Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Budzyń Na Lata 2017-2023

ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR XXXIV/267/2017 RADY GMINY BUDZYŃ Z DNIA 28 GRUDNIA 2017 r.

Lokalny Program Rewitalizacji

Gminy Budzyń

na lata 2017-2023

Spis treści 1. Wprowadzenie 4 2. Podstawy prawne 5 3. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych 5 3.1 Sfera społeczna 10 3.1.1 Demografia 10 3.1.2 Rynek pracy 16 3.1.3 Pomoc społeczna 18 3.1.4 Szkolnictwo i edukacja 21 3.1.5 Bezpieczeństwo 24 3.1.6 Kapitał społeczny 25 3.2. Sfera przestrzenno-funkcjonalna 28 3.2.1 Struktura użytkowania gruntów 28 3.2.2 Dostęp do podstawowych usług 29 3.2.3 Dostępność infrastruktury komunikacyjnej 32 3.3 Sfera środowiskowej 33 3.3.1 Ekosystemy łąkowe 33 3.3.2 Surowce naturalne 34 3.3.3 Wody powierzchniowe 35 3.3.4 Wody podziemne 35 3.3.5 Warunki glebowe 36 3.3.6 Ekosystemy leśne 36 3.3.7 Zieleń urządzona 37 3.3.8 Ochrona krajobrazu 38 3.3.9 Stan powietrza 39 3.3.10 Zagrożenie hałasem 40 3.4 Sfera gospodarcza 40 3.5 Sfera techniczna 42 3.5.1 Mieszkalnictwo 42 3.5.2 Instalacje sanitarno-techniczne 44 3.6 Podsumowanie diagnozy stanu 48 4. Wyznaczenie obszarów zdegradowanych 49 4.1 Sfera społeczna 53

4.2 Sfera przestrzenno-funkcjonalna 55 4.3 Sfera techniczna 56 4.4 Sfera gospodarcza 57 4.5 Sfera środowiskowa 58 4.6 Podsumowanie delimitacji 59 5. Charakterystyka obszaru rewitalizacji 62 6. Wizja i cele programu rewitalizacji gminy Budzyń 65 7. Lista planowanych projektów 67 8. Charakterystyka projektów uzupełniających 76 9. Indykatywne ramy finansowe 76 10. System wdrażania programu rewitalizacji 77 11. Komplementarność przestrzenna 82 12. Komplementarność problemowa 84 13. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna 86 14. Komplementarność międzyokresowa 86 15. Komplementarność źródeł finansowania 87 16. Powiązania programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi 87 17. Partycypacja społeczna 94 18. Ocena oddziaływania na środowisko 97 19. Spis tabel i wykresów 99

1. Wprowadzenie W myśl „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020” z dnia 2 sierpnia 2016 r., program rewitalizacji to inicjowany, opracowany i uchwalony przez radę gminy, wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji. Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Ze względu na różnorodność aspektów i interesów wszystkich uczestników procesu rewitalizacji, konieczne jest stworzenie instrumentu, który pozwoli na prowadzenie procesu rewitalizacji w sposób skoordynowany, zintegrowany, zgodny z celami interesariuszy tego procesu. Takim instrumentem będzie Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Budzyń. Program Rewitalizacji będzie zupełnie nowym spojrzeniem na proces rewitalizacji pod względem orientacji na sferę społeczną i jej niedomagania. W tej materii poszukiwano tych elementów, które współdecydują o możliwościach trwałego i zrównoważonego rozwoju społecznego. To kluczowy postulat wynikający z „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2016-2020”, a także ustawy o rewitalizacji.

2. Podstawy prawne Podstawą prawną uchwalenia Programu Rewitalizacji gminy Budzyń jest Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1875).

Lokalny Program Rewitalizacji został opracowany na podstawie „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020”(Warszawa, 2 sierpnia 2016, MR/H 2014-2020/20(2)08/2016). Dokument ten określa zawartość i strukturę programów rewitalizacyjnych oraz przedstawia m.in. główne etapy prac nad programami, identyfikuje podmioty zaangażowane w ich sporządzanie i realizację.

3. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych Gmina Budzyń zajmuje obszar 20 909 ha. Zlokalizowana jest w województwie wielkopolskim, powiecie chodzieskim. Od północy graniczy z gminą Chodzież oraz północnego-wschodu z gminą Margonin. Siedzibą władz gminy jest wieś Budzyń, znajdująca się w północnej części województwa wielkopolskiego, przy drodze krajowej nr 11 (Poznań - Koszalin), w odległości 58 km od Poznania i 40 km od Piły.

Rysunek 1. Gmina Budzyń na tle powiatu chodzieskiego

Źródło: www.budzyn.pl

Rysunek 2. Podział na jednostki analityczne gminy Budzyń

Źródło: opracowanie własne

Pod względem administracyjnym, gmina składa się 13 sołectw, w których położone jest 16 wsi: Budzyń, Bukowiec, Brzekiniec, Dziewoklucz, Grabówka, Kąkolewice, Podstolice, Prosna, Ostrówki, Sokołowo Budzyńskie, Wyszynki, Wyszyny oraz Nowe Brzeźno.

Wieś Budzyń ze względu na dużą powierzchnie oraz liczbę ludności została podzielona na 8 części:

liczba powierzchnia sposób podziału nazwa ludności [ha] i przebieg granicy Budzyń I 750 233 Północno-zachodnia granica wydzielonego

obszaru to granica gminy Budzyń. Zachodnią granicę stanowią tory kolejowe. Następnie, przebiega wzdłuż linii lasu, granic działek pól oraz wzdłuż drogi. Obszar obejmuje zabudowę mieszkaniową oraz pola uprawne. Granica obszaru przebiega wzdłuż działek: 8271/3, 474/4, 474/5, 474/6, 475, 462/3, 1524, 455, 467, 960, 850, 400/3. Budzyń II 58 122 Granica przebiega wzdłuż linii lasu, granic działek pól oraz wzdłuż drogi. Obejmuje następujące numer działek: 8271/3, 474/4, 474/5, 474/6, 475, 494, 695, 515, 576, 577, 607, 606, 476, 1541/5, 1541/6, 543, 55/2, 8288/4, 8296/1. Obszar obejmuje w większości pola uprawne. Zabudowa mieszkaniowa skupiona jest w północno- wschodniej części obszaru. Budzyń III 0 1964 Budzyń III to tereny leśne. W związku z brakiem zabudowy, obszar ten został wyłączony z dalszej

analizy. Granica obszaru III przebiega wzdłuż działek: 8238/3, 8255/5, 8255/3, 8254/18, 1637, 1636, 1635, 1634, 1633, 442, 455, 461/2, 463/1, 463/9, 463/12, 472, 474/2, 474/4, 476, 1541/5, 1541/6, 543, 55/2, 8288/4, 8296/1, 1105, 1104/1, 1198,1202/1, 8314/1, 1227, 1250, 1309, 1317/2, 1317/4, 1310/1, 1335, 8317. Budzyń IV 42 220 Granica przebiega wzdłuż linii lasu oraz zgodnie z granicami pól uprawnych, wzdłuż działek o numerach: 1104/1, 1198, 1202/1, 8314/1, 1227, 1250, 1309, 1431/1, 1281, 1257,1141. Na tym obszarze zlokalizowana jest pojedyncza zabudowa mieszkaniowa. Budzyń V 2535 190 Obszar ten wydzielony ograniczony jest od zachodniej strony torami kolejowymi. Następnie granica przebiega wzdłuż drogi oraz zgodnie z podziałem działek rolnych. Na wydzielonym terenie

zlokalizowana jest ścisła zabudowa mieszkaniowa. Budzyń VI 921 155 Granica przeprowadzone wzdłuż torów kolejowych, między na polach oraz wzdłuż dróg pomiędzy ścisłą zabudową mieszkaniową. Granica obszaru przebiega wzdłuż działek o numerach: 329/3, 315/15, 303, 870/1, 960, 881, 1407, 1261, 1281, 237, 236, 57/2, 88/1. Obszar objęty działaniami rewitalizacyjnymi. Budzyń VII 62 509 Obszar graniczy z wsią Kąkolewice, Prosna oraz Nowe Budy. Wschodnią granice stanowią tory kolejowe. Występują tu lasy oraz pola uprawne a także pojedyncza zabudowa mieszkaniowa. Granica przebiega wzdłuż następujących granic: 1141, 1431/1, 1448, 1444, 238, 234, 235, 236, 60, 88/1, 24/1. Budzyń VIII 49 490 Występują tu lasy oraz pola uprawne a także pojedyncza zabudowa mieszkaniowa. Południowa

granica przebiega wzdłuż działek: 88/1, 24/1, natomiast wschodnia wzdłuż linii torów kolejowych.

W celu stworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji gminy Budzyń, do analizy wzięto pod uwagę 22 jednostki analityczne, w skład których wchodzi 7 stref wsi Budzyń: Budzyń I, Budzyń II, Budzyń IV, Budzyń V, Budzyń VI, Budzyń VII, Budzyń VIII. Ze względu na to, że na terenie Budzynia III znajdują się tereny leśne, jednostka ta została wyłączona z analizy. W skład jednostek analitycznych wchodzą również następujące wsie: Bukowiec, Brzekiniec, Dziewoklucz, Grabówka, Kąkolewice, Podstolice, Popielno, Prosna, Ostrówki, Sokołowo Budzyńskie, Niewiemko, Nowa Wieś Wyszyńska, Wyszynki, Wyszyny oraz Nowe Brzeźno. Jednostkami analitycznymi w przypadku gminy Budzyń są wsie . W przypadku wsi Budzyń dokonano podziału na 8 jednostek, z czego do analizy wzięto pod uwagę 7 jednostek analitycznych , ze względu na występowanie na tych obszarach zabudowy mieszkaniowej.

3.1 Sfera społeczna 3.1.1 Demografia Liczba ludności w gminie Budzyń w 2016 roku wynosiła 8 442 osób. Największa ilość ludzi zamieszkuje miejscowość Budzyń. Natomiast najmniejsza Popielno oraz Niewiemko. W stosunku do roku 2010 wzrosła o 0,5 %. Na przestrzeni lat 2010-2016 zauważalne były niewielkie wahania zmian liczby ludności.

Na przestrzeni lat w większości miejscowościach w gminie zauważalny jest spadek liczby ludności. Jednostkami analitycznymi, w których zauważalny jest wzrost liczby ludności w stosunku do roku 2010 to: Budzyń V, Kąkolewice, Nowa Wieś Wyszyńska oraz Popielno.

Wykres 1. Liczba ludności w gminie Budzyń w latach 2010-2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tabela 1. Zmiana liczby ludności w gminie Budzyń w jednostkach analitycznych w latach 2010-2016

Rok Lp. Miejscowość 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1. Brzekiniec 249 243 245 244 227 227 221 2. Budzyń I 745 748 745 748 753 750 750 3. Budzyń II 48 48 53 54 56 56 58 4. Budzyń IV 41 41 43 44 44 41 42 5. Budzyń V 2532 2532 2532 2548 2548 2535 2538 6. Budzyń VI 912 913 916 911 921 921 921 7. Budzyń VII 42 42 45 58 61 58 58 8. Budzyń VIII 35 37 41 43 44 40 42 9. Bukowiec 348 344 340 337 337 333 330 10. Dziewoklucz 453 455 449 451 444 439 435 11. Grabówka 175 176 176 166 163 162 168 12. Kąkolewice 179 176 181 176 183 184 184 13. Niewiemko 39 39 39 38 36 35 32

Nowa Wieś 14. 97 100 101 103 104 104 105 Wyszyńska 15. Nowe Brzeźno 243 246 243 238 240 240 238 16. Ostrówki 263 256 256 254 244 238 229 17. Podstolice 316 316 320 310 309 305 311 18. Popielno 27 27 27 32 30 29 29 19. Prosna 399 399 403 399 395 388 395 Sokołowo 20. 499 507 506 504 505 493 486 Budzyńskie 21. Wyszynki 123 122 123 114 111 113 112 22. Wyszyny 791 778 780 779 783 786 779 Źródło: Urząd Gminy Budzyń

W tabeli 1 przedstawiono zmiany liczby ludności w poszczególnych jednostkach analitycznych. Najwięcej osób wyprowadziło się ze wsi Ostrówki oraz Brzekiniec, natomiast najwięcej wprowadziło się do jednostki Budzyń VII, na co wpływ może mieć rozwój zabudowy jednorodzinnej na obrzeżach miejscowości Budzyń.

Tabela 2. Liczba gospodarstw domowych w jednostkach analitycznych

Liczba Jednostka Powierzchnia gospodarstw Lp. urbanistyczna [ha] domowych 1. Budzyń I 214 233

2. Budzyń II 17 122

3. Budzyń IV 12 220

4. Budzyń V 725 190

5. Budzyń VI 263 155

6. Budzyń VII 17 509

7. Budzyń VIII 12 490 8. Brzekiniec 74 798 9. Sokołowo Budzyńskie 162 2088 10. Wyszyny 260 975 11. Bukowiec 110 1397 12. Dziewoklucz 145 1486 13. Grabówka 56 335 14. Kąkolewice 61 377

15. Nowe Brzeźno 79 1153 Nowa Wieś 16. 35 747 Wyszyńska 17. Niewiemko 11 647 18. Ostrówki 76 1098 19. Podstolice 104 1167 20. Popielno 10 759 21. Prosna 132 1054 22. Wyszynki 37 2720 Źródło: Urząd Gminy Budzyń

Na wykresie nr 2 przedstawiono wartości przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców gminy Budzyń na przestrzeni lat 2010-2016. Wskaźnik ten, przez cały analizowany okres, przyjmuje wartości dodatnie, co ma pozytywny wpływ na liczbę ludności gminy Budzyń. W 2016 roku przyrost naturalny osiągnął wartość najniższą: 0,48 na 1000 ludności. Gmina Budzyń wypada pozytywnie na tle powiatu chodzieskiego, dla którego przyrost naturalny na 1000 ludności wynosi -1,90.

Wykres 2. wartości przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców gminy Budzyń na przestrzeni lat 2010-2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

W 2016 roku urodziło się 86 dzieci, w tym 50% dziewczynek i 50% chłopców. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby

zgonów wyniósł 0,97 i był znacznie mniejszy od współczynnika dynamiki demograficznej dla województwa, który wynosił 1,18.

W 2016 roku 42,4% zgonów w gminie Budzyń spowodowanych było chorobami układu krążenia, przyczyną 24,1% zgonów w gminie Budzyń były nowotwory, a 6,9% zgonów spowodowanych było chorobami układu oddechowego. Na 1000 ludności gminy Budzyń przypadało 8,19 zgonów. Było to znacznie mniej od wartości średniej dla powiatu chodzieskiego, która wynosiła 10,60.

Na zmiany liczby ludności ma także wpływ saldo migracji, przedstawione na wykresie 3. Odwrotnie niż przyrost naturalny, wskaźnik salda migracji osiąga wartości ujemne, co powoduje spadek liczby ludności gminy Budzyń. W 2016 roku zarejestrowano 60 zameldowań w ruchu wewnętrznym oraz 81 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosiło dla gminy Budzyń -21.

Wykres 3. Saldo migracji wewnętrznych na 1000 ludności gminy Budzyń w latach 2010-2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

Spadkom liczby ludności w ciągu kolejnych lat poniekąd można zapobiec jeśli utrzyma się duża liczba urodzeń, jednak problem powolnego starzenia się społeczeństwa uwypukla się podczas analizy porównawczej struktury ekonomicznej ludności gminy Budzyń za lata 2010-2016.

Wykresy 4 i 5 wskazują wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym w roku 2016 w stosunku do roku 2010 oraz spadek liczby osób w wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym.

Wykres 4. Struktura ludności Gminy Budzyń według ekonomicznych grup wieku w 2010r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

Wykres 5. Struktura ludności Gminy Budzyń według ekonomicznych grup wieku w 2016 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

Wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym to tendencja typowa dla Polski. GUS przewiduje, że wzrost ten będzie w ciągu najbliższych 20 lat bardzo dynamiczny ze względu na wchodzenie do tej grupy osób urodzonych w latach 50-tych (osoby z powojennego wyżu demograficznego). Innym powodem wzrastania liczby osób starszych jest wydłużenie trwania życia.

3.1.2 Rynek pracy Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminie Budzyń w roku 2015 wynosi 5,9%, tj. 499 osób (3,9% wśród mężczyzn, 8,2% wśród kobiet). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Budzyń wynosi 3 488,04 PLN, co odpowiada 84.00% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce.

Poziom wskaźnika bezrobocia w gminie Budzyń na przestrzeni analizowanego czasu jest niższy od wartości dla powiatu. Pozytywny jest fakt, że od 2012 roku wskaźnik dla gminy odnotował znaczący spadek.

Wykres 6. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2009-2015 dla gminy Budzyń, powiatu chodzieskiego, województwa wielkopolskiego i Polski

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Najliczniejszą grupę bezrobotnych w gminie Budzyń stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym. W związku ze strukturą zatrudnienia na lokalnym rynku pracy znaczny jest również udział osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym. Wśród bezrobotnych największą grupę stanowią osoby, które nigdy nie pracowały i w związku z tym nie posiadają żadnego doświadczenia zawodowego. W liczbie osób bezrobotnych przeważają kobiety. Dużą część stanowią także osoby będące bezrobotnymi długotrwale.

Tabela 3. Bezrobotni w gminie Budzyń oraz w powiecie chodzieskim w 2016 roku

Gmina Powiat Struktura osób bezrobotnych Budzyń chodzieski Liczba bezrobotnych ogółem 318 1935 kobiety 202 1173 mężczyźni 116 762 Osoby do 25 roku życia 45 296 Długotrwale bezrobotni 166 1045 Wolne miejsce pracy i miejsca aktywizacji 9 55 zawodowej Źródło: www.wuppoznan.praca.gov.pl

Tabela 4. Liczba osób bezrobotnych w poszczególnych jednostkach analitycznych

liczba liczba osób udział w ogólnej Jednostka analityczna ludności w bezrobotnych liczbie ludności 2016 roku

Budzyń I 750 10,0 1,3 Budzyń II 58 14,0 24,1 Budzyń IV 42 18,0 42,9 Budzyń V 2538 18,0 0,7 Budzyń VI 921 84,0 9,1 Budzyń VII 58 9,0 15,5 Budzyń VIII 42 11,0 26,2 Brzekiniec 221 59,0 26,7 Sokołowo Budzyńskie 486 69,0 14,2 Wyszyny 779 65,0 8,3 Bukowiec 330 16,0 4,8 Dziewoklucz 435 22,0 5,1 Grabówka 168 5,0 3,0

Kąkolewice 184 3,0 1,6 Nowe Brzeźno 238 13,0 5,5 Nowa Wieś Wyszyńska 105 28,0 26,7 Niewiemko 32 10,0 31,3 Ostrówki 229 16,0 7,0 Podstolice 311 12,0 3,9 Popielno 29 2,0 6,9 Prosna 395 9,0 2,3

Wyszynki 112 6,0 5,4

Źródło: www.wuppoznan.praca.gov.pl

Najwięcej osób bezrobotnych zamieszkuje takie jednostki analityczne jak: Budzyń VI, Nowa Wieś Wyszyńska, Sokołowo Budzyńskie, Wyszyny oraz Dziewoklucz. Wpływa to w dużym stopniu na zmniejszenie dochodów mieszkańców oraz na wzrost przestępczości na wyżej wymienionych jednostkach analitycznych.

