Elektromobilność W Miastach Rynek Autobusów 2018

ZAMÓW DARMOWĄ E-PRENUMERATĘ NA www.truck-van.pl/gratiss Nakład: 11 000 egz.

MARZEC 3/2019 (90) Cena: 5,50 (w tym 5% VAT) Elektromobilność w miastach Rynek autobusów 2018

Poczta Ford Polska Tourneo testuje elektryczne Custom Za kulisami pojazdy Pojemny Nowości dostawcze i zwrotny w komponentach

SPIS | TREŚ CI | Przedwyborcze AUTOBUSY RYNEK połechtanki?

6 | Boom na mieście Nowoczesne, klimatyzowane, ciche, bezemisyjne, punktualne, wygodne – miejskie auto- 14 | Potencjalna synergia busy. W tym roku mieszkańcy miast powinni odczuć wyraźnie poprawę warunków podró- żowania. Sporo nowoczesnych autobusów nam przybyło w zeszłym roku i w tym ma być pod 16 | Energia krąży tym względem też nie najgorzej. Dobrze, że co jakiś czas politycy muszą pomyśleć o swoim | Elektrobus w cieniu kotła losie i przypomnieć sobie o potrzebach wyborców. 18 W 2018 r. mieliśmy wybory samorządowe. Teraz rozkręca się kampania przed wyborami do Europarlamentu. Więc jest okazja, żeby tym razem zająć się „wykluczeniem komunika- NAPĘ DY ALTERNATYWNE cyjnym”. To ważny temat dla mieszkańców ma- 20 | Z wodorem czy bez? łych gmin, którzy często stają się ich niewolnika- MINI mi. Autobusy dociera- ją tam tylko kilka razy 25 | Małe gabaryty, dziennie, a w weekendy dużo zrozumienia często wcale. A nie każdy może poruszać się, z róż- nych przyczyn, własnym TECHNOLOGIE samochodem. Warto roz- KOMPONENTY wiązać ten problem, choć nagły wzrost tempa dzia- 28 | Elektrycznie, czyli jak? łań nad tym projektem, może zaskakiwać. „Rząd ma obowiązek ZARZĄDZANIE likwidować wykluczenie TELEMATYKA komunikacyjne w gminach i powiatach. Do połowy kwietnia zakończą się prace nad ustawą przywracającą połączenia komunikacyjne tam, gdzie zostały zlikwidowane, a do połowy 32 | Rozwiązania Big Data maja podpis złoży prezydent” – zapowiedział Andrzej Adamczyk, minister infrastruktury. optymalizują zużycie paliwa Działania w tym kierunku mają się opierać o dwa fi lary: fundusz dróg samorządowych oraz przywrócenie połączeń komunikacyjnych tam, gdzie zostały one zlikwidowane na skutek braku rentowności przewoźników. Nie oznacza to jednak powrotu państwowych PRODUKT PKS-ów. Gminy i powiaty będą organizować przetargi na przewozy lokalne, w których każdy NACZEPY przewoźnik będzie mógł startować. Wsparcie dla przewozów mają otrzymać te gminy, które zapewnią, że co najmniej 70% kursów na ich terenie, będzie miała charakter użyteczności 34 | Dobry start publicznej. Skłonić samorządy do tworzenia nowych linii autobusowych mają dopłaty do przewozów – ok. 60–80 gr/km – realizowane z budżetu państwa. Jeżeli rzeczywiście udałoby się przywrócić dawno zamknięte linie autobusowe, fi rmy SERWIS przewozowe miałyby więcej pracy i oznaczałoby to większy popyt nie tylko na minibusy, CZĘŚCI ZAMIENNE ale również na autobusy międzymiastowe, które obecnie nie cieszą się zbytnim zainteresowaniem nabywców. Komunikacja publiczna odgrywa dużą rolę społeczną, dlatego 36 | Jakość ma znaczenie warto inwestować w tego typu projekty. Pytanie tylko, czy politycy staną na wysokości zadania?  NAPRAWA Katarzyna Dziewicka | e-mail: [email protected] 38 | Oszczędność czasu i materiałów Miesięcznik Truck & Van & tel. 22 213 88 28, fax 22 205 07 57 TTruckruck VVanan [email protected], www.truck-van.pl, ISSN 2082-9795 DOSTAWCZE Wydawca Dział reklamy i marketingu ELEKTRYCZNE Mirosław Ganiec Jarosław Dynek – tel. 694 725 118, [email protected] tel. 502 532 575, [email protected] Krystyna Koch – tel. 515 444 589, [email protected] 40 | Rekonesans Redaktor naczelny Marcin Marczuk – tel. 513 432 305, [email protected] Katarzyna Dziewicka Redakcja i współpraca: Damian Dziewicki, Jan Getter, tel. 691 311 680, [email protected] Michał Kij, Marcin Lewandowski TEST Prenumerata Nakład 11 000 egzemplarzy tel. 22 213 88 28, fax 22 205 07 57 42 | Nowy, lepszy Tourneo [email protected] Druk Drukarnia Edit, tel. 22 872 95 08 Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo do redagowania i skracania tekstów.

Wydawnictwo KMG Media Sp. z o.o. OSOBOWE KMG media ul. J. Malczewskiego 17a, 05-820 Piastów, tel. 22 / 213 88 28, fax 22 / 205 07 57 TEST NIP: 522 294 09 47, REGON: 142231181, KRS: 0000348328, Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy KRS POZNAJ NASZE TTruckruck&VVaan 46 | Golden R-Line WSZYSTKIE AKTYWNOŚCI: www.truck-van.pl

4 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019

AUTOBUSY | RYNEK | Boom na mieście W 2018 r. rynek autobusów poszybował w górę. Wybory samorządowe, ustawa o elektromobiności i dofinansowanie zakupu niskoemisyjnych pojazdów to główne czynniki, które przyczyniły się do zeszłorocznego rekordu.

Od lipca 2018 r. 38 przegubowych Solarisów Urbino 18 z konwencjonalnym napędem wozi pasażerów w Krakowie.

| Tekst: KD | Zdjęcia: M. Kij, MAN, Mercedes, Scania, Solaris, Volvo | Źródło: PZPM, analizy JMK na podstawie danych Centralnej Ewidencji Pojazdów (MZW) |

ynek autobusów od samego począt- ku 2018 r. charakteryzował się spo- Rejestracje nowych autobusów w Polsce w latach 2013–2018 rą dynamiką. W efekcie zarejestro- R 3000 2706 wano 2706 autobusów, o ponad 18% więcej

niż przed rokiem. To absolutny rekord na 2500 2292 przestrzeni ostatnich lat. Od 2013 r. rynek 1987 2000 praktycznie podwoił swoją wielkość. 1772 1473 1500 1387

Roszada 1000

Od lat liderem polskiego rynku autobusów 500 jest Mercedes. W minionym roku zareje- 0 strowano 1122 autobusów tej marki, o po- 2013 2014 2015 2016 2017 2018 nad 5% więcej niż rok wcześniej. Sukces Źródło: PZPM niemiecki producent zawdzięcza przede wszystkim świetnym wynikom w katego- Rejestracje nowych autobusów w Polsce w latach 2017–18 r. rii MINI (o dmc poniżej 8 t), gdzie również z podziałem na segmenty od lat jest liderem. W efekcie Mercedes 1200 1057 zdobył ponad 41% rynku (–5,1 pkt.%). 1104 1152 Drugie miejsce, również tradycyjnie, na- 900 858 leżało do Solarisa, który w 2018 r. dostar- 723 770

czył wyłącznie autobusy miejskie o dmc 600 powyżej 8 t – 414 szt., czyli o 16 szt. mniej Mini (dmc do 8 t) 347 384 367 Miejskie niż przed rokiem (–3,7%). Do producenta 300 Midzymiastowe z Bolechowa należało 15,3% (–3,5 pkt. %) Turystyczne 56 85 83 rynku. Na trzecie miejsce z czwartego 0 wskoczył w minionym roku MAN ze sprze- 2016 2017 2018 dażą na poziomie 252 szt. (+142 szt. / +129%), Źródło: PZPM

6 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | RYNEK | AUTOBUSY

/ +4,6%), co przełożyło się na 6,8% udział Rejestracje nowych autobusów w Polsce w latach 2017–2018 w rynku (–0,9 pkt. %). Największą dynamikę w podziale na marki wzrostu odnotowały: Autosan (+593%) z 15 szt. 1200 w 2017 na 104 szt. w 2018 r., Temsa (+475%) z 4 na 23 oraz Ursus (+286%) z 14 na 54 szt. 1121 2017 900 2018 1066 600 Miejska ofensywa W minionym roku zmieniła się struktura 435

300 414 rynku. W 2017 r. najwięcej zarejestrowano 252 104 102 69 56 65 54 59 54 53 183 37 50 43 25 38 26 29 175 23 21 autobusów segmentu MINI (1057), a w 2018 15 151 8 13 14 10 9 8 6 5 4 3 1 2 0 0 0 110 0 90 na rynku dominowały pojazdy miejskie. VDL SOR Opel Ford BMC MAN

Irizar W sumie zarejestrowano ich 1145 (MINI Iveco Isuzu Setra Volvo Ursus Scania Solaris Otokar TEMSA Karsan Renault Neoplan Autosan – 1104 szt.), o prawie 50% więcej niż przed Mercedes

Volkswagen rokiem. Głównym motorem napędowym Źródło: analizy JMK na podstawie danych Centralnej Ewidencji Pojazdów (MZW) w minionym roku były wybory samorzą- dowe. To zawsze dobra okazja, żeby polity- Mateusz Figaszewski, cy mogli pokazać, jak bardzo troszczą się pełnomocnik zarządu ds. rozwoju e-mobilności i PR, Solaris Bus & Coach o swoich wyborców. Programy unijne do- pełniły dzieła. Taka tendencja może utrzy- mać się i w tym roku, choćby z tego powodu, że część zeszłorocznych zamówień zostanie odebranych w I kwartale tego roku. W styczniu 2018 r. dostarczono najwięcej autobu- „ W 2018 r. mieliśmy do czynienia w Polsce z rekordo- wym wynikiem sprzedaży na rynku autobusów miejskich sów do Warszawy, w lutym do Wrocławia, o dmc powyżej 8 t. Jeszcze nigdy odkąd mamy do czynienia w marcu – Zielonej Góry, w kwietniu – Kato- z gospodarką wolnorynkową rynek w Polsce nie osiągnął wic, w maju znowu do Warszawy, w czerw- takich wartości. Tak duży wzrost popytu to wynik wielu cu Nowej Soli, w lipcu – Krakowa, w sierp- czynników, m.in. kulminacyjny punkt wykorzystania fun- niu – Radomia, we wrześniu – Krakowa, duszy europejskich w ramach programów wspierających w październiku Białegostoku, w listopadzie rozwój transportu publicznego w latach 2014-2020, odnowa taboru przez największych – Warszawy i Zielonej Góry, a w grudniu przewoźników i wreszcie nie bez znaczenia był również czas wyborów samorządowych. Zazwyczaj takie wydarzenia przyczyniają się do poprawy koniunktury. W zeszłym roku za- – Torunia, Warszawy i Krakowa. Łącznie rejestrowano w Polsce łącznie 1195 autobusów miejskich, co oznacza, że rynek urósł nie- od początku roku najwięcej nowego taboru malże dwukrotnie w porównaniu z poprzednimi latami. Dostarczona przez Solarisa liczba nabył Kraków (147). Drugie miejsce ma War- 402 autobusów miejskich jest na podobnym poziomie jak to miało miejsce w minionych szawa, a trzecie – Wrocław. latach. Nasz udział w rynku autobusów miejskich wyniósł w 2018 roku 33%. To dwukrotnie Tradycyjnie liderem rynku został Sola- więcej niż łączny wynik dwóch najbliższych konkurentów. Taki wynik bardzo nas cieszy, ris z wynikiem 414 szt. sprzedanych pojaz- ale jednocześnie chcemy, żeby nasz udział był jeszcze większy i powrócił do poziomu około dów i udziałem na poziomie 36%, jednak 50%, jak miało to miejsce w poprzednich latach. Solaris jednak po raz 16. z rzędu utrzymał pozycję lidera rynku, co świadczy o dużym zaufaniu, jakim darzą nas nasi klienci. w minionym roku zbliżyły się do niego: Rok 2019 w Polsce zapowiada się równie dobrze jak poprzedni. Myślę, że będzie oscy- Mercedes z wynikiem 218 pojazdów oraz lował wokół 1000–1100 pojazdów, czyli będzie wciąż większy niż średnia z ostatnich lat. MAN – 198. Łączny udział tych dwóch nie- Na pewno musimy być przygotowani na ofensywę elektromobilności, ponieważ należy mieckich marek wyniósł również 36%. się liczyć z tym, że najwięcej środków nie tylko na krajowym rynku, ale także w całej UE, Na rynku autobusów miejskich coraz będzie właśnie tam kierowanych. A my jesteśmy jednym z głównych graczy europejskich, więcej rejestrowanych jest pojazdów z na- który może pochwalić się udziałem w europejskim rynku autobusów elektrycznych na pędami alternatywnymi. Ekologiczne poziomie 17%. Dzisiaj w portfolio naszych zamówień pojazdy z alternatywnym napędem stanowią już ponad 36% wszystkich produkowanych autobusów i trolejbusów. W najbliż- rozwiązania stają się coraz popularniej- szych latach powinniśmy i będziemy przygotowani na to, że całkowicie znikną dotacje dla sze głównie za sprawą unijnych funduszy przewoźników na zakup autobusów z konwencjonalnym napędem spalinowym. i antysmogowych strategii miast. W 2016 r. Mamy bardzo mocną pozycję w Polsce, ale również warto podkreślić, że ponad 2/3 naszej zarejestrowano 42 autobusy z napędem al- produkcji jest dostarczane za granicę. Musimy tak balansować całym portfolio zamówień ternatywnym, co stanowiło 2,2%, w tym: i obecnością na innych rynkach, żeby nie koncentrować się tylko na jednym kierunku. Pol- 19 pojazdów z napędem na sprężony ska jest naszym kluczowym rynkiem, ale musimy też odpowiadać na zapotrzebowanie gaz ziemny, 17 z napędem hybrydowym klientów zagranicznych. Nasze wolumeny sprzedaży w minionym roku utrzymały się na podobnym poziomie jak w 2017, ale nasze przychody wyraźnie wzrosły. To efekt tego, że i 6 elektrobusów. W 2017 r. liczba ta wzro- koncentrujemy się na produktach o wyższej wartości, z napędami alternatywnymi. sła do 160 szt., czyli 7% udział w całym Cały czas planujemy się rozwijać, więc będziemy dalej umacniać naszą pozycję w kraju rynku, w tym: 85 autobusów hybrydo- i za granicą. W tym celu planujemy inwestować i zwiększać nasze moce produkcyjne. wych, 63 elektrobusy i 12 szt. z napędem na CNG. W 2018 r. udział niskoemisyjnej w tym większość to autobusy miejskie. Ze- pojazdów. Na czwartej pozycji uplasował fl oty w łącznej sprzedaży był najwyższy szłoroczny rezultat zapewnił fi rmie łączny się Ford (183), który dzięki rewelacyjnej w historii. Dostarczono 317 (11%) eko-au- udział w rynku na poziomie 9,3% (+4,5 pkt. sprzedaży nowej generacji Transita stał się tobusów, w tym: 54 pojazdy z napędem %). Dodatkowo w zeszłym roku na nasz ważnym graczem wśród minibusów. Licz- CNG, 63 elektrobusy i 200 hybryd. rynek powróciła marka Neoplan, należąca ba tegorocznych rejestracji Forda jest nie- Rekordowe tempo wzrostu sprzedaży do Grupy MAN – zarejestrowano 6 takich znacznie wyższa niż przed rokiem (+8 szt. autobusów z alternatywnymi napędami

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 7 AUTOBUSY | RYNEK |

to w główniej mierze efekt unijnego dofi nansowania. Popytowi na te autobusy Małgorzata Durda, będą sprzyjać też zapisy w Ustawie o elek- dyrektor ds. sprzedaży Volvo Buses na Polskę i Kraje Bałtyckie tromobilności i paliwach alternatywnych, o świadczeniu lub zlecaniu świadczenia przez jednostki samorządu terytorialnego usług komunikacji miejskiej podmiotowi, którego udział autobusów zeroemisyjnych „ Na duży wzrost popytu na autobusy w minionym we fl ocie użytkowanych pojazdów na ob- roku wpłynęła większa liczba dostępnych programów szarze tej jednostki osiągnie co najmniej wspierających ich zakup, zarówno z RPO, jak i z central- 5% od 2021 r. Więcej o rynku alternatywnych funduszy. nych napędów w autobusach piszemy W 2018 roku dostarczyliśmy 55 sztuk autobusów, w tym w tym wydaniu na str. 20–24. 40 miejskich i 15 turystycznych. Jest to tylko nieznacz- nie więcej w porównaniu do 2017 roku (40 miejskich i 11 turystycznych). Straciliśmy w udziale w rynku – przy- Sukcesywny wzrost czynił się do tego brak wygranej w kilku dużych postępowaniach przetargowych: w Płoc- ku, Tomaszowie, Pabianicach oraz w zakresie dostawy 61 autobusów hybrydowych do Z roku na rok swoją pozycję na naszym Mobilisa. W 2018 roku rozpoczęliśmy produkcję autobusów elektrycznych w fabryce we rynku umacniają autobusy MINI. W 2018 r. Wrocławiu, na razie 12 m, a w 2021 roku będziemy tu również produkować elektryczne zarejestrowano 1104 minibusy, o 47 szt. autobusy przegubowe. więcej niż przed rokiem (+4,4%). To najlep- Natomiast segment autobusów turystycznych jest mocno powiązany z branżą tury- szy wynik w tej kategorii na przestrzeni styczną w Europie. Sytuacja w tej branży może więc mieć wpływ na wysokość popytu ostatnich pięciu lat. Podobnie jak w 2017 r., na rynku autobusów turystycznych, który w minionym roku lekko spowolnił. Obecnie rośnie rynek autobusów elektrycznych i napędzanych gazem. Duży wpływ sprzedaż w tym segmencie jest mocno na wielkość tegorocznego rynku będą miały terminy dostaw trwającego postępowa- wspierana przez PFRON, który dotuje nia w Warszawie na 130 elektrycznych autobusów przegubowych. Wydaje się, że cały zakupy pojazdów przystosowanych do rynek będzie trochę niższy niż w 2018 roku. Uruchomienie kolejnych programów dofi- przewozu osób niepełnosprawnych i tym nansowujących zakup autobusów elektrycznych będzie miało wpływ na wzrost tego samym wyrównuje różnice pomiędzy re- rynku w 2020 i 2021 roku. Również projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych gionami. Od samego początku liderem warunków udzielania oraz rozliczania wsparcia ze środków Funduszu Niskoemisyjnego w tym segmencie jest Mercedes. W 2018 r. Transportu będzie miał znaczenie dla wielkości rynku w kolejnych latach. zarejestrowano 793 minibusy tej marki (+3%), co stanowiło prawie 72% udział w tym segmencie. Tak znacząca przewaga Rejestracje nowych autobusów miejskich w Polsce Mercedesa zapewniła niemieckiemu pro- w latach 2017–2018 ducentowi nie tylko tytuł lidera w kategorii 500 MINI, ale także w całym rynku autobusów.

Drugi był Ford z wynikiem 183 zarejestro- 400 432 414 2017 wane minibusy (16,6% udział), o ponad 4% 300 2018 więcej niż przed rokiem. Trzecią pozycję 200

zajęło Iveco – 98 szt. – spory wzrost – o 40%. 218 Sprzedaż nie poszła natomiast Renault 198 141

100 73 54 101 49 46 34 – fi rma odnotowała spadek rzędu 55%, 34 29 14 14 16 5 14 9 9 4 3 5 4 0 2 0 z 29 szt. w 2017, na 13 w 2018. Stracił też 0 0

Volkswagen z 10 szt. w 2017 na 1 w 2018 SOR BMC MAN Isuzu Volvo Ursus Scania Irisbus Solaris Otokar TEMSA i Opel z 3 zszedł na 1 szt. Co ciekawe, zaist- Karsan Autosan niał w tym segmencie MAN (czyli bliźniak Mercedes Volkswagena) – 10 rejestracji, a na ten rok Źródło: analizy JMK na podstawie danych Centralnej Ewidencji Pojazdów (MZW) zapowiadana jest duża dostawa. Sprzedano również 5 szt. minibusów Karsana. Oczywiście na te wyniki zapracowały Rejestracje nowych minibusów w Polsce w latach 2017–2018 także polskie fi rmy zabudowujące. Wśród 800 nich najwięcej pojazdów dostarczył Mer- 700 cus (316), następnie Auto-Cuby (85), Bus 2017 600 2018 Factory (57), Bus-Center (50), Warmiaki 500 (39), CMS Auto, Polster, Eurobus, Automet, 400 BusPrestige, AC Bus i Sprintcar. Najwięcej

300 793 minibusów zarejestrowano w powiecie 200 770 98

wejherowskim (211), w pruszkowskim 183 100 175 29 10 3 13 10 0 0 5 1 1 (104) i warszawskim (66). 0 0 Opel Ford MAN Iveco

Huśtawka Karsan Renault Mercedes

O ile w 2017 r. segment turystyczny spo- Volkswagen Źródło: analizy JJMJMKK nnaa ppodstawieodstawie dandanychych CeCentralnejentralnej EwiEwidencjidencji PoPojazdówjazdów (MZW) wolnił, tak z początkiem ubiegłego roku

8 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019

AUTOBUSY | RYNEK |

Jacek Kiedrowicz, dyrektor Auto-CUBY Sp. z o.o.

