ajakowy K

Przewodnik uide G

Kayakers

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie” Publikacja finansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 System oznakowania szlaku wodnego na rzece na odcinku Rokitno–Dęblin The waterway signing system on the Rokitno – Dęblin section of the Wieprz River

Znaki związane z turystyką kajakową na rzece Wieprz składają się z tablic informacyjnych oraz znaków informacyjnych, które informują kajakarzy o miejscach wodowania, postojowych, moż- liwości uzupełnienia zapasów, kilometrażu pozostałego do ujścia rzeki czy zagrożeń na rzece.

The sign system of the kayak tourism on the Wieprz River consists of information boards and signs which inform kayakers on launch locations, landing places, the possibility of replenish- ment, the distance to the estuary or risks on the river.

Danger Stakes Low hanging rope/cable

Landing place Landing place Launch location Launch location

Campsite Resting place 128 km to the 57 km to the estuary estuary

you are here

Przykładowa tablica informacyjna na szlaku kajakowym. An example information board on a kayak trail. 3 Wstęp Introduction

Przewodnik jest zaproszeniem do wypraw kaja- This guide is an invitation to kayak trips in the mantycy przed powrotem do codzienności mogą Information and warning signs as well as sign- kowych w dolnym biegu rzeki Wieprz na Lubel- lower course of the Wieprz River in the Re- zebrać myśli i siły w ciszy zachodów słońca i za- boards installed on the riverbanks, in the resting szczyźnie. Jego celem jest promocja kajakar- gion. Its aim is to promote kayaking as a form of pachu nadwieprzańskich łąk. areas and kayak launch locations make the kayak stwa jako formy turystyki aktywnej, która może active tourism that may be pursued by people of trips easier. It is assumed that kayak infrastructure być uprawiana przez osoby w każdym wieku. all ages. Spływy kajakowe ułatwiają znaki informacyj- in the Lower Wieprz will be improved every year. ne i ostrzegawcze oraz tablice informacyjne Development of new kayak marinas, camping sites Spływy kajakowe na dolnym Wieprzu, przy nor- Kayaking on the lower Wieprz, when the water le- zamontowane nad brzegiem rzeki oraz w miej- and tourist accommodation places is planned. malnym stanie poziomu rzeki, są niezwykle bez- vel is regular, is extremely safe, easy and enjoyable scach odpoczynku i wodowania kajaków. Należy pieczne, łatwe i sprawiają turystom wiele przy- for tourists. The riverbed is quite wide and in some sądzić, że stan infrastruktury kajakowej na dol- We hope that this Guide, being the first publica- jemności. Koryto rzeczne jest dosyć szerokie, places reaches a width of several metres. There are nym Wieprzu będzie się poprawiał z każdym ro- tion of this kind for the lovers of kayaking on the miejscami osiąga szerokość do kilkunastu me- no hydro-technical barriers (concrete thresholds, kiem. Przewiduje się powstanie kolejnych przy- Lower Wieprz, will encourage tourists to spend trów. Nie występują tu przeszkody hydrotech- weirs etc.), which kayakers need to carry their stani kajakowych, pól biwakowych i noclegów. time actively in the Lublin region and will inspire niczne (betonowe progi, jazy itp.) ani przeszkody kayaks over, which is really convenient. companies organizing kayak trips to prepare com- naturalne (np. niskie kładki, wiatrołomy, brody Mamy nadzieję, że ten Przewodnik, jako pierw- prehensive tourist offers. itp.) i nie ma potrzeby przenoszenia kajaków, co During kayak trips one may admire numerous me- sza tego typu publikacja dla miłośników tury- jest dużym udogodnieniem dla kajakarzy. anders of the river and lovely nature with an abun- styki kajakowej na dolnym Wieprzu, zachęci More information on kayaking on the Wieprz is to dance of greenery and bird life. This is the reason turystów do aktywnego wypoczynku na Lubel- be found on www.kajakiempowieprzu.pl. Podczas spływów niezwykłe wrażenie robią licz- why the Protected Landscape Area “Pradolina szczyźnie a firmy świadczące spływy kajakowe ne meandry rzeki oraz urocza przyroda z bogatą Wieprza” (“Wieprz Glacial Valley”) was established zainspiruje do przygotowania dla turystów kom- We would like to invite you on the kayak trail and roślinnością i licznym ptactwem. To dlatego tu- here and a part of the Wieprz River basin (so called pleksowych pakietów pobytowych. we wish you a good holiday in the meanders of the taj wyznaczono Obszar Chronionego Krajobrazu the “Lower Wieprz”) is covered by the Natura 2000 wonderful Wieprz River. „Pradolina Wieprza” a część dorzecza Wieprza program of protection. A kayak trip offers a chance Na stronie internetowej www.kajakiempowieprzu.pl (tzw. „Dolny Wieprz”) objęta jest programem to discover many interesting places and villages, będzie można znaleźć więcej informacji na temat tu- This Guide was created as a part of a co-opera- Natura 2000. Podróż kajakiem umożliwia także their history, valuable monuments and relics, lo- rystyki kajakowej na Wieprzu. tion project: “Creating kayak trail – Wieprz Glacial poznanie wielu ciekawych miejsc i miejscowości cated on the kayak trail or in its proximity. Valley” implemented by four Local Action Groups: – ich historii i cennych zabytków, które znajdują Zapraszamy na szlak kajakowy i życzymy uda- “Zielony Pierścień” LAG, “Doliną Wieprza i Leśnym się na lub w pobliżu szlaku kajakowego. The kayaking distance from Rokitno (near Lubar- nego wypoczynku w meandrach cudownej rzeki Szlakiem” LAG, “Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” tów) to Borowa (near Dęblin) is over 120 km long. Wieprz. LAG and “Małe Mazowsze” LAG. The project is co Proponowany do pokonania kajakiem dystans The trip may take a tourist even a couple of days. -financed by the European Agricultural Fund for od Rokitna (pod Lubartowem) do Borowej (pod Thus we suggest dividing the trip into segments Przewodnik powstał w ramach projektu współ- Rural Development under Axis 4 LEADER Rural De- Dęblinem) ma łącznie ponad 120 km. Wypra- given in the Guide. We have taken into account de- pracy pn. „Utworzenie szlaku kajakowego – Pra- velopment Programme for the years 2007–2013. wa może zająć turyście nawet kilka dni. Stąd signated kayak launch locations, tourist accommo- doliną Wieprza” realizowanego przez cztery Lo- sugerujemy podzielić wycieczki na odcinki dation establishments as well as landscape, natural kalne Grupy Działania: LGD „Zielony Pierścień”, podane w Przewodniku. Wzięliśmy pod uwagę and cultural values of the area. On the trail there are LGD Doliną Wieprza i Leśnym Szlakiem”, LGD wyznaczone miejsca do wodowania kajaków, places where a tourist can stop, take a rest, get out „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” i LGD „Małe możliwości noclegowe oraz walory krajobrazo- of the kayak, go for a walk around the area and en- Mazowsze”. Projekt jest współfinansowany wo-przyrodnicze i kulturowe otoczenia. Na kaja- joy sightseeing. The romantics, before returning to z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz kowym szlaku są miejsca, gdzie turysta może się their everyday lives, can collect their thoughts and Rozwoju Obszarów Wiejskich z Osi 4 LEADER zatrzymać, odpocząć, wysiąść z kajaka, wybrać gather their strength in the silence of sunsets and in Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata się na spacer po okolicy i zwiedzić zabytki. A ro- the smell of meadows by the Wieprz river. 2007-2013.

4 5 Informacje o rzece Wieprz Information about Wieprz river

Wieprz to rzeka o łącznej długości 303 km. Jest The Wieprz is a river with a total length of 303 km. prawostronnym dopływem Wisły o powierzchni It is a right-hand tributary of the River with dorzecza – 10 415 km2. Wypływa na Roztoczu the basin area of 10 415 km2. The river flows out in Środkowym, na wysokości 273 m n.p.m., wśród the Middle Roztocze, at the height of 273 m abo- bagnistych łąk, z Jeziora Wieprzowego w Wie- ve sea level, among marshy meadows, from Wie- przowie Tarnawackim (rezerwat - Tarnawatka przowe Lake in Wieprzów Tarnawacki (Tarnawatka Tartak), około 5 km na północ od Tomaszowa Tartak reserve), about 5 km north of Tomaszów Lubelskiego. Lubelski.