3.1.3 Pomoc społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Budzyniu zasięgiem swojego działania obejmuje teren całej gminy Budzyń i w 2016 roku wypłacił następujące świadczenia: 1. Zasiłki stałe – 18 gospodarstw domowych. Najwięcej zasiłków stałych na 1000 osób przyznawana była we wsi Dziewoklucz oraz we wsi Prosna. 2. Zasiłki okresowe – 55 osób –były przyznawane w okresie (od miesiąca do trzech) głównie z powodu bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, łącznie 140 świadczeń. Największa liczba zasiłków okresowych na 1000 osób przyznana była we wsi Brzekiniec. 3. Zasiłki celowe– wypłacono zasiłek celowy dla 111 osób. W tym przyznano zasiłek celowy w ramach programu wieloletniego „Pomoc Państwa w zakresie dożywiania” dla 67 osób (łącznie 125 świadczeń) GOPS realizował także świadczenia niepieniężne w postaci posiłków dla 131 osób – łączna liczba świadczeń 15 182.

Tabela 5. Liczba gospodarstw domowych otrzymujących zasiłki stałe i okresowe na 1000 mieszkańców

liczba liczba gospodarstw gospodarstw domowych Jednostka domowych otrzymujących urbanistyczna otrzymujących zasiłki okresowe na zasiłki stałe na 1000 mieszkańców 1000 mieszkańców Budzyń I 0 0 Budzyń II 0 0 Budzyń IV 0 0 Budzyń V 8 3 Budzyń VI 10 11 Budzyń VII 0 0 Budzyń VIII 0 0 Brzekiniec 28 0 Sokołowo Budzyńskie 0 4 Wyszyny 9 3 Bukowiec 7 0 Dziewoklucz 6 1 Grabówka 0 0 Kąkolewice 0 0 Nowe Brzeźno 0 4 Nowa Wieś Wyszyńska 0 0 Niewiemko 0 0 Ostrówki 0 4 Podstolice 0 0 Popielno 0 0 Prosna 0 1 Wyszynki 0 0 Źródło: Urząd Gminy Budzyń Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje usługi opiekuńcze obejmujące pomoc w zaspakajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości zapewnienia kontaktów z otoczeniem. Pomoc w formie usług opiekuńczych przysługuje osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona. Ośrodek Pomocy Społecznej przyznając usługi ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia na podstawie posiadanych dokumentów. Zakres przyznanych usług uzależniony jest od stanu zdrowia oraz od sytuacji rodzinnej osoby zainteresowanej. W gminie Budzyń usługi świadczone były dla 11 osób.

Głównymi powodami przyznawania pomocy społecznej w 2016 roku w gminie było:

● Ubóstwo (33 osoby w 16 rodzinach)

● Bezrobocie (228 osób w 75 rodzinach)

● Niepełnosprawność (144 osoby w 65 rodzinach)

● Długotrwała lub ciężka choroba (58 osób w 113 rodzinach)

● Bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych (221 osób w 59 rodzinach)

● Alkoholizm (16 osób w 10 rodzinach)

● Potrzeba ochrony macierzyństwa (22 rodziny)

● Bezdomność (2 osoby)

● Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego (5 osób w 4 rodzinach)

● Zdarzenia losowe ( 2 osoby w 1 rodzinie)

● Przemoc w rodzinie (6 osób w 1 rodzinie) Wykres 7 przedstawia liczbę osób korzystających z pomocy społecznej w latach 2009-2015. Od 2012 r. zauważalny jest spadek liczby osób korzystających z pomocy społecznej. W 2015 r. przyznano pomoc 452 osobom, tj. o 128 osobom mniej niż w 2009 r.

Wykres 7. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w latach 2009 – 2015 w gminie Budzyń

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Budzyniu 20

Spadek liczby świadczeń socjalnych jest ściśle związany ze spadkiem bezrobocia na terenie gminy. Zmniejszająca się liczba osób korzystających z zasiłków pozwala odciążyć budżet gminy na inne cele i zadania. 3.1.4 Szkolnictwo i edukacja W gminie Budzyń funkcjonują dwie szkoły podstawowe, zlokalizowane w Budzyniu oraz Wyszynach. Największą szkołą w gminie jest Szkoła Podstawowa w Budzyniu. Uczęszczają do niej również dzieci z miejscowości Brzekiniec, Dziewoklucz, Kąkolewice i Ostrówki. Szkoła liczy 19 oddziałów, zajęcia odbywają się w dwóch budynkach. Wszystkie szkoły na terenie gminy posiadają kompleksowo wyposażone pracownie komputerowe z dostępem do Internetu. W gminie znajdują się również 3 przedszkola (w miejscowości Budzyń i Wyszyny). Na jeden oddział w szkołach podstawowych przypada 22 uczniów. Na analizowanym obszarze brakuje żłobków oraz klubów dziecięcych.

Tabela 6. Liczba placówek edukacyjnych oraz osób z nich korzystających w latach 2013-2016 w gminie Budzyń

2013/14 2014/15 2015/16 Placówki wychowania 2 3 3 przedszkolnego Miejsca w 339 380 340 przedszkolach Dzieci w placówkach 329 304 257 wychowania przedszkolnego Szkoły podstawowe 2 2 2 Uczniowie szkół 499 538 602 podstawowych Źródło: http://poznan.stat.gov.pl

Tabela 7. Ludność gminy według edukacyjnych grup wieku w 2015 roku

0-2 lata 262

3-6 lata 437

7-12 lata 569

13-15 lata 281

Źródło: http://poznan.stat.gov.pl

W gminie Budzyń jest przewaga dzieci w wieku 7-12 lat, czyli uczęszczających do szkół podstawowych. Mała liczba noworodków świadczy o starzejącym się społeczeństwie.

W porównaniu do całego województwa wielkopolskiego mieszkańcy gminy Budzyń mają niższy poziom wykształcenia. Wśród kobiet mieszkających w gminie Budzyń największy odsetek ma wykształcenie podstawowe ukończone (23,8%) oraz zasadnicze zawodowe (23,3%). Mężczyźni najczęściej mają wykształcenie zasadnicze zawodowe (40,7%) oraz podstawowe ukończone (17,8%). W tabeli 8 przedstawiono współczynnik skolaryzacji (Relacja liczby osób uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (niezależnie od wieku) do liczby ludności (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania) w gminie Budzyń na tle powiatu chodzieskiego oraz województwa wielkopolskiego. Współczynnik ten jest znacznie niższy od współczynników skolaryzacji brutto powiatu oraz województwa.

Tabela 8. Współczynnik skolaryzacji brutto w gminie Budzyń na tle powiatu chodzieskiego i województwa wielkopolskiego [%]

Jednostka Szkoły podstawowe

Województwo wielkopolskie 98,89 Powiat chodzieski 97,49 Gmina Budzyń 87,58 źródło: https://bdl.stat.gov.pl

Jako jednostka o charakterze wiejskim gmina Budzyń nie posiada oddziałów szkolnictwa wyższego. Powoduje to okresową migrację osób w wieku 19 – 24 lata do innych jednostek, która może przekształcić się w migrację na pobyt stały. Należy

w takim wypadku stworzyć ofertę dla osób w tym przedziale wiekowym, która zachęci do pozostania mieszkańcem gminy.

Edukacja jest jedną z najważniejszych dziedzin życia gminy, gdyż bezpośrednio łączy się ze sferą gospodarczą. Odpowiednio wykształceni mieszkańcy pokryją zapotrzebowanie zakładów pracy na dobrze wykwalifikowaną kadrę; dobra edukacja może również zachęcić do otwierania własnej działalności, co zwiększy liczbę podmiotów gospodarczych w gminie.

Wykres 8 obrazuje średnie wyniki sprawdzianu szóstoklasisty w gminie Budzyń na tle powiatu chodzieskiego w 2016 roku. Na jego podstawie można zaobserwować, że wyniki uczniów gminy Budzyń są minimalnie mniejsze od wyników uczniów powiatu chodzieskiego, co świadczy o wysokim poziomie edukacji w gminie na poziomie podstawowym. Uczniowie najlepsze wyniki osiągnęli z języka niemieckiego z poziomu podstawowego oraz języka polskiego, natomiast najgorsze z języka niemieckiego na poziomie rozszerzonym.

Wykres 8. Średnie wyniki egzaminu końcowego szkoły podstawowej uczniów gminy Budzyń na tle powiatu chodzieskiego w 2017 roku [%]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z www.oke.poznan.pl

3.1.5 Bezpieczeństwo Zadania związane z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego ustawodawca zaliczył do podstawowych zadań jednostek samorządu terytorialnego. Zakres działalności poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego został jednak zróżnicowany. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne gminy obejmują m. in. Sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej [art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym]. Przed żywiołami mieszkańców gminy chronią członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej w Budzyniu, Brzekińcu, Dziewokluczu, Nowym Brzeźnie, Podstolicach, Prosna, Sokołowa Budzyńskiego i Wyszyn. Na straży bezpieczeństwa i porządku publicznego natomiast stoi Rewir Dzielnicowych w Budzyniu podlegający pod Komisariat Policji w Margoninie.

W gminie Budzyń w 2016 r. popełniono w sumie 460 przestępstw. Największa liczba przestępstw miała miejsce w jednostce Budzyń VI, natomiast najmniej w miejscowości Niewiemko. Duża liczba przestępstw wynikać może z niskich zarobków mieszkańców poszczególnych jednostek analitycznych oraz z wysokiego bezrobocia.

Tabela 9. Liczba przestępstw popełnionych w gminie Budzyń w 2016 roku

Budzyń I 24 Budzyń II 31 Budzyń IV 13 Budzyń V 59 Budzyń VI 76 Budzyń VII 17 Budzyń VIII 13 Brzekiniec 7 Sokołowo Budzyńskie 32 Wyszyny 50 Bukowiec 16 Dziewoklucz 19 Grabówka 3 Kąkolewice 6 Nowe Brzeźno 6 Nowa Wieś Wyszyńska 3 Niewiemko 2 Ostrówki 13 Podstolice 9

Popielno 3 Prosna 27 Wyszynki 30 Źródło: Urząd Gminy

Liczba przestępstw na 1000 mieszkańców dla gminy Budzyń wynosi 15,44. Jest to wskaźnik niższy zarówno od tego dla województwa wielkopolskiego (19,81), jak i całej Polski (20,80). 3.1.6 Kapitał społeczny Dostęp mieszkańców obszarów wiejskich do instytucji kulturalnych jest bardzo ograniczony w skali całego kraju. Gmina Budzyń pod tym względem stanowi typowy przykład słabo rozwiniętej jednostki terytorialnej. Instytucje kultury takie jak Gminny Ośrodek Kultury, Gminne Centrum Informacji oraz Biblioteka Publiczna znajdują się wyłącznie w Budzyniu, ponadto w Wyszynach zlokalizowane zostały Wiejski Dom Kultury i filia biblioteki. Ze względu na ograniczoną możliwość dojazdu komunikacją publiczną mieszkańcy pozostałych miejscowości posiadają utrudniony dostęp do tych placówek.

Ponad to, na terenie gminy funkcjonuje 27 organizacji pozarządowych m. in.: Stowarzyszenie „Razem dla Budzynia”, Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej w Budzyniu „Budzyniaki”, Fundacja „Dzieciom Europy”, Budzyński Klub Sportowy „Kłos”, Ochotnicza Straż Pożarna w Dziewokluczu, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Bractwo Kurkowe im. ks. Stanisława Łakoty w Budzyniu.

Tabela 10. Liczba organizacji pozarządowych w jednostkach analitycznych

liczba organizacji Jednostka liczba organizacji pozarządowych na urbanistyczna pozarządowych 100 mieszkańców Budzyń I 4,0 30,0 Budzyń II 1,0 0,6 Budzyń IV 2,0 0,8 Budzyń V 3,0 76,1 Budzyń VI 1,0 9,2 Budzyń VII 3,0 1,7 Budzyń VIII 4,0 1,7 Brzekiniec 1,0 2,2 Sokołowo Budzyńskie 1,0 4,9 Wyszyny 2,0 15,6 Bukowiec 1,0 3,3 25

Dziewoklucz 1,0 4,4 Grabówka 0,0 0,0 Kąkolewice 0,0 0,0 Nowe Brzeźno 0,0 0,0 Nowa Wieś Wyszyńska 0,0 0,0 Niewiemko 0,0 0,0 Ostrówki 0,0 0,0 Podstolice 1,0 3,1 Popielno 0,0 0,0 Prosna 2,0 7,9 Źródło: Urząd Gminy Budzyń

W Gminnym Ośrodku Kultury odbywają się warsztaty taneczne dla dzieci, próby Orkiestry Dętej, zajęcia zespołów wokalnych, kurs angielskiego. Ponadto w GOK organizowane są spotkania różnych grup m.in. kobiet należących do Chóru „Złoty Liść”. W gminie działa również wznowione kino Mewa.

Dodatkowo przy GOK działa kapela „Kombinatorzy”, koło Szachowo-Warcabowe. W ofercie instytucji kultury można znaleźć także kurs gry na instrumentach klawiszowych oraz kurs tańca współczesnego. GOK organizuje także liczne spotkania, spektakle, warsztaty i turnieje w których wziąć udział mogą wszyscy mieszkańcy gminy.

W Budzyniu znajduje się stadion sportowy, a 8 miejscowości gminy posiada Boiska Wiejskie (Wyszyny, Bukowiec, Prosna, Ostrówki, Grabówka, Dziewoklucz, Podstolice i Brzekiniec). Na terenie gminy Budzyń działają: Klub Sportowy BKS Kłos Budzyń, klub sportowy Iskra Wyszyny, Budzyńskie Towarzystwo Sportowe „Olimpijczyk” Budzyń oraz Sekcja Jeździecka w Budzyniu i Sekcja motocyklowa.

W gminie Budzyń na przestrzeni lat 2010-2016 znacznie wzrosła liczba zorganizowanych imprez lokalnych oraz liczba osób biorących w nich udział. W dużym stopniu wzrosła również liczba grup artystycznych, kół oraz klubów. Wzrost ten świadczy o rozwoju gminy pod względem kulturalnym oraz chęci mieszkańców do angażowania się w życie społeczne gminy. W latach2010-2016 wzrosła liczba grup artystycznych, kół oraz klubów. Liczba zorganizowanych kursów na terenie gminy jest niewielka, jednak od 2015 roku wykazuje tendencję rosnącą.

Tabela 11. Imprezy zorganizowane na terenie gminy Budzyń w latach 2010-2016

Imprezy lokalne 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba zorganizowanych imprez 43 19 5 94 31 137 438 Liczba uczestników 3293 985 460 1510 2740 4280 11850 Źródło: opracowanie własne na podstawie https://bdl.stat.gov.pl

Tabela 12. Liczba grup artystycznych, kół i klubów w gminie Budzyń

w latach 2010-2016

Grupy artystyczne, koła i kluby 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba grup artystycznych, kół i klubów 4 2 2 13 9 18 18 Liczba członków 123 45 50 265 198 360 367 Źródło: opracowanie własne na podstawie https://bdl.stat.gov.pl

Tabela 13. Liczba zorganizowanych kursów ogółem w gminie Budzyń w latach 2010-2016

Kursy 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba zorganizowanych kursów ogółem 0 0 0 16 3 4 8 Źródło: opracowanie własne na podstawie https://bdl.stat.gov.pl

Tabela 14. Rodzaje zorganizowanych kursów w gminie Budzyń w roku 2016

liczba liczba rodzaj kursu kursów uczestników ogółem 8 113 języków obcych 1 14 plastyczne 2 18 nauki gry na instrumentach 1 9 wiedzy praktycznej 0 0 tańca 1 17 komputerowe 3 55 Źródło: opracowanie własne na podstawie https://bdl.stat.gov.pl W gminie Budzyń, w 2016 roku, najwięcej przeprowadzonych było kursów komputerowych, natomiast tańca, języków obcych oraz wiedzy praktycznej najmniej.

Najwięcej osób uczęszczało na kursy komputerowe. Dużym zainteresowaniem cieszyły się kursy języków obcych, taneczne oraz plastyczne.

3.2. Sfera przestrzenno-funkcjonalna 3.2.1 Struktura użytkowania gruntów Według danych ewidencyjnych powierzchnia geodezyjna gminy Budzyń wynosi 20.909 ha. Struktura użytkowania gruntów w gminie Budzyń przedstawia się następująco:

Tabela 15. Struktura użytkowania gruntów w gminie Budzyń

Lp. Udział % w ogólnej Wyszczególnienie Powierzchnia [ha] powierzchni

1. Użytki rolne, w tym: 12 395 59,28

Grunty orne 10 502 50,23

Sady 137 0,66

Łąki 633 3,03

Pastwiska 760 3,63

Grunty rolne zabudowane 222 1,06

2. Lasy i grunty leśne 7655 36,61

3. Grunty zabudowane 639 3,06 i zurbanizowane, w tym:

Tereny mieszkaniowe 110 0,53

Tereny przemysłowe 20 0,10

Inne tereny zabudowane 42 0,20

Zurbanizowane tereny 10 0,05 niezabudowane

Tereny rekreacyjne 17 0,08

Tereny komunikacyjne 439 2,10

4. Grunty pod wodami 39 0,19

5. Nieużytki 116 0,55

6. Tereny różne 2 0,01

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Użytki rolne oraz lasy i grunty leśne, które odgrywają znaczącą rolę w obrazie gminy, stanowią łącznie 95,89% jej powierzchni, podczas gdy tereny zabudowane i zurbanizowane tylko 3,06%.

Gospodarka rolna realizowana jest na powierzchni 13420,13 ha, z czego użytki rolne w dobrej kulturze zajmują 12532,17 ha. Gospodarkę rolną na obszarze gminy Budzyń prowadzona jest przede wszystkim jako gospodarstwa indywidualne (12001,68 ha) z czego 64,79% to gospodarstwa powyżej 1 ha.

W gminie funkcjonuje 656 gospodarstw rolnych. W produkcji rolnej zarówno produkcja roślinna jak i zwierzęca stoją na wysokim poziomie.

Największym ośrodkiem gminnym jest wieś Budzyń. Charakteryzuje się zabudową małego miasteczka o funkcji rzemieślniczo-rolniczej. Takie wsie jak: Bukowiec, Wyszyny, Podstolice, Sokołowo Budzyńskie oraz Ostrówki tworzą zwartą strukturę przestrzenną. Wsie: Wyszynki, Niewiemko, Kąkolewice oraz Popielno tworzą rozproszoną strukturę przestrzenną. Wieś Budzyń pełni funkcję lokalnego ośrodka gminy. Ośrodkiem wspomagającym jest wieś Wyszyny, natomiast Sokołowo Budzyńskie to miejscowość o podstawowym zakresie usług. Wieś Budzyń posiada rezerwy terenów pozwalających na rozwój budownictwa mieszkaniowego i działalności gospodarczych. Utrudnieniem w realizacji przedsięwzięć publicznych jest mały udział własności komunalnej w strukturze własności gruntów.

3.2.2 Dostęp do podstawowych usług O warunkach i jakości życia mieszkańców gminy decyduje, poza warunkami mieszkaniowymi i dostępem do infrastruktury technicznej, także poziom wyposażenia

w usługi. Jak wynika z przeprowadzonych analiz – jest on na terenie gminy wysoce zróżnicowany. Wyraźnie dominują miejscowości Budzyń i Wyszyny, jako ośrodki administracyjno-usługowe, gdzie zlokalizowane są wszystkie ważniejsze usługi, min. sklepy spożywcze, branżowe, placówki pocztowe oraz bankowe. W innych miejscowościach znajdują się jedynie sklepy spożywcze. Sieć handlowa jest rozwinięta nierównomiernie. Zdecydowana większość placówek handlowych o zróżnicowanym profilu zlokalizowana jest w Budzyniu i Wyszynach. Mieszkańcy gminy Budzyń mają również dostęp do korzystania z następujących placówek służby zdrowia:

● Przychodnia Zespołu Lekarzy Rodzinnych Irena i Lech Pszczoła, Budzyń, ul. Bugaje 4A

● Zespół Opieki Zdrowotnej w Chodzieży, poradnia dla kobiet, Przyjmuje specjalista ginekolog

● Pomoc Pielęgniarska

● Laboratorium

● Grupowa Praktyka Lekarska s.c. Honorata i Wojciech Nowak, ul. Bugaje 4a, 64-840 Budzyń

● Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Zdrowie", Wyszyny 22, 64-834 Wyszyny

Na terenie gminy Budzyń znajduje się także kilka obiektów sportowych, są to m.in.:

● Stadion Sportowy w Budzyniu,

● Sala sportowa przy Szkole Podstawowej w Budzyniu,

● Sala sportowa przy Szkole Podstawowej w Wyszynach,

● Kompleks boisk Orlik 2012,

● Boisko wielofunkcyjne przy Szkole Podstawowej w Budzyniu,

● Boisko Wiejskie w takich miejscowościach jak: Wyszyny, Bukowiec, Prosno, Grabówka, Dziewoklucz, Ostrówki, Podstolice oraz Brzekiniec.