„ Rynek autobusów o dmc poniżej 8 t rozwija się bardzo dynamicznie, co jest wynikiem generalnego trendu wymiany dużych, wyeksploatowanych autobusów minionej epoki na sprzęt nowy. Tutaj bardzo ważny dla przewoź- ników jest aspekt ekonomiczny. Mniejsze (tzw. klasy midi) autobusy z powodzeniem obsługują linie o mniejszym ob- łożeniu, na których duże i paliwożerne stare autobusy się nie sprawdzają i generują straty dla przewoźników. Najczęściej zamawianymi w Auto-CUBY są zabudowy linii Tourist Line. Klienci w wielu przypadkach zamawiają autobusy uniwersalne turystyczne z możliwością zmiany aranżacji wnętrza. Są to tzw. „dwa w jednym” – autobusy, które mogą być wykorzysty- Liderem na rynku autobusów jest Mercedes. Wysoką wane do różnych potrzeb przewoźnika. pozycję w dużej mierze zawdzięcza popularności Na pewno w najbliższym czasie katalizatorem zmian, które są nieuniknione, będzie swoich podwozi, na których powstają minibusy. Ustawa o elektromobilności. Już teraz widać spore poruszenie na rynku autobusowym. Auto Cuby natomiast znajduje się w czołówce firm W związku z wymogami, które wprowadza Ustawa o elektromobilności, przygotowa- zabudowujących w naszym kraju. liśmy już autobus Cuby Bus ze 100% napędem elektrycznym. Pracujemy również nad autobusem ze 100% napędem elektrycznym w wersji Tourist Line oraz City Line. Łącznie w 2018 r. zarejestrowano 368 no- W segmencie małych i średnich autobusów największym powodzeniem cały czas cie- wych autokarów (–16 szt. / –4,2%). Mimo szą się podwozia Mercedesa. Marka ta jest tutaj obecna „od zawsze”, co na pewno spadku, to drugi najwyższy rezultat w cią- jest bezpośrednim przełożeniem świetnej opinii nt. niezawodności i dobrego serwisu. Ugruntowana pozycja lidera to również wynik wielu innowacyjnych rozwiązań techno- gu ostatnich 5 lat. W 2017 r. zarejestrowa- logicznych oraz jakości stosowanych materiałów. W ostatnim czasie doszedł do tego no 384 takie autobusy (+37 szt. / +10,7%), jeszcze aspekt nowoczesnego designu. a w 2016 r. – 347 szt. (+39,4%). Oznacza to, Ten rok na pewno będzie bardzo ciekawy. Moim zdaniem rozwój napędów alternatyw- że do tej pory co roku segment turystycznych będzie miał bezpośrednie przełożenie na rynek autobusowy. Widać to było już ny bił swoje rekordy. Bardzo dobre wyniki w roku poprzednim, wiele firm pokazało autobusy (prototypowe bądź w pełni działa- to efekt dynamicznego rozwoju turystyki jące) zasilane gazowo lub elektrycznie. Jest to kierunek, którego już nie da się zmienić, przyjazdowej, która przede wszystkim jednak jest jeszcze bardzo trudno zawyrokować, jak ostatecznie rozłożą się proporcje. realizowana jest poza granicami naszego kraju. Oznacza to, że regularny transport ożywił się, by mocno przyhamować kiem (+75%). Z kolei na sam koniec 2018 r. międzynarodowy, który jeszcze kilka lat w marcu (–29,5%). Kwiecień również za- znowu nastąpił spadek – o 11 szt. w porów- temu decydował o kondycji całego rynku, kończył się spadkiem (–12,8%), natomiast naniu z poprzednim rokiem. odgrywa coraz mniejszą rolę. w maju nastąpiło przyspieszenie (+34,2%), a w czerwcu kolejny spadek (–26,1%). Lipiec Andrzej Jaworski, dyrektor sprzedaży autobusów Scania Polska S.A. to już zdecydowane zwolnienie turystycznych obrotów i lekki wzrost do poziomu 19 szt. (+2 szt. / +11,8%). Podobna sytuacja miała miejsce w sierpniu (15 szt. / 50%), natomiast we wrześniu rynek prawie zamarł Wzrost dostaw autobusów miejskich o około 50% i zarejestrowano tylko 5 autokarów, czyli „ dokładnie tyle samo co rok wcześniej. Prze- należy łączyć przede wszystkim z faktem wyborów samo- budzenie nastąpiło w październiku, kiedy rządowych w Polsce oraz znacznych środków UE przeznaczonych na modernizację taboru miejskiego. Zmniejszyły zarejestrowano 16 autokarów (+14 szt. / się natomiast dostawy autobusów w segmencie między- +700%). W listopadzie łącznie zakupiono miastowym i turystycznym. Jeśli chodzi o segment mię- 7 autokarów – o 3 szt. więcej niż przed ro- dzymiastowy, wynikało to głównie z ograniczonych funduszy i opóźnień w publikacji kolejnej wersji Ustawy o transporcie publicznym. Rynek spodziewa się informacji na temat nowego projektu dotyczącego znaczącego finansowego wsparcia dla PKS-ów. W związku z tym może nastąpić znaczący wzrost dostaw „młodszych” używanych au- tobusów międzymiastowych (do 10 lat). Na dużą dynamikę sprzedaży autobusów Scania (+88%) w minionym roku wpłynęły przede wszystkim: bardzo duża liczba przetargów na autobusy miejskie oraz duże zainteresowanie autobusami z napędami alternatywnymi, szczególnie CNG, gdzie Scania ma bardzo silną pozycję. W 2018 r. zostaliśmy niekwestionowanym liderem w dosta- wach autobusów zasilanych sprężonym gazem ziemnym. Łącznie z 54 takich autobu- sów, Scania Polska dostarczyła na nasz rynek 49 szt.! Utrzymanie tak wysokiej dynamiki sprzedaży w przyszłości nie jest jednak możliwe, ponieważ wybory samorządowe zakończyły się, co ogólnie spowoduje znaczny spadek dostaw autobusów miejskich w 2019 r. Ze względu na względne nasycenie rynku przewidujemy, że w 2019 r. dostawy w seg- W maju 2018 r. w barwach Polonusa rozpoczęło pracę mencie autobusów turystycznych również zmniejszą się. W Scania Polska planujemy 7 nowych autokarów Scania Touring. utrzymać udział w rynku autobusów turystycznych na poziomie 16–17%.

10 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | RYNEK | AUTOBUSY

Liderem w tym segmencie był w minio- należy do VDL – zarejestrowano 56 szt. Najwięcej zarejestrowano autobusów Ive- nym roku Mercedes, który zarejestrował (+3 szt.), a czwarte do Scanii – 51 szt. (+11 szt.). co, które już dwa lata temu (w 2016 r.) moc- 98 autokarów, o 32% (46 szt.) mniej niż no zwiększyło tutaj swoją obecność. Marka przed rokiem. Druga była Setra – 58 szt. Jest szansa dostarcza nowe pojazdy zarówno PKS-om, – o 16% (11 szt.) mniej niż w 2017 r. Obie te jak i służbom mundurowym, w tym Pań- marki należą do koncernu Daimler Buses W 2018 r. w naszym kraju sprzedano 70 stwowej Straży Pożarnej. W ostatnim roku i razem przekroczyły 42% udział w auto- szt. autobusów międzymiastowych, czyli Iveco wypracowało 53% udział, dostarcza- karowym rynku w Polsce. Trzecie miejsce o 14 pojazdów mniej niż w 2017 r. (–16,7%). jąc 42 pojazdy, o 24 szt. więcej niż w 2017 r. Drugie miejsce ex aequo należało do Mer- Rejestracje nowych autobusów turystycznych w Polsce cedesa – 12 szt., więcej o 1 szt. i SOR-a w latach 2017–2018 – 12 szt., o 7 mniej niż w 2017 r. 150 Segment ten bardzo powoli podnosi się z zapaści, w jakiej znalazł się w 2009 r. po

144 2017 100 2018 ustaniu masowych zakupów przez PKS-y.

98 Teraz charakteryzują go głównie kontrakty

69 na zakupy autobusów do przewozów pra-

50 58 56 53 51

42 cowniczych oraz kolejne zamówienia od 40 38 34 14 11 25 8 6

0 2 2 regionalnych przewoźników, którzy pod 0 0 presją ekspresowych połączeń między- VDL MAN

Irizar miastowych zaczynają inwestować w coraz Setra Volvo Scania Irisbus Otokar

Neoplan nowocześniejszy tabor. Nabiera wagi moż- Mercedes liwość przewozu osób niepełnosprawnych. Źródło: analizy JMK na podstawie danych Centralnej Ewidencji Pojazdów (MZW) Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym może zwiększyć (w 2020 r.), popyt na Kamil Gromek, te autobusy, zbliżając poziom sprzedaży do dyrektora ds. produktu i sprzedaży autobusów MAN Truck & Bus Polska notowanego w segmencie turystycznym. Na razie jednak to margines rynku.

2/3 z Polski „ Zasadniczym czynnikiem wpływającym w 2018 roku na większą sprzedaż autobusów miejskich była absorbcja fundu- Ponownie zwiększył się również udział szy unijnych. Miasta starały się jak najlepiej wykorzystać dofi- autobusów, które powstały w krajowych nansowania i inwestować w nowy tabor. Dodatkowo jesienne fabrykach – głównie dzięki wzmożonej wybory samorządowe zintensyfikowały ten proces. W rezulta- cie rynek znacząco wzrósł w porównaniu do lat wcześniejszych. sprzedaży pojazdów miejskich, których Nasze działania w 2018 r. opieraliśmy przede wszystkim na aktywnym zdobywaniu klientów w sektorze miejskim. Bardzo ważne było dla nas wsłuchi- wanie się w potrzeby klientów, oferowanie im skrojonych na miarę rozwiązań, prezentacja autobusów. Umożliwialiśmy klientom kilkutygodniowe testowanie naszych produktów w normalnym ruchu miejskim, tak aby mogli ocenić produkt podczas realnej eksploatacji, jak również zapraszaliśmy do naszej fabryki autobusów miejskich w Starachowicach, gdzie klienci mogą obserwować cały proces produkcyjny i mieć pewność, że autobusy wykonywane są przy zastosowaniu najwyższej technologii z wyjątkową starannością. W 2018 r. zrealizowaliśmy kilka dużych kontraktów, takich jak np. 61 autobusów hybrydowych dla firmy Mobilis, operującej w Warszawie, ale także wiele mniejszych kontraktów (między 3 a 6 autobusów). Wzmocniliśmy również pozycję w sektorze autobusów turystycznych. Dużym zainteresowaniem cieszyły się autobusy marki Neoplan, czy też nowy MAN Lion’s Coach. Na minimalny spadek w segmencie autobusów turystycznych w 2018 r. przede wszystkim miała wpływ silna konkurencja ze strony zagranicznych przewoźników, głównie z Li- twy czy Rumunii i w związku z tym niepewność rodzimych firm, które ostrożniej inwesto- wały w tabor. Poza tym na rynku jest bardzo duża podaż młodych roczników autokarów W czerwcu 2018 r. Mobilis odebrał 61 hybrydowych używanych, powracających z ofert najmu krótkoterminowego. autobusów miejskich MAN Lion’s City Hybrid, które W 2019 r. nadal będziemy skupiać naszą uwagę i działania na utrzymaniu dobrego trendu teraz obsługują warszawskie linie. w segmencie „turystyków”. Natomiast znajdujące się w naszym portfelu zamówione już autobusy miejskie pozwalają nam optymistycznie patrzeć w przyszłość. W tym roku spodziewamy się sprzedaży na podobnym do ubiegłorocznego poziomie. Seg- najwięcej jest produkowanych w naszym ment autobusów miejskich będzie nadal dominującym, ale liczymy również na utrzymanie kraju. W 2018 r. wytworzono w kraju podobnego poziomu sprzedaży co w roku 2018, jeśli chodzi o autobusy turystyczne. i tu zarejestrowano 872 autobusy, czyli Rynek oczywiście zmierza w kierunku napędów alternatywnych. Coraz więcej klientów interesuje się zakupem autobusów z napędem gazowym. Przykładem jest tu MZA War- 32% wszystkich rejestracji. Dla porów- szawa, które odbierze w tym roku 110 autobusów MAN Lion’s City z napędem CNG. Na nania – w całym 2017 r. zarejestrowano ulicach miast coraz częściej widać także autobusy elektryczne. W naszym zakładzie MAN 602 autobusy pochodzące z krajowych Bus w Starachowicach trwają intensywne prace nad tym modelem. Zanim jednak będzie- fabryk (26%). Swój wkład w krajową my oferować go w sprzedaży, o rynek będziemy walczyć nowym produktem – autobusem produkcję miały też polskie fi rmy za- miejskim MAN Lion’s City. Jestem przekonany, że będzie to bardzo dobre narzędzie w zdo- budowujące minibusy. Wykonały 849 bywaniu przez MAN-a kolejnych zamówień. zabudów, które postały w zakładach ta-

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 11 12 całkowicie zelektryfikowana. jest miejskich autobusów flota w którym wPolsce, miasto pierwsze to Inowrocław Inowrocławia. do (plug-in) hybrydowym onapędzie miejskich 4 z16 autobusów pierwsze dostarczyło Volvo W październiku wania skutecznychformfinansowania zakupuiużytkowania,czegowszystkimżyczę. leży toodtendencjirynkowych oraz zdolnościnaszejinaszychklientówdowypraco- Mam nadzieję,żeprzyszłyrokbędzie lepszyniżubiegły! Napoważnie:jakibędzie,za- że zmianytewkońcunastąpią. być oczekiwanezmianylegislacyjne wzakresieorganizacjiprzewozówgminnych.Liczę, mentu autobusówmiędzymiastowychiturystycznych.Motorem tegowzrostumogą w przyszłościnawzrostkrajowegopopytuprzejazdyitymsamym narozwójseg- dla turystówzAzjiiAmerykiPółnocnej.Wzależnościoddefinicji segmentówliczęteż świadczenia tzw.usługkabotażowych,jakrównieżwzrostatrakcyjności PolskiiEuropy UE wzakresieczasuikwalifikacjipodatkowejpracykierowców orazmożliwości mem rynku,powyżejśredniejzostatnichkilkulat.Warunkiem rozwojusąregulacje na danychrejestracyjnychCEPiK)mamydoczynieniacałyczas zestabilnympozio- Jeżeli chodziosegmentautobusówturystycznych,wmojejopinii (każdorazowobazuję większe pojedynczezamówienietegomodeluwcałejjegoprodukcji w2018r. w HanowerzetytułemBusoftheYear2019.Krakowskadostawa Citarohybridtonaj- dostawę dostolicymałopolski30sztukmodeluCitarohybryd,nagrodzonego natargach sekwentne działaniaproekologiczneimodernizacjataboruwKrakowie umożliwiłynam W 2018rokudostawymodeluCitaroprzewyższyłyliczbędostaw modeluConecto.Kon- produktów Mercedes-Benzodpowiadazróżnicowanymwymaganiom naszychklientów. łymstoku. Każdaztychdostawogromnienascieszy,gdyżdowodzi,żeszerokapaleta Warszawy, poprzezkontraktyweWrocławiu,ZielonejGórze,Bydgoszczy,KrakowieiBia- ło 215autobusówmiejskichMercedes-Benz–odkończącejsięwstyczniudostawydo 2018 byłdlanasrokiemfantastycznym.WgdanychzCEPiKzarejestrowanychzosta- z czegomy,producenci,oczywiściesięcieszymy. operatorów) pozwalającychspełnićteoczekiwaniaikreująpopytnaautobusymiejskie, poszukują środkówirozwiązań(zakup,najem,przetarginaobsługęliniidlaprywatnych system informacyjny,itd.Miastaigminy,dążącdorealizacjitychwymagań,aktywnie tobusów oferującychliczneudogodnieniadlapodróżujących:biletomaty,gniazdkaUSB, gają odorganizatorówtransportu–władzmiejskichnowoczesnychiwygodnychau- co najmniejnormyEuro5wzakresieemisji.Użytkownicykomunikacjimiejskiejwyma- ności wycofywaniezeksploatacjiautobusówbezniskiejpodłogiorazniespełniających dochodzi dotegonadalistniejącakoniecznośćmodernizowaniataboru,awszczegól- TTruck Artur Konarski, AUTOBUSY r u c k & V Van a n

| RYNEK

prezes zarząduEvoBusPolska nych, wtymliniiautobusowych.Wwarunkachpolskich ców powodujerozwójmiejskichsystemówkomunikacyj- ze wzrostemświadomościekologicznejwładzimieszkań- ogólnoeuropejską. Postępującaurbanizacjawpołączeniu „

Rozwój popytunaautobusymiejskiejesttendencją | 60%. To oznacza, że blisko 2/3 sprzedawa- ponad autobusów wynosi rejestrowanych uwagę, krajowego wskaźnik pochodzenia stige, Acbus SprintCar. czy Biorąc to pod Bus-Pre- Automet, Auto, Polster, Eurobus, CMS- Warmiaki, BUS-Center, Factory, kich fi Źródło: analizy JMK na podstawie danych Centralnej Ewidencji Pojazdów (MZW) Pojazdów Ewidencji Centralnej danych podstawie na JMK analizy Źródło: 10 20 30 40 50 Rejestracje nowychautobusówmiędzymiastowychwPolsce 0 rm jak: Mercus, Auto-CUBY, BUS

IrisbusIrisbus 18 42

MercedesMercedes 11 12

SSOROR 19 12 TEMSA TEMSAS 0 w latach2017–2018 7 AutosanAutosan 10 3 MAN leży na- zprognozami, zgodnie roku, spodziewaćW tym Stabilnie się, że kraju. rynek wnaszym kowane produ- też było autobusów wPolsce nych osiągnie Umowę podpisano jeszcze w 2018 r. G. Conecto Mercedes-Benz miejskich 11 autobusów pracę rozpocznie wGdańsku niebawem Już

mniej niż w styczniu 2018 r. wstyczniu niż mniej opołowę dostarczono turystycznych sów Autobu- roku. sprzed poziomie na zostały po- o21%, aminibusów wzrosły miejskich autobusów Rejestracje rokiem. przed jak sama taka dokładnie jest roku tego siącu mie- wpierwszym dostarczonych sów autobu- wszystkich Liczba te prognozy. potwierdza styczeń razie, na Jak mencie. seg- dotąd jak niszowym wtym popytu całego wolumen rynku. podnieść znacząco mogłoby nie To uchwala- której zbiorowym, szansatransporcie opublicznym na ustawy nowelizacja w czasie zwiększeniemiędzymiastowych oraz przesuwająca się niewiadomą pozostają zakupy autobusów Sporą zmian. znaczących być powinno nie też autokarów Wsegmencie MINI. oraz dofi unijne napędzać będą gu cią- wdalszym którą miejskich, tobusów au- sprzedaży poziom towysoki Oznacza minionym. wroku jak wartości podobne 3 Scania 2 Scania

0 Setra Setra 2

www.truck-van.pl Itokar 0 Itokar 1 2018 2017

Isuzu 0 Isuzu 1 Solaris  Solaris 16 nansowania, nansowania, 1

Volvo |

Volvo 3 3/2019 0

5 0

AUTOBUSY | RYNEK | Potencjalna synergia

Tym terminem Josu Imaz, Wielkość produkcji autobusów Solaris przewodniczący rady z napędami alternatywnymi n adzorczej Solarisa określa 500 2017 wizję funkcjonowania marki 446 400 2018

w hiszpańskiej Grupie CAF, 300

która 6 miesięcy temu 200 249

129 100 107 121 zakupiła 100% udziałów 89 96 86 12 63 renomowanego polskiego 0 liczba ogołem CNG hybrydy elektryczne trolejbusy wytwórcy autobusów.

| Tekst: Jan Getter | Zdjęcia: Jan Getter, Michał Kij, Solaris |

lany i osiągnięcia fi rma z Bolecho- dem alternatywnym (CNG, hybrydy, elek- od 22,1% w roku 2020 do 45,2% w 2030. wa przedstawiła na tradycyjnej, tryczne, trolejbusy) podniosła się o 197 szt. Łącznie w trzeciej dekadzie XXI w. wszyst- Pcorocznej konferencji prasowej. wobec roku 2017, co daje im 36% w całym kie napędy alternatywne mają przekro- W 2018 r. sprzedała 1226 autobusów i tro- wolumenie sprzedaży Solarisa (wobec 18% czyć 80% rynku zbiorowej komunikacji lejbusów, z czego 824 na eksport. To wiel- w 2017 r.). Przy czym przyrost dotyczył miejskiej. Prezes Calleja zaznaczył, że ob- kości niższe od uzyskiwanych w ciągu wszystkich kategorii napędów alterna- szar europejski będzie głównym terenem ostatnich 5 lat, wobec rekordowego dotąd tywnych, a szczególnie elektryków (bli- działań Solarisa, „inne możliwości” mogą roku 2017 mniej o 171 szt. wszystkich po- sko 2-krotny) i gazowców (7-krotny, patrz być uwzględniane warunkowo”. jazdów. Mimo to na krajowym rynku miej- zestawienie). Zeszłoroczny udział e-busów skich niskopodłogowców powyżej 8 t dmc z Bolechowa w kontraktach w Polsce wy- Szlifowanie pomysłów Solaris po raz 16. z rzędu utrzymał pozy- niósł 63% (29 szt.), a w Europie (w liczbie cję lidera, osiągając 33% udziałów, a więc zarejestrowanych elektrobusów powyżej Toteż na plan pierwszy tegorocznych dzia- dwukrotnie więcej od zajmujących 2. i 3. 8 t dmc) 17% (78 szt. – 2. miejsce). łań wysunięto doskonalenie wdrażanych lokatę MAN-a i Mercedesa (odpowiednio: Właśnie w tym kierunku, wzrostu war- ostatnio rozwiązań napędów elektrycz- 402, 204 i 200 szt.). tości produkcji, poprzez systematyczne nych oraz realizację kolejnych kontrak-

Trolejbusy, obecne w ofercie Solarisa od 18 lat Od tego roku Jak dotąd fabryka w Bolechowie skutecznie łączyła produkcję różnych typów i wymagające szczególnego reżimu bezpie- wszystkie nowe zamó- pojazdów w jednym ciągu technologicznym. Aktualnie jednym z wyzwań jest czeństwa ze względu na pracę pod czynną siecią wienia realizowane wyrównanie liczby roboczogodzin na budowę elektrobusów do poziomu pojazdów były dobrym przygotowaniem technologicznym będą w standardzie z napędem spalinowym, z czym wiąże się m.in. stopniowe przekształcanie do wdrożenia elektrobusów. generacji IV. oprzyrządowania i przekwalifikowywanie załogi w kierunku mechatroniki.