Ważniejsze dopływy Wieprza to: Tyśmienica Some of the more important Wieprz tributa- (75 km), Bystrzyca (70,3 km), Świnka (39,5 km), ries are: the Tyśmienica (75 km), the Bystrzyca Giełczew (44,8 km), Wolica (41,6 km), Łabuńka (70,3 km), the Świnka (39,5 km), the Giełczew (35,4 km) i Pór (52,6 km). (44,8 km), the Wolica (41,6 km), the Łabuńka (35,4 km) and the Pór (52,6 km). Opisywany w przewodniku odcinek rzeki rozpo- czyna się na obszarze Wysoczyzny Lubartow- The river section described in the Guide starts in skiej, należącej już do Niziny Środkowopolskiej; the region of Wysoczyzna Lubartowska, which is płynie na pn.-zach. prawie do ujścia Tyśmienicy, a part of Nizina Środkowopolska. It flows north po czym skręca na zachód i płynie dalej przez -west, almost to the Tyśmienica estuary and then Pradolinę Wieprza. Na odcinku między Czernie- it turns west and flows through the Wieprz Glacial jowem a Chlewiskami zachował się wyższy taras Valley. A higher terrace of the Wieprz, rising about

Meandry rzeki Wieprz w okolicy Ostrówka The meandering Wieprz River in the Ostrówek area Wieprza, wznoszący się około 10 m ponad dno 10 m about the valley floor, is retained in the sec- doliny. tion between Czerniejów and Chlewiska.

Koryto Wieprza zachowało naturalny, silnie me- The Wieprz riverbed has preserved its natural, hi- andrujący charakter. Towarzyszą mu liczne sta- ghly meandering character. It is flanked by nume- rorzecza i zastoiska. W dolinie rzeki położonych rous oxbow lakes and still water bodies. In the river jest kilka kompleksów stawów. W dnie doliny do- valley there are several ponds. On the valley floor, minują, rozległe ekstensywnie użytkowane łąki some extensively used vast meadows of variable o zmiennym uwilgoceniu. Lokalnie występują humidity may be found, as well as patches of ripa- płaty łęgów i zakrzaczeń wierzbiowych oraz pła- rian forests, willow shrubs and Koelerion glaucae. ty muraw napiaskowych. The northern part of the Wieprz basin is covered Północna część zlewni Wieprza pokryta jest with quaternary deposits of glacial origins (glacial utworami czwartorzędowymi pochodzenia lo- till, glacio-fluvial sands, glacial lakes), forming dowcowego (gliny zwałowe, piaski wodnolodow- a continuous cover. In the river valley and in the cowe, utwory zastoiskowe), tworzącymi ciągłą valleys of its tributaries there are Holocene sta- pokrywę. W dolinie rzeki i dolinach jej dopływów gnation, fluvial and organic deposits. występują holoceńskie zastoiskowe, fluwialne Part of the Wieprz basin (the so called Lower i organiczne utwory. Wieprz) is covered by the Natura 2000 program of Część dorzecza Wieprza (tzw. Dolny Wieprz) protection. It is the region located in the following objęta jest programem Natura 2000. Jest to ob- municipalities: Baranów, , Jeziorzany, , Rzeka Wieprz w okolicy Leszkowic, Ostrówek The Wieprz River in the Leszkowice area, Ostrówek community 6 7 Informacje o rzece Wieprz Information about the river Wieprz

nież takie chronione rośliny, jak: łęg wierzbowy, letum albae), ash-alder forests (Fraxino-Alnetum) łęg topolowy, łęg olszowo-jesionowy i kwietne and dry or semi-dry grasslands on calcareous sub- murawy kserotermiczne. Wśród roślin wodnych strate. Among the aquatic plants special attention na uwagę zasługują: woliffia bezkorzeniowa, should be paid to Wolffia arrhiza, Salvinia natans, salwina pływająca, gałążel żółty i rosiczka okrą- Nuphar lutea and Drosera rotundifolia. Beavers gło listna. W dolinie zamieszkują też bobry i wy- and otters live in the valley which is clearly visible dry, co jest wyraźnie widoczne w nadbrzeżnym in the coastal landscape – beaver lodges and bur- krajobrazie – żeremia i nory spotyka się tutaj rows are commonly encountered here. The abun- powszechnie. W czystych wodach Wieprza zwra- dance of fish is noticeable in the clean waters of ca uwagę obfitość ryb, spotyka się tutaj zarów- Wieprz – there are both common and rare species. no gatunki pospolite, jak i odmiany szlachetne. Increasing number of anglers confirm occurrence Występowania dorodnych okazów szczupaka, of plump pike, zander or wells catfish. The Lower sandacza czy suma potwierdzają coraz liczniejsi Wieprz is also an important refuge for water-mud wędkarze. Dolny Wieprz jest też ważną ostoją birds. The vast, open area presents really high ptaków wodno - błotnych. Rozległy, otwarty te- landscape values. ren ma bardzo duże walory krajobrazowe.

Turyści na spływie w okolicach Sędowic Tourists on a kayak tour in the Sędowice area szar położony na terenie gmin: Baranów, Firlej, Michów, Puławy, , Ułęż, Żyrzyn. The area of Jeziorzany, Kock, Michów, Puławy, Ryki, Ułęż, 8 182.3 ha is a special protection region for the Żyrzyn i obejmuje powierzchnię 8 182,3 ha. To conservation of habitats of migratory birds found obszar specjalnej ochrony siedlisk występujące- here. go tu ptactwa migrującego. The natural Wieprz valley is the best example of Naturalna dolina Wieprza to najlepszy przykład “semi-natural landscape of a large river valley” in „półnaturalnego krajobrazu dużej doliny rzecz- this part of . The valley serves as an ecolo- nej” w tej części Polski. Dolina pełni funkcję gical corridor of national importance. It is a signi- korytarza ekologicznego o randze krajowej. Jest ficant place of wetland habitats and periodically ważną ostoją siedlisk podmokłych i okresowo flooded meadows. 7 types of natural habitats co- zalewanych łąk. Stwierdzono występowanie vering 37% of the area altogether has been found. 7 rodzajów siedlisk przyrodniczych zajmujących The refuge is the only alternative habitat in Poland łącznie 37% obszaru. W ostoi znajduje się jedy- for Four Leaf Clover. Moreover, there are 7 species ne istniejące w Polsce, stanowisko zastępcze of protected birds (Short-eared Owl, European marsylii czterolistnej. Ponadto występuje tu Honey Buzzard, Montagu’s Harrier, Western Marsh 7 gatunków chronionego ptactwa (uszatka błot- -harrier, Black Stork, White-tailed Eagle and Little na, trzmielojad, błotniak łąkowy, błotniak sta- Bittern) as well as protected plants such as willow wowy, bocian czarny, bielik i bączek), jak rów- forests (Salici-Populetum), poplar forests (Popu- Rzeka Wieprz w okolicach Podwierzbia The Wieprz River in the Podwierzbie area 8 9 Mapa rzeki / Map of the river

Legenda Legend

Kościół/bazylika Church/Basilica

Restauracja/karczma Restaurant/inn

Agroturystyka/motel/hotel Agrotourism farm/motel/hotel 4 Wodowanie kajaków Kayak launch location 3 5 Zabytek Historic building/Monument Miejsce widokowe Viewing point 2 Parking Car park 1 Miejsce biwakowe Campsite 6 Wypożyczalnia kajaków Kayak rental

Offers of kayak trips 7 Propozycje wycieczek kajakowych

1. Rokitno – Serniki

2. Serniki - Szczekarków 8 3. Szczekarków - Leszkowice 4. Leszkowice –

5. Wola Skromowska – Jeziorzany

6. Jeziorzany - Baranów/Drążgów

7. Baranów -Osmolice - Sarny/Kośmin

8. Sarny/Kośmin - Bobrowniki - Borowa 10 11 Odcinek / section 8 km Rokitno - Serniki 1h

Punktem początkowym oznakowanego szlaku ka- The starting point of the marked kayak trail in jakowego w dolnym biegu rzeki Wieprz jest miej- the lower course of the Wieprz River is Rokitno. scowość Rokitno. Możemy do niej dojechać jadąc We can get there coming from Lublin. Driving od strony Lublina. Należy wówczas skręcić w prawo the E19 road we have to turn right after we pass z drogi E19 za miejscowością Zalesie. Do Rokitna Zalesie. We can also reach Rokitno coming from trafimy także jadąc od strony Lubartowa, wówczas Lubartów. In this case we shall turn left in Łucka należy skręcić w lewo w miejscowości Łucka Kolonia. Kolonia.

