Algemeen ambtsbericht Syrië

Datum 11 december 2013

Pagina 1 van 64

Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Colofon

Plaats Den Haag Opgesteld door Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid Afdeling Migratie en Asiel T- 070 - 3485612

Redacteur(en): DCM/MA

Inhoudsopgave

Pagina 3 van 64

Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Colofon ...... 3 Inhoudsopgave ...... 3

1 Veiligheidssituatie...... 7 1.1 Politieke context (januari – november 2013)...... 7 1.2 Veiligheidssituatie ...... 15

2 Mensenrechten...... 26 2.1 Nationale wetgeving ...... 26 2.2 Toezicht ...... 26 2.2.1 VN Briefings inzake humanitaire en mensenrechtensituatie in Syrië ...... 26 2.3 Naleving en schendingen...... 29 2.3.1 Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid ...... 29 2.3.2 Vrijheid van vereniging en van vergadering ...... 31 2.3.3 Vrijheid van godsdienst en overtuiging...... 31 2.3.4 Documenten en bewegingsvrijheid ...... 34 2.3.5 Rechtsgang ...... 38 2.3.6 Arrestaties en detenties ...... 38 2.3.7 Foltering, mishandeling en bedreiging...... 40 2.3.8 Ontvoeringen ...... 41 2.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden...... 41 2.3.10 Doodstraf ...... 44 2.4 Positie van specifieke groepen...... 44 2.4.1 Etnische minderheden...... 44 2.4.2 Vrouwen...... 46 2.4.3 Homoseksuelen ...... 47 2.4.4 Minderjarigen ...... 48 2.4.5 Dienstplichtigen ...... 48

3 Migratie ...... 50 3.1 Ontheemden- en vluchtelingenstroom...... 50 3.2 Opvang in Syrië ...... 51 3.3 Opvang in de regio ...... 51 3.3.1 Vluchtelingenopvang op Syrisch grondgebied bij Turkse grens ...... 51 3.3.2 Turkije ...... 52 3.3.3 Jordanië ...... 52 3.3.4 Irak ...... 53 3.3.5 Libanon ...... 54 3.3.6 Egypte ...... 55 3.3.7 Libië ...... 55 3.4 Activiteiten internationale organisaties...... 56 3.5 Standpunt UNHCR inzake terugkeer naar Syrië...... 56

4 Literatuur ...... 57

Pagina 5 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Inleiding In dit algemeen ambtsbericht wordt de situatie in Syrië beschreven voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit dit land en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Syrische asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerder verschenen algemeen ambtsberichten over de situatie in Syrië (laatstelijk op 15 januari 2013) en beslaat de periode van januari tot en met november 2013.

Het algemeen ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. De in de tekst van het algemeen ambtsbericht opgenomen voorbeelden zijn niet uitputtend.

Sinds het uitbreken van het geweld in maart 2011 kunnen feiten, gebeurtenissen of omstandigheden in Syrië onder andere vanwege door de Syrische overheid opgelegde restricties aan de (inter)nationale media, beperkte bewegingsvrijheid, sluiting van de Nederlandse ambassade in Damascus, alsmede de onveilige situatie in het gehele land niet of nauwelijks meer onafhankelijk worden onderzocht en/of geverifieerd.

In hoofdstuk één wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek en veiligheidsgebied.

In hoofdstuk twee wordt de mensenrechtensituatie in Syrië geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties, komen de mogelijkheden van toezicht op naleving van de mensenrechten aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Tenslotte wordt de positie van specifieke groepen belicht.

In hoofdstuk drie komt de opvang van binnenlandse ontheemden en vluchtelingen aan de orde en wordt informatie verstrekt over de activiteiten van internationale organisaties, waaronder de UNHCR.

Pagina 6 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

1 Veiligheidssituatie

Voor een algemeen overzicht van de binnenlandspolitieke situatie in Syrië in de periode mei tot en met december 2012 zie het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013 (DCM/MA-506/12/23380).1

1.1 Politieke context (januari – november 2013) In deze paragraaf volgt een chronologisch overzicht van politieke ontwikkelingen binnen het regime en de oppositie.

‘Oppositie’ binnen de regering Naast het onderdrukken van de gewapende opstand door veiligheidsdiensten, strijdkrachten en milities, trachtte het Syrische regime op eigen voorwaarden zich ook open te stellen voor hervorming en dialoog. Zo werden in juni 2012 twee leden van de voormalige door de regering erkende oppositie uit de periode voor maart 2011, Ali Haider en Qadri Jamil, aan de bestaande Syrische regering toegevoegd als Nationale Verzoeningsminister en als plaatsvervangend minister-president voor Economische Zaken.2 Van een dialoog met de oppositie en daadwerkelijke hervormingen was echter geen sprake. Qadri Jamil werd eind oktober 2013 uit het kabinet gezet.

Toespraak–interview president Assad Op 6 januari 2013 stelde president Assad in een toespraak dat Syrië in staat van oorlog was en riep zijn landgenoten op hun land te verdedigen tegen buitenlandse agressie en religieus extremisme. Hij sprak over een internationaal complot tegen Syrië, waarbij landen in de regio en het westen samenzweerden met terroristen.3

Tegelijk kondigde hij een eenzijdig hervormingsprogramma aan, waarbij een overgangsperiode zou leiden naar een nieuwe grondwet en parlementsverkiezingen. Hij zou open staan voor dialoog met de oppositie, maar alleen als het buitenland ophield de rebellen te bewapenen. Hij repte met geen woord over een eventueel vertrek. De oppositie verlangt echter dat president Assad opstapt, voordat van enige dialoog sprake kan zijn.4

Assad zette op 8 juli 2013 de volledige zestienkoppige leiding van de Baath-partij aan de kant. Zelf was hij de enige die op zijn post bleef als secretaris-generaal. Onder de ontslagen partijleiders was ook vice-president en voormalig minister van

1 Zie ook de brief van de ministers van Buitenlandse Zaken, van Defensie, en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 6 december 2012 op verzoek van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken met betrekking tot de ontwikkelingen in de Syrië-crisis; Alles suggereert een lange burgeroorlog – scenario’s voor Syrië, De Groene Amsterdammer (26 juni 2013); Brief van de minister van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 22 maart 2013, kenmerk 2013.117989. 2 Zie ook Anything but politics: The State of Syria’s political opposition, International Crisis Group (17 oktober 2013). 3 Voor het eerst sinds de strijd in Syrië in 2011 ontbrandde, loofde de Syrische regering een beloning uit aan iedereen die een buitenlandse terrorist oppakte en aan de autoriteiten overdroeg. In een korte verklaring op de Syrische televisie begin september 2013 werd gezegd dat iedereen die een ‘niet-Syrische terrorist’ overdroeg 500.000 Syrische Pond (3.375 euro) krijgt. Mensen met informatie die leidde tot het vinden van ‘terroristen’, of die hielpen hen op te pakken, kregen 200.000 Syrische Pond (1350 euro). Volgens de staatsmedia bleef de identiteit van degene die informatie bood, geheim en werd hen bescherming gegarandeerd. Ook werd er gratie gesuggereerd voor rebellen die hun kameraden zouden aangeven.(Syrië zet beloning op hoofd van buitenlandse terroristen, Volkskrant (6 september 2013); Syria offers bounty for foreign ‘terrorists’, Reuters (6 september 2013). 4 Strijdvaardige Assad: geen dialoog met marionetten, Volkskrant (7 januari 2013); Assad wil zich doodvechten, De Telegraaf (7 januari 2013); Vrede voor Syriërs verder weg dan ooit, De Telegraaf (7 januari 2013); Scepsis na toespraak van Al-Assad, Algemeen Dagblad (7 januari 2013); Assad geeft strijd niet op, ANP (7 januari 2013); Assad blijft bij lege dialoog, Nederlands Dagblad (8 januari 2013).

Pagina 7 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Buitenlandse Zaken Farouk Al-Sharaa, die in het verleden de gewelddadige onderdrukking van de opstand in Syrië zou hebben bekritiseerd en gepleit zou hebben voor onderhandelingen met de Syrische oppositie. Al-Sharaa die overigens nog wel vice-president bleef, zou onder huisarrest zijn geplaatst. Er zouden zestien nieuwe leden, onder wie premier Wael Al-Halaqi en parlementsvoorzitter Jihad Lahnam, zijn aangesteld om de vacant geworden plaatsen in te nemen.5

De Syrische oud-minister van Defensie, generaal Ali Habib, zou volgens bronnen binnen de Syrische oppositie op 3 september 2013 naar Turkije zijn gevlucht. Habib trad twee jaar geleden als minister af. Officieel vanwege gezondheidsredenen, maar volgens diverse bronnen omdat hij geen opdracht wilde geven te schieten op vreedzame demonstranten. Sindsdien had hij huisarrest.6

Oppositie Volgens het rapport Anything but politics: The State of Syria’s political opposition van International Crisis Group (17 oktober 2013) kunnen de voornaamste Syrische politieke oppositiegroeperingen thans globaal als volgt worden ingedeeld: - Syrian National Council (Al-Majlis Al-Watani Al-Souri) (SNC) Opgericht in oktober 2011 was de SNC de belangrijkste en meest invloedrijke oppositiegroepering tot aan de totstandkoming van de National Coalition of Syrian Revolutionary and Opposition Forces eind 2012. Na verloop van tijd verloor de SNC volgens de International Crisis Group aan geloofwaardigheid, omdat zij geen duidelijke standpunten innam met betrekking tot gewapend verzet en westerse militaire interventie. Ook het onvermogen om belangrijke seculiere opposanten in de SNC op te nemen en een wijdverspreide opvatting dat de Moslim Broederschap7 de dienst uitmaakte binnen de SNC, leidden tot verlies van geloofwaardigheid. In november 2012 besloot het leiderschap van de SNC onder druk van Qatar en de VS de organisatie te doen opgaan in de National Coalition of Syrian Revolutionary and Opposition Forces. - National Coalition of Syrian Revolutionary and Opposition Forces (Al-Itilaf Al- Watani li-Qiwa Al-Thowra wa Al-Mu’arada Al-Suria) (SNCFSRO, ook wel Syrian Opposition Coalition (SOC) In november 2012 opgericht op initiatief van de vooraanstaande dissident Riyadh Seif moest deze coalitie onder leiding van Ahmed Moaz Al-Khatib de basis van de politieke oppositie verbreden en de geloofwaardigheid ervan temidden van een toenemende frustratie over de SNC onder activisten herstellen. De macht binnen deze coalitie is geconcentreerd in drie blokken. Één blok wordt geleid door de zakenman Mustafa Sabbagh, die nauwe contacten onderhoudt met Qatar. Een tweede blok wordt gedomineerd door de Moslim Broederschap, terwijl een derde blok wordt geleid door de vooraanstaande intellectueel en dissident Michel Kilo die steun geniet van Saoedi-Arabië. - National Coordination Body for the Forces of Democratic Change (Hei’at Al- Tansiq Al-Watania li-Qiwa Al-Taghyir Al-Demoqrati) (NCB) Opgericht eind juni 2011 in Damascus bestaat de NCB uit linkse, nationalistische en Koerdische partijen en personen. De NCB presenteert zichzelf als een seculier

5 Premier oppositie Syrië weg, NRC Handelsblad (9 juli 2013); Assad ontslaat leiding Baath-partij na kritiek, De Telegraaf (9 juli 2013); Assad ontslaat voltallige leiding partij, Volkskrant (8 juli 2013)l; Syrie: Assad affirme que les dirigeants écartés avaient commis des erreurs, AFP (11 juli 2013); Assad radicaliseert zijn Baath-partij, Nederlands Dagblad (10 juli 2013). 6 Generaal naar Turkije gevlucht, Volkskrant (5 september 2013). 7 Volgens de in Londen gevestigde krant Asharq Al-Awsat zou de Syrische tak van de Moslimbroederschap een nieuwe politieke partij (de National Constitution and Freedom Party, in het Arabisch Waad) hebben opgericht. De plaatsvervangend leider van de nieuwe partij zou een christen zijn. Dit bericht kon niet worden bevestigd. (Syria: New MB political party reportedly to have christian deputy leader, Stratfor – Global Intelligence (11 november 2013).

Pagina 8 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

alternatief voor de SNC en de SNCFSRO. Omdat de leider Hassan Abdel Azim en andere vooraanstaande personen binnen de NCB openlijk actief zijn in Damascus, ziet de NCB zichzelf als de interne oppositie binnen Syrië, in tegenstelling tot de SNC en de SNCFSRO die buiten Syrië actief zijn. - Building the Syrian State Movement (Tayyar Bina Al-Dowla Al-Suriya) Opgericht in Damascus in september 2011 is dit een kleine groepering onder leiding van schrijver en voormalig politiek gevangene Louay Hussein, die de protesten van 2011 om democratische veranderingen steunt, maar zich onthoudt van oproepen tot het verdrijven van het Syrische regime. Ook verwerpt deze groepering buitenlandse interventie en bekritiseert de verschuiving naar gewapende opstand.8

Op 28 september 2013 vond het oprichtingscongres plaats van de Democratische Unie, een verbond van een zestal groeperingen die gebaseerd zijn op het liberale en seculiere gedachtegoed, waarvan die van Michel Kilo de bekendste is.9

Ontwikkelingen binnen de politieke oppositie Op 19 maart 2013 koos de Syrische oppositie verblijfhoudende in Istanbul Ghassan Hitto als voorlopig premier. Hij werd belast met het vormen van een interim- regering voor de op het regime veroverde gebieden. Twee eerdere pogingen binnen de oppositie om een interim-premier aan te wijzen, mislukten.10 Als protest tegen de gang van zaken rond de verkiezing van Hitto stapte een aantal onafhankelijke leden (Walid Al-Bunni, Kamal Labwani, Marwan Hajj Rifai, Yehia Al-Kurdi en Ahmad Al-Assi Jarba) uit de SNCFSRO. Hun beschuldiging luidde dat Qatar en de Moslimbroederschap Hitto aan de macht zouden hebben gebracht.11

Op 24 maart 2013 diende Ahmed Moaz Al-Khatib zijn ontslag in als leider van de SOC, naar eigen zeggen om meer vrijheid te hebben om te werken buiten de officiële instituties om. De SOC accepteerde zijn ontslag echter niet.12 Twee weken voordat de SOC een nieuwe leider zou kiezen, bood Al-Khatib op 21 april 2013 opnieuw zijn ontslag aan uit protest tegen een gebrek aan daadkracht van de internationale gemeenschap om het Syrische volk bij te staan.13

Volgens premier Hitto moest zijn interim-regering gezien worden als uitvoerend orgaan van de leidende wetgevende algemene vergadering van de SOC. Het hoofdkwartier voor de interim-regering zou met Turkse steun in de stad Gaziantep worden gevestigd. Alle ministeries zouden vestigingen moeten hebben in de verschillende Syrische provincies. In Doha, hoofdstad van Qatar, kreeg de SOC vanaf 27 maart 2013 een eigen ambassade.14

Premier Hitto trad op 8 juli 2013 al weer af, omdat hij niet in staat bleek een interim-regering te vormen.15 Verschillende opstandelingengroepen richtten hun eigen bestuur op in gebieden waaruit zij het Syrische regeringsleger hadden

8 Zie ook Anything but politics: The State of Syria’s political opposition, International Crisis Group (17 oktober 2013). 9 Vertrouwelijke bron. 10 Syrische oppositie heeft nieuwe premier, De Telegraaf (19 maart 2013); Syrian rebels elect prime minister, The Guardian (19 maart 2013); Hitto soll Syriens Opposition einen, Zeitonline/Ausland (19 maart 2013); Syrië meldt infiltratie jihadisten, Reformatorische Dagblad (18 maart 2013); Syrische oppositie vindt premier, NRC Handelsblad (19 maart 2013); Vertrouwelijke bron. 11 Vertrouwelijke bron. 12 Breuk oppositie Syrië, De Telegraaf (25 maart 2013); Leider van Syrische oppositie stapt op, Volkskrant (25 maart 2013); Syrian opposition coalition in disarray as leader quits, The Washington Post (25 maart 2013); L’opposition syrienne devra se restructurer, Le Figaro (25 maart 2013); L’opposition syrienne à nouveau en crise, Le Monde (26 maart 2013); Oppositie in crisis door vertrek leider, Het Parool (25 maart 2013). 13 Syrische oppositieleider biedt opnieuw zijn ontslag aan, Algemeen Dagblad (21 april 2013). 14 Syrische oppositie opent ambassade in Qatar, Volkskrant (27 maart 2013); Syrian opposition opens embassy in Qatar, CNN (27 maart 2013). 15 Premier oppositie Syrië weg, NRC Handelsblad (9 juli 2013).

Pagina 9 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

verjaagd. Het aftreden van Hitto illustreerde de verdeeldheid en ineffectiviteit van de Syrische oppositie. Hitto werd door andere oppositiepolitici gewantrouwd vanwege zijn banden met de door Qatar gesteunde Moslimbroederschap. Deze laatste groepering leed op 6 juli 2013 een nederlaag toen een door Saoedi-Arabië gesteunde kandidaat, de jurist Ahmed Al-Jarba, werd gekozen als opvolger van Al- Khatib. Qatar leek daarmee volgens waarnemers belangrijk aan invloed te hebben ingeboet bij de Syrische oppositie, ondanks de benoeming van zijn kandidaat Faruq Tayfur tot vice-president.16 Het nieuwe SOC-leiderschap besloot om vergaderingen van het Politieke Comité in de Turkse stad Gaziantep te houden. Begin augustus 2013 kwam het Politieke Comité bijeen om zich te buigen over de aanstelling van een nieuw hoofd van een interim-regering. Op 14 september 2013 koos de SOC de gematigde islamist Ahmad Tumeh als interim-premier, met Iyad Al-Qudsi als vice-premier.17 De interim- regering zou in november 2013 naar Gaziantep worden verplaatst, om dichter bij Syrië te zijn, terwijl de SOC als zodanig in Istanbul zou blijven.18

Enkele tientallen islamistische groeperingen keerden zich door het ondertekenen van Communiqué 1 in Aleppo op 24 september 2013 af van de SOC. Zij voelden zich niet meer vertegenwoordigd door de SOC, een in hun ogen vooral door Westerse mogendheden gesteund overkoepelend orgaan. Op 29 september 2013 zouden zij zich hebben verenigd in het Leger van de Islam. Voorzitter van het nieuwe verband is Sahran Allush, leider van de Liwa Al-Islam (Islambrigade), een volgens waarnemers relatief gematigde militie.19

Tijdens een van 10 tot en met 12 november 2013 in Istanbul gehouden Algemene Vergadering van de SOC werd besloten tot deelname aan een internationaal vredesoverleg over Syrië in Genève (Genève II). Aan de deelname werden nog wel de volgende voorwaarden verbonden: het overleg moet leiden tot een overgangsregering zonder Assad, toegang voor humanitaire hulp in bezette gebieden en vrijlating van politieke gevangenen. Ook zou de SOC nog een bijeenkomst in het zuiden van Turkije gaan beleggen voor overleg met (gewapende) groeperingen binnen Syrië om uitleg te geven over de beslissing van deelname aan de Genève II conferentie en input te verzamelen voor deze conferentie. In de Algemene Vergadering van de SOC werden negen leden van de interim- regering gekozen. De Syrische Nederlander Ibrahim Miro kreeg de portefeuille van Financiën en Economische Zaken toebedeeld. De interim-regering is een uitvoerend orgaan van de SOC en heeft geen politieke taken, omdat deze bij het Politiek Committee, het belangrijkste orgaan van de SOC zijn belegd. Er werd tenslotte goedkeuring gegeven tot uitbreiding van het aantal zetels van de Koerdische oppositie van drie naar elf zetels. Het Koerdische Nationale Congres (KNC) bepaalt zelfstandig welke personen deze zetels zullen gaan bezetten. Het

16 Premier oppositie Syrië weg, NRC Handelsblad (9 juli 2013); Syrische oppositie heeft nieuwe leider, NRC Handelsblad (8 juli 2013); Syria’s new opposition leader – better than the one before?, The Economist (13 juli 2013); Syrian Muslim Brotherhood’s impact depends on Riyadh, Oxford Analytica (10 juli 2013); Syria opposition meets to find leader, show it is ready for arms, Reuters (4 juli 2013); L’opposition syrienne se retrouve à Istanbul pour se choisir un chef, AFP (3 juli 2013); Opposition discusses its approach to Syria talks, The New York Times (23 mei 2013); Vertrouwelijke bron. 17 Vertrouwelijke bronnen; Syrische oppositie kiest gematigd leider, ANP/Reuters (14 september 2013); Syria’s new opposition PM faces daunting Al-Qaeda challenge, Reuters (15 september 2013); Vertrouwelijke bron. 18 Vertrouwelijke bron. 19 Largest Syrian rebel groups form Islamic alliance, in possible blow to U.S. influence, Washington Post (25 september 2013); Rebel groups slam Western-backed opposition, AP (25 september 2013); Radicale rebellen in Syrië keren zich af van Coalitie, Volkskrant (26 september 2013); Gebrek aan vertrouwen splijt verzet in Syrië, Algemeen Dagblad (26 september 2013); Belangrijke rebellengroepen wijzen Syrische oppositie af, Trouw (25 september 2013); Ontevreden rebellen vormen Leger van de Islam, Telegraaf (29 september 2013); La rébellion syrienne minée par les divisions et la menace djihadiste, Le Monde (1 oktober 2013); Wird der syrische Widerstand immer islamistischer?, Die Zeit (2 oktober 2013).

Pagina 10 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

aantal leden van de SOC werd daarmee uitgebreid van 114 tot 122 in totaal. De uitbreiding heeft tevens gevolgen voor de samenstelling van het Politiek Committee, waar sprake is van een mogelijke uitbreiding met twee Koerdische zetels.20

Voorstellen tot overleg Eind januari en begin februari 2013 deed de toenmalige voorzitter van de SOC, Al- Khatib, het Syrische regime voorstellen voor het aangaan van een dialoog. Opvallend daarbij was dat hij het aftreden van president Assad niet als voorwaarde stelde. Al-Khatib’s opening tot een dialoog met het regime werd door de VS verwelkomd als een moedige stap. Rusland zou het Syrische regime hebben geadviseerd Al-Khatib’s aanbod aan te nemen. Het voorstel voor overleg leverde direct kritiek op van een deel van de hardliners binnen de Syrische oppositie, zoals de Moslimbroederschap en diverse gewapende groepen.21 In februari 2013 werd tijdens een bijeenkomst van de SOC in Cairo besloten dat verdere initiatieven alleen zouden uitgaan van de Algemene Vergadering van de organisatie. Het eerdere voorstel van voorzitter Al-Khatib werd verworpen.22

Civiel bestuur in ‘bevrijde gebieden’ In door rebellen veroverde gebieden werd in enkele plaatsen de rol van de tijdelijke activistische Local Coordination Committees overgenomen door niet-activistische Local Councils. Deze bestuurlijke raden werden gevormd door vooraanstaande mensen uit de plaatselijke gemeenschap zoals artsen, ingenieurs en advocaten, met een veelal niet-activistisch verleden. Het zou daarbij vooral gaan om seculier georiënteerde bureaucratische structuren.23 Zo probeerde de bestuursraad van Aleppo met zeer beperkte middelen basale bestuursfuncties waar te nemen.24 De leider van de grootste brigade van het Vrije Syrische Leger in Aleppo, de Liwa Al-Taweed (Eenheidsbrigade), was vertegenwoordigd in zowel de bestuursraad van Aleppo als in het Unified Military Command, dat binnen de structuur van de SOC viel.25 Op 3 maart 2013 werd een provincieraad voor Aleppo-regio en –stad gekozen. Als hoofd van deze Raad werd gekozen Jalaleddin Khanji, een ingenieur die twaalf jaar politiek gevangene is geweest.26 Deelname van vrouwen aan de bijeenkomst was door het afvaardigingsmechanisme beperkt. Ook andere lokale raden die in bevrijd gebied het bestuur op zich hadden genomen, bestonden veelal uit mannen. Wel zouden er twee vrouwen in de provincieraad komen, alsook een vertegenwoordiger van minderheden als Koerden en Turkmenen.27

Schorsing Syrië in Arabische Liga Vertegenwoordigers van de Syrische oppositie namen op 26 maart 2013 de zetel in van het Syrische regime bij een topconferentie van de Arabische Liga in de Qatarese stad Doha. In november 2011 werd Syrië al geschorst als lid van de Arabische Liga als straf voor de harde aanpak van de oppositie.28

20 Vertrouwelijke bron; Syrie:L’opposition prêe à discuter à Genève sous strictes conditions, AFP (11 november 2013); Syrian opposition and government sign up for conditional Geneva peace talks, The Guardian (11 november 2013). 21 Overleg Assad splijt oppositie, Trouw (6 februari 2013); Syria: Opposition shift on talks boosts its legitimacy, Oxford Analytica (4 februari 2013); Rifts and funding shortages hinder Syrian opposition, Oxford Analytica (5 februari 2013). 22 Vertrouwelijke bron. 23 Vertrouwelijke bron. 24 Vertrouwelijke bron; Syrian opposition groups compete for influence, Stratfor – Global Intelligence (12 februari 2013). 25 Vertrouwelijke bron; Syrian opposition groups compete for influence, Stratfor – Global Intelligence (12 februari 2013). 26 Vertrouwelijke bron. 27 Vertrouwelijke bron. 28 Oppositie namens Syrië bij top Liga, Nederlands Dagblad (27 maart 2013); Syria furious at move to give opposition an Arab League seat, The Guardian (26 maart 2013); Syrian rebels take Assad’s seat at Arab League

Pagina 11 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Syrië en omringende landen29 In de verslagperiode ondervonden de buurlanden steeds meer de gevolgen van de strijd tussen het regime en opstandelingen.30

Volgens VN-gezant voor Irak, Martin Kobler, in een briefing aan de VN- Veiligheidsraad op 16 juli 2013, hing het geweld in Syrië direct samen met de verslechterende situatie in buurland Irak. De slagvelden liepen volgens hem in elkaar over. Irak vormde de scheidslijn tussen de sjiitische en de soennitische wereld. Alles wat in Syrië gebeurde, had gevolgen voor het politieke landschap in Irak. De grens tussen beide landen was vrij open, zodat militanten en wapens zich gemakkelijk konden verplaatsen, aldus Kobler.31 Buurland Libanon had in de verslagperiode te maken met een verdere escalatie van de strijd in Syrië.32 Beschietingen vanuit Syrië richting Libanon namen in de verslagperiode toe en de ruim 500 km lange grens tussen beide landen leek te poreus om het gevreesde overslaan van ongeregeldheden uit Syrië adequaat te kunnen beletten.33

Israël begon in de verslagperiode het 56 kilometer lange veiligheidshekwerk op de Golan hoogvlakte tussen Al-Quneitra in het noorden en Mevo Hama naar het zuiden toe te vervangen door een veel hoger en meer solide constructie.34 Op 30 januari 2013 bestookten Israëlische gevechtstoestellen een wapenconvooi aan de Syrisch- Libanese grens. Twee dagen eerder plaatste Israël twee Iron Dome luchtdoelbatterijen in het noorden van het land.35 Op 24 maart 2013 zou het Israëlische leger een mitrailleurstelling op Syrisch grondgebied hebben vernietigd.36 Israël zou voorts in korte tijd twee luchtaanvallen op doelen in Syrië hebben uitgevoerd.37

De opstand in Syrië maakte een einde aan verschillende bondgenootschappen. Zo verbrak Turkije in maart 2012 de diplomatieke betrekkingen en steunde het land opstandelingen van het Vrije Syrische Leger met wapens. Op 11 mei 2013 doodde

talks; they seek recognition from U.N. and others to further isolate Damascus, International Herald Tribune (27 maart 2013). 29 Zie ook de brief van de ministers van Buitenlandse Zaken, van Defensie en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 6 december 2012 op verzoek van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken met betrekking topt de ontwikkelingen in de Syrië-crisis. 30 Syria’s sectarian conflict risks regional stability, Oxford Analytica (24 april 2013); Syria’s metastasising conflicts, International Crisis Group (27 juni 2013). 31 Oorlog Syrië grootste ramp in decennia, Leeuwarder Courant (18 juli 2013); Jihadists seek a new base in Syria and Iraq, Stratfor – Global Intelligence (28 mei 2013); Syrian conflict casts long shadow over Iraq, Institute for War and Peace Reporting (1 mei 2013). 32 A divided society: The impact of the Syrian crisis on Lebanon, Jamestown Foundation (8 maart 2013). 33 Syrians vie for mountains as Lebanon combats spillover, Stratfor – Global Intelligence (28 september 2012); Syrië strijdt met rebellen om grensdorpen Libanon, Het Parool (20 november 2012); Lebanese salafist cleric organizes militia forays into Syria, Jamestown Foundation (17 mei 2013); Lebanon/Syria: End indiscriminate cross-border attacks, Human Rights Watch (22 april 2013). 34 Strijdvaardige Assad: geen dialoog met marionetten, Volkskrant (7 januari 2013); Israël versterkt grens met Syrië, Nederlands Dagblad (4 januari 2013); Syria: smoke signals that fuel ‘hot border’ fears: Israel’s buffer zone, quiet for 40 years, is under fire from across the ceasefire line, International Herald Tribune (9 april 2013); Golan, le conflit syrien sur un plateau, Le Figaro (15 april 2013). 35 Israel: An airstrike at the Syria-Lebanon border, Stratfor – Global Intelligence (30 januari 2013). 36 Israëlische leger vernietigt Syrische stelling, Volkskrant (25 maart 2013); La guerre en Syrie ravive le conflit du Golan; Israël redoute que des groupes djihadistes proches d’al-Qaida fomentent des attaques depuit le plateau du Golan, Le Figaro (25 maart 2013); Israel fires into Syria as spillover from war intensifies, International Herald Tribune (4 april 2013); Strijd Syrië brengt dreiging op Golan, Volkskrant (18 juli 2013). 37 Dit moet Israël zijn geweest, Trouw (6 mei 2013); Israël treft doelen Syrië, De Telegraaf (6 mei 2013); Israëlische aanval brengt strijd in Syrië dichter bij een regionale oorlog, Trouw (6 mei 2013); Israeli airstrikes in Syria highlight complexities for Arab leaders, who denounce the attacks, AP (5 mei 2013).