Uwaga na strukturę zwiększanie liczby i zakresu rozwiązań tów, szczególnie w segmencie nisko i ze- elektromobilnych, zamierza prowadzić roemisyjnym. Do tych ostatnich zalicza Jednak przychody fi rmy przez kolejny Solarisa prezes Javier Calleja. Firma się kompleksowa (z 3 stacjami ładowania, rok wzrosły – w 2018 r. było to 1867 mln zł opiera się na prognozach z programu Ze- w tym 2 na mieście) dostawa 21 elektryków (+16 mln względem roku 2017). Jednocze- EUS, przewidujących, że udział e-busów dla Poznania (od umowy z nim zaczęła się śnie liczba sprzedanych pojazdów z napę- w transporcie miejskim w Europie sięgnie przed 23 laty historia fabryki w Bolecho-

14 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | RYNEK | AUTOBUSY

wie), kolejna partia 10 e-busów dla Ham- ma zagwarantować temu modelowi za- który poza dostawą taboru obejmuje też burga (odbiorca, fi rma Hochbahn zamie- sięg do 350 km. Dla elektrycznego Urbino studium wykonalności tego typu transpor- rza od przyszłego roku przejść wyłącznie 18 szykowana jest nowa generacja baterii tu w geografi cznych i infrastrukturalnych na zakupy zeroemisyjne) i obliczone na i wielozakresowy Advanced Driver Assi- uwarunkowaniach danego miasta (fi rma 3 lata zamówienie na 22 trolejbusy do Saint stance System, choć na bliższe szczegóły przećwiczyła ok. 2 tys. takich opracowań) Etienne (będą to pierwsze trolejbusy Sola- tych rozwiązań trzeba będzie poczekać. i zapewnienie zaplecza do jego działania risa we Francji). (dostarczenie i budowa sieci ładowarek, Typoszereg trolejbusów ma uzupełnić, Kompleksowość i synergia a nawet miejsc postojowych). zapowiadany od roku dwuprzegubowy I na tym polu strategia Solarisa zbiega Trollino 24, którego testy drogowe powin- Przy zapowiedziach nowinek w Urbino się z profi lem biznesowym jego nowego ny trwać właśnie w Gdyni. Napędzać go 18 electric Solaris zachwala także zaini- właściciela – Grupy CAF. W swojej specjal- będą 2 silniki trakcyjne, umieszczone przy cjowany w zeszłym roku, system zdalnej ności, transporcie szynowym hiszpański

• 175 autobusów + 53 – €85 mln

• 85 trolejbusów – €35 mln Riga

• 41 trolejbusów – €15,83 mln Kaunas • 150 autobusów – €35,4 mln Vilnius

• 74 autobusy – €23,5 mln Düsseldorf • 48 gazowców – €20 mln Ostrava Paris v • 40 CNG buses – €11 million • 80 trolejbusów – €61,5 mln Milan Cluj-Napoka

• 41 autobusów elektrycznych – €21,5 mln • 50 trolejbusów - €27,4 mln

Od 2014 r. Solaris ulokował Wieloletnie, duże kontrakty są charakterystyczne w portfolio Solarisa, w Polsce 140 elektrobusów podobnie jak specjalistyczne zamówienia jednostkowe w postaci np. elektrycznego w 17 miastach. Urbino 8,9 LE do poboru krwi.

każdej z dwóch osi napędowych, a jako diagnozy autobusów eSConnect. Zbiera on inwestor deklaruje bowiem komplekso- dodatkowe źródło energii przewidziano w czasie rzeczywistym parametry nałado- wość, oferując poza taborem (kolejowym, baterie o pojemności 58 kWh, ładowane wania baterii, pracy i ewentualnych błę- tramwajowym i metra), także infrastruk- podczas jazdy. Ofi cjalnie zostanie zapre- dów systemu sterowania i oczywiście loka- turę sygnalizacyjną, zasilającą, systemy zentowany na październikowych targach lizację pojazdów. Dane zbiorcze pozwalają informacyjne i roboty budowlane, rów- Busworld w Brukseli. Z kolei w czerwcu na na analizę zużycia energii w funkcji czasu nież w charakterze projektów pod klucz.

Trwają testy trwałościowe Urbino 12 LE lite hybrid. Jako zasadę współpracy Solarisa Jak przystało na uznanego wytwórcę, Elektryczną część napędu uzupełniono superkondensatorami w Grupie CAF przyjęto kryteria Solaris lansuje własną linię części o pojemności 100 Wh. Tak skonfigurowany system (nazwany efektywności technicznej i komercyjnej zamiennych Optiline, w skład której przez wytwórcę mild hybrid) umożliwia utrzymanie przy wdrażaniu poszczególnych wchodzą filtry silnikowe i klimatyzacji, przyjętych dla tego modelu kryteriów obniżenia masy i kosztów. rozwiązań. klocki hamulcowe oraz miechy.

Szczycie Transportu Publicznego w Sztok- i odległości, liczby i długości cykli łado- Obecnie grupę interesuje „cały zakres roz- holmie ma nastąpić premiera, także anon- wania, mając służyć zarówno przewoźni- woju mobilności miejskiej”, poinformo- sowanego rok temu Urbino 12 Hydrogen. kowi, jak i producentowi w optymalizacji wał prezes Calleja, i stąd jej rozszerzenie Zastosowanie ogniwa wodorowego o mocy pracy sprzętu. o renomowanego producenta autobusów 60 kW i wspomagającej baterii do szybkie- Solaris podkreśla, że eSConnect może (w pełnej zresztą palecie napędów), jakim go ładowania Solaris High Power 29,2 kWh być składową pakietu elektromobilności, niewątpliwie jest Solaris. 

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 15 AUTOBUSY | RYNEK |

Energia krąży

We wrocławskiej fabryce Volvo powstają autobusy, które nie tylko przewożą pasażerów, ale zmieniają ich świat, również w Polsce.

Inowrocław jest pierwszym, polskim miastem, które ma tabor składający się wyłącznie z autobusów elektrycznych i hybrydowych. Wszystkie są marki Volvo.

| Tekst: Michał Kij | Zdjęcia: Volvo |

2018 roku Volvo wygrało prze- tografu lub złącza plug-in, dzięki czemu targi bądź dostarczyło autobu- może pokonywać większe odległości wy- Wsy hybrydowe lub elektrycz- łącznie na silniku elektrycznym. Ponadto ne do Inowrocławia (8 elektrycznych od 2017 r. jest produkowane seryjnie czy- i 8 Electric Hybrid), Grudziądza (7 Elec- sto elektryczne 7900 Electric. tric Hybrid), Białegostoku (4 hybrydowe), Oferta odpowiada na bieżące tendencje Ełku (6 hybrydowych), Krosna (11 hybry- w komunikacji miejskiej, a w szerszym dowych), Jeleniej Góry (3 hybrydowe), kontekście na potrzebę zmniejszenia Krakowa (12 hybrydowych – przegubo- negatywnego wpływu działalności czło- wych), Kędzierzyna-Koźla (1 hybrydowy) wieka na środowisko. Firma jest też do- i Leszna (8 hybryd). Ponadto zrealizowało stawcą rozwiązań dla systemów szybkich dostawy lub wygrało przetargi na autobu- przewozów autobusowych BRT (ang. Bus sy elektryczne m.in. dla miast w Szwecji, Rapid Transit). Są popularne głównie poza Holandii, Norwegii, Danii, Belgii, Niemiec Europą jako tani i wydajny substytut szyb- oraz dla Luksemburga. Do tej pory Volvo kich tramwajów, kolejki czy metra. Przy- sprzedało ponad 4000 zelektryfi kowanych spieszają rozwój transportu publicznego, Krótki, 10-metrowy wariant Volvo 7900 Hybrid został nagrodzony w 2018 r. medalem w kategorii „Autobusy” autobusów na całym świecie. zwłaszcza tam, gdzie był słabo rozwinięty na kieleckich targach Transexpo. Na zdjęciu egzemplarz i są zachętą, aby z niego korzystać. dla Krosna, który był eksponowany na wystawie. Na bieżąco Inowrocław pierwszy Na różnych rynkach Volvo proponuje róż- cichą, bezpieczną dla środowiska i kom- ne autobusy miejskie, przykładem gama W styczniu 2019 r. Inowrocław został fortową dla mieszkańców, w tym niepeł- brytyjskich piętrusów z nadwoziami pierwszym, polskim miastem, które ma nosprawnych”. Wrightbus. Jednak trzon oferty stano- całkowicie ekologiczny tabor autobusowy. Volvo wyprodukowało dla Inowrocła- wi produkowana we Wrocławiu rodzina „Pierwszy krok do elektromobilności wia 24 zelektryfi kowane autobusy. Oprócz 7900 z alternatywnymi układami napędo- zrobiliśmy już w 2015 roku – powiedział najnowszych całkowicie elektrycznych, wymi. I tak 7900 Hybrid oraz 7900 Electric prezydent miasta Ryszard Brejza. – Teraz, od ubiegłego roku w Inowrocławiu kursu- Hybrid to hybrydy równoległe, przy czym po dostarczeniu przez Volvo kolejnych no- je 8 autobusów 7900 Electric Hybrid. Mogą ta druga ma silnik elektryczny o większej wych autobusów, zrealizowaliśmy tę wie- one przejechać w trybie elektrycznym do mocy, pojemniejsze akumulatory oraz lomilionową inwestycję. Wymieniliśmy 70% trasy (w zależności od warunków), możliwość doładowania za pomocą pan- w całości fl otę komunikacji miejskiej na a doładowanie baterii odbywa się na przy-

16 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | RYNEK | AUTOBUSY

stankach końcowych i trwa 3–6 minut. zeroemisyjny, czyli elektryczny bądź też teł. Po osiągnięciu prędkości 15–20 km/h Można je również doładować w zajezdni, oparty na ogniwach paliwowych, na zasi- przełączają się na silnik Diesla. Autobus używając złącza plug-in. Jeszcze wcześniej laniu wodorem bądź CNG”. nie wymaga dodatkowej infrastruktury – w roku 2015 – Volvo przekazało do Ino- do ładowania. Jak podaje Volvo, tego typu wrocławia 8 zwykłych hybryd. …i podsumowania pojazdy zużywają od 30 do 40% mniej pa- W przypadku 7900 Electric jest to pierw- liwa i emitują do 50% mniej spalin w po- sza dostawa całkowicie elektrycznych au- Tymczasem w styczniu Miejski Zakład równaniu z analogicznymi autobusami tobusów marki Volvo w Polsce, w przypad- Komunikacyjny w Jeleniej Górze podsu- z silnikiem wysokoprężnym. Są też ciche, ku 7900 Electric Hybrid – w ogóle pierwsza mował projekt związany z zakupem ekolo- a wnętrze i wyposażenie można dopaso- dostawa pojazdów z tego typu napędem gicznych autobusów. W jego ramach Volvo wać do potrzeb zamawiającego. Autobusy w naszym kraju. Polska dostarczyło trzy 7900 Hybrid. Auto- dla Jeleniej Góry mieszczą 85 pasażerów, busy te kursują regularnie na liniach MZK w tym 27 na miejscach siedzących. Próby… od sierpnia 2018 r. „Inwestycja ma duży wymiar społeczny Poczytaj pod lampką Pod koniec lutego 2019 r. przekazano Vo- i w sposób fundamentalny kontynuuje roz- lvo 7900 Hybrid należące do Miejskie- poczętą w latach ubiegłych zmianę jakości Rozwijając produkcję hybryd i autobusów go Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego komunikacji publicznej. Poprawia jakość elektrycznych, Volvo nie poprzestaje na w Inowrocławiu do kilkudniowego testu i wydajność infrastruktury transportowej transporcie miejskim. W lipcu 2020 r. do w Koninie. Test był związany ze spotka- i zapewnia mieszkańcom aglomeracji je- użytku w Göteborgu, rodzinnym mieście niem poświęconym szwedzkim doświad- leniogórskiej dostępność alternatywnych Volvo wejdą dwa, elektryczne bibliobusy czeniom w dziedzinie zrównoważonego rozwiązań dla transportu samochodowe- 7900 Electric, które zastąpią pojazdy uży- transportu miejskiego, które odbyło się 26 go, a także pozwala na obniżenie negatyw- wane dotychczas przez tamtejszą bibliote- lutego w Urzędzie Miejskim. Spotkanie zor- nego wpływu transportu na środowisko kę miejską. Natomiast w grudniu 2018 r. ganizowało Biuro Radcy Handlowego Am- naturalne, niższą emisję zanieczyszczeń uruchomiono w tym mieście magazyn basady Szwecji wraz z Volvo Buses, a wzięli powietrza, zmniejszenie hałasu i zwięk- energii, wykorzystujący baterie autobu- w nim udział prezydent miasta Piotr Koryt- szenie bezpieczeństwa na drodze. Zaku- sów elektrycznych. Pochodzę one z elek- kowski, przedstawiciele Urzędu Miejskiego pione autobusy są nowoczesne i spełniają trycznych autobusów Volvo kursujących oraz Miejskiego Zakładu Komunikacji. najwyższą europejską normę określającą na linii 55. Magazynuje się w nich energię „Samorząd Konina stawia na ekologię, emisję spalin Euro 6. Wszystkie autobu- słoneczną z myślą o jej późniejszym wy- na nowoczesny transport. Takie projekty sy zostały wyposażone w całopojazdową korzystaniu w domach spółdzielczych. chcemy realizować m.in. w ramach kla- klimatyzację. Nowoczesne dodatki, które 14 używanych, połączonych akumulato-

W lutym 2019 r. Volvo wspólnie z Uniwersytetem Technologicznym Nanyang rozpoczęło Nowe jeleniogórskie autobusy to nie tylko mniej testy autobusów autonomicznych w Singapurze. Autonomiczne autobusy elektryczne spalin, ale również komfort dla pasażerów. sprawdzane wcześniej na małym „torze przeszkód” w Göteborgu, będą testowane w dużym Niska podłoga podoba się starszym, a złącza USB obiekcie, w warunkach podobnych do panujących w ruchu miejskim. młodszym mieszkańcom miasta. stra „Zielona Energia Konin”. Dlatego jest ucieszyły młodsze pokolenie pasażerów to rów litowo-jonowych tworzy pakiet o po- to dobry moment, by pokazać praktyki stanowiska USB do ładowania telefonów. jemności 200 kWh. Testy magazynowania dotyczące zrównoważonego, opartego na Starsi pasażerowie docenili wygodę wsia- energii w używanych akumulatorach au- ekologii transportu, stosowane w innych dania do pojazdu” – powiedziała Agata tobusowych odbywają się przy wsparciu wysoko rozwiniętych krajach, a takim Buśko, prezes MZK w Jeleniej Górze. projektu UE IRIS Smart Cities. Z kolei IRIS jest właśnie Szwecja” – wyjaśnił Piotr Autobusy 7900 Hybrid czerpią energię jest projektem Light House, fi nansowa- Korytkowski, dodając: – Jesteśmy nasta- do napędu elektrycznego z silnika spa- nym przez EU HORIZON 2020. wieni na wymianę taboru na nowoczesny linowego oraz rekuperacji. Mogą jechać Być może autobusy elektryczne staną – taki, który nie emituje spalin bądź robi wyłącznie na silniku elektrycznym na się jednym z ogniw usprawniających prze- to w bardzo ograniczony sposób. Docelo- dystansie kilkuset metrów, głównie przy pływ energii i optymalizujących jej wyko- wo jednak chcemy wprowadzić transport ruszaniu z przystanków czy spod świa- rzystanie w szerokiej perspektywie. 

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 17 AUTOBUSY | RYNEK |

Elektrobus w cieniu kotła Do grona producentów elektrobusów w Polsce chce dołączyć kolejna firma. Rafako – znane od 70 lat z wytwarzania kotłów dla energetyki przedstawiło w grudniu ub. r. swój projekt E-busa.

Stylizacja Rafako E-busa dość wyraźnie łączy cechy własne z widzianymi w innych tego typu konstrukcjach.

| Tekst: Jan Getter | Zdjęcia: Rafako E-bus |

rezentacja nieprzypadkowo odbyła Magazynowanie energii rozwiązano zasobników, zaprojektowanych specjal- się podczas katowickiego szczytu z uwzględnieniem bieżących trendów nie do instalacji pod podłogą odpowiada Pklimatycznego COP 24 w głównej w eksploatacji elektryków. I tak wersja EleDriveCo – spółka zależna Impactu, re- siedzibie zakładu w Raciborzu. Opracowa- miejska będzie wyposażona w pakiet LTO nomowanego, polskiego producenta w tej na przez powołany 3 lata temu zespół kon- o pojemności 61 kWh i pantograf do szyb- branży (prezentowanego w styczniowym cepcja, przewiduje wejście w słabo jeszcze kiego ładowania, zaś wersje podmiejska numerze Truck & Vana). obsadzony elektrykami segment midi- i szkolna w baterie dużej pojemności NMC Krajowy ma być również silnik po- busów o długości 8,5 m z typoszeregiem mieszczące 144 kWh. Zasięgi mają wyno- jazdu, którego budowę podjął KOMEL trzech pojazdów: miejskim, podmiejskim sić odpowiednio 70 i 140 km. Za dostawę – Instytut Napędów i Maszyn Elektrycz- i szkolnym. Michał Maćkowiak, szef projektu e-mobility Rafako podkreśla, że jest to pierwszy polski autobus zeroemisyjny, konstruowany od początku jako elektryczny, a nie w formie adaptacji wersji spalino- wej. Dzięki temu baterie trakcyjne i BMS udało się w całości ulokować w podwoziu, obniżając jego środek ciężkości, a więc i poprawić stabilność pojazdu. Masę ograniczono, stosując laminaty poliestro- we w poszyciu ścian i dachu. Wysokość tego e-busa nie przekracza 3,2 m, nawet Jako pierwsza do prezentacji w wersji z pantografem, co w powiązaniu Rafako E-bus została wybrana z szerokością 2,4 m (mniejszą o 150 mm od wersja miejska z 20 miejscami dopuszczalnej) predysponuje go do zasto- siedzącymi (w pozostałych ich liczba sowań w ciasnej (np. historycznej, willo- może sięgać 40). wej) zabudowie.

18 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | RYNEK | AUTOBUSY

nych w Sosnowcu. Swój profi l placówka midi. Decyzja o wejściu w sektor elektro- ta defi niuje m.in. w obszarze projekto- mobilności jest więc słuszna tym bardziej, Autonomiczne wania, badania i wytwarzania maszyn że wg Michała Maćkowiaka „za chwilę nie elektrycznych małej i dużej mocy, w tym będzie żadnego polskiego producenta”. napędów energooszczędnych, do jakich Faktycznie, przetasowania w branży wy- autobusy zaliczają się silniki z magnesami trwa- raźne: Solaris kupiony przez Hiszpanów, łymi – ich projektowaniem i produkcją Ursus walczy o przetrwanie, Autosan jest na ulicach Instytut zajmuje się od 2005 r. Ambitny na rozstaju, nie wspomniawszy o Solbusie, projekt Rafako E-busa zakłada zastoso- który ostatecznie poległ przy próbie elek- wanie centralnego silnika synchronicz- tryfi kacji oferty. A wytwórcy zagraniczni Sztokholmu nego z magnesami trwałymi o mocy gotowi są już nadrobić zwłokę w e-mobil- 140 kW, co ma zapewnić wysoką dynami- ności, przy czym wszyscy od lat wyspecja- Scania we współpracy z opera- kę i relatywnie niski pobór energii nowego lizowani w środkach transportu. torem transportu publicznego firmą Nobin rozpoczyna testy autonomicznych autobusów na regularnych liniach w rejonie Sztokholmu.

ędzie to jeden z pierwszych testów au- tobusów autonomicznych tej wielko- „Bści w Europie. Projekt dostarczy wielu przydatnych danych przed uruchomieniem produkcji autobusów tego typu w pełnej skali” – ko- mentuje Karin Rådström, wiceprezes i dyrektor ds. sprzedaży i marketingu w Scania AB. Próby będą prowadzone w dwóch etapach – pierwszy odbędzie się bez pasażerów. Zacho- wanie bezpieczeństwa ma ogromne znaczenie Szkielet małego e-busa wykonany jest ze stali o podwyższonej wytrzymałości w projekcie, dlatego na pokładzie każdego auto- i wzmocniony w dolnej części pod kątem instalacji napędu, zasobników energii i ich sterowania. busu będzie znajdował się kierowca nadzorujący Nie znany jest jeszcze poziom podłogi przy takim rozwiązaniu. jego pracę i służący wsparciem podróżnym. Dwa 12-metrowe, elektryczne autobusy Sca- nia Citywide LF połączą szybko rozrastające się osiedla w Barkaby, znajdujące się ok. 20 km od centrum Sztokholmu, z najbliższą stacją metra. Pojazdy będą poruszać się po 5-kilometrowej trasie z 4 przystankami. Na początku będą poko- nywać autonomicznie odcinek o długości około

Projektanci zapowiadają, że sprawność opartego na magnesach trwałych silnika sięgnie 96%, a wartość przeciążenia (u) ma wynieść 2,5. Dopiero testy wykażą zapewne, jaka będzie jego trwałość. pojazdu, a zarazem możliwie uprościć jego Tymczasem Rafako ukształtowała swoją konstrukcję. międzynarodową renomę na budowie róż- W pełni mobilny prototyp Rafako nego typu kotłów na paliwa kopalne i od- E-busa w wersji miejskiej ma być wysta- padowe oraz instalacji ochrony środowiska wiony na Expo Silesia w kwietniu b.r. w przemyśle. Obecnie w „ramach zaktu- Aktualnie trwają badania stanowiskowe alizowanej strategii” ma wejść w usługi 1 km. Przewiduje się, że w drugim etapie prób silnika, a próby drogowe planowane są generalnego wykonawstwa w energetyce, z autobusów będzie korzystać 300 osób dziennie. na marzec. Do końca roku założone jest ale też i sektorze gazu ziemnego i ropy naf- Przedstawiciele Scanii i Nobiny wspólnie będą uzyskanie homologacji, a na przełomie towej (ten ostatni był dotąd specjalnością zarządzać ruchem i systemami sterowania auto- 2019–2020 ma powstać próbna seria kil- Grupy PBG, która nabyła większościowy nomicznych autobusów. kunastu sztuk. Kolejną, przygotowywaną pakiet RAFAKO w 2011 r.). I do tego elek- Praktyczne testy ruszą w 2020 r. Podczas do pokazania będzie wersja szkolna – Mi- trobusy – ryzykowne, kosztowne i wciąż ich trwania będą gromadzone dane dotyczące chał Maćkowiak liczy na zainteresowanie dalekie od prostego składania typowych np. średniej prędkości, dyspozycyjności, punk- nią rządu i gmin. Przekonuje, że przepro- komponentów. Ale też i obiecujące przy tualności oraz reakcji na nieprawidłowości. wadzone analizy rynkowe potwierdzają odpowiednio dużej dozie determinacji, Sprawdzany będzie również poziom satysfakcji zainteresowanie elektrobusami segmentu kompetencji i badawczej ciekawości.  pasażerów. 

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 19 AUTOBUSY | NAPĘ DY ALTERNATYWNE |

Z wodorem czy bez?

Rozwój infrastruktury miejskiej jest istotny w dążeniu do stworzenia ekologicznych miast. Aby to się udało, konieczna jest modernizacja miejskich środków transportu, w tym autobusów. Już teraz można zauważyć tendencję wymiany pojazdów z silnikami konwencjonalnymi na ich elektryczne odmiany. Jednak czy to wystarczające działania?