Naszą podróż rozpoczynamy w miejscu wodowania We start our trip in the kayak launch location in kajaków, tj. w Rokitnie. Na prawym brzegu w odle- Rokitno. On the right bank, at a distance of abo- głości ok. 400 m mijamy miejscowość Czerniejów. ut 400 m, we pass Czerniejów. In Czerniejów we W Czerniejowie mijamy most, sklep w odległości go under the bridge. There is a shop at a distan- około 300 m, gdzie można uzupełnić prowiant. ce of about 300 m where we can supplement our Za wioską należy zachować ostrożność, ponieważ supplies. Past the village caution needs to be występują głazy na środku rzeki i kamieniste dno, taken as there are boulders in the middle of the jest rwąco i płytko. river, the bottom is rocky and water is shallow and fast-flowing. Płynąc dalej prostym odcinkiem ok. 1 km, po lewej stronie mijamy miejscowość Wólka Rokicka. Tutaj We keep going along a straight section of abo- możemy zatrzymać się na dłużej w gospodarstwie ut 1 km and on the left we pass Wólka Rokicka. agroturystycznym Państwa Mazurków i zwiedzić Here we may stay awhile in the agritourism farm żemy wyjść na brzeg i odpocząć lub zrobić zakupy the Tomi Kajaki kayak marina. Here we may go malowniczą okolicę. of Mr. and Mrs. Mazurek and explore the pictu- w pobliskim sklepie. Z tego miejsca mamy możli- ashore, take a rest or do some shopping at a ne- resque surroundings. wość zacząć również nasz spływ na Wieprzu. Tomi arby store. This may also be the starting point Po przepłynięciu kolejnych ok. 700 m na łagod- Kajaki oferuje spływy nie tylko po Wieprzu ale rów- of our tour down the Wieprz. Tomi Kajaki offers nym, piaszczystym brzegu Wieprza po lewej stronie After covering a distance of about 700 m, on the nież po Bystrzycy i Tyśmienicy. Zdołamy tu również kayak tours not only down the Wieprz but also mamy przystań kajakową Tomi Kajaki. Tutaj mo- left, gentle, sandy bank of the Wieprz there is zorganizować imprezę integracyjną dla siebie i na- down the Bystrzyca and the Tyśmienica. szej firmy, korzystając z dodatkowych atrakcji, jak paintball czy strzelanie z łuku. Rozpalimy ognisko It is also possible to organize an integration par- i możemy biesiadować do białego rana. Przy nie- ty for companies using additional attractions sprzyjającej pogodzie możemy schronić się w tipi, such as paintball or archery. We can build a fire gdzie możemy też bezpiecznie spędzić noc. Po prze- and feast until dawn. If the weather is bad we spanej nocy i obfitym śniadaniu ruszamy w dalszą may shelter in a tepee and spend a safe night drogę. there. In the morning, after a hearty breakfast we set off. Po przepłynięciu ok. 1 km po lewej stronie Wieprza mijamy miejscowość Baranówka. Płynąc dalej po After about 1 km we pass Baranówka on the left. ok. 3,4 km dobijamy do brzegu w Sernikach. Tutaj We paddle on and after about 3 – 4 km we reach mamy piękną, nowoutworzoną przystań kajakową, the riverbank in Serniki. Here we have a beau- gdzie możemy wyjść na brzeg, schronić się przed tiful, newly-created kayak marina, where we upałem w koronach drzew, usiąść pod zadaszeniem can go ashore, hide from the heat under trees, i spożyć posiłek. Jeśli nie posiadamy prowiantu, seat under a roof and have a meal. If we have w zasięgu wzroku mamy dobrze zaopatrzony sklep no supplies, there is a well-stocked grocery sto- spożywczy. re within sight. Nearby the marina there is the

Przystań kajakowa w Sernikach 12 Kayak marina in Serniki 13 sie panowania Władysława Łokietka. Jako cieka- I Łokietek (called the Short or Elbow-high). It is wostkę należy wspomnieć, że w tej miejscowości interesting to mention that in 1838 the first cot- w 1830 roku uruchomiono przędzalnię bawełny ton mill in the Kingdom of Poland was opened jako jedną z pierwszych w Królestwie Polskim. in the village. Moreover, in 1838 in Serniki one W Sernikach w 1838 roku powstała także jedna of the first sugar factories in Poland was esta- z pierwszych w Polsce cukrowni, która istniała do blished and it operated until 1850. At that time 1850 roku. W tym czasie rozwijało się tutaj także a number of other industrial plants developed szereg innych zakładów przemysłowych jak: fabry- here, such as a button factory, a sugar factory, ka guzików, cukrownia, papiernia czy gorzelnia. a paper mill and a distillery. At the end of the W końcu XIX w. Serniki słynne były w całym Impe- XIX century Serniki was famous throughout the rium Rosyjskim ze wspaniałej stadniny koni. whole Russian empire for great horse stables.

Do ważnego zabytku Sernik należy miejscowy ko- An important historic building in Serniki is the ściół murowany z cegły, późnobarokowy z elemen- local late-Baroque brick church with early-Clas- tami wczesnoklasycystycznymi (według projektu sical elements (according to the project of Jakub Jakuba Fontany). Wnętrze zawiera 7 ołtarzy. Obok Fontana). Inside there are 7 altars. Next to the kościoła znajduje się neogotycka dzwonnica z po- church there is a mid-nineteenth century neo- łowy XIX wieku oraz neogotycka kapliczka cmen- Gothic bell tower and a neo-Gothic cemetery tarna wzniesiona w 1856 roku przez architekta chapel built in 1856 by the architect Franciszek Franciszka Tournella. Tournelle.

Rancho Arka w Sernikach Arka Rancho in Serniki

Nieopodal przystani znajduje się znane Gospodar- famous “Rancho Arka” Agritourism Farm. It is stwo Agroturystyczne „Rancho Arka”. Jest to kil- an attractive area of several hectares presenting kuhektarowy atrakcyjnie zagospodarowany teren, a vast diversity of plants and animals in clean prezentujący bogactwo roślin jak i różnorodność and peaceful environment. In the area of the zwierząt w czystym i spokojnym otoczeniu. Na te- farm there are two ponds for fishing enthusiasts renie gospodarstwa znajdują się dwa stawy dla pa- as well as for those who are willing to raft. sjonatów wędkarstwa jak i dla osób, które chętnie Exploring the “Rancho Arka” one cannot miss przepłyną się tratwą. Zwiedzając „Ranczo Arka” nie the old machinery and agricultural equipment można przejść obojętnie obok wystawy starych ma- exhibition, which is a curiosity for both adults szyn i sprzętów rolniczych, które są ciekawostką za- and children. Horse riding, carriage rides and, równo dla dorosłych, jak i dla dzieci. Na miłośników in the winter, sleigh rides wait for horse lovers. koni czeka jazda konna, przejażdżki bryczką a zimą At the disposal of guests there is also an arbor, kuligi. Do dyspozycji gości udostępniona jest rów- where they can relax in the shade and enjoy the nież altanka, w cieniu której można zrelaksować się charms of rural landscape. Kayakers will find i poddać urokom wiejskiego krajobrazu. Kajakarze accommodation (lodging for 12 people) or they mogą tutaj liczyć na nocleg (kwatery dla 12 osób) may put up their own tents. lub rozbić własne namioty. Kayakers may see the nearest surroundings. Kajakarze mogą zwiedzić najbliższa okolicę. Sama Serniki village itself, where the communal offi- miejscowość Serniki, która dzisiaj jest siedzibą ce is established, has very interesting history. Its gminy, ma bardzo ciekawą historię. Jej początki origins date back even to the first half of the XIV sięgają nawet pierwszej połowy XIV wieku, w okre- century, to the period of the reign of Władysław

Spływ kajakowy w okolicach Lubartowa. Bazylika św. Anny w Lubartowie Kayak trip in the Lubartów area. Basilica of St. Anna in Lubartów

14 15 Odcinek / section 11 km Serniki - Szczekarków 3h

Od Sernik do Lubartowa mamy prawie prosty An almost straight river section leads from Serniki to odcinek rzeki. Płynąc możemy się skupić na kon- Lubartów. As we float down we can focus on contem- templacji krajobrazu. Za Sernikami mamy przed plation of the landscape. When we pass Serniki, we sobą most. Przy niskim stanie wody można zacze- have a bridge ahead of us. If the water level is low, we pić o kamienie, występuje duży spadek, najlepiej may scrap some rocks. As the fall is steep it is best to trzymać się środka rzeki. Po przepłynięciu prawie stick to the middle of the river. After about 5 km we can 5 km możemy zatrzymać się na płaskim, piaszczy- stop at a flat, sandy riverbank near to Lubartów (204 stym brzegu na wysokości Lubartowa (204 km). km). We are within a walking distance of only 1 km Stąd mamy tylko 1 km spacerem do miasteczka. from the town.