Pagina 12 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

een bomaanslag in het Zuid-Turkse Reyhanli zeker 46 mensen. In Reyhanli zijn duizenden Syrische vluchtelingen. De Turkse regering beschuldigde het Syrische bewind ervan achter de aanslag te zitten. Syrië ontkende dit.38

VN-inspanningen voor een vreedzame politieke oplossing (december 2012 – december 2013)39 Het diplomatieke offensief van de Gemeenschappelijke Speciale Vertegenwoordiger voor Syrië, Lakhdar Brahimi, in december 2012 leverde geen doorbraak op. In een gesprek met president Assad werd al gauw duidelijk dat deze wilde aanblijven tot de parlementsverkiezingen in 2014 en zich vervolgens kandidaat wilde stellen voor een herverkiezing als president.40 De onverzoenlijke toespraak van de president op 6 januari 2013 en zijn uitspraken in oktober 2013 bevestigden dit beeld nogmaals.

Brahimi deelde de mening van de Syrische oppositie dat president Assad zou moeten vertrekken. Omdat beide partijen in Syrië er niet uitkwamen, zette Brahimi in op trilateraal overleg met VS en Rusland om een politieke oplossing te forceren. Tijdens besprekingen in Genève op 11 januari 2013 tussen Brahimi, VS en Rusland (Genève I) bleek overeenstemming over een overdracht van volledige bevoegdheden aan een overgangsregering. In dit scenario zou president Assad mogen aanblijven tot de parlementsverkiezingen in 2014, maar hij zou worden uitgesloten van een herverkiezing.41

Brahimi werkte vervolgens de bevoegdheden van de overgangsregering op papier verder uit, waarvoor hij de instemming van VS en Rusland en andere leden van de VN Veiligheidsraad trachtte te verwerven. Daarna wilde hij deze ideeën voorleggen aan de VN-Veiligheidsraad.42

Op 29 januari 2013 schetste Brahimi tijdens besloten consultaties de VN Veiligheidsraad een dramatisch beeld van de situatie in Syrië. Hij waarschuwde dat zonder actie door de VN-Veiligheidsraad vernietiging en ‘somalisering’ van Syrië dreigde. Ook wees hij op een exodus van vluchtelingen met alle gevolgen van dien voor de buurlanden. Volgens hem kon geen van beide partijen winnen zonder dat daarbij het land te gronde werd gericht. De enige oplossing was volgens hem een politieke oplossing.43

Brahimi deed een dringend beroep op de VN Veiligheidsraad zijn verdeeldheid opzij te zetten, gezamenlijk het regime en de oppositie tot een compromisoplossing te dwingen en op basis van onderstaande punten beide partijen in Syrië tot het aangaan van onderhandelingen te bewegen: - behoud van soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van Syrië; - erkenning dat het uiteindelijke doel was dat de bevolking van Syrië haar legitieme recht op waardigheid en mensenrechten kon uitoefenen; - vorming van een overgangsregering met full executive powers (geen rol voor

38 Vlucht uit grensdorp; Syrische ontheemden vrezen woede Turkse dorpelingen, De Telegraaf (14 mei 2013); Veiligheidsraad veroordeelt aanslagen in Turkije, Trouw (14 mei 2013); Links-extremisten pleegden aanslag Turkije, Volkskrant (13 mei 2013); Conflict Syrië steekt grens over, Trouw (13 mei 2013); Syrië ontkent rol bij aanslag Turkije, De Telegraaf (13 mei 2013); After bombings, Turkey says world must act against Syria, Reuters (13 mei 2013); Turkey links bombing suspects to Syria; 9 are held in attacks; Erdogan vows he won’t be drawn into civil war, The International Herald Tribune (13 mei 2013); Terreur aan Turks-Syrische grens, Volkskrant (13 mei 2013); Blurring the borders: Syrian spillover risks for Turkey, International Crisis Group (30 april 2013). 39 Brief van de ministers van Buitenlandse Zaken, van Defensie, en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 6 december 2012 op verzoek van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken met betrekking tot de ontwikkelingen in de Syrië-crisis. 40 Vertrouwelijke bron. 41 Vertrouwelijke bron. 42 Vertrouwelijke bron. 43 Vertrouwelijke bron; Syrië door Assad en rebellen verwoest, NRC Handelsblad (30 januari 2013).

Pagina 13 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

president Assad in het overgangsproces); - vorming van sterke onderhandelingsteams van oppositie en regime; - onderhandelingen moeten buiten Syrië beginnen binnen een overeengekomen tijdpad voor een democratisch proces (verkiezingen, nieuwe grondwet en volksraadpleging). Syrië zou daarbij van een presidentieel systeem naar een parlementair stelsel moeten gaan; - De VN-Veiligheidsraad zou moeten benadrukken dat alle burgers dezelfde rechten krijgen in het nieuwe Syrië.44

Op 15 mei 2013 nam de Algemene Vergadering van de VN een op initiatief van Qatar opgestelde resolutie aan waarin het geweld van de Syrische regering tegen de burgerbevolking en de mensenrechtenschendingen door alle partijen scherp werden veroordeeld. Er werd aangedrongen op een politieke oplossing en steun uitgesproken voor de werkzaamheden van Speciaal Gezant Brahimi. De SNCFSRO werd niet erkend als vertegenwoordiger van de Syrische bevolking. Wel werd de SNCFSRO als gesprekspartner voor een politieke dialoog verwelkomd. De stemming was verre van unaniem: 107 landen stemden voor en 59 landen onthielden zich van stemming. Twaalf landen stemden tegen.45

Op 29 mei 2013 vond op initiatief van de VS, Qatar en Turkije in de 23e Mensenrechtenraad (27 mei–14 juni 2013) een spoeddebat plaats over de verslechterende mensenrechtensituatie in Syrië, vooral gericht op de situatie in Al- Qusayr.46 Tijdens de bijeenkomst werd een resolutie ‘The deteriorating situation of human rights in the Syrian Arab Republic, and the recent killings in Al-Qusayr’ (A/HRC/23/L.1 as orally revised 2) met 36 stemmen voor, één tegen en acht onthoudingen aangenomen.47

Volgens Ivan Simonovic, Assistant Secretary-General for Human Rights, in een briefing aan de VN-Veiligheidsraad op 16 juli 2013, waren in Syrië ernstige schendingen van mensenrechten, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid aan de orde van de dag. Het enorm hoge aantal doden getuigde volgens hem van een sterke verslechtering van de toestand. Tussen maart 2011 (toen het conflict in Syrië begon) en april 2013 zouden er ten minste 92.901 mensen in Syrië zijn omgebracht, onder wie minstens 6.561 minderjarigen, inclusief 1.729 kinderen onder de tien jaar.48

Op 30 juli 2013 gaf Paulo Sérgio Pinheiro, hoofd van de onafhankelijke internationale onderzoekscommissie met betrekking tot de Syrische Arabische Republiek, een briefing aan de Algemene Vergadering van de VN over de mensenrechtensituatie in Syrië. Pinheiro stelde dat Syrië in een vrije val was geraakt en deed een zeer dringende oproep aan de internationale gemeenschap om in actie te komen.49

Naar aanleiding van de inzet van chemische wapens op het strijdtoneel in Syrië50 presenteerde het VK op 28 augustus 2013 in de VN-Veiligheidsraad een concept-

44 Vertrouwelijke bron. 45 VN veroordelen Syrische president om geweld, Trouw (16 mei 2013); U.N. General Assembly condemns Syria as sceptics multiply, Inter Press Service (IPS) (15 mei 2013); Vertrouwelijke bron; ‘Outraged’ by rising death toll in Syria, General Assembly demands halt to violence, UN News Service (15 mei 2013). 46 Zie ook hoofdstuk 1.2 Veiligheidssituatie. 47 Vertrouwelijke bron. 48 Oorlog Syrië grootste ramp in decennia, Leeuwarder Courant (18 juli 2013); Syria’s refugee crisis is the worst since the Rwanda Genocide; United Nations officials say war crimes and crimes against humanity are ‘the rule’ in Syria today, The Independent (17 juli 2013); Vertrouwelijke bron. 49 Vertrouwelijke bron. 50 Zie ook paragraaf 1.2 Veiligheidssituatie.

Pagina 14 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

resolutie, waarin het Syrische regime als schuldige werd genoemd. Rusland en China spraken zich uit tegen de ontwerpresolutie. Eerst dienden de uitkomsten van het VN-onderzoek ter plaatse inzake de inzet van chemische wapens te worden afgewacht. Het aanwijzen van de Syrische regering als schuldige was prematuur.51

Op 27 september 2013 stemde de VN Veiligheidsraad unaniem in met resolutie 2118, waarin van president Al-Assad volledige medewerking werd verlangd aan de ontmanteling van het arsenaal chemische wapens. Alle chemische wapens in Syrië moesten medio 2014 zijn vernietigd of uit het land zijn verwijderd. Mocht de medewerking van Syrië uitblijven of te wensen overlaten, dan zou de VN Veiligheidsraad zich buigen over nadere maatregelen. Van een concrete dreiging met sancties of militair ingrijpen was geen sprake.52 Uitvoering van het plan bracht echter logistieke problemen met zich mee, omdat er in sommige gebieden nog werd gevochten.53

Op 2 oktober 2013 nam de VN Veiligheidsraad een niet-bindende presidentiële verklaring aan over de humanitaire situatie in Syrië en de gevolgen daarvan voor de buurlanden. In deze verklaring drong de VN Veiligheidsraad aan op respect voor internationaal humanitair recht. Tevens werd het ontzeggen van humanitaire toegang veroordeeld, werden strijdende partijen aangespoord om humanitaire activiteiten mogelijk te maken en werd bevestigd dat schendingen van internationaal humanitair recht en van mensenrechten niet onbestraft kunnen blijven. Zonder een politieke oplossing voor het conflict zou de humanitaire situatie in Syrië volgens de verklaring verder verslechteren.54

Sinds mei 2013 probeerden de VS en Rusland een internationale vredesconferentie onder auspiciën van de VN in Genève te organiseren om een einde aan het geweld in Syrië te maken (Genève II). Kern van een te houden vredesconferentie vormt een plan dat in januari 2013 in Genève is aangenomen, met als inzet overdracht van de volledige bevoegdheden van president Assad aan een nieuwe interim-regering, inclusief zeggenschap over de strijdkrachten en de veiligheidsstructuur (Genève I). Zowel de VS als Rusland gingen toen akkoord, maar lieten de vraag open of president Assad aan het onderhandelingsproces zou moeten deelnemen. Amerikaanse, Russische en VN-diplomaten spraken intussen in Genève over een vredesconferentie over Syrië, die nog in 2013 zou moeten worden gehouden. Het lukte tot nog toe niet om te komen tot een datum voor het houden van deze conferentie. Het overleg daarover verliep moeizaam door onenigheid over de toekomst van de Syrische president Assad, de verdeeldheid van de Syrische oppositie en de vraag of Iran, bondgenoot van Assad, de conferentie zou mogen bijwonen.55

1.2 Veiligheidssituatie In de verslagperiode was vergeleken met de vorige verslagperiode sprake van een toename van het aantal geweldsincidenten. Het regime en de opstandelingen boekten afwisselend kleine successen. Gematigde, extremistische en Koerdische opstandelingen raakten onderling steeds vaker slaags. Het aantal ontvoeringen door

51 Vertrouwelijke bron. 52 UN resolution will not prevent Syria military strikes, Oxford Analytica (26 september 2013). 53 Veiligheidsraad stemt unaniem voor Syrië-resolutie, Volkskrant (28 september 2013); Inspecteurs OPCW naar 50 locaties in Syrië, Volkskrant (28 september 2013). 54 Vertrouwelijke bronnen; UN Security Council urges humanitarian access to Syria, BBC News (2 oktober 2013); VN eist vrij baan voor humanitaire hulp aan Syriërs, Algemeen Dagblad (2 oktober 2013). 55 Analysis: Syria peace conference: Don’t hold your breath, Reuters (28 juni 2013); Analysis: Syria peace talks look doomed in advance, Reuters (14 mei 2013); Vredesoverleg Syrië begint half november, Trouw (28 september 2013); Vredesconferentie Syrië gaat voorlopig niet door, Trouw (6 november 2013); Negen miljoen Syriërs in nood, Volkskrant (6 november 2013); U.S., Russia fail to agree on Syria peace talks date, Reuters (5 november 2013).

Pagina 15 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

extremisten nam toe.56 Volgens een verklaring op 31 oktober 2013 van de in Londen gevestigde mensenrechtenorganisatie Syrian Observatory for Human Rights zouden meer dan 120.000 mensen, onder wie meer dan 60.000 burgers en 6.365 kinderen, bij het geweld om het leven zijn gekomen.57

Hoewel opstandelingen in de verslagperiode enige vorderingen maakten in de strijd om de macht in het noordoosten, bleef het land een lappendeken met constant wijzigende frontlijnen en tientallen (lokale) gewapende groeperingen, 58 zoals: - Ahrar Al-Sham (of Harakat Ahrar Al-Sham Al-Islamiya), opgericht eind 2011. Op 21 december 2012 maakte deze groepering in een videoboodschap bekend één van de grondleggers te zijn van het Syrian Islamic Front. Hassan Abboud, ook bekend als Abu Abdallah Al-Hamawi, is leider van Ahrar Al-Sham. Abu Talha is commandant van de militaire vleugel van Ahrar Al-Sham. - Islamic State of Iraq and Sham (ISIS) 59 In 2006 werd de naam Al-Qaida in Irak vervangen door Islamic State of Iraq. Deze groepering is thans werkzaam in Syrië onder de benaming Islamic State of Iraq and Sham (ISIS). Abu Bakr Al-Baghdadi is leider van ISIS en heeft trouw gezworen aan Al-Qaida leider sheikh Ayman Al-Zawahiri. - Jabhat Al-Nusra In januari 2012 kondigde Abu Mohamed Al-Joulani, de huidige leider, in een radioboodschap de formatie van deze groepering aan, die trouw bezwoor aan Al- Qaeda leider sheikh Ayman Al-Zawahiri.60 In mei 2013 verliet een aantal strijders de groepering om zich aan te sluiten bij ISIS. Volgens de VS zijn Maysar Ali Musa Abdallah Al-Juburi en Anas Hasan Khattab belangrijke ondercommandanten van de groepering. - Jaish Al-Muhajireen wal Ansar Deze groepering werd in februari 2013 gevormd en wordt geleid door Omar Al- Shishani, een Tsjetcheen. Verschillende nationaliteiten zijn te vinden bij deze groepering, waaronder Tsjetchenen, Turken, Tajieken, Pakistanen, Fransen, Egyptenaren en Marokkanen. Hoewel deze groepering nauw verbonden is met ISIS, is niet geheel duidelijk in hoeverre ISIS commandanten bevelvoering en controle uitoefenen op de groepering. Op 3 augustus 2013 viel Jaish Al- Muhajireen wal Ansar in twee groepen uiteen, één groep nog steeds geleid door Al-Shishani en een andere groep genaamd Mujahideen of Caucasus, geleid door Seyfullah, een vooraanstaand lid van Jaish Al-Muhajireen wal Ansar. - Suquor Al-Izz Leider van deze groepering is sheikh Saqr Al-Jihad, afkomstig uit Saoedi-Arabië. - Free Syrian Army (FSA) Chef-staf van de Hoogste Militaire Raad (Supreme Military Council – Majlis Al- Qiada Al-Askaria Al-Alia) van de FSA is brigade-generaal Salim Idriss. - Ahrar Al-Sahel Brigade Op 23 mei 2012 werd de Ahrar Al-Sahel Brigade gevormd als een eenheid

56 Vertrouwelijke bron. 57 120 duizend doden sinds uitbreken oorlog in Syrië, NRC Handelsblad (31 oktober 2013). 58 Vertrouwelijke bron; In Syrië dreigt een tweedeling, Volkskrant (15 februari 2013); For Syria’s rebels, a ragged order of battle, The Washington Post (3 april 2013). 59 Vaak vertaald als Irak en de Levant, maar Levant werd ook gebruikt voor steden als Smyrna/Izmir, terwijl de oorspronkelijke Ottomaanse provincie Syrië/Sham het gehele gebied van Syrië, Libanon, Palestina, Jordanië omvatte (Vertrouwelijke bron). 60 Zie ook Elusive Al-Qaida leader in Syria stays in shadows, AP (4 november 2013).

Pagina 16 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

werkzaam onder de FSA in Latakia. Blijkens uitlatingen van de leider van deze groepering, Abu Ahmad, schijnt de Ahrar Al-Sahel Brigade niet onder het commando van Salim Idriss te staan. Al-Hijra Ila Allah en Assad Allah Hamza zijn battaljons van de Brigade. - Al-Farouq Brigade Leider van de Al-Farouq Brigade is Abu Sayeh Al-Jneidi. - Hassan Al-Azhari Battalion Hassan Al-Azhari Battalion is een Syrische groepering onder leiding van Abu Taha uit Latakia. De groepering is genoemd naar een activist, die als gevolg van marteling in gevangenschap in Syrië op 17 mei 2012 overleed. - Heroes of Khirbet Al-Jawz Deze groepering werd op 20 juni 2013 in Jisr Al-Shoghour opgericht als onderdeel van de FSA. Er bestaat geen aanwijzing dat Herous of Khirbet Al-Jawz onder het commando en controle van Salim Idriss vallen. Rebellengroepen die deel uitmaken van Heroes of Khirbet Al-Jawz, zijn onder andere het Ahrar Suriya Battalion en het Oussama Bin Zeid Battalion. - Saif Allah Al-Masloul Al-Ansar - Sham Al-Islam (of Haraket Sham Al-Islam) Op 18 augustus 2012 werd Sham Al-Islam/Haraket Sham Al-Islam opgericht. Leider is Abu Ahmad Al-Muhajir, een Marokkaan en voormalig Guantanamo Bay gevangene, ook bekend als Ibrahim Bin Shakaran. - Sheikh Qahtan Battalion (eerder genaamd Al-Tawhid/Ansar Al-Sham) Het Sheikh Qahtan Battalion kreeg een nieuwe naam toen tijdens een militaire operatie in augustus 2012 in Latakia de ondercommandant Sheikh Qahtan Haj Mohamed, een Syriër uit Haffeh in Latakia, sneuvelde. Het Sheikh Qahtan Battalion is een Syrische groepering die opereert onder bescherming van Ansar Al-Sham, een lid van het Syrian Islamic Front. - Sons of Al-Qadisiyya De oprichting van Sons of Al-Qadisiyya werd op 19 februari 2013 bekend gemaakt. De groepering maakt deel uit van de Civilian Protection Commission in Latakia. - Suquor Al-Sham Op 10 oktober 2012 werd Jabhat Tahrir Suriya opgericht met Abu Issa Ahmad Al-Sheikh als leider. Later ging deze laatste groep met andere groeperingen door als Suquor Al-Sham. - Thuwar Al-Haffeh – Ibrahim Khalil – Al-Shaheed Sino Rebels Battalion.61

Hoewel het niet mogelijk is gebleken per provincie en per stad aan te geven hoe de veiligheidssituatie zich in de verslagperiode ontwikkelde en de situatie voortdurend aan verandering onderhevig kan zijn, kan in het algemeen het volgende beeld worden geschetst. De geschetste incidenten vormen geen uitputtend overzicht.

Regeringsgetrouwe eenheden waren hoofdzakelijk geconcentreerd in het westen en zuiden van het land, met als voornaamste taak de steden Homs, Hama, Damascus en de kuststrook, waar veel alevieten wonen, voor het regime te behouden.62 63

61 Zie ook You can still see their blood – Executions, indiscriminate shootings, and hostage taking by opposition forces in Latakia countryside, Human Rights Watch (11 oktober 2013). 62 Another northern city falls to the Syrian rebels, Stratfor – Global Intelligence (5 maart 2013); The Alawite dilemma in Homs – survival, solidarity and the making of a community, Friedrich Ebert Stiftung (maart 2013); Analysis:

Pagina 17 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

De militaire kracht van het regime nam volgens de gezaghebbende Britse denktank International Institute for Strategic Studies (IISS) in Londen af. Van een geschatte troepensterkte van 220.000 in 2011 zou het regime in de herfst van 2012 nog maar de helft over hebben, waarvan 50.000 loyale elitetroepen.64 Het regime leek in toenemende mate te steunen op special forces.65 Wel behield het regime in de verslagperiode door luchtmacht en artillerie een aanzienlijke slagkracht, die de opstandelingen moesten missen.66 Bij gebrek aan soldaten zou het regime steeds meer gaan vertrouwen op burgermilities om de eigen dorpen, stadswijken en – buurten te verdedigen tegen rebellen. Eind 2012/begin 2013 werden zij onder een organisatiestructuur gebracht, die bekend staat als de National Defence Force (NDF).67 De VS beschuldigden de Syrische bondgenoot Iran ervan de NDF te helpen opbouwen naar het model van de Iraanse Basiji-milities.68

Door middel van een offensief in de middenstrook van het land, heroverde het Syrische leger met hulp van Iran en Hezbollah-strijders (militante sjiieten uit buurland Libanon) in juni 2013 het stadje Qusayr bij Homs.69 Op 10 juni 2013 begonnen Syrische regeringstroepen onder de codenaam Operatie Noorderstorm een groot offensief om de economische hoofdstad van het land, Aleppo, weer geheel onder controle van de regering te brengen.70 De gewapende strijd verschoof naar strategische punten in de regio zoals vliegvelden en de Aleppo-Damascus snelweg.71 Eind oktober 2013 slaagde het Syrische leger erin na drie weken felle strijd de stad Safira in het noorden van Syrië op rebellen te heroveren. Safira dat ruim een jaar in handen van de rebellen was, ligt aan een strategische route voor de bevoorrading van Syrische troepen in delen van de stad Aleppo die door het regeringsleger worden gecontroleerd.72

Sectarian violence triggers Sunni-Alawi segregation in Syria, IRIN Humanitarian news and analysis (24 juni 2013). 63 Syrie: Le régime dans la ‘guerre des autoroutes’ face aux rebelles, AFP (25 april 2013); Resilient Syrian regime can battle on for years, Oxford Analytica (16 mei 2013). 64 Syria’s sectarian conflict risks regional stability, Oxford Analytica (24 april 2013). 65 Vertrouwelijke bron. 66 Syria: Army counter-offensive signals lengthy end-game, Oxford Analytica (22 april 2013). 67 Te wapen; ook vrouwen melden zich aan het Syrische front, Elsevier (29 juni 2013). 68 Syria military shows strain in a war it wasn’t built to fight, The New York Times (12 maart 2013); De oplossing komt van binnenuit, Volkskrant (15 maart 2013); Insight: Syrian government guerilla fighters being sent to Iran for training; Reuters (4 april 2013). 69 Syria: Government forces intensifying their offensive, Stratfor – Global Intelligence (3 juli 2013); Momentum shifts in Syria, bolstering Assad’s position, The New York Times (17 juni 2013); Lebanon: Hezbollah Syria role risks Lebanese stability, Oxford Analytica (29 mei 2013); Hezbollah toont in Syrië zijn ware gezicht, Het Financieele Dagblad (29 juni 2013); The hopes of rebels lie in the ruins of Qusayr, The Independent (24 juni 2013); Herovering Qusair is pure winst voor Iran, Het Parool (6 juni 2013); Analysis: Rearmed and regrouped, Assad’s forces sense turnof tide, The Guardian (6 juni 2013); The Syrian civil war – a turning point for Bashar Assad? – The fall of Qusayr is a boost for the regime but far from decisive, The Economist (8 juni 2013); Leger Syrië herovert stad Qusayr, Volkskrant (6 juni 2013); Inname strategisch Qusayr toont juist zwakte van Assad, Trouw (6 juni 2013); Syrian regime takes over crucial city of Qusayr; rebels say war’s not over, CNN (5 juni 2013); Syrian rebels lose strategic town in boost for Assad, Reuters (5 juni 2013); Syria: Conflict over supply routes spreads, Stratfor – Global Intelligence (30 mei 2013); By inserting itself into Syrian war, Hezbollah makes dramatic gamble, The New York Times (27 mei 2013); Hezbollah vecht in Syrië om te overleven, Nederlands Dagblad (23 juni 2013). 70 Obstacles to a Syrian regime victory in Aleppo, Stratfor – Global Intelligence (17 juni 2013); Syrische strijdkrachten beginnen groot offensief Aleppo, Volkskrant (10 juni 2013); Assad zieht Truppen um Aleppo zusammen, Die Zeit (11 juni 2013); Syria: Assad forces massing for major assault on Aleppo, Daily Telegraph (9 juni 2013); Aleppo satellite images show devastation, mass displacement one year on, Amnesty International (7 augustus 2013); Shiite enclaves north of Aleppo becoming staging grounds for Hezbollah’s next offensive, Jamestown Foundation (19 juni 2013); Boosted by foreign Shi’ite militia, Assad’s forces advance on Aleppo, Reuters (12 november 2013). 71 Shiite enclaves north of Aleppo becoming staging grounds for Hezbollah’s next offensive, Jamestown Foundation (19 juni 2013). 72 Leger Syrië herovert Safira, AP (1 november 2013); Rebels lose ground to Assad forces in Syria war; Free Syrian Army official Akaidi resigns, Washington Post (3 november 2013); Syrian forces capture town near chemical weapons site; group, Reuters (1 november 2013).

Pagina 18 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Op 15 juli 2013 begon het Syrische leger een aanval op posities van opstandelingen in wijken van de hoofdstad Damascus, waaronder de wijk Qaboun. Daarbij werden tanks en artillerie ingezet.73

Dorpen in de omgeving van de stad Hama waren in handen van de oppositie; Hama zelf (met de grootste luchtmachtbasis van het land) bleef in handen van het regime. Om het bezit van de stad Homs, die al sinds het begin van de gewapende opstand tegen het Syrische regime een brandpunt in de strijd vormde, werd in de verslagperiode hard gevochten tussen het Syrische regeringsleger en de opstandelingen.74 Daarbij werd de bevolking niet gespaard.75 76 Op 29 juli 2013 slaagde het regeringsleger met behulp van Hezbollah erin een belangrijk bolwerk van de opstandelingen in Homs, de wijk Khaldiyeh, te veroveren. De stad is omsingeld door het regime.77

Het platteland van de noordelijke provincie Idlib zou geheel in handen zijn van Syrische opstandelingen, terwijl in de gelijknamige provinciehoofdstad het Syrische leger het voor het zeggen heeft.