Na terenie gminy zlokalizowane są 2 biblioteki, w których czytelnikami jest 1848 mieszkańców. Liczba wypożyczeni księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach wynosi 26.

Tabela 16. Liczba obiektów infrastruktury społecznej

liczba liczba obiektów Jednostka analityczna ludności infrastruktury społecznej

Budzyń I 750 4 Budzyń II 58 2 Budzyń IV 42 1 Budzyń V 2535 7 Budzyń VI 921 2 Budzyń VII 62 3 Budzyń VIII 49 1 Brzekiniec 221 2 Sokołowo Budzyńskie 486 4 Wyszyny 779 3 Bukowiec 330 4 Dziewoklucz 435 5 Grabówka 168 3 Kąkolewice 184 3 Nowe Brzeźno 238 4 Nowa Wieś Wyszyńska 105 1 Niewiemko 32 1 Ostrówki 229 3 Podstolice 311 4 Popielno 29 1 Prosna 395 4 Wyszynki 112 1 Źródło: Urząd Gminy Budzyń Infrastruktura społeczna to zespół urządzeń publicznych zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności. Zaliczają się do niej na przykład szpitale, domy pomocy społecznej, szkoły, przedszkola, obiekty kulturalne, obiekty sportowe. Największa liczba obiektów infrastruktury społecznej w gminie zlokalizowana jest w jednostce Budzyń V. Duża ilość znajduje się również we wsi Wyszyny oraz Sokołowo Budzyńskie. Świadczy to o dominującym rozwoju miejscowości Budzyń oraz znacznej przewadze w pełnieniu funkcji społecznych na tle całej gminy.

Tabela 17. Powierzchnia terenów publicznych

Powierzchnia Powierzchnia terenów terenów Jednostka analityczna liczba ludności publicznych publicznych przypadająca [ha] na 1000 mieszkańców Budzyń I 750 0,0 0,0 Budzyń II 58 0,9 15,5 Budzyń IV 42 0,0 0,0 Budzyń V 2535 1,4 0,6 Budzyń VI 921 0,2 0,2 Budzyń VII 62 0,1 1,6 Budzyń VIII 49 0,3 6,1 Brzekiniec 221 0,1 0,5 Sokołowo Budzyńskie 486 0,2 0,4 Wyszyny 779 0,5 0,6 Bukowiec 330 0,2 0,6 Dziewoklucz 435 0,0 0,0 Grabówka 168 0,4 2,4 Kąkolewice 184 0,0 0,0 Nowe Brzeźno 238 0,2 0,8 Nowa Wieś Wyszyńska 105 0,1 1,0 Niewiemko 32 0,1 3,1 Ostrówki 229 0,0 0,0 Podstolice 311 0,0 0,0 Popielno 29 0,0 0,0 Prosna 395 0,1 0,3 Wyszynki 112 0,1 0,9 Źródło: Urząd Gminy Budzyń

Ogólna powierzchnia terenów publicznych w gminie Budzyń wynosi 4,9 ha, co stanowi niewielką część całości gminy. Do terenów publicznych zaliczono parki, skwery, tereny uporządkowanej zieleni, oraz place. Mała powierzchnia terenów publicznych wpływa negatywnie na estetykę miejscowości, na integrację mieszkańców jednostek analitycznych. Ograniczona jest również możliwość aktywnego wypoczynku mieszkańców.

3.2.3 Dostępność infrastruktury komunikacyjnej Przez teren gminy Budzyń przebiega droga krajowa nr 11, dodatkowo infrastrukturę drogową gminy stanowią drogi gminne i powiatowe. 32

W regionie planowana jest budowa nowych ciągów komunikacyjnych m.in. wewnętrznej obwodnicy miejscowości Budzyń, trasy szybkiego ruchu S-11 oraz dalsza rozbudowa ścieżek pieszo rowerowych. Ponadto planowana jest budowa nowych oraz modernizacja starych dróg powiatowych, mająca na celu podniesienie jakości transportu samochodowego w gminie. Natężenie ruchu samochodowego w gminie jest niewielkie. Wzmożony ruch występuje głównie na drodze krajowej. Na terenie gminy znajdują się ścieżki rowerowe o długości około 5,5 km.

Na terenie gminy Budzyń zlokalizowane są:

● Dworzec PKP (Budzyń, ul. Dworcowa 53), ● Dworzec autobusowy (Budzyń, ul Łokietka), ● Jan Bus Janusz Walczak Budzyń, ul. Margonińska – przewozy pasażerskie

W 2013 roku w ramach poprawy bezpieczeństwa użytkowników dróg gminnych i dostępności do terenów inwestycyjnych poprzez przebudowę sieci dróg, przeprowadzono remont ulic w Budzyniu: Rogozińskiej, Gumowej, Czereśniowej, Sadowej i remont ulicy Cichej. W miejscowości Podstolice wykonane zostały działania w ramach projektu „ Przebudowa drogi gminnej 201545P w Podstolicach”.

W gminie Budzyń, w 2016 roku, rozpoczęto działania w zakresie poprawy stanu sieci dróg gminnych, finansowane z: Programu Rozwoju Gminnej i Powiatowej Infrastruktury Drogowej na lata 2016-2019, powiatu chodzieskiego (partner projektu) oraz budżetu gminy Budzyń. W ramach podjętych czynności rozpoczęto budowę dróg gminnych nr 201570P oraz 201560P w Budzyniu (ul. Parkowa, Akacjowa, Klonowa i Wielkopolska). Zadania inwestycyjne obejmują w swoim zakresie prace na długości 745 mb. Planowane zakończenie działań ustalone jest na wrzesień 2017 roku.

3.3 Sfera środowiskowej

3.3.1 Ekosystemy łąkowe Łąki i pastwiska występują przede wszystkim w obniżeniach terenowych, w dolinach cieków: rzeki Flinty w zachodniej części gminy oraz Dymnicy w południowo-

wschodniej części gminy. Zależnie od warunków przyrodniczych i właściwości glebowych oraz wodnych, użytki te zaliczono do kompleksu 2z i 3z. Kompleks 2z zajmuje 37,6% powierzchni użytków zielonych gminy. Zalicza się do niego grunty III i IV klasy bonitacyjnej. Większe powierzchnie tego kompleksu występują w Sokołowie Budzyńskim, Bukowcu i Nowej Wsi Wyszyńskiej. Kompleks trwałych użytków zielonych słabych 3z, obejmuje 62,4% ich ogólnej powierzchni i zawiera gleby V i VI klasy bonitacyjnej. Większe powierzchnie tego kompleksu występują we wsiach Wyszynki, Budzyń, Brzekiniec oraz Niewiemko. Roślinność łąk i pastwisk została w znacznym stopniu przekształcona przez człowieka przez zabiegi melioracyjne (co spowodowało obniżenie poziomu wód gruntowych), koszenie oraz wysiew bardziej przydatnych gospodarczo gatunków traw.

3.3.2 Surowce naturalne Gmina Budzyń jest uboga w surowce naturalne. Prace poszukiwawcze za kruszywem naturalnym prowadzone na terenie gminy dały wynik negatywny. Nie wyznaczono obszarów perspektywicznych, głównie ze względu na jakość surowca, warunki geologiczne, oraz niekorzystne położenie wyrobisk w stosunku do terenów leśnych (obszary chronione). Kruszywo naturalne eksploatowane było okresowo na potrzeby lokalne miejscowej ludności w kilku odsłonięciach. Tylko w jednym z nich, położonym na południe od zwartej zabudowy wsi Dziewoklucz, istnieją perspektywy dalszej eksploatacji, w kierunku północnym. Obecnie jednak wyrobisko to jest nieczynne. Aktualnie na terenie gminy nie wydobywa się kruszywa naturalnego – nie wydano żadnej koncesji na jego eksploatację. Udokumentowano złoża torfu i gytii, które nie są eksploatowane. Na tym etapie badań nie mają one większego znaczenia gospodarczego i wymagają szczegółowych prac w zakresie kompleksowego wykorzystania torfu i gytii dla potrzeb rolnictwa i ogrodnictwa. Gmina Budzyń posiada zróżnicowane warunki hydrologiczne. Najmniej cieków wodnych występuje w północnych częściach sandrów: Flinty, Dziewoklucza i Dymnicy. Na pozostałej części, a szczególnie na obszarze wysoczyznowym, sieć rowów i kanałów jest gęsta. Mają one często charakter okresowy. Większość drobnych cieków została pogłębiona i stanowią one część systemu melioracyjnego, co przyczyniło się do włączenia niekiedy znacznych obszarów uprzednio bezodpływowych do systemu odwodnionego rzeki Wełny. Przeprowadzone na terenie gminy prace melioracyjne i drenarskie spowodowały obniżenie się zwierciadła wód podziemnych. Dalsze prace w tym kierunku powinny być zaniechane,

ponieważ rejon ten ze względu na stosunkowo małe opady zagrożony jest deficytem wody. Na terenie gminy nie przewiduje się większych inwestycji mających na celu retencjonowanie wody. Na Kanale Budzyńskim istnieje zastawka i mały zbiornik retencyjny piętrzący wodę dla potrzeb szkółki leśnej w okolicy Budzynia.

3.3.3 Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe w gminie Budzyń zajmują powierzchnię 167 ha, co stanowi 0,81% jej ogólnej powierzchni (wskaźnik ten na terenie województwa wielkopolskiego wynosi 1,50%). Jest to więc gmina o bardzo małym udziale wód powierzchniowych w ogólnej powierzchni. Wody stojące to głównie stawy i niewielkie oczka wodne. Duże powierzchnie stawów znajdują się we wsi Dziewoklucz. Najwięcej oczek wodnych występuje w okolicach wsi Podstolice. Przez teren gminy przepływają rzeki Flinta, Dymnica i Struga Sokołowska jednak ich wielkość i przepływ są niewielkie. Cała gmina Budzyń położona jest w dorzeczu rzeki Warty. W północno-wschodniej części gminy przebiega dział wodny III rzędu, miedzy zlewniami rzek Wełny i Noteci. Do zlewni Noteci (w kierunku północnym) odwadniany jest rejon wsi Dziewoklucz, wchodzący w skład zlewni cząstkowej rzeki Margoninki. Należy do niej także rejon wsi Podstolice, leżącej w obszarze bezodpływowym. Blisko 95% powierzchni gminy Budzyń leży w obrębie zlewni rzeki Wełny (wody spływają w kierunku południowym). W gminie brak jest jezior. Stan ekologiczny rzeki Dymnica oraz rzeki Flinta został określony jako umiarkowany, natomiast stan wód jako zły. Stwierdzono niespełnienie wymagań postawionych dla obszarów chronionych.

3.3.4 Wody podziemne W północno-zachodniej części gminy Budzyń w utworach czwartorzędowych położona jest część Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Dolina Kopalna Smogulec – Margonin”. Wody zbiornika objęte są wysoką ochroną. Szacunkowe zasoby wód tego zbiornika wynoszą 30,0 tys. m3/dobę, a średnia głębokość studni 50 m. Zgodnie z Ustawą o Ochronie i Kształtowaniu Środowiska, wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają szczególnej ochronie. Wody podziemne zaliczane są do II klasy jakości wód. Wskaźnikami decydującymi o klasie jakości wód jest tlen oraz żelazo.

3.3.5 Warunki glebowe Gleby występujące w gminie Budzyń są bardzo zróżnicowane. Najlepsze gleby występują na wysoczyźnie morenowej. Największą powierzchnię w gminie zajmują gleby pseudobielicowe, brunatne występujące we wsiach: Bukowiec, Sokołowo Budzyńskie i Wyszyny. Gleby pseudobielicowe występują w środkowej i północno-wschodniej części gminy, w obrębie wsi: Bukowiec, Prosna, Wyszyny oraz w północnej części wsi Dziewoklucz. Słabsze gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane występują w obrębie wsi: Podstolice, Dziewoklucz, Budzyń, Prosna, Nowa Wieś Wyszyńska, Bukowiec i Sokołowo Budzyńskie. Gleby brunatne wyługowane występują we wsiach: Budzyń, Podstolice, Ostrówki, Brzekiniec, Sokołowo Budzyńskie. Do kompleksu tego zaliczono także gleby murszaste występujące na równinach sandrowych, wytworzone z piasków słabo gliniastych, podścielone płytko piaskiem luźnym. Najsłabsze gleby brunatne wyługowane i murszaste występują w zachodniej części gminy w okolicach wsi: Niewiemko, Wyszynki, Grabówka oraz w okolicy Budzynia i Brzekińca. Gleby słabo gliniaste, murszaste oraz czarne ziemie zdegradowane, podścielone płytko piaskiem luźnym występują w obrębie wsi: Wyszynki, Sokołowo Budzyńskie, Popielno, Brzekiniec. Gleby te powinny być odwadniane, a podjęte zabiegi agromelioracyjne powinny być prowadzone ostrożnie, aby nie spowodować ich przesuszenia. Gleby najsłabsze – rolniczo nieprzydatne zajmują gminie 35 ha – 0,2% powierzchni gminy.

3.3.6 Ekosystemy leśne Na terenie gminy Budzyń grunty pod lasami zajmują powierzchnię 7477 ha, co stanowi ponad 36% jej ogólnej powierzchni (wskaźnik ten w powiecie chodzieskim wynosi 35,8%, a w województwie wielkopolskim 25,3%). Zalesienie jest więc takie samo jak w powiecie chodzieskim i ok. 10% wyższe od średniego w województwie wielkopolskim. Lasy w gminie Budzyń należą do Wielkopolsko-Pomorskiej krainy przyrodniczo-leśnej na pograniczu dzielnic: Borów Nadnoteckich i Kotliny Gorzowskiej oraz Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Największe skupiska lasów występują w północnozachodniej i północno-wschodniej części gminy. Lasy państwowe, których w gminie jest 94,34% administrowane są przez:

● Nadleśnictwo Podanin w środkowej, północno-wschodniej i wschodniej części gminy,

● Nadleśnictwo Sarbia w zachodniej części gminy,

● Nadleśnictwo Durowo na niewielkich powierzchniach przy południowej i południowo-wschodniej granicy gminy. Gospodarkę leśną w lasach państwowych należy prowadzić zgodnie z opracowanymi planami urządzenia lasu dla poszczególnych Nadleśnictw. Znaczną powierzchnię: 3,93% w gminie zajmują lasy prywatne. Najwięcej ich występuje w okolicach wsi Budzyń. Typy siedliskowe tych lasów są bardzo zróżnicowane, ale najwięcej występuje borów świeżych i borów mieszanych świeżych. Gospodarkę w lasach prywatnych należy prowadzić zgodnie z opracowanymi uproszczonymi planami urządzenia lasu dla poszczególnych wsi, w obrębie których lasy te występują. Na terenach leśnych należących do Nadleśnictwa Podanin, Sarbia i Durowo należy prowadzić gospodarkę leśną zgodnie z zatwierdzonymi planami urządzenia lasów dla tych Nadleśnictw, aby zapewnić prawidłowy stan drzewostanów leśnych. W lasach niepaństwowych gospodarka leśna powinna być prowadzona według uproszczonych planów urządzenia lasów. Należy dbać o trwałość skupisk zieleni wysokiej występującej w parkach, na cmentarzach i skwerach. Jako skupiska zieleni wysokiej należy chronić zadrzewienia przydrożne, szpalerowe oraz zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne, gdyż spełniają one bardzo ważną rolę ochronną i ekologiczną. Pożądaną sprawą jest zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, szczególnie tych, które położone są w sąsiedztwie lasów.

3.3.7 Zieleń urządzona Zieleń urządzona to parki, zieleń osiedlowa (zieleń wysoka i średnia oraz trawniki), a także zadrzewienia przydrożne i inne powstałe dzięki człowiekowi). Na terenie gminy Budzyń parki znajdują się w miejscowościach Dziewoklucz i Sokołowo Budzyńskie. Parki te poza lasami należą do największych skupisk zieleni. Poza wyżej wymienionymi na terenie gminy znajdują się jeszcze inne mniejsze skupiska zieleni wysokiej m.in. w Budzyniu przy dworcu PKP, przy Domu Kultury, zadrzewienia urządzone na osiedlu mieszkaniowym w Budzyniu, park dawnego PGR w Wyszynach, zadrzewienia urządzone przy RSP w Prośnie. Tabela 18 przedstawia nasadzenia i ubytki zieleni w gminie Budzyń w latach 2015-2016. Na jej podstawie można zauważyć, że na przestrzeni tych lat, więcej drzew i krzewów zostało posadzonych niż wyciętych, co przyczyniło się do zwiększenia powierzchni terenów urządzonych w gminie.

Tabela 18. Nasadzenia i ubytki zieleni w gminie Budzyń w latach 2015-2016

rodzaj 2015 2016 drzewa 329 175 nasadzenia krzewy 40 183 drzewa 85 25 ubytki krzewy 0 0 Źródło: https://bdl.stat.gov.pl

3.3.8 Ochrona krajobrazu Na terenie gminy w zachodniej części znajduje się fragment rezerwatu przyrody „Źródliska Flinty”. Obejmuje on obszar wód, łąk i lasów o powierzchni 44,83 ha położony w gminach Czarnków i Budzyń, w Nadleśnictwie Sarbia. Wokół rezerwatu utworzono otulinę o powierzchni 59,49 ha. Zarządzaniem Nr 43 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 10.02.1995 r. w sprawie uznania za ochronne lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, będących w Zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego, Lasy Państwowe, Nadleśnictwa Podanin ustanowiono w obrębie leśnym Podanin lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej (razem około 36 ha). Użytki ekologiczne występują w miejscowościach Wyszynki, Brzekiniec, oraz Niewiemko. Łącznie zajmują powierzchnie 65,72 ha. Na terenie gminy wyróżnić można takie rodzaje użytków ekologicznych jak: bagna z zespołem roślinno-glebowym z miejscem lęgowym dla ptaków oraz jednolity kompleks roślinno-glebowy z grubym pokładem torfu wśród zalesionych powierzchni.

Tabela 19. Użytki ekologiczne w gminie Budzyń (stan na 2016 rok)

Rodzaj użytku Pow. Obręb Gmina ekologicznego [ha] ewid. bagna z zespołem roślinno- glebowym z miejscem 30,42 Budzyń Wyszynki lęgowym ptaków bagna z zespołem roślinno- glebowym z miejscem 0,5 Budzyń Brzekiniec lęgowym ptaków

jednolity kompleks roślinno- glebowy z grubym 34,8 Budzyń Niewiemko pokładem torfu wśród zalesionych powierzchni

Źródło: bip.poznan.rdos.gov.pl

3.3.9 Stan powietrza Gmina Budzyń charakteryzuje się znaczną powierzchnią terenów leśnych. Wpływa to korzystnie na czystość powietrza atmosferycznego. Lokalnie i okresowo zanieczyszczają powietrze kotłownie, niska emisja z gospodarstw domowych, szczególnie w okresie grzewczym oraz wysypisko gminne przy ul. Gumowej w Budzyniu. Przez gminę Budzyń przebiega droga krajowa nr 11, która zwiększa zanieczyszczenia spalinami w bezpośrednim jej sąsiedztwie.