Ursus swój autobus wodorowy pokazał w 2016 r. Obecnie pojazd ze zbiornikami wodoru o pojemności 35 kg może przejechać do 450 km.

| Tekst: Maciej Gis, Katarzyna Dziewicka | Źródło: Infobus, PFR, CiViTAS, PSPA | Zdjęcia: Solaris, Ursus, Van Hool |

miastach komunikacja publicz- lub zeroemisyjnych napędów w miejskich po Polsce będzie jeździło nawet 1000 ta- na odgrywa kluczową rolę. autobusach. Eksploatacja pojazdów napę- kich autobusów. WW Polsce użytkowanych jest dzanych CNG oczywiście wiąże się z niską Mniej popularny, jak do tej pory jako pa- ponad 12 tys. autobusów (stan na koniec emisją tlenków azotu oraz tlenku i dwutlen- liwo, jest skroplony gaz ziemny. Obecnie 2017 r.) – większość wyposażona w silniki ku węgla. Korzystnym czynnikiem prze- 35 autobusów zasilanych LNG wozi pasaże- zasilane olejem napędowym. Takie roz- mawiającym na rzecz gazu ziemnego jest rów w Warszawie w ramach projektu pilota- wiązanie ma parę zalet. Wśród nich można też niższa emisja hałasu. Paliwo to pozwala żowego. Dostarczył je Solbus. Słaby popyt na wymienić sprawdzoną konstrukcję, łatwy również zaoszczędzić, ponieważ jest tańsze tego typu pojazdy wiąże się przede wszyst- dostęp do paliwa czy stosunkowo rozsąd- od oleju napędowego, jednak za sam auto- kim z wysoką ceną – koszt zakupu autobusów ną cenę zakupu. Coraz większe znaczenie bus trzeba zapłacić więcej – o ok. 10%. zamówionych przez Warszawę MZA osza- ma jednak wpływ środków transportu na Według raportu „Paliwa alternatywne cowało w 2016 r. na wyższy w porównaniu środowisko. Właśnie dlatego operatorzy w komunikacji miejskiej 2018/2019” wyda- z pojazdem zasilanym olejem napędowym autobusowego transportu miejskiego swo- nego przez Polski Fundusz Rozwoju, w Pol- o 15–25%. Kolejny problem to infrastruktu- ją uwagę kierują na alternatywne napędy. sce eksploatowanych jest 358 autobusów ra – a raczej jej brak i wysoki koszt stworze- Najpopularniejsze do tej pory alternatyw- zasilanych sprężonym gazem ziemnym nia stanowiska do tankowania tego gazu. Za ne paliwo wykorzystywane do napędu au- (stan na luty 2018 r.), a już zamówionych przemawiają lżejsze i mniejsze zbiorniki, któ- tobusów miejskich to sprężony gaz ziemny. 150 szt., w sumie liczba ta stanowić będzie re łatwiej usytuować na autobusie, większy Ustawa o elektromobilności i paliwach al- ok. 3% wszystkich autobusów miejskich. zasięg na jednym tankowaniu (do 1000 km) ternatywnych zobowiązuje operatorów fl ot Najwięcej, bo aż 109 jednostek ma obsłu- w porównaniu z CNG (do 500 km) oraz cicha do zwiększania wykorzystywania nisko- giwać stolicę. Szacuje się, że do 2023 r. praca i niski koszt gazu – na porównywal-

20 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | NAPĘ DY ALTERNATYWNE | AUTOBUSY

Prognozy udziału w rynku autobusów z napędem Z pozoru mogłoby się wydawać, że alternatywnym w Europie w latach 2020-2030 w transporcie miejskim to nie jest naj- większy problem. Jednak wg krakowskie- go operatora komunikacji miejskiej ogra- 16,2% 18,2% 19,2% niczony zasięg sprawia, że do obsłużenia 2,1% 7,4% 12,5% tych samych linii potrzeba 35% więcej 22,1% autobusów elektrycznych niż z innym CNG/Bio-gas napędem. Takie wyliczenie dotyczy au- 11,9% 32,7% tobusów, które miałyby korzystać tyko 45,2% Elektryczny (ogniwa paliwowe) z ładowarki zainstalowanej na terenie 13,5% Elektryczny zajezdni. Bardziej elastyczny pod tym 47,7% względem jest system doładowywania Hybrydowy np. na pętlach autobusowych za pomocą 27,2% 16,5% z dieslem złącza plug-in lub pantografu – to jednak 7,5% Diesel wymaga inwestycji w odpowiednią infra- 2020 2025 2030 strukturę. Czyli wstępne koszty rosną. Źródło: ZeEUS/UITP(VEI) – 2017 Wówczas też cena prądu jest wyższa, bo jest kupowany w ciągu dnia, czyli gdy nym poziomie jak w przypadku sprężonego (33 szt.), Krakowie (26 szt.) i Jaworznie obowiązuje droższa taryfa. Być może metanu. (24 szt.). Warto również wspomnieć o pla- problem ten rozwiązałyby wodorowe nowanych zakupach na lata 2019–2020. ogniwa paliwowe? Elektryki w ofensywie Pod tym względem niekwestionowanym liderem jest Warszawa – 130 szt., duży Wodorowa alternatywa Na tle autobusów gazowych wybijają się au- zakup szykuje się też w Lublinie – 32 szt., tobusy elektryczne. W 100% czyste lokal- Poznaniu (21) i Jaworznie (20). W innych Autobusy zasilane wodorem to kolejny nie (niestety prąd produkowany w Polsce miastach Polski założenia przetargowe do- krok w dążeniu do ekologicznego i beze- daje tylko taki efekt), bardzo ciche i dro- tyczyły około 10 sztuk (Zielona, Góra, Rze- misyjnego transportu miejskiego. Wyko- gie. W 2017 r. na całym świecie jeździło szów, Szczecinek, Inowrocław). Obecnie rzystanie wodoru, jako paliwa do autobu- 3 mln autobusów, w tym 358 tys. elektrycz- 63 miasta i gminy zadeklarowały udział sów z ogniwami paliwowymi, wydaje się nych (100% i hybrydy typu plug-in). Naj- w programie E-Bus. Do 2020 r. zamierzają najlepszym rozwiązaniem w odniesieniu więcej, bo aż 99% eksploatowanych elek- zamówić ok. 800 elektrobusów (w tym 340 do ładownych z „gniazdka” elektrycznych trobusów na świecie jest w Chinach. Ich do końca tego roku). Do 2023 r. ma jeździć odmian tych pojazdów czy powszechnie udział wynosi tam 18%. Po Europie w tym po Polsce 1500 elektrycznych autobusów. stosowanych diesli. czasie jeździło 1560 takich pojazdów, czy- Ustawa o elektromobilności i paliwach al- Za wodorem przemawia fakt, że jest to li 1,6% wszystkich autobusów miejskich. ternatywnych zobowiązuje do tego, żeby najbardziej rozpowszechniony pierwia- Najwięcej stuprocentowych elektryków do roku 2021 co najmniej 5% fl oty autobu- stek na Ziemi i we wszechświecie. Dzięki miała Holandia 296 szt. W Polsce było ich sowej stanowiły pojazdy zero emisyjne, do wysokiej gęstości energii grawimetrycz- 98 (w grudniu 2018 r. – 151) oraz 50 hybryd 2023 – 10%, do 2025 – 20%, a do 2028 – 30%. nej (jest prawie trzy razy większa niż typu plug-in – łącznie stanowiły 6,3% eks- Autobusy elektryczne, które możemy w przypadku benzyny) oraz niskiej ma- ploatowanych u nas autobusów miejskich. dzisiaj spotkać na ulicy, to pojazdy wypo- sie, jest to idealny i bezpieczny środek Z końcem 2018 r. najwięcej elektryków sażone w silnik elektryczny i akumulato- magazynowania energii. Energia zawarta było w Zielonej Górze (36), Warszawie ry. Ich zasięg najczęściej sięga 110–130 km. w 1 Nm3 gazowego wodoru jest równoważ- Prognoza Eksploatowane i planowane autobusy elektryczne wzrostu liczby w Polsce - stan na grudzień 2018 r. Licznik nr: 9 | © Copyright by Polski Fundusz Rozwoju S.A., 2018 autobusów elektrycznych REDUKCJA REDUKCJA Miasta EMISJI HAŁASU w Polsce

Program 36 Zielona Góra 1500 NCBR + NFOŚiGW 31 Warszawa

I SY JN E G O T 0 26 Kraków E M N S O P O K R 0 1200 I S T 24 Jaworzno N U . R 1 450 P 0 10 Stalowa Wola 7 5 0 E 4 Ostrów Wlkp. B 2 900 U 9 S 3 Sosnowiec 1 Ó 0

2 34 3 Środa Śląska

36 7

+1381

600 2 Lublin

0 2 Inowrocław 151 2 0 3 2 Ostrołęka 300 12/2018 2 5 2 Polkowice 0 0 1 Chodzież 20 29 0 18 1 500 +32 10 2 Katowice 109 450 820 1500 26 1 Wągrowiec 1 Września Obecnie Szacunki PFR Szacunki PFR Szacunki PFR W realizacji 1 Ciechanów 299 do (08.2018) (2019) (2020) (2023) 2019 Jeźdżących E-busów 151 w miastach 130 Warszawa 20 Jaworzno 10 Szczecinek 6 Ostrów Wlkp. 5 Ostrołęka 3 Włocławek 2 Miechów 2 Tychy 32 Lublin 11 Zielona Góra 8 Inowrocław 6 Szczecin 4 Polkowice 2 Głowno 2 Ostróda 2 Nowy Sącz 21 Poznań 10 Rzeszów 6 Gdynia 5 Katowice 3 Nysa 2 Łomianki 2 Świdnica mpit.gov.pl/ebus Źródło: Raport „Paliwa alternatywne w komunikacji miejskiej 2018/2019” ŹRÓDŁO: INFOBUS.PL/EBUS

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 21 AUTOBUSY | NAPĘ DY ALTERNATYWNE |

Schemat budowy autobusu z ogniwem wodorowym Schemat budowy ogniwa wodorowego Zbiorniki na wodór Wodór Tlen Akumulatory ze zbiornika z powietrza Klimatyzacja z systemem chłodzenia akumulatorów

Główny układ chłodzenia anoda elektrolit katoda Rezystor hamowania katalizator

Wydech pary wodnej katalizator

Przetwornica napięcia Nadmiar Woda Silnik elektryczny wodoru do ponownego Energia elektryczna Ogniwo paliwowe użycia do napędu pojazdu

na 0,30 l oleju napędowego. W przypadku zapewnienie mu oraz zestawowi baterii do reakcji z jonami wodoru oraz tlenem, 1 litra płynnego wodoru jest to 0,24 l oleju odpowiedniej temperatury pracy czy dobór w efekcie czego powstaje woda. napędowego, a w 1 kg wodoru jest to już silnika elektrycznego. Do tego trzeba jesz- Pomiędzy anodą i katodą znajduje się 2,79 kg oleju napędowego. cze pamiętać o rozlokowaniu wszystkich elektrolit. Jest to membrana (wygląda jak Głównym problemem, na jaki napoty- podzespołów, aby rozłożyć odpowiednio plastikowa folia kuchenna), która przewodzi kamy w autobusach elektrycznych, jest masy w autobusie. To sprawia, że budowa- tylko dodatnio naładowane jony. Katalizato- konieczność wytworzenia energii. W pol- nie autobusu zasilanego paliwem wodoro- rem w tym układzie jest specjalny materiał, skich warunkach należy zakładać, że bę- wym jest dość skomplikowane i wymaga który ułatwia reakcję wodoru i tlenu. Prze- dzie ona coraz droższa. Już teraz spekuluje czasu na dopracowanie projektu. ważnie składa się on z nanocząsteczek pla- się, że do 2020 roku ceny prądu wzrosną Wykorzystywane w autobusach wo- tyny cienko pokrytych węglem lub tkaniną. nawet 10-krotnie w stosunku do stanu dorowych ogniwo paliwowe składa się Zasada działania polega na przenikaniu z 2015 roku. Będzie to oznaczało znaczący z czterech komponentów. Pierwszym protonów przez membranę, gdy elektrony wzrost kosztów eksploatacji pojazdów zasi- z nich jest anoda – ujemna część ogniwa są blokowane. W związku z tym, gdy cząst- lanych energią elektryczną. paliwowego. Jej zadaniem jest „prowa- ki wodoru zderzają się z katalizatorem i są W autobusach wodorowych wykorzysty- dzenie” uwolnionych elektronów z czą- dzielone na protony i elektrony, to proto- wany jest ten sam silnik elektryczny oraz steczek wodoru. Dzięki temu można je ny przechodzą od razu na stronę katody, zestaw akumulatorów, co w konwencjonal- wykorzystać w obiegu zewnętrznym. a elektrony zmuszone są do przejścia przez nym „elektryku”. Dodatkowo montuje się Na anodzie są kanały, które rozpraszają obwód zewnętrzny. To właśnie wtedy wy- m.in. ogniwo paliwowe oraz zbiorniki na wodór równomiernie na powierzchni re- konują pracę, aby ostatecznie połączyć się wodór. W większości przypadków, zbior- aktora katalizatora. Drugim elementem z protonami i wejść w reakcję z tlenem. niki umieszczane są na dachu, a ogniwo jest katoda, czyli słupek dodatni ogniwa Wykorzystanie ogniwa paliwowego ma w tylnej części pojazdu. W zależności od paliwowego. Jej zadaniem jest rozprowa- wiele korzyści. Przede wszystkim posiada konstrukcji, na dachu pojazdu może znaj- dzanie kanalikami tlenu, na powierzchni ono wysoką sprawność energetyczną (ok. dować się różna liczba butli do przechowy- katalizatora oraz transportowanie elek- 55%). Dzięki temu z powodzeniem może wania wodoru. Przykładowo w autobusie tronów z powrotem z obiegu zewnętrz- być stosowane choćby w transporcie czy wyprodukowanym przez Ursus – City Smile nego do katalizatora. W nim dochodzi w gospodarstwach domowych. Fuel Cell Electric Bus na dachu umieszczo- nych zostało 8 butli. Ich łączna pojemności wynosi 35 kg. Przy założeniu spalania oko- ło 7 kg/100 km wodoru, teoretyczny zasięg tego autobusu wynosi 450 km. Można by oczywiście zwiększyć liczbę butli, wydłużając zasięg autobusu, jednak nie jest to takie proste. Wraz ze wzrostem liczby butli magazynujących wodór, wzra- Wodorowe autobusy Solarisa sta masa całego pojazdu. To przekłada się jeżdżą już w Hamburgu na zwiększoną konsumpcję tego paliwa, od 4 lat. Ich zasięg wynosi ale przede wszystkim zmniejsza pojem- 300 km. Dzięki zebranemu doświadczeniu możliwe były ność autobusu. Przy konstruowaniu auto- dalsze prace rozwojowe nad busu zasilanego wodorem trzeba wziąć pod tym napędem, w efekcie uwagę wiele aspektów. Wśród nich można których w tym roku zapre- wymienić choćby usytuowanie ogniwa wo- zentowana zostanie kolejna dorowego (musi być do niego łatwy dostęp), generacja tego pojazdu.

22 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | NAPĘ DY ALTERNATYWNE | AUTOBUSY

W 2018 r. nastąpił przełom. Van Hool podpisał umowę na dostawę 40 autobusów z ogniwem wodorowym. Pojazdy będą obsługiwać miejskie linie w Kolonii i Wuppertalu w Niemczech. Jak do tej pory to największe tego typu zamówienie w Europie. Zbiorniki mieszczące 38,2 kg wodoru, zapewniają autobusom całodzienny zasięg, który wynosi 350 km.

W praktyce Emisja CO2 w zależności od sposobu wytwarzania wodoru Autobusy wodorowe praktycznie dopie- w odniesieniu do oleju napędowego – dane na rok 2015 ro raczkują na rynku. Wśród fi rm, które pracują, testują, a nawet oferują takie roz- Rodzaj paliwa ...... Wskaźnik emisji CO2 ...... Różnica ...... (od źródła do kół) ...... procentowa wiązanie można wymienić: Van Hoola, Olej napędowy ...... 122 ...... 100% Solarisa, Ursusa, Toyotę, Wrightbusa, MAN-a, Wodór z reformingu gazu ziemnego ...... 108 ...... –11,5% Daimlera, a także wytwórców ogniw: Bal- Elektroliza wodoru przy wykorzystaniu energii elektrycznej w Niemczech ...... 225 ...... +84,4% larda i HyMove. Solaris ogłosił, że w tym Elektroliza wodoru przy wykorzystaniu energii elektrycznej w Wielkiej Brytanii ...... 201 ...... +64,8% roku zaprezentuje nową generację au- Elektroliza wodoru przy wykorzystaniu energii elektrycznej w Holandii ...... 180 ...... +47,5% tobusu wodorowego. Ma wyróżniać się Elektroliza wodoru przy wykorzystaniu energii elektrycznej w Francji ...... 31 ...... –74,5% efektywniejszym ogniwem paliwowym, Elektroliza wodoru przy wykorzystaniu energii elektrycznej w Norwegii ...... 8 ...... –93,4% co wpłynie m.in. na zasięg pojazdu. Cały Elektroliza wodoru ze źródeł odnawialnych ...... 0 ...... –100% czas trwają też intensywne prace w Ursu- sie. Jest o co walczyć, ponieważ zakup au- Źródło: Study for the Fuel Cells and Hydrogen Joint Undertaking by Roland Berger tobusów wodorowych i budowa stacji tankowania mają być wspierane ze środków brym tego przykładem jest obniżenie zużycia ru (m.in. jego sprężenie) i związanej z tym Narodowego Funduszu Ochrony Środowi- wodoru potrzebnego do pokonania 100 km. emisji, jest to jedno z czystszych źródeł na- ska i Gospodarki Wodnej (w sumie dostęp- Kiedyś wahało się od 18 do nawet 30 kg H2/100 pędu. Za technologią wodorową przemawia ne będzie 11,7 mld zł). Również Narodowe km. Teraz jest to zaledwie 8 kg H2/100 km. też zasięg – 400÷500 km, który pozwala na Centrum Badań i Rozwoju włączyło tech- Wykorzystanie wodoru do zasilania efektywniejsze wykorzystanie tego typu au- nologię wodorową do programu E-bus, autobusów komunikacji miejskiej pozwo- tobusów oraz stosunkowo krótki czas tan- który przewiduje wsparcie fi nansowe dla liło również na znaczące obniżenie emisji kowania – ok. 10 minut. Cena natomiast jest 100 samorządów, które przedstawią strate- dwutlenku węgla. W Kanadzie udało się ją bardzo wysoka – dzisiaj to ok. 4 mln zł, czyli gię rozwoju transportu niskoemisyjnego. obniżyć o 65% przy konieczności dowozu ponad 4-krotnie więcej niż trzeba zapłacić W Europie promocja wodoru trwa już wodoru z odległej o 1,8 tys. km instalacji. za autobus z silnikiem wysokoprężnym. jakiś czas. Najlepszym tego przykładem Ciekawe jest również określenie tzw. „śla- Kolejny problem to brak wystarczającej jest projekt CHIC (ang. Clean Hydrogen in du węglowego” w cyklu eksploatacyjnym infrastruktury w Europie – obecnie ist- European Cities). Obejmował on wykorzy- pojazdu (Well to Wheels – od źródła do kół). nieje 150 stacji tankowania. Jeszcze gorzej stanie 26 autobusów zasilanych wodorem, Jest on zależny od tego, w jak znaczącym jest w Polsce, gdzie takich miejsc po prostu w codziennej eksploatacji na regularnych stopniu w danym kraju, wykorzystywana nie ma. Aby więc eksploatować tego typu liniach, w pięciu dużych miastach Europy jest energia odnawialna. Porównanie to zo- pojazdy, konieczne jest korzystanie z mo- (Szwajcaria, Włochy, Wielka Brytania, Nor- stało wykonane dla paru państw w odnie- bilnych stacji – a to również sporo kosztuje wegia). Wcześniej realizowane były rów- sieniu do oleju napędowego. Warto zazna- i wiąże się ze zwiększoną emisję w cyklu nież inne projekty, m.in.: FCH (ang. Fuel czyć, że dla Norwegii czy Francji wskaźnik eksploatacyjnym, ze względu na koniecz- Cell Hydrogen), HyFLEET:CUTE (47 auto- emisji jest nawet 15 razy mniejszy. ność dowożenia paliwa, niezbędnego do busów wodorowych wykorzystywanych Wodorowe doświadczenia miast, mimo zasilania autobusów. na normalnych trasach przejazdowych) wspomnianych projektów, są dość małe. czy CUTE (ang. The Clean Urban Transport Warte uwagi jest jednak to, że jedynym Co się dziś opłaca? for Europe) 27 autobusów miejskich, po efektem zachodzących reakcji chemicz- 3 w każdym z dziewięciu miast w Europie. nych w ogniwie paliwowym, poza energią Z uwagi na małe doświadczenia związane Doświadczenia zebrane na przestrzeni lat elektryczną, jest woda. Biorąc nawet pod z autobusami z ogniwami wodorowymi pomogły w dopracowaniu tej technologii. Do- uwagę konieczność „przygotowania” wodo- na rynku europejskim, trudne jest osza-

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 23 AUTOBUSY | NAPĘ DY ALTERNATYWNE |

Porównanie przykładowych cen zakupu pojazdów jest wyższa niż wersji z klasyczną jednost- ką napędową na olej napędowy, TCO wy- o długości 12 m w latach 2017–2018 [tys. zł] nosi 2,52 euro/km.