Twee bomaanslagen in Damascus kostten op 21 februari 2013 zeker 37 mensen het leven. Tientallen mensen raakten gewond. Een bomauto explodeerde nabij het hoofdkantoor van de Baath-partij. Kort daarna ontplofte elders nog een auto en werd het ministerie van Defensie door een mortiergranaat geraakt.78 Bij een aanslag met een autobom op het Marjehplein niet ver van het ministerie van Binnenlandse Zaken in Damascus kwamen op 30 april 2013 veertien mensen om het leven en raakten 230 mensen gewond.79 Op 29 april 2013 overleefde de Syrische premier Wael Al-Halki in het Mezzeh district in Damascus een aanslag met bom die onder een geparkeerde auto was geplaatst.80

Syrische opstandelingen boekten in de verslagperiode enige vooruitgang, onder andere met de verovering van militaire en luchtmachtbases in het noorden van het land. In de hoofdstad Damascus zouden opstandelingen een halve cirkel van buitenwijken ten zuiden en oosten van de hoofdstad in handen hebben. Op sommige plaatsen zouden opstandelingen het centrum van Damascus tot op enkele kilometers zijn genaderd. De opstandelingen bleken in de praktijk echter niet in staat hele steden te veroveren. Zij misten vooral geavanceerde wapens om tanks en vliegtuigen uit te schakelen.81 Wel probeerden zij het voordeel in de lucht van het regime te reduceren door vliegvelden te veroveren.82 83

73 Syrische leger zet aanval in op positie rebellen in Damascus, Algemeen Dagblad (15 juli 2013). 74 Obstacles to a Syrian regime victory in Aleppo, Stratfor – Global Intelligence (17 juni 2013); Syrian troops consolidate gains in Homs city, AP (28 juli 2013). 75 Burgers Homs lijden zwaar onder gevechten, De Telegraaf (8 jul i 2013); Tausende Zivilisten in Homs eingeschlossen, Die Zeit (2 juli 2013); Noodklok over situatie in Homs, NOS (24 juli 2013). 76 Syria: Aerial attacks strike civilians, Human Rights Watch (10 april 2013); Death from the skies – deliberate and indiscriminate air strikes on civilians, Human Rights Watch (10 april 2013). 77 Regime Syrië herovert wijk in Homs op rebellen, Trouw (9 juli 2012); Syrian rebels’ opportunities despite Homs offensive, Stratfor – Global Intelligence (10 juli 2013); Syrisch regime boekt belangrijke zege in Homs, NRC Handelsblad (30 juli 2013); L’armée syrienne reprend le contrôle de la ville d’Homs, Le Monde (31 juli 2013); Vertrouwelijke bron. 78 Bommen in Damascus, ANP (22 februari 2013); Grote aanslag in centrum Damascus, Nederlands Dagblad (22 februari 2013) . 79 Bloedbad door bom Damascus, ANP (1 mei 2013). 80 Syrian prime minister survives assassination attempt, The Guardian (29 april 2013). 81 Strijdvaardige Assad: geen dialoog met ‘marionetten’, Volkskrant (7 januari 2013); Divisions and lack of arms block Syrian rebel campaign, Oxford Analytica (31 januari 2013); Rifts and funding shortages hinder Syrian opposition, Oxford Analytica (5 februari 2013). 82 Syria: The air force’s importance to the regime, Stratfor – Global Intelligence (19 februari 2013). 83 Aktivisten: Rebellen und Armee in Syrien kämpfen um Militärflughafen, Die Zeit (24 april 2013); Islamists seize airbase near Aleppo, Middle East News (6 augusts 2013); Rebels gain control of government air base in Syria, The New York Times (5 augustus 2013).

Pagina 19 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Na dagen van hevige gevechten zouden Syrische opstandelingen naar eigen zeggen op 11 februari 2013 de grootste stuwdam van het land in handen hebben gekregen. Deze Tabqa- of Al-Furat-dam in de rivier de Eufraat in de noordelijke provincie Raqqa voorziet een groot deel van het land van water en stroom, waaronder de stad Aleppo. Ook twee andere stuwdammen in de Eufraat, de Baath-dam, ook in de provincie Raqqa, en de Tishrin-dam in de provincie Aleppo zouden in handen van de opstandelingen zijn.84 Deze berichten konden niet worden geverifieerd.

Syrische rebellen namen voorts op 5 maart 2013 de gouverneur van de provincie Raqqa, Hassan Jalali, gevangen.85 Jalali was de hoogste functionaris, die sinds het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in handen van de opstandelingen viel. Al- Raqqa en omliggende plaatsen vielen daarop in handen van de radicale milities Syrian Islamic Front (Al-Jabhat Al-Islamiyya Al-Suriyya) en Jabhat Al-Nusra. Behalve gouverneur Jalali werden ook het hoofd van de regerende Baath-partij in de provincie Raqqa, Salman Al-Salman, het hoofd van de inlichtingendienst in de stad en de provinciale politiecommandant opgepakt. Het Syrische leger zou echter nog diverse luchtmachtbases in de buurt van de stad hebben en voerde luchtaanvallen uit op stellingen van de rebellen.86

Na de machtsovername in de stad Raqqa zouden de prijzen voor brood en gas direct zijn verlaagd. Ook werden religieuze pamfletten verspreid, gericht tegen democratie en secularisme. De concrete hulp van Jabhat Al-Nusra schiep bij gebrek aan andere hulp de nodige goodwill onder de bevolking, hoewel er ook demonstraties plaatsvonden tegen de komst van Jabhat Al-Nusra.87 Nadien liepen spanningen hoog op tussen FSA-milities en Jabhat Al-Nusra. Bij gevechten tussen beide groeperingen in de omgeving van de stad Tel Abyad viel de afgelopen tijd een aantal doden en gewonden.88 Met de verovering van de stad Al-Raqqa kreeg de oppositie de eerste provinciale hoofdstad in handen. Hoewel relatief dunbevolkt, is Al-Raqqa van strategisch belang voor het Vrije Syrische Leger, aangezien het de westelijke Aleppo regio verbindt met Deir Ezzor in het oosten. Deir Ezzor heeft olie en een directe toegangsweg naar Damascus. Regeringstroepen zouden zich concentreren op de verdediging van deze hoofdweg en hun presentie in Deir Ezzor stad, terwijl het platteland in handen van de opstandelingen is (o.a. de aan het Vrije Syrische Leger loyale Furqan brigade).89 Bij zware gevechten in de stad Deir Ezzor, waar rebellen enige vooruitgang boekten in het stadsdeel Rashdiya, sneuvelde op 17 oktober 2013 generaal-majoor Jama’a Jama’a, chef van de militaire inlichtingendienst van het district Deir Ezzor en één van de belangrijkste medewerkers van president Assad op het gebied van veiligheid en inlichtingen.90

Over de situatie met betrekking tot sektarische strijd en opkomend fundamentalisme waren de berichten in de verslagperiode niet eenduidig.91 In Latakia en Idlib/Jabal Al-Zawiya, met aanzienlijke minderheden, zou vooralsnog

84 Syrisch verzet verovert stuwdam, Volkskrant (12 februari 2013). 85 Another northern city falls to the Syrian rebels, Stratfor – Global Intelligence (5 maart 2013). 86 Rebellen nemen gouverneur Syrische provincie gevangen, Volkskrant (6 maart 2013); Another northern city falls to the Syrian rebels, Stratfor – Global Intelligence (5 maart 2013). 87 Syria’s jihadists face test of government in eastern city, Reuters (9 april 2013); In Syria, some brace for the next war, The Washington Post (10 april 2013). 88 Vertrouweiijke bron; Rebellie onder de rebellen, Volkskrant (4 mei 2013). 89 Vertrouwelijke bron; Rebellie onder de rebellen, Volkskrant (4 mei 2013). 90 Top Syrian army general killed in battle, AP (17 oktober 2013); Jets bomb Syrian city after intelligence general killed, Reuters (18 oktober 2013); Syrian intelligence chief killed in Deir al-Zour, BBC News (18 oktober 2013). 91 Jihadisten rukken op onder de Syrische rebellen, Trouw (19 september 2013); Rebel-on-rebel violence seizes Syria, Wall Street Journal (18 september 2013);

Pagina 20 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

geen sprake zijn van sektarisch geweld. De traditionele banden tussen religieuze groepen zouden daar vooralsnog standhouden. Overigens werd er in de bergen bij Latakia wel hevig gevochten. Een aantal dorpen in die omgeving kwam in oktober 2013 tijdelijk in handen van de oppositie. Een groot aantal dorpelingen werd door de opstandelingen meegenomen.92 Wel zouden er incidenten van sektarisch geweld zijn in de noordoostelijke regio’s Raqqa, Al-Qamishli en Al-Hasakeh. Spanning tussen Koerdische en Arabische strijdgroepen groeide uit tot een voortdurend gewapend conflict, vooral rond Tel Abyad, Ras Al-Ein en Jarabulus. Strijders bevochten elkaar vanwege ideologie, smokkelarij, oorlogsbuit, beheersing van grondgebied en grensovergangen.93 Toegang van humanitaire organisaties tot de Koerdische regio was vrijwel nihil.94 Over de positie van niet-Koerden in het Koerdische gebied kon geen betrouwbare informatie worden verkregen. Daarnaast waren er toenemende conflicten tussen het Vrije Syrische Leger en radicale moslims95, met name ISIS, nauw gelieerd aan Al-Qaeda, die volgens bronnen in de noordoostelijke provincies in de verslagperiode een sterke opmars doormaakte.96 ISIS zou daar invallen doen in gebieden die in handen van meer seculiere opstandelingen waren.97 Islamistische militanten kondigden aan alle leden van de Opperste Militaire Raad van het Vrije Syrische Leger te zullen doden.98 Voorts maakten radicale moslims zich op om in gebieden in noord-Syrië waar zij een machtspositie hebben veroverd, een islamitisch regime (met kledingregels voor vrouwen en lijfstraffen) af te kondigen.99

Buitenlandse activiteiten in Syrië100 Deelname van buitenlandse strijders aan de gevechten in Syrië nam in de verslagperiode toe. Het betreft hierbij zowel soennitische als sji’itische strijders Onderstaand volgt een overzicht, dat niet uitputtend is.

Jordanië Er zouden banden bestaan van jihadistische groepen in Jordanië met Al Qaeda in Iraq (AQI) en jihadistische groepen in Syrië.101 Volgens de Jordaanse jihadistische beweging zouden er ongeveer 500 Jordaanse strijders in Syrië zijn. Jordaniërs zouden als aanvoerders fungeren van Jabhat Al-Nusra bataljons in Aleppo, Idlib en

92 Zie ook paragraaf 2.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden. 93 Fighting in Syria between moderate rebels, al Qaeda intensifies: U.S., Reuters (24 september 2013); Al-Qaida- leider in Syrië gedood, Reformatorisch Dagblad (23 september 2013); In Syria, infighting grows among rebels, Stratfor – Global Intelligence (25 september 2013); Syria rebel rifts deepen as Islamist ranks swell, BBC News (25 september 2013). 94 Vertrouwelijke bron. 95 Vertrouwelijke bron; Radicale islamisten Robin Hood van Syrië, Nederlands Dagblad (30 januari 2013); Radicale islamisten groeien in Syrië, Volkskrant (29 januari 2013); The consequences of intervening in Syria, Stratfor – Global Intelligence (31 januari 2013); Bürgerkrieg im Bürgerkrieg, Die Zeit (14 juli 2013); Kämpfe zwischen Rebellen und Dschihadisten eskalieren, Der Spiegel (13 juli 2013); Rebel infighting undermines anti-Assad effort, The New York Times (13 juli 2013); Syrian jihadists struggle for supremacy in the armed opposition, Jamestown Foundation (24 juli 2013); Al Qaeda-linked fighters killed in clash with Syria rebels, Reuters (23 september 2013). 96 Vertrouwelijke bron; Fighting in Syria pits rebel against rebel, Washington Post (19 september 2013); Rebellen vechten nu ook al onderling, Trouw (20 september 2013); Al-Qaeda aan grens Turkije, De Telegraaf (20 september 2013); Syrian rebels, Qaeda group clash near Turkish border crossing, Reuters (19 september 2013); Met val van Azaz ‘grenst’ de NAVO aan Al-Qaida, NRC Handelsblad (19 september 2013); Al-Qaeda group captures town near Syria-Turkey border, eyes key crossing, CNN (18 september 2013); Al Qaeda thrives in Syria’s chaos; to rebels’ dismay, jihadis push to carve out territory instead of toppling Assad, International Herald Tribune (3 oktober 2013); Rival al-Qaeda-linked groups fortifying in Syria with mix of pragmatism and militancy. 97 Al-Qaeda reportedly kills Syrian rebel commander, Radio Free Europe/Radio Liberty (12 juli 2013). 98 Syria’s new opposition leader – better than the one before?, The Economist (13 juli 2013); Hoog overleg na moord op rebellencommandant, Volkskrant (12 juli 2013); Rebel leader is killed in Syria, The Washington Post (13 juli 2013); Free Syrian army clashes with jihadists in wake of commander’s assassination, The Guardian (14 juli 2013); Pro-Scharia-Gruppen spalten sich von Opposition ab, Die Welt (25 september 2013). 99 In versplinterde rebellie maken moslimradicalen nu de dienst uit, NRC Handelsblad (1 augustus 2013). 100 Zie ook: Central Asian recruits for Syrian conflict, Institute for War and Peace Reporting (28 juni 2013); Foreign extremists dominate Syria fight, Washington Post (2 oktober 2013). 101 Vertrouwelijke bron.

Pagina 21 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Dera’a. De leider van de jihadisten in Jordanië, Abu Mohammad Al-Tahawi, wordt gezien als de man die besluit over het uitzenden van jihadisten vanuit Jordanië naar Syrië.102

Iran/Irak Vanuit Iran en Irak zouden zich sjiitische vrijwilligers (zoals de Iraqi Abu Al-Fadl Abbas Brigade) aansluiten aan de kant van de Syrische strijdkrachten. Verder stuurt Iran militaire adviseurs en wapens naar het Syrische regime en gaan er berichten rond dat de Iraanse Revolutionaire Garde meevecht aan de zijde van het Syrische regime.

Libanon Hoewel er weinig inzicht bestaat in de militaire steun door Hezbollah aan het regime in Syrië, gaan waarnemers in Libanon er van uit dat Hezbollah het regime van president Assad adviseurs levert, die zelf niet meevechten. Daarnaast zouden er Hezbollah-strijders meevechten aan de kant van de Syrische regeringstroepen.103 Er is weinig informatie over betrokkenheid van internationale jihadisten vanuit Libanon bij de strijd in Syrië. Wel maken bronnen melding dat vanuit het noorden van Libanon individuele strijders of kleine groepjes vertrekken richting Syrië.104 Er zijn geen eensluidende aanwijzingen dat er georganiseerd en op grote schaal wapens van Libanon naar Syrië worden gesmokkeld. De meeste wapens lijken nog via illegale commerciële kanalen verhandeld te worden door ondernemende Libanese handelaren.105

Europa106 Volgens Eurojust-voorzitter Michèle Coninsx zouden vele honderden Europese jongeren in Syrië vechten aan de zijde van de opstandelingen tegen het regime van president Assad.107 De Europese jongeren komen volgens haar in Syrië in contact met radicale terreurbewegingen. Bij terugkeer in eigen land, mogelijk radicaal, getraumatiseerd en in hoge mate geweldsbereid, kunnen zij een potentieel gevaar voor de nationale veiligheid vormen. Ook Nederlandse jongeren vechten in Syrië. Het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) luidde op 6 maart 2013 daarover de noodklok.108 Ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) verhoogde naar aanleiding van ontwikkelingen in verband met toenemende jihadreizen vanuit Europa naar diverse gebieden in Noord-Afrika en Midden-Oosten (Syrië) het dreigingsniveau van beperkt naar substantieel.109 Inmiddels zouden enkele Nederlandse jihadstrijders in Syrië zijn gesneuveld.110 111

102 Vertrouwelijke bronnen; Insight: Rebel gains in southern Syria sharpen Jordan’s dilemma, Reuters (1 mei 2013). 103 Leader of Hezbollah warns it is ready to come to Syria’s aid, The New York Times (1 mei 2013); VN-hulp aan Syrië mogelijk gestopt, Volkskrant (17 april 2013); Hezbollah sleept Libanon Syrische oorlog in, Nederlands Dagblad (24 april 2013). 104 Vertrouwelijke bron. 105 Vertrouwelijke bron. 106 Zie ook: Influence of Chechen leader of North Caucasian fighters in Syria grows, Jamestown Foundation (9 augustus 2013). 107 Eurojust is gevestigd in Den Haag en is een agentschap van de Europese Unie dat lidstaten helpt samen te werken in de strijd tegen zware misdaad en terrorisme. Zie ook: Met een creditcard op zak naar het front in Syrië, Het Parool (26 maart 2013); Syria: ‘Up to 100’ British Muslims fighting in war, Daily Telegraph (27 maart 2013); The acute jihadist threat in Europe, Stratfor – Global Intelligence (4 april 2013); De oorlog in Syrië levert nieuwe terroristische cellen op in Europa, Volkskrant (17 april 2013); Ook Nederlandse meisjes als djihadstrijder naar Syrië, Trouw (22 april 2013); De Youtube-jihad, NRC Handelsblad (20 april 2013). 108 In Syrië honderden Europeanen actief, Reformatorisch Dagblad (8 maart 2013). 109 Brief van de minister van Veiligheid en Justitie aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 13 maart 2013, kenmerk 362553; Met roestige kalasjnikov op naar het paradijs, Volkskrant (14 maart 2013); Moslims grotere bedreiging na jihad-reis, Algemeen Dagblad (14 maart 2013); Pas op voor de jihadreiziger, NRC Handelsblad (14 maart 2013). 110 Nederlandse jihadist gedood in Syrië, Volkskrant (20 maart 2013); Delftse jihadist zou gesneuveld zijn in Syrië, Trouw (21 maart 2013); Meer jongens uit Delft naar Syrië, Haagsche Courant (21 maart 2013); Bezorgdheid over Delftse jihadisten die meevechten in oorlog Syrië, Haagsche Courant (21 maart 2013); Tweede Nederlandse dode in

Pagina 22 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

UNDOF en UNTSO Het conflict in Syrië heeft ook grote invloed op de Golan-hoogte, het gebied waar de United Nations Disengagement Observer Force (UNDOF) en de United Nations Truce Supervision Organisation (UNTSO) toezicht houden op bestaande bestandslijnen en het staakt-het-vuren tussen Syrië en Israël.112 Hoewel de bestandslijnen en het staakt-het-vuren formeel in stand bleven, veranderde de veiligheidssituatie op de Golan-hoogte sterk. Zo werden activiteiten van het Syrische leger in dit gebied uitgebreid en vonden er schotenwisselingen plaats tussen Syrische en Israëlische troepen. Ook was er sprake van gevechten tussen verschillende gewapende groepen en waren er kortstondige gijzelingen van VN-militairen door Syrische rebellen. Het mandaat van UNDOF werd op 19 december 2012 met een half jaar verlengd.113

Inzet chemische wapens Het Syrische regime en het verzet beschuldigden elkaar op 19 maart 2013 over en weer raketten met een chemische lading te hebben afgevuurd op de plaatsen Khan Al-Assal bij Aleppo en Otaiba bij Damascus. Bij de aanvallen zouden zo’n dertig mensen zijn omgekomen. De VS liet eerder weten dat het gebruik van chemische wapens in Syrië zeker gevolgen zou hebben. Ook het VK stelde dat het gebruik van chemische wapens om een serieus antwoord van de internationale gemeenschap vroeg. De strijdende partijen in Syrië vroegen om een internationaal onderzoek naar een eventueel gebruik van chemische wapens bij de gevechten in Syrië.114

Syrische opstandelingen beschuldigden op 25 maart 2013 het Syrische regime ervan opnieuw chemische wapens te hebben ingezet, dit keer bij de plaats Adra, nabij de hoofdstad Damascus.115 Volgens de Zwitserse juriste en voormalig hoofdaanklager van het Joegoslavië-tribunaal Carla del Ponte verzamelde de UN Independent International Commission of Inquiry on Syria bewijs dat Syrische rebellen het zenuwgas Sarin in beperkte hoeveelheden in het land inzetten.116 Het VK en de VS maakten bij de VN eind juni 2013 melding van tien verschillende aanvallen in Syrië, waarbij chemische wapens door de Syrische regering zouden zijn ingezet. VN- inspecteurs mochten op drie plaatsen in Syrië onderzoek doen naar beschuldigingen over het gebruik van chemische wapens. 117 Bij grootschalige gifgasaanvallen op buitenwijken van Damascus in de nacht van dinsdag 20 op woensdag 21 augustus 2013 zouden honderden – de schattingen

Syrië, Reuters (22 maart 2013); Ook tweede dode jihadi uit Delft, De Telegraaf (22 maart 2013); Tweede jihadstrijder uit Nederland in Syrië gedood, Volkskrant (22 maart 2013) . 111 Derde jihadist sneuvelt in Syrië, Algemeen Dagblad (25 maart 2013); Derde Nederlandse jihadstrijder zou in Syrië zijn gesneuveld, Volkskrant (26 maart 2013); The acute jihadist threat in Europe, Stratfor – Global Intelligence (4 april 2013). 112 Security Council concerned at fighting in Golan Heights, possible troop withdrawals, UN News Service (7 juni 2013). 113 Vertrouwelijke bron; Naar Mali gingen wél direct troepen, NRC Handelsblad (8 maart 2013); VN-gijzelaars pas vrij als bombardementen stoppen, Volkskrant (8 maart 2013); Verenigde Naties ongewild betrokken bij Syrische strijd, Trouw (7 maart 2013). 114 Rusland: Rebellen zetten chemische wapens in, Volkskrant (20 maart 2013); Hoge VS-official: Syrië gebruikt chemische wapens, Volkskrant (20 maart 2013); Syria attacks involved chemical weapons, rebels and regime claim, The Guardian (19 maart 2013); Amerika onderzoekt gifaanval Syrië, Volkskrant (21 maart 2013); Strijdende partijen Syrië vragen om onderzoek naar chemische aanvallen, Trouw (21 maart 2013); Vertrouwelijke bron. 115 Oppositie: Chemische wapens gebruikt in Syrië, De Telegraaf (25 maart 2013). 116 VN: Syrische rebellen zetten zenuwgas Sarin in, Trouw (6 mei 2013); UN’s Carla del Ponte says there is evidence rebels may have used sarin in Syria, The Independent (6 mei 2013). 117 Regering Syrië gebruikte tien keer chemische wapens, Algemeen Dagblad (26 juni 2013); U.N. chemical weapons team in Turkey to investigate Syria claims, Reuters (27 juni 2013); Gifgas-experts VN arriveren in Syrië, Volkskrant (25 juli 2013); VN: Inspecteurs mogen Syrië in voor onderzoek chemische wapens, Volkskrant (31 juli 2013).

Pagina 23 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

liepen uiteen van enkele tientallen tot mogelijk meer dan duizend – mensen, onder wie vrouwen en kinderen om het leven zijn gekomen.118 Niet duidelijk was wie welke aanvallen uitvoerde en welk soort gas eventueel waar werd gebruikt. De oppositie sprak van zenuwgas. De Syrische regering ontkende de aanvallen, de oppositie zette video’s online, waarvan de herkomst niet te controleren was.119

Het VN-onderzoeksteam onder leiding van Ake Sellström dat al eerder in Syrië was aangekomen om drie vermoede aanvallen met gifgas te onderzoeken: één bij Aleppo en twee op onbekende locaties, kreeg opdracht zich in zijn onderzoek met prioriteit te richten op de voorstad Ghouta, waar tot nu toe de meeste slachtoffers waren gevallen door vermeend gebruik van gifgas.120 Op basis van een analyse van raketresten na de gifgasaanval op 21 augustus 2013 stelde Human Rights Watch (HRW) dat het Syrische leger zo goed als zeker in augustus 2013 een aanval met chemische wapens uitvoerde in de buitenwijken oost- en west-Ghouta bij Damascus.121 Op 16 september 2013 presenteerde de SGVN, in aanwezigheid van de leider van het VN onderzoeksteam, Ake Sellström, aan de VN Veiligheidsraad het rapport van het VN onderzoeksteam, dat onderzoek deed naar het gebruik van chemische wapens in Syrië. Volgens de SGVN waren de resultaten in het onderzoeksrapport overweldigend en stond buiten kijf dat in Damascus op 21 augustus 2013 op relatief grote schaal chemische wapens waren gebruikt. Tachtig procent van de bloedproeven wees op gebruik van de chemische substantie sarin. Het onderzoeksteam vond overtuigend bewijs dat de ‘surface to surface’ raketten die waren ingezet, sarin bevatten. Deze waren ingezet op drie plekken in de Ghouta- regio bij Damascus. Volgens de VS, VK en Frankrijk was de Syrische regering verantwoordelijk. Rusland sloot niet uit dat de Syrische oppositie betrokken was.122

Westerse mogendheden, vooral de VS, het VK en Frankrijk, beraadden zich in eerste instantie over een mogelijke militaire actie tegen het Syrische bewind, buiten de VN om.123 Volgend op een opmerking van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, gaf Rusland het debat over een eventuele militaire actie tegen Syrië op 9 september 2013 een verrassende wending met het voorstel om Syrië zijn chemische wapens onder internationaal toezicht te laten stellen en ze op termijn te laten vernietigen. Ook zou Syrië partij moeten worden bij het Verdrag Chemische Wapens dat gebruik van chemische wapens verbiedt. Syrië verwelkomde het voorstel; de VS reageerden sceptisch, maar wezen het plan niet af. De Amerikaanse senaat stelde een stemming over een eventuele militaire aanval gepland op 11 september 2013 uit.124

118 Syrische cameraman: De stikkende kinderen staan op mijn netvlies gebrand, Volkskrant (23 augustus 2013); Dit wijst op een aanval met zenuwgas, perfect uitgevoerd, Trouw (23 augustus 2013). 119 Gifgasonderzoek VN komt mogelijk te laat, Volkskrant (27 augustus 2013); Wie heeft wat te winnen bij deze aanval?, Volkskrant (23 augustus 2013). 120 Syrië akkoord met VN-bezoek ‘gifgaswijken’, Volkskrant (26 augustus 2013); VN-inspecteurs op pad, maar de VS weten genoeg, Algemeen Dagblad (27 augustus 2013); VN-inspecties bij Damascus begonnen, Reuters/ANP (27 augustus 2013); Syria: UN team must get full access to investigate ‘chemical weapons’ claim, Amnesty International (21 augustus 2013); Syria: Witnesses describe alleged chemical attacks, Human Rights Watch (21 augustus 2013). 121 HRW: Leger Syrië achter aanval met gifgas Damascus, ANP (11 september 2013). 122 Vertrouwelijke bron; VN: Sterk bewijs chemische aanval, Volkskrant (17 september 2013). 123 VN-inspecteurs op pad, maar de VS weten genoeg, Algemeen Dagblad (27 augustus 2013); Militaire actie VS komt steeds dichter bij, Volkskrant (27 augustus 2013); Het is politiek Russische roulette in Syrië, Financieele Dagblad (27 augustus 2013); Kerry: Dit blijft niet ongestrafd, Volkskrant (27 augustus 2013); Als kruisraketten richting Syrië gaan, naar welke doelen dan?, Trouw (27 augustus 2013); Vrijwel geen enkele optie biedt Syrië perspectief, Nederlands Dagblad (27 augustus 2013); Syria’s chemical weapons: issues for Congress,US Congressional Research Service (30 juli 2013). 124 Plan Russen voor Syrië verrast VS, Volkskrant (10 september 2013); Syrië dreigt nog steeds, maar lijkt nu ook te paaien, Trouw (10 september 2013); Kerry: Syrian surrender of chemical arms could stop U.S. attack, Reuters (9 september 2013).