Tabela 20. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin.

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NOx O3 A A A Źródło:http://poznan.wios.gov.pl Gmina Budzyń pod względem stopnia zanieczyszczenie powietrza została zakwalifikowana do klasy A ( jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych).

Średnioroczne zanieczyszczenie pyłem PM 2,5 dla części obszaru dla gminy Budzyń:

-15-20 μg/m³: 205.0 km²,

-20-25 μg/m³: 2.6 km²

Średnioroczne zanieczyszczenie pyłem PM 2,5 dla części obszaru dla gminy Budzyń:

-20-25 μg/m³: 190.0 km²

-25-30 μg/m³: 17.0 km²

3.3.10 Zagrożenie hałasem Droga krajowa Nr 11, wpływa na zwiększenie zagrożenia hałasem. Droga ta jest obwodnicą wsi Budzyń. Pewna uciążliwość ze względu na zwiększony hałas może występować także wzdłuż linii kolejowej Poznań – Piła. Ponadto zagrożenie hałasem występuje na Osiedlu Cechowym, na którym znajduje się: -zakład produkujący części do samochodów, -zakład metalowy, -zakład produkcyjno-usługowy zajmujący się produkcją artykułów rolniczych, -zakład oferujący usługi wodno-kanalizacyjne, - zakład produkujący artykuły gumowe, -zakłady zajmujące się obróbką metali, Zalecane jest wyciszenie hałasu, powodowanego przez pracujące tam maszyny, w celu poprawy komfortu życia mieszkańców osiedla Cechowego. 3.4 Sfera gospodarcza W celu oceny rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy sprawdzono zmianę liczby podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON na 1000 ludności na jej obszarze i zestawiono te dane z wynikami z powiatu i województwa. Poniższe dane przedstawiają wzrost liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 1000 ludności w stosunku do roku 2010. Jednak liczba ta przez cały badany czas utrzymuje się na niższym poziomie niż w przypadku powiatu i województwa.

Wykres 9. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 1000 ludności w latach 2010-2016 dla Gminy Budzyń, powiatu chodzieskiego oraz województwa wielkopolskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2010-2016 zauważalny był wzrost ogólnej liczby podmiotów gospodarczych w gminie Budzyń. Dużą część stanowią podmioty gospodarcze o charakterze przemysłowym i budowlanym. Zdecydowanie najmniejszą część stanowią podmioty gospodarcze o profilu rolnym i leśnym.

Wykres 10. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w latach 2010-2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Budzyń 350 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 471 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi 121.

20,7% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Budzyń pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 46,9% w przemyśle i budownictwie, a 16,7% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 16,7% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości).

W 2016 roku zarejestrowano 57 nowych podmiotów gospodarki narodowej, z czego większość, bo aż 53 (92,98%) należało do osób prywatnych prowadzących działalność gospodarczą, a tylko 4 (7,02%) to sektor publiczny.

Najwięcej podmiotów to przedsiębiorstwa małe zatrudniające od 1 do 9 osób – w 2016 było ich zarejestrowanych 92,54%, średnich przedsiębiorstw 6,77%), przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 50 osób stanowiły tylko 0,69%.

Do największych zakładów pracy i przedsiębiorstw na terenie gminy należą:

✓ KABAT TYRE,

✓ LUMAG SP. Z O.O.

✓ ATA-TECHNIK,

✓ KOMFORT,

✓ TERAZZO,

✓ AGRODANNMIS,

✓ TOMEX,

✓ FORMAT,

✓ LAMPEX.

Rozwój działalności gospodarczej na terenie gminy powinien być jednym z zadań programu rewitalizacji, gdyż spowoduje wzrost liczby miejsc pracy, a przez to spadek liczby osób bezrobotnych i ubogich. Ze względu na przeważającą liczbę małych i średnich przedsiębiorstw w strukturze wielkościowej podmiotów gospodarczych należy stworzyć funkcjonalny system wspierania mikro - i małych przedsiębiorców oraz lokalnego systemu preferencji ekonomicznych.

3.5 Sfera techniczna 3.5.1 Mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe to ogólna liczba mieszkań, wśród których wyróżnia się te należące do gminy (komunalne i socjalne). Na zasoby mieszkaniowe w gminie składa się 2 304, w tym 66 mieszkań komunalnych i 3 mieszkania socjalne należące do gminy (stan na 2015 rok) (tabela 5).Większość mieszkań na terenie gminy jest własnością osób fizycznych. Ich powierzchnia użytkowa wynosi 214499 m2. Na terenie gminy utrzymuje się tendencja szybkiego wzrostu powierzchni użytkowej mieszkań [m2] (z 84,6 m2 w 2009 do 93,1 m2 w 2015- dane GUS). Wynika to głównie z faktu budowania z roku na rok mieszkań o coraz

większych metrażowo powierzchniach. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na jedną osobę wynosiła 25,5 m2.

Wykres 11. Liczba mieszkań w gminie Budzyń w latach 2010-2015

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://bdl.stat.gov.

Wykres 12. Powierzchnia użytkowa mieszkań w gminie Budzyń w latach 2010-2015 [m2]

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://bdl.stat.gov

W ostatnich latach można zauważyć bardzo duży wzrost budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy. Głównymi ośrodkami wzrostu budownictwa są miejscowości Budzyń i Wyszyny. Jednym z czynników determinujących wzrost 43

budownictwa na terenie gminy jest dogodny układ komunikacyjny do danych miejscowości oraz dostęp do podstawowych usług, (sklepy, poczta, bank), a także trend polegający na budowaniu budynków mieszkalnych po za dużymi ośrodkami miejskimi. W większości wsi przeważa zabudowa zagrodowa, czyli budynki mieszkalne jedno- lub dwukondygnacyjne wraz z budynkami inwentarskimi, gospodarczymi, budynkami produkcji rolniczej, na ogół kryte dachem stromym. Zabudowa wielorodzinna występuje w Budzyniu, Wyszynach, Sokołowie Budzyńskim i Dziewokluczu (pojedyncze wielorodzinne znajdują się w Brzekińcu, Podstolicach, Bukowcu, Prosnej oraz Grabówce). Natomiast w pozostałych miejscowościach gminy występuje wyłącznie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Podstawowym problemem jest niewystarczające ocieplenie budynków, które wynika po części z wieku budynków wykonanych w przestarzałych technologiach, z zastosowaniem starych norm budowlanych dopuszczających znacznie wyższe zużycie energii niż w obecnej polskiej normie budowlanej. Powoduje to spalanie znacznie większej ilości paliw, niż by to było konieczne w wypadku budynków lepiej ocieplonych. Budynki wyposażone są w indywidualne źródła ciepła, z których większość to piece opalane paliwami stałymi, w dużej części w złym stanie technicznym i o niskiej efektywności, będące w związku z tym źródłami niskiej emisji.

3.5.2 Instalacje sanitarno-techniczne Energia elektryczna Stan techniczny oraz przepustowość stacji transformatorowych i linii energetycznych średniego i niskiego napięcia jest zadowalający. Linie utrzymywane są prawidłowo na bieżąco modernizowane i unowocześniane. Wszystkie jednostki gminy zasilane są w energię elektryczną za pośrednictwem sieci energetycznych niskiego i średniego napięcia. Istniejące linie energetyczne i stacje transformatorowe w zupełności zaspokajają potrzeby gminy. Zarządcą sieci energetycznej jest Enea S.A. Sieć gazowa Gmina Budzyń jest gminą o słabo rozwiniętej sieci gazowej. Udział osób podłączonych do sieci wynosi 45,11%, przy średniej dla powiatu 60,26%. Wartość dla gminy jest o 15,15 pkt procentowych niższa niż dla powiatu, jednak gmina cały czas prowadzi działania w tym zakresie.

Przez teren gminy przebiega sieć gazowa o łącznej długości 57472 m. Planowane jest zgazyfikowanie większej części gminy. Aktualnie zgazyfikowane są miejscowości Budzyń, Wyszyny, Grabówka i Prosna. Gaz sieciowy jest doprowadzony do 45,11% gospodarstw domowych, a około 44,9% gospodarstw korzystających z sieci gazowej, wykorzystuje gaz do celów grzewczych. Przez ostatnie 5 lat liczba budynków, wyposażonych w gaz sieciowy wzrosła z 633 w 2011 r. do 675 w 2015 r. System ciepłowniczy Na terenie gminy domy i budynki są zasilane z indywidualnych kotłowni na paliwo stałe (przy czym często stosuje się paliwo złej jakości). Istnieją również kotłownie lokalne. Sieć wodociągowa Gmina Budzyń charakteryzuje się stosunkowo bogatymi zasobami wodnymi. Gmina zwodociągowana jest w 100%. Wodociąg publiczny w Budzyniu zaopatruje w wodę miejscowości: Budzyń, Brzekiniec, Kąkolewice, Podstolice. Wodociągiem publicznym w Prośnie woda doprowadzania jest do Prosny, Wyszyn, Wyszynek, Nowej Wsi Wyszyńskiej, Bukowca, Niewiemka, Grabówki, Ostrówki i Sokołowa Budzyńskiego. Kolejnym wodociągiem zlokalizowanym na terenie gminy jest wodociąg publiczny w Dziewokluczu, który zaopatruje w wodę Dziewoklucz, Nowe Brzeźno i Brzekiniec. Zasoby tych ujęć są wystarczające i w całości pokrywają potrzeby gminy. Ze względu na zdarzające się przekroczenia norm jakość wody wymagana jest modernizacja istniejących stacji wodociągowych oraz wymiana starej sieci wodociągowej wykonanej z materiałów niezgodnych z obowiązującymi normami (rury azbestowe). Istotną sprawą jest ochrona wód podziemnych, podniesienie jakości wody pitnej i ograniczenie kosztów jej produkcji i dostawy oraz zagospodarowanie stref ochronnych dla ujęć wody. Na terenie gminy Budzyń wszystkie miejscowości są zaopatrzone w wodę z wodociągów grupowych. Wg danych z roku 2016 długość sieci wodociągowej wynosiła 172,5 km. Wszystkie jednostki osadnicze na terenie gminy posiadają dostęp do wodociągu. Liczba przyłączy wynosiła 1638 sztuk. W gminie Budzyń z instalacji wodociągowej korzysta 100% ogółu ludności.

Sieć kanalizacyjna Na obszarze gminy Budzyń zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej funkcjonują w Budzyniu, Wyszynach oraz Brzekińcu. Oczyszczalnia w Budzyniu jest przeciążona, co powoduje zbyt niski stopień oczyszczania ścieków. Zlokalizowana jest w miejscu, na którym istnieje możliwość jej rozbudowy. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Kanał Budzyński. W miejscowości Wyszyny, mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia zapewnia odbiór ścieków z całej wsi Wyszyny. Zrzut ścieków oczyszczonych następuje do odpływu rzeki Flinty. Kanalizacja deszczowa znajduje się we wsi Budzyń, Prosna oraz Wyszyny. We wsi Budzyń, ścieki deszczowe odprowadzane są do lokalnych rowów, we wsi Prosna do rowu melioracyjnego natomiast w Wyszynach wody opadowe spływają kanałem deszczowym do stawu.

Tabela 21. Długość sieci kanalizacyjnej na 100 km2 [km]

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

35,4 35,4 44,0 46,3 47,1 47,3 48 Źródło:www.bdl.stat.gov.pl Długość sieci kanalizacyjnej (stan na 2016 rok)(tabela 16) na 100 km2 wynosi 48 km. W stosunku do roku 2010 jej długość na 100 km2 wzrosła o 26%, co świadczy o znacznym rozwoju sieci kanalizacyjnej w gminie na przestrzeni lat 2010-2016.

Tabela 22. Nieczystości ciekłe w gminie Budzyń w roku 2015

oczyszczalnie 15 przydomowe

stacje zlewne 2 Źródło: www.bdl.stat.gov.pl

Tabela 23. Ilość zdeklarowanych zbiorników bezodpływowych w gminie Budzyń

udział zbiorników liczba bezodpływowych zbiorników w stosunku do bezodpływowych gospodarstw Budzyń I 3 1,40 Budzyń II 2 11,76 46

Budzyń IV 1 8,33 Budzyń V 3 0,41 Budzyń VI 11 4,18 Budzyń VII 2 11,76 Budzyń VIII 1 8,33 Brzekiniec 2 2,70 Sokołowo Budzyńskie 6 3,70 Wyszyny 23 8,85 Bukowiec 16 14,55 Dziewoklucz 5 3,45 Grabówka 26 46,43 Kąkolewice 3 4,92 Nowe Brzeźno 4 5,06 Nowa Wieś Wyszyńska 1 2,86 Niewiemko 8 72,73 Ostrówki 10 13,16 Podstolice 3 2,88 Popielno 5 50,00 Prosna 49 37,12 Wyszynki 22 59,46 GMINA 206 15,10 Źródło: Urząd Gminy Budzyń

Na terenie gminy znajduje się 15 oczyszczalni przydomowych, dwie stacje zlewne (Budzyń oraz Wyszyny). Na analizowanym obszarze zlokalizowane jest również 206 zbiorników bezodpływowych (stan na 2016 rok). Największy odsetek zdeklarowanych zbiorników w przeliczeniu na liczbę gospodarstw znajduje się we wsi Grabówka oraz Niewiemko. Duża liczba zbiorników bezodpływowych oddziałuje w sposób negatywny na środowisko przyrodnicze.

W gminie Budzyń, w 2016 roku, ścieki komunalne odprowadzone były w ilości 244 dm3,co stanowi 14,5% ścieków komunalnych powiatu chodzieskiego, natomiast ścieki przemysłowe 73 dm3, będące 25% ścieków przemysłowych powiatu chodzieskiego. Tabela 24. Ilość ścieków komunalnych i przemysłowych w gminie Budzyń na tle powiatu chodzieskiego [dm3]

gmina Budzyń 244,0 ścieki komunalne [dm3] powiat chodzieski 1 678,0 gmina Budzyń 73 ścieki przemysłowe [dm3] powiat chodzieski 291 Źródło: http://poznan.wios.gov.pl 47

3.6 Podsumowanie diagnozy stanu Po przeprowadzeniu diagnozy stanu istniejącego dla gminy Budzyń można wskazać problemy ograniczające dalszy rozwój społeczno-gospodarczy:

Tabela 25. Problemy zidentyfikowane na terenie gminy Budzyń

Sfera Występujące problemy

- zmniejszenie się liczby osób w wieku produkcyjnym,

-zwiększenie się osób w wieku poprodukcyjnym,

Społeczna - ujemna wartość wskaźnika migracji powoduje spadek liczby ludności w gminie,

-spadek przyrostu naturalnego,

- mała liczba ofert pracy

- mała liczba podmiotów gospodarczych Gospodarcza w przeliczeniu na 1000 osób w porównaniu do powiatu

- niski poziom przedsiębiorczości

-mały udział własności komunalnej w strukturze własności gruntów. Przestrzenno– funkcjonalna -słabo rozwinięta sieć ścieżek rowerowych,

- słaby stan części dróg,

- niewystarczająca sieć gazowa,

Techniczna - konieczność rozbudowy infrastruktury drogowej,

-konieczność modernizacji istniejących dróg

- zagrożenie hałasem spowodowane przebiegającą przez gminę drogi krajowej Środowiskowa nr 11 -negatywne oddziaływanie sąsiedztwa zakładów przemysłowych na komfort życia mieszkańców osiedla Cechowego

Źródło: opracowanie własne

4. Wyznaczenie obszarów zdegradowanych Metodologia wyznaczenia obszarów zdegradowanych

Delimitacji dokonuje się za pomocą pewnych analiz, w tym przypadku analiz skali negatywnych zjawisk. Każdej jednostce analitycznej przypisano zestaw wskaźników określających rozwój obszaru. Następnie porównano wartość mierników w poszczególnych jednostkach ze średnią wartością całej gminy tego wskaźnika. Wartości mogą odbiegać od siebie w dwie strony, w zależności czy jest to stymulanta czy destymulanta. Dalsze obliczenia zostały opisane w kolejnych podrozdziałach. Wartości mierników dla poszczególnych jednostek pochodzą ze statystyki gminy za rok 2016. Dane pozwalające zdiagnozować obszary problemowe w gminie pozyskano z zasobów Głównego Urzędu Statystycznego i Urzędu Gminy w Budzyniu oraz jego jednostek podległych. Analiza zjawisk kryzysowych została przeprowadzona z uwzględnieniem następujących sfer: - Sfera społeczna, - Sfera przestrzenno-funkcjonalna, - Sfera gospodarcza, - Sfera techniczna, - Sfera środowiskowa. Zjawiska kryzysowe w każdej ze sfer zostały wyznaczone za pomocą następujących wskaźników: Sfera Wskaźnik - liczba gospodarstw domowych otrzymujących zasiłki okresowe na 1000 mieszkańców, Sfera społeczna -liczba gospodarstw domowych otrzymujących zasiłki stałe na 1000 mieszkańców, -ilość przestępstw na 1000 ludności -liczba obiektów infrastruktury społecznej na Sfera przestrzenno-funkcjonalna 1000 mieszkańców

-liczba zarejestrowanych podmiotów Sfera gospodarcza gospodarczych na 1000 ludności -udział osób korzystających z sieci kanalizacyjnej [%], -udział osób korzystających z sieci gazowej Sfera techniczna [%], -udział osób korzystających z sieci gazowej do ogółu ludności gminy [%] -odsetek zdeklarowanych zbiorników bezodpływowych, Sfera środowiskowa -odsetek zdeklarowanych zbiorników bezodpływowych w stosunku do ilości gospodarstw

Aby obiektywnie porównać jednostki analityczne podlegające diagnozie, a tym samym precyzyjne i jednoznaczne wskazać obszary wymagające interwencji zastosowano wskaźnik Perkala. Jest to jedna z metod porządkowania liniowego charakteryzująca się układaniem obiektów w kolejności, co pozwala porównywać badane obiekty i hierarchizować je względem siebie1. Wcześniej jednak konieczna była standaryzacja zmiennych, aby doprowadzić do eliminacji jednostek miary i wyrównania wartości zmiennych. Standaryzacja zmiennych została dokonana zgodnie ze wzorami:

2 dla stymulant

3 dla destymulant

Gdzie:

Zik – standaryzowana wartość k-tej zmiennej w i-tej jednostce,

1 Parysek, J. J., Wojtasiewicz L., 1979. Metody analizy regionalnej i metody planowania regionalnego, Studia KPZK PAN, t. 69, Państwowe Wydawn. Nauk. 2 Stymulanty to zmienne, których rosnące wartości są oceniane pozytywnie z punktu widzenia danego zjawiska. 3Destymulanty to zmienne, których malejące wartości są oceniane pozytywnie z punktu widzenia danego zjawiska. 50

Xik - wartość cechy k w badanej jednostce przestrzennej i,

k – średnia arytmetyczna k-tej zmiennej,

Sk – odchylenie standardowe k-tej zmiennej.

W ten sposób uzyskane zestandaryzowane zmienne tworzą macierz zmiennych opisujących wszystkie jednostki analityczne. Kolejnym krokiem było obliczenie wskaźnika Perkala według wzoru:

Gdzie:

WP – wskaźnik Perkala,

n – ilość obiektów,

y’ij – standaryzowana wartość j-tej cechy w i-tym obiekcie, po zmianie destymulant na stymulanty.