Lubartów został założony 29 maja 1543 przez Lubartów was founded on 29 May 1543 by King Zyg- króla Zygmunta I Starego. Nazwa miasta po- munt I Stary (Sigismund I the Old). The name comes chodzi od herbu Firlejów – Lewarta. Szczególny from the ’s coat of arms – Lewart. The town rozkwit osiągnęło za rządów Mikołaja Firleja. reached its heyday under the rule of Mikołaj Firlej. At Pod koniec XVI wieku Lewartów był ośrodkiem the end of the XVI century Lewartów was a centre of the ruchu reformacyjnego. Założone tu gimnazjum movement. An Arian school established Kajakarze na spływie w okolicach mostu w Szczekarkowie Przystań kajakowa w Szczekarkowie Kayakers on a trip near the bridge in Szczekarków Kayak marina in Szczekarków ariańskie zasłynęło w całej Rzeczypospolitej. Na here became famous throughout the Republic. At the początku XVIII wieku właścicielami Lewartowa beginning of the XVIII century the owners of Lewartów Zespół Pałacowy Sanguszków, który obejmuje mu- Historic buildings: był ród Sanguszków. Przyczynili się oni do roz- were the family. They contributed to the de- rowany pałac z XVIII w., bramę pałacową, park i staw Sanguszko Palace includes a brick palace from woju miasta przebudowując pałac, budując dwa velopment of the city rebuilding the palace, building two za pałacem oraz pozostałości mostu. Posiadłość the XVIII century, a palace gate, a park, a pond barokowe kościoły oraz kilka kamienic. W 1866 Baroque churches and a couple of tenement houses. In została założona ok. połowy wieku XVI przez Piotra behind the palace and remains of a bridge. The r. miasto awansowało do rzędu miast powiato- 1866 the town was promoted to the rank of a county Firleja, i miała ona wtedy profil obronny. Obecny pa- mansion was established about mid XVI century by wych. W XIX w. działało tu kilka zakładów prze- town. In the XIX century a couple of industrial plants łac w stylu barokowym zbudowano w drugiej połowie Piotr Firlej and was of a defensive character at that mysłowych (olejarnie, browary, młyny). W XX w. were operating here (oil mills, breweries, mills) In the XX XVII w. W 1693 roku pałac przebudowano. time. The present Baroque palace was built in the powstała znana huta szkła. Zabytki: century a famous glassworks was established. second half of the XVII century. In 1693 the palace Bazylika pw. św. Anny – budowana w latach 1733- was rebuilt. 1738, projektu Pawła Antoniego Fontany. Barokowa, murowana, dwuwieżowa, ufundowana przez Pawła The Basilica of St. Anne was built in 1733 – 1738 and Sanguszkę. Konsekracji świątyni dokonano w 1738 was designed by Paweł Antoni Fontana. It is a Baroque roku. brick church with two towers, founded by Paweł San- guszko. The temple was consecrated in 1738. Klasztor oo. Kapucynów obejmuje: kościół pw. św. Wawrzyńca, klasztor oraz ogród. Zaprojektowany Capuchins Monastery includes the church of St. Lau- przez Pawła Antoniego Fontanę, konsekrowany rence, a monastery and a garden. It was designed by w 1741 roku. Paweł Antoni Fontana and consecrated in 1741.

Po zwiedzeniu Lubartowa i przepłynięciu ok. 1 km je- After seeing Lubartów we continue our kayak trip steśmy pod mostem w miejscowości Chlewiska. and after about 1 km we go under a bridge in Chle- wiska. Po dalszych 3 km jesteśmy w Szczekarkowie, w Wy- pożyczalni kajaków „Oryl” (ok. 2 km za Lubartowem, After a further 3 km we are in “Oryl” kayak rental in jadąc na Parczew, w miejscowości Szczekarków nale- Szczekarków. (About 2 km after Lubartów, going to ży skręcić w prawo). Tutaj możemy odpocząć, rozbić Parczew we need to turn right in Szczekarków). Here namiot na noc. W Szczekarkowie możemy też rozpo- we can take a rest and put up a tent for the night. We cząć spływ. can also start our kayak trip in Szczekarków. 16 17 Odcinek / section 12 km Szczekarków - Leszkowice 3h

Jeśli nie potrzebujemy odpoczynku, płyniemy If we don’t need a rest we move on passing the dalej mijając po drodze wsie: Pałecznicę Kolo- villages: Pałecznica Kolonia, Brzeziny and Górka nia, Brzeziny i Górkę Lubartowską. Po przepły- Lubartowska. After about 12 km we are under nięciu ok. 12 km jesteśmy pod mostem w miej- a bridge in Leszkowice. Just behind it we have scowości Leszkowice. Tuż za nim, mamy kolejne the next landing place. miejsce postojowe.

Leszkowice to wieś, której początki sięgają XIII Leszkowice is a village whose beginnings date wieku. W latach dwudziestych XX wieku w Lesz- back to the XIII c. In the 1920s a fire station for kowicach wybudowano remizę dla miejscowej the local fire brigade was built in Leszkowice, straży pożarnej stanowiącą jednocześnie dom being a community house at the same time. In ludowy. W 1921 roku erygowano parafię Lesz- 1921 a parish in Leszkowice was established. kowice, kościół wzniesiono w latach 1921-1923. The wooden church in Subcarpathian style was Kościół jest drewniany w stylu podkarpackim. built in 1921 – 1923.

Zorganizowany spływ kajakowy An organized kayak trip

Przystań kajakowa w Leszkowicach 18 Kayak marina in Leszkowice Spływ w okolicach Sernik 19 A kayak trip in the Serniki area Odcinek / section W tej miejscowości jest nie tylko jezioro, ale cała a full tourist infrastructure. We can ride a bike or 18,5 km 3h baza turystyczna. Na ponad 4 km promenadzie rollerblades on the over 4 km long promenade aro- Leszkowice - Wola Skromkowska wokół jeziora możemy pojeździć na rowerze lub und the lake. We may use water sports equipment, rolkach. Możemy popływać na sprzęcie wodnym, go fishing as well as hire a cottage and spend a co- połowić ryby a także wynająć domek i spędzić uple of days here. tutaj kilka dni. From the history of the village we learn that the Z historii miejscowości dowiadujemy się, że document granting city rights to Firlej comes from dokument lokujący miasto Firlej pochodzi 1557. Firlej was an important pottery centre. The z 1557 r. Firlej był znaczącym ośrodkiem garn- pottery products entered the markets of , carstwa. Wyroby garncarskie trafiały na rynki Lvov, Vilnius, Poznań as well as foreign markets. Warszawy, Lwowa, Wilna, Poznania a także za Vigorous work was started to adapt the lake for granicę. recreational purposes.