Pagina 24 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Op 14 september 2013 konden de VS en Rusland het eens worden over een plan van aanpak om Syrië te ontdoen van chemische wapens.125 Daarbij moest Syrië binnen een week de locaties van alle chemische wapens in het land aanwijzen.126 De grondstoffen voor deze wapens moesten in november 2013 zijn vernietigd, en de productiefaciliteiten en de wapens uiterlijk halverwege 2014. Mocht Syrië niet meewerken, dan neemt de VN-Veiligheidsraad maatregelen onder hoofdstuk VII van het VN-Handvest. Dit kunnen zowel maatregelen met, als zonder, geweld zijn. De Syrische oppositie was kritisch over het plan van aanpak. Volgens de oppositie moest er ook een vliegverbod voor de Syrische luchtmacht komen, om een eind te maken aan aanvallen met raketten op burgerobjecten.127 Tot Special Coordinator of the Joint OPCW-VN Mission in Syria werd benoemd de Nederlandse Sigrid Kaag. Chemische wapeninspecteurs van de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) en de VN, die sinds 1 oktober 2013 bezig waren met het in kaart brengen van de voorraad chemische wapens, konden tot nu toe twee locaties in Syrië niet onderzoeken. De twee plekken, van de in totaal 23 die door Syrië waren opgegeven, zouden te onveilig zijn, omdat zij in gebieden lagen waar gevochten werd. Eind oktober 2013 werd een begin gemaakt met het vernietigen van productiefaciliteiten en grondstoffen om chemische wapens te maken. Ontmanteling en volledige vernietiging van het Syrische chemische wapenarsenaal dient op 1 juli 2014 te zijn afgerond.128

125 Zie ook 1.1 Politieke context (januari – december 2013), onder VN-inspanningen voor een vreedzame politieke oplossing (december 2012 – december 2013). 126 Volgens afspraak en op tijd overhandigde Syrië op 21 september 2013 een inventaris van zijn chemische wapens aan de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) in Den Haag (Assad overhandigt zijn inventaris, Volkskrant (23 september 2013). 127 Tijdrovend, kostbaar en heel complex, NRC Handelsblad (16 september 2013); Deal represents turn for Syria; rebels deflated, New York Times (15 september 2013); Syrië moet het onmogelijke doen in negen maanden tijd, Volkskrant (16 september 2013); Auf sich selbst zurückgeworfen, Frankfurter Allgemeine (19 september 2013). 128 Vertrouwelijke bron; Inspectie kan twee locaties Syrië niet bezoeken, Volkskrant (29 oktober 2013).

Pagina 25 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

2 Mensenrechten

2.1 Nationale wetgeving129 2.2 Toezicht Syrië kent geen eigen nationale mensenrechtencommissie- en/of institutie. Ondanks het feit dat Syrië partij is bij een aantal belangrijke internationale verdragen op het gebied van de bescherming van de rechten van de mens en aan zijn rapportageverplichtingen voortvloeiend daaruit voldoet, vonden er in de verslagperiode tal van ernstige schendingen van mensenrechten plaats, merendeels door regeringsgetrouwe troepen en groepen, maar ook door gewapende oppositiegroepen. De situatie met betrekking tot mensenrechten verslechterde in de verslagperiode verder, met schendingen op grote schaal, waaronder illegale moordpartijen, willekeurige arrestaties en detenties, foltering en andere vormen van slechte behandeling, seksueel geweld en misbruik van kinderen. Het is niet mogelijk gebleken de mensenrechtensituatie in Syrië precies in kaart te brengen. Voor geen enkele internationale mensenrechtenorganisatie, waaronder de onderzoekscommissie van de VN-Mensenrechtenraad, was het in de verslagperiode mogelijk Syrië te bezoeken. Het ICRC opereerde met een beperkt mandaat.

2.2.1 VN Briefings inzake humanitaire en mensenrechtensituatie in Syrië In de verslagperiode brachten hierondergenoemde hoge VN-functionarissen aan de VN Veiligheidsraad het navolgende verslag uit over de humanitaire en mensenrechtensituatie in Syrië. - Briefings Valerie Amos aan VN Veiligheidsraad (18 januari 2013; 16 juli 2013; 4 november 2013). Op 18 januari 2013 briefte Valerie Amos, Under-Secretary for Humanitarian Affairs and Emergency Relief Coordinator, de VN Veiligheidsraad. De humanitaire situatie in het land was zeer ernstig en verslechterde in rap tempo.130 Er was groot gebrek aan (toegang tot) onderwijs131, elektriciteit, brandstof, water en voedsel. Vrouwen werden slachtoffer van seksueel en gender-based geweld. Er waren twee miljoen ontheemden in Syrië, meer dan een half miljoen Syrische vluchtelingen in de buurlanden. UNHCR schatte dat het aantal vluchtelingen in 2013 zou kunnen stijgen tot 1,1 miljoen personen. Het aantal ontheemden zou in 2013 kunnen oplopen tot 4 miljoen personen.132

Tijdens een briefing voor de VN Veiligheidsraad op 16 juli 2013 stelde mevrouw Amos dat de Syrische burgeroorlog een regionale crisis was, die een omvangrijke en langdurige betrokkenheid van de internationale gemeenschap vergde. De VN waren op zoek naar tien miljard euro om alle humanitaire hulpverlening in de wereld in 2013 te bekostigen. Een derde van dat geld (3,4 miljard euro) was nodig voor Syrië. In dat land waren naar schatting 6,8 miljoen mensen getroffen door het oorlogsgeweld en daarmee hulpbehoevend, waaronder 4,25 miljoen ontheemden. Nog eens 5,3 miljoen Syriërs waren voor het geweld gevlucht en naar buurlanden uitgeweken.133

129 Zie hiervoor het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. De daarin vervatte informatie kon in de verslagperiode vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd. 130 Zie ook de brief van de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 6 december 2012 op verzoek van de vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking inzake humanitaire hulpbijdrage aan Syrië van 10 miljoen euro. 131 Zie ook: Safe no more – students and schools under attack in Syria, Human Rights Watch(juni 2013). 132 Vertrouwelijke bron; zie ook Humanitarian Assistance Response Plan (1 January – 30 June 2013) – Government of the Syrian Arab Republic, United Nations System (19 december 2012); Vertrouwelijke bron. 133 Oorlog Syrië grootste ramp in decennia, Leeuwarder Courant (18 juli 2013); Vertrouwelijke bron.

Pagina 26 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Tijdens een zitting van de VN Veiligheidsraad schetste mevrouw Amos op 4 november 2013 een somber beeld van de humanitaire situatie in Syrië en vroeg zij de VN lidstaten om financiële middelen om te voorzien in essentiële hulp in verband met het inzetten van de winter. Het aantal mensen in Syrië dat hulp nodig heeft, is gestegen van 6,8 miljoen personen in juni 2013 tot 9,3 miljoen personen, bijna de helft van de bevolking. Het aantal Syriërs dat als gevolg van het geweld in eigen land op drift is geraakt, is de afgelopen maanden van 4,2 miljoen personen opgelopen tot 6,5 miljoen personen. 2,5 miljoen Syriërs zijn niet of nauwelijks bereikbaar voor hulporganisaties, vooral in belegerde gebieden. De VN Veiligheidsraad zou zich sterk moeten maken voor de bescherming van burgers en burgerdoelen. Ook moeten hulporganisaties vrij toegang krijgen tot gebieden waar mensen in nood zijn, onder andere voor vaccinatiecampagnes.134

- Briefing Navi Pillay aan VN Veiligheidsraad (18 januari 2013). Op 18 januari 2013 briefte Navi Pillay, United Nations High Commissioner for Human Rights, de VN Veiligheidsraad. Mevrouw Pillay ging uitgebreid in op de in de periode augustus 2011 tot januari 2013 verslechterende mensenrechtensituatie en lichtte een rapport over het aantal slachtoffers toe.135 Het daarin opgenomen aantal van 60.000 doden bevatte enkel de gerapporteerde slachtoffers, voornamelijk in Homs, plattelandsgemeenten rond Damascus, Idlib, Aleppo, Daraa en Hama. In werkelijkheid lag dat aantal waarschijnlijk veel hoger.136 Zowel regering137 als oppositie maakten zich schuldig aan mensenrechtenschendingen.138 Zij sprak zorg uit over toename van de sektarische aard van het geweld. Dat zou uiteindelijk tot fragmentatie van Syrië kunnen leiden. De veiligheidssituatie per gebied in Syrië was verschillend en kon snel omslaan.139

- Briefings Valerie Amos, Antonio Guterres en Zainab Bangura aan VN Veiligheidsraad (27 februari 2013).140 Amos wees op de verslechterende humanitaire situatie. Officiële cijfers spraken van 70.000 doden, drie miljoen ontheemden en ten minste vier miljoen mensen die afhankelijk waren van humanitaire hulp, waarvan 3,2 miljoen in gebieden waar de oppositie de dienst uitmaakte. Op 27 februari 2013 waren er 936.700 geregistreerde vluchtelingen. Het eerder vastgestelde verwachte aantal vluchtelingen in juni 2013 van 1,1 miljoen zou binnen een maand al worden bereikt. Het werkelijke aantal omgekomen slachtoffers was naar verwachting ook hoger dan 70.000 mensen.141

Amos wees op de desastreuze effecten van de bombardementen op dichtbevolkte gebieden.142 Meer dan de helft van de gezondheidscentra was vernietigd, de farmaceutische industrie was volledig tot stilstand gekomen en water- en

134 Vertrouwelijke bron; Negen miljoen Syriërs in nood, Volkskrant (6 november 2013). 135 Zie ook Refugee Response Plan for Syrian Refugees – January to June 2013, United Nations System (12 december 2012). 136 Preliminary statistical analysis of documentation of killings in the Syrian Arab Republic, The Benetech Human Rights Program (2 januari 2013); Burgeroorlog Syrië heeft volgens VN al ruim 60.000 levens gekost, Volkskrant (3 januari 2013). 137 Syria: Aerial attacks strike civilians, Human Rights Watch (10 april 2013); Death from the skies – deliberate and indiscriminate air strikes on civilians, Human Rights Watch (10 april 2013). 138 Zie ook Syria: Government bombs rain on civilians, Amnesty International (14 maart 2013); Syria: Summary killings and other abuses by armed opposition groups, Amnesty International (14 maart 2013); Syria: new air, missile strikes kill civilians, Human Rights Watch (26 april 2013). 139 Vertrouwelijke bron; zie ook het antwoord van de minister van Buitenlandse Zaken van 17 december 2012 op vragen van het lid Sjoerdsma (D66) over Syrië en Internationaal Strafhof. 140 Vertrouwelijke bron. 141 Vertrouwelijke bron. 142 Syria: Aerial attacks strike civilians, Human Rights Watch (10 april 2013); Death from the skies – deliberate and indiscriminate air strikes on civilians, Human Rights Watch (10 april 2013).

Pagina 27 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

sanitatiesystemen waren grotendeels verwoest. Eén op de vijf scholen was beschadigd of ingestort of kon niet meer worden gebruikt. Kinderen liepen grote leerachterstanden op.143

De toegang van de VN tot bepaalde gebieden was verbeterd. De VN had met succes cross-line operaties uitgevoerd om medicijnen en andere goederen te brengen naar mensen in gebieden als Talbiseh (Homs) en Bab Al Hawa en Karameh (Idlib). Logistiek en veiligheid bleven echter een grote uitdaging.144

United Nations High Commissioner for Refugees Antonio Guterres ging uitgebreid in op de kritieke situatie in de buurlanden van Syrië. Hij wees onder andere op de situatie van de Palestijnse vluchtelingen in Syrië en waarschuwde voor verdere destabilisatie en risico van sluiting van de grenzen als deze groep ontheemden in groten getale zou vluchten. In Libanon was als gevolg van de instroom van vluchtelingen de bevolking met 10% gegroeid.145

Amos en Special Representative for the United Nations Secretary General on Sexual Violence in Conflict Zainab Bangura vroegen specifiek aandacht voor rapporten over seksueel geweld in Syrië.146 Gewezen werd op berichten over het gebruik van verkrachting als middel om informatie los te krijgen bij de oppositie en de bevolking te bedreigen. Driekwart van de vluchtelingen waren vrouwen en kinderen. Deze wrede vorm van geweld werd gebruikt tegen de oppositie, maar ook vond seksueel geweld plaats als wraak in pro-Assad gebieden.147

- Briefings Valerie Amos, Antonio Guterres, Zainab Bangura en Leila Zerrougui aan VN Veiligheidsraad (18 april 2013).148 Mevrouw Amos verzocht de VN Veiligheidsraad om alternatieve vormen van hulpverlening te overwegen en verzocht daarbij nadrukkelijk om een mandaat voor cross-border humanitaire hulp. Volgens haar was voor Syriërs niet humanitaire actie de eerste zorg, maar bescherming. Volgens cijfers van de VN verkeerden 6,8 miljoen mensen in nood in Syrië, waarvan 4,2 miljoen ontheemden. In naburige landen waren 1,3 miljoen vluchtelingen. Amos benadrukte de extreem onveilige omstandigheden waaronder hulpverleners hun werk moesten doen. Humanitaire konvooien werden geregeld aangevallen en beschoten. Medewerkers werden geïntimideerd of zelfs gekidnapt. Achttien van hen waren inmiddels om het leven gekomen.149

Special Representative for the United Nations Secretary General for Children and Armed Conflict Leila Zerrougui vroeg aandacht voor het lot van Syrische kinderen. Meer dan drie miljoen kinderen leden onder het Syrische conflict. Twee miljoen van hen waren ontheemd en 600.000 kinderen waren gevlucht naar naburige landen. Duizenden kinderen waren vermoord. In sommige gebieden waren kinderen al achttien maanden niet naar school geweest. Kinderen werden in toenemende mate gerekruteerd voor gevechten. Ook werden kinderen als menselijk schild gebruikt door de oppositie.150

143 Vertrouwelijke bron; Syria: New air, missile strikes kill civilians, Human Rights Watch (26 april 2013); zie ook: Safe no more – students and schools under attack in Syria, Human Rights Watch (juni 2013). 144 Vertrouwelijke bron. 145 Vertrouwelijke bron. 146 Zie ook paragraaf 3.2.7 Mishandeling en foltering. 147 Vertrouwelijke bron. 148 Vertrouwelijke bron. 149 Vertrouwelijke bron. 150 Vertrouwelijke bron.

Pagina 28 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Seksueel geweld of vrees daarvoor was volgens mevrouw Bangura één van de belangrijkste redenen dat vrouwen en meisjes vluchtten.151 Ook na het in februari 2013 aan de VN Veiligheidsraad gepresenteerde rapport van de International Commission on Inquiry on Syria, waarin vele gruweldaden zoals seksueel geweld in gevangenschap en het verkrachten van vrouwen en meisjes tijdens huiszoekingen werden beschreven152, waren volgens Bangura verschillende incidenten aan het licht gekomen aan de kant van de Syrische veiligheidsdiensten, shabiha en het Vrije Syrische Leger.153

De gevolgen van de stroom vluchtelingen vanuit Syrië naar naburige landen waren volgens Guterres immens. In december 2012 staken per dag 3.000 Syriërs de grens over. Sinds februari 2013 vluchten per dag 8.000 Syriërs naar naburige landen, waardoor het aantal vluchtelingen in zeven weken tijd was opgelopen met 400.000 mensen. Als er niets veranderde, zouden er naar verwachting eind 2013 3,5 miljoen vluchtelingen zijn. Hulporganisaties konden dergelijke aantallen vluchtelingen niet opvangen. Voldoende hulp aan buurlanden van Syrië was cruciaal om de stabiliteit in de regio te bewaren. Om die reden verdienden Jordanië en Libanon bijzondere aandacht van de internationale gemeenschap. Deze landen vingen tot nu toe beide ongeveer een derde van het aantal geregistreerde vluchtelingen op. Ook Turkije had volgens Guterres al een miljard dollar besteed aan het opvangen van Syrische vluchtelingen.154

2.3 Naleving en schendingen

2.3.1 Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid Hoewel de wet op de Noodtoestand in april 2011 werd afgeschaft, werd gedurende de verslagperiode de vrijheid van meningsuiting ernstig aan banden gelegd.155

Journalisten en media Door de voortgaande strijd in het land deed zich in vergelijking met de vorige verslagperiode een verdere verslechtering ten aanzien van de positie van journalisten en de media voor. Er was sprake van een aanhoudende beperking van de vrijheid van meningsuiting.156 Vanwege censuur en toezicht, willekeurig geweld en overheidsmanipulatie was het volgens de journalistenorganisatie Reporters Sans Frontières die Syrië in haar jaarlijkse rapport over persvrijheid bijna onderaan de lijst (nummer 176 van in totaal 179 landen) plaatste, voor journalisten bijna onmogelijk hun normale werk te doen.157 Verspreiding van informatie die de regering onwelgevallig was en/of kritiek leveren op het overheidsbeleid kon intimidatie, arrestatie en detentie tot gevolg hebben. Het regime verbood media verslag te doen van demonstraties en ongeregeldheden. Journalisten werden voortdurend in de gaten gehouden.158 Door de organisatie Committee to Protect Journalists (CPJ) werd Syrië in 2012 aangeduid als het gevaarlijkste land voor

151 Zie ook het rapport Sexual violence in conflict van de Secretaris-Generaal van de VN aan de VN Veiligheidsraad van 14 maart 2013, A/67/792-S/2013/149. 152 Zie ook paragraaf 3.2.7 Mishandeling en foltering. 153 Vertrouwelijke bron. 154 Vertrouwelijke bron. 155 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Syria: Rights activists face terrorism charges, Amnesty International (17 mei 2013); Freedom in the world 2013 – Syria, Freedom House (9 mei 2013). 156 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Freedom in the world 2013 – Syria, Freedom House (9 mei 2013). 157 Reporters Without Borders, Press Freedom Index 2013; 2012 Country Reports on Human Rights Practices - Syria, US Department of State (19 april 2013); Freedom of the press 2013 – Syria, Freedom House (24 juli 2013). 158 2012 Country Reports on Human Rights Practices - Syria, US Department of State (19 maart 2013); Freedom in the world 2013 – Syria, Freedom House (9 mei 2013).

Pagina 29 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

journalisten ter wereld.159 Zowel strijders van de oppositie als regeringsmilitairen maakten zich schuldig aan executies en mishandeling van journalisten.160 Het overgrote deel van de slachtoffers was Syriër.

Vrijwel alle binnenlandse media waren in handen van de staat. De overige media werden nauwgezet in de gaten gehouden door de autoriteiten, waren gelieerd aan de staat of publiceerden niet over politiek gevoelige onderwerpen.161 Kranten- en/of tijdschriftuitgevers konden een verbod krijgen op publicatie. Dit geschiedde doorgaans via het intrekken van licenties of licenties werden in het geheel niet afgegeven. Er was sprake van intimidatie door veiligheidsdiensten om medewerkers en eigenaren te laten afzien van plaatsing van bepaalde artikelen. De regering bezat of controleerde bijna alle boekuitgeverijen in het land. Boeken, waarvan de inhoud kritisch was ten aanzien van de regering, waren illegaal.162

Tientallen journalisten die berichtten over mensenrechtenschendingen in Syrië, waren de afgelopen twee jaar willekeurig gearresteerd en opgesloten zonder proces, gemarteld, verdwenen of gedood. Dat stelde de mensenrechtenorganisatie Amnesty International (AI) in een rapport dat op 3 mei 2013, op World Press Freedom Day, werd gepubliceerd.163 Sinds de opstand tegen het Syrische regime in maart 2011 begon, waren er naar schatting zeker 39 journalisten omgekomen, waarschijnlijk door gerichte aanslagen.164 Volgens een telling van Reporters Without Borders waren er sinds het begin van het conflict in Syrië in maart 2011 al 23 journalisten en minstens 58 burgerjournalisten omgekomen. Diverse journalisten waren verdwenen.165 Een snel toenemend gevaar was kidnapping door radicale islamitische groeperingen, die journalisten vaak als spionnen zagen. Ook criminele benden hadden het voor losgeld voorzien op journalisten.166

Radio- en televisie De regering had enkele radio- en de meeste lokale televisiestations in handen.167 Hoewel er beperkingen bestonden ten aanzien van bezit en gebruik van schotelantennes, werden deze ruimschoots gebruikt. De regering blokkeerde in de verslagperiode uitzendingen van enkele Arabische radio- en televisiestations.168

Internet169 In de verslagperiode waren er beperkingen van overheidswege met betrekking tot toegang tot het internet.170 Ook waren er betrouwbare berichten dat de overheid e- mailberichtgeving of uitspraken in chat rooms op het internet nauwlettend in de

159 Attacks on the press in 2012 – Syria, Committee to Protect Journalists (14 februari 2013); zie ook: Two French journalists reported missing in Syria, Committee to Protect Journalists (7 juni 2013). 160 Journaliste en Syrie, le métier de tous les dangers, AFP (2 mei 2013); Attacks on the press in 2012 – Syria, Committee to Protect Journalists (14 februari 2013). 161 2012 Country Reports on Human Rights Practices - Syrie, US Department of State (19 april 2013); Freedom in the world 2013 – Syria, Freedom House (9 mei 2013). 162 2012 Country Reports on Human Rights Practices - Syria, US Department of State (19 april 2013). 163 Shooting the messenger – journalists targeted by all sides in Syria, Amnesty International (3 mei 2013). 164 Syrian correspondent killed by sniper fire, Committee to Protect Journalists (28 mei 2013); French photographer killed in Syria’s Idlib province, Committee to Protect Journalists (25 februari 2013); Journalisten zijn doelwit in Syrië, De Telegraaf (3 mei 2013); 165 Abduction of journalists becoming increasingly common, Reporters Without Borders (29 januari 2013); Journalist gedood bij aanslag in Syrië, Trouw (15 september 2013). 166 Assad mikt op steun van milities, Volkskrant (4 mei 2013); Shooting the messenger – journalists targeted by all sides in Syria, Amnesty International (3 mei 2013). 167 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Freedom of the press 2013 – Syria, Freedom House (24 juli 2013). 168 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 169 Gedetailleerde vragen uit de Terms of Reference met betrekking tot internetproviders, internetcafé’s, internetfilters, facebook- en twitterpagina’s, websites/weblogs en mobiele telefoons konden vanwege gebrek aan informatie als gevolg van binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden beantwoord. 170 The enemies of internet 2013 – Syria, Reporters Without Borders (15 maart 2013).

Pagina 30 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

gaten hield. De overheid gebruikte onder andere de Mediawet om het gebruik van het internet te sturen en misbruikers te kunnen straffen. Waarnemers stelden dat ongeveer 180 websites regelmatig werden geblokkeerd, waaronder websites van de oppositie, van Koerdische oppositiegroepen, van de (Syrische afdeling van de) Moslimbroederschap, en van Arabische kranten die tegen het Syrische regime waren, zoals As-Sharq Al-Awsat.171

2.3.2 Vrijheid van vereniging en van vergadering De Grondwet voorziet in het recht van vereniging, het oprichten van vakbonden wordt daaronder uitdrukkelijk begrepen. 172 De in het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013 opgenomen informatie kon vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd.

Vakbonden en vakverenigingen Het was in de verslagperiode niet toegestaan een onafhankelijke vakbond of enige andere vakvereniging op te richten. Alle vakbonden moesten zijn aangesloten bij de General Federation of Trade Unions (GFTU)173, die werd gedomineerd door de Baath-partij. De GFTU was hiermee feitelijk onderdeel van het Syrische bewind en kon niet als onafhankelijk worden aangemerkt.

Stakingen Met uitzondering van de agrarische sector waren stakingen bij wet toegestaan, maar deden zich in de praktijk zelden voor. In de praktijk werden werknemers verhinderd aan stakingen deel te nemen en werd hard opgetreden tegen iedere vorm van georganiseerde werkonderbreking.

Bijeenkomsten/demonstraties/vergaderingen Demonstraties zonder voorafgaande formele toestemming waren in de verslagperiode verboden.174 Voor het houden van openbare bijeenkomsten, demonstraties of vergaderingen van meer dan drie personen was uitdrukkelijke toestemming van het ministerie van Binnenlandse Zaken vereist. Alleen demonstraties van groepen die een nauwe band met het regime en/of de Baath partij hadden, waren toegestaan. Bij talrijke gelegenheden werden dergelijke optochten door het regime geregisseerd.175

2.3.3 Vrijheid van godsdienst en overtuiging De Grondwet voorziet in vrijheid van godsdienst.176 Over het algemeen respecteerde de overheid in de verslagperiode de vrijheid van godsdienst, maar perkte dit recht in, met name ten aanzien van groeperingen die als extremistisch werden aangemerkt.177 Lidmaatschap van een salafistische organisatie was niet toegestaan.178 Vanuit een ideologie van seculier Arabisch socialisme stond het regime traditioneel coöperatief tegenover de diverse religieuze minderheden in het land, mits hun activiteiten de doelstellingen van deze ideologie niet doorkruisten.179

171 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); The enemies of internet 2013 – Syria, Reporters Without Borders (15 maart 2013). 172 Artikel 39 van de Grondwet bepaalt: Citizens shall have the right of assembly and peaceful demonstration within the principles of the Constitution. Exercising this right shall be regulated by law. 173 Arabisch: Al-Ittihad Al-Amm li-Nakabat Al-Oummal. 174 2012 Country Reports on Human Rights Practices - Syria, US Department of State (19 april 2013). 175 Freedom in the world 2012 – Syria, Freedom House (22 maart 2012); 2012 Country Reports on Human Rights Practices - Syria, US Department of State (19 april 2013). 176 Artikel 35 van de Grondwet bepaalt: (1) Freedom of belief shall be guaranteed. The state shall respect all religions. (2) The state shall guarantee the performance of all religious rituals provided this does not violate public order. 177 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 178 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 179 Zie ook: Protection of minorities must take priority in Syria transition, Amnesty International (10 januari 2013).

Pagina 31 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Syrië kent geen officiële staatsreligie. De Grondwet schrijft wel voor dat de president van Syrië moslim moet zijn.180 Alle godsdiensten en sektes dienen officieel geregistreerd te staan bij de autoriteiten, die toezicht houden op bijeenkomsten en geldinzamelingsacties. Niet-politieke uitingen van islamitisch-religieuze beleving als het vieren van de geboortedag van de profeet Mohammed worden niet verhinderd.181 Het gebruik van religieuze taal in openbare ruimten wordt getolereerd. Het burgerlijk wetboek en het familierecht zijn op de sharia gebaseerd, maar regels aangaande onder andere het huwelijk, scheiding en erven zijn afhankelijk van de geldende regels binnen de door het individu aangehangen religie.

Bekering Er zijn geen verbodsbepalingen in het wetboek van Strafrecht op veranderingen van geloof of bekeringsactiviteiten.182 De autoriteiten erkennen de bekering van een moslim tot een ander geloof echter niet, dit in tegenstelling tot de bekering van een christen tot de islam. In geval van bekering van de islam tot het christendom, wat sporadisch en heimelijk plaatsvindt, wordt de bekeerling door de autoriteiten nog steeds als moslim beschouwd, waardoor de islamitische wetgeving op hem/haar van toepassing blijft.183 Sociale en religieuze druk in moslimkringen maakt het echter feitelijk onmogelijk voor een moslim om van religie te veranderen, laat staan hier voor uit te komen. De autoriteiten beschouwen evangelisatie over het algemeen als een inbreuk op religie en gezin en een bedreiging voor het religieuze evenwicht in het land.184 In voorkomende gevallen kan gebruik worden gemaakt van de artikelen 462 en 463 van het wetboek van Strafrecht en vindt er vervolging van evangelisten plaats wegens het vormen van een bedreiging in de betrekkingen tussen religieuze groepen.185

Christenen Er bevinden zich in Syrië diverse christelijke groeperingen, die in totaal een minderheid van ongeveer tien procent vormen.186 De christelijke gemeenschap in Syrië kan worden onderverdeeld in orthodoxe en met Rome geünieerde kerken. De vier grootste christelijke kerken zijn de Syrisch- en Grieks-orthodoxe en Syrisch- en Grieks-katholieke kerken. Het overgrote deel van de christenen behoort tot één van deze kerken. De rest is verdeeld over andere kerken, waaronder de protestantse, de Armeense en de Assyrische.187

De in de verslagperiode verslechterende humanitaire situatie in Syrië trof alle inwoners, ongeacht hun religieuze of etnische achtergrond. Het geweld in de verslagperiode kende daarbij in toenemende mate een sektarisch karakter. In de context van het toenemende geweld, de groeiende wetteloosheid en de afwezigheid van effectief staatsgezag in bepaalde delen van het land konden vooral christenen slachtoffer worden van religieuze haat van islamistische radicalen, gewapende

180 Artikel 3 van de Grondwet bepaalt: (1) Islam is the religion of the president of the Republic. 181 Sinds 2006 is de geboortedag van de profeet Mohammed een nationale feestdag. 182 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 183 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 184 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 185 Zo schrijft artikel 462 van het wetboek van Strafrecht voor dat een ieder die één van de in het openbaar te belijden godsdiensten beledigt of uiting geeft aan minachting voor één van deze godsdiensten, een gevangenisstraf van twee maanden tot twee jaar tegemoet kan zien. Artikel 463 van het wetboek van Strafrecht schrijft een gevangenisstraf voor van één maand tot één jaar aan een ieder die de uitoefening van een godsdienst, ceremoniën of religieuze praktijken met betrekking tot die godsdienst verstoort, of deze door daden van geweld of bedreigingen verhindert; dan wel aan een ieder die gebouwen die heilig zijn voor godsdiensten, attributen of andere voorwerpen die vereerd worden door leden van een bepaalde religie of door een gedeelte van de bevolking, verwoest, verminkt, beschadigt, ontwijdt of bezoedelt. 186 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 187 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013).