elektryczny Ursus City W autobusach hybrydowych, gdzie Smile CS12 LFE dla układ napędowy składa się z silnika wyso- MZK Zielona Góra diesel Solaris New (2017) UUrbinorbbib 12 dla MPK Toruń koprężnego oraz elektrycznego, a emisja (2018) 1669 dwutlenku węgla jest około 30% mniejsza niż w przypadku autobusu z klasycznym 988,7 dieslem, TCO oszacowane na 2030 r. ma wynosić 2,6–2,7 euro/km. W zestawieniu wartości TCO wzięto rów- 1028,5 1865 CNG Scania Citywide nież pod uwagę trolejbusy. Ich cena zaku- 12LF dla MPK Tarnów trolejbus Solaris Trollino pu również nie należy do najmniejszych (2017) dla TLT Tychy (2018) (ok. 400–450 tys. euro). Poza tym konieczne jest przygotowanie niezbędnej infra- 1439 struktury w mieście. Szacuje się, że koszt jej stworzenia to około 1–1,5 mln euro/km. W tym przypadku całkowity koszt użyt- hybrydowy Volvo 7900H dla MZK Jelenia Góra kowania wyliczano na 3,4 euro/km w 2030 (2018) roku (w 2012 roku wynosiła 3,1 euro/km). Źródło: Raport „Paliwa alternatywne w komunikacji miejskiej 2018/2019” Wynika z tego, że cały czas najbardziej opłacalnym jest wykorzystanie autobusów cowanie dokładnych wartości TCO (ang. olejem napędowym wynosi: 2,1 euro/km wyposażonych w silniki konwencjonalne Total Cost of Ovnership). Założenia wska- dla normy Euro 5 oraz 2,5 euro/km dla zasilane olejem napędowym lub sprężo- zują jednak, że w 2030 roku koszty zwią- Euro 6. Podobne wartości dotyczą autobu- nym gazem ziemnym. W przypadku napę- zane z eksploatacją takich autobusów sów miejskich z silnikami benzynowymi dów alternatywnych pod względem TCO będą wynosić około 3,2 euro/km (na 2012 zasilanymi sprężonym gazem ziemnym: najkorzystniejszy jest układ hybrydowy rok szacowano – 4,6 euro/km). Dla porów- dla Euro 5 – 2,1 euro/km, a dla Euro 6 (silnik wysokoprężny + elektryczny). Tech- nania w przypadku autobusów elektrycz- – 2,6 euro/km. Inną alternatywą jest wy- nologia wodorowa jest jeszcze zbyt świe- nych, jak wynika z raportu „Smart cho- korzystywanie biopaliw. W przypadku ża, mimo iż jest testowana już od wielu lat. ices for cities Clean buses for your city”, FAME (ang. Fatty Acid Methyl Esters) Według szacunków po europejskich droga przygotowanego przez CiViTAS, TCO wy- – estry metylowe kwasów tłuszczowych za- jeździ dzisiaj około 150 autobusów wodo- nosi 5,5 euro/km (według szacunków na równo roślinnych, jak i zwierzęcych oraz rowych. Już niedługo ich udział się tro- chę zwiększy, bo Van Hool ma dostarczyć 40 takich autobusów do Kolonii i Wupper- Wartości TCO dla różnego rodzaju układów talu w Niemczech. napędowych autobusów miejskich Bezemisyjny transport publiczny jest dużym wyzwaniem dla miast. Cały czas Jednostkowe TCO [euro/km] trwają próby różnego typu napędów, któ- Jednostkowa cena koszty Rodzaj zasilania zakupu re mają wskazać najlepsze i najbardziej utrzymania Elektryczny/ [euro/autobus] Euro 5 Euro 6 efektywne rozwiązanie. Wydaje się, że [euro cent/km] hybrydowy/wodorowy obecnie są nim autobusy elektryczne oraz ON +/– 220 000 0,10–0,15 2,1 2,5 – gazowe. Jednak, jeżeli zostanie rozwinięta CNG +/– 250 000 0,15 2,1 2,6 – infrastruktura napełniania wodoru oraz Biopaliwa 2,22 (FAME) +/– 220 000 – –– jego pozyskiwania, może się okazać, że już (FAME, HVO) 2,35 (HVO) niedługo będziemy tego typu autobusami Bioetanol +/– 250 000 – 2,52 – – poruszać się w miastach. Koniecznym Elektryczne +/– 350 000–500 000 – – – 5,5 (2012 r.) 3,8 (2030 r.) warunkiem do zwiększenia popytu na au- Elektryczne 3,1 (2012 r.) 3,4 (2030 r.) tobusy wodorowe są dotacje, gdyż dzisiaj +/– 400 000 – 450 000 – – – – trolejbusy koszty związane z wprowadzeniem ich do Hybrydowy 2,4 (2012 r.) 2,6–2,7 (2030 r.) eksploatacji przekraczają granice zdro- +/- 270 000 – – – (ON+elektryczny) wego rozsądku. Jednak dłuższy zasięg Wodór +/- 800 000 – – – 4,6 (2012 r.) 3,2 (2030 r.) (szersze możliwości zastosowania – np. w mniejszych ośrodkach, gdzie realizuje Źródło: Raport „Smart choices for cities Clean buses for your city”, CiViTAS się przewozy lokalne na większe odległo- ści), krótki czas tankowania oraz zerowa rok 2012). Wartość ta ma jednak spaść do HVO (ang. Hydrotreated Vegetable Oil) emisja szkodliwych substancji do atmos- poziomu 3,8 euro/km w 2030 roku. – uwodornionego oleju roślinnego, w ra- fery to atuty, które powinny przemówić do Do 2020 r. silniki wysokoprężne mają porcie określono TCO jedynie w przypad- zarządzających transportem publicznym. zostać jeszcze bardziej zoptymalizowa- ku normy emisji spalin Euro 5. Wynoszą Istotne znaczenie może mieć też unieza-

ne, dzięki czemu emisja CO2 zostanie ob- one dla FAME – 2,22 euro/km, a dla HVO leżnie się od dostaw energii elektrycznej, niżona o ok. 900 g/km. TCO autobusów – 2,35 euro/km. Z kolei dla bioetanolu, która wg prognoz ma w perspektywie naj- z jednostkami napędowymi zasilanymi gdzie cena jednostkowa zakupu autobusu bliższych lat zdrożeć. 

24 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | MINI | AUTOBUSY

Małe gabaryty, dużo zrozumienia W segmencie małych autobusów znajduje odzwierciedlenie tradycja dawnych firm karoseryjnych, które spełniały każde życzenie nabywcy. Jednak materiały i rozwiązania są na wskroś nowoczesne i odpowiadają na najnowsze potrzeby, które być może wzrosną.

| Tekst: Michał Kij | Zdjęcia: M. Kij |

ak powstają pojazdy nieprze- Rosnąca liczba prywatnych samo- nie tylko dlatego, że ludzie przesiedli się ciętne, które w starciu między chodów zmieniła obraz transportu pu- do samochodów osobowych, ale często Tstandaryzacją a indywidualiza- blicznego. Pojawili się drobni, prywatni z powodu zniknięcia lub osłabienia zna- cją zdecydowanie opowiadają się za tą przewoźnicy, którzy elastycznie i szybko czenia wielu celów podróży. Duże zakła- drugą. Problem ma drugie dno, ponie- reagowali na nowe warunki. Udział w ich dy pracy popadały w kłopoty i radykalnie waż w „globalnej wiosce” wiele potrzeb sukcesie miały autobusy, które eksploato- redukowały zatrudnienie bądź były li- ulega spłaszczeniu i uśrednieniu. Lecz wali, dostosowane wielkością do obsłu- kwidowane. Szerokie strumienie pasaże- choć wszyscy możemy oglądać te same giwanych linii czy typu prowadzonych rów w wielu miejscach wyschły. seriale i słuchać tych samych piosenek, przewozów. Nowy wymiar zyskiwała Abstrahując od atmosfery „dzikiej wal- to czym jeździmy, wciąż jeszcze zależy turystyka i rozwinęły się tzw. transfery, ki o pasażera”, w jakiej niejednokrotnie od tego, gdzie mieszkamy. Jeśli tendencja do poszukiwania lokalnych źródeł energii utrzyma się, różnice mogą się pogłę- biać. Byłoby to pożądane, ponieważ tylko w rozmaitości propozycji rozkwitają przełomowe innowacje. Trwa również debata nad przyszłością transportu publicznego w Polsce, a ostatnie wydarzenia zdają się potwierdzać, że producenci małych autobusów będą nie- odzowni w jego modernizacji.

Rynek łaknie Elektryczny minibus M2 Electric litewskiej firmy OPP bus. Iveco skupia wysiłek na napędzie Rozwój produkcji minbusów w Polsce Ma zasięg do 70 km i mieści do 22 osób w zależności od gazowym, ale od lat ma również może uchodzić za przykład działania wyposażenia. Baterie można podładować do 80% pojemności w ofercie elektryczny wariant Daily. reguł wolnego rynku i podaży podykto- w ciągu kilkunastu minut za pomocą odwróconego pantografu Oto najnowsza wersja, wanej popytem. W okresie PRL małe au- opuszczanego ze słupa lub gniazdka prądu stałego. zaprezentowana w 2018 r. na IAA. tobusy nie zdołały się przebić, choć było kilka interesujących prototypów. Domi- nowały autobusy co najmniej średniej czyli przejazdy na stosunkowo krótkie zachodziły przemiany na rynku przewo- wielkości, zaspokajające najpilniejsze odległości np. między lotniskiem i hote- zów, należy podkreślić, że małe autobusy potrzeby społeczeństwa. Jeden z ostat- lem. W takich przewozach ceniony był ułatwiały utrzymanie rentowności i się- nich zaprojektowanych w tamtym okre- komfort i wysoki standard wykończenia. gały po nie również nieskore do zmian sie „malców”, Autosan H6 odniósł pewien Nawiasem mówiąc, luksus do dziś jest PKS-y i przedsiębiorstwa komunikacji sukces dopiero w latach 90., w nowych atutem chętnie podkreślanym przez pro- miejskiej. realiach gospodarczych. W tym okresie ducentów nadwozi. Skromniejsze, popu- Tendencja do różnicowania wielkości rozpoczęła się „era nowożytna” polskich larne „busy”, niewielkie i ekonomiczne taboru utrzymuje się. Wyzwaniem naj- fi rm nadwoziowych, również tych produ- w eksploatacji znakomicie nadawały się bliższych lat będzie nie tylko wybór wiel- kujących zabudowy małych autobusów. do obsługi tras, które z nagła opustoszały kości autobusu, ale i jego źródła napędu.

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 25 AUTOBUSY | MINI |

Przede wszystkim w przewozach miejskich, ale nie tylko.

Zaraźliwe pomysły

Ciężar odpowiedzialności za wprowa- dzanie alternatywnych napędów spo- czywa przede wszystkim na dostawcach podwozi do zabudowy, czyli w wypadku minibusów na producentach lekkich po- jazdów użytkowych. Jednak fi rmy nadwoziowe mają kluczową rolę do odegra- nia. Muszą zaadaptować zabudowę do nowego typu napędu w taki sposób, aby nie tylko nie straciła na funkcjonalności, Firma Auto-Cuby już w 2012 roku Polskie firmy nadwoziowe zaprezentowała minibusy na CNG, produkują zabudowy również ale może nawet zyskała. także w wersji miejskiej. Teraz klimat do minibusów przystosowanych W konstrukcji minibusów uwidacznia- jest dla nich bardziej sprzyjający. do jazdy w trudnym terenie. ją się nierzadko „pożytki z odosobnienia”. Każdy producent trzyma rękę na pulsie, wielu uczestniczy w targach i pilnie ob- na wózku nie zostaje odizolowany na koń- minibusów, często, choć niekoniecznie serwują siebie nawzajem. Jednak działa- cu i łatwiej integruje się z pozostałymi, świadomie traktowanych jako alternaty- jąc na własną rękę, często blisko swoich a przynajmniej ma ku temu lepszą okazję. wa dla wydłużonych limuzyn. Historycz- klientów, każdy wypracowuje własne nie rzecz biorąc, minibus jako „eleganc- rozwiązania. Najlepsze rozprzestrzeniają Szczypta smaku ki” środek transportu wyparł wydłużone, się i modyfi kują w szybkim tempie, cze- wieloosobowe sedany, popularne zwłasz- go przykładem jest kariera niskiej pod- Oprócz minibusów tworzonych w stan- cza w USA, ale znane i u nas: przykładem łogi w minibusach. Nie tylko udało się dardowym nadwoziu pojazdu bazowego, 6-drzwiowe „jamniki” na bazie Polskiego ją wprowadzić do pojazdów tej klasy, ale powstają konstrukcje wydłużone, pod- Fiata 125p z lat 70. XX wieku, wyprodu- wypracować rozwiązania pośrednie rów- wyższone, a także wyposażone w zupeł- kowane w małej serii w wersji otwartej noważące funkcjonalność i koszty. Cza- nie nowe nadwozia, opracowane przez i zamkniętej. sem nabywcy wystarczy tylko fragment fi rmę wykonującą zabudowę. Te stawiają Minibus jest wygodniejszy, ponie- niskiej podłogi bez stopni. Oprócz względ- poprzeczkę najwyżej i na ogół najlepiej waż łatwiej w nim zajmować miejsca, nie prostego wariantu z niskim wejściem mogą dopasować się do oczekiwań użyt- a przede wszystkim jest bardziej pojem- i płaską platformą na tylnym zwisie au- kowników, przede wszystkim dlatego, że ny niż przedłużony samochód osobowy. tobusu, występuje bardziej przyjazna pa- oferują najwięcej miejsca wewnątrz. Sto- Stosunek liczby miejsc do długości cał- sażerom odmiana z fragmentem niskiej sowanie tworzyw sztucznych w poszyciu kowitej jest w nim znacznie lepszy niż podłogi pomiędzy osiami. zewnętrznym ułatwia nadanie im cech w „hollwoodzkiej” limuzynie i łatwiej Podobna inwencja cechuje pojazdy indywidualnych. Niektórzy producenci nim manewrować. Zyskuje i klient, i wy- do przewozu osób niepełnosprawnych. korzystają z tego i obdarzają swoje auto- twórca. Podobnie jak inne luksusowe Oprócz minibusów, w których winda dla busy charakterystyczną, rozpoznawalną produkty, komfortowy minibus jest oka- wózków znajduje się z tyłu, proponowane „twarzą”. Na ogół jednak największe osią- zją dla producenta, aby podnieść marżę. są modele z windą lub rampą przy wejściu gnięcia na polu stylizacji mają fi rmy nad- Skórzana tapicerka, drewno, grube wy- bocznym. Jazda pomiędzy osiami jest woziowe w kształtowaniu wnętrz. kładziny, efektowne oświetlenie i wyso- bardziej komfortowa i zapewne bardziej Wygląd ma duże znaczenie przede kiej klasy systemy rozrywki pokładowej satysfakcjonująca emocjonalnie. Pasażer wszystkim dla nabywców luksusowych służą za uzasadnienie. Tym lepsze, że

Minibusy używane w turystyce czy do przewozu VIP-ów Płaska, nisko umieszczona podłoga na Automet Electric jest pierwszym, mają efektowną stylizację i doskonale wykończone tylnym zwisie to proste rozwiązanie polskim elektrycznym wnętrza. W miarę, jak rośnie doświadczenie producentów, zwiększające przydatność minibusów minibusem. Od sierpnia 2018 pojazdy zyskują coraz więcej indywidualnych rysów. w komunikacji miejskiej i lokalnej. jeździ w Wągrowcu.

26 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | MINI | AUTOBUSY

Angielski, niskopodłogowy, elektryczny minibus Orion E Kapena od dawna ma w ofercie oferowany w Niemczech przez spółkę E-Vade, należącą kompletne, własne karoserie, którym do grupy Paul. Może przewieźć 15 osób, a maksymalny nadaje zindywidualizowane cechy. zasięg dochodzi do 160 km. Na zdjęciu model z 2014 r.

rzeczywiście są drogie, a staranność ko- bywcami minibusów. Pomysły jednych i skutecznie konkurując z miejscowymi nieczna przy wykańczaniu pojazdu kon- zderzają się z opiniami i możliwościami wytwórcami. sumuje dużo uwagi i czasu. drugich i vice versa. Każde targi przyno- Z bogatym wnętrzem współgra styliza- szą nowości oraz solidną porcję pojaz- Niewykluczone, że… cja zewnętrzna, na ogół z dodatkami „na dów z głównego nurtu, które „sprzedają wysoki połysk”, takimi jak felgi, progi czy się zawsze”. Do ubiegłorocznego sukcesu wytwór- wystrój wlotu powietrza z przodu. Do tego Kapryśne do tej pory zainteresowanie ców małych autobusów przyczyniły lakier metalik lub perła. Zapewne kwestią alternatywnymi napędami, ustabilizuje się głównie pojazdy typowe, których czasu jest, gdy ten tradycyjny, sformalizo- się zapewne na skutek zamówień będą- znaczna część „łata” rozrzedzoną przez wany „strój” zrobi nieco miejsca na inne cych pokłosiem ustawy o elektromobil- minione ćwierć wieku siatkę połączeń propozycje, akcentujące np. szybkość czy ności i paliwach alternatywnych, o ile docierających do małych miejscowości. mniej dosłownie „sportową energię” po- samorządy znajdą fundusze na realizo- Pod koniec lutego na konwencji PiS zapo- jazdu. Wśród samochodów osobowych wanie zawartych w niej zaleceń. Niektó- wiedziano wznowienie połączeń autobu- od dawna znane są „sportowe sedany”, rzy spośród polskich producentów zabu- sowych głównie na wsi i w małych mia- których najnowszym wcieleniem są „czte- dów zdobyli już pewne doświadczenie stach. Karierę robi nowe sformułowanie: rodrzwiowe coupé”. Minibusy „na sporto- w zakresie nietypowych układów napę- wykluczenie transportowe, względnie wo” nie będą raczej „kleić gumy”, choć nie dowych. Na naszym rynku pojawiają się „komunikacyjne”. Nie jest jednoznacznie byłoby to niemożliwe, ale mogą być atrak- minibusy gazowe (CNG) i elektryczne. zdefi niowane, ale dotyczy sytuacji, gdy cyjne dla pasażerów w dobie powszechnej Nie jest to jedyny kierunek, w jakim ludzie nie mogą częściowo lub w pełni akceptacji dla zdrowego trybu życia, któ- toczą się prace konstrukcyjne. Polskie uczestniczyć w codziennych aktywno- rego elementem jest kultura fi zyczna. fi rmy wykonują również zabudowy na ściach ich społeczności z powodu nie- podwoziach 4×4 o bardzo dużym prze- wystarczającej mobilność w środowisku, Gaz, prąd, 4×4 świcie, przystosowanych do poruszania które jej wymaga. Innymi słowy mieszka- się po trudnym terenie. Adaptują swoje ją w miejscu, gdzie nie dociera transport Cały czas można obserwować, jak pul- pojazdy do wymagań rynków zagranicz- publiczny i mimo chęci lub silnej potrze- suje więź między producentami i na- nych, różnicując standard wyposażenia by nie mogą dostać się tam, gdzie chcą. Ministerstwo Finansów szacuje, że na likwidację „białych plam” w komunikacji publicznej potrzeba 1,5 mld zł. Środkami tymi miałyby dysponować samorządy powiatowe. Choć to tylko obietnica przedwybor- cza, dotyczy bolesnego problemu, z któ- rym nie poradził sobie do tej pory ani wolny rynek, ani ustawodawca. Prędzej czy później trzeba będzie zająć się nim serio, także mając na uwadze ochro- nę środowiska. Wówczas producenci małych autobusów mogą zapewnić odpowiednie pojazdy, pojemnością pasa- żerską i źródłem napędu dopasowane Minibus przystosowany do przewozu osób Niskowejściowy minibus z fragmentem niepełnosprawnych. Winda do wprowadzenia wózka płaskiej podłogi pomiędzy osiami. do potrzeb, nawet najbardziej nietypo- najczęściej znajduje się z tyłu, choć są również Funkcjonalność nadwozia zwiększają wych. W końcu „szycie na miarę” to ich konstrukcje z windą przy drzwiach bocznych. rozkładane siedzenia na ścianie bocznej. specjalność. 

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 27 TECHNOLOGIE | KOMPONENTY |

Elektrycznie, czyli jak?

Dużo ostatnio się mówi o autobusach elektrycznych, ale co się pod tym kryje? Próbą odpowiedzi były ostatnie targi IAA, gdzie obok pojazdów zaprezentowano komponenty do nich. Przypomniano również od dawna rozważaną alternatywę, która nie potrzebuje gniazdka.

| Tekst: Michał Kij | Zdjęcia: M. Kij, BPW, Dana, Keyou, Ziehl-Abegg |

apęd elektryczny nie jest skom- Są i wady, a największą jest trudność mionową 120 kW i znamionowy moment plikowany, ale staje się taki, w zapewnieniu dostatecznie wydajnego obrotowy 3700 Nm. Napęd przystosowa- Ngdy chcemy podnieść jego wy- chłodzenia silników w piastach. Silniki ny jest do felg o rozmiarze 22,5”×8,25”. dajność. Zadanie to ułatwiają dostaw- są również bardziej narażone na zabru- Nośność osi to 13 t. cy komponentów, które należy „tylko” dzenie. Ich ciężar powoduje wzrost masy Oś e-Traction ma zbliżone cechy, zręcznie poskładać i obdarzyć układem nieresorowanej, a to negatywnie wpływa a obaj producenci podkreślają możliwość sterowania synchronizującym ich dzia- na komfort i zachowanie samochodu np. zmniejszenia masy baterii oraz zwiększe- łanie. Brzmi prosto, choć proste nie jest, na zakrętach. Efekt ten można jednak nia zasięgu autobusu, na co pozwala wy- a pierwszą przeszkodą jest takie ich roz- zniwelować, modyfi kując charakterysty- soka wydajność silników w piastach kół. mieszczenie, żeby pojazd był funkcjo- kę zawieszenia. Uniwersalność tego rozwiązania polega nalny. W przypadku autobusu chodzi Podczas IAA analogiczną gamę pro- również na tym, że może stać się częścią głównie o zachowanie wystarczającej duktów tego typu przedstawiły niemiec- składową hybrydowego układu napędo- przestrzeni pasażerskiej oraz prawidło- ka fi rma Ziehl-Abegg oraz holenderska wego lub zostać wykorzystane w auto- wych nacisków na osie niezależnie od e-Traction. Obie oferują zarówno kom- busie używanym i przerobionym na na- liczby podróżnych. pletny układ napędowy z zawieszeniem pęd elektryczny. Przykład przebudowy i systemem sterowania, jak i jego części zabytkowego autobusu do wycieczek po W kole składowe, czyli głównie silniki elektrycz- mieście z napędem Ziehl-Abegg był pre- ne. Zespół napędowy Ziehl-Abegg nosi zentowany podczas IAA. Rozwiązaniem sprzyjającym utrzymaniu nazwę ZAwheel. Każdy z silników two- W fazie rozwoju pozostaje „elektryczna obszernego wnętrza i stosunkowo łatwym rzących oś napędową osiąga moc zna- piasta” PreSetPlus fi rmy ConMet (Conso- do zastosowania w dowolnym pojeździe, nie tylko autobusie, są silniki elektryczne w piastach kół. Dzięki nim można stworzyć układ napędowy o prostej konstrukcji, pozbawiony rozbudowanych przekładni przenoszących moment obrotowy do kół, a zatem lekki i wydajny – czyli wyróżnia- jący się wysoką sprawnością i energoosz- czędny. Wyeliminowanie wspomnianych elementów przenoszących napęd sprawia, że silniki zintegrowane z piastami zapew- niają wysoką skuteczność odzyskiwania energii hamowania (rekuperacji). Zbędny jest także mechanizm różnicowy. Napęd taki bez przeszkód można zastosować w autobusach niskopodłogowych. Przy odpowiednim sterowaniu silniki w piastach mogą również stabilizować tor jazdy Oś z silnikami ZAwheel w piastach firmy Ziehl-Abegg. Nabywcy mogą zdecydować pojazdu, zmniejszając ryzyko związane się na zakup kompletnego zespołu lub tylko silników. Oś można łatwo zaadaptować z utratą przyczepności. do różnego typu autobusów, także niskopodłogowych.