Na podstawie uzyskanych wartości syntetycznego miernika Perkala przeprowadzono klasyfikację jednostek analitycznych w gminie Budzyń ze względu na poziom rozwoju społeczno - gospodarczego. Podstawą uzyskania klasy są przedziały, jakie przyjmuje wskaźnik w oparciu o średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe. Klasy badanych obiektów uzyskuje się, wykorzystując następujący schemat4:

Klasa Przedział Poziom rozwoju

I bardzo dobry

II przeciętny

III niedostateczny

Zgodnie z „Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020” obszar zdegradowany to obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy,

4 Pluta W., 1986. Wielowymiarowa analiza porównawcza w modelowaniu ekonometrycznym, PWN, Warszawa. 51

który jest spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych, współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej dodatkowej sferze. Na tej podstawie w Lokalnym Programie Rewitalizacji Gminy Budzyń w pierwszej kolejności dokonano analizy wskaźnikowej sfery społecznej metodą Perkala, a po uzyskaniu wyników przydzielono jednostki analityczne do jednej z trzech klas opisanych powyżej.

Kolorem zielonym zaznaczono obszary, dla których wskaźnik przyjął wartość większą niż wartość sumy średniej arytmetycznej i połowy odchylenia standardowego. Kolorem żółtym oznaczono jednostki analityczne, dla których wskaźnik przyjął wartość w przedziale pomiędzy sumą średniej arytmetycznej i połowy odchylenia standardowego oraz różnicą średniej arytmetycznej i połowy odchylenia standardowego. Wartości, dla których wskaźnik Perkala jest mniejszy od wartości różnicy średniej i połowy odchylenia standardowego oznaczono kolorem czerwonym.

4.1 Sfera społeczna

Tabela 26: Analiza sfery społecznej

2016

domowych otrzymujących otrzymujących domowych

standaryzowana standaryzowana

zasiłki stałe zasiłki

mieszkańców

zasiłki okresowe okresowe zasiłki

wskaźnik perkala wskaźnik

liczba przestępstw liczba

Jednostka urbanistyczna Jednostka

wartość standaryzowana wartość standaryzowana wartość standaryzowana wartość standaryzowana wartość standaryzowana wartość wartość

liczba osób bezrobotnych bezrobotnych osób liczba

liczba ludności w 2016 roku w 2016 ludności liczba

liczba ludności w 2010 roku roku w 2010 ludności liczba

liczba gospodarstw domowych gospodarstw liczba

udział w ogólnej liczbie ludności ludności liczbie ogólnej w udział

gospodarstw

liczba organizacji pozarządowych organizacji liczba

zasiłki stałe na 1000 mieszkańców na 1000 stałe zasiłki

ilość przestępstw na 1000 ludności 1000 na ilość przestępstw

zasiłki okresowe na 1000 mieszkańców 1000 na okresowe zasiłki

liczba organizacji pozarządowych na 100 100 na pozarządowych organizacji liczba

liczba liczba otrzymujących domowych gospodarstw liczba otrzymujących domowych gospodarstw liczba otrzymujących domowych gospodarstw liczba dynamika zmian liczby ludności w latach 2010 latach w ludności liczby zmian dynamika

Budzyń I 750 214 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,6 745 99,3 -0,1 24,0 8,0 1,1 4,0 30,0 1,3 10,0 1,3 0,9 0,7 Budzyń II 58 17 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,6 48 82,8 -1,6 31,0 13,0 0,9 1,0 0,6 -0,4 14,0 24,1 -1,0 -0,2 Budzyń IV 42 12 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,6 41 97,6 -0,3 13,0 7,0 1,2 2,0 0,8 -0,4 18,0 42,9 -2,6 -0,2 253 Budzyń V 2538 0,0 725 8,0 3,0 0,0 0,0 0,6 2 99,8 -0,1 59,0 5,0 1,2 3,0 76,1 4,1 18,0 0,7 1,0 1,1 Budzyń VI 921 263 10,0 11,0 -1,3 4,6 5,0 -2,3 912 99,0 -0,2 76,0 24,0 0,5 1,0 9,2 0,1 84,0 9,1 0,3 -0,5 Budzyń VII 58 17 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,6 42 72,4 -2,5 17,0 8,0 1,1 3,0 1,7 -0,3 9,0 15,5 -0,3 -0,2 Budzyń VIII 42 12 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,6 35 83,3 -1,5 13,0 6,0 1,2 4,0 1,7 -0,3 11,0 26,2 -1,2 -0,1 112, Brzekiniec 221 0,0 74 6,0 27,7 -3,8 0,0 0,6 249 7 1,0 7,0 32,3 0,2 1,0 2,2 -0,3 59,0 26,7 -1,2 -0,6 Sokołowo 486 4,0 102, Budzyńskie 162 0,0 0,0 0,4 1,9 -1,7 499 7 0,2 32,0 66,0 -1,2 1,0 4,9 -0,1 69,0 14,2 -0,2 -0,4 101, Wyszyny 779 3,0 260 7,0 9,1 -1,0 2,3 -1,2 791 5 0,1 50,0 64,8 -1,1 2,0 15,6 0,5 65,0 8,3 0,3 -0,4

105, Bukowiec 330 0,0 110 2,0 7,0 -0,6 0,0 0,6 348 5 0,4 16,0 48,6 -0,5 1,0 3,3 -0,2 16,0 4,8 0,6 0,0 Dziewokluc 104, 435 1,0 z 145 3,0 6,0 -0,5 0,4 0,0 453 1 0,3 19,0 44,6 -0,3 1,0 4,4 -0,2 22,0 5,1 0,6 0,0 104, Grabówka 168 0,0 56 0,0 0,0 0,4 0,0 0,6 175 2 0,3 3,0 17,9 0,7 0,0 0,0 -0,4 5,0 3,0 0,8 0,4 Kąkolewice 184 61 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,6 179 97,3 -0,3 6,0 32,6 0,2 0,0 0,0 -0,4 3,0 1,6 0,9 0,2 Nowe 104, 238 4,0 Brzeźno 79 0,0 0,0 0,4 1,0 -1,7 248 2 0,3 6,0 25,2 0,5 0,0 0,0 -0,4 13,0 5,5 0,6 -0,1 Nowa Wieś 105 0,0 Wyszyńska 35 0,0 0,0 0,4 0,0 0,6 97 92,4 -0,7 3,0 28,6 0,3 0,0 0,0 -0,4 28,0 26,7 -1,2 -0,2 121, Niewiemko 32 0,0 11 0,0 0,0 0,4 0,0 0,6 39 9 1,8 2,0 62,5 -1,0 0,0 0,0 -0,4 10,0 31,3 -1,6 0,0 123, Ostrówki 229 4,0 76 0,0 0,0 0,4 0,9 -1,7 283 6 2,0 13,0 57,0 -0,8 0,0 0,0 -0,4 16,0 7,0 0,5 0,0 101, Podstolice 311 0,0 104 0,0 0,0 0,4 0,0 0,6 316 6 0,1 9,0 29,4 0,3 1,0 3,1 -0,3 12,0 3,9 0,7 0,3 103, Popielno 29 0,0 10 0,0 0,0 0,4 0,0 0,6 30 4 0,2 2,0 80,5 -1,7 0,0 0,0 -0,4 2,0 6,9 0,5 -0,1 101, Prosna 395 1,0 132 0,0 0,0 0,4 0,4 0,0 399 0 0,0 27,0 67,2 -1,2 2,0 7,9 0,0 9,0 2,3 0,8 0,0 109, Wyszynki 112 0,0 37 0,0 0,0 0,4 0,0 0,6 123 8 0,8 9,0 80,9 -1,7 0,0 0,0 -0,4 6,0 5,4 0,6 0,0 100, średnia 384,7 29,5 1,6 2,9 0,5 1,0 9 19,9 36,8 7,3 12,4 0,0 odchylenie standardo we 6,5 1,7 11,5 25,4 16,9 11,9 0,4

4.2 Sfera przestrzenno-funkcjonalna

Tabela 27: Analiza sfery przestrzenno- funkcjonalnej

4.3 Sfera techniczna

Tabela 28: Analiza sfery technicznej

4.4 Sfera gospodarcza

Tabela 29: Analiza sfery gospodarczej

4.5 Sfera środowiskowa

Tabela 30: Analiza sfery środowiskowej

liczba budynków udział budynków pokrytych liczba zbiorników liczba liczba gospodarstw liczba zbiorników wartość pokrytych płytami płytami azbestowo - wartość Jednostka urbanistyczna bezodpływowych w stosunku do wskaźnik perkala ludności domowych bezodpływowych standaryzowana azbestowo- cementowymi w liczbie standaryzowana gospodarstw cementowymi ogólnej gospodarstw Budzyń I 750 214 3,0 1,4 0,7 21,0 9,8 -0,1 0,6 Budzyń II 58 17 2,0 11,8 0,2 6,0 35,3 -2,7 -2,5 Budzyń IV 42 12 1,0 8,3 0,4 3,0 25,0 -1,7 -1,2 Budzyń V 2538 725 3,0 0,4 0,8 33,0 4,6 0,4 1,2 Budzyń VI 921 263 11,0 4,2 0,6 17,0 6,5 0,2 0,9 Budzyń VII 58 17 2,0 11,8 0,2 2,0 11,8 -0,3 -0,1 Budzyń VIII 42 12 1,0 8,3 0,4 4,0 33,3 -2,5 -2,1 Brzekiniec 221 74 2,0 2,7 0,7 1,0 1,4 0,8 1,4 Sokołowo Budzyńskie 486 162 6,0 3,7 0,6 4,0 2,5 0,7 1,3 Wyszyny 779 260 23,0 8,8 0,4 11,0 4,2 0,5 0,9 Bukowiec 330 110 16,0 14,5 0,1 7,0 6,4 0,3 0,4 Dziewoklucz 435 145 5,0 3,4 0,6 9,0 6,2 0,3 0,9 Grabówka 168 56 26,0 46,4 -1,4 2,0 3,6 0,5 -0,8 Kąkolewice 184 61 3,0 4,9 0,6 4,0 6,6 0,2 0,8 Nowe Brzeźno 238 79 4,0 5,1 0,6 8,0 10,1 -0,1 0,4 Nowa Wieś Wyszyńska 105 35 1,0 2,9 0,7 1,0 2,9 0,6 1,3 Niewiemko 32 11 8,0 72,7 -2,6 0,0 0,0 0,9 -1,7 Ostrówki 229 76 10,0 13,2 0,2 3,0 3,9 0,5 0,7 Podstolice 311 104 3,0 2,9 0,7 6,0 5,8 0,3 1,0 Popielno 29 10 5,0 50,0 -1,6 0,0 0,0 0,9 -0,6 Prosna 395 132 49,0 37,1 -0,9 10,0 7,6 0,1 -0,8 Wyszynki 112 37 22,0 59,5 -2,0 3,0 8,1 0,1 -1,9 średnia 385 119 9,4 17,0 7,0 8,9 0,0 odchylenie standardowe 21,3 9,7 1,2

4.6 Podsumowanie delimitacji Podsumowując dokonano zestawienia problemów występujących w poszczególnych jednostkach. Do każdej jednostki przypisano wartość Wskaźnika Perkala, którą obliczono wcześniej.

Na podstawie delimitacji wyznaczono obszary zdegradowane, aby zidentyfikować miejsca na terenie gminy na których występuje największe natężenie zjawisk negatywnych.

Tabela 31: Podsumowanie delimitacji

liczba negatywnych Jednostka urbanistyczna sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzenno-funkcjonalna sfera techniczna sfera środowiskowa wskaźnikow Budzyń I 0,7 -0,5 -0,7 -0,4 0,6 1 Budzyń II -0,2 3,0 2,8 -0,9 -2,5 2 Budzyń IV -0,2 2,4 0,1 -0,9 -1,2 2 Budzyń V 1,1 -0,4 -0,7 1,0 1,2 1 Budzyń VI -0,5 0,0 -0,8 -0,2 0,9 2 Budzyń VII -0,1 1,6 1,2 -0,9 -0,1 1 Budzyń VIII 0,1 0,5 0,9 -0,9 -2,1 2 Brzekiniec -0,6 -0,5 -0,4 0,3 1,4 2 Sokołowo Budzyńskie -0,4 -0,5 -0,3 0,3 1,3 2 Wyszyny -0,4 -0,4 -0,6 2,3 0,9 2 Bukowiec -0,1 -0,4 -0,3 0,1 0,4 0 Dziewoklucz -0,1 -0,5 -0,4 0,3 0,9 0 Grabówka 0,4 -0,5 0,1 -0,4 -0,8 3 Kąkolewice 0,2 -0,3 -0,2 0,3 0,8 0 Nowe Brzeźno -0,2 -0,4 0,0 0,3 0,4 0 Nowa Wieś Wyszyńska 0,0 -0,6 -0,3 0,1 1,3 1 Niewiemko 0,3 -0,5 0,4 -0,6 -1,7 2 Ostrówki -0,1 -0,3 -0,3 0,3 0,7 0 Podstolice 0,2 -0,3 -0,3 0,3 1,0 0 Popielno -0,2 -0,6 0,6 0,3 -0,6 2 Prosna -0,1 -0,3 -0,4 -0,1 -0,8 1 Wyszynki -0,1 -0,4 -0,4 -0,6 -1,9 2 średnia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 odchylenie standardowe 0,4 1 0,8 -0,7 1,2 Największe natężenie negatywnych zjawisk występuje w miejscowościach: Brzekiniec, Budzyń VI, Wyszyny oraz Sokołowo Budzyńskie. Teren tych miejscowości stanowi obszar zdegradowany gminy Budzyń i na tym obszarze będą prowadzone działania rewitalizacyjne w celu eliminacji negatywnych zjawisk szczególnie w sferze społecznej, ale również w pozostałych sferach.

Tabela 32. Liczba ludności i powierzchnia miejscowości zdegradowanych

liczba powierzchnia miejscowość ludności [ha] Budzyń VI 921 172 Brzekiniec 221 798 Wyszyny 779 976 Sokołowo Budzyńskie 486 2088 59

SUMA 2407 4034 UDZIAŁ W OGÓLE [%] 28 19 Źródło: opracowanie własne

Rysunek 3. Obszar zdegradowany

Źródło: opracowanie własne

Na ww. terenach zostały przeprowadzone konsultacje społeczne mające na celu zapoznanie się z potrzebami rewitalizacyjnymi wszystkich grup interesariuszy.

Przeprowadzona analiza wskaźnikowa stanu poszczególnych jednostek analitycznych w gminie Budzyń wykazała duże problemy występujące głównie w sferze społecznej, związane z poziomem bezrobocia oraz z udziałem osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej. Jako że w ramach programu rewitalizacji projekty są

skierowane głównie do mieszkańców podobszarów rewitalizacji i mają na celu poprawę jakości ich życia i zminimalizowanie bądź całkowitą likwidację występujących zjawisk kryzysowych, do obliczenia powierzchni podobszarów rewitalizacji wykorzystano jedynie tereny zabudowane.

Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, obszar rewitalizacji został podzielony na podobszary nie obejmujące terenów większych niż 20% powierzchni gminy orz zamieszkałych przez nie więcej niż 30% jej mieszkańców.

Tabela 33. Liczba ludności i powierzchnia obszaru rewitalizacji

Obszar Liczba ludności Powierzchnia [ha] rewitalizacji Budzyń VI 921 61 Brzekiniec 221 13 Sokołowo 486 28 Budzyńskie Wyszyny 779 41 UDZIAŁ W 28 0,69 OGÓLE [%] źródło: opracowanie własne

Rysunek 4. Obszar rewitalizacji

Źródło: opracowanie własne

5. Charakterystyka obszaru rewitalizacji Ze względu na to, iż program rewitalizacji skierowany jest przede wszystkim do mieszkańców obszarów zdegradowanych, w celu zachowania koncentracji działań tak, by w jak największym stopniu służyły one beneficjentom programu, jako obszar rewitalizacji wyznaczono właśnie tereny zabudowane. Budzyń VI zlokalizowany jest w centralnej części miejscowości Budzyń, Zajmuje powierzchnię 172 ha i zamieszkiwany jest przez 921 osoby (stan na 2016 rok). Obszar rewitalizacji obejmuje zwartą zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, wielorodzinną oraz usługową. Zajmuje powierzchnię 61 ha. Znajduję się również tereny użyteczności publicznej

takie jak m. in. park oraz boiska sportowe. Większość dróg posiada utwardzoną nawierzchnię, jednak pozostała również część nieutwardzonych dróg. W sferze społecznej największym problemem jest duży udział gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej: z zasiłków stałych oraz okresowych. Problemem jest również największa liczba popełnionych przestępstw na tle całej miejscowości Budzyń (32,6%) oraz duży udział osób bezrobotnych. Bezrobocie oraz przestępczość to problemy ściśle ze sobą powiązane, często to właśnie brak zatrudnienia powoduje ubóstwo, które z kolei często jest przyczyną wzrostu przestępczości. Ze względu na brak możliwości spełnienia podstawowych potrzeb, jednostka może popaść w depresję lub alkoholizm, który jest częstym powodem popełniania przestępstw. Ważne jest zatem podjęcie działań zapobiegawczych, które pomogą bezrobotnym w znalezieniu źródła dochodów, by jak najwcześniej zapobiec ewentualnej demoralizacji. Na terenie miejscowości niewielka jest również liczba organizacji pozarządowych. W sferze przestrzennej największy problem stanowi mała powierzchnia terenów publicznych oraz nieuporządkowane tereny zielone, w szczególności park wiejski Gliniki.

Miejscowość Brzekiniec znajduje się we wschodniej części gminy. Graniczy z wsią Budzyń, Dziewoklucz oraz Nowe Brzeźno. Ma 798 ha powierzchni, zamieszkuje go 221 osób (stan na 2016 rok). Obszar rewitalizacji zajmuje powierzchnię 13 ha i obejmuje tereny zabudowane jednorodzinne oraz wielorodzinne. W sferze społecznej największy problem stanowi mała liczba organizacji pozarządowych oraz znaczny udział ludności korzystającej z okresowych zasiłków, co może świadczyć o niskich zarobkach. Problemem jest również duży udział osób bezrobotnych we wsi. Bezrobocie w dużym stopniu powodowane jest przez małą liczbę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, co skutkuje ograniczoną liczbą miejsc pracy. Ze względu na brak możliwości znalezienia zatrudnienia, mieszkańcy zmuszeni są do korzystania z zasiłków lub opuszczania terenu miejscowości. Uwagę należy zwrócić na fakt, że bezrobocie jest zjawiskiem silnie demoralizującym, przyczynia się zarówno do popadnięcia jednostki w depresję, jak i do rozwoju alkoholizmu czy narkomanii. Dlatego tak ważne jest przeciwdziałanie zarówno bezrobociu, jak i ubóstwu, które jest jego bezpośrednim skutkiem. W sferze przestrzennej występuje niewielki udział powierzchni terenów publicznych oraz mała liczba obiektów infrastruktury społecznej, co wpływa niekorzystnie na rozwój kulturalny mieszkańców. 63

Sokołowo Budzyńskie zlokalizowane jest w południowej części gminy. Zajmuje powierzchnię 2088 ha oraz zamieszkiwane jest przez 486 mieszkańców (stan na 2016 rok). Obszar rewitalizacji obejmuje tereny zabudowane, których powierzchnia wynosi 28 ha. W sferze społecznej do największych problemów należy, podobnie jak w miejscowości Brzekiniec, duża liczba przestępstw oraz mała liczba organizacji pozarządowych, a także duży udział osób niepracujących w ogólnej liczbie ludności wsi. Potwierdza to tezę, iż przestępczość jest w dużej mierze spowodowana przez bezrobocie. Mieszkańcy ze względu na brak zatrudnienia ubożeją oraz popadają w nałogi, czego skutkiem jest postępująca demoralizacja i wycofanie się z życia społecznego. Jednostki dotknięte ubóstwem, często całkowicie izolują się nie tylko od społeczności, ale również od swoich bliskich. Ważnym jest, by pomagać osobom oraz rodzinom, które zmagają się z problemem ubóstwa, by zminimalizować odczuwany przez nie wstyd powodujący wycofanie się z życia społecznego. Powodem bezrobocia jest niska aktywność gospodarcza mieszkańców, a co za tym idzie niska liczba podmiotów gospodarczych, która przyczynia się do ograniczonej liczby miejsc pracy. By poprawić sytuację osób, które szukają zatrudnienia na terenie miejscowości Sokołowo Budzyńskie, niezbędne jest podniesienie przedsiębiorczości wśród jej mieszkańców. Wyszyny położone są w zachodniej części gminy. Graniczą z następującymi miejscowościami: Grabówka, Prosna, Nowa wieś Wyszyńska oraz Wyszynki. Zajmują powierzchnię 976 ha, natomiast obszar rewitalizacji 41 ha. Teren ten zamieszkiwany jest przez 779 osób (stan na 2016 rok). W sferze społecznej do największych problemów jest znaczna część osób korzystająca z pomocy społecznej: korzystająca z zasiłków stałych a także z zasiłków okresowych oraz duże bezrobocie. Problem ten występuje we wszystkich obszarach wyznaczonych jako zdegradowane. Pokazuje to, jak rozległy jest problem bezrobocia i jak wiele osób zostało dotkniętych tym problemem. Zaznaczyć trzeba, że bezrobocie to zjawisko, które pociąga za sobą różne inne niepożądane zachowania, takie jak alkoholizm czy narkomania lub izolacja społeczna, konieczne jest zatem prowadzenie działań zapobiegawczych. W sferze przestrzennej problem stanowi mała powierzchnia terenów publicznych występujących na terenie miejscowości takie jak np. parki czy też place zabaw.