Pagina 32 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

milities en criminele bendes, die door financiële motieven werden gedreven.188 Christenen werden geacht geld te bezitten en ze beschikten in tegenstelling tot andere minderheidsgroepen vaak niet over eigen gewapende milities.189 Als gevolg van het geweld, dagelijkse bedreigingen, de algemene wetteloosheid en onzekere politieke situatie in het land zouden inmiddels duizenden christenen het land hebben verlaten.190

Opstandelingen in Syrië hebben in gebieden onder hun gezag een sjiitisch heiligdom en twee kerken vernield en geplunderd. De drie incidenten vonden plaats in november en december 2012 in het dorp Zarzour Husseiniya bij de stad Idlib (een sjiitische moskee) en in de dorpen Ghasaniyeh en Jdeideh bij de stad Latakia (kerken).191

Ontvoering van christelijke kerkleiders kwam in de verslagperiode voor. Sommigen van hen kwamen weer vrij, zoals de directeur van het Syrische Bijbelgenootschap. Anderen zoals de jonge orthodoxe priester Fadi Haddad werden door opstandelingen gemarteld en gedood.192

Op 22 april 2013 werden in de provincie Aleppo, in een gebied dat in handen is van de opstandelingen, de Syrisch-orthodoxe aartsbisschop van Aleppo Youhanna Ibrahim en de Grieks-orthodoxe aartsbisschop Boulos Yaziji bij Kafar Dael bij de stad Aleppo op hun terugreis uit het Turkse deel van hun bisdom door gewapende mannen ontvoerd. Over hun lot en de plaats waar de twee mannen worden vastgehouden, is niets bekend.193 Hun ontvoerders zouden niet om losgeld hebben gevraagd, maar om vrijlating van andere opstandelingen.194 Volgens anonieme activistische bronnen zouden soennitische extremisten in de stad Raqqa de Italiaanse priester jezuïet Paolo Dall’Oglio eind juli 2013 hebben ontvoerd. De ontvoerders zouden aanhangers zijn van de radicaal-islamistische organisatie ISIS. Over het lot van de priester is niets bekend.195

Volgens de website Kurdwatch, die mensenrechtenschendingen tegen Syrische Koerden registreert, zouden in februari 2013 leden van Arabische stammen huizen van Armeense en Assyrische christenen in de stad Al-Hasakah in het noord-oosten

188 Christenen bang voor val van Assad, NRC Handelsblad (28 juni 2013); Christenen extra kwetsbaar in Syrische burgeroorlog, Open Doors (25 juni 2013); Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013); Syria: The situation of christians, including acts of violence against them; positions held by christians in president Al-Assad’s regime (July 2012 – January 2013), Immigration and Refugee Board of Canada (24 januari 2013); Syria: Attacks on religious sites raise tensions, Human Rights Watch (23 januari 2013). 189 Situatie Syrische christenen zorgelijk, Reformatorisch Dagblad (5 maart 2013); Between the barbed wire, Nuri Kino (januari 2013); Christenen bang voor val van Assad, NRC Handelsblad (28 juni 2013); Christenen extra kwetsbaar in Syrische burgeroorlog, Open Doors (25 juni 2013); Vulnerability assessment of Syria’s christians, Open Doors International (juni 2013). 190 Syria’s uneasy christians feel both sides closing in, The Guardian (25 april 2013); Kiezen: vluchten of gedood worden, Reformatorisch Dagblad (24 mei 2013); Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 191 Syrische rebellen vernielen kerken en sjiitisch heiligdom, Trouw (24 januari 2013); HRW: Syrisch rebellenleger valt kerken en moskee aan, Nederlands Dagblad (25 januari 2013); Syria: Attacks on religious sites raise tensions, Human Rights Watch (23 januari 2013); Als Assad valt, pak ik meteen het vliegtuig, Volkskrant (6 februari 2013); Vertrouwelijke bron; Zie ook het antwoord van de minister van Buitenlandse Zaken van 11 februari 2013 op vragen van de leden Omtzigt (CDA), Voordewind (ChristenUnie) en Van der Staaij (SGP) over het rapport van Human Rights Watch, waaruit blijkt dat Syrische oppositiegroepen kerken plunderen. 192 Priest ‘beheaded’ in Syria video actually ‘shot dead’, Daily Telegraph (1 juli 2013); Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). Bewapening slecht voor christenen Syrië, Reformatorisch Dagblad (3 juli 2013); Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 193 Niemand weet waar de bisschoppen zijn, Nederlands Dagblad (23 mei 2013); Vertrouwelijke bron. 194 Ontvoerde Syrische bisschoppen nog steeds vermist, Algemeen Dagblad (24 april 2013); Verwarring in Syrië over ontvoerde bisschoppen, Nederlands Dagblad (25 april 2013); Syrie: Les évêques d’Alep toujours portés disparus, AFP (24 april 2013); Syrian bishops still missing, Reuters (24 april 2013); Two archbishops are kidnapped outside northern Syrian city, The New York Times (22 april 2013). 195 Syrische extremisten ontvoeren priester, Reformatorisch Dagblad (30 juli 2013).

Pagina 33 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

van Syrië hebben aangevallen.196 De stad Al-Hasakah kent een grote Armeense en Assyrische gemeenschap die de afgelopen tijd explosief is gegroeid. Duizenden christenen uit de wijde omgeving van de stad zijn naar Al-Hasakah gevlucht, omdat zij in eigen woongebied werden verdreven door het geweld tussen allerlei rivaliserende groeperingen.197

In Maaloula, een historische christelijke enclave ten noordwesten van Damascus, bracht een zelfmoordenaar begin september 2013 een auto vol explosieven tot ontploffing. Acht soldaten kwamen daarbij om het leven. Na dagenlange gevechten bezetten strijders van onder andere de islamitische groepering Jabhat Al-Nusra op 7 september 2013 tijdelijk het dorp, maar ze zouden zich nadien hebben teruggetrokken. Naar verluidt werd er hevig rond het dorp gevochten. Het Syrische leger zou versterkingen naar het gebied hebben gestuurd en het plaatsje hebben omsingeld.198 Eind september 2013 zouden leden van de radicaal islamistische ISIS in de noord- Syrische stad Raqqah kruisen van de Grieks-katholieke en Armeens-katholieke kerken hebben gehaald en vervangen door een zwarte islamistische vlag van Al- Qaida. Ook shi’itische heiligdommen en moskeeën zouden het daarbij hebben moeten ontgelden.199

Als gevolg van de strijd tussen met elkaar rivaliserende groeperingen in Syrië zouden ook christelijke vluchtelingen uit Irak die eerder het geweld in hun land waren ontvlucht, het land hebben verlaten.200

2.3.4 Documenten en bewegingsvrijheid201 Binnenland In verband met de strijd die het land sinds april 2011 teistert, kan het binnenlands personenverkeer aan strenge controle en aan beperkingen onderworpen zijn. Zo is bewegingsvrijheid in gebieden die in handen zijn van de opstandelingen, voor (vermoedelijke) sympathisanten van het regime, zoals alevieten en sjiieten, strikt beperkt. Binnenlands personenverkeer wordt door het regime en door de opstandelingen ontmoedigd.202

Buitenland Hoewel Syrische burgers reizen naar het buitenland mogen maken, breidde de overheid de vereisten voor het verkrijgen van een uitreisvisum uit. Ook werd de luchthaven van Damascus en/of grensovergangen uit veiligheidsoverwegingen regelmatig gesloten.203

196 Dit bericht kon niet door andere bronnen worden bevestigd. 197 Situatie Syrische christenen zorgelijk, Reformatorisch Dagblad (5 maart 2013); Between the barbed wire, Nuri Kino (januari 2013). 198 Syrische regeringstroepen leveren strijd met rebellen om christelijke enclave, Volkskrant (6 september 2013); Rebellen en leger slaags om uniek christelijk dorp Syrië, Nederlands Dagblad (6 september 2013); Syrian rebels seize control of Christian village, AP (8 september 2013); Syrische regering stuurt tanks naar christelijk dorp, Trouw (6 september 2013); Jihadisten in christen-enclave, ANP (6 september 2013); Syria clashes in Christian village, near capital, AP (4 september 2013); Jihadisten bedreigen christelijke enclave, Trouw (4 september 2013); Zum Islam konvertieren oder den Kopf verlieren, Die Welt (15 oktober 2013); Voorkom volledige verdwijning Aramese christenen, Reformatorisch Dagblad (4 november 2013). 199 Christians in Syria face growing hostility, Washington Post (5 oktober 2013). 200 Syria 2012 International Religious Freedom Report, US Department of State (20 mei 2013). 201 Zie hiervoor het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. De daarin vervatte informatie kon in de verslagperiode vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd. 202 2012 Country Reports on Human Rights Practices - Syria, US Department of State (19 april 2013). 203 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013).

Pagina 34 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Inreiscontrole Het ministerie van Binnenlandse Zaken draagt zorg voor de controle van passagiers en bagage op de luchthaven van Damascus. Daarnaast bevinden zich op het vliegveld functionarissen van verschillende veiligheidsdiensten, die een controlerende functie hebben.

Een buitenlander moet bij iedere inreis een kaart invullen, waarop zijn/haar naam, beroep, verblijfplaats en adres in Syrië en reden van verblijf staan vermeld. Bij uitreis moet de kaart weer bij de douane worden ingeleverd. Deze kaart heeft, voor zover bekend, niets van doen met een eventuele verblijfstitel in Syrië.

Op Damascus Airport zijn de controles als gevolg van de huidige situatie in het land verscherpt. Het aantal internationale vluchten op en vanuit Damascus is sterk teruggelopen door onveiligheid en een regime van uitsluiting van sociaal en handelsverkeer.

Reisverbod Instanties die in Syrië een reisverbod kunnen opleggen, zijn het ministerie van Binnenlandse Zaken en de veiligheidsdiensten. De redenen voor het uitvaardigen van een uitreisverbod zijn divers en houden verband met onder meer de staatsveiligheid, mensenrechtenactiviteiten, activiteiten van de oppositie of politieke activiteiten.204 Daarnaast kan een man zijn echtgenote een reisverbod laten opleggen zonder opgaaf van reden.205 Ook indien personen al in het bezit zijn van een geldig paspoort, kunnen de autoriteiten een uitreisverbod uitvaardigen. De autoriteiten verschaffen over het algemeen geen informatie over de reden en duur van het uitreisverbod. Of bij een uitreisverbod een meldingsplicht wordt opgelegd is niet bekend.

Illegale grensoverschrijding Het illegaal overschrijden van de Syrische landsgrenzen vindt geregeld plaats. De grenzen met Turkije, Jordanië en Libanon zijn in hoge mate poreus. Er bestaan diverse sluipwegen. Ook in het geval van Irak vindt illegale grensoverschrijding plaats. De Syrisch-Iraakse grens is meer dan 600 kilometer lang en loopt voor het grootste deel door nauwelijks bewoond woestijngebied.

Personenverkeer tussen Syrië en Irak Sinds 19 mei 2013 zijn de grensovergangen tussen Syrië en de Koerdische Autonome Regio voor Syrische vluchtelingen selectief gesloten. Vluchtelingen worden nog wel binnengelaten als zij familie in de Koerdische Autonome Regio hebben, voor een studie, op medische gronden of om andere humanitaire redenen. Mensen die asiel aanvragen, worden niet binnen gelaten.206

Bij de afgifte van visa en verblijfsvergunningen wordt door de Syrische autoriteiten voor zover bekend geen onderscheid gemaakt op basis van etniciteit of religie van de Iraakse aanvrager.

204 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 205 Het besluit van de minister van Binnenlandse Zaken met nummer 876 van 8 augustus 1979 stelt hierover: a married woman shall be granted a passport and she will be added to the passport of her husband without requiring his approval unless he submits a written request to the head of the Department of Emigration and Passports in the governorate in which he wants to prevent her from obtaining a passport or from which he wants to prevent her from leaving the country. 206 Brief van de minister van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 3 juli 2013, kenmerk DSH-573/2013.

Pagina 35 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Personenverkeer met Libanon De meeste Syriërs die vanuit Damascus naar Europa vliegen, reizen via Beiroet. De reguliere grenspost tussen Damascus en Beiroet is geopend.

Personenverkeer tussen Syrië en Jordanië Van 19 tot en met 23 mei 2013 waren de Jordaanse grenzen nagenoeg gesloten voor binnenkomende vluchtelingen, maar ze zijn sindsdien weer open en er komen enkele honderden vluchtelingen per dag Jordanië binnen. Voor Palestijnse vluchtelingen uit Syrië is de grens moeilijk over te steken. Dit geldt sinds enige tijd ook voor jonge, alleenstaande mannen, wat waarschijnlijk te maken heeft met de Jordaanse vrees voor ronselpraktijken in onder andere het Za’ateri kamp.207

Personenverkeer tussen Syrië en Turkije Turkije voert al sinds maanden een selectief toelatingsbeleid. Er zijn in de grensregio’s Hatay en Gaziantep vijf grensovergangen waar personenverkeer kan plaats vinden. De grensovergang Yayladagi, de enige die aan Syrische kant gecontroleerd wordt door de Syrische regering, is gesloten, omdat de daders van de bomaanslagen in Reyhanli via deze grenspost Turkije zouden zijn binnengekomen.208 De overige grensposten (Cilvegözü, Öncüpinar en Karkamiş) grenzen aan door de Syrische oppositie beheerst gebied en vluchtelingen kunnen hier over en weer de grens passeren. Deze vier grensposten worden af en toe, soms voor een paar uur, soms voor een paar dagen, op last van de Turkse lokale autoriteiten gesloten.209 Turkije sloot op 19 september 2013 de grensovergang vlakbij de Syrische stad Azaz, nadat een aan Al-Qaida gelieerde rebellengroep (ISIS) in gevecht raakte met het Vrije Syrische Leger en er onduidelijkheid bestond over wat aan de Syrische kant van de grens gebeurde.210

Bevolkingsadministratie De bevolkingsadministratie in Syrië is op stedelijk niveau georganiseerd. In de grote steden is de bevolkingsadministratie op wijkniveau verdeeld. De bevolkingsadministratie van plattelandsbewoners valt onder de nabijgelegen steden.

Identificatieplicht Personen vanaf veertien jaar zijn wettelijk verplicht over een identiteitsbewijs te beschikken. Als identiteitsbewijs worden in Syrië de identiteitskaart en door sommige (administratieve) instanties ook het paspoort aangemerkt. Alleen het paspoort dient in Syrië als reisdocument.211

Identiteitsnummer Syriërs staan in de praktijk geregistreerd onder een specifiek identiteitsnummer. Bij geboorte krijgt iedere mannelijke burger een uniek identiteitsnummer. Dit identiteitsnummer212 komt altijd voor in officiële documenten zoals identiteitskaart, geboorteakte, huwelijksakte, scheidingsakte en paspoort.213

207 Brief van de minister van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 3 juli 2013, kenmerk DSH-573/2013. 208 Zie ook paragraaf 1.1 Politieke context (januari – december 2013), onder Syrië en omringende landen. 209 Brief van de minister van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer van de Staten-Generaal van 3 juli 2013, DSH-573/2013. 210 Turkije sluit tijdelijk grensovergang Syrië na gevechten aan Syrische kant, NRC Handelsblad (19 september 2013). 211 Zie verder paragraaf 3.2.4 Bewegingsvrijheid van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. 212 In het Arabisch: Raqm Al-Khana; in de Nederlandse vertaling: nummer uit het register. In het dagelijks gebruik wordt internationaal meestal de term identiteitsnummer aangehouden. 213 Zie verder paragraaf 3.2.4 Bewegingsvrijheid van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013.

Pagina 36 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Identiteitskaart Vanaf de dag dat een burger de leeftijd van 14 jaar bereikt, dient hij of zij binnen een jaar een zelfstandige identiteitskaart aan te vragen.214 De aanvraag van een identiteitskaart geschiedt in persoon bij de bevolkingsadministratie (Department of Civil Affairs), dat onder het ministerie van Binnenlandse Zaken valt. De identiteitskaart heeft een geldigheidsduur van tien jaar en dient om de tien jaar te worden vernieuwd. In 2006 is een nieuwe identiteitskaart ingevoerd in Syrië. Naast het identiteitsnummer, een familiegebonden nummer en een kaartnummer, is op deze kaart ook een landelijk, persoonsgebonden registratienummer opgenomen. Dit bestaat uit elf cijfers. Het oude model kaart is sedert 30 juni 2006 niet meer geldig en wordt door de overheid niet meer geaccepteerd. 215

Paspoort Ter verkrijging van een paspoort moet men zich in persoon wenden tot de Dienst Immigratie en Paspoorten van het ministerie van Binnenlandse Zaken, die afdelingen heeft in het gehele land. Een paspoort heeft een geldigheidsduur van zes of twee jaar.216 Bij de aanvraag voor een paspoort wordt door de autoriteiten een antecedentenonderzoek ingesteld, waarbij wordt nagegaan of de aanvrager nog verplichtingen heeft ten aanzien van militaire dienst, dan wel behoort tot de categorie van personen die het land niet mogen verlaten.217

Recente informatie over het verkrijgen van een Syrisch paspoort in het buitenland kon slechts worden verkregen van de website van de Syrische ambassade in Australië. Het is onduidelijk in hoeverre deze procedures elders ook worden toegepast. Volgens deze informatie dienen Syrische burgers die in het buitenland een bestaand paspoort willen vernieuwen, daartoe een verzoek doen bij de Syrische ambassade in het land van verblijf zes maanden voordat de geldigheid van het huidige paspoort is verstreken. Daarbij moet worden overgelegd twee volledig ingevulde formulieren, het Syrische identiteitsnummer, vier kleuren pasfoto’s genomen tegen een witte achtergrond, zonder bril, een consulair registratieformulier met twee pasfoto’s en $AUS 9.00, evenals datum en plaats van opname in de burgerlijke registratie in Syrië. Ook het oude paspoort, kopie van de Australische verblijfsvergunning, kopie van een document waaruit het huidige beroep blijkt, adres/telefoonnummer in Australië, evenals een adres/militaire district waaronder men valt, en een vergoeding voor het nieuwe paspoort van $AUS 181 dienen te worden overgelegd.218 Naar verluidt zou de Syrische ambassade in Brussel nog steeds paspoortaanvragen in behandeling nemen. Onduidelijk is echter of deze nog worden uitgegeven en hoe lang de behandeltijd duurt.

Verkrijgen van documenten uit Syrië In de door het Syrische regime gecontroleerde gebieden lijken de overheidsbureaucratie en -administratie nog vrijwel geheel in tact. Het aanvragen van geboorteaktes zal op die plaatsen, bijvoorbeeld in de binnenstad van Damascus en in steden als Tartus en Latakia zoals voorheen nog mogelijk zijn. In gebieden die onder controle van verschillende gewapende oppositiegroepen vallen, zal de situatie lokaal verschillen. Vaak tracht men vanuit zogenaamde Local

214 Vòòr het bereiken van de veertienjarige leeftijd staat men ingeschreven in het familieboekje, dat doorgaans door de vader als hoofd van het gezin wordt beheerd. 215 Zie verder paragraaf 3.2.4 Bewegingsvrijheid van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. 216 Aan onder meer joden, jongens onder de 17 jaar en studenten worden paspoorten voor een periode van twee jaar verstrekt. 217 Zie verder paragraaf 3.2.4 Bewegingsvrijheid van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. 218 Syria: Requirements and procedures to obtain a passport from abroad,specifically for a Syrian citizen living in Jordan as a temporary resident; information contained in the passport (2012), SYR104421.E, Immigration and Refugee Board of Canada (21 mei 2013).

Pagina 37 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Councils een dergelijke dienstverlening voort te zetten, zij het dat dit niet meer uit naam van de centrale autoriteiten kan geschieden. Op een aantal plaatsen zijn de civiele registers vernietigd (bijvoorbeeld in de omgeving van Aleppo en Raqqa, maar mogelijk ook elders) en zijn de behandelende ambtenaren niet meer aanwezig. Een aantal gebieden, vooral buitenwijken van Damascus, wordt volledig door het Syrische regime afgesloten. Ook daar zullen civiele registers niet meer (volledig) functioneren.219

Indien een (in Nederland legaal verblijvende) verzoeker om naturalisatie of diens familieleden/kennissen in de negatieve aandacht staan van de Syrische autoriteiten, is het waarschijnlijk volgens een bron dat zij moeilijkheden zullen krijgen bij de aanvraag voor een geboorteakte bij de Syrische overheid. In een dergelijk geval lijkt een aanvraag om een geboorteakte niet mogelijk.220

2.3.5 Rechtsgang Rechterlijke macht Het Syrische rechtssysteem is gebaseerd op het Franse rechtsstelsel. De Grondwet spreekt van een onafhankelijke rechterlijke macht.221 In de praktijk staat de rechterlijke macht echter geregeld onder (politieke) invloed van de regering en veiligheidsdiensten. Daarnaast is de rechterlijke immuniteit niet gegarandeerd als gevolg van presidentieel decreet 98/1961.222

In juli 2012 nam de Syrische regering nieuwe anti-terrorismewetgeving aan. Deze wetgeving werd gebruikt om politieke activisten en andere personen vast te houden, voordat de Anti-Terrorisme Rechtbank zijn werkzaamheden in september 2012 begon.223

2.3.6 Arrestaties en detenties In de verslagperiode werden talloze personen, onder wie ook vrouwen, kinderen en ouderen, willekeurig opgepakt en zonder enige vorm van proces vastgehouden.224 Sommigen van hen werden daarna ter voorgeleiding doorverwezen naar de Anti- Terrorisme Rechtbank in Damascus.225

Ook (para)medisch personeel en mensenrechtenactivisten werden niet gespaard.226 In verband met de grote aantallen gevangenen en gebrek aan ruimte werden scholen, leegstaande fabriekshallen en voetbalvelden als detentieplaats ingericht.227

Volgens een rapport van Human Rights Watch (HRW) van 3 oktober 2013 houden de Syrische autoriteiten onrechtmatig tienduizenden tegenstanders van het regime vast

219 Vertrouwelijke bron. 220 Vertrouwelijke bron. 221 Artikel 131 van de Grondwet luidt: The judicial power is independent. The president of the Republic, assisted by the Supreme Judicial Council, shall guarantee this independence. Artikel 133 van de Grondwet luidt: (1) Judges are independent. They are subject to no authority other than that of the law in the discharge of their functions. (2) The honor, conscience and impartiality of judges shall be a guarantee of the rights and freedoms of individuals. 222 Zie verder paragraaf 2.3.5 Rechtsgang van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013 met betrekking tot de deelonderwerpen Advocatuur; Aangifte misdrijf; Opbouw rechtssysteem. Vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië kon de in deze paragraaf vervatte informatie in de verslagperiode niet worden geactualiseerd. 223 Amnesty International Annual Report 2013 – Syria, Amnesty International (23 mei 2013); Syrian authorities determined to silence activists with bogus ‘terrorism’ charges, Amnesty International (20 augustus 2013); Syria: Counterterrorism Court used to stifle dissent, Human Rights Watch (1 juli 2013). 224 Fears for safety of human rights lawyer abducted in Syria, Amnesty International (21 mei 2013); Syria: A lawyer dies under torture, dozen of others linger in prison, International Federation for Human Rights (24 april 2013). 225 Deteriorating health of arbitrarily detained human rights lawyer Khalil Ma’touq, Reporters Without Borders (5 juni 2013). 226 Deteriorating health of arbitrarily detained human rights lawyer Khalil Ma’touq, Reporters Without Borders (5 juni 2013); Red Crescent volunteer held incommunicado, Amnesty International (15 april 2013). 227 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, U.S. Department of State (19 april 2013).

Pagina 38 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

en martelt velen van hen. Volgens HRW gaat het onder meer om artsen die gewonde demonstranten hebben behandeld, zakenmannen die geld inzamelden voor verdreven Syriërs en zelfs softwareontwikkelaars die met burgerjournalisten samenwerkten. In het rapport vertellen 21 Syriërs die hebben vastgezeten, dat ze werden geslagen met stokken, stalen kabels en ijzeren staven. Sommigen zeiden verkracht of anderszins seksueel misbruikt te zijn.228

Gevangenenruil Syrische opstandelingen hebben op 9 januari 2013 48 Iraniërs vrijgelaten in ruil voor 2.130 gevangenen van het Syrische regime.229 Het was veruit de belangrijkste gevangenenruil sinds het begin van de opstand in maart 2011, tot stand gekomen met bemiddeling van Qatar, Turkije en de islamitisch-Turkse hulporganisatie IHH. Van tijd tot tijd komen er berichten over uitwisselingen op heel beperkte schaal, op lokaal niveau, waarvan het centrale gezag of militaire leiders van de opstandelingen vermoedelijk geen weet van hebben.230

Omstandigheden in detentiefaciliteiten Volgens mensenrechtenactivisten in Syrië zouden er naast reguliere gevangenissen vele tientallen aparte detentiecentra door veiligheidsdiensten door het hele land in bedrijf zijn gesteld. Naarmate het conflict voortduurt, zouden er nog meer van dergelijke detentiecentra worden geopend. Duizenden politieke gevangenen zouden op onbekende plaatsen worden vastgehouden. Ook zijn er geloofwaardige berichten dat opposanten er detentiecentra op na houden.231

Volgens 2012 Country Reports on human rights practices – Syria van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken van 19 april 2013 voldoen de leefomstandigheden en medische voorzieningen in de gevangenissen niet aan de internationale standaarden.232 De omstandigheden in gevangenissen zijn over het algemeen slecht, er is gebrek aan hygiëne en voedsel en er is sprake van overbevolking.233 Er zijn berichten dat minderjarige gedetineerden vaker worden vastgehouden in detentiefaciliteiten voor volwassenen, evenals arrestanten in voorarrest bij veroordeelde gevangenen.234

Volgens nationale en internationale mensenrechtenorganisaties krijgen gedetineerden niet altijd de noodzakelijke medische zorg die zij behoeven.235 In detentiecentra van veiligheidsdiensten is nauwelijks gezondheidszorg aanwezig. Familiebezoek in gevangenissen is beperkt en vaak alleen mogelijk na omkoping van bewakers. In detentiecentra van veiligheidsdiensten was gedurende de detentie in het geheel geen bezoek toegestaan.

Onafhankelijk toezicht op de situatie in de gevangenissen in Syrië is niet aanwezig. Internationale organisaties hebben geen toegang tot reguliere gevangenissen en

228 Syria: Political detainees tortured, killed – Inside the black hole, Human Rights Watch (3 oktober 2013); Syrische cellen vol politieke gevangenen, Volkskrant (3 oktober 2013). 229 Belangrijkste gevangenenruil sinds begin opstand in Syrië, NRC Handelsblad (10 januari 2013); Iraanse pelgrims geruild, De Telegraaf (10 januari 2013); Rebellen en bewind in Syrië doen grote gevangenenruil, Volkskrant (10 januari 2013); Syrische rebellen en Assad ruilen gevangenen uit, Trouw (10 januari 2013). 230 Belangrijkste gevangenenruil sinds begin opstand in Syrië, NRC Handelsblad (10 januari 2013); Iraanse pelgrims geruild, De Telegraaf (10 januari 2013); Rebellen en bewind in Syrië doen grote gevangenenruil, Volkskrant (10 januari 2013); Syrische rebellen en Assad ruilen gevangenen uit, Trouw (10 januari 2013). 231 2012 Country reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 232 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 233 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 234 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 235 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013).

