudowę zagrodową: około 166 757,56 m2 (16,68 ha) powierzchni użytkowej zabudowy, - zabudowę przeznaczoną pod działalność usługową, w tym usługi publiczne, obiekty produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej: około 344 477,60 m2 (34,45 ha) powierzchni użytkowej zabudowy. Szacunkowa chłonność terenów wyznaczona na podstawie powierzchni terenów objętych ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:
54
- zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, w tym zabudowę zagrodową: około 50 837,91 m2 (5,08 ha) powierzchni użytkowej zabudowy, - zabudowę mieszkaniową wielorodzinną: około 3 215,1 m2 (0,3215 ha) powierzchni użytkowej zabudowy, - zabudowę przeznaczoną pod działalność usługową, w tym usługi publiczne, obiekty produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej: około 403 270,4 m2 (40,3270 ha) powierzchni użytkowej zabudowy. Szacunkowa maksymalna chłonność terenów w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostki osadniczej stanowiących obręby ewidencyjne w podziale na funkcje użytkowania terenu w oparciu o miejscowe plany oraz obszary zabudowane i zurbanizowane nie objęte miejscowymi planami: - zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, w tym zabudowa zagrodowa, oraz zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna: około 277 778,43 m2 (27,78 ha) powierzchni użytkowej zabudowy, - zabudowa przeznaczoną pod działalność usługową, w tym usługi publiczne, obiekty produkcyjne, składy i magazyny oraz obiekty produkcji rolniczej: około 631 368,00 m2 (63,14 ha) powierzchni użytkowej zabudowy.
WNIOSKI:
1. Zestawienie chłonności terenów wyrażone w powierzchni użytkowej zabudowy w gminie Budzyń – bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę. Powierzchnia Powierzchnia użytkowa użytkowa zabudowy zabudowy usługowej (w mieszkaniowej, w tym usług publicznych),
tym zabudowy obiektów produkcyjnych, zagrodowej składów i magazynów [m2] [m2] maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na zabudowę wyznaczone na podstawie 348 910,38 1 000 000,0 przeprowadzonych analiz oraz w oparciu o prognozy demograficzne szacunkowa chłonność terenów wyznaczona w oparciu o istniejące 166 757,56 344 477,60 użytkowanie terenów 50 837,91 (zabudowa szacunkowa chłonność terenów mieszkaniowa jednorodzinna, wyznaczona w oparciu o ustalenia w tym zabudowa zagrodowa) 403 270,4 miejscowych planów + 3 215,1 (zabudowa zagospodarowania przestrzennego mieszkaniowa wielorodzinną) = 54 053,01 szacunkowa maksymalna chłonność terenów wyznaczona w oparciu o 277 778,43 631 368,00 miejscowe plany oraz obszary
55 zabudowane i zurbanizowane nie objęte miejscowymi planami - 71 131,95 BILANS TERENÓW - 368 632,0 „-” oznacza niedobór zabudowy
2. W stosunku do maksymalnego w skali gminy Budzyń zapotrzebowania na nowe tereny zabudowy oraz obecnej maksymalnej chłonności terenów istnieje możliwość wyznaczania nowych terenów pod rozwój zabudowy mieszkaniowej. 3. Zaleca się kształtowanie polityki przestrzennej w zakresie rozwoju zabudowy mieszkaniowej w gminie Budzyń poprzez wprowadzanie korekt wynikających z konieczności uwzględnienia istniejącego stanu zagospodarowania terenu lub jako uzupełnienie niezagospodarowanych terenów w funkcjonujących w ramach zwartej struktury funkcjonalno – przestrzennej. 4. Istnieje potencjalna możliwość rozwoju zabudowy usługowej (w tym usług publicznych), obiektów produkcyjnych, składów i magazynów. 5. Zaleca się, aby nowe tereny przeznaczone na cele działalności usługowej i produkcyjnej wyznaczać jako kontynuację istniejących terenów aktywizacji gospodarczej, przy wykorzystaniu optymalnej dostępności komunikacyjnej. Zabudowa usługowa, w tym usługi publiczne, powinna się rozwijać w ramach zwartych jednostek osadniczych zapewniając niezbędne zaplecze dla mieszkańców gminy.
56