W latach 60-tych XX wieku dostrzeżono duże After a longer rest in Firlej we get into the kayak możliwości, jakie daje atrakcyjne położenie. again and paddle on. After about 9 km we have Rozpoczęto energiczne prace nad przystosowa- a bridge on the Wieprz in Wola Skromowska in niem jeziora do celów rekreacyjnych. front of us. Here, in a private area we can stop, camp and rent accommodation. 100 m from the Po dłuższym wypoczynku w Firleju siadamy premises there is a grocery store. Enjoying the ho- ponownie do kajaka i płyniemy dalej. Po prze- spitality of our friendly hosts we may stay a little płynięciu ok. 9 km mamy przed sobą most na longer here, get on a bike and arrange a trip to Wieprzu w Woli Skromowskiej. Tutaj na prywat- Kock, which is only 3 km away. nym terenie możemy się zatrzymać, rozbić obóz, skorzystać z noclegu. 100 m od posesji mamy Kock is a town picturesquely located by the Ty- sklep spożywczy. Korzystając z pomocy przemi- śmienica on the borderland of the Wieprz Glacial

Po przepłynięciu ok. 9,4 km bardzo meandrującą rze- After going about 9.4 km down the very meande- ką dopływamy do mostu w Serocku. Tutaj możemy się ring river we reach a bridge in Serock where we zatrzymać i uzupełnić prowiant w pobliskim sklepie. can stop and supplement our supplies at a nearby store. Wieś Serock była lokowana w XIV wieku. Krzyżo- wały się tutaj średniowieczne trakty handlowe. The village of Serock was established in the XIV W latach 40-tych XIX wieku ówcześni właścicie- century. Medieval trade routes intersected here. le założyli spółkę mającą na celu utworzenie Fa- In 1840s the then owners founded a company bryki Wyrobów Stalowych. Dla potrzeb fabryki, aimed at establishing a Steel Products Factory. For przekopano kanał biegnący do Wieprza, który the needs of the factory a channel running to the miał zapewnić wodny transport gotowych wyro- Wieprz was dug, which was intended to provide bów. Fabryka funkcjonowała do ok. 1880 roku. water transportation for finished products. The Jeśli chcieli byśmy się zatrzymać na dłużej w tej factory operated until about 1880. If we wanted to okolicy, na przykład na kilkudniowy wypoczynek stay for longer in the area, e.g. for a few days of możemy zostawić kajaki u najbliższego gospo- rest, we can leave our kayaks at a nearest farmer darza i udać się do oddalonej o niecałe 3 km and go to Firlej, a holiday resort located less than 3 miejscowości wypoczynkowej Firlej. km away. In the village there is not only a lake but

20 Centrum rekreacyjne nad jeziorem Firlej 21 Recreation centre at the Firlej lake Przełomowe znaczenie dla rozwoju miasta miała A crucial role for the development of the town najwybitniejsza jego obywatelka Anna Paulina was played by Anna Paulina Jabłonowska of the z Sapiehów Jabłonowska. W okresie swych rzą- family, the town’s most prominent citi- dów wybudowała klasycystyczny kościół, ratusz, zen. During her reign she built a Classical church, pałac. Wytyczyła na nowo rynek w miasteczku, a town hall and a palace. She set up a new mar- układ ulic. W swym gospodarstwie wprowadzała ket in the town and designed a new street layout. pionierskie sposoby uprawy, była orędowniczką She introduced pioneering cropping systems in nowej organizacji i nowoczesnych sposobów her farm. She was an advocate of new organiza- gospodarowania zapisanych i opublikowanych tion and modern methods of farming, which were w monumentalnym dziele „Ustawy powszechne described and published in a monumental work dla dóbr moich rządców”. entitled “Ustawy powszechne dla dóbr moich rządców”. Z Kockiem związana jest tez postać Berka Jose- lewicza, polskiego żyda-patrioty. Zanim zginął Another person associated with the town is Berk w Kocku (1809 r.), miał za sobą służbę w Legio- Joselewicz, a Polish Jew and patriot. Before he nach Dąbrowskiego i zwycięską ofensywę w Ar- died in Kock in 1809, he served in the Dąbrowski mii Księstwa Warszawskiego. Ludność żydowska legions and fought in the successful offensive by znalazła w Kocku przyjazne warunki rozwoju the Army. In Kock the Jewish pe- monopolizując handel i rzemiosło w swoich ople found favourable conditions for development rękach. Do 1942 roku trwała pokojowa koegzy- and they monopolized trade and crafts. The pe- stencja Polaków i Żydów, którzy liczebnie sta- aceful coexistence of the and the , who nowili po 50% miejscowego społeczeństwa. Po constituted 50% of the local population respecti- Widoki z okolic Firleja. Foto A. Ważny wspólnej historii polsko-żydowskiej pozostało vely, lasted until 1942. There are very few remem- The Firlej area views. Photo by A. Ważny bardzo mało pamiątek: dom znanego z mądrości brances of the common Polish-Jewish history: the łych gospodarzy możemy zatrzymać się tu nieco Valley and the Łuków Plain. It has a very rich hi- kockiego cadyka Mendla Morgensterna i cmen- house of the Kock Tzadik Mendel Morgenstern dłużej i siadając na rowery, urządzić sobie wy- story dating back to prehistoric times - the late tarz żydowski. famous for his wisdom and the Jewish cemetery. pad do odległego zaledwie o 3 km Kocka. Kock Mesolithic period, that is about 5000 BC. The be- jest miasteczkiem malowniczo położonym nad ginnings of the Polish state in the X and XI century Tyśmienicą na pograniczu Pradoliny Wieprza coincide with documented traces of settlement in i Równiny Łukowskiej. Posiada bardzo bogatą the area of today’s community and town of Kock. In przeszłość sięgającą swymi początkami prehi- 1417 the village of Kock was granted town privile- storii - okresu schyłkowego mezolitu tj. ok. 5000 ges. At the beginning of the XVI century the town lat p.n.e. Początki państwa polskiego w X i XI passed into the hands of Mikołaj Firlej, the voivode wieku korelują z udokumentowanymi śladami of Voivodeship and the Great Hetman osadnictwa na terenie dzisiejszej gminy i miasta of the Crown. The Firlej family were Calvinists and Kock. W 1417 roku wieś Kock otrzymuje lokację in Kock they established a Calvinist school, a prin- na prawach miejskich. Na początku XVI wieku ting house and a paper mill. During the reign of the miasto przechodzi w ręce Mikołaja Firleja, wo- Firlej family, a castle was built in Kock. The time of jewody sandomierskiego, hetmana wielkiego glory of Kock in the period of the Firlej family rule koronnego. Firlejowie byli kalwinami i w Kocku was put to an end by Bohdan Khmelnytsky’s Cos- założyli gimnazjum kalwińskie, drukarnię i pa- sack troops invasion and destruction of the town in piernię. W okresie panowania rodziny Firlejów 1648. One of the most famous people born in Kock w Kocku powstał zamek. Kres świetności Kocka was Ludwik Osiński, a poet, a translator, a critic w okresie Firlejów kładzie najazd oddziałów ko- and literary theorist, the director of the National zackich Bohdana Chmielnickiego i zniszczenie Theatre in Warsaw and a professor of literature in miasta w 1648 roku. Jednym z najsłynniejszych the Warsaw University. ludzi urodzonych w Kocku był Ludwik Osiński, poeta, tłumacz, krytyk i teoretyk literatury, dy- rektor Teatru Narodowego w Warszawie, profe- sor literatury na Uniwersytecie Warszawskim. Jezioro Firlej latem. Foto A. Ważny i GOSiR Firlej The Firlej lake in the summer. Photo by A. Ważny and the Firlej Community Sports and Recreation Centre 22 23 Kock był miastem frontowym w wojnie polsko Kock was a front city in the Polish-Bolshevik War. Kościół parafialny. Budowę kościoła zakończono The parish church -bolszewickiej. Znad Wieprza wyszło decydujące The decisive attack which led to the defeat of the w 1782 roku. Dzwonnice po obu stronach kościo- The construction of the church was finished in uderzenia, które doprowadziło do klęski wojska Soviet army in the great called ła zbudowane na planie kwadratu z okrągłymi 1782. The bell towers on both sides of the church, sowieckie w wielkiej bitwie o Warszawę zwanej “the Miracle at the Vistula” came from the Wieprz oknami w elewacji i zwieńczone schodkowymi which were built on a square plan, have round win- „Cudem nad Wisłą”. Podczas II wojny światowej area. During World War II the Independent Opera- daszkami. dows in the façade and are topped with stepped stoczyła tu bitwę SGO Polesie dowodzoną przez tional Group Polesie commanded by General Fran- roofs. gen Franciszka Kleeberga. Pod Kockiem za- ciszek Kleeberg fought in the . The Pomnik św. Heleny wzniesiony został pod ko- brzmiał ostatni akord wojny obronnej 1939 roku. last moments of the defensive war of 1939 took niec XVIII w. Jest on zwrócony ku kościołowi. Monument of St. Helena place in the Kock area. Pierwotnie po obu stronach pomnika znajdowały It was built at the end of XVIII century. It faces the Zabytki Kocka: się studnie z kołowrotami. church. Originally, there were two windlass wells Pałac Księżnej Anny Jabłonowskiej pobudo- Historic buildings of Kock: on both sides of the monument. wany w stylu klasycystycznym. The Classical palace of Duchess Anna Jabło- Rynek. Księżna Anna Jabłonowska zbudowała nowska. nie tylko kościół i pałac, dokonała przebudo- The market square W 1832 r. na zlecenie ówczesnej właścicielki wy właściwie całego miasteczka. Wytyczono Duchess Anna Jabłonowska not only built the Kocka baronowej Aleksandry z Meissnerów d’ In 1832 the palace was rebuilt at the behest of the prostokątną siatkę ulic równoleżnikowych i po- church and the palace. In fact, she rebuilt almost Austett, dokonano przebudowy pałacu. Ogród Baroness Aleksandra d’Austett from the Meissner łudnikowych. Zachodnią pierzeję rynku zajął the whole town. A rectangular grid of latitudinal pałacowy powstał na zlecenie ks. Jabłonowskiej. family, the then owner of Kock. The palace garden budynek ratusza. Budynek składał się z piętro- and meridional streets was designed. The west Był to ogród botaniczny na europejskim poziomie. was created at the behest of Duchess Jabłonow- wego korpusu głównego i parterowych bocznych frontage of the market square was taken by the Park urządzono w okresie przebudowy pałacu ska. It was a botanical garden on a European level. skrzydeł zawierających dziesięć obszernych Town Hall. The building comprises of the multi-sto- w stylu wczesnego parku angielskiego. W parku The park was created at the time of palace recon- sklepów kupieckich. Na dachu środkowej nadbu- rey main body and single-storey side wings, where – ogrodzie kockim rosło 590 gatunków krzewów struction in the style of an early English garden. In dowy umieszczona była wieżyczka z obeliskiem ten big mercantile stores were located. The roof of i drzew, w tym rośliny północnoamerykańskie the park – Kock garden there were 590 species of na szczycie. the central superstructure was crowned by a tower z Florydy, Karoliny i Kanady. W ogrodzie istniała shrubs and trees, including North American plants with an obelisk on top. też pomarańczarnia i szklarnie z kwiatami. from Florida, Carolina and Canada. There was also Budynek „Rabinówki” nie jest może „perłą ar- an orangery and greenhouses with flowers. chitektury”, ale jest chyba najczęściej zwiedza- The house of the Kotzker Rebbe may not be ną budowlą w Kocku. Przybywają ludzie z całe- a pearl of architecture, but is probably the most