Pagina 39 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

detentiecentra van veiligheidsdiensten. Het ICRC heeft evenmin mandaat (politieke) gevangenen te bezoeken.236

Politieke gevangenen Ook in de verslagperiode zijn zowel aan regeringszijde en in mindere mate ook aan de kant van de oppositie talloze personen om politieke redenen gearresteerd en gedetineerd. Het exacte aantal politieke gevangenen is niet bekend.237

Amnestie Als gevolg van de door de president per decreet afgekondigde (periodieke) amnestieregelingen heeft in het verleden in Syrië diverse malen kwijtschelding van straf plaatsgevonden. Op grond hiervan zijn ook politieke gevangenen vrijgelaten, hoewel dit volgens mensenrechtenactivisten zelden voorkomt. Deze categorie gevangenen zou niet onder de amnestieregeling vallen.238

President Assad verleende op 16 april 2013 strafvermindering aan een onbekend aantal misdadigers. Ook verminderde hij de straffen van Syriërs die zich hebben ingelaten met ‘terroristen’ – de term waarmee het Syrische regime de rebellen aanduidt die tegen het regime vechten. De duur van de straf is teruggebracht tot een kwart. Ook zullen doodstraffen worden vervangen door ‘een levenslange gevangenisstraf van hard werken’, aldus het Syrische staatspersbureau Sana. Doodzieke gevangenen en de meeste gevangenen ouder dan zeventig jaar worden vrijgelaten. De Syrische oppositie sprak van een leeg gebaar, omdat nog steeds veel politieke gevangenen en dissidenten achter tralies zitten.239

2.3.7 Foltering, mishandeling en bedreiging Mishandeling en foltering zijn expliciet bij wet verboden. 240 In geval van schending kan een gevangenisstraf worden opgelegd van ten hoogste drie jaar. Plaatselijke ngo’s, de VN en internationale mensenrechtenorganisaties meldden een toename van het gebruik van mishandeling/foltering door de overheid in de verslagperiode. De VN, maar ook Human Rights Watch en Amnesty International maakten in de verslagperiode eveneens melding van ernstige mensenrechtenschendingen door de oppositie.241

Op 18 februari 2013 bracht de VN een rapport uit over het conflict in Syrië.242 Hoewel de onderzoekers van de Onafhankelijke Commissie van Onderzoekers geen toegang kregen tot Syrië, werd het rapport opgesteld op basis van 445 interviews met slachtoffers en getuigen, en bestrijkt zes maanden, tot midden januari 2013.243 De onderzoekers spraken in het rapport over een in toenemende mate geradicaliseerd en gemilitariseerd conflict. Grote delen van Syrië zijn het terrein van

236 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 237 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 238 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 239 Assad geeft amnestie, Metro (17 april 2013); Assad vermindert flink aantal straffen – ook van rebellen, Trouw. 240 Artikel 28 Grondwet: No one may be tortured physically or mentally or treated in a humiliating manner. 241 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Syria: Visit reveals torture chambers, Human Rights Watch (17 mei 2013; Men in video ‘confessions’ feared tortured, Amnesty International (12 maart 2013). 242 Report of the independent international commission of inquiry on the Syrian Arab Republic, Human Rights Council, A/HRC/22/59 (5 februari 2013); UN Rights Inquiry alleges Syrian war crimes, Voice of America (18 februari 2013); UN report says Syria committing war crimes, Al-Jazeera (23 februari 2013); Strafhof moet onderzoek doen, Het Parool (19 februari 2013); Oorlogsmisdaden Syrië berechten, Volkskrant (19 februari 2013). 243 Report of the independent international commission of inquiry on the Syrian Arab Republic, Human Rights Council, A/HRC/22/59 (5 februari 2013); UN Rights Inquiry alleges Syrian war crimes, Voice of America (18 februari 2013); UN report says Syria committing war crimes, Al-Jazeera (23 februari 2013); Strafhof moet onderzoek doen, Het Parool (19 februari 2013); Oorlogsmisdaden Syrië berechten, Volkskrant (19 februari 2013); Both sides in Syria increasingly reckless with civilian lives – independent UN panel, United Nations News Centre (11 maart 2013); Deadly abuses intensify in Syria as war worsens: U.N., Reuters (11 maart 2013).

Pagina 40 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

voortdurende strijd, met steeds wredere tactieken en nieuwe militaire middelen aan beide kanten. Het conflict wordt steeds meer sektarisch, criminaliteit speelt een grotere rol en wordt verergerd door de aanwezigheid van buitenlandse strijders en extremistische groepen. Zowel het regime als verschillende gewapende oppositiegroepen in het Syrische conflict hebben bloedbaden aangericht onder burgers en strijders die al niet meer konden vechten.244

Regeringstroepen en aan de Syrische regering verbonden milities hebben zich in detentiecentra schuldig gemaakt aan moord, verkrachting en marteling. Volgens de onderzoekers van de VN kan het gaan om misdaden tegen de menselijkheid. De onderzoekers zeiden namen te hebben van de verantwoordelijken, ook van leidinggevenden, evenals van legeronderdelen en rebelleneenheden. De namen van deze mogelijke oorlogsmisdadigers blijven geheim, maar zijn in maart 2013 aan de VN-Mensenrechtenraad voorgelegd. De onderzoekers waren van oordeel dat het Internationaal Strafhof in Den Haag zich over de misdadigers zou moeten buigen. Alleen de VN-Veiligheidsraad kan de zaak doorverwijzen naar het Internationaal Strafhof.245

2.3.8 Ontvoeringen Het aantal verdwijningen en ontvoeringen was groot in de verslagperiode.246 Het merendeel van deze verdwijningen, zoals aangegeven door activisten, mensenrechtenwaarnemers en internationale ngo’s , heeft om politieke redenen plaatsgevonden. Vooral critici, anti-regeringsdemonstranten en hun families/gezinnen bleken doelwit van de overheid.247 Volgens Human Rights Watch betrof het merendeel van de verdwijningen jonge mannen in de leeftijdsgroep van 20–30 jaar, maar ook vrouwen en kinderen werden niet gespaard.248 249 In het noorden van Syrië in de buurt van de stad Idlib werden medio oktober 2013 zes medewerkers van het Internationale Rode Kruis en een lokale vrijwilligers van de Rode Halve Maan door gewapende mannen ontvoerd. Drie van de Rode Kruis- medewerkers en de lokale vrijwilliger werden de dag daarop vrijgelaten. Over het lot van de andere drie personen is tot nu toe niets bekend.250

2.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden In de verslagperiode waren er talloze berichten over het willekeurig of onwettig om het leven brengen van burgers of non-combattanten door regeringsstrijdkrachten, alsmede gevangengenomen militairen, informanten en journalisten door gewapende oppositiegroeperingen.251 Berichten in de internationale media meldden talloze

244 Video shows executions by Syrian islamist rebels, Radio Free Europe/Radio Liberty (16 mei 2013). 245 Report of the independent international commission of inquiry on the Syrian Arab Republic, Human Rights Council, A/HRC/22/59 (5 februari 2013); UN Rights Inquiry alleges Syrian war crimes, Voice of America (18 februari 2013); UN report says Syria committing war crimes, Al-Jazeera (23 februari 2013); Strafhof moet onderzoek doen, Het Parool (19 februari 2013); Oorlogsmisdaden Syrië berechten, Volkskrant (19 februari 2013); Both sides in Syria increasingly reckless with civilian lives – independent UN panel, United Nations News Centre (11 maart 2013); Deadly abuses intensify in Syria as war worsens: U.N., Reuters (11 maart 2013). 246 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Prosecutor denies holding Syrian lawyer, Amnesty International (20 februari 2013); Enforced disappearance of Palestinian man, Amnesty International (19 augustus 2013); Triple abduction: three Syrian TV employees kidnapped 40 km north of Aleppo, Reporters Without Borders (31 juli 2013); Another abduction: Polish photojournalist kidnapped in Idlib province, Reporters Without Borders (25 juli 2013); Syrian medical volunteer held incommunicado, Amnesty International (21 juni 2013). 247 Father and son held incommunicado in Syria, Amnesty International (20 mei 2013); Enforced disappearance of three Syrian men, Amnesty International (15 maart 2013); Men subjected to enforced disappearance, Amnesty International (16 augustus 2013). 248 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Syria must reveal fate of missing child feared to be at risk of torture, Amnesty International (29 april 2013). 249 UN Human Rights Commission – Report of the Working Group on Enforced or Involutary Disappearances, A/HRC/22/45 (28 januari 2013). 250 Zes medewerkers Rode Kruis ontvoerd in Syrië, ANP/Reuters (14 oktober 2013). 251 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Report of the

Pagina 41 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

gevallen van luchtaanvallen door de overheid op de burgerbevolking in gebieden die in handen zijn van de opstandelingen.252

Het is niet mogelijk om een gedetailleerd beeld te geven van buitenrechtelijke executies en moorden. Steeds vaker vonden er in de verslagperiode gevechten plaats tussen verschillende religieuze groeperingen. Onderstaand volgt een aantal voorbeelden uit de verslagperiode.

In de noordelijke stad Aleppo werden in de verslagperiode ten minste 65 lichamen ontdekt van, meeste jonge, mannen die waren geëxecuteerd. Wie de moorden heeft gepleegd, is niet duidelijk. Opstandelingen die ongeveer de helft van Aleppo in handen hebben, stelden dat de omgebrachte mannen waren ontvoerd en gedood door het Syrische leger. Het leger meende dat de mannen door rebellen waren vermoord, omdat de wijk waar zij waren gevonden in door rebellen gecontroleerd gebied lag.253

Syrische troepen en milities die loyaal zijn aan het regime van president Assad, zouden op 21 april zeker 85 mensen hebben gedood bij de bestorming van Jdiadet Al-Fadl, een voorstad van Damascus waar al vijf dagen gevechten gaande waren met opstandelingen. Dat meldden activisten van de oppositie.254

Op 2 mei 2013 zou er in de westelijke provincie Tartus in het soennitische dorpje Bayda bij de kustplaats Banias een bloedbad hebben plaatsgevonden.255 Hierbij zouden zeker 150 mensen om het leven zijn gekomen. Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten zou het Syrische leger mannen, vrouwen en kinderen hebben vermoord. De bestorming van Bayda zou een vergelding zijn voor een aanval van opstandelingen eerder op de dag op een bus met regeringssoldaten, waarbij zeker zes militairen om het leven zouden zijn gekomen.256 Op 4 mei 2013 zouden nog eens minstens 62 lijken zijn gevonden, nadat regeringsmilitairen de vorige dag een wijk van Banias hadden ingenomen.257

Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013); Syria: Summary killings and other abuses by armed opposition groups, Amnesty International (14 maart 2013); Syria: Activist dies in jail, second feared dead, Human Rights Watch (22 februari 2013). 252 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013). 253 Executies in Aleppo: meer dan 65 doden, Trouw (30 januari 2013); Lijken in Aleppo, Spits (30 januari 2013); De moeder van de president, Nederlands Dagblad (30 januari 2013); Syrië door Assad en rebellen verwoest, NRC Handelsblad (30 januari 2013); Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013). 254 Bloedbad aangericht door Syrische leger, Volkskrant (22 april 2013); Syrisch leger executeert 85 mensen in wijk Damascus, Trouw (22 april 2013); Slaughter reported near Damascus, The New York Times (21 april 2013); Bloedbad bij Damascus – 85 doden, onder wie vrouwen en kinderen, NRC Handelsblad (21 april 2013); Regierungsgegner berichten über Hinrichtungen, Frankfurter Allgemeine (21 april 2013); Syria crisis: new massacre in Damascus suburb, The Guardian (22 april 2013); Syrian regime accused of new massaccre, The Guardian (22 april 2013); Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013). 255 Bloedbad in kustregio, Volkskrant (6 mei 2013); Bloedbad voedt vrees voor zuivering, Volkskrant (6 mei 2013); Thousands flee Syrian city of Banias fearing new massacre, The Daily Telegraph (4 mei 2013); Soennieten vluchten uit Syrische stad, Nederlands Dagblad (6 mei 2013); Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013); Syria: Civiians in Al-Bayday and Banias exposed to summary executions, Amnesty International (26 juli 2013). 256 Hagel: VS overwegen rebellen Syrië te bewapenen, Volkskrant (3 mei 2013); Assad mikt op steun van milities, Volkskrant (4 mei 2013; Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013). 257 Syrie: 62 corps retrouvés à Banias, Le Figaro (4 mei 2013); Syrie: plus de 69 morts retrouvés à Banias, dans le pays alaouite, Le Monde (4 mei 2013); Syria: massacres of Sunni families reported in Assad’s heartland, The Guardian (4 mei 2013); Syria intensifies attacks on insurgent strongholds, The International Herald Tribune (3 mei 2013); Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58,

Pagina 42 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Regeringstroepen zouden volgens een bericht van het Syrische Observatorium voor Mensenrechten op 21 juli 2013, ten minste dertien leden van één familie (onder wie vier vrouwen en zes kinderen) hebben omgebracht in het dorpje Baida.258

Er zijn berichten over standrechtelijke executies door gewapende oppositiegroeperingen van gedetineerde militairen.259

Op 12 september 2013 bracht de onderzoekscommissie van de VN- Mensenrechtenraad inzake Syrië een nieuw rapport uit.260 Tijdens het onderzoek in het tijdsverloop van 15 mei tot en met 15 juli 2013 werden negen bloedbaden in kaart gebracht, waarvan acht door het Syrische regime zouden zijn gepleegd. Ook werden nog negen andere slachtpartijen onderzocht, waarvan nog niet kon worden vastgesteld wie daarvoor verantwoordelijk kon worden gesteld. De onderzoekers baseerden zich op ruim tweeduizend interviews, hoofdzakelijk met Syrische vluchtelingen. Volgens het rapport maakten regeringssoldaten zich schuldig aan marteling, ontvoering, moord, standrechtelijke executie, verkrachting en plundering. Syrische opstandelingen pleegden volgens de onderzoekers soortgelijke misdaden, maar op kleinere schaal. Het Syrische regime werd in het rapport nog beschuldigd ziekenhuizen te bombarderen, gewassen op het veld te vernietigen en de wateraan- en afvoer van door oorlogsgeweld in nood verkerende dorpen af te snijden. Koerdische milities en Syrische rebellen zouden kindsoldaten hebben ingezet. Één van de massamoorden die de commissie onderzocht, was die in het dorpje Ras Al- Nabe. Daar trokken regeringssoldaten in mei 2013 binnen, waarna zij burgers oppakten en executeerden. Daarbij zou sprake zijn van 150 tot 200 slachtoffers, onder wie kinderen. Er zou vooraf geen sprake zijn geweest van enige vorm van verzet tegen het Syrische regime, ook zouden er geen opstandelingen in de buurt zijn geweest. Syrische opstandelingen maakten zich volgens het rapport ook schuldig aan executies. Zo zouden zij in juni 2013 in het dorpje Hatla, zeker dertig sjiitische burgers, onder wie vrouwen en kinderen, hebben geëxecuteerd. Sommigen van hen zouden van dichtbij zijn doodgeschoten. Daarna staken zij huizen en een sjiitische moskee in brand. De onderzoekscommissie bracht tevens enkele incidenten in kaart waarbij islamistische strijders betrokken zouden zijn geweest, zoals de executie van een vijftienjarige jongen vanwege blasfemie en de moord op een priester.261

Volgens een rapport van Human Rights Watch van 11 oktober 2013, getiteld You can still see their blood – Executions, indiscriminate shootings, and hostage taking by opposition forces in Latakia Countryside zouden rebellen262 in augustus 2013 tijdens een militair offensief in de provincie Latakia in het noorden van Syrië waarbij

VN Human Rights Council (4 juni 2013). 258 Leden familie uitgemoord in Syrië, De Telegraaf (22 juli 2013); Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013); Syria: Stop extrajudical executions of civilians for military gains, Amnesty International (26 juli 2013). 259 Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013); Violents combats dans l’est de la Syrie,10 soldats exécutés, AFP (18 oktober 2013). 260 Report of the independent international commission of inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/24/46 (16 augustus 2013); UN Probe: 8 massacres by Syria regime, 1 by rebels, AP (11 september 2013); Syria conflict: both sides ‘committing war crimes’, BBC News (11 september 2013); VN publiceert rapport vol gruwelen in Syrië, Telegraaf (12 september 2013). 261 Report of the independent international commission of inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/24/46 (16 augustus 2013); UN probe: 8 massacres by Syria regime, 1 by rebels, AP (11 september 2013); Syria conflict: both sides ‘committing war crimes’, BBC News (11 september 2013); VN publiceert rapport vol gruwelen in Syrië, Telegraaf (12 september 2013). 262 Waaronder Ahrar Al-Sham, Jaish Al-Muhajireen wal-Ansar, Islamic State of Iraq and Sham (ISIS), Jabhat Al- Nusra en Suquor Al-Izz.

Pagina 43 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

stellingen van regeringsmilitairen onder de voet werden gelopen, meer dan tien dorpen (Barouda, Nbeiteh, Al-Hamboushieh, Blouta, Abu Makkeh, Aramo, Bremseh, Esterbeh, Obeen en Kharata) - voornamelijk bewoond door Alawieten - hebben bezet. Daarbij werden 190 burgers gedood en werden meer dan 200 burgers als gijzelaar meegenomen. Bij een tegenaanval van regeringsmilitairen kwam het gebied op 18 augustus 2013 weer onder controle van het regime.263

2.3.10 Doodstraf Het strafrecht kent de doodstraf (door ophanging) als maximumstraf voor een aantal delicten, waaronder moord, ernstige seksuele vergrijpen, drugsmisdrijven, hoogverraad en lidmaatschap van de verboden Moslimbroederschap. Ten aanzien van de laatste groep worden de opgelegde doodstraffen doorgaans omgezet in een gevangenisstraf van twaalf jaar. Het militaire strafrecht kent de doodstraf voor desertie of muiterij tijdens oorlogshandelingen. De uitvoering van de doodstraf moet volgens de wet door het staatshoofd worden bekrachtigd. Er is doorgaans geen sprake van publieke executies, die het gevolg zijn van rechterlijke procedures. Informatie over formele uitvoering van de doodstraf wordt door de autoriteiten nauwelijks vrijgegeven.

2.4 Positie van specifieke groepen Alleen het behoren tot één van de in deze paragraaf omschreven specifieke groepen zal voor zover bekend niet leiden tot een onevenredige of discriminatoire bestraffing of tenuitvoerlegging van een straf die wordt opgelegd bij (strafrechtelijke) vervolging wegens een commuun delict. Het is niet mogelijk gebleken antwoord te geven op de vraag of personen die in het buitenland hebben meegedaan aan demonstraties tegen het Syrische regime, bij terugkeer naar Syrië enig risico lopen.

2.4.1 Etnische minderheden Alevieten Vanwege hun nauwe verbondenheid met het Assad-regime en de bevoorrechte positie die zij in het Syrische regeringsapparaat innamen, lopen Alevieten risico op vergeldingsacties.264 Zij lopen het risico te worden gekidnapt of vermoord.265 In delen van Damascus, zoals de wijk Mezze 86, en in bijvoorbeeld de kustplaats Latakia zouden zij nog redelijk veilig zijn.266

Armeniërs In Syrië woonden 80.000 Armeniërs. Hoewel zij goed zijn geïntegreerd, heeft het geweld van de afgelopen tijd velen ertoe aangezet het land te verlaten. De Armeense minderheid in Syrië, die zich voornamelijk in en rondom de stad Aleppo ophield, zou volgens waarnemers in meerderheid het regime van president Assad steunen. Recente informatie over de situatie van Armeniërs in Syrië is niet bekend.

263 You can still see their blood – Executions, indiscriminate shootings, and hostage taking by opposition forces in Latakia countryside, Human Rights Watch (11 oktober 2013); Syrian rebels executed civilians, says Human Rights Watch, BBC News (11 oktober 2013); Syrian civilians bore brunt of rebels’ fury, report says, New York Times (11 oktober 2013). 264 Angst statt Treue, Der Spiegel (19 september 2013). 265 Syrische rebellen doodden tientallen sjiieten in dorp (Hatla), Volkskrant (13 juni 2013); Syrian rebl attack kills 60 shiites, activists say, The New York Times (12 juni 2013); Zeker zestig doden in Syrisch dorp na aanval rebellen, NRC Handelsblad (12 juni 2013); Opnieuw bloedbad in Syrië: 60 dorpsbewoners gedood, Volkskrant (12 juni 2013); Syria: The situation of Shias and Alawites, including treatment by authorities and insurgents; whether insurgents consider Shias and Alawites to be loyal to President Al-Assad (March 2011 – May 2013, Immigration and Refugee Board of Canada (3 juni 2013). 266 De alevieten in Syrië zijn ook slachtoffer van ‘hun’ Assad, NRC Handelsblad (20 juni 2013).

Pagina 44 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Turkmenen De veelal soennitische Turkmenen in Syrië zijn een belangrijke etnische minderheidsgroepering die woonachtig is door het gehele land, vaak in gebieden die het strijdtoneel vormen van het huidige conflict in Syrië, zoals bij Latakia, Aleppo, Homs, Dera’a en Al-Quneitra, Idlib, Raqqa en Deir Az-Zor. De Turkmeense gemeenschap in Syrië, die wordt geschat op ongeveer 200.000 personen,267 wordt er door het regime van beschuldigd militant pro-Turks te zijn en te streven naar herstel van de Turkse overheersing van Syrië. Turkmeense leiders van hun kant stellen dat hun gemeenschap discriminatie en onderdrukking ondervindt van het Baath-regime in Syrië. Turkmenen mogen niet de Turkse taal, Turkmeense culturele en historische onderwerpen op school onderwijzen. Turkmeense dorpen kregen in het verleden Arabische namen en Turkmeense grond werd geschikt gemaakt voor gebruik door Arabische boeren.268 Recente informatie over de rol van Turkmenen in de Syrische burgeroorlog is niet bekend.

Koerden269 In Syrië verbleven ongeveer 1,7 tot 2 miljoen Koerden met een Syrische nationaliteit. Daarnaast waren er ongeveer 200.000 tot 300.000 personen van Koerdische afkomst in Syrië, die niet de Syrische nationaliteit hebben. De Koerdische gemeenschap in Syrië is vooral woonachtig in de noordelijke en oostelijke regio’s van het land. Op 6 april 2011 heeft de president per decreet nr. 49 een groot aantal staatloze Koerden die als vreemdeling staan geregistreerd in de noordoostelijke regio Al-Hassakeh, de Syrische nationaliteit gegeven. Over de verdere toepassing en uitwerking van deze maatregel in de praktijk is ook in deze verslagperiode geen informatie bekend geworden, evenmin over hoeveel staatloze Koerden in de praktijk het Syrische staatsburgerschap zouden krijgen.270

Hoewel Koerden in Syrië sinds jaar en dag werden onderdrukt, hielden hun leiders zich lange tijd buiten de strijd tegen het regime van president Assad.271 De uit elf Koerdische partijen bestaande Kurdistan National Assembly of Syria (KNC) bleef behoedzaam met betrekking tot de Syrische oppositie wegens het eventueel na te streven Arabische karakter van Syrië. Koerdische politieke groeperingen in Syrië zouden volgens bronnen niet uit zijn op afscheiding van Koerdisch gebied van Syrië, maar zouden zich voornamelijk inzetten voor decentralisatie, het recht op zelfbeschikking en een erkenning in de grondwet dat Koerden in Syrië een nationale subgroep vormen. De KNC sloot eind september 2013 een samenwerkingsovereenkomst met de Syrian Opposition Coalition (SOC).272

Toen het Syrische leger midden 2012 troepenonderdelen uit de noordoostelijke grensstreek met Turkije en Irak terugtrok, namen Koerdische strijders in betrekkelijke stilte de macht over in een groot deel van dat gebied. De Koerdische Partiya Yekitiya Demokrat (PYD) riep in het noorden van Syrië een eigen bestuurlijke autoriteit uit.273 Er deden zich in de verslagperiode geregeld schermutselingen voor tussen Koerden en islamitische rebellen.274 Er is geen betrouwbare informatie beschikbaar over recente onlusten in het gebied.

267 Volgens Syrisch-Turkmeense leiders zouden er meer dan 3,5 miljoen Turkmenen in Syrië zijn, waarvan twee miljoen personen alleen Arabisch spreken als gevolg van een Arabiseringsproces van de Syrische overheid. 268 Syrian Turkmen join opposition forces in pursuit of a new Syrian identity, Jamestown Foundation (30 mei 2013). 269 De in deze paragraaf vervatte informatie kon in de verslagperiode vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd. 270 Zie ook paragraaf 3.3.1.3 Koerden van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. 271 Syria’s Kurds: A struggle within a struggle, International Crisis Group (22 januari 2013). 272 Syria’s Kurds: A struggle within a struggle, International Crisis Group (22 januari 2013). 273 Syria’s Kurds: A struggle within a struggle, International Crisis Group (22 januari 2013). 274 In the Syrian civil war, Kurds and Sunni rebels increasingly clash, Stratfor – Global Intelligence (29 mei 2013); Syrie: Environ 200 civils kurdes pris en otages par des jihadistes, AFP (31 juli 2013). Syria’s Kurds: A struggle within a struggle, International Crisis Group (22 januari 2013); Kurdish-Islamist fighting spreads to Syrian oil fields,

Pagina 45 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Palestijnen Het overgrote deel van de Palestijnse vluchtelingen in Syrië staat geregistreerd bij het United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA)275 en heeft een eigen UNRWA-registratienummer.276

De bijna een half miljoen in Syrië wonende Palestijnse vluchtelingen houden zich in het algemeen stil temidden van de strijd tussen regeringstroepen en opstandelingen, en willen niet openlijk partij kiezen voor of tegen president Assad.277 Palestijnse vluchtelingen in Syrië vormen een extra kwetsbare groep. Ten minste de helft van deze groep is binnen Syrië ontheemd. 278 Er zouden volgens een laatste opgave van UNRWA 530.000 Palestijnse vluchtelingen in Syrië verblijven. Ongeveer 400.000 Palestijnse vluchtelingen zouden behoefte hebben aan aanvullende humanitaire ondersteuning. 250.000 Palestijnse vluchtelingen zouden volgens UNRWA als gevolg van het oorlogsgeweld hun vroegere verblijfplaats in Syrië zijn ontvlucht.279 In het noorden van Syrië werden twee kampen (Ein Al-Tal en Neirab) bezet door de Syrische oppositie. Vanwege de verslechterende veiligheidssituatie ter plaatse is het volgens UNRWA steeds moeilijker om hen te bereiken.280

2.4.2 Vrouwen281 Vrouwen nemen actief deel aan het maatschappelijk leven in Syrië, al zijn er maar weinig vrouwen die hoge posities binnen de overheid, de politiek en het bedrijfsleven innemen. De regering bevordert onderwijs voor vrouwen. Een belemmering voor de gelijkwaardige ontplooiing van vrouwen in de Syrische samenleving wordt gevormd door de toepassing van het traditionele islamitische familierecht. Hierdoor hebben vrouwen, in het bijzonder in geval van huwelijk, echtscheiding en erfrecht, een achtergestelde positie.

Vrouwen worden disproportioneel getroffen door het Syrische conflict.282 Vanwege het sterk patriarchale systeem dat het land kent, wordt geweld tegen vrouwen breed geaccepteerd als onderdeel van het normale leven. Huiselijk, maar ook seksueel geweld komt veelvuldig voor. Door het conflict worden vrouwen steeds vaker slachtoffer van enige vorm van (huiselijk) geweld. In het Syrische conflict wordt geweld tegen vrouwen ook gebruikt als methode van oorlogvoering. In het licht van

Reuters (18 juli 2013); Kurds seize town on Syria-Turkey border, Ankara concerned, Reuters (18 juli 2013); Kurdish separatism in Syria, Stratfor – Global Intelligence (19 juli 2013); Syrian Kurds’ military gains stir unease, Reuters (11 november 2013). 275 Palestijnen noemen UNRWA doorgaans Al-Wikala (in het Engels: the Agency) of Wikalat Al-Gawt (in het Engels: the Relief Agency). 276 Zie verder paragraaf 3.3.1.4 Palestijnen van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. 277 Le patron de l’UNRWA s’alarme des répercussions du conflit syrien sur les réfugiés palestiniens, UN News Service (11 maart 2013). 278 Vertrouwelijke bron; Le patron de l’ UNRWA s’alarme des répercussions du conflict syrien sur les réfugiés palestiniens, UN News Centre (11 maart 2013); Vertrouwelijke bron; Palestinian refugees displaced in ever greater numbers by Syrian violence, says UN agency, UN News Service (30 april 2013); UN agency condemns attacks on Palestinian refugees in Syria, UN News Service (27 februari 2013). 279 Syria government rocket attack kills 15 Palestinian refugees: activists, Reuters (24 juli 2013); Palestinian refugees displaced in ever greater numbers by Syrian violence, says UN agency, UN News Service (30 april 2013). 280 Despite constraints, UN agency delivers for Palestinian refugees in war-torn Syria, UN News Service (4 juni 2013); Palestinian refugees displaced in ever greater numbers by Syrian violence, says UN agency, UN News Service (30 april 2013); Palestinian refugees in greater need of relief as Syrian crisis escalates, warns UN official, UN News Service (11 maart 2013); Le patron de l’UNRWA s’alarme des répercussions du conflict syrien sur les réfugiés palestiniens, UN News Centre (11 maart 2013). 281 Zie hiervoor het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. De daarin vervatte informatie kon in de verslagperiode vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd. 282 Vertrouwelijke bron.