28 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | KOMPONENTY | TECHNOLOGIE

lidated Metco Inc.) z Kanady. Projekt po- o dmc do 10,5 t. Ta druga nadaje się do się mocą silnika elektrycznego, która wstaje wspólnie z fi rmą Protean Electric, lekkich pojazdów o dmc do 6,5 t i osiąga może wynosić od 80 do 240 kW. zatrudniającą przeszło 100 osób w biu- maksymalną moc 130 kW. Masa osi wy- Specjalnie z myślą o hybrydach opraco- rach znajdujących się na terenie USA, nosi odpowiednio 370 kg (z hamulcami wano TM4 Sumo HP HV900. Silnik speł- Wielkiej Brytanii i Chin. Protean Electric tarczowymi) oraz 305 kg. Obie można za- niający jednocześnie funkcję generatora wyspecjalizowała się w silnikach elek- montować, używając standardowego za- ma oprogramowanie dostosowujące jego trycznych w piastach kół, a jej głównym wieszenia pojazdu, ale cięższa ma silnik działanie do charakterystyki hybrydo- produktem jest napęd Protean Drive. umocowany do belki osi, gdy lżejsza ma wego układu napędowego. Współpracuje Przy czym szczytowa moc pojedynczego silnika wynosząca 40 lub 80 kW ograni- cza zastosowanie tego typu napędu do lekkich pojazdów użytkowych elektrycznych i hybrydowych, w tym minibusów, a w przyszłości być może autonomicznych, kilkuosobowych taksówek.

Koło kół Spicer Electrifid e-Drive Axle eS13.0Xr Alternatywę dla silników w piastach za- przeznaczona do pojazdów o dmc do 13,5 t. prezentowała Dana Incorporated. Do Silnik elektryczny ulokowany w miejscu przekładni dużych autobusów proponuje przede głównej przenosi napęd do kół za pośrednictwem półosi. Jego moc może wynosić od 80 do 240 kW. wszystkim nową rodzinę zelektryfi kowanych układów napędowych TM4 Sumo. Głównym elementem jest silnik elektryczny, który można bezpośrednio po- łączyć ze standardowym mostem napę- dowym z pominięciem skrzyni biegów. Znamionowa moc silnika wynosi od 100 do 260 kW w zależności od typu. Silnik może napędzać pojazd samodzielnie lub stanowić część hybrydy. Można go uloko- wać dość dowolnie, przystosowując np. do autobusu niskopodłogowego. Oś elektryczna BPW może być stosowana w pojazdach nowych Napęd TM4 Sumo występuje w dwóch, i używanych o dmc do 7,5 t. Akumulatory dostarcza BMW. głównych klasach mocy HD i MD, przystosowanych odpowiednio do pojazdów o dużym i średnim tonażu. Dana pro- go centralnie, w miejscu zajmowanym z 3-fazową przetwornicą CO150, która jest ponuje do średnich pojazdów również tradycyjnie przez przekładnię główną. dobrze znana użytkownikom hybryd na oś Spicer Electrifi ed eS9000r e-Axle, W ten sam sposób umiejscowiony całym świecie. Napęd ma dwa warianty: a do lekkich jej słabszą odmianę Spicer jest także silnik w osi Spicer Electrifi ed do hybryd równoległych, w których głów- Electrifi ed eS5700r e-Axle. Tę pierwszą, e-Drive eS13.0Xr przeznaczonej do pojaz- nym zadaniem silnika elektrycznego jest o mocy maksymalnej 240 kW można dów o dmc do 13,5 t. W jej wypadku pro- wspomaganie spalinowego w napędza- stosować w ciężarówkach i autobusach ducent oferuje kilka typów różniących niu kół oraz do hybryd szeregowych typu

Silnik na wodór zbudowany przez startup Keyou z Monachium. Silnik elektryczny z rodziny TM4 Sumo firmy Dana. Można go Bazą jest diesel firmy Deutz o pojemności 7,8 l. Keyou uważa, że to tańsza połączyć bezpośrednio ze standardową przekładnią główną i bardziej ekologiczna alternatywa wobec napędu elektrycznego, także zasilanego pojazdu. W zależności od wersji nadaje się do pojazdów o średnim wodorowym ogniwem paliwowym i nie jest w tej opinii osamotniony. lub dużym tonażu, w tym do autobusów 12- i 18-metrowych.

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 29 TECHNOLOGIE | KOMPONENTY |

Tarcza hamulcowa

Stojan Standardowa felga Wirnik

Zacisk hamulcowy

Osłona

Kondensator

Łożysko Elektryczna piasta ProteanDrive firmy Protean Electric pprzeznaczonarzeznaczona do samochodów osobowychosobowych i lekkich użużytkowych.ytkowych. Rozwiązanie to prezentowaneprezentowane byłobyło na IAA przezprzez kanadyjskąkanadyjską firmę ConMet. Może znaleźć zastosowanie w wieloosobowych, autonomicznych taksówkach.

plug-in, gdzie pracuje przede wszystkim szeregowych, które są pojazdami elektrycz- Jesienią 2018 Keyou przedstawiła pro- jako generator. nymi z własną „elektrownią” lub potrakto- totypowy silnik na wodór zbudowany W 2019 r. rusza produkcja elektrycz- wać jako swego rodzaju komentarz do sytu- na bazie wysokoprężnej jednostki Deutz nej osi BPW do pojazdów o dmc do 7,5 t. acji. Firma Keyou zajęła się wodorem, ale o pojemności 7,8 l. Nowe elementy to Będzie ona montowana w samochodach nie jako źródłem energii dla ogniw paliwo- układy: zasilania, zapłonowy oraz utyli- nowych i używanych. Akumulatory do wych, lecz paliwem do spalania w silniku zacji produktów spalania. Zawory wraz jej zasilania dostarcza BMW. Na począ- tłokowym o zapłonie iskrowym. z gniazdami wykonano z innego materia- tek oś będzie wykorzystywana przez fi r- Zapewnia, że spalanie wodoru zamiast łu, dostosowanego do wodoru. Dokonano mę Paul Nutzfahrzeuge, która zajmie się typowych paliw kopalnych „na dzień do- korekt w komorze spalania, co poskutko- przerabianiem lekkich ciężarówek i po- bry” zwiększa sprawność silnika do 50% wało zmniejszeniem stopnia sprężania, jazdów specjalnych na napęd elektryczny. (na wale korbowym), a możliwa jest dal- skorygowano sterowanie silnikiem oraz W grudniu w Akwizgranie zaprezentowa- sza optymalizacja. Jak podaje, spalenie zmodyfi kowano turbosprężarkę oraz no elektryczne Isuzu N, pierwszy pojazd 1 kg wodoru uwalnia taką samą ilość układ recyrkulacji spalin EGR. Wyniki który powstał w ramach projektu LiVe energii, jak spalenie 2,75 kg benzyny (czy- podawane przez Keyou są raczej progno- (ang. Life cycle cost reduction in electric li ok. 2 l). Produktem spalania jest woda, zą. Projektanci twierdzą, że silnik będzie distribution transport by means of indi- ale są i inne korzyści ekologiczne. Keyou osiągał moc ponad 200 kW, a jego żywot- vidually adaptable drivetrain – redukcja odnosi je przede wszystkim do napędu ność przekroczy 700 000 km. Zasięg po- całkowitego kosztu użytkowania w elek- elektrycznego i stwierdza, że produkcja jazdu ma wynosić ponad 500 km. trycznym transporcie dystrybucyjnym auta na prąd i jego akumulatorów pochła- Na razie konfrontacja napędów elek- poprze zastosowanie indywidualnie dopa- nia około 2 razy więcej energii i wody niż trycznych produkowanych seryjnie sowanego napędu). Projekt prowadzony samochodu z silnikiem tłokowym. Po- i wygodnych do zastosowania w istnie- jest wspólnie przez tamtejszą politechnikę nadto potrzebne są do tego rzadkie pier- jących pojazdach z eksperymentalnym RWTH, (Rheinisch-Westfälische Technis- wiastki. Również utylizacja resztek po sa- silnikiem na wodór jest najwyżej igrasz- che Hochschule Aachen) oraz fi rmy: BPW, mochodzie elektrycznym kosztuje więcej ką dla intelektu. Nie ma infrastruktury Isuzu Motors Germany i StreetScooter. Na i jest bardziej energochłonna. Podsumo- do tankowania wodoru, a jeśli gdziekol- razie oś montowana jest w ciężarówkach, wując, Keyou podaje za badaniami Insty- wiek się rozwija, to przede wszystkim ale zastosowanie jej w minibusach jest być tutu Fizyki Budowli ze Stuttgartu będą- w odpowiedzi na zaawansowane próby może tylko kwestią czasu. cego członkiem Grupy Fraunhofera, że praktyczne autobusów z ogniwami pa- już w procesie produkcji auto elektryczne liwowymi. Energochłonna jest również Oraz całkiem z dala emituje o 60% CO2 więcej niż spalinowe. produkcja wodoru, co podnosi jego cenę W całym okresie „życia” samochód z sil- i zmniejsza potencjalne korzyści dla śro- Nowość startupu Keyou GmbH z Mona- nikiem tłokowym na wodór ma emitować dowiska. Lecz dyskusja o ostatecznym

chium wychodzi właściwie poza ramy arty- mniej CO2 niż analogiczny elektryczny, kształcie transportu przyszłości trwa kułu, ale można ją „dokleić” do treści, jeśli także jeśli ów jest zasilany wodorowym i nie należy się zamykać na żadną moż- przyjąć, że będzie być może częścią hybryd ogniwem paliwowym. liwość. 

30 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019

ZARZĄDZANIE | TELEMATYKA |

Rozwiązania Big Data optymalizują zużycie paliwa

Nowe przepisy, rosnąca presja kosztów, brak kierowców i bezustannie zmieniający się rynek rzucają coraz to nowe wyzwania firmom transportowym. Jak użytkownik floty może zwiększyć jej wydajność w obecnej dobie? Jak zarządzać paliwem, aby wyjść poza schemat typowych rozwiązań telematycznych? Naszym rozmówcą jest Peter Bal, menedżer usług cyfrowych w regionie EMEA w firmie WABCO. Rozmawiamy o bieżących trendach i prognozach.

akie są możliwości redukcji zuży- Dzięki analizie dużych zbiorów danych o cenach paliw, system wskazuje, kiedy Jcia paliwa, wykraczające poza ofer- aplikacja internetowa dostarcza fl otom in- i gdzie pojazd powinien zostać zatankowa- tę tradycyjnych urządzeń telematycz- formacji o zużyciu paliwa i oferuje użytkow- ny, aby uzyskać oszczędności w stosunku nych i ich oprogramowania? nikom wgląd w ilość wykorzystanego paliwa do wcześniejszych tankowań. Porównanie i koszty, a także w niepokojące odchylenia zużycia paliwa różnych pojazdów pozwala Aby sprostać narastającym wyzwa- i występujące ewentualnie nadmierne wy- analizować spalanie każdego z nich w od- niom, fl otom niezbędna jest cyfryzacja datki. Dane takie jak przebieg pojazdu, niesieniu do pokonywanych dystansów. i łączność. Oplatając ciężarówkę, naczepę jego położenie w terenie, charakterystyka Podsumowując, wprowadzony właśnie i ładunek inteligentnymi rozwiązaniami, pracy silnika oraz informacje z tachografu przez nas TX-FUELCOMPASS jest pod- dajemy zainteresowanym dostęp do in- można połączyć ze specyfi cznymi dla fl oty stawowym narzędziem dla każdej fl oty, formacji w czasie rzeczywistym, dzięki informacjami o wielkości zbiornika paliwa szczególnie w okresie spodziewanych wa- czemu podejmowanie decyzji i wyko- i użyciu karty paliwowej i w ten sposób ob- hań cen paliw. Pozwala im budować wła- nywanie operacji przebiega sprawniej. liczyć całkowite zużycie paliwa oraz koszt. sną strategię na twardych danych, a nie Jesteśmy przekonani, że przyszłość leży Dodatkowe funkcje umożliwiają odnale- ogólnych założeniach i pomaga sprostać we właściwej analizie danych pozyskiwa- zienie najbliższych stacji paliw wraz z obo- stale rosnącej potrzebie podnoszenia wy- nych na bieżąco przy użyciu rozwiązań wiązującymi na nich cenami, co pozwala dajności i ograniczania kosztów. telematycznych zdolnych przetwarzać zwiększyć efektywność tankowania każde- duże zbiory danych, tzw. Big Data. Aby go pojazdu z osobna. Właściciele fl ot mogą ak można pożytecznie wykorzystać wykorzystać potencjał Big Data, wprowa- sprawdzać bieżące dane na poziomie całego Jrozwiązania używające Big Data? dziliśmy niedawno TX-FUELCOMPASS, taboru, jego części lub pojedynczej cięża- W jakie funkcje są one wyposażone? innowacyjne rozwiązanie telematyczne, rówki. Mogą uzyskać szczegółowy przegląd które monitoruje zużycie paliwa oraz wszystkich transakcji związanych z uzupeł- Jednym z największych wyzwań dla transakcje i prowadzi do redukcji kosz- nianiem paliwa i poznać typowe schematy branży transportowej jest i będzie stale tów paliwa bez potrzeby instalowania tankowania. Dostarczając dane o poziomie zmieniający się rynek. Zatem modele biz- przepływomierza. paliwa, jakie pozostało w zbiorniku, oraz nesowe również będą musiały być bardziej

32 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | TELEMATYKA | ZARZĄDZANIE

elastyczne. Języczkiem u wagi jest dziś na drodze. Telematyka może też ostrzec do jazdy autonomicznej. W rzeczywisto- łączność. operatorów fl ot w czasie rzeczywistym ści jesteśmy już na drodze do oplecionego Jako dostawca kompleksowych rozwią- o potencjalnych problemach, takich jak siecią, cyfrowego świata – niesamowitego zań, WABCO może w wyjątkowy sposób spadek ciśnienia w oponach czy zużycie świata o ogromnym potencjale, który kolo- połączyć ciężarówki, przyczepy, ładun- okładziny hamulcowej i pomóc zaplano- salnie wpłynie na nasze codzienne życie. ki, kierowców, partnerów biznesowych wać obsługę. Można z góry zamówić nie- i użytkowników fl ot w czasie rzeczywi- zbędne części zamienne, co ułatwi i skróci akich oszczędności mogą spodzie- stym, wspierając fl oty w znacznym pod- naprawę. Jwać się floty? niesieniu bezpieczeństwa i wydajności. Wyraźna redukcja przestojów to ko- aką rolę odegrają pana zdaniem Informacje zapewniane przez połączo- lejna, ważna zaleta wykorzystywania Jrozwiązania korzystające z Big Data ne w sieć ciężarówki, przyczepy i ładunki, licznych informacji dostępnych w czasie w przyszłości? a także funkcjonowanie fl ot w sieci przy- rzeczywistym. Systemy, które pozwalają czyniają się do zmniejszenia przestojów stale monitorować stan techniczny pojaz- Ogólne trendy są znane od pewnego pojazdów spowodowanych obsługą i na- dów, odegrają kluczową rolę w transporcie czasu: redukcja emisji, elektryfi kacja, prawami oraz redukują koszty paliwa. przyszłości. Zdalna diagnostyka – wykry- jazda autonomiczna i łączność. Ostatnie Telematyka ułatwia również spełnienie wanie awarii i błędów na odległość – po- dwa zagadnienia będą głównymi siłami wymagań przepisów, ponieważ umożliwia zwala użytkownikom analizować ich fl o- kształtującymi do 2025 r. globalizujący się integrację wszystkich danych z tachografu ty w kontekście sprawności technicznej w dowolnym momencie, zaplanować prze- glądy i zamówić części zamienne – nawet „Jesteśmy już na drodze do oplecionego siecią, jeśli pojazd jeszcze jest w drodze. System cyfrowego świata – niesamowitego świata zwiększa dyspozycyjność, minimalizuje o ogromnym potencjale, który kolosalnie wpłynie koszty, a tym samym podnosi wydajność. Zaawansowana zdalna diagnostyka za na nasze codzienne życie”. pomocą FMS, taka jak TX-DIAGNOSTIX fi rmy WABCO, zapewnia kontrolę nad i urbanizujący świat. W 2025 każdy pojazd z systemem zarządzania fl otą – od uwie- stanem technicznym wszystkich marek będzie używał łączności poprzez system rzytelnienia kierowcy po archiwizację da- i modeli samochodów ciężarowych. Zdal- telematyczny wykorzystujący Big Data, nych. Pozwala unikać wykroczeń w zakre- ne rozwiązania diagnostyczne zbierają aby zwiększyć wydajność paliwową oraz sie czasu jazdy i wypoczynku oraz spełnia i scalają wszystkie cyfrowe dane pojaz- zapobiegać awariom poprzez naprawy wymogi prawne odnośnie odczytu danych du, pochodzące ze sterowników silnika, prewencyjne. z karty i pamięci masowej. systemów wspomagających jazdę, układu Przetwarzając duże zbiory danych, in- Innym przykładem procesów bizneso- hamulcowego, przełączników na kierow- teligentne systemy będą w oparciu o nie wych udoskonalonych poprzez cyfryzację nicy, układu smarowania silnika, układu wskazywać anomalie, które mogą powo- jest możliwość zdalnej diagnostyki, umoż- zasilania, tachografu, osi, skrzyni biegów dować defekty i ostrzegać kierowcę o ko- liwiająca operatorom fl ot wczesne wykry- i sprzęgła. Rozwiązania te gromadzą i pre- nieczności naprawy. Ładunki również wanie błędów w systemie i optymalizację zentują dane w czasie rzeczywistym pod będą włączone w sieć, a cały system trans- harmonogramów obsługi pojazdów. W ten postacią pojedynczego obrazu na ekranie portowy zostanie osadzony w komplek- sposób przestoje mogą zostać znacznie komputera, pomagając w ograniczeniu sowym łańcuchu logistycznym, obsługu- zmniejszone. Niezależnie od wielkości przestojów pojazdów poprzez szybkie jącym klienta końcowego lub logistykę fl oty jedno jest pewne: płynne procesy lo- identyfi kowanie problemów, wydawanie produkcji B2B. gistyczne są możliwe tylko w przypadku zaleceń dotyczących napraw prewencyj- Telematyka nie tylko zyska na znaczeniu daleko idącej integracji między dostawcą nych, planowania obsługi lub kierowania w przyszłości, ale stanie się standardem. usług telematycznych i innymi dostawca- mi oprogramowania, oferującymi rozwią- zania takie, jak planowanie transportu, „Zdalna diagnostyka – wykrywanie awarii i błędów optymalizacja trasy, oprogramowanie do na odległość – pozwala użytkownikom analizować ich rozliczania płac, raportowanie i narzędzia floty w kontekście sprawności technicznej w dowolnym analityczne. momencie, zaplanować przeglądy i zamówić części Uważamy, że odpowiedzią na potrzebę dalszego wzrostu efektywności kosztowej zamienne – nawet jeśli pojazd jeszcze jest w drodze”. w sektorze transportu, jest tworzenie i in- tegracja innowacyjnych możliwości przy pojazdów do warsztatu, celem dokonania Potencjał jest szeroki, począwszy od uni- użyciu nowych technologii, takich jak duże pilnej naprawy. Poprawia to znacznie wy- kania kolizji, a skończywszy na uproszczo- zbiory danych i sztuczna inteligencja. I to dajność działania fl oty. nym wyszukiwaniu miejsc parkingowych. właśnie robimy z naszymi rozwiązaniami, Dyspozytorzy mogą wykorzystać te Równolegle z internetem przedmiotów, które wykraczają daleko poza tradycyjną dane, aby ocenić styl jazdy kierowców pojazdy będą się komunikować zarówno ofertę systemów telematycznych. Każdego i konsekwentnie ulepszać poszczególne ze sobą, jak i infrastrukturą. Poszerzający dnia szukamy nowych rozwiązań, które elementy, np. sposób użycia hamulców, się zakres łączności spowoduje, że pojazdy pozwolą naszym klientom jeszcze bardziej kontrolę obrotów silnika czy czas jazdy na będą coraz bardziej inteligentne, a infra- zoptymalizować ich działanie i wyróżnić biegu jałowym. Większe umiejętności kie- struktura i charakterystyka ruchu dro- się w coraz trudniejszym środowisku biz- rowcy to również wyższe bezpieczeństwo gowego ulegną zmianie, co utoruje drogę nesowym. 

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 33 PRODUKT | NACZEPY |

długie naczepy, ale wówczas ściany boczne składały się z kilku elementów. Wprowa- dzenie na ich miejsce pojedynczego panelu zwiększa sztywność konstrukcji i polepsza własności izolacyjne. Tego typu zabudowę chłodniczą można zamontować na krótkiej Dobry start ramie, co przyczynia się do zmniejszenia masy własnej pojazdu. Rozwiązania zwiększające rentowność są zawsze mile Naczepy chłodnicze 16,8 m produkowane są z myślą o rynkach, gdzie dopuszczalna widziane. Schmitz Cargobull systematycznie wprowadza długość zestawu dochodzi do 20 m. Schmitz je w życie. W tym roku nowości pojawiły się już w styczniu. Cargobull oferuje takie naczepy m.in. w Ro- sji i Republice Południowej Afryki. Mają ła- downię o dużej objętości i mieszczą 41 palet. Pierwsza naczepa nowego typu zosta- ła przekazana rosyjskiej fi rmie X5 Retail Group N.V., która jest właścicielem sieci marketów i klientem Schmitza od 13 lat. W tym okresie zamówiła około 1200 chłodni Schmitz-Cargobull.