Kock i okolice. Foto UM Kock Kock and the surrounding area. Photo by the Local Government Office in Kock Pałac Jabłonowskich w Kocku 24 The palace of the Jabłonowski family in Kock 25 go świata by zobaczyć siedzibę rabina Mendla often visited building in Kock. People from all Odcinek / section Morgensterna – twórcy tzw. chasydyzmu koc- over the world come to see the dwelling of Rabbi 17 km 3h 30 min kiego. Mistrz rabin Morgenstern był wybitnym Mendel Morgensztern – the creator of so called talmudystą, uprawiał studia religijno – filozo- Kotzker Hasidim. The Master Rabbi Morgenstern Wola Skromowska – Jeziorzany ficzne i głosił „radosną służbę Bożą”. Do Kocka was an exceptional Talmudist practicing religious ściągały wówczas liczne pielgrzymki żydowskie, and philosophical studies and preaching “a joyful by ujrzeć lub poradzić się słynnego z mądrości service of God”. At that time Kock attracted nume- Po zwiedzeniu Kocka, ruszamy w dalsza drogę After sightseeing Kock we move on to Jeziorzany. On cadyka kockiego. rous Jewish pilgrims who wanted to see or consult do Jeziorzan. Po drodze mijamy piękne malow- our way we pass beautiful, picturesque areas. Clo- the tzaddik from Kock famous for his wisdom. nicze tereny. Na wysokości Kocka po prawej se to Kock, on the right we see a vast palace pond. Stara plebania. Obok kościoła znajduje się bu- stronie mamy rozległy staw pałacowy. Płynąc Moving forward we encounter numerous river bac- dynek, który służy do tej pory jako plebania. Jest The old presbytery. Next to the church there is dalej napotkamy liczne rozlewiska rzeki charak- kwaters which is natural for the spring melt period. to jedyna zachowana z „czasów firlejowskich” a building which still serves as a presbytery. It is terystyczne dla pory wiosennych roztopów. Po After about 6 km we pass Bożniewice on the right and budowla na planie kwadratu, przykryta kopułą the only building on a square plan preserved from ok. 6 km po prawej stronie mijamy Bożniewice. after traveling 1km more we reach Giżyce. The village i czterospadowym dachem. W XVII w. mieściła the “Firlej family times”. It is covered with a dome Po przepłynięciu kolejnego kilometra dopływa- is worth visiting as there are traces of a medieval ca- się tam kaplica kalwińska. and a hip roof. In the XVII century it was a Calvinist my do Giżyc. Warto tę miejscowość odwiedzić, stle and a historic wooden school. Here one can sup- chapel. ponieważ znajdują się w niej ślady zamczyska plement the foodstuffs essential for continuing the średniowiecznego oraz drewniana zabytkowa kayak trip. After covering about a 3 km long winding szkoła. Można się też tutaj zaopatrzyć w nie- section we reach . In Zakalew we can find ac- zbędne spożywcze artykuły do kontynuacji spły- commodation in a village club house. Unfortunately, Kock i okolice. Foto UM Kock wu. Po przepłynięciu dosyć krętego odcinka ok. we have to carry our kayaks for 0.5 km. Kock and the surrounding area. Photo by the Local Government Office in Kock 3 km mamy miejscowość Zakalew. W Zakalewie możemy liczyć na nocleg w świetlicy wiejskiej. We continue our tour and pass villages such as Ko- Niestety kajaki musimy zabrać na pieszą 0,5 km lonia Giżyce, Krupy and Ostrów. After about 6 km we wycieczkę. are in Węgielce, where it is worth stopping and seeing a historic wooden house no. 35 from about 1930, Kontynuując swą wyprawę mijamy takie miej- a brick fire station with a frame construction from the scowości jak: Kolonia Giżyce, Krupy i Ostrów. Po interwar period or a historic wooden school. If we are przepłynięciu ok. 6 km jesteśmy w miejscowości in Węgielce it would be interesting to visit Michów as Węgielce gdzie warto się zatrzymać i zobaczyć: well, which is 9 km away, which we may reach e.g. by zabytkowy dom drewniany nr 35 z ok. 1930 r., intercity public bus or by bike and see some intere- budynek remizy murowanej z podziałami ramo- sting sights. wymi z okresu międzywojennego a także drew- nianą zabytkową szkołę. Będąc w Węgielcach The history of Michów dates back to the XV century interesująca by była również wyprawa do miej- when it was a settlement and in XVI century it be- scowości Michów oddalonej o ok. 9 km od Wę- came the property of the Michowski family. In 1616 gielc, gdzie dotrzeć można środkiem lokomocji the first owners founded a wooden church, a school takim jak PKS lub rowerem i zobaczyć tam kilka at the church and a hospital in the town. However, the ciekawych zabytków. town having no development conditions, located far