6. Wizja i cele programu rewitalizacji gminy Budzyń „Mieszkańcy obszarów rewitalizacji to społeczność zaangażowana w działania społeczne, mająca dostęp do wielu instytucji kulturalnych, poszerzająca swoją wiedzę oraz rozwijająca umiejętności poprzez uczestnictwo w klubach oraz kołach zainteresowań. Czas wolny mogą spędzać aktywnie na przystosowanych do tego terenach publicznych”.

Działania rewitalizacyjne wpłynęły na polepszenie się jakości życia mieszkańców gminy Budzyń. Poprzez rozwój przedsiębiorczości spadła liczba osób bezrobotnych, co wpłynęło na zmniejszenie się liczby osób korzystających ze świadczeń socjalnych. Zwiększona została ilość instytucji kultury, które zachęciły ludność gminną do aktywnego spędzania wolnego czasu. Podniosła się także jakość transportu samochodowego poprzez budowę oraz modernizację dróg w gminie.

Żeby osiągnąć powyższą wizję wyznaczono następujące cele i kierunki działań:

Cel 1: Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców

Kierunki działań Opis kierunku -poszukiwanie nowych inwestorów, -tworzenie nowych miejsc pod inwestycję, -prowadzenie kursów i szkoleń 1. Zwiększanie aktywności zawodowej oraz -prowadzenie kursów mających na celu przeciwdziałania zjawisku bezrobocia podniesienie kwalifikacji, -prowadzenie doradztwa zawodowego, -prowadzenie szkoleń mających na celu zwiększenie przedsiębiorczość mieszkańców -organizacja wydarzeń integracyjnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji, 2. Zwiększenie integracji społeczności -wymiana wiedzy międzypokoleniowej, lokalnej -promowanie aktywnego spędzania wolnego czasu zwłaszcza wśród dzieci, młodzieży oraz osób starszych 3. Promowanie historii i kultury regionu -tworzenie programów edukacyjnych,

-organizacja warsztatów archeologicznych, -szerzenie kultury lokalnej, Cel 2: Zwiększenie funkcjonalności i atrakcyjności przestrzeni publicznych

Kierunki działań Opis kierunku

- tworzenie oraz modernizacja infrastruktury, która umożliwi mieszkańcom zapoznanie się z kulturą oraz historią gminy Budzyń,

1. Rozbudowa i modernizacja bazy -tworzenie ścieżek edukacyjnych, edukacyjno-kulturalnej -odnowa obiektów zabytkowych, -tworzenie miejsc spotkań dla mieszkańców w szczególności dla dzieci, młodzieży i osób starszych (świetlica wiejska, punkt gastronomiczny) -budowa boisk sportowych, -zagospodarowanie i uporządkowanie

2. Rozwój infrastruktury sportowo- terenów zielonych oraz budowa elementów rekreacyjnej małej architektury, -tworzenie miejsc aktywnego wypoczynku i rekreacji,

W ramach realizacji wyznaczonych celów i kierunków niniejszego programu zaplanowano projekty o charakterze społecznym i inwestycyjnym. Beneficjentami są przede wszystkim mieszkańcy obszaru rewitalizacji, którzy zostaną zaangażowani w organizację, tworzenie oraz wdrażanie zamierzonych działań. Realizacja celu 1: „Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców” przyczyni się do zmniejszenia bezrobocia mieszkańców obszaru rewitalizacji, podniesienia przedsiębiorczości mieszkańców, zwiększenia integracji mieszkańców oraz poszerzenia wiedzy na temat kultury i historii gminy Budzyń.

Realizacja celu 2: „Zwiększenie funkcjonalności i atrakcyjności przestrzeni publicznych” ma wpływ na poprawę estetyki przestrzeni obszaru rewitalizacji, poprawę stanu

budynków użyteczności publicznej oraz zachęcenie mieszkańców obszaru rewitalizacji do aktywnego spędzania wolnego czasu.

7. Lista planowanych projektów W ramach niniejszego programu rewitalizacji Gmina Budzyń planuje realizację następujących projektów:

Karta Projektu nr 1 1. Tytuł przedsięwzięcia Pobudzenie aktywności zawodowej mieszkańców 2. Miejsce Realizacji Obszar rewitalizacji

Podmioty realizujące 3. Gmina Budzyń, Powiatowy Urząd Pracy w Chodzieży projekt

4. Beneficjenci Mieszkańcy obszaru rewitalizacji Jednym z największych problemów na obszarze rewitalizacji jest duży udział ludzi bezrobotnych z wykształceniem podstawowym, zawodowym oraz średnim. Część mieszkańców posiada cenne doświadczenie zawodowe, jednak przeszkodą jest brak miejsc do pracy. W związku z tym, gmina Budzyń wraz z PUP w Chodzieży podejmie się następujących działań: -organizowanie szkoleń mających na celu podniesienie kompetencji zawodowych i umożliwienie 5. Zakres rzeczowy przekwalifikowania, -promowanie przedsiębiorczości wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez organizację warsztatów związanych z zakładaniem i prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, -zapewnienie współpracy pomiędzy gminą a PUP, polegającą na określeniu wykonywanych działań przez każdą ze stron, oraz wymiana wiedzy i doświadczenia

-zwiększenie liczby podmiotów gospodarczych; poprawa możliwości inwestycyjnych na terenie obszaru rewitalizacji.

Wspieranie przedsiębiorczości będzie opierało się na prowadzeniu działań promocyjnych, które zwiększą zainteresowanie inwestorów zewnętrznych: udział w targach inwestycyjnych, promocja w postaci broszur, prowadzenie strony Internetowej zawierającej podstawowe informacje na temat terenów inwestycyjnych oraz kondycji gospodarki obszaru rewitalizacji

-liczba zorganizowanych szkoleń – 4/rok -liczba zorganizowanych warsztatów związanych Produktu z prowadzeniem działalności gospodarczej przez osoby 6. Wskaźniki fizyczne – 2/rok - Spadek poziomu bezrobocia –0,2 % Rezultatu - Liczba uczestników szkoleń- 25 -liczba uczestników warsztatów – 15 Szacowana wartość 7. 250 000 zł projektu - Gmina Budzyń, 37 500 zł 8. Finansowanie - EFS – maks. 212 500 zł Termin rozpoczęcia 9. 2018-2019 i zakończenia projektu Cel 1: Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców 10 Spełnia cele i kierunki kierunek 1. Zwiększanie aktywności zawodowej oraz . LPR przeciwdziałania zjawisku bezrobocia

Karta Projektu nr 2 Tworzenie i odnowa zielonych terenów rekreacyjno- 1. Tytuł przedsięwzięcia wypoczynkowych 2. Miejsce Realizacji Sokołowo Budzyńskie, Budzyń VI Podmioty realizujące 3. Gmina Budzyń projekt

4. Beneficjenci Mieszkańcy obszaru rewitalizacji

Ze względu na małą liczbę terenów zieleni urządzonej, w której mieszkańcy obszaru rewitalizacji mogliby się spotykać i wypoczywać, Gmina przeprowadzi takie zadania jak: -tworzenie terenów zieleni urządzonej poprzez zalesianie nieużytków oraz wyposażenie ich w podstawowe urządzenia/elementy rekreacyjno-wypoczynkowe, 5. Zakres rzeczowy -porządkowanie i doposażenie terenów zieleni urządzonej -odnowa parku wiejskiego Glinki w Budzyniu; stworzenie pieszych ścieżek, postawienie elementów małej architektury (ławek, koszy na śmieci, oświetlenia), uporządkowanie istniejącej zieleni, poprzez wycięcie zbędnych krzewów, posadzenie ozdobnej roślinności (np. ozdobne drzewa/krzewy, klomby kwiatów, trawnika). Produktu -liczba odnowionych terenów zielonych- 3 ha 6. Wskaźniki Rezultatu -liczba osób korzystających- 6 000 Szacowana wartość 7. 2 500 000zł projektu - Gmina Budzyń – 375 000 zł 8. Finansowanie -Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny – maks.2 125 000 zł Termin rozpoczęcia 9. 2018-2020 i zakończenia projektu 10 Spełnia cele i kierunki Cel 2: Zwiększenie funkcjonalności i atrakcyjności

. LPR przestrzeni publicznych Kierunek 1. Rozbudowa i modernizacja bazy edukacyjno- kulturalnej

Karta Projektu nr 3 Zwiększenie aktywności społeczno-kulturowej 1. Tytuł projektu mieszkańców obszaru rewitalizacji

2. Miejsce Realizacji Obszar rewitalizacji Podmioty realizujące 3. Gmina Budzyń, projekt

4. Beneficjenci Mieszkańcy obszaru rewitalizacji

-organizacja zajęć integracyjnych dla dzieci, młodzieży oraz osób starszych: organizacja zajęć plastycznych, rękodzieło, zajęcia sportowe,

-tworzenie grup wolontariatu umożliwiających wymianę wiedzy międzypokoleniowej oraz wzajemną 5. Zakres rzeczowy pomoc,

-tworzenie możliwości rozwijania zainteresowań poprzez organizację różnych zajęć, kursów: taneczne, teatralne, fotografii, w zależności od oczekiwań mieszkańców obszaru rewitalizacji,

-ilość nowych przestrzeni publicznych- 1 Produktu -liczba nowych kół zainteresowań oraz klubów- 6 Do najważniejszych osiągnięć będących rezultatem 6. Wskaźniki podjętych działań zalicza się: Rezultatu -zwiększenie integracji mieszkańców w gminie, -podniesienie atrakcyjności gminy,

-poprawa estetyki przestrzeni publicznej - liczba uczestników kół i klubów-38 Szacowana wartość 7. 350 000 zł projektu - Gmina Budzyń – 52 500 zł 8. Finansowanie - Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny – maks. 297 500 zł Termin rozpoczęcia 9. 2018-2020 i zakończenia projektu Cel 1: Poprawa warunków i jakości życia 10 Spełnia cele i kierunki LPR mieszkańców . Kierunek 2. Zwiększenie integracji społeczności lokalnej

Karta Projektu nr 4

1. Tytuł projektu Tworzenie miejsc integracji mieszkańców

2. Miejsce Realizacji Sokołowo Budzyńskie, Brzekiniec, Wyszyny Podmioty realizujące 3. Gmina Budzyń, projekt

4. Beneficjenci Mieszkańcy obszaru rewitalizacji

-adaptacja budynku stacji kolejowej w Sokołowie Budzyńskim na budynek pełniący funkcję gastronomiczną oraz zagospodarowanie terenów zielonych znajdujących się obok budynku; odnowienie elewacji budynku; wymiana drzwi oraz okien, zmiana dotychczasowej funkcji budynku

5. Zakres rzeczowy na funkcje gastronomiczną (np. restauracja, kawiarnia), nasadzenie nowych roślin poprawiających estetykę przestrzeni publicznej (drzewa, krzewy, trawniki, kwiaty), wprowadzenie elementów małej architektury (ławki, stoliki, kosze na śmieci, oświetlenie), stworzenie miejsca spotkań dla mieszkańców obszaru rewitalizacji,

-modernizacja budynku Ochotniej Straży Pożarnej oraz świetlicy wiejskiej we wsi Brzekiniec; odnowienie elewacji budynku, organizowanie zajęć dla dzieci, młodzieży oraz osób starszych, polegające na wymianie doświadczeń międzypokoleniowej, tworzenie kół oraz klubów pozwalających rozwijać zainteresowania, organizacja zajęć mających na celu pomoc uczniom w odrabianiu lekcji/nauce, organizacja imprez/wydarzeń, których głównym celem jest integracja mieszkańców obszaru rewitalizacji

-zagospodarowanie terenu przy amfiteatrze i centrum wsi w Wyszynach; uporządkowanie istniejącej zieleni, wycięcie zbędnych drzew i krzewów, wprowadzenie elementów małej architektury (kosze na śmieci, oświetlenie, ławki), stworzenie pieszych ścieżek.

-liczba elementów małej architektury - 35 sztuk -powierzchnia zmodernizowanych terenów Produktu zielonych - 2,5 ha - długość pieszych ścieżek- - 3 km Do najważniejszych osiągnięć będących rezultatem 6. Wskaźniki podjętych działań zalicza się: -zwiększenie poczucia komfortu mieszkańców, Rezultatu -zwiększenie integracji mieszkańców w gminie, -podniesienie atrakcyjności gminy, -poprawa estetyki przestrzeni publicznej. Szacowana wartość 7. 4 000 000 zł projektu - Gmina Budzyń, 8. Finansowanie - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, -Europejski Fundusz Społeczny, 9. Termin rozpoczęcia 2018-2021

i zakończenia projektu Cel 1: Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców Kierunek 2. Zwiększenie integracji społeczności lokalnej Kierunek 3. Promowanie historii i kultury regionu Spełnia cele i kierunki 10. Cel 2: Zwiększenie funkcjonalności i atrakcyjności LPR przestrzeni publicznych Kierunek 1. Rozbudowa i modernizacja bazy edukacyjno- kulturalnej

Karta Projektu nr 5

1. Tytuł projektu Promowanie wiedzy i kultury wśród społeczności lokalnej

2. Miejsce Realizacji Budzyń VI, Wyszyny Podmioty realizujące 3. Gmina Budzyń, projekt

4. Beneficjenci Mieszkańcy obszaru rewitalizacji

-Budowa historycznej ścieżki edukacyjnej w Wyszynach; szerzenie wiedzy z zakresu historii pierwszego osadnictwa, wystawa znalezisk archeologicznych, warsztaty archeologiczne dla dzieci i młodzieży, postawienie tablic historycznych oraz ilustracji/fotografii dotyczących historii gminy/wsi, usytuowanie koszy na śmieci, ławek oraz oświetlenia, uporządkowanie terenów zieleni oraz utwardzenie podłoża umożliwiające swobodne zwiedzanie 5. Zakres rzeczowy -Modernizacja zabytkowego wiatraka wraz z programem edukacyjnym w jednostce analitycznej Budzyń VI; odnowienie elewacji wiatraka, naprawa dachu wiatraka, remont wnętrza, wymiana drzwi, organizacja zajęć dla dzieci i młodzieży na temat dawnego rolnictwa, organizacja imprez kulturalnych: plenery malarskie, wystawy historyczne.

-liczba elementów małej architektury- 40 sztuk -długość ścieżki historycznej- 2 km Produktu -liczba postawionych tablic edukacyjnych- 30 -liczba zorganizowanych imprez- 3 Do najważniejszych osiągnięć będących rezultatem 6. Wskaźniki podjętych działań zalicza się: -zwiększenie atrakcyjności turystycznej gminy Rezultatu -zwiększenie wiedzy na temat historii gminy, -podniesienie atrakcyjności gminy, -poprawa estetyki przestrzeni publicznej. Szacowana wartość 7. 1 200 000 zł projektu - Gmina Budzyń 8. Finansowanie - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, -Europejski Fundusz Społeczny Termin rozpoczęcia 9. 2018-2021 i zakończenia projektu Cel 1: Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców Kierunek 3. Promowanie historii i kultury regionu 10 Spełnia cele i kierunki Cel 2: Zwiększenie funkcjonalności i atrakcyjności . LPR przestrzeni publicznych 1. Rozbudowa i modernizacja bazy edukacyjno-kulturalnej

Karta Projektu nr 6

1. Tytuł projektu Modernizacja infrastruktury sportowej

2. Miejsce Realizacji Budzyń VI, Sokołowo Budzyńskie, Wyszyny, Brzekiniec Podmioty realizujące 3. Gmina Budzyń, projekt

4. Beneficjenci Mieszkańcy obszaru rewitalizacji

-budowa boiska sportowego wraz z zagospodarowaniem 5. Zakres rzeczowy centrum miejscowości – teren rekreacyjny w Sokołowie

Budzyńskim; budowa boiska przystosowanego do gry w piłkę nożną, ręczną, oraz koszykówkę, usytuowanie miejsc siedzących,

-rozbudowa boiska przyszkolnego we wsi Wyszyny, budowa boisk przeznaczonych do gry w koszykówkę, siatkówkę oraz piłkę ręczną

-budowa infrastruktury sportowej w jednostce analitycznej Budzyń VI, budowa kompleksu boisk przeznaczonych do gry w piłkę nożną, ręczną, koszykówkę oraz siatkówkę, wyposażenie w trwałe urządzenia dla tych dyscyplin m.in. kosze do koszykówki, siatka oraz bramki do gry w piłkę nożną.

-modernizacja infrastruktury sportowej we wsi Brzekiniec; odnowa nawierzchni boisk, wymiana trwałych elementów boiska m.in. koszt do koszykówki, bramek do gry w piłkę,

-liczba wymienionych elementów- 3 Produktu -liczba nowych boisk - 3 Do najważniejszych osiągnięć będących rezultatem podjętych działań zalicza się: 6. Wskaźniki -zwiększenie atrakcyjności turystycznej gminy Rezultatu -zwiększenie wiedzy na temat historii gminy, -podniesienie atrakcyjności gminy, -poprawa estetyki przestrzeni publicznej. Szacowana wartość 7. 6 000 000 zł projektu - Gmina Budzyń - 900 000 zł 8. Finansowanie -Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny – maks. 5 100 000 zł Termin rozpoczęcia 9. 2018-2021 i zakończenia projektu

Cel 2: Zwiększenie funkcjonalności i atrakcyjności 10 Spełnia cele i kierunki przestrzeni publicznych . LPR Kierunek 2. Rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej

Projekt nr 4” Stworzenie miejsc integracji mieszkańców” oraz nr 5 „Promowanie wiedzy i kultury wśród społeczności lokalnej” są projektami zintegrowanymi. Łączą działania społeczne oraz inwestycyjne. Finansowane są zarówno z EFS oraz z EFRR.