Pagina 46 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

de toegenomen macht van islamistische fundamentalisten komen fatwa’s283 tegen vrouwen, onder andere met betrekking tot het dragen van make-up en strakke kleding, ook in toenemende mate voor.284

Hoewel verkrachting volgens de Syrische wet een ernstig misdrijf is, trad de overheid in de verslagperiode onvoldoende op om verkrachting voor, tijdens en na gevechtshandelingen tegen te gaan en eventuele daders te bestraffen. Regeringstroepen, inbegrepen milities als de shabiha, maar ook gewapende oppositiegroepen maakten zich hieraan schuldig.285 De meeste slachtoffers van deze vorm van geweld, waaronder ook mannen, komen door vrees voor stigmatisering niet openlijk uit voor het geweld dat hen is aangedaan.286 Volgens ngo’s die met vluchtelingen samenwerken, zouden in het hele land slachtoffers van verkrachting uit eerwraak zijn gedood.287

In Syrië is de huwelijksgerechtigde leeftijd voor vrouwen zestien jaar, maar religieuze leiders hebben het recht om meisjes al op 13-jarige leeftijd in de echt te verbinden. De civiele autoriteiten registreren zo’n huwelijk pas als het meisje achttien jaar is, maar intussen kan ze wel met haar informele echtgenoot samenleven en kinderen krijgen. In Jordanië, Libanon en Turkije, waar de meeste Syrische vluchtelingen in armoede verblijven, ligt de huwelijksgerechtigde leeftijd rond de zeventien jaar en zijn sancties op ontduiking streng. In de hoop de financiële last van het gezin te verlichten of verkrachting van jonge ongehuwde meisjes te voorkomen, maar ook om bijvoorbeeld toegang tot dienstverlening te verzekeren die niet in vluchtelingenkampen verkrijgbaar zijn, worden deze laatsten soms op zeer jonge leeftijd uitgehuwelijkt. Internationale hulporganisaties meldden dat het aantal kindbruiden een groeiend probleem vormt.288

2.4.3 Homoseksuelen289 Homoseksuele mannen en vrouwen kunnen in Syrië niet vrijelijk voor hun geaardheid uitkomen. Homoseksualiteit in het openbare leven is een taboe en kan leiden tot problemen in de sociale omgeving, vooral binnen de familie en de directe vriendenkring. In de verslagperiode kon geen informatie worden verkregen over gevallen van eerwraak van de zijde van de familie wegens homoseksualiteit. Op grond van het wetboek van Strafrecht is het hebben van homoseksueel contact strafbaar met maximaal drie jaar gevangenisstraf.290 De vraag of het bekend zijn van een (toegeschreven) homoseksuele geaardheid van een persoon in de praktijk kan leiden tot een onevenredige of discriminatoire bestraffing of tenuitvoerlegging van een straf die wordt opgelegd bij (strafrechtelijke) vervolging volgens een commuun delict, kan bij gebrek aan informatie niet worden beantwoord.291

283 Een fatwa is een islamitisch juridisch advies, dat door een religieuze islamitische geleerde wordt uitgevaardigd met betrekking tot een specifieke kwestie. 284 Vertrouwelijke bron. 285 Syria: Detention and abuse of female activists, Human Rights Watch (24 juni 2013). 286 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); Analysis: Exploitation and rape stalk Syria’s women past the border, The Guardian (25 juli 2013); Vertrouwelijke bron; Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58, VN Human Rights Council (4 juni 2013). 287 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013). 288 Kindbruiden, NRC Handelsblad (28 mei 2013). 289 De in deze paragraaf vervatte informatie kon in de verslagperiode vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd. 290 Artikel 520 wetboek van Strafrecht (uit 1949) luidt: Ieder tegennatuurlijk seksueel contact wordt bestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie jaar. 291 Zie verder paragraaf 3.3.3 Homoseksuelen van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013.

Pagina 47 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

2.4.4 Minderjarigen292 Vanaf achttien jaar is een persoon in Syrië wettelijk meerderjarig en wordt geacht handelingsbekwaam te zijn. De leerplicht in Syrië geldt tot de leeftijd van 14/15 jaar. Volgens een op 12 maart 2013 verschenen rapport van de United Nations Children’s Fund (UNICEF) heeft het steeds bloediger wordende conflict in Syrië een steeds grotere invloed op kinderen.293 Velen gaan niet meer naar school. Leraren zijn gevlucht en schoolgebouwen zijn in brand gestoken. Één op de vijf scholen is verwoest. In de noordelijke stad Aleppo zou nog maar 6 procent van de kinderen naar school gaan.294 Volgens UNICEF en UNHCR is het aantal kinderen dat uit Syrië is gevlucht, inmiddels opgelopen tot meer dan een miljoen. Nog eens twee miljoen kinderen zijn ontworteld in hun thuisland, omdat zij hun familie verloren zijn. Zij lopen het risico te worden aangevallen of gerekruteerd.295 Tot dusverre zouden duizenden kinderen in Syrië zijn omgekomen.296

Safe the Children bracht op 13 maart 2013 een rapport uit getiteld Childhood under fire – the impact of two years of conflict in Syria.297 Volgens dit rapport zijn twee miljoen kinderen onschuldig slachtoffer van een bloedig conflict, dat aan meer dan 70.000 mensen het leven heeft gekost. Zij zijn door de oorlog ontheemd of geïsoleerd geraakt, verstoken van onderwijs en essentiële zorg. Ze worden ingezet als drager van uitrusting of bagage, als verkenners of als menselijk schild tegen vijandelijke schutters. Meisjes worden volgens dit rapport al zeer jong uitgehuwelijkt om te proberen het aantal te voeden gezinsleden te verminderen of in de hoop dat een echtgenoot in staat zal zijn om beter bescherming te bieden tegen bedreiging van seksueel geweld.298

In de verslagperiode is geen actuele informatie bekend over de opvang van minderjarigen in het algemeen en over opvanghuizen voor minderjarigen in het bijzonder.

2.4.5 Dienstplichtigen299 In Syrië bestaat militaire dienstplicht voor mannen van 18 tot 50 jaar. Voor mannen die minder opleiding dan de vijfde klas van de lagere school hebben, bedraagt de diensttijd 21 maanden en voor mannen met een opleiding hoger dan de vijfde klas van de lagere school 18 maanden. Syrië kent geen dienstplicht voor vrouwen. Zij kunnen evenmin dienst nemen als beroepsmilitair. Wel kunnen vrouwen op vrijwillige basis bepaalde militaire taken vervullen.300

292 De in deze paragraaf vervatte informatie kon in de verslagperiode vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd; zie verder paragraaf 3.3.4 Minderjarigen van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013. 293 Syria’s children: a lost generation – crisis report March 2011 – March 2013, UNICEF (12 maart 2013); Whole generation of Syrian children could be lost, says UN, Daily Telegraph (12 maart 2013). 294 Zie ook: Safe no more – students and schools under attack in Syria, Human Rights Watch (juni 2013). 295 Aantal gevluchte Syrische kinderen opgelopen tot een miljoen, NRC Handelsblad (23 augustus 2013); Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58 (4 juni 2013); A million children are now refugees from Syria crisis, UN High Commissioner for Refugees (23 augustus 2013). 296 15-year-old boy executed for blasphemy by Syria jihadists, Daily Telegraph (10 juni 2013). 297 Childhood under fire – the impact of two years of conflict in Syria, Save the Children (13 maart 2013). 298 Two million Syrian children caught in crossfire of conflict entering its third year, Save the Children warns, Safe the Children (13 maart 2013); Burgeroorlog Syrië buitengewoon wreed voor kinderen, Volkskrant (13 maart 2013); Rapport: Syrische kinderen ingezet als kindsoldaten, bruidjes en levend schild, Volkskrant (13 maart 2013); Syria’s children shot at, tortured, raped: charity report, Reuters (12 maart 2013); Syria: millions of children facing abuse and attacks, Daily Telegraph (13 maart 2013); Kinderen in Syrië zitten echt als ratten in de val, Algemeen Dagblad (14 maart 2013); zie ook paragraaf 2.4.2 Vrouwen. 299 De in deze paragraaf vervatte informatie kon in de verslagperiode vanwege de binnenlandspolitieke situatie in Syrië niet worden geactualiseerd. 300 Zie verder paragraaf 3.3.5 Dienstplichtigen van het algemeen ambtsbericht Syrië van 15 januari 2013.

Pagina 48 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Op grond van artikel 11 van de wet op de Dienstplicht zijn er de volgende vrijstellingsgronden: tenminste vijf jaar vrijwillig in het leger werkzaam zijn; tenminste tien jaar werkzaam zijn geweest voor de binnenlandse veiligheidsdiensten; om medische redenen afgekeurd zijn; voor de overige kinderen in geval van overlijden van twee kinderen gedurende militaire dienst of gewapende acties; het zijn van de enige zoon van de ouders of een van hen; het vervuld hebben van de militaire dienstplicht in een ander land en houder zijn van de nationaliteit van dat land; het afgekocht hebben van de militaire dienstplicht. De Syrische wetgeving voorziet niet in vrijstelling op grond van gewetensbezwaren. Dienstweigering (ook uit religieuze overwegingen) is strafbaar. Volgens waarnemers zou in verband met het neerslaan van de tegen het Syrische regime bestaande opstand een groeiend aantal jonge Syriërs de militaire dienstplicht ontduiken uit angst gedwongen te worden landgenoten te doden of zelf gedood te worden. Sommigen schuilen in gebieden van het gewapend verzet, anderen vluchten naar het buitenland. Om hoeveel jongeren het gaat, valt moeilijk te schatten. Desertie tijdens de vervulling van de militaire dienstplicht is strafbaar. Tijdens de verslagperiode was er geen informatie beschikbaar over desertie.

Pagina 49 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

3 Migratie

3.1 Ontheemden- en vluchtelingenstroom De voortdurende instroom van vluchtelingen afkomstig uit Syrië in de buurlanden vormt een grote uitdaging voor UNHCR en de autoriteiten in de regio. Het gaat om gemiddeld 7.000 tot 8.000 mensen per dag, waarvan meer dan de helft kinderen zijn vaak onder de leeftijd van 11 jaar.301 Het totale aantal vluchtelingen stond eind april 2013 op meer dan een miljoen personen.302 Ongeveer 525.000 van hen zijn geregistreerd, waarmee zij aanspraak kunnen maken op hulpverlening. Er is een omvangrijke procedure opgezet om deze vluchtelingen zoveel mogelijk te registreren, waarna zij doorstromen in de hulpprogramma’s van onder andere het VN Wereldvoedselprogramma en UNICEF in de betrokken kampen. De opvang van vluchtelingen in de buurlanden staat echter in toenemende mate onder druk. Als UNHCR beloften om de regeringen van deze buurlanden bij te staan niet kan waarmaken, dreigt sluiting van de grenzen.303

De VN-Commissaris voor de Vluchtelingen, António Guterres, uitte op 16 juli 2013 zijn zorgen over het lot van veel Syrische vluchtelingen. Deze vluchtelingen zouden steeds vaker stuiten op een gesloten grens of te maken krijgen met strenge toelatingsregels van landen in de regio. Guterres riep alle landen op om hun grens open te houden voor mensen die de burgeroorlog in Syrië ontvluchten. Irak en Egypte sloten hun grens voor Syriërs. Deze landen stelden dat islamistische strijders zich zouden voordoen als vluchteling om in het buitenland aanslagen te plegen of te vechten. Daarnaast stelde Egypte tijdelijk de grenzen gesloten te houden vanwege de huidige politieke instabiliteit van het land. Landen als Libanon, Jordanië en Turkije hebben hun grensbewaking verscherpt en laten ook niet meer alle Syriërs toe. 304

Veel Syrische vluchtelingen die sinds het uitbreken van het conflict in hun land in 2011 Europa willen bereiken, doen dit via Turkije. Zij proberen illegaal via Turkije Bulgarije binnen te komen. Ook Italië heeft te maken met Syrische vluchtelingen die vanuit het noorden van Afrika in boten de Italiaanse eilanden, waaronder het Italiaanse eiland Lampedusa, proberen te bereiken.305

Volgens een opgave van UNHCR zouden meer dan 28.000 vluchtelingen afkomstig uit Syrië asiel hebben aangevraagd in Europa.306 Duitsland kondigde aan minstens 5.000 Syrische vluchtelingen op te zullen nemen. Nederland is voorstander van opvang van Syrische vluchtelingen in de regio. Nederland heeft hiervoor tot september 2013 in totaal 59 miljoen euro beschikbaar gesteld.307

Het is niet bekend hoe personen die (gedwongen) terugkeren naar Syrië bij aankomst door de autoriteiten worden behandeld, in het bijzonder in het geval van asielzoekers.

301 Number of Syrian refugees hits 1 million, U.N. says, The New York Times (6 maart 2013). 302 Number of Syrian refugees hits 1 million, U.N. says, The New York Times (6 maart 2013); More than 1.3 million refugees from Syria in dire need of increased international support, Amnesty International (24 april 2013). 303 Vertrouwelijke bron. 304 Buurlanden Syrië weigeren vluchtelingen, Trouw (1 juli 2013); VN bezorgt over Syrische vluchtelingen, De Telegraaf (19 juli 2013); Syria’s refugee crisis is the worst since the Rowanda Genocide; United Nations officials say war crimes and crimes against humanity are ‘the rule’ in Syria today, The Independent (17 juli 2013). 305 www.europa-nu.nl (geraadpleegd op 12 november 2013). 306 Vertrouwelijke bron. 307 Nog eens 17 miljoen voor Syrische vluchtelingen, AP (11 september 2013); Geen opvang vluchtelingen Syrië in Nederland, Algemeen Dagblad (27 maart 2013).

Pagina 50 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

3.2 Opvang in Syrië Syrië is altijd een belangrijk land geweest in termen van het verschaffen van asiel en opvang aan vooral Iraakse vluchtelingen. Syrië verleent onderdak aan meer dan 100.000 Iraakse vluchtelingen, 8.000 bij UNHCR geregistreerde vluchtelingen van andere nationaliteiten en zo’n half miljoen Palestijnse vluchtelingen. Syrië was daarmee een belangrijke partner voor UNHCR en UNRWA in het uitoefenen van haar protectiemandaat. Syrië heeft altijd een open-grens beleid gevoerd voor vluchtelingen en verschaft hen ook in bepaalde mate toegang tot diensten.

Palestijnse vluchtelingen afkomstig uit Irak Na de val van het regime van Saddam Hoessein moesten talrijke Palestijnen het land, waar zij een privilegieerde status genoten, vanwege het geweld verlaten. Enkele duizenden van hen zochten hun toevlucht tot Syrië. Ongeveer 2.000 Palestijnse vluchtelingen uit Irak wonen in (de voorsteden van) Damascus, die inmiddels veelal strijdtoneel zijn geworden. De meesten van hen hebben geen persoonsdocumenten. Hoewel zij nauwelijks vooruitzichten hebben op een terugkeer naar Irak, zijn zij ook erg bezorgd over hun verblijfsmogelijkheden in Syrië.

Iraakse vluchtelingen Gebrek aan veiligheid en verslechterende sociaaleconomische omstandigheden leidden ertoe dat duizenden Iraakse vluchtelingen vanuit Syrië naar Irak terugkeerden. Het aantal bij UNHCR/Syrië geregistreerde Iraakse vluchtelingen nam af van 101.900 personen in januari 2012 tot 67.700 personen eind 2012, waarvan 4.150 nieuw bij UNHCR geregistreerde vluchtelingen uit Irak waren.308 Het is niet bekend hoeveel Iraakse vluchtelingen er nog in Syrië zijn. Volgens de Iraakse overheid in Bagdad vormen Irakezen in Syrië doelwit van aanvallen.

Syrische ontheemden (internally displaced persons – IDP’s) De bombardementen en gevechten hebben in vrijwel het gehele land ontheemden- stromen op gang gebracht, die binnen Syrië alle kanten opgaan.309 De organisatie Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC) noemde aantallen van ten minste drie miljoen ontheemden. Damascus was een belangrijke bestemming voor vluchtelingen uit noordelijke plaatsen als Homs en Hama. Daar kwamen zij in aanmerking voor humanitaire hulp verschaft door de VN, via de Syrian Arab Red Crescent of één van zijn partnerorganisaties. Ook hier waren echter onvoldoende voorraden beschikbaar om in behoeften te voldoen.310

Volgens Syrische activisten vestigen vluchtelingen zich veelal in dorpen of wijken met meerderheid van de eigen religieuze of etnische groep, waardoor territoriale concentratie van deze groepen ontstaat.311

3.3 Opvang in de regio

3.3.1 Vluchtelingenopvang op Syrisch grondgebied bij Turkse grens Vlakbij de Turkse grens zitten naar schatting 15.000 Syrische ontheemden vast op Syrisch grondgebied. Toegang van UNHCR tot deze groep ontheemden is er (nog) niet. Wel hebben zich in Syrië op minder dan drie kilometer afstand van de Turkse

308 UNHCR Global Report 2012 – Syrian Arab Republic. 309 Vertrouwelijke bron; 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 april 2013); UNHCR Global Report 2012 – Syrian Arab Republic; Global overview 2012: people internally displaced by conflict and violence – Syria; Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC) (29 april 2013). 310 Vertrouwelijke bron; 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria, US Department of State (19 spril 2013); UNHCR Global Report 2012 – Syrian Arab Republic; Global overview 2012: people internally displaced by conflict and violence – Syria, Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC) (29 april 2013). 311 Vertrouwelijke bron; UNHCR Global Report 2012 – Syrian Arab Republic.

Pagina 51 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

grens vier grote kampen voor internally displaced persons (IDP’s) gevormd. Een aantal nieuwe kampen is in opbouw. Waar de kampen op Turks grondgebied volledig door Turkse autoriteiten worden beheerd, worden de faciliteiten aan Syrische zijde opgezet door betrokken Syriërs, die ad-hoc assistentie en financiering krijgen afkomstig van westerse en Golf-Arabische hulpverleners. Ook vestigen zich in toenemende mate ontheemden in nabijgelegen gebieden bij deze kampen, waar zij onder slechte omstandigheden zoeken naar beschutting en bescherming.

De situatie in de IDP-kampen aan Syrische zijde is slecht. Het ontbreekt er aan de meest basale voorzieningen. 312

3.3.2 Turkije In Turkije genieten vluchtelingen uit Syrië tijdelijke bescherming (temporary protection).313 Het land voerde tot voor kort een beleid van open grenzen, zodat vrij personenverkeer over de grens mogelijk blijft, maar is sindsdien selectiever geworden. Syrische vluchtelingen worden geregistreerd door de autoriteiten en ondergebracht in veertien vluchtelingenkampen verspreid over zeven provincies en in verschillende stedelijke centra. UNHCR wordt toegestaan technisch advies te geven en deskundigheid te delen met regeringsautoriteiten. De organisatie is niet direct betrokken bij de registratie of het te voeren beleid in de opvangkampen314. Meer dan 185.000 Syrische vluchtelingen zijn geregistreerd in de opvangkampen. Daarnaast leven er naar schatting 100.000 Syrische vluchtelingen buiten deze kampen onder een tijdelijke bescherming van de Turkse overheid tegen gedwongen terugkeer. Het aantal Syrische vluchtelingen in Turkije zou omstreeks juni 2013 gestegen zijn tot 380.000 mensen.315

Er is geen betrouwbare informatie beschikbaar over mogelijke rekrutering door islamitische milities van vluchtelingen in Turkse vluchtelingenkampen. Volgens UNHCR zijn er geen aanwijzingen voor sektarisch geweld tegen Syrische christenen in Turkse vluchtelingenkampen. Syrische christenen kiezen er veelal voor om, met toestemming van de Turkse autoriteiten, buiten de vluchtelingenkampen te verblijven, waar zij veelal worden opgevangen door de Turkse christelijke gemeenschap. In juni 2013 is een nieuw vluchtelingenkamp geopend in Mardin/Midyat, waarvoor de helft is gereserveerd voor christelijke vluchtelingen. Het kamp staat op het terrein van een klooster. UNHCR heeft geen structureel contact met deze vluchtelingen.316 317

3.3.3 Jordanië In Jordanië worden Syrische vluchtelingen aan de grens doorgelicht en vervolgens doorgeleid naar opvangkampen, zoals Za’atari. De regering biedt Syrische vluchtelingen een de facto tijdelijke bescherming. UNHCR is bezig de registratieprocedures te versnellen en door middel van thuisbezoeken zijn bereik richting de vluchtelingen te verbreden. Hierdoor kunnen kwestbare vluchtelingen,

312 Vertrouwelijke bron. 313 Zie ook: Turkey: Ensure safety of Syrian refugees and access for national and international monitors, Amnesty International (12 juni 2012); Zie ook Veertig kilometer van de hel, Trouw (22 oktober 2012); Turkey: National authorities and the international community must act in partnership to meet the needs of Syrian refugees, Amnesty International (april 2013). 314 Strategy for enhancing the use of resettlement as a protection tool and durable solution for Syrian refugees, UNHCR (12 april 2013). 315 Syria Regional Refugee Response – Jordan, Lebanon, Iraq, Turkey, UNHCR (14 september 2012). Number of Syrian refugees triples to 112.000 since April, UN High Commissioner for Refugees (17 juli 2012); Syria’s children: a lost generation – crisis report March 2011 – March 2013, UNICEF (12 maart 2013). 316 Antwoord van de minister van Buitenlandse Zaken van 18 maart 2013 op vragen van het lid De Roon (PVV) over Turkse vluchtelingenkampen. 317 Turkije zet Syrische vluchtelingen uit kamp, Algemeen Dagblad (28 maart 2013); Turkije stuurt vluchtelingen terug naar Syrië, Trouw (29 maart 2013); Turquie: 600 réfugiés syriens expulsés, Le Figaro (28 maart 2013).

Pagina 52 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

zoals personen die medische hulp nodig hebben of gezinnen met een vrouw aan het hoofd, sneller in kaart worden gebracht.318

Meer dan 316.000 Syrische vluchtelingen genoten begin januari 2013 bescherming en humanitaire bijstand in Jordanië, inclusief 52.000 vluchtelingen die op registratie wachten. De helft van deze vluchtelingen zijn kinderen onder de achttien jaar. Ongeveer 148.000 vluchtelingen zijn geregistreerd in het Za’atari kamp. Plannen bestaan om een nieuw vluchtelingenkamp in Zarqa te openen. Veel vluchtelingen leven bij gastgezinnen in Amman, Ma’an en andere steden.319 In totaal werden op 12 maart 2013 285.198 vluchtelingen geregistreerd, terwijl 57.037 vluchtelingen op registratie wachten.320 Het totaal kwam daarmee op 342.235 vluchtelingen. 55% staat geregistreerd in Za’atari, 16% in Irbid en 13% in Amman.321 Midden februari 2013 waren ongeveer 40.000 vluchtelingen vaak vanwege de uitzichtloze situatie in opvangkampen voor vluchtelingen weer naar Syrië teruggekeerd.322 Deze tendens leek zich verder door te zetten.323 Het exacte aantal vluchtelingen in Jordanië fluctueert daardoor.

De Jordaanse regering houdt rekening met een aanwas van Syrische vluchtelingen tot 660.000 personen tegen eind 2013, met als onderliggende veronderstelling dat de crisis in Syrië aanhoudt en het Assad-regime niet in 2013 valt.324 Dit verwachte aantal vluchtelingen in Jordanië zou overeenkomen met 11% van de totale Jordaanse bevolking. Het bouwen van nieuwe vluchtelingenkampen lijkt onafwendbaar.325 De druk op de Jordaanse regering om de grenzen te sluiten neemt echter toe.326 Er waren demonstraties tegen de verdere opname van vluchtelingen.327

Vanuit verschillende observatiecentra langs de grens met Syrië volgen de Jordanian Armed Forces (JAF) via infrarood camera’s bewegingen aan de grens. De hele grens van 378 km wordt op deze manier bestreken.328 Het komt voor dat het Syrische leger mortieren op Jordaans grondgebied afvuurt en direct op vluchtende mensen schiet. Hierbij vallen soms gewonden aan Jordaanse zijde. Jordanië beschouwt deze incidenten als vergissingen en wil deze kwestie niet verder laten escaleren. Hoofddoelstelling is om bescherming en opvang te bieden aan vluchtelingen, niet om betrokken te raken in het conflict.329

3.3.4 Irak Hoewel sinds mei 2013 grensovergangen tussen Syrië en de Koerdische Autonome Regio selectief zouden zijn gesloten voor vluchtelingen afkomstig uit Syrië, worden er Syrische vluchtelingen, merendeels Syrische Koerden, opgevangen en doorgelicht door de regering van de Koerdische Autonome Regio. Burgers worden overgebracht naar het Domiz opvangkamp, waar zij worden geregistreerd en voorzien van basisvoorzieningen. Er zijn ook Syrische vluchtelingen in Al-Qaim en in stedelijke

318 Strategy for enhancing the use of resettlement as a protection tool and durable solution for Syrian refugees, UNHCR (12 april 2013). 319 Syria’s children: a lost generation – crisis report March 2011 – March 2013, UNICEF (12 maart 2013). 320 Vertrouwelijke bron. 321 Vertrouwelijke bron. 322 Vertrouwelijke bron. 323 Vertrouwelijke bron. 324 Vertrouwelijke bron. 325 Vertrouwelijke bron. 326 Iraq/Jordan/Turkey: Syrians blocked from fleeing war, Human Rights Watch (1 juli 2013). 327 Vertrouwelijke bron; In Jordan, tensions rise between Syrian refugees and host community, The Washington Post (22 april 2013); Jordan: Obama should press King on asylum seeker pushbacks, Human Rights Watch (21 maart 2013). 328 Vertrouwelijke bron. 329 Vertrouwelijke bron.

Pagina 53 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

gebieden in de centraal gelegen provincies. Plannen bestaan om meer opvangkampen in te richten voor Syrische vluchtelingen bij Erbil en Suleymaniya. UNHCR verschaft hulpverlening aan Syrische vluchtelingen in het opvangkamp Domiz.330 Na registratie krijgen de vluchtelingen van de Koerdische regering binnen een dag een verblijfsvergunning, waarmee zij zich zes maanden zonder obstakels in de Koerdische autonome provincie kunnen bewegen. Na deze zes maanden zal hun verblijfvergunning worden verlengd .331 332

Meer dan 105.000 geregistreerde Syrische vluchtelingen verblijven thans in Irak. Dit aantal is midden juli 2013 gestegen tot 160.000 mensen.333 Het merendeel van de Syrische vluchtelingen verblijft in twee kampen, Al-Qaim in de provincie Anbar en Domiz in de provincie Dohuk. Kinderen vormen de helft van de in deze kampen verblijvende vluchtelingen.334 335 De stroom Syrische vluchtelingen naar het noorden van Irak hield ook de afgelopen maanden aan.336 In augustus 2013 zouden naar schatting meer dan 30.000 mensen de grens met Iraaks Koerdistan zijn overgestoken.337

3.3.5 Libanon In Libanon worden personen die Syrië ontvluchten, door UNHCR geregistreerd. Zij zijn hoofdzakelijk gevestigd in stedelijke gebieden.338

Eind augustus 2013 telde UNHCR 700.000 vluchtelingen uit Syrië, verspreid over 1.400 locaties in Libanon. Dit betrof Syrische vluchtelingen die zich bij UNHCR ter registratie hadden gemeld. De verwachting bestaat dat in december 2013 dit aantal gegroeid zal zijn tot meer dan één miljoen Syrische vluchtelingen. Naast deze groep zouden zich naar schatting van de Libanese autoriteiten nog zo’n drie- tot vijfhonderdduizend Syriërs in Libanon bevinden, die zich (nog) niet bij UNHCR geregistreerd hebben. Het aantal Palestijnse vluchtelingen uit Syrië in Libanon was eind augustus 2013 opgelopen tot 80.000 personen. Zij vallen onder de verantwoordelijkheid van UNRWA.339

Al voor de toestroom van vluchtelingen afkomstig uit Syrië leefde 29% van de Libanese bevolking onder de armoedegrens. Deze 29% leeft in gebieden waar de toestroom van Syrische vluchtelingen het grootst is. Naar schatting van UNHCR is inmiddels sprake van een groep van rond de 1,2 miljoen kwetsbare Libanezen, van wie de situatie is verslechterd door de crisis in buurland Syrië.340

330 Strategy for enhancing the use of resettlement as a protection tool and durable solution for Syrian refugees, UNHCR (12 april 2013). 331 The Syrian urban refugee problem in northern Iraq, Integrated Regional Information Networks (IRIN) (24 juli 2013). 332 Vertrouwelijke bron. 333 Oorlog Syrië grootste ramp in decennia, Leeuwarder Courant (18 juli 2013). 334 Syria’s children: a lost generation – crisis report March 2011 – March 2013, UNICEF (12 maart 2013). 335 Vertrouwelijke bron. 336 Iraq: 40.000 Syrian refugees flee into Kurdistan Region over past five days, Inter-Agency regional response for Syrian refugees (15-21 augustus 2013); Thousands of Syrians flee into Iraq’s Kurdistan region, major influx continuing, UN High Commissioner for Refugees (20 augustus 2013). 337 Stroom Syriërs naar Irak houdt aan, Reuters/ANP (20 augustus 2013); Syrian Kurds battle al-Qaida-linked rebel faction, AP (20 augustus 2013); Syrian Kurds’ flight drags Iraq deeper into neighbor’s war, Reuters (20 augustus 2013); Iraq’s Kurdistan region sets quota for Syrian refugees: aid agencies, Reuters (20 augustus 2013); Koerden ontvluchten geweld en armoede in Syrië, Trouw (22 augustus 2013); Syrische Koerden vluchten massaal naar Irak, Nederlands Dagblad (20 augustus 2013). 338 Strategy for enhancing the use of resettlement as a protection tool and durable solution for Syrian refugees, UNHCR (12 april 2013). 339 Vertrouwelijke bron. 340 Vertrouwelijke bron; Too close for comfort: Syrians in Lebanon, International Crisis Group (13 mei 2013); Crisis in Lebanon: camps for Syrian refugees?, Forced Migration Review, issue 43 (mei 2013).