Krajobrazy z okolic Kocka. Foto UM Kock 26 The Kock area views. Photo by the Local Government Office in Kock 27 Historia Michowa sięga XV wieku kiedy to Mi- away from transport routes, gradually lost its urban chów był osadą, a w XVI w stał się własnością character. nowskiej, dziedziczce Kocka, która wkrótce od- Partyzancka and Rynek I Streets), the parish church Michowskich. Pierwsi właściciele ufundowali sprzedaje go Ignacemu Potockiemu Marszałko- of the Assumption of Mary from 1878 – 1881, the miastu w 1616 kościół drewniany i szkółkę przy After the death of Franciszek Michowski in 1732, who wi Wielkiego Księstwa Litewskiego, dziedzicowi Korwin-Piotrowski family burial chapel in the ceme- kościele oraz szpital. Jednak miasteczko pozba- was the last member of the Michowski family, Ewa Kurowa. W 1803 r Michów został nabyty przez tery from about 1859 and the Saint Onuphrius chapel wione warunków rozwojowych, położone z dala Szaniawska, who was the Castellan of Lublin, became Jana i Annę Korwin-Piotrowskich. from the first half of the XIX century. od szlaków komunikacyjnych powoli zatracało the heiress of Michów. In 1747 she passed Michów on swój miejski charakter. to the Lublin Jesuits. In the same year the Jesuits were Dzisiaj warto zobaczyć w Michowie układ urba- An architecturally interesting object in the Michów granted by King Augustus III a new town privilege ba- nistyczny miejscowości z I poł. XVI w. (ulice: area is also a post mill from 1925 in Rudzienko. Po śmierci ostatniego z rodu Michowskich - sed on Magdeburg rights to arrange five fairs a year. Baranowska, Partyzancka, Rynek I), kościół pa- Franciszka Michowskiego w 1732 r. dziedziczką The town was granted a coat of arms “An axe in a wre- rafialny pw. Wniebowzięcia NMP z 1878-1881 r., Michowa została Ewa Szaniawska, kasztelanka ath” as Michów’s patron saint is St. Joseph a carpenter. kaplicę grobową Korwin-Piotrowskich na cmen- lubelska, która następnie w roku 1747 przeka- In 1773 there was a dissolution of the Jesuit Order and tarzu grzebalnym z ok. 1859 r. i kapliczkę św. zała Michów jezuitom lubelskim. W tym samym the order’s wealth was seized by the Republic, which Onufrego z I poł. XIX w. roku jezuici uzyskali od króla Augusta III Sasa later on was leased to the Duchess Anna Jabłonowska nowy przywilej miejski na prawie magdeburskim from the Sapiecha family. Soon, the heiress of Kock Interesującym pod względem architektonicz- z 5 jarmarkami w roku. Miasto otrzymało herb sold the dominions to Ignacy Potocki, the Grand Mar- nym obiektem w okolicy Michowa jest również „Topór w wieńcu” gdyż patronem Michowa był shal of Lithuania, the heir of Kurów. In 1803 Michów wiatrak ,,Koźlak’’ we wsi Rudzienko z ok. 1925 r. św. Józef z zawodu cieśla. W 1773 r. nastąpiła was purchased by Jan and Anna Korwin-Piotrowski. kasata zakonu jezuitów, a dobra zakonne przy- padły Rzeczpospolitej, które później oddano Today it is worth seeing the urban layout in Michów w dzierżawę księżnej Annie z Sapiehów Jabło- from the first half of the XVI century (Baranowska,

Kaplica grobowa Korwin-Piotrowskich w Michowie. Fot. Emilia Tyburcy Kapliczka św. Onufrego w Michowie. Fot. Emilia Tyburcy Kościół Parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Michowie z 1878-1881 r. Fot. Emilia Tyburcy The Korwin-Piotrowski family burial chapel in Michów. The St. Onuphrius chapel in Michów. 28 The parish church of the Assumption of Mary in Michów from 1878 – 1881. 29 Odcinek / section 16,5 km Jeziorzany – Baranów/Drążgów 3h 45 min

W czasie Powstania Listopadowego w 1831 During the in 1831 Polish tro- roku wojska polskie pod dowództwem gen. ops under the command of General Antoni Jan- Antoniego Jankowskiego stoczyły tu bitwę kowski fought a battle here with the Russians. It z Rosjanami. Przeszła ona do historii jako „wy- went down in history as the “Łysobyki Campaign.” prawa Łysobycka”. Podczas I wojny światowej During the Łysobyki became a bor- Łysobyki stały się osadą przygraniczną, ponie- derland settlement as the Wieprz was the border- waż Wieprz wyznaczał granicę stref okupacyj- line of Austrian and German occupation zones. In nych: austriackiej i niemieckiej. W 1939 roku 1939, during the Battle of Kock, the German 13th podczas bitwy pod Kockiem stacjonowała tu Motorized Panzer Division was stationed in the niemiecka 13 Pancerna Dywizja Zmotoryzowa- area. In 1965 the name of the village of Łysobyki na. W roku 1965 nazwa miejscowości Łysobyki was changed into Jeziorzany. została zmieniona na Jeziorzany. In Jeziorzany the street layout from the XVI cen- W Jeziorzanach zachował się do dziś nie zmie- tury has remained preserved to this day. The buil- niony, XVI - wieczny układ ulic. Zabudowa skła- dings are mainly wooden houses with porches da się z drewnianych domów z gankami usy- facing the road. They are embellished with meti- tuowanymi szczytami do drogi. Upiększają je culously crafted shutters and decorated porches. misternie wykonane okiennice i zdobione ganki. Początek tego odcinka, czyli miejsce do wodo- The starting point of this section, also a kayak wania kajaków, znajduje się w Jeziorzanach ok. launch location, is in Jeziorzany, about 500 me- 500 metrów od centrum miejscowości. Zanim ters from the village centre. Before we continue będziemy kontynuować podróż, warto zwiedzić our trip it is worth seeing the village and its sur- samą miejscowość, jej okolice jak również uzu- roundings as well as supplementing supplies at pełnić prowiant w pobliskich sklepach. nearby stores.

Historia miejscowości Jeziorzany jest bardzo Jeziorzany has a very interesting history. Traces ciekawa. Ślady osadnictwa sięgają okresu wcze- of settlement date back to the early Slavic period snosłowiańskiego (VII w n.e.). Przełomowym wy- (VII century). The crucial date in the history of the darzeniem w historii miejscowości jest data 3 lu- village was 3 February 1498 when Przetoczno was tego 1498 r. kiedy przywilej lokacyjny otrzymało granted town privileges. Unfortunately, finan- miasto Przetoczno. Niestety kłopoty finansowe cial difficulties of the initiator of conferring the inicjatora lokacji sprawiły, że przedsięwzięcie nie rights meant that the project was not completed. zostało zrealizowane. Powrócono do niego w la- In the 1530s the area passed on to the Zbąski fa- tach 30-tych XVI w, gdy tereny te przeszły w ręce mily and efforts were made to complete the pro- rodziny Zbąskich. W roku 1530 Łukasz Zbąski zwrócił się do króla Zygmunta Starego o potwier- cess. In 1530 Łukasz Zbąski asked King Zygmunt dzenie przywileju Jana Olbrachta. Nowy doku- I Stary (Sigismund I the Old)to ratify the privileges ment lokacyjny został ogłoszony w 1533 roku. granted by Jan I Olbracht (John I Albert). The new Mieszczanie trudnili się głównie spławem rzeką charter was declared in 1533. The townsmen were Wieprz, rzemiosłem i rolnictwem a największe engaged in floating products down the Wieprz, zyski czerpali ze składu drewna nad brzegami crafts and agriculture but they made their biggest rzeki, opłat mostowych, przewozów promowych profits on timber storage on the riverbank, bridge oraz produkcji miodu i piwa. Około 1564 r. miasto fees, ferry traffic services and mead and beer pro- zmieniło nazwę na Łysobyki i funkcjonowało pod duction. About 1564 the town changed its name to nią do 1870 r., kiedy ukazem carskim zostało po- Łysobyki, which functioned until 1870 when it lost zbawione praw miejskich. the town rights by the Tsar’s decree.

Kajakarze na spływie w okolicach Jeziorzan. Fot. Magdalena Barszcz Kayakers on a trip in the Jeziorzany area.