8. Charakterystyka projektów uzupełniających Poza projektami kluczowymi planowana jest realizacja projektów uzupełniających. Rolą projektów uzupełniających jest wsparcie procesu rewitalizacji w gminie. Miejscami, w których realizowane będą projekty są obszary objętych procesem rewitalizacji. Do planowanych projektów uzupełniających zalicza się:

1. Podniesienie jakości przestrzeni publicznych Zadania z tego zakresu będą opierały się na modernizacji elewacji budynków, w celu poprawy estetyki przestrzeni publicznej. Modernizacja budynków polegała będzie na ocieplaniu budynków oraz odnowieniu elewacji. Prowadzone będą również remonty i modernizacje infrastruktury drogowej i okołodrogowej w Sokołowie Budzyńskim, m. in. budowa chodników, zwiększenie oświetlenia dróg na terenach zabudowanych, bariery zabezpieczające oraz zwiększenie sieci ścieżek rowerowych.

9. Indykatywne ramy finansowe Wywiązanie się z założeń Lokalnego Programu Rewitalizacji uwarunkowane jest w największym stopniu przez środki finansowe. Indykatywne ramy finansowe realizacji projektów rewitalizacyjnych obejmować będą zarówno finansowanie z środków własnych oraz ze środków zewnętrznych. Szacowany koszt planowanych działań rewitalizacyjnych wynosi ok. 16 300 000 zł. W sytuacji nieuzyskania wystarczającej ilości pieniędzy z funduszy unijnych na realizację wyznaczonego celu, gmina będzie nadal dążyć do pozyskania środków finansowych pochodzących z innych źródeł, np. od prywatnych inwestorów. W takim przypadku, realizacja projektu zostaje wydłużona.

Tabela 34. Indykatywne ramy finansowe

Źródła finansowania Koszt Środki Projekty projektów Budżet Gminy Budzyń zewnętrzne

Społeczne 600 000 zł 90 000 zł 510 000 zł

Inwestycyjne 13 700 000 zł 2 655 000 zł 11 645 000 zł 1 800 000 zł (właściciele Uzupełniające 2 000 000 zł 200 000 zł budynków) Podsumowanie 16 300 000 zł 2 945 000 zł 13 955 000 zł kosztów Źródło: Urząd Gminy Budzyń, 2017

10. System wdrażania programu rewitalizacji System wdrażania LPR powiązany jest ze strukturą organizacyjną Urzędu Gminy w Budzyniu oraz innych jednostek organizacyjnych. Za program w imieniu gminy Budzyń będzie odpowiadał Wójt gminy Budzyń przy współpracy z podległymi instytucjami oraz z uwzględnieniem różnych grup interesariuszy. Wójt gminy powoła Zespół Roboczy ds. Rewitalizacji, w skład którego wchodzić będą wybrane osoby z wydziałów Urzędu Gminy oraz przedstawiciele instytucji podległych. W ramach zespołu powinny funkcjonować osoby reprezentujące poszczególne inicjatywy wdrożeniowe. Wiodącą rolę zajmować będzie komórka Urzędu Gminy odpowiedzialna za inwestycje i projekty współfinansowane ze środków zewnętrznych, która nadzorować będzie skuteczność i jakość realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji.

Do jej szczególnych zadań należeć będzie:

a. wdrażanie poszczególnych projektów oparte o zasady wydatkowania środków według źródeł ich pochodzenia (krajowych i unijnych), b. opiniowanie wniosków przedkładanych przez Partnerów Projektów dotyczących zadań realizowanych w ramach obszaru rewitalizowanego, c. przyjmowanie i kierowanie propozycji projektów od podmiotów społecznych, d. aktualizacja zadań programu, e. ewaluację LPR, 77

f. monitorowanie postępów wdrażanych projektów W zakresie propozycji nowych przedsięwzięć zgłaszanych do LPR stosowana będzie następująca ścieżka postępowania:

a. podmioty zainteresowane realizacją projektów na terenie LPR zgłaszają swoje propozycje do Urzędu Gminy, b. Komórka organizacyjna Urzędu Gminy po weryfikacji wniosku oraz przeprowadzeniu konsultacji z właściwymi wydziałami Urzędu oraz przeprowadzeniu konsultacji społecznych z mieszkańcami, organizacjami, przedsiębiorstwami i innymi zainteresowanymi podmiotami wydaje decyzję odnośnie włączenia lub odmowy włączenia zgłaszanego projektu, c. Wójta gminy po zapoznaniu się z opinią komórki organizacyjnej UG dokonuje akceptacji, d. Podjęcie uchwały przez Radę Gminy Budzyń o przyjęciu do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji e. Opracowanie dokumentacji niezbędnej do realizacji poszczególnych przedsięwzięć f. Pozyskiwanie funduszy zewnętrznych współfinansujących poszczególnie przedsięwzięcia rewitalizacyjne g. Realizacja przedsięwzięć i projektów ujętych w planie rewitalizacji h. Ewaluacja realizacji lokalnego planu rewitalizacji zgodnie z przyjętymi celami pod względem efektywności i. Prowadzenie działań z zakresu public relations uwzględniających bieżące informowanie mieszkańców oraz innych zainteresowanych podmiotów o realizacji planu rewitalizacji. Każda wprowadzona zmiana wymagać będzie zgłoszenia programu do ponownej oceny Zespołu ds. Rewitalizacji, a następnie wprowadzenia na Wykaz programów rewitalizacji w województwie wielkopolskim.

Wprowadzanie kolejnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych będzie przyczyniało się do stopniowej eliminacji zjawisk kryzysowych, w wyniku czego zmienią się potrzeby społeczności lokalnej. Dzięki prowadzeniu regularnego monitoringu i oceny skuteczności działań (rozdz. 9: System monitoringu i oceny skuteczności działań) możliwe będzie

wprowadzanie modyfikacji do zapisów Lokalnego Programu Rewitalizacji. Ścieżka postępowania będzie następująca:

a. Analiza efektów dotychczas przeprowadzonych działań w oparciu o mierniki wykorzystane do zidentyfikowania zjawisk kryzysowych, b. Rozpoznanie istniejących potrzeb rewitalizacyjnych w oparciu o przeprowadzone badania wskaźnikowe oraz konsultacje społeczne, c. Określenie kierunku działań rewitalizacyjnych oraz proponowanych przedsięwzięć, d. Przeprowadzenie konsultacji społecznych proponowanych zmian w Lokalnym Programie Rewitalizacji wraz z zebraniem uwag i propozycji projektów od wszystkich interesariuszy procesu rewitalizacji, e. Złożenie przez wójta wniosku do Rady Gminy o zmiany w LPR z opisem zmian i uzasadnieniem, f. Podjęcie uchwały Rady Gminy o przystąpieniu do sporządzenia aktualizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji, g. Dokonanie aktualizacji dokumentu, h. Przeprowadzenie konsultacji społecznych zaktualizowanego projektu Lokalnego Programu Rewitalizacji i. Podjęcie uchwały przez Radę Gminy Budzyń o przyjęciu do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji, j. Opracowanie dokumentacji niezbędnej do realizacji poszczególnych przedsięwzięć, k. Pozyskiwanie funduszy zewnętrznych współfinansujących poszczególnie przedsięwzięcia rewitalizacyjne, l. Realizacja przedsięwzięć i projektów ujętych w planie rewitalizacji, m. Ewaluacja realizacji lokalnego planu rewitalizacji zgodnie z przyjętymi celami pod względem efektywności. System monitoringu i oceny skuteczności działań

Bardzo ważną częścią wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji jest monitoring oraz ocena skuteczności działań. Działanie to polegać będzie na przeglądzie przeprowadzanych działań, który dokonywany będzie w odstępach dwóch lat. Lokalny Program Rewitalizacji, w razie zajścia konieczności, zostanie zaktualizowany. Efekty dokonanych działań będą mierzone za pomocą mierników, które są wykorzystywane do

wykrycia zjawisk kryzysowych. Funkcję instytucji monitorującej wdrażanie LPR będzie pełnić Wójt Gminy Budzyń. Monitorowanie LPR to systematyczne i ciągłe pozyskiwanie, analiza i wykorzystywanie informacji o przebiegu wdrażania programu na potrzeby jego zarządzania, oceny oraz podejmowania decyzji. Proces ten dostarcza niezbędnych informacji na temat postępów realizacji i efektywności wdrażania poszczególnych projektów inwestycyjnych i programów oraz diagnozuje stan wykorzystania udzielonej pomocy finansowej. Monitorowanie LPR odbywać się będzie w trzech zakresach: 1. Monitorowanie stopnia realizacji celów określonych w programie rewitalizacji, 2. Monitorowanie skutków realizacji programu rewitalizacji, 3. Bieżące monitorowanie wdrażania programu rewitalizacji. Aby kontrola przebiegu procesu rewitalizacji była skuteczna należy wypracować zasady współpracy między poszczególnymi jej uczestnikami, w szczególności pomiędzy Wójtem Gminy, członkami Zespołu Roboczego, mieszkańcami oraz zainteresowanymi instytucjami i przedsiębiorcami. System monitorowania stopnia realizacji celów będzie się odbywał się przy wykorzystaniu poniższych wskaźników, odnoszących się do obszaru rewitalizacji:

Tabela 35. Wskaźniki monitorowania i oceny skuteczności działań na obszarze rewitalizacji

Wartości bazowe Wartości docelowe

na rok 2016 na rok 2023 liczba przeprowadzonych 0 szt. 20 szt. szkoleń

liczba zorganizowanych 0 szt. 10 szt. warsztatów i kursów Wskaźnik

produktu 0,5 ha 6 ha Powierzchnia urządzonych terenów zielonych

Liczba klubów i kół 18 szt. 24 szt.

zainteresowania

liczba elementów małej 20 szt. 60 szt. architektury

długość ścieżki historycznej 0 km 2km

liczba tablic historycznych 0 szt. 30 szt.

liczba odnowionych boisk 0 3 sportowych liczba osób biorących udział 0 osób 500 osób w szkoleniach

367 487 liczba uczestników klubów Wskaźnik i kół zainteresowania rezultatu liczba osób biorących udział 0 osób 150 osób w warsztatach liczba osób korzystająca z 0 osób 6 000 osób terenów zielonych Źródło: opracowanie na podstawie danych Urzędu Gminy w Budzyniu Monitorowanie skutków realizacji programu rewitalizacji będzie się odbywało za pomocą cyklicznej analizy poziomu wskaźników wykorzystanych na etapie delimitacji obszarów zdegradowanych. Pomiar wskaźników będzie odbywał się na dwóch poziomach: -pomiar wartości wskaźników na terenie rewitalizacji, w celu sprawdzenia jak prowadzone działania wpłynęły na dany obszar; -pomiar wartości wskaźników na terenie całej gminy – wpływ działań rewitalizacyjnych będzie odczuwalny na terenie całej gminy stąd pojawia się konieczność przeprowadzenia analizy zjawisk kryzysowych na większym obszarze.

Bieżące monitorowanie poziomu wdrażania programu rewitalizacji będzie uwzględniało aktualny stan realizacji przedsięwzięć podstawowych i pozostałych przyjętych

w programie. Monitorowanie realizacji przedsięwzięć będzie polegało na sporządzaniu rocznych sprawozdań. Będzie w nich oceniany: -stopień przygotowania do realizacji projektu, -postęp wykonanych prac (w przypadku rozpoczęcia działania) -poniesione nakłady finansowe przeznaczony na dany projekt (stopień ich wykorzystania, prognozę dalszych kosztów). Dzięki regularnemu przeprowadzaniu monitorowania i oceny wykonanych zadań rewitalizacyjnych będzie możliwa aktualizacja programu rewitalizacji i dostosowanie go do bieżących potrzeb oraz, w uzasadnionych przypadkach, nanoszenie zmian uchwałą Rady Gminy Budzyń. Mechanizmy zapewnienia komplementarności

Podstawą programu rewitalizacji jest zagwarantowanie komplementarności przedstawianych projektów. Projekty muszą się uzupełniać pod względem przestrzennym, przedmiotowym, proceduralno – instytucjonalnym i okresowym oraz pod względem źródeł finansowania. Celem takiego działania jest zapewnienie kompleksowości rewitalizacji.

11. Komplementarność przestrzenna Zapewnienie komplementarności przestrzennej projektów polega na efektywnym oddziaływaniu Lokalnego Programu Rewitalizacji na obszary, na których wystąpił stan kryzysowy, w sposób polegający na wzajemnym dopełnianiu się poszczególnych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz, aby zachodził między nimi efekt synergii. Realizowane działania nie powinny być przyczyną przenoszenia się problemów na inne obszary. Nie powinny też skutkować wystąpieniem negatywnych efektów społecznych oraz nie będą wyzwalały niepożądanych problemów, takich jak wykluczenie i społeczna segregacja.

Rysunek 5. Lokalizacja inwestycji na obszarze rewitalizacji

Źródło: opracowanie własne

1-Rozbudowa boiska przyszkolnego

2-Zagospodarowanie centrum wsi oraz tereny przy amfiteatrze

3- Budowa infrastruktury sportowej

4-Odnowa parku wiejskiego Glinki

5-Odnowa zabytkowego wiatraka wraz z programem edukacyjnym

6-Modernizacja budynku świetlicy wiejskiej oraz OSP 7-Modernizacja infrastruktury sportowej

8-Adaptacja budynku stacji kolejowej

9-Zagospodarowanie centrum wsi, budowa boiska sportowego

Przedsięwzięcia społeczne:

-Pobudzenie aktywności zawodowej mieszkańców

-Zwiększenie aktywności społeczno-kulturowej mieszkańców obszaru rewitalizacji

Wszystkie planowane działania są ze sobą komplementarne pod względem tematycznym. Komplementarność przestrzenna została zapewniona poprzez koncentrację projektów na wyznaczonych obszarach rewitalizacji. Zaplanowane działania w ramach rewitalizacji skierowane są mieszkańców terenów objętych rewitalizacją, jednak mogą korzystać z nich również inni mieszkańcy gminy.

12. Komplementarność problemowa Planowane projekty zostały stworzone w taki sposób, żeby dopełniały się wzajemnie pod względem tematycznym, co wpłynie na oddziaływanie programu na aspekty społeczne i przestrzenno-funkcjonalne.

Projekty, które przyczynią Sposób weryfikacji Stan pożądany się do uzyskania stanu osiągnięcia celu pożądanego

Zmniejszenie się Podniesienie jakości życia Projekty podstawowe: 1,2,3 bezrobocia, polepszenie się mieszkańców Projekty uzupełniające: 1 stanu infrastruktury technicznej, zmniejszenie

się stopnia uciążliwego dla mieszkańców hałasu oraz zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza

Zmniejszenie się udziału osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, Zmniejszenie poziomu Projekty podstawowe: 1 bezrobocia Projekty uzupełniające: 1 Zwiększenie liczby osób zatrudnionych,

Zwiększenie się miejsc pracy

Zwiększenie liczby atrakcyjnie zagospodarowanych terenów zieleni oraz zwiększenie liczby znajdujących się w nich elementów służących Stworzenie nowych miejsc Projekty podstawowe: 3, 4, wypoczynkowi i rekreacji, do wypoczynku oraz 5, 6 zwiększono liczbę obiektów integracji mieszkańców sportowych, zwiększono liczbę pomieszczeń udostępnianych mieszkańcom i organizacjom na różne cele (np. prowadzenia zajęć integracyjnych)

13. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna W celu zapewnienia komplementarności proceduralno-instytucjonalnej konieczne jest umiejscowienie systemu zarządzania programem rewitalizacji w przyjętym w gminie systemie zarządzania procesami. Procedura tworzenia i wdrażania planu rewitalizacji jest taka sama jak w przypadku tworzeniu pozostałych dokumentów strategicznych w gminie. Przedstawia ją następujący schemat:

korekta i analiza planowanie wdrażanie aktualizacja

Program rewitalizacji został poprzedzony sporządzeniem diagnozy gminy, dzięki której zostały zidentyfikowane problemy występujące na terenie gminy. Przeprowadzona diagnoza stanowiła podstawę do określenia założeń programowych. Na etapie planowania prowadzona była współpraca różnych podmiotów: pracowników Urzędu Gminy, instytucji publicznych i prywatnych, mieszkańców i innych. Po opracowaniu i uchwaleniu programu rewitalizacji następuje procedura jego wdrażania, realizacji, monitorowania i ewaluacji, których wykonanie powierza się wójtowi.

14. Komplementarność międzyokresowa W ramach małych projektów inwestycyjnych ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 -2013 zrealizowano następujące projekty:

a. Budowa siłowni terenowej w Wyszynach b. Budowa siłowni terenowej w Budzyniu c. Budowa placu zabaw w Bukowcu d. Rewitalizacja terenu przykościelnego oraz wymiana stolarki okiennej i drzwiowej kościoła w Podstolicach

Przeprowadzone działania wpłynęły na:

a. Aktywizację młodzieży wiejskiej, b. Poprawę estetyki gminy, c. Integrację mieszkańców, d. Stworzenie miejsc aktywnego wypoczynku. Działania zaproponowane w Lokalnym Programie Rewitalizacji łączą się z dokonanymi projektami na terenie gminy. Można je uznać za kontynuację przeprowadzonych działań we wcześniejszych latach.

15. Komplementarność źródeł finansowania Projekty rewitalizacyjne zawarte w programie rewitalizacji finansowane będą w oparciu o środki pochodzące z:

a. Urzędu Gminy Budzyń, b. Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), c. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) d. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW), Dofinansowaniu ze środków unijnych towarzyszyć musi dofinansowanie pochodzące z budżetu państwa lub budżetu samorządu województwa. W ramach funduszy europejskich istnieje możliwość pozyskania środków finansowych w wysokości do 85% wartości projektu przy 15% wkładzie własnym. Istotą jest wykluczenie ryzyka podwójnego dofinansowania. W celu realizacji zasady dodatkowości środków Unii Europejskiej ważna jest koordynacja środków programów operacyjnych ze środkami polityk i instrumentów krajowych.

16. Powiązania programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Budziszyn wykazuje silne powiązania z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomach: regionalnym i lokalnym. Tak integracyjne podejście zapewni trwałe i efektywne zmiany na wyznaczonych obszarach rewitalizacji. Podejmowana interwencja wiązać się będzie z wdrożeniem szeregu projektów rewitalizacyjnych integrujących działania na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i gospodarki. Program rewitalizacji tworzy płaszczyznę zgodności pomiędzy

poszczególnymi dokumentami z różnych dziedzin funkcjonowania społeczności lokalnej i samorządu.

Poziom regionalny

Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku. Wielkopolska 2020

Cele Strategii rozwoju województwa Projekty realizowane w ramach wielkopolskiego do 2020 roku. Lokalnego Programu Rewitalizacji Wielkopolska 2020 Cel operacyjny 7.3 Promocja przedsiębiorczości i zatrudnialności Cel operacyjny 7.4 Rozwój oraz promocja Karta projektu nr 1: Pobudzenie postaw kreatywnych i innowacyjnych aktywności zawodowej mieszkańców Cel operacyjny 7.5 Wzmocnienie szkolnictwa zawodowego i technicznego oraz poprawa organizacji rynku pracy Cel operacyjny 8.1 Wzmacnianie aktywności zawodowej Cel operacyjny 2.1 Wsparcie ochrony Karta projektu nr 2: Tworzenie i odnowa przyrody zielonych terenów rekreacyjno- wypoczynkowych Cel operacyjny 2.12 Poprawa stanu akustycznego województwa

Karta projektu nr 3: Zwiększenie aktywności społeczno-kulturowej Cel operacyjny 8.11 Poprawa warunków mieszkańców obszaru rewitalizacji mieszkaniowych

Karta projektu nr 4: Integracja Cel operacyjny 5.4: Wsparcie terenów mieszkańców poprzez urządzenie przestrzeni wymagających restrukturyzacji, odnowy

publicznej i rewitalizacji

Cel operacyjny 8.10: Ochrona i utrwalenie Karta projektu nr 5:Szerzenie wiedzy i kultury społeczności lokalnej dziedzictwa kulturowego Cel operacyjny 8.10: Wsparcie terenów

o wyjątkowych walorach środowiska Karta projektu nr 6: Modernizacja infrastruktury sportowej Cel operacyjny 8.4: Promocja zdrowego stylu życia

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego

Głównym celem „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego” jest zrównoważony rozwój przestrzenny regionu jako jedna z podstaw wzrostu poziomu życia mieszkańców. Celem szczegółowym nr 1 jest dostosowanie przestrzeni do wyzwań XXI wieku, między innymi poprzez poprawę stanu środowiska oraz restrukturyzację obszarów o ograniczonym potencjale rozwojowym. Celem szczegółowym nr 2 jest zwiększenie efektywności wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa między innymi poprzez wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw i zwiększenie udziału usług turystycznych i rekreacji w gospodarce regionu. Działania w kierunku osiągnięcia celów horyzontalnych wyznaczonych przez „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego” są realizowane również w ramach niniejszego programu rewitalizacji. Realizacja projektów rewitalizacyjnych wpłynie pozytywnie na ład przestrzenny, będący oczekiwanym stanem przestrzeni (projekt nr 2: Tworzenie i odnowa zielonych terenów rekreacyjno- wypoczynkowych, zabawy i wypoczynku, projekt nr 4: Stworzenie miejsc integracji mieszkańców oraz projekt nr 6: Modernizacja infrastruktury sportowej), oraz na zrównoważony rozwój, w którym następuje proces integrowania działań społeczno- gospodarczych (projekt nr 1: Pobudzenie aktywności zawodowej mieszkańców).