Pagina 54 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Uit betrouwbare bronnen viel op te maken dat de Libanese autoriteiten hun beleid ten aanzien van toelating van Syrische vluchtelingen, en vooral van Palestijnse vluchtelingen uit Syrië, hebben aangescherpt teneinde selectiever Syrische vluchtelingen toe te laten.341 Vooral Palestijnse vluchtelingen uit Syrië zouden slachtoffer worden van deze aanscherping van het Libanese grensbeleid.342

Libanon is geen partij bij het Vluchtelingenverdrag. Syrische vluchtelingen krijgen op basis van een bestaande bilaterale overeenkomst tussen Libanon en Syrië een vergunning tot verblijf voor de duur van zes maanden, waarna deze voor nog een periode van zes maanden kan worden verlengd.343

3.3.6 Egypte In Egypte leven Syrische vluchtelingen in Groot-Caïro, Alexandrië en andere stedelijke centra. Zij worden geregistreerd bij UNHCR Caïro en ontvangen een registratiecertificaat, op grond waarvan zij de facto tijdelijke bescherming genieten.344 Eind december 2012 nam het aantal Syriërs dat naar Egypte vluchtte, aanzienlijk toe. Volgens UNHCR zouden er thans 90.000 asielzoekers afkomstig uit Syrië in Egypte zijn, geregistreerd of in het proces van registratie.345 Sinds Egyptische militairen op 3 juli 2013 de Egyptische president Mohammed Morsi uit zijn ambt hebben gezet en de regerende Moslimbroederschap verbood, zijn de regels met betrekking tot de binnenkomst van Syriërs in Egypte gewijzigd. Vanaf 8 juli 2013 moeten Syriërs beschikken over inreisvisa en een betrouwbaarheidsverklaring, alvorens het land te mogen inreizen.346 347 Volgens Amnesty International zouden in augustus 2013 41 Syriërs en Palestijnen, onder wie ten minste dertien kinderen en tien vrouwen, vanuit Egypte naar Turkije en Libanon zijn teruggestuurd.348

De militaire interventie in Egypte van het leger tegen de Egyptische Moslimbroederschap begin juli 2013 had ook consequenties voor de Syrische oppositie. De Egyptische autoriteiten voerden op 8 juli 2013 visumplicht in voor Syrische burgers. Onder de Syrische burgers die op 8 juli 2013 de toegang tot Egypte werd geweigerd, bevond zich ook Haithem Al-Maleh, een belangrijk Syrisch oppositieleider.349

3.3.7 Libië Het merendeel van de Syrische gemeenschap in Libië, door de Libische overheid geschat op 110.000 personen, zou de laatste achttien maanden zijn aangekomen. Hoewel de toestroom van Syriërs naar Libië eerst veel lager was dan de aantallen Syriërs die in de buurlanden van Syrië terechtkwamen, nam deze geleidelijk aan snel toe aan het einde van de Libische revolutie in oktober 2011. In de beginperiode konden Syriërs met een geldig paspoort zonder visum Libië binnengaan. Sinds de aanval op de Amerikaanse ambassade in Benghazi in september 2012 zijn de regels echter verscherpt. Alleen gezinnen worden nog tot Libisch grondgebied toegelaten.

341 Lebanon: Palestinians fleeing Syria denied entry, Human Rights Watch (8 augustus 2013); Iraq/Jordan/Turkey: Syrians blocked from fleeing war, Human Rights Watch (1 juli 2013).. 342 Vertrouwelijke bron. 343 Vertrouwelijke bron. 344 Strategy for enhancing the use of resettlement as a protection tool and durable solution for Syrian refugees, UNHCR (12 april 2012). 345 Egypt: Arrests of Syrians raise deportation fears, Human Rights Watch (25 juli 2013). 346 UNHCR concerned at arbitrary detention of Syrian refugees in Egypt, UN High Commissioner for Refugees (26 juli 2013); Syrian refugees caught up in Egypt’s turmoil, Integrated Regional Information Networks (IRIN) (19 juli 2013); Egypt turns away Syrians, Amnesty International (10 juli 2013); Egypt: Do not return asylum seekers to Syria, Human Rights Watch (10 juli 2013). 347 Egypt: Arrests of Syrians raise deportation fears, Human Rights Watch (25 juli 2013). 348 Egypt deports Syria refugees, Amnesty International (6 september 2013). 349 Premier oppositie Syrië weg, NRC Handelsblad (9 juli 2013).

Pagina 55 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

In de praktijk blijft het volgens een bron mogelijk met behulp van smokkelaars tegen betaling van US$ 500 Libië binnen te komen.350

3.4 Activiteiten internationale organisaties In Syrië zijn diverse internationale (hulp)organisaties actief. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), de International Organisation of Migration (IOM), het United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA)351 en het International Committee of the Red Cross (ICRC) zijn de internationale organisaties, die zich in Syrië elk binnen hun eigen mandaat met het vluchtelingenprobleem bezighouden.

Syrië is geen partij bij het Vluchtelingenverdrag van Genève (1951) en het Protocol (1967); ook kent het land geen eigen nationale asielwetgeving. De Syrische regering biedt tijdelijke bescherming en opvang aan vluchtelingen352 en werkt samen met UNHCR als het gaat om opvang en bescherming van vluchtelingen. Een uitzondering hierop vormen de Ahwazi’s (Arabische inwoners van Iran). Verschillende Ahwazi’s die door UNHCR als vluchteling waren erkend, werden gedetineerd en gedeporteerd naar Iran. In tegenstelling tot voorgaande jaren vonden er in de verslagperiode voor zover bekend geen deportaties van Ahwazi’s naar Iran plaats. Betrokkenen werden na verhoor in vrijheid gesteld en sommigen zijn door UNHCR hervestigd. Voor zover bekend zijn er geen officiële nationale niet-gouvernementele organisaties in Syrië, die zich bezighouden met de opvang van vluchtelingen en ontheemden.

Sinds medio 2001 is IOM officieel vertegenwoordigd in Syrië. IOM houdt zich vooral bezig met de logistieke afhandeling van de diverse hervestigingsprogramma’s van de Amerikaanse, Canadese en Australische ambassades in Damascus.

Ook het ICRC houdt zich indirect met de positie van vluchtelingen bezig. Het ICRC is verantwoordelijk voor het faciliteren van contacten tussen de bevolking van de Golan-hoogvlakte aan de Syrische kant van de Golan en het door Israël bezette gedeelte van de Golan. Ook geeft het ICRC reisdocumenten uit aan vluchtelingen, die via hervestigingsprogramma’s naar Europa of Noord-Amerika vertrekken. Hoewel het ICRC tot het merendeel van de gebieden, waar militaire activiteiten plaatsvinden, toegang heeft, is dit niet tot de zwaarst door oorlogsgeweld getroffen gebieden, en ook niet altijd. Het ICRC werkt nauw samen met de Syrische Rode Halve Maan bij het verlenen van noodhulp.

3.5 Standpunt UNHCR inzake terugkeer naar Syrië Gelet op de huidige situatie in Syrië is UNHCR van mening dat (gedwongen) terugkeer van Syrische ingezetenen, inclusief van hen waarvan het asielverzoek is afgewezen, momenteel niet wenselijk is.353

350 Syrians seeking refuge in Libya, IRIN (23 mei 2013). 351 Zie ook het algemeen ambtsbericht Syrie/Palestijnen van 31 januari 2002. 352 Syrië spreekt stelselmatig van ontheemden en niet van vluchtelingen, niet alleen omdat het land geen partij is bij het VN-Vluchtelingenverdrag van l951, maar vooral om te benadrukken dat de gastvrijheid met name jegens de talrijke Irakezen van tijdelijke aard is; de Palestijnse vluchtelingen van 1948 (uitgegroeid tot een half miljoen) zijn er na bijna zestig jaar nog. 353 International Protection Considerations with regard to people fleeing the Syrian Arab Republic, Update 1, UNHCR (december 2013); Protection of Syrians in the EU – UNHCR’s paper for the informal JHA Council, Vilnius, 18 July 2013).

Pagina 56 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

4 Literatuur

Voor dit algemeen ambtsbericht is gebruikgemaakt van de volgende openbare bronnen:

Agence France Presse (AFP)

Amnesty International - Egypt deports Syria refugees (6 september 2013) - Syria : UN team must get full access to investigate ‘chemical weapons’ claim (21 augustus 2013) - Syrian authorities determined to silence activists with bogus ‘terrorism’ charges (20 augustus 2013) - Enforced disappearances of Palestinian man (19 augustus 2013) - Men subjected to enforced disappearance (16 augustus 2013) - Egypt means to deport refugees, children (13 augustus 2013) - Aleppo satellite images show devastation, mass displacement one year on (7 augustus 2013) - Syria : Civilians in Al-Bayday and Banias exposed to summary executions (26 juli 2013) - Syria : Stop extrajudicial executions of civilians for military gains (26 juli 2013) - Egypt turns away Syrians (10 juli 2013) - Syrian activists held on spurious ‘terrorism’ charges face prolonged detention (26 juni 2013) - Syrian medical volunteer held incommunicado (21 juni 2013) - Syria – no respite for the millions displaced by the conflict (20 juni 2013) - Syria’s internally displaced – ‘The world has forgotten us’ (20 juni 2013) - People on the move: the impact of Syria’s conflict, as feldt from afar (24 mei 2013) - Amnesty International Annual Report 2013 – Syria (23 mei 2013) - People on the move : ‘For many displaced Syrians, going back home is out of the question (22 mei 2013) - Fear for safety of human rights lawyer abducted in Syria (21 mei 2013) - Syria : Rights activists face terrorism charges (17 mei 2013) - Journalists targeted in ongoing conflict in Syria (3 mei 2013) - Shooting the messenger – journalists targeted by all sides in Syria (3 mei 2013) - Syria must reveal fate of missing child feared to be at risk of torture (29 april 2013) - More than 1.3 million refugees from Syria in dire need of increased international support (24 april 2013) - Turkey : National authorities and the international community must act in partnership to meet the needs of Syrian refugees (april 2013) - Red Crescent volunteer held incommunicado (15 april 2013) - Keep up international pressure against abuses in Syria (26 maart 2013) - Refugees dying on dangerous routes to asylum in Europe (20 maart 2013) - Enforced disappearance of three Syrian men (15 maart 2013)

Pagina 57 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

- From days of rage to raging conflict – two years of turmoil in Syria (15 maart 2013) - Snapshot of Syria – UN must take urgent action to ensure justice for victims of gross abuses (14 maart 2013) - Syria : Summary killings and other abuses by armed opposition groups (14 maart 2013) - Syria : Government bombs rain on civilians (14 maart 2013) - Men in video ‘confessions’ feared tortured (12 maart 2013) - Prosecutor denies holding Syrian lawyer (20 februari 2013) - Protection of minorities must take priority in Syria transition (10 januari 2013)

Associated Press (AP)

Central Intelligence Agency (CIA) - World Factbook – Syria (Washington, 26 augustus 2013)

Committee to Protect Journalists - Two French journalists reported missing in Syria (7 juni 2013) - Syrian correspondent killed by sniper fire (28 mei 2013) - Kidnapped Ukrainian journalist reported free in Syria (11 maart 2013) - French photographer killed in Syria’s Idlib province (25 februari 2013) - Attacks on the press in 2012 – Syria (14 februari 2013)

Forced Migration Review - Crisis in Lebanon: camps for Syrian refugees?, issue 43 (mei 2013)

Freedom House - Freedom in the world 2013 – Syria (9 mei 2013) - Freedom of the press 2013 – Syria (24 juli 2013)Friedrich Ebert Stiftung - The Alawite dilemma in Homs – survival, solidarity and the making of a community (maart 2013)

Home Office, UK Border Agency - Operational Guidance Note – Syria (15 januari 2013) - Country of origin information report – Syria (Londen, 15 august 2012)

Human Rights Watch - You can still see their blood – Executions, indiscriminate shootings, and hostage taking by opposition forces in Latakia countryside (11 oktober 2013) - Syria: Political detainees tortured, killed – Inside the black hole (3 oktober 2013) - Syria: Witnesses describe alleged chemical attacks (21 augustus 2013) - Lebanon: Palestinians fleeing Syria denied entry (8 augustus 2013) - Syria: Ballistic missiles killing civilians, many children (5 augustus 2013) - Egypt: Arrests of Syrians raise deportation fears (25 juli 2013) - Syria: Security Council should demand humanitarian access (15 juli 2013) - Egypt: Do not return asylum seekers to Syria (10 juli 2013) - Syria: Counterterrorism Court used do stifle dissent (1 juli 2013) - Iraq/Jordan/Turkey: Syrians blocked from fleeing war (1 juli 2013)

Pagina 58 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

- Syria: Detention and abuse of female activists (24 juni 2013) - Nearly 93,000 people killed in ‘vicious’ Syria conflict – UN human rights chief (13 juni 2013) - Syria: Agencies should send aid where most needed (12 juni 2013) - Safe no more – students and schools under attack in Syria (juni 2013) - Syria: Visit reveals torture chambers (17 mei 2013) - Syria: New air, missile strikes kill civilians (26 april 2013) - Lebanon/Syria: End indiscriminate cross-border attacks (22 april 2013) - Syria: Aerial attacks strike civilians (10 april 2013) - Syria: Death from the skies – deliberate and indiscriminate air strikes on civilians (10 april 2013) - Jordan: Obama should press King on asylum seeker pushbacks (21 maart 2013) - HRW claims Syria’s use of cluster bombs growing (16 maart 2013) - Syria: Mounting casualties from cluster munitions (16 maart 2013) - Syria: Unlawful missile attacks kill more than 140 (26 februari 2013) - Syria: Activist dies in jail, second feared dead (22 februari 2013) - Syria: Authorize cross-border humanitarian aid (11 februari 2013) - The new Syria will need human rights, not reprisals (4 februari 2013) - Syria: Attacks on religious sites raises tensions (23 januari 2013) - World report 2013 – Syria (31 januari 2013)

Immigration and Refugee Board of Canada - Syria: The situation of Shias and Alawites, including treatment by authorities and insurgents; whether insurgents consider Shias and Alawites to be loyal to President Al-Assad (March 2011 – May 2013) (3 juni 2013) - Syria: Requirements and procedures to obtain a passport from abroad, specifically for a Syrian citizen living in Jordan as a temporary resident; information contained in the passport (2012) (21 mei 2013) - Syria: The situation of christians, including acts of violence against them; positions held by christians in president Al-Assad’s regime (July 2012 – January 2013) (24 januari 2013)

Institute for War and Peace Reporting - Central Asian recruits for Syrian conflict (28 juni 2013) - Syrian conflict casts long shadow over Iraq (1 mei 2013)

Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC) - Global overview 2012: people internally displaced by conflict and violence - Syria (29 april 2013)

International Committee of the Red Cross (ICRC) - Syria: Heavy fighting in Aleppo plagues lives of hundreds of thousands (21 maart 2013) - Syria: Two years on, immense suffering with no end in sight (15 maart 2013) - Annual Report 2012 – Syrian Arab Republic

International Crisis Group - Anything but politics: The state of Syria’s political opposition (17 oktober 2013)

Pagina 59 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

- Syria’s metastasising conflicts (27 juni 2013) - Too close for comfort: Syrians in Lebanon (13 mei 2013) - Blurring the borders: Syrian spillover risks for Turkey (30 april 2013) - Syria’s Kurds: a struggle within a struggle (22 januari 2013)

International Federation for Human Rights (FIDH) - The Syrian refugee crisis: a sword of Damocles over the region (21 juni 2013) - Syria: A lawyer dies under torture, dozen of others linger in prison (24 april 2013)

International Herald Tribune

International Organization for Migration (IOM) - Emergency Appeal: Syria Crisis, January – June 2013 (januari 2013)

Integrated Regional Information Networks (IRIN) - The Syrian urban refugee problem in northern Iraq (24 juli 2013) - Syrian refugees caught up in Egypt’s turmoil (19 juli 2013) - Behind the scenes of the ‘most complex’ refugee operation in the world (9 juli 2013) - Analysis: Sectarian violence triggers Sunni-Alawi segregation in Syria (24 juni 2013) - For some, the best bad choice: returning from refuge to Syria (10 juni 2013) - Policy or happenstance? Jordan’s dwindling Syrian refugee arrivals (9 juni 2013) - Syrians seeking refuge in Libya (23 mei 2013) - Coffee and patience: a day in the life of a family hosting Syrian refugees (8 mei 2013) - Analysis: Towards increased services for Syrian survivors of sexual violence (8 mei 2013)

Jamestown Foundation - Chechen leader takes up the cause of ethnic kin in Syria (16 augustus 2013) - Influence of Chechen leader of North Caucasian fighters in Syria grows (9 augustus 2013) - Turkey: Trapped at the gates of Syria? (8 augustus 2013) - Kurdish rebels look to form transitional government in Syria (24 juli 2013) - Syrian Jihadists struggle for supremacy in the armed opposition (24 juli 2013) - Turkey’s counterterrorism respons to the Syrian crisis (12 juli 2013) - Hezbollah devises strategy to deal with Syrian fallout (12 juli 2013) - The tribal factor in Syria’s rebellion: a survey of armed tribal groups in Syria (27 juni 2013) - Shiite enclaves north of Aleppo becoming staging grounds for Hezbollah’s next offensive (19 juni 2013) - Syrian Turkmen join opposition forces in pursuit of a new Syrian identity (30 mei 2013) - Lebanese salafist cleric organizes militia forays into Syria (17 mei 2013) - A divided society: The impact of the Syrian crisis on Lebanon (8 maart 2013)

Pagina 60 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

Kino, Nuri - Between the barbed wire (januari 2013)

Le Monde

Nederlands Dagblad nrc.next

Open Doors - Vulnerability assessment of Syria’s christians (juni 2013)

Oxford Analytica - UN resolution will not prevent Syria military strikes (26 september 2013) - Iran will seek to limit response to US Syria strike (4 september 2013) - Limited US strike will not tip balance in Syria (2 september 2013) - US action on Syria will be deliberately constrained (30 augustus 2013) - UK veto will not deter US or French action in Syria (30 augustus 2013) - Syria’s multiplying conflicts set to prolong stalemate (7 augustus 2013) - Syrian Kurdish self-rule bid opens new battle front (2 augustus 2013) - Foreign aid will keep Syria’s war economy afloat (15 juli 2013) - Syrian Muslim Brotherhood’s impact depends on Riyadh (10 juli 2013) - Prospects 2013 Q3: Middle East (6 juni 2013) - Lebanon: Hezbollah Syria role risks Lebanese stability (29 mei 2013) - Syria: Peace hinges on military balance, not diplomacy (24 mei 2013) - Lebanon: Hezbollah’s next battle after Al-Qusayr (24 mei 2013) - Resilient Syrian regime can battle on for years (16 mei 2013) - Syria’s sectarian conflict risk regional stability (24 april 2013) - Syria: Army counter-offensive signals lengthy end-game (22 april 2013) - Syria: Diplomatic and military impasse prevails (18 april 2013) - Syria/Iraq: Al-Qaida has new opportunity to regenerate (9 april 2013) - Hezbollah’s Syrian gamble could prove costly (4 april 2013) - Syria’s jihadists are poised to exploit aid vacuum (26 maart 2013) - Rifts and funding shortages hinder Syrian opposition (5 februari 2013) - Syria: Opposition shift on talks boosts its legitimacy (4 februari 2013) - Divisions and lack of arms block Syrian rebel campaign (31 januari 2013)

Radio Free Europe/Radio Liberty

Reformatorisch Dagblad

Reporters without Borders - Triple abduction: three Syrian TV employees kidnapped 40 km north of Aleppo (31 juli 2013) - Another abduction: Polish photojournalist kidnapped in Idlib province (25 juli 2013) - Thirty-three professional and citizen journalists killed since March 2011 (7 juli 2012)

Pagina 61 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

- Analysis: Hard choices: When the Syria aid response runs out of money (11 juni 2013) - Deteriorating health of arbitrarily detained human rights lawyer Khalil Ma’touq (5 juni 2013) - Two more foreign reporters missing, war’s collateral victims (2 mei 2013) - The enemies of internet 2013 – Syria (15 maart 2013) - Press Freedom Index 2013 - Abduction of journalists becoming increasingly common (29 januari 2013)

Reuters

Safe the children - Childhood under fire – the impact of two years of conflict in Syria (13 maart 2013)

Stratfor – Global Intelligence – Geopolitical Diary - Syria: New MB political party reportedly to have christian deputy leader (11 november 2013) - Syria: Al Qaeda’s Front Group overextends itself (4 oktober 2013) - Bloody Syria (4 oktober 2013) - Obama’s Syria dilemma (10 september 2013) - What Saudi Arabia and Turkey want in the Syria conflict (6 september 2013) - Syria: A renewed focus on arming the rebels (6 september 2013) - Syria: How U.S. military action could alter the civil war (6 september 2013) - Rising violence in Iraq (5 september 2013) - Syria and Byzantine strategy (4 september 2013) - Iran: Managing U.S. military action in Syria (4 september 2013) - The limits of European involvement in a Syria intervention (3 september 2013) - Obama’s tightrope walk (3 september 2013) - Russia’s view on the possible Syria intervention (29 augustus 2013) - Taking on Syria’s air defense network (28 augustus 2013) - Rumors and disinformation ahead of a Syria intervention (28 augustus 2013) - Obama’s credibility dilemma on Syria (28 augustus 2013) - The Syrian conflict and converging interests (28 augustus 2013) - Regional effects of a U.S. intervention in Syria (27 augustus 2013) - Syria: A comprehensive look at the options for intervention (27 augustus 2013) - The U.S. prepares for an intervention in Syria (27 augustus 2013) - U.S. military options in Syria (26 augustus 2013) - Obama’s bluff (26 augustus 2013) - U.S. naval update map: Aug. 15, 2013 - Syrian civil war update: rebels rely on regime weapons (6 augustus 2013) - Syria: Options for securing chemical weapons (24 juli 2013) - Turkey’s problems grow with a Syrian Kurdish move for autonomy (19 juli 2013) - Global arms markets as seen through the Syrian lens (25 juli 2013) - Kurdish separatism in Syria (19 juli 2013) - Syria: Government forces intensifying their offensive (3 juli 2013) - Obstacles to a Syrian regime victory in Aleppo (17 juni 2013)

Pagina 62 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

- Syrian rebels’ opportunities despite Homs offensive (10 juni 2013) - Understanding Jordan’s policy on Syria (6 juni 2013) - Syria: Conflict over supply routes spreads (30 mei 2013) - Jihadists seek a new base in Syria and Iraq (28 mei 2013) - In the Syrian civil war, Kurds and Sunni rebels increasingly clash (20 mei 2013) - The challenges of U.S. – Russian diplomacy on Syria (14 mei 2013) - Syria: Unintended consequences of Israeli airstrikes (6 mei 2013) - The acute jihadist threat in Europe (4 april 2013) - The complex nature of arming Syrian rebels (15 maart 2013) - Another northern city falls to the Syrian rebels (5 maart 2013) - Syria: Sunni Arabs and Kurds temporarily align against the regime (19 februari 2013) - Syria: The air force’ importance to the regime (19 februari 2013) - In Syria, a possible decision point for Alawite troops (18 februari 2013) - Syrian opposition groups compete for influence (12 februari 2013) - The consequences of intervening in Syria (31 januari 2013) - Israel: An airstrike at the Syria-Lebanon border (30 januari 2013)

The New York Times

UNICEF - Syria’s children: a lost generation? – crisis report March 2011 – March 2013

United Kingdom Foreign & Commonwealth Office - Human Rights and Democracy – The 2012 Foreign & Commonwealth Office Report – Syria (15 april 2013)

United Nations Children’s Fund (UNICEF) - Syria’s children: a lost generation – crisis report March 2011 – March 2013 (12 maart 2013)

UNHCR - A million children are now refugees from Syria crisis (23 augustus 2013) - Thousands of Syrians flee into Iraq’s Kurdistan region, major influx continuing (20 augustus 2013) - Inter-Agency regional response for Syrian refugees (15-21 August 2013) - UNHCR Syria update, issue 9 (24 mei – 6 juni 2013) - UNHCR registration trends for Syrians – weekly statistics (16 mei 2013) - Assistance to Syrian refugees outside of camps in Jordan (9 mei 2013) - Refugee fact sheet, UNHCR Syria (mei 2013) - Strategy for enhancing the use of resettlement as a protection tool and durable solution for Syrian refugees (12 april 2013) - Syria conflict contributing to rising asylum claims in industrialized countries (20 maart 2013) - UNHCR’s helping hand for pregnant refugees and others in need of care (18 maart 2013) - Syrians in Jordan: A community of refugees flowers in the desert (13 maart 2013)

Pagina 63 van 64 Algemeen ambtsbericht Syrië december 2013

- UNHCR welcomes Turkey’s registration of Syrians in urban areas (11 maart 2013) - Syrians in Jordan: preventing the most vulnerable from falling through the cracks (7 maart 2013) - The Syrian catastrophe: socioeconomic monitoring report – first quarterly report (januari – maart 2013) - UNHCR Global Report 2012 – Syrian Arab Republic - International protection considerations with regard to people fleeing the Syrian Arab Republic, Update I (december 2012) - Protection of Syrians in the EU – UNHCR’s paper for the Informal JHA Council, Vilnius, 18 July 2013

UN News Service

UN Human Rights Council - Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, A/HRC/23/58 (4 juni 2013) - Report of the Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances, A/HRC/22/45 (28 januari 2013)

UNRWA

UN Security Council - Children and armed conflict – Report of the Secretary-General, A/67/845- S/2013/245 (15 mei 2013) - Sexual violence in conflict – Report of the Secretary-General, A/67/2013- S/2013/149 (14 maart 2013) - Report of the Secretary-General on the implementation of Security Council resolution 2043 (2012), S/2012/523 (6 juli 2012)

UN System - Humanitarian Assistance Response Plan (1 January – 30 June 2013 – Government of the Syrian Arab Republic (19 december 2012) - Refugee Response Plan for Syrian Refugees – January to June 2013 (12 december 2012)

US Congressional Research Service - Syria’s chemical weapons: issues for Congress (14 juni en 30 juli 2013) - Armed conflict in Syria: U.S. and international response (22 april en 14 juni 2013)

US Department of State - 2013 Trafficking in persons report – Syria (19 juni 2013) - Country Reports on Terrorism 2012 – State Sponsors of Terrorism: Syria (30 mei 2013) - Syria 2012 International Religious Freedom Report (20 mei 2013) - 2012 Country Reports on Human Rights Practices – Syria (19 april 2013)

Pagina 64 van 64