Leki pod ochroną

Również w styczniu moduł TrailerConnect wraz z systemem telematycznym fi rmy Schmitz Cargobull otrzymał certyfi kat Do- brych Praktyk Dystrybucyjnych (GDP). Cer- tyfi kację przeprowadził TÜV SÜD. To dobra wiadomość dla farmacji. Prze- mysł farmaceutyczny szybko się rozwija i w samych tylko Niemczech jego sprzedaż Naczepa chłodnicza o długości 16,8 m mieści 41 palet. w 2017 r. wyniosła 41,5 mld euro, czyli była Wśród jej odbiorców jest Rosja i RPA. o 2% większa niż w 2016. Transport leków | Zdjęcia: Schmitz Cargobull | przeznaczonych dla ludzi jest obwarowa- ny drobiazgowymi przepisami, których otyczą zarówno pojazdów, jak byłoby w tym nic wyjątkowego, gdyby nie spełnienie ułatwia system telematyczny. i usług z nimi związanych. W obec- fakt, że są to pierwsze w Europie, jednolite Przede wszystkim jednak umożliwia on za- Dnej dobie nie można poprzestać tyl- panele do pojazdów o długości 16,8 m. chowanie bezpieczeństwa i jakości trans- ko na jednym. Tak jak nie można zaniedby- „25% większa długość oznacza 25% więcej portowanych leków w całym łańcuchu lo- wać zróżnicowanych potrzeb nabywców. palet, 25% mniej przejazdów, niższe zużycie gistycznym.

paliwa, a zatem niższą emisję CO2 – czyli Certyfi kat jest ważny przez 2 lata. Pod- Nowy wymiar znaczny wzrost wydajności codziennych czas audytu zbadano m.in. metody prze- operacji transportowych” – mówi Boris Bil- chowywania i ochrony danych, prze- W styczniu 2019 r. w litewskim zakładzie lich, dyrektor sprzedaży Schmitz Cargobull. prowadzono analizę ryzyka związaną Schmitz Cargobull w Poniewieżu urucho- Produkcję paneli tej wielkości umożli- z rozwojem oprogramownia i aktualizacja- miono produkcję paneli z Ferroplastu prze- wia nowa linia nakładania pianki izolacyj- mi, a także specyfi kację czujników. Wzię- znaczonych do naczep chłodniczych. Nie nej. Schmitz już wcześniej produkował tak to również pod uwagę instrukcje obsługi sprzętu i oprogramowania, raport o zarzą- dzaniu za 2017 r. oraz fakt posiadania przez fi rmę ISO 9001. „W przeciwieństwie do wielu konkuren- tów, mamy teraz ofi cjalny certyfi kat z nu- merem przyznany przez TÜV SÜD – mówi Hendrik Voth, menedżer produktu Schmitz Cargobull Telematics. „Nasi klienci mogą naturalnie zwrócić się do nas o ten certyfi - kat, aby wykorzystać go podczas własnego audytu GDP” – zaznacza Marco Reichwein, dyrektor zarządzający Schmitz Cargobull Telematics. Oszczędzą sobie w ten sposób Produkcję jednolitych paneli Certyfikat TÜV SÜD poświadcza, że system telematyczny na ściany boczne naczep Schmitz-Cargobull zapewnia ładunkowi ochronę zgodną kosztów i będą mogli wykazać się zdolno- o długości 16,8 m uruchomiono z wymaganiami GDP. Mogą skorzystać na tym klienci ścią bezpiecznego dokumentowania prze- w Poniewieżu na Litwie. z branży farmaceutycznej, którzy będą poddawani audytowi. biegu transportu . 

34 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019

SERWIS | CZĘŚCI ZAMIENNE |

Jakość ma znaczenie Dostarczając wszelkiego typu systemy bezpieczeństwa do pojazdów każdej klasy, koncern ZF zdobył bogate doświadczenie w zakresie znajomości materiałów oraz procesów ich produkcji, dzięki czemu produkowane części do pojazdów użytkowych odznaczają się znakomitymi parametrami pracy, bezpieczeństwa oraz trwałości.

W klockach TRW Proequip stosowane są opatentowane sprężyny, zaprojektowane w taki sposób, by ułatwić pracę mechaników w trakcie montażu i demontażu elementów zacisku, zapewniając przy tym odpowiednią charakterystykę sprężystości.

| Tekst i zdjęcia: ZF Aft ermarket |

ależąca do ZF Aft ermarket mar- niają one specyfi czne warunki pracy, bezpieczeństwa poruszającego się sa- ka TRW dostarcza komponenty bardzo odmienne od tych spotykanych mochodu ciężarowego o znaczącej masie Nwyróżniające się wyjątkową ja- w przypadku pojazdów osobowych. własnej, należy zwrócić szczególną uwa- kością, charakterystyczną dla elemen- „Zdajemy sobie sprawę, jak istotnym gę na jakość wykonania wszystkich jego tów przeznaczonych na pierwszy montaż zagadnieniem w zakresie eksploatacji elementów. (OE). Portfolio produktów marki obejmu- pojazdów ciężarowych jest oferowany W konstrukcji klocka hamulcowego, je zarówno motocykle, samochody oso- przez nie poziom bezpieczeństwa, za- można wymienić poszczególne elementy bowe, pojazdy dostawcze, jak i ciężaro- równo biernego, jak i czynnego. Dla- jego budowy, takie jak płytka tylna, ma- we. W celu wyróżnienia serii produktów tego staramy się działać na rzecz jego teriał cierny oraz sprężyny dociskowe. skierowanych do profesjonalistów, któ- nieustannej poprawy i tak dużą wagę Zadaniem pierwszego z tych elementów, rzy obsługują wyjątkowo wymagający przywiązujemy do jakości produkowa- czyli płytki tylnej, jest utrzymywanie sektor samochodów ciężarowych, wpro- nych przez nas części. Najwyższej klasy klocka hamulcowego we właściwym po- wadzona została nazwa TRW Proequip. eksperci marki TRW już od ponad 100 łożeniu względem tarczy hamulcowej, Bardzo ważną część asortymentu lat pracują nad rozwojem oferty produk- co zapewnienia równomierne rozłoże- TRW Proequip stanowią klocki hamul- tów skierowanych do pojazdów ciężaro- nie siły nacisku siłownika na materiał cowe. Elementy te są projektowane wych” – wyjaśnia Michał Głażewski, me- cierny oraz odpowiednie przeniesienie i wykonywane zgodnie z surowymi wy- nedżer ds. technicznych i szkoleń w ZF siły obwodowej. Zaprojektowana przez maganiami, jakie stawia się częściom za- Aft ermarket. inżynierów marki TRW płytka tylna miennym do samochodów ciężarowych produkowana jest we własnych zakła- i autobusów. Klocki hamulcowe TRW Patenty w budowie dach i charakteryzuje się odpowiednią produkowane są z najwyższej jakości sztywnością oraz bardzo dokładnym materiałów ciernych, gwarantujących Budowa klocków hamulcowych z pozoru wykonaniem gwarantującym właściwe idealną mieszankę cierną, o wręcz podnie wydaje się zbyt skomplikowana. Jed- poruszanie się klocka w prowadnicach. ręcznikowych parametrach. Uwzględ- nak chcąc zapewnić najwyższy poziom Konstrukcja TRW obejmuje również opa-

36 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | CZĘŚCI ZAMIENNE | SERWIS

tentowaną budowę sworzni, które znaj- W klockach TRW Proequip stosowane są z góry, gdy samochód testowany jest ho- dują się na płytce po stronie materiału opatentowane sprężyny, zaprojektowane lowany, a jego zadaniem jest utrzymanie ciernego. Mają one charakterystyczny w taki sposób, by ułatwić pracę mecha- założonej siły hamowania. stożkowy kształt, a ich umiejscowienie ników w trakcie montażu i demontażu „Każda część marki TRW o przezna- pozwala na lepsze połączenie płytki tyl- elementów zacisku, zapewniając przy czeniu do samochodów ciężarowych nej z materiałem ciernym. Zastosowanie tym odpowiednią charakterystykę sprę- sprawdzana jest w ekstremalnych wa- takiego rozwiązania pozwoliło fi rmie żystości. runkach, podczas testów laboratoryj- zwiększyć o ok. 30% siłę ścinającą, co nych, wymagających prób torowych oraz przekłada się na znacznie lepszą wydaj- Wieloetapowy rozwój ność hamowania w stosunku do konku- konstrukcji rencyjnych produktów dostępnych na Michał Głażewski, rynku. Wszystkie klocki przeznaczone do pojaz- menedżer ds. technicznych i szkoleń Drugim istotnym elementem w budo- dów ciężarowych podlegają bardzo do- w ZF Aftermarket wie klocka hamulcowego jest materiał kładnemu i restrykcyjnemu testowaniu cierny, który ma bezpośrednią stycz- zarówno podczas stanowiskowego testu „ Każda część marki TRW ność z tarczą hamulcową. W przypadku dynamometrycznego, jak i testów dro- produktów marki TRW, w konstrukcji gowych. Testy dynamometryczne rozpo- o przeznaczeniu do samochodów klocków przeznaczonych do pojazdów czynają się w fazie opracowywania pro- ciężarowych sprawdzana jest ciężarowych, nigdy nie stosuje się zmo- duktu i dają możliwość kontrolowania w ekstremalnych warunkach, dyfi kowanego materiału wykorzystywana tym etapie siły hamowania, zużycia podczas testów laboratoryjnych, nego w częściach stosowanych w samo- oraz określenia podatności na zjawisko wymagających próbach torowych chodach osobowych czy dostawczych. fadingu, czyli odporności na nagłą utra- oraz drogach”. Opracowana specjalnie z myślą o pojaz- tę siły hamowania w wyniku zniszczenia dach ciężarowych mieszanka materia- materiału ciernego na skutek działania łów została opracowana w trakcie wielu wysokiej temperatury. na drogach. Daje to pewność, że nasze lat prac badawczo-rozwojowych. W czasie testów drogowych również części nie zawiodą nawet na najbardziej Trzecim elementem konstrukcji kloc- kontrolowana jest skuteczność hamul- wymagających trasach. Zaufanie, jakim ka hamulcowego jest sprężyna, której ców przy wysokich temperaturach ro- darzą nas klienci, wymaga od nas pro- zadaniem jest utrzymywanie odpowied- boczych układu od 100 do 500°C. Testy duktów najwyższej jakości, które spro- niego położenia klocka, jak również drogowe uzupełniane są próbą weryfi ku- stają najcięższym próbom” – dodaje Mi- przeciwdziałanie powstawaniu wibracji. jącą działanie hamulców podczas zjazdu chał Głażewski.  Weź udział w bezpłatnych konferencjach transportowych

5.03.2019 – Poznań |

12.03.2019 – Gdańsk |

21.03.2019 – Kraków |

28.03.2019 – Warszawa |

4.04.2019 – Wrocław |

10.04.2019 – Lublin |

16.04.2019 – Białystok |

2525.04.2019.04.2019 – Katowice |

IICZBA MI L IEJ S UDZIAL CC / BEZPL SZCZEGÓŁY I ZGŁOSZENIE UDZIAŁU NA: / ATNY OO ATNY G R RA www.spotkania.tsl-biznes.pl N IIC Z O N A SERWIS | NAPRAWA |

Oszczędność czasu i materiałów W serwisach PKS Bytów i AutoBodex w Miastku wymieniono łożyska piasty kół jezdnych w autobusie MB Tourismo RHD i naczepie wyposażonej w oś BPW Eco Plus. W przypadku autobusu była to profilaktyczna wymiana łożyska, związana z przebiegiem pojazdu, natomiast w przypadku naczepy łożysko zostało wymienione ze względu na głośną pracę.

| Zdjęcia: Schaeffl er |

ako część zamienną zastosowany stała pokrywa piasty. Po odbezpieczeniu został zestaw łożysk FAG SmartSet i odkręceniu nakrętki centralnej piasty, Jo numerze referencyjnym 713700510 zsunięto zespół piasta – bęben hamulco- i 723702910, w którego skład wchodzą mo- wy. Następnie odłączono bęben od pia- duły łożyska wewnętrznego i zewnętrz- sty, wymontowano łożyska i umyto pia- nego piasty koła i pierścienie montażowe. stę i oś drążoną. Moduły są nasmarowane i zmontowane Bardzo ważnym etapem była weryfi - w procesie produkcji – mają wykonany na- kacja części w celu określenia stopnia ciąg wstępny. Koszyk z rolkami zintegro- zużycia i ewentualnego określenia jego wany jest z pierścieniem sprężystym spina- przyczyny. Oś i piasta nie miały widocz- jącym obydwie bieżnie łożyska (zdjęcie 1). nych uszkodzeń. Po oględzinach łożysko Bieżnie łożyska pokryte są czarną zostało umyte w celu weryfi kacji po- Zdjęcie 1. Zestaw łożysk FAG SmartSet powłoką Duratect-B (zdjęcie 1), charak- wierzchni bieżni zewnętrznej od strony składa się z modułów łożyska wewnętrznego teryzującą się wysoką odpornością na osadzenia w piaście. Powierzchnia bież- i zewnętrznego piasty koła i pierścieni korozję, niwelującą mikropęknięcia ni miała równomierny ślad osadzenia montażowych. i zmniejszającą tarcie. Łożyska w procesie produkcji wypełnione są smarem. Za- stosowany smar LOAD 150 przenosi duże obciążenia termiczne i mechaniczne. Ponadto ten rodzaj smaru zapewnia dobre właściwości smarujące przy niskich prędkościach obrotowych kół. Specjalnie wykonane fazy na bieżniach ułatwia- ją ich montaż w piaście i na osi, czopie zwrotnicy. Dzięki takiej konstrukcji łoży- ska montaż jest bardzo prosty. Ważną kwestią jest to, że łożyska te mogą pracować w osiach napędowych w kontakcie z olejem przekładnio- Zdjęcie 6. Podczas wciskania łożyska maksymalna siła nie może Zdjęcie 7. Wystąpiła niewielka wym, tak jak to ma miejsce w autobusie przekroczyć siły podanej w instrukcji montażu, określającej nieszczelność na pierścieniu prawidłową głębokość osadzenia łożyska. Należy kontrolować uszczelniającym, spowodowana MB Tourismo 350 RHD (zdjęcie 3). wskazania manometru. silnym zabrudzeniem. Demontaż w piaście, co potwierdza brak jej owaliza- Montaż Po zdjęciu kół jezdnych osi napędowej cji (zdjęcie 4). Bieżnie łożysk miały ślady autobusu, cofnięciu regulacji ustawienia zużycia adekwatne do przebiegu pojazdu Po umyciu i weryfi kacji części przystą- szczęk hamulcowych, zdemontowana zo- (zdjęcie 5). piono do montażu zestawu SmartSet,

38 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | NAPRAWA | SERWIS

zgodnie z zamieszczoną instrukcją (zdję- w miarę osiowe ustawienie, został włożo- elementu było zużycie bieżni wynikające cie 2). Najpierw wprasowano większe ło- ny na oś (łatwy montaż na osi, dzięki spe- z oddziaływania wyrw w jezdni na koła żysko z użyciem dołączonego pierścienia cjalnie sfazowanym bieżniom). jezdne i ich piasty. Ponadto wystąpiła montażowego (narzędzie o specjalnym W kolejnym etapie dokręcono i zabez- niewielka nieszczelność na pierścieniu kształcie umożliwiającym wciśnięcie pieczono nakrętkę centralną, zalecanym uszczelniającym, spowodowana silnym łożyska w gniazdo, oddziałując siłą na przez producenta osi momentem dokrę- zabrudzeniem pochodzącym z terenu, bieżnię zewnętrzną). Łożysko ustawiono cenia. Przy tej konstrukcji łożyska nie w którym eksploatowana była naczepa tak, aby krawędź bieżni zewnętrznej two- było konieczności, jak przy tradycyjnym (zdjęcie 7). Po wprasowaniu łożysk (zdję- rzyła z osią piasty kąt 90 stopni (zapobie- łożysku stożkowym, obracać piastą – ło- cie 8) i założeniu piasty na czop, dokręco- ga to zaklinowaniu się łożyska). Podczas żysko nie podlega tzw. klinowaniu się. Po no nakrętkę centralną piasty niezaleca- wprasowywania należy zwrócić uwagę, włożeniu i przykręceniu półwałka napę- nym momentem, lecz takim, który wymu- aby siła nie była mniejsza niż 0,5 t (jeśli dowego, zwanego półosią, i założeniu kół szony jest zastosowanym mechanizmem tak by się stało, należy wymienić piastę) jezdnych wymiana została zakończona. tzw. grzechotkowym. Moment ustalony – jeśli nie mamy bezpośredniego odczytu, Przy okazji sprawdzono pod kątem jest na sprzęgiełku nakrętki (zdjęcie 9, 10). korzystamy z przelicznika ciśnienie – siła. drożności odpowietrznik mostu napędo- Wszystkie informacje potrzebne do Podczas wciskania łożyska maksymalna wego. Jego niedrożność powoduje wzrost wymiany łożyska można znaleźć na por- siła nie może przekroczyć siły podanej ciśnienia, a to skutkuje wyciekiem oleju talu: www.repxpert.pl. w instrukcji montażu, określającej prawi- przez uszczelniacze piasty. W przypadku obydwu wymian na ło- dłową głębokość osadzenia łożyska – kon- żyska SmartSet potwierdziła się oszczęd- trolujemy wskazania manometru (zdjęcie Groźne wyrwy ność czasu. Montaż jest prosty i szybki, 6). W taki sam sposób wprasowane zo- ponieważ nie obracamy kołem. Dzięki stało małe łożysko. Na koniec z użyciem W naczepie wyposażonej w oś BPW specjalnie obrobionym bieżniom w spo- pierścienia montażowego (dołączony do Eco Plus postępowanie było podobne, sób bezpieczny i prosty wprasowujemy zestawu) większej średnicy wprasowano z tą różnicą, że w tym przypadku roz- łożyska, a następnie całą piastę osadza- pierścień uszczelniający. Tak przygoto- łączono piastę od tarczy hamulcowej, my na osi koła. Zauważalna jest także

Zdjęcie 2. Montaż Zdjęcie 3. Łożyska mogą pracować Zdjęcie 4. Powierzchnia bieżni Zdjęcie 5. Bieżnie łożysk zestawu SmartSet w osiach napędowych w kontakcie miała równomierny ślad miały ślady zużycia z olejem przekładniowym – ma to miejsce osadzenia w piaście, co potwierdza adekwatne do przebiegu w autobusie MB Tourismo 350 RHD. brak jej owalizacji pojazdu.

Zdjęcie 8. Zdjęcie 9. i 10. Po założeniu piasty na czop, dokręcono nakrętkę centralną piasty momentem, Łożyska zostały odpowiednim do zastosowanego mechanizmu tzw. grzechotkowego. wprasowane.

waną piastę połączono z bębnem hamul- a nie od bębna hamulcowego i zdjęto ją oszczędność materiału eksploatacyjnego. cowym. Następnie posmarowana została z czopa. Nie ma konieczności użycia smaru, gdyż warga uszczelniacza i zespół piasta – bę- Podczas weryfi kacji zużycia łożysk oka- łożysko wypełniane jest smarem podczas ben hamulcowy, przy zwróceniu uwagi na zało się, że przyczyną głośnej pracy tego procesu produkcyjnego. 

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 39 DOSTAWCZE | ELEKTRYCZNE |

Rekonesans Poczta Polska postanowiła solidnie przygotować się na wejście w życie regulacji wynikających z ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Od roku testuje różne rozwiązania, by później nie działać po omacku.

| Tekst: Katarzyna Dziewicka | Zdjęcia: K. Dziewicka, Poczta Polska |

oczta Polska prowadzi projekt „Podjęliśmy decyzję o dołączeniu do na- marek od niedawna dostępnych na pol- ‘Elektromobilność’, by jak najle- szej fl oty pierwszych kilkudziesięciu aut skim rynku: po jednym egzemplarzu Re- „Ppiej przygotować się do wprowa- elektrycznych. Chcemy rozpisać przetarg nault Mastera Z.E., (wyjechał na polskie dzenia ‘Stref Czystego Transportu’. Liczy- na ich pozyskanie. To efekt ubiegłorocz- drogi w styczniu 2019 r.), Volkswagena my nie tylko na oszczędności, ale także na nych testów tego typu pojazdów w naszej e-Craft era (od czwartego kwartału 2018 r.) to, że spółka będzie postrzegana jako dba- fi rmie. Teraz realizujemy kolejny etap i Maxusa-Hitachi (od września 2018 r.) jąca o lokalne społeczności i zainteresowa- sprawdzania samochodów elektrycznych oraz 5 szt. Mercedesów e-Vito (od stycz- na pozytywnym wpływem na środowisko w codziennej pracy – tym razem o więk- nia 2019 r.). Jazdy próbne potrwają do poprzez ograniczenie zanieczyszczenia po- szej ładowności. Elektryczne auta będą połowy maja br. wietrza – mówi Grzegorz Kurdziel, członek przyjazne mieszkańcom miejscowości, Kierowcy Poczty Polskiej sprawdzają zarządu Poczty Polskiej. – Jednocześnie w których problemem jest hałas drogowy parametry techniczno-użytkowe, takie bardzo zależy nam na poprawie komfortu i komunikacyjne zanieczyszczenie powie- jak: przyspieszenie, hamowanie, komfort pracy pocztowców, dlatego testujemy uży- trza. Planujemy wymianę części fl oty na jazdy i obsługi, sposób ładowania aku- teczność pojazdów w codziennej pracy”. pojazdy elektryczne różnych kategorii” mulatorów i zasięg. Po przeprowadzeniu – mówi Przemysław Sypniewski, prezes testu każdy użytkownik sporządzi krótki Coraz większe zarządu Poczty Polskiej. opis i ogólną charakterystykę pojazdu. Elektryczne samochody o dmc do 3,5 t Już dzisiaj wiadomo, że kilkadziesiąt aut i ładowności powyżej 800 kg są testowa- Wspólne doskonalenie elektrycznych o ładowności do 800 kg ne w Warszawie, Poznaniu, Lublinie, będzie przewozić paczki klientów Poczty Łodzi, Zabrzu, Krakowie i Pruszczu Wśród obecnie testowanych przez Pocztę Polskiej jesienią tego roku. To efekt ubie- Gdańskim. To pierwsze tego typu testy „elektryków” jest pięć sztuk eVito. Zostały głorocznych testów tych pojazdów. Ko- w Polsce obejmujące samochody z takim one przekazane w ramach prowadzonego lejną grupę aut, tym razem większych, napędem i o takiej ładowności. W prak- przez Daimler AG projektu Lighthouse pocztowcy testują od lutego tego roku. tyce sprawdzanych jest osiem pojazdów Customers, mającego na celu włączenie

Renault Master Z.E. wyposażony jest w nową eVito wyposażony w akumulator o pojemności Elektryczny Maxus EV80 jest dostępny w Polsce od wrze- generację akumulatorów trakcyjnych i silnik o wysokiej 41,4 kWh ma zasięg około 150 km, a przy śnia. Jak zapewnia producent przy ładowności 950 kg może sprawności energetycznej o mocy 57 kW (76 KM), pełnym obciążeniu i w trudnych warunkach na jednym ładowaniu przejechać do 200 km. Szybki czas zapewniający rzeczywisty zasięg do 120 km. Pełne pogodowych 100. Akumulator można ładowania (prądem stałym o mocy 30 kW) trwa 2 godziny. ładowanie trwa 6 godzin. Maksymalna prędkość w pełni naładować w ciągu około 6 godzin. Pojazd wyposażony jest w silnik o mocy 60 kW (81 KM) i baterie pojazdu może być ograniczona do 80 lub 100 km/h. Maksymalna prędkość to 120 km/h. o pojemności 56 kWh. W ładowani mieści się 10,3 m3 ładunku.