W wyżej wymienionym dokumencie, gmina Budzyń została wspomniana jedynie w kontekście budowy wcięcia do istniejącej linii 110 kV GPZ Chodzież - GPZ Wągrowiec, która zostanie zrealizowana na terenie Dziewoklucza.

Poziom lokalny

Na poziome regionalnym Lokalny Program Rewitalizacji wykazuje duże powiązanie z celami Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku. Wielkopolska 2020 oraz z Planem zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. Każde przedsięwzięcie uwzględnione w projekcie opowiada celom wyżej wymienionych dokumentów.

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu chodzieskiego na lata 2011-2020

Projekty realizowane w ramach Cele Lokalnego Programu Rewitalizacji Cel strategiczny 1: Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i przeciwdziałania bezrobociu Cel 1.1 Tworzenie miejsc pracy poprzez promowanie i wspieranie rozwoju przedsiębiorczości Cel 1.2 Promowanie turystyki dla Karta projektu nr 1: Pobudzenie zwiększenia udziału usług turystycznych dla aktywności zawodowej mieszkańców zwiększenia udziału usług turystycznych w gospodarce, wzrostu zatrudnienia i dochodów Cel 1.3 Równoważenie i aktywizowanie rynku pracy Cel 1.4 Zwiększenie efektywności instytucjonalnej obsługi rynku pracy Cel 3.1. Karta projektu nr 2: Tworzenie i odnowa Zachowanie i ulepszanie środowiska zielonych terenów rekreacyjno- przyrodniczego i kulturowego dla poprawy jakości życia obecnego i przyszłych pokoleń wypoczynkowych

Cel 3.5. Karta projektu nr 3: Zwiększenie Budowanie społeczeństwa obywatelskiego 90

aktywności społeczno-kulturowej dla wzmocnienia integracji i utrwalenia mieszkańców obszaru rewitalizacji lokalnej tożsamości

Karta projektu nr 4: Integracja mieszkańców poprzez urządzenie przestrzeni Cel 3.1: Zachowanie i ulepszanie środowiska publicznej przyrodniczego i kulturowego dla poprawy jakości życia obecnego i przyszłych pokoleń

Karta projektu nr 5:Szerzenie wiedzy i kultury społeczności lokalnej Cel 3.1: Zachowanie i ulepszanie środowiska przyrodniczego i kulturowego dla poprawy jakości życia obecnego i przyszłych pokoleń

Karta projektu nr 6: Modernizacja infrastruktury sportowej Cel 3.4: Stymulowanie działalności kulturalnej, sportowej i rekreacyjnej dla podniesienia jakości kapitału ludzkiego

Przedsięwzięcia zawarte w Lokalnym Programie Rewitalizacji wykazują silne powiązania z celami Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu chodzieskiego na lata 2011-2020. Wszystkie występujące w LPR projekty odpowiadają celom zawartym w strategii.

Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych

Projekty realizowane w ramach Cele strategiczne Lokalnego Programu Rewitalizacji 1. Ograniczenie oraz przeciwdziałanie długotrwałemu bezrobociu, Karta projektu nr 1: Pobudzenie 4 . Zwiększanie szans zatrudnienia- aktywności zawodowej mieszkańców wspieranie rozwoju przedsiębiorczości,

Celom zawartych w Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych odpowiada jedynie przedsięwzięcie nr 1 „Pobudzenie aktywności zawodowej mieszkańców”. Wykazuje powiązanie z celem nr 1 oraz nr 4. Pozostałe projekty zawarte w LPR nie wykazują powiązania z Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych.

Lokalna Strategia Rozwoju Gminy Budzyń

Projekty realizowane w ramach Cele Lokalnego Programu Rewitalizacji Karta projektu nr 1: Pobudzenie Stworzenie dogodnych warunków dla aktywności zawodowej mieszkańców rozwoju różnych form przedsiębiorczości Karta projektu nr 2: Tworzenie i odnowa Ochrona oraz racjonalne i efektywne zielonych terenów rekreacyjno- wykorzystanie walorów środowiska wypoczynkowych Karta projektu nr 3: Zwiększenie aktywności społeczno-kulturowej Zahamowanie procesów niszczących, mieszkańców obszaru rewitalizacji rehabilitację i wzbogacenie środowiska przyrodniczego i kulturowego

Karta projektu nr 4: Integracja mieszkańców poprzez urządzenie przestrzeni publicznej Wzrost poziomu jakości życia mieszkańców

Karta projektu nr 5:Szerzenie wiedzy Zwiększenie oferty kulturalnej gminy, i kultury społeczności lokalnej Opracowanie projektu zachowania gminnego dziedzictwa kulturowego,

Na poziomie lokalnym, Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Budzyń wykazuje silne powiązania z Lokalną Strategią Rozwoju Gminy Budzyń. Karty projektów nr 1,2,3,4 oraz 5 odpowiadają celom wyżej wymienionego dokumentu. Jedynie przedsięwzięcie nr 6 nie wykazuje powiązań z celami Lokalnej Strategii Rozwoju Gminy Budzyń.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń

Karta projektu nr 5:Szerzenie wiedzy i kultury społeczności lokalnej Ochrona dóbr kultury

Przedsięwzięcia nr 1, 2 3 oraz 5 wykazują silne powiązania z celami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budzyń. Przedsięwzięcia nr 4 oraz 6 nie wykazują powiązania ze studium.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych

Projekty realizowane w ramach Cele Lokalnego Programu Rewitalizacji Karta projektu nr 1: Pobudzenie Niwelowanie zjawiska ubóstwa i bezrobocia aktywności zawodowej mieszkańców zwłaszcza wśród kobiet, Zwiększanie aktywności społecznej,

Karta projektu nr 3: Zwiększenie Wspieranie instytucji społeczeństwa aktywności społeczno-kulturowej obywatelskiego

mieszkańców obszaru rewitalizacji

Przedsięwzięcia nr 1 oraz 3 wykazują powiązanie z celami Gminnej Strategii Rozwiązań Społecznych. Pozostałe projekty nie wykazują powiązania z wyżej wymienionym dokumentem.

17. Partycypacja społeczna Mieszkańcy Gminy Budzyń zostali włączeni do tworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji w następujący sposób:

- przeprowadzono badania ankietowe dotyczące opinii mieszkańców na temat stanu rozwoju Gminy Budzyń,

- przeprowadzono konsultacje społeczne diagnozy stanu Gminy Budzyń oraz projektu LPR Gminy Budzyń

Cykl spotkań konsultacyjnych z przedstawicielami społeczności lokalnej Gminy Budzyń rozpoczął się w lipcu 2017 roku w miejscowości Budzyń, zakończył w październiku 2017, na które stawili się przedstawiciele społeczności lokalnej oraz rady sołeckiej. Działanie to miało na celu zapoznanie się z opinią mieszkańców Gminy na temat aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej, mocnych i słabych stron, szans oraz zagrożeń związanych z jej rozwojem. W trakcie spotkania podkreślono, iż opinia społeczności lokalnej jest niezwykle istotna z punktu widzenia realności i skuteczności przyjętych w Programie celów oraz zadań, mając tym samym duży wpływ na jakość gotowego opracowania. Jednocześnie zapewniono, że uwagi mają charakter w pełni anonimowy, a wyniki będą prezentowane wyłącznie w formie zbiorczej. W trakcie spotkań udostępniono uczestnikom ankiety mające za zadanie ocenić sam program oraz wskazać na konkretne działania projektowe. W sposób szczegółowy omówiono proces włączania mieszkańców wyznaczonych obszarów oraz z terenu Gminy w proces rewitalizacji. W celu poznania opinii mieszkańców na temat warunków życia w gminie Budzyń przeprowadzona została ankieta, w której wzięło udział 13 osób, w przedziale wiekowym 18-64 lat. Wszyscy ankietowania to mieszkańcy gminy Budzyń.

Ponad połowa (61%) oceniła dobrze dostęp do edukacji wczesnoszkolnej oraz podstawowej. W stopniu średnim został oceniony dostęp do bazy sportowo-rekreacyjnej (53%). Przeciętnie oceniono możliwość uczestniczenia w stowarzyszeniach, klubach oraz kołach. Dostęp do miejsc integracji zdaniem mieszkańców jest słaby.

Zdaniem ankietowanych, dostęp do infrastruktury technicznej (dostęp do sieci wodociągowej oraz sieci kanalizacyjnej) jest dobry (61%) oraz bardzo dobry (30%). Według 30% uczestników badania dostęp do sieci gazowej jest bardzo słaby. Bardzo nisko został oceniony stan infrastruktury okołodrogowej oraz poczucie bezpieczeństwa na drodze. Dobrze został oceniony dostęp do opieki społecznej oraz jakoś świadczonych usług przez opiekę społeczną.

Opinią ankietowanych do najważniejszych problemów występujących na terenie gminy należą:

a. zła jakość dróg, b. mało miejsc do zabawy dla dzieci, c. mała ilość ścieżek rowerowych, d. mała liczba miejsc parkingowych w centrum gminy, e. brak zieleni wzdłuż głównych dróg, f. słabe oświetlenie wiosek, g. brak obwodnicy wsi Budzyń-Wągrowiec, h. utrudniony dostęp do sieci gazowej. Program zakłada aktywne włączenie się mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych zainteresowanych podmiotów i grup w proces rewitalizacji. W szczególności działania te będą obejmować: Bezpośrednie sposoby komunikowania a. spotkania urzędników z mieszkańcami, b. rutynowe kontakty w urzędzie, c. współpraca z jednostkami pomocniczymi (sołtysami), d. informacja drogą pocztową (tradycyjną i elektroniczną), e. publikacje w prasie lokalnej Pośrednie sposoby komunikowania a. publikacje internetowe,

b. publikacje prasowe (zwłaszcza w prasie lokalnej).

Organizacja konsultacji społecznych oraz badania ankietowe to zwyczajowa forma włączenie mieszkańców przyjęta w gminie. Jednak podczas tworzenie projektu Lokalnego Programu Rewitalizacji, mieszkańcy gminy nie wykazali dużego zainteresowania. W badaniach ankietowych wzięło udział 13 osób. Jest to wielkość wysoce niereprezentatywna, na podstawie której trudno kreować rekomendacje. Świadczy to o mało skutecznej i nieefektywnej partycypacji mieszkańców. Była ona niedostateczna. Przyczyną wystąpienia takiej sytuacji jest bardzo małe zaangażowanie mieszkańców w życiu publiczne gminy. Najczęściej brak zaangażowania w życie publiczne spowodowane jest natłokiem problemów społecznych występujących na terenie gminy, takich jak bezrobocie, ubóstwo oraz uzależnienia. Na terenie obszaru rewitalizacji zdiagnozowano właśnie te problemy, dlatego też uważa się, że są one przyczyną tak niskiej aktywności mieszkańców. Zadaniem programu rewitalizacji będzie zatem również zaktywizowanie lokalnej społeczności. Lokalny Program Rewitalizacji zostanie umieszczony na stronie gminy, w związku z czym mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz całej gminy będą mieli do niego stały dostęp. W celu włączenia interesariuszy na etapie wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji będą organizowane następujące działania: - organizowanie spotkań konsultacyjnych (minimum raz na pół roku), podczas których mieszkańcy będą mogli zgłaszać poprawki oraz nowe propozycję projektów, - kreowanie i promowanie liderów środowisk lokalnych i liderów projektów aktywizujących społeczności lokalne, - prowadzenie badań ankietowych w celu poznania opinii mieszkańców w sferze podejmowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych (formularze ankiet będą dostępne w wersji elektronicznej na stronie internetowej gminy oraz w wersji papierowej w Urzędzie Gminy Budzyń), - gromadzenie przez Zespół ds. Rewitalizacji opinii, komentarzy, uwag mieszkańców obszaru rewitalizacji odnośnie przebiegu procesu rewitalizacji, - systematyczne informowanie mieszkańców obszaru rewitalizacji o podejmowanych przedsięwzięciach rewitalizacyjnych, poprzez zamieszczanie informacji na stronie internetowej gminy.

Na etapie monitorowania Lokalnego Programu Rewitalizacji, mieszkańcy obszaru rewitalizacji zostaną włączeni poprzez: - sondaże opinii społeczności lokalnej, w tym ankiety, w celu oceny procesu rewitalizacji (minimum raz na pół roku), (formularze ankiet będą dostępne na stronie internetowej gminy oraz w Urzędzie Gminy Budzyń), - zamieszczanie na stronie internetowej gminy okresowych raportów z realizacji programu rewitalizacji.

18. Ocena oddziaływania na środowisko Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353 z późn.zm.), organ opracowujący projekty dokumentów, o których mowa w art. 46 pkt 2, może po uzgodnieniu z właściwymi organami, o których mowa w art. 57 i 58, odstąpić od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, jeżeli uzna, że realizacja postanowień danego dokumentu nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko.

W związku z powyższym dnia 14 listopada 2017 r. Urząd Gminy Budzyń wystąpił do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu i Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego o uzgodnienie możliwości odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Budzyń na lata 2017 – 2023.

W piśmie zwrotnym z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska z dnia 30 listopada 2017r. (załącznik nr 2) poinformowano, że projekt Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Budzyń na lata 2017 – 2023 nie wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Biorąc pod uwagę informacje przedstawione w piśmie z dnia 14 listopada 2017 r. oraz w dołączonym do niego projekcie Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Budzyń, a także charakter planowanych inwestycji, ich usytuowanie i skalę, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska nie przewiduje wystąpienia znaczącego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi.

Wielkopolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny po zapoznaniu się z wnioskiem Wójta Gminy Budzyń z dnia 14 listopada 2017 r. uzgodnił pozytywnie możliwość odstąpienia od procedury przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Budzyń na lata 2017 – 2023, z tego względu, iż realizacja założeń projektów przedmiotowego dokumentu nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko oraz negatywnego oddziaływania na życie i zdrowie ludzi.

19. Spis tabel i wykresów Tabela 1. Zmiana liczby ludności w gminie Budzyń w jednostkach analitycznych w latach 2010-2016 11 Tabela 2. Liczba gospodarstw domowych w jednostkach analitycznych 12 Tabela 3. Bezrobotni w gminie Budzyń oraz w powiecie chodzieskim w 2016 roku 17 Tabela 4. Liczba osób bezrobotnych w poszczególnych jednostkach analitycznych 17 Tabela 5. Liczba gospodarstw domowych otrzymujących zasiłki stałe i okresowe na 1000 mieszkańców 19 Tabela 6. Liczba placówek edukacyjnych oraz osób z nich korzystających w latach 2013- 2016 w gminie Budzyń 22 Tabela 7. Ludność gminy według edukacyjnych grup wieku w 2015 roku 22 Tabela 8. Współczynnik skolaryzacji brutto w gminie Budzyń na tle powiatu chodzieskiego i województwa wielkopolskiego [%] 23 Tabela 9. Liczba przestępstw popełnionych w gminie Budzyń w 2016 roku 25 Tabela 10. Liczba organizacji pozarządowych w jednostkach analitycznych 26 Tabela 11. Imprezy zorganizowane na terenie gminy Budzyń w latach 2010-2016 27 Tabela 12. Liczba grup artystycznych, kół i klubów w gminie Budzyń 27 Tabela 13. Liczba zorganizowanych kursów ogółem w gminie Budzyń w latach 2010-2016 28 Tabela 14. Rodzaje zorganizowanych kursów w gminie Budzyń w roku 2016 28 Tabela 15. Liczba obiektów infrastruktury społecznej w poszczególnych sołectwachw 2015 roku 28 Tabela 16. Struktura użytkowania gruntów w gminie Budzyń 29 Tabela 17. Liczba obiektów infrastruktury społecznej 32 Tabela 18. Powierzchnia terenów publicznych 33 Tabela 19. Nasadzenia i ubytki zieleni w gminie Budzyń w latach 2015-2016 39 Tabela 20. Użytki ekologiczne w gminie Budzyń (stan na 2016 rok) 40 Tabela 21. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. 40 Tabela 22. Długość sieci kanalizacyjnej na 100 km2 [km] 47 Tabela 23. Nieczystości ciekłe w gminie Budzyń w roku 2015 48 Tabela 24. Odsetek zdeklarowanych zbiorników bezodpływowych w gminie Budzyń 48 Tabela 25. Ilość ścieków komunalnych i przemysłowych w gminie Budzyń na tle powiatu chodzieskiego [dm3] 49 99

Tabela 26. Problemy zidentyfikowane na terenie gminy Budzyń 49 Tabela 27: Analiza sfery społecznej 55 Tabela 28: Analiza sfery przestrzenno- funkcjonalnej 57 Tabela 29: Analiza sfery technicznej 58 Tabela 30: Analiza sfery gospodarczej 59 Tabela 31: Analiza sfery środowiskowej 60 Tabela 32: Podsumowanie delimitacji 61 Tabela 33. Liczba ludności i powierzchnia miejscowości zdegradowanych 61 Tabela 34. Liczba ludności i powierzchnia obszaru rewitalizacji 63 Tabela 35. Indykatywne ramy finansowe 76 Tabela 36. Wskaźniki monitorowania i oceny skuteczności działań na obszarze rewitalizacji 79

Wykres 1. Liczba ludności w gminie Budzyń w latach 2010-2016 11 Wykres 2. wartości przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców gminy Budzyń na przestrzeni lat 2010-2016 13 Wykres 3. Saldo migracji wewnętrznych na 1000 ludności gminy Budzyń w latach 2010- 2016 14 Wykres 4. Struktura ludności Gminy Budzyń według ekonomicznych grup wieku w 2010r. 15 Wykres 5. Struktura ludności Gminy Budzyń według ekonomicznych grup wieku w 2016 r. 15 Wykres 6. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2009-2015 dla gminy Budzyń, powiatu chodzieskiego, województwa wielkopolskiego i Polski 16 Wykres 7. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w latach 2009 – 2015 w gminie Budzyń 21 Wykres 8. Średnie wyniki egzaminu końcowego szkoły podstawowej uczniów gminy Budzyń na tle powiatu chodzieskiego w 2017 roku [%] 24 Wykres 9. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 1000 ludności w latach 2010-2016 dla Gminy Budzyń, powiatu chodzieskiego oraz województwa wielkopolskiego 42

100

Wykres 10. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w latach 2010- 2016 42 Wykres 11. Liczba mieszkań w gminie Budzyń w latach 2010-2015 44 Wykres 12. Powierzchnia użytkowa mieszkań w gminie Budzyń w latach 2010-2015 [m2] 45

101