40 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | ELEKTRYCZNE | DOSTAWCZE

W zeszłym roku Poczta Polska testowała elektryczne samochody dostawcze o ładowności Cały czas trwają też testy poniżej 800 kg. Dzięki zdobytym doświadczeniom w tym roku zostanie rozpisany przetarg na dostawę rowerów, skuterów i małych kilkudziesięciu takich samochodów. Mają zacząć pracę już jesienią tego roku. pojazdów dla listonoszy.

fi rm użytkujących Mercedesy w proces dział Rene Achinger, dyrektor Mercedes- wił on żadnego problemu. Pewne obawy tworzenia i udoskonalania rozwiązań dla -Benz Vans. na początku kierowcy mieli co do zasięgu fl ot elektrycznych. W ramach projektu Długoterminowym celem strategii – trzeba było pokonać barierę psycholo- wybrani klienci testują eVito w codziennej eDrive@VANs jest wyposażenie w napę- giczną – test pokazał, że w takich zastoso- eksploatacji. Test w Poczcie Polskiej odbę- dy elektryczne pełnej gamy pojazdów waniach nie jest on problemem. dzie się dzięki współpracy Mercedes-Benz dostawczych Mercedes-Benz. Do eVito Cały czas trwają również testy elek- Polska oraz Athlon Car Lease Polska. Wraz w tym roku dołączy eSprinter, a w dalszej trycznych pojazdów przeznaczonych dla z pojazdami przekazano do testów łado- kolejności eCitan. listonoszy (skuterów, rowerów i małych warki WallBox Mercedes-Benz. aut), które rozpoczęły się w listopadzie „Wdrożenie strategii eDrive@VANs Lepsze znane 2018 r. Mają one ułatwić pracę listonoszy. opiera się na pięciu fi larach: komplekso- Służą głównie do przewozu listów i mniej- wym ekosystemie, dopasowaniu do bran- Podobny test odbywał się wiosną w ze- szych paczek z zachowaniem bezpieczeń- ży, komercyjnej opłacalności oraz współ- szłym roku. Poczta Polska testowała wów- stwa oraz wszelkich norm przewozu. Tu- pracy z klientami i transferze technologii czas 15 elektrycznych pojazdów dostaw- taj też napęd elektryczny nie wzbudza tyle pomiędzy różnymi działami rozwoju pro- czych o ładowności do 800 kg. W testach emocji, co wygoda podróżowania i prze- duktów i usług. Tylko w bezpośredniej, brały udział: Citroën Berlingo, Melex 381, wożenia przesyłek. codziennej eksploatacji klienta jesteśmy 382 i 391, Nissan e-NV200, Peugeot Part- Równolegle z testami pojazdów Pocz- w stanie przetestować wszystkie aspekty ner, Renault Kangoo, Zeppelin Goupil G4 ta sprawdza funkcjonowanie stacji łado- związane z pracą eVito i odkryć, co należy i G5 oraz Komel – konwertyk Instytutu wania. jeszcze poprawić. Jestem przekonany, że Napędów i Maszyn Elektrycznych. Każ- trzymiesięczna eksploatacja tych pojazdy z testujących kierowców po zakończe- Milion za 6 lat dów przez Pocztę Polską, oprócz korzyści niu kilkudniowego okresu użytkowania dla środowiska, udowodni ich efektyw- wypełniał ankietę. Wyniki otrzymanych Pod względem wolumenu sprzedaży po- ność i funkcjonalność biznesową – powie- ankiet ocenione przez pryzmat wykony- jazdów elektrycznych Polska zajmuje wanych zadań przewozowych wskazują, 15. miejsce w Unii Europejskiej. I choć że w przeważającej liczbie użytkowni- sprzedaż takich aut rośnie (w 2018 roku cy wyżej cenią pojazdy, które znają i do o ok. 22%), to aby zbliżyć się do średniej eu- których budowy (poziomu ergonomii, ropejskiej, potrzebna jest zmiana świado- rozmieszczenia wskaźników, wydajności mości na temat elektromobilności, a przede układu chłodzenia i klimatyzacji) zdążyli wszystkim zniesienie barier fi nansowych się przyzwyczaić. Wysoko oceniono np. i infrastrukturalnych. Przełom technolo- zamykanie przestrzeni bagażowej roletą giczny na skalę masową według szacunków czy dostęp do części bagażowej poprzez ma nastąpić już w 2020 roku. Do 2025 r. po trzy niezależne drzwi. Doceniono także polskich drogach ma jeździć milion samo- zabudowę kontenerową (brak nadkoli) czy chodów zasilanych prądem. zwrotność najmniejszego z testowanych Obecnie Poczta Polska dysponuje fl o- pojazdów. Co ciekawe, użytkownicy tych tą liczącą ok. 5 tys. pojazdów i wykonuje pojazdów najczęściej zgłaszali uwagi co swoje usługi wieloma typami i tonażami do funkcjonalności, komfortu i ergono- aut. Rocznie kierowcy tankują ok. 23 mln l e-Crafter wyposażony jest w silnik elektryczny mii, które nie wynikały zupełnie ze specy- paliwa. Elektromobilność daje więc spo- o mocy 100 kW (136 KM). Akumulator litowo-jonowy o pojemności 35,8 kWh zapewnia zasięg 173 km fi ki zastosowanego napędu, a przyjętych re możliwości na oszczędności. Poczta (mierzone wg normy NEDC). Prędkość rozwiązań przez producenta w danym Polska jest pierwszą państwową spółką, maksymalną ograniczono do 90 km/h. Przestrzeń modelu pojazdu. Jeżeli kwestia napędu która organizuje tak duże testy pojazdów 3 ładunkowa ma 10,7 m objętości. była pomijana, oznacza to, że nie stano- elektrycznych. 

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 41 DOSTAWCZE | TEST | Nowy, lepszy Tourneo Nowy minibus Forda zdaje się perfekcyjnie spełniać wymagania klientów poprzedniej generacji. Wiele rozwiązań z poprzedniej wersji zachowało swoją formę, ale zostały ulepszone.

| Tekst: Damian Dziewicki | Zdjęcia: D. Dziewicki |

estowany samochód sprawiał bar- długości, a podłoga samochodu nie jest tak jak poprzednio po złożeniu wszyst- dzo dobre wrażenie. Wnętrze było najlepszym miejscem na pozostawienie kich sześciu foteli otrzymamy niewyko- Twykończone bardzo estetycznie, smartfona. Dla pasażerów intensywnie rzystaną pustą przestrzeń między dru- a fotele były pokryte jasną skórą. Część wykorzystujących czas podróży na pracę, gim a trzecim rzędem. Doprowadza to do pasażerska została wykonana z podobną zamontowano gniazdko 230 V, z którego tego, że składanie drugiego rzędu nie po- pieczołowitością, co miejsce kierowcy, zasilimy np. laptopa. większa przestrzeni bagażowej, więc jeśli więc nikt nie będzie się czuł pokrzywdzo- Żeby zająć miejsca w ostatnim rzędzie ny, przesiadając się do tyłu. siedzeń, trzeba podnieść jeden z bocznych foteli drugiego rzędu. Nie jest to może Przestronnie najłatwiejszy sposób, ale został wyraźnie poprawiony względem poprzedniej wersji. Cały samochód jest dobrze oświetlony Składanie fotela jest teraz szybsze i wyma- w środku, a długa wersja zapewnia dość ga mniej siły. Na tylnych fotelach pasaże- duży bagażnik, który powinien pomie- rowie dysponują dodatkowym nawiewem ścić walizki i plecaki wszystkich ośmiu regulowanym niezależnie oraz głośnika- podróżnych. Pasażerowie mają sporo mi, które wypełniają cały tył muzyką. miejsca dla siebie oraz swoich rzeczy, bo Fotele można złożyć i tak jak w po- schowki w drzwiach i na ścianach są bar- przedniej wersji wykorzystać naprawdę dzo pojemne. Dodatkowo za dźwignią ha- wielką przestrzeń bagażową. Niestety, mulca ręcznego znajdują się dwa gniazda USB i kieszeń na telefony lub inne urzą- dzenia. Mała rzecz, a bardzo ułatwia życie, Bagażnik w wersji długiej jest tak duży, bo kable do ładowarek są najróżniejszej że zmywarka ginie w tej przestrzeni.

42 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019 | TEST | DOSTAWCZE

Napchany informacjami kokpit Tourneo pozwala mieć oko na wszystkie ważne wskazania bez szukania ich w menu.

ZOBACZ FILM

mamy naprawdę duży ładunek, musimy dzo przydatną funkcją głównego ekranu wyjąć fotele. jest podzielenie na trzy części ekranu do- Ford Tourneo Custom Miejsce kierowcy jest otoczone przy- mowego, gdzie w każdej pokazuje się inna Titanium X ciskami i wskaźnikami, dzięki którym funkcja np. status telefonu, mapa nawiga- mamy szybki dostęp do wszystkich funkcji oraz multimedia. Dużym mankamen- Dmc (kg) ...... 3140 cji i informacji o samochodzie. Widocz- tem Forda jest wolne nagrzewanie się wnę- Masa własna (kg) ...... 2345 ność jest dobra, a obsługa intuicyjna. Wy- trza, co szczególnie przy przewozie osób Ładowność (kg) ...... 795 starczy wsiąść i jechać. Samochód łatwo jest dokuczliwe. Kierowca i pasażer z przo- Długość ładowni za trzecim rzędem siedzeń (mm) . . . . . 1017 wyczuć, a jedyne, o czym trzeba pamiętać du mogą się ratować podgrzewanymi fo- Maks. szer. ładowni/między nadkolami (mm) . . . . . 1752/1351 to, że nie jest on tak mały, jak mogłoby się telami, ale ciepło w takich samochodach Objętość ładowni za 3. rz. siedzeń (dm3) ...... 1900 wydawać i mamy za plecami jeszcze kilka najdłużej dociera do ostatniego rzędu. Wymiary bocznych drzwi szer./wys (mm) ...... 930/1294 metrów, a tył zachodzi podczas skrętu. Wymiary tylnych drzwi szer./wys. (mm) ...... 1225/1297 Wysokość progu załadunkowego (mm) ...... 504÷558 Obsługa ekranu inforozrywki jest in- Bez szarpnięć Rozstaw osi (mm) ...... 3300 tuicyjna, choć oprogramowanie wydaje Długość/szerokość/wysokość (mm) ...... 5340/1986/1954 się być przestarzałe. Informacje z nawi- Ford bardzo dobrze się sprawuje w tra- Średn. zawrac. między krawężn./ścianami (m) . . . . . 13,0/13,5 gacji są łatwe do odczytania, a dodatko- sie i w mieście. Prowadzenie go jest łatwe Liczba miejsc ...... 8 we grafi ki pomagają pojechać właściwą i przyjemne, automat w testowanym eg- Silnik 2.0 TDCi drogą. Połączenie Bluetooth jest stabilne, zemplarzu działał dobrze i nie szarpał. Liczba cylindrów ...... 4 a samochód szybko łączy się z telefonem, Silnik o mocy 170 KM pozwala na żwawą Pojemność (cm3) ...... 1995 więc w ogóle zapominamy o tym po pod- jazdę, a reakcja na gaz jest przewidywalna. Moc maksymalna (KM/kW/obr/min) ...... 170/125/3400 łączeniu. Zarówno połączenia telefonicz- W Transicie Custom z tym samym silni- Maks. moment obrotowy (Nm/obr/min) . . . . 405/1750÷2500 ne, jak i multimedia można obsługiwać za kiem lub nieco mocniejszym Multivanie Typ skrzyni/liczba biegów ...... automat/6 pomocą przycisków na kierownicy oraz zdarzało się, że samochód wyrywał bardzo Średnie zużycie paliwa* (l/100 km) ...... 7,0 Pojemność zbiornika paliwa (l) ...... 70 podglądać informacje z głównego ekranu do przodu i ciężko było wyczuć gaz. Tu nie Gwarancja ...... 2 lata na wyświetlaczu między zegarami. Bar- było tego zjawiska, więc pasażerowie nie Cena netto wersji podstawowej (zł) ...... 135 331 Cena netto wersji Titnium X L2 (zł) ...... 170 611

*wg danych producenta

odczują tej mocy inaczej niż jako skrócony czas przejazdu. W mieście Ford sprawia wrażenie mniejszego niż jest, łatwo nim manewrować w ciasnych ulicach czy na gęsto zajętych parkingach. Systemy kamer

Tylna klapa to wygodne rozwiązanie, gdy podczas wypakowywania bagażu pada deszcz, jednak bardziej praktyczne, szczególnie gdy jest ciasno, wydają się z tyłu drzwi.

3/2019 | www.truck-van.pl TTruckruck&VVanan 43 DOSTAWCZE | TEST |

i czujników działają bardzo dobrze i przy- dy za bardzo zbliżymy się do poprzedzają- chodzą z pomocą, gdy tego potrzebujemy. cego nas samochodu, wykazując naszym Czujniki monitorowania przestrzeni za zachowaniem znamiona braku kontroli samochodem są bardzo czułe i pomocne nad sytuacją, Ford przejmie pedał hamul- – pozwalają wyjechać tyłem na ulicę z miej- ca i przywróci naszą uwagę odpowiedni- sca parkingowego nawet przy zerowej wi- mi sygnałami. W trasie samochód zużył doczności, ostrzegając kierowcę o nadjeż- ok. 8 l paliwa na 100 km. dżających pojazdach. W mieście Tourneo potrzebowało 9,2 l paliwa na 100 km. Wszystko działa Jazda tym samochodem w trasie to rów- nież przyjemność. Ford nie jest zbyt spra- W Fordzie wszystkie dodatkowe funk- Elektryczny gniony poza miastem, a dobrze ustawiona cje i asystenci działają bez zarzutu. Nie Pod dźwignią hamulca ręcznego znajduje się elektryczne centrum van Mercedesa samochodu. Z przodu jest gniazdko 230 V, a z tyłu dwa gniazdka Na Międzynarodowym Salonie USB do ładownia mniejszych urządzeń. Samochodowym w Genewie Mercedes pokazał pierwszy pojazd z napędem czysto akumulatorowo- elektrycznym z segmentu premium – Concept EQV. Na podstawie tego modelu ma powstać pojazd produkowany seryjnie, który Niezależna klimatyzacja dla Eleganckie wnętrze zostanie przedstawiony oficjalnie przedziału pasażerskiego pozwala z fotelami z białą skórą wygląda na komfortowe podróżowanie. komfortowo i takie jest. jesienią, na targach we Frankfurcie.

ilnik o mocy 150 kW oraz akumulatory litowo-jonowe o pojemności 100 kWh zapew- ZOBACZ Sniają zasięg do 400 km. Szybkie ładowanie, FILM trwające 15 minut, pozwala na przejechanie 100 km. Prędkość maksymalna wynosi 160 km/h. Wnętrze samochodu oferuje wysoki poziom komfortu oraz maksymalną funkcjonalność, m.in. dzięki szerokiemu zakresowi możliwych konfi guracji siedzeń. „Mercedes-Benz Vans konsekwentnie rozwija swoje portfolio pojazdów elektrycznych, a dzię- ki Concept EQV robimy kolejny krok w tej dziedzinie. Pojazd ma wszystkie typowe dla marki walory tego segmentu. Jako towarzysz rodziny, Tourneo L2 w całej okazałości: trzy rzędy siedzeń oraz duży bagażnik. Środkowe fotele poszukiwacz przygód lub komfortowa salonka można złożyć i korzystać z półeczek czy uchwytów na kubki. Gdyby przez przyciemniane szyby wpadało za dużo światła, pasażerowie mogą skorzystać z rolet. w wersji shuttle bus łączy wszystkie te właści- wości z napędem akumulatorowo-elektrycznym – to oznacza, że to samochód z przyszłością” skrzynia i elastyczny silnik pozwalają na są to puste wpisy w specyfi kacji, tylko – wyjaśnia Wilfried Porth, członek zarządu komfortową jazdę i sprawne manewry. dopracowane systemy naprawdę asystu- Daimler AG ds. zasobów ludzkich i dyrektor ds. Dodatkowo aktywny tempomat, który jące i niewtrącające się uciążliwie w pro- stosunków pracy, Mercedes-Benz Vans. działał tak jak należy, trzymał zadaną wadzenie samochodu. Światła drogowe Marka produktów i technologii EQ („Electric odległość, hamował w odpowiednich mo- włączały się błyskawicznie po wykryciu Intelligence”) to kompleksowy ekosystem elektro- mentach i przyspieszał, gdy było miejsce. ciemności przed samochodem i braku mobilnych produktów, usług, technologii i inno- Wszystko to działo się w sposób przewi- innych pojazdów. Wyjątek stanowi ste- wacji. Obejmuje zarówno pojazdy elektryczne, jak dywalny i łagodny, a przede wszystkim rowanie głosowe, które działa tak sobie. i ładowarki typu Wallbox, a nawet usługi ładowa- godny zaufania. Nawet przy wyłącznym Być może to sprawa dykcji wydającego nia oraz przeznaczoną do tego infrastrukturę. tempomacie Ford czuwa nad nami i mo- polecenia . Reszta wyposażenia, ergono- Do 2022 r. całe portfolio Mercedesa ma zostać nitoruje otoczenie przed samochodem, mia i ogólne wykonie auta jest po prostu zelektryfi kowane. Oznacza to, że pojazdy elek- w sposób niewidoczny przy normalnej takie jak powinno. Jasne wykończenie tryczne będą oferowane w każdym segmencie jeździe. Gdy sytuacja naprawdę stanie się wnętrza i skórzana tapicerka robi nie – od kompaktowego samochodu poprzez duże niebezpieczna, samochód samoczynnie mniejsze wrażenie niż ta w Multivanie SUVy i pojazdy MPV, aż do modeli użytkowych.  przyhamuje adekwatnie do sytuacji. Kie- czy Klasie V. 

44 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019

OSOBOWE | TEST |

est następcą Volkswagena CC, znany diesel, który ma 500 Nm. Arteon jest nego wcześniej jako Passat CC i ma gotów do skoku niemal zawsze, a zawie- Jaspiracje sportowe. W wersji R-Line szenie i układ kierowniczy reagują tak, Golden z najmocniejszym 280-konnym silnikiem jak spodziewa się kierowca. Napęd obu benzynowym i 7-biegową, zautomatyzo- osi ułatwia zachowanie stabilności, co waną skrzynią DSG mają one odzwiercie- na mokrej nawierzchni jest nie do prze- dlenie w zachowaniu samochodu. Arteon R-Line skraca dystans. Volkswagen Arteon Samochód to też W poprzek 2,0 TSI 280 KM R-Line punkt w życiorysie. Podobne modele ma w ofercie Audi. No- Liczba miejsc ...... 5 Arteon jest takim, którym szą nazwę Sportback i używają platfor- Pojemność bagażnika (l) ...... 563÷1557 Masa własna (kg) ...... 1641 można się pochwalić my MLB przystosowanej do silników Dł./szer./wys. (mm) ...... 4862/2127/1450 ulokowanych wzdłużnie, co jednak nie bez nadymania. Rozstaw osi (mm) ...... 2837 jest równoznaczne ze stosowaniem tyl- Liczba cylindrów ...... 4 | Tekst: Michał Kij | Zdjęcia: K. Dziewicka | nego napędu. Arteon powstał na plat- Pojemność (cm3) ...... 1984 formie MQB z silnikami montowanymi Moc (KM/kW/obr/min) ...... 280/206/4000 poprzecznie. Obie platformy występują Mom. obrotowy (Nm/obr/min) ...... 350/1700÷5600 w samochodach przednionapędowych Typ skrzyni/liczba biegów ...... zautomatyzowana/7 Napęd ...... 4×4 oraz 4×4, przy czym MLB zarezerwowana Prędkość maksymalna (km/h)* ...... 250 jest dla bardziej prestiżowych. Czas rozpędzania 0÷100 km (s)* ...... 5,6 Arteon, który dzieli swoją platformę Średnie zużycie paliwa (l/100 km)* ...... 7,3 z mniejszymi Audi oraz Seatami i Skodą lo- *wg danych producenta kuje się wymiarami i masą własną między A5 Sportback i A7 Sportback. Stylizacja cenienia. Systemy wspomagające jazdę są Volkswagena jest lżejsza i bardziej dyna- dyskretne i nie reagują panicznie z byle miczna. Ciekawe są refl ektory, „poszerza- powodu. Tryby zautomatyzowanej skrzy- jące” wlot powietrza. Nadspodziewanie ni dość wyraźnie zmieniają zachowanie zgrabny tył kryje bardzo duży bagażnik, auta, przede wszystkim układu napędo- Arteon to 4-drzwiowy liftback. Gładko ścięty który można powiększyć, składając opar- wego. Sportowy trzyma wysokie obroty „grzbiet” kojarzy się ze sportem i przedwojennymi cia tylnej kanapy. Jest i „dziura” na narty. i rasowo pomrukuje, a Eco nie jest dołu- autami z łagodnie „spływającym” tyłem. Czerń wnętrza tej wersji jest odrobi- jąco ślamazarny. Szybka jazda autostra- nę klaustrofobiczna, ale praktyczna, dą jest tym przyjemniejsza, że w aucie „niebrudząca się”. Przednie fotele gwa- panuje cisza. Podróż w tempie 120 km/h rantują pełen komfort. Arteon spodoba usypia spokojem. Fotele z masażem po- się kierowcom lubiącym siedzieć nisko, magają się odprężyć i prowadzić długo z mocno pochylonym oparciem. Kanapa bez zmęczenia. z tyłu jest wygodna, ale osoby zbliżające Na pokładzie jest się czym zająć. Zło- się wzrostem do 2 m mogą dotykać gło- ty Volkswagen miał cyfrowe wskaźniki, wą o dach. Drzwi otwierają się szeroko które dają dostęp do licznych informacji i wsiadanie jest całkiem wygodne. Jed- o samochodzie i drodze, jaką pokonu- nak jest to samochód raczej „dla kierow- je. 8-calowy ekran dotykowy na konsoli cy” niż „dla pasażerów”. środkowej jest typowy dla marki, czytel- ny i wygodny. Nocne podświetlenie ka- Nerw biny o regulowanej barwie uprzyjemnia jazdę i ułatwia orientację. Czytelnie i efektownie. Cyfrowe wskaźniki Zwłaszcza z tym silnikiem. Przyjemną stawiają komunikację z samochodem na nowy cechą jest wysoki moment obrotowy, do- I jak tu nie jechać? poziom. Warto się w nie „wgryźć” na postoju, stępny w szerokim zakresie obrotów, lep- aby poznać wszystkie funkcje. szy pod tym względem jest tylko 240-kon- Pokonaliśmy Arteonem ponad 2 tys. km, większość po autostradach. Na koniec zo- stało nam trochę jazdy po mieście, gdzie Długi, szeroki i płaski Volkswagen zwinnie „unikał przesto- bagażnik nadaje się na długie wyjazdy jów”, dzięki znakomitemu przyspiesze- w większym towarzystwie. niu. Niestety, spalanie pozostające wcze- śniej w granicach 7 l/100 km podniosło się na krótkim odcinku do ponad 10 l. Volkswagen Arteon z 280-konnym sil-

ZOBACZ nikiem ma mnóstwo energii i staranne, FILM acz niezobowiązujące wykończenie. Kto woli jeździć, zamiast „się wozić”, będzie zadowolony. 

46 TTruckruck&VVanan www.truck-van.pl | 3/2019