30 31 Jeziorzański kościół pw. św. Trójcy wybudo- The Holy Trinity church in Jeziorzany was mode- W Sobieszynie-Brzozowej możemy zatrzymać Apart from educational opportunities, the school wany został na wzór spichlerzy z Kazimierza led on the granaries in Kazimierz Dolny. Original- się w Zespole Szkół Rolniczych powstałej offers a vast variety of active leisure attractions. Dolnego. Pierwotnie jednak była to świątynia ly it was a wooden temple and only at the end of w 1896 r. z Fundacji testamentowej Kajetana For example in Brzozowa Stables, you can spend drewniana, tylko pod koniec XVII wieku zosta- XVII century was it walled in. Here there is also hr. Kickiego właściciela majątku Sobieszyn. a pleasant time discovering the secrets of horse ła obmurowana. Tutaj znajdują się również: a monument commemorating the Battle of Ły- Jako jedna z pierwszych w Polsce szkół rolni- riding and getting to know horses, for the won- pomnik upamiętniający bitwę pod Łysobykami sobyki and a monument to insurgents killed in czych, była na owe czasy miejscem, gdzie ab- derful creatures that they are. Working with expe- oraz pomnik powstańców poległych w Bitwie the Battle of Łysobyki. solwenci zdobywali gruntowną wiedzę rolniczą rienced instructors we can deepen our knowledge pod Łysobykami. i zapoznawali się z nowoczesnymi metodami and practice riding skills in two styles - classical After kayaking for about 6.6 km we reach the gospodarowania. and western. If a tourist group is bigger, it is pos- Po przepłynięciu ok. 6,6 km dopływamy do village of Blizocin. From this point we meander sible to arrange accommodation and board as miejscowości Blizocin. Od tej miejscowości for about 5.6 km, but the stretch of the Wieprz Szkoła, oprócz funkcji dydaktycznych, oferuje well as common evening entertainment such as przez ok. 5,6 km płyniemy meandrującym, ale is really picturesque. After covering the distance wiele atrakcji aktywnego wypoczynku. Przykła- a campfire, a shooting competition (also at night) bardzo malowniczym odcinkiem Wieprza. Po dem jest Stajnia Brzozowa, gdzie mogą Państwo we may stop and get out of the kayak for longer or a paintball match. What is more, we have the pokonaniu tego dystansu możemy się zatrzy- spędzić przyjemnie czas na odkrywaniu tajni- nearby Sobieszyn-Brzozowa, which is on the right opportunity to see the surroundings of Sobieszyn mać i wysiąść na dłużej z kajaka na wysoko- ków jazdy konnej i poznawaniu wspaniałych bank about 2 km away. -Brzozowa during horse riding field trips. ści miejscowości Sobieszyn-Brzozowa, która stworzeń, jakimi są konie. Pracując wspólnie

znajduje się na prawym brzegu w odległości z doświadczonymi instruktorami, można pogłę- In Sobieszyn-Brzozowa we can stay in the Agri- ok. 2 km. biać wiedzę i ćwiczyć umiejętności jeździeckie The school has 150 beds in rooms for 3 – 4 people, cultural School Group created in 1896 on the ba- w dwóch rodzajach jazdy – klasycznej i wester- a kitchen and a canteen. It is located in a forest sis of the testament of the Count Kajetan Kicki, nowej. Przy większych grupach turystów możli- and park area and surrounded by ponds. We can the owner of Sobieszyn estate. It was one of the we jest zorganizowanie noclegu i wyżywienia jak use an unguarded swimming place, tennis or ba- first agricultural schools in Poland where stu- i wspólnych rozrywek wieczornych, takich jak sketball court, football pitch, a gym or a fitness dents acquired thorough agricultural knowledge ognisko, zawody strzeleckie (również nocne) czy centre. and learned modern farming methods.

Piękno przyrody w miejscowości Jeziorzany. Fot. Jarosław Radomski The beauty of nature in Jeziorzany.

Most na rzece Wieprz w Jeziorzanach. Fot. Jarosław Radomski The bridge on the Wieprz River in Jeziorzany. Rzeka Wieprz okolice Sobieszyna ... 32 The Wieprz river in the Sobieszyn area 33 Stara zabudowa w miejscowości Jeziorzany la Popiel-Chościaka, arcybiskupa warszawskie- lace, which in 1923 was turned into a secondary Historic buildings in Jeziorzany go. Obok kościoła stoi neogotycka, murowana school. plebania. Pałac z początku XIX w. w stylu kla- sycystycznym. Do zespołu pałacowego należą AgroEko Ranczo Farm is located in the Wieprz and także zabudowania gospodarcze, wzniesione Świnka valley (Natura 2000). There are lots of fore- przed rokiem 1863. W roku 1890 w majątku sts, ponds and lakes in the vicinity. We have a chan- powstała czołowa stacja doświadczalno-rolni- ce to go fishing, mushrooming, ATV riding, shooting, cza w Królestwie Polskim. W 1899 r. przy stacji archery or kayaking. The farm is a certified organic założono Nadwieprzańską Spółkę Hodowców farm and offers its own crops: currants, raspberries, Roślin. W tym samym roku ulokowano w pałacu apples and plums and also organic eggs from the niższą szkołę rolniczą, która w 1923 przekwa- farm chickens. The farm specializes in the breeding lifikowała się na szkołę średnią. of Hucul ponies.. Guests are offered riding in the saddle as well as a carriage ride. In this quiet area Gospodarstwo AgroEko Ranczo położone w do- we may hear rare species of protected birds. Being linie Wieprza i Świnki (Natura 2000). W pobliżu in this neighbourhood we can go 3 km east and visit jest dużo lasów, stawów, jezior. Jest możliwość Podlodów. The first mention of the village and the wędkowania, grzybobrania, jazdy quadami, farm comes from 1569. In 1648 in the village there

Gospodarstwo nad Wieprzem w okolicy Jeziorzan A farm at the Wieprz in the area of Jeziorzany

Kościół w Sobieszczynie The church in Sobieszyn

„mecz” paintball’owy. Przy okazji mamy możli- In Sobieszyn, the Sobieski family ancestry site, it wość zwiedzenia i poznania okolice Sobieszyna Rzeka Wieprz okolice Sobieszyna is worth seeing: The Wieprz river in the Sobieszyn area Brzozowej korzystając z możliwości konnych The neo-Gothic Church of the Exaltation of the przejażdżek terenowych i krajoznawczych. Holy Cross designed by Paweł Wójcicki and con- Do dyspozycji gości jest dostępnych 150 miejsc secrated in 1886 by Wincenty Teofil Popiel-Cho- noclegowych w pokojach 3-4 osobowych oraz ściak, the Archbishop of Warsaw. Next to the kuchnia ze stołówką. Szkoła położona jest church there is a neo-Gothic, brick presbytery. w zespole parkowo - leśnym, w otoczeniu sta- wów. Można korzystać z kąpieliska nie strzeżo- The Classical palace from the beginning of the nego, kortu tenisowego, boiska w piłkę nożną, XIX century. Farm buildings built before 1863 koszykówkę, sali gimnastycznej i siłowni. also belong to the palace complex. In 1890 an agricultural experimental station, prominent in W Sobieszynie, miejscu rodowym rodu Sobie- the Kingdom of Poland, was created in the esta- skich warto zobaczyć: te. In 1899 the Wieprz Plant Breeders Company Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Św. w stylu was established at the station. In the same year neogotyckim, wg projektu Pawła Wójcickiego, a lower agricultural school was located in the pa- konsekrowany 1886 r. przez Wincentego Teofi-

Dąb Sobieskiego Pomnik przyrody Aleja w Sobieszynie 34 Sobieski’s oak Nature monument – the alley in Sobieszyn 35 strzelania z broni i łuku, spływu kajakowe- was a brewery and two windmills. The present ma- Odcinek / section go. Gospodarstwo posiada certyfikat gospo- nor house was built in the first half of the XIX centu- 20,5 km 4h 30 min darstwa ekologicznego i oferuje z własnych ry. The club house in Podlodów offers accommoda- Baranów-Osmolice-Sarny/Kośmin upraw: porzeczki, maliny, jabłka, śliwki, a od tion and catering services. własnych kur ekologiczne jajka. Gospodarstwo specjalizuje się w hodowli koni rasy huculskiej. Continuing our tour on the Wieprz, about 4.5 km Na tym dystansie rzeka silnie meandruje co In this section the river meanders widely which Gościom oferowana jest możliwość jazdy w sio- after Sobieszyn, we go past a bridge on the Wieprz sprawia, że wyprawa w otoczeniu pięknej przy- makes for a really pleasant trip in beautiful na- dle lub bryczką. W cichej okolicy można usły- and we reach a kayak launching place in Baranów, rody jest niezwykle przyjemna. ture. szeć rzadkie gatunki chronionych ptaków. Bę- which is on the left. dąc w tej okolicy możemy cofnąć się ok. 3 km Początek tego odcinka, czyli miejsce do wodo- The starting point of this section – the kayak na wschód i odwiedzić miejscowość Podlodów. wania kajaków, znajduje się w Baranowie, ok. launching place, is in Baranów, about 1,5 km Pierwsze wzmianki o wsi i folwarku pochodzą 1,5 km od centrum miejscowości. Nad brzeg from the village centre. We can reach the bank z 1569 r. W 1648 r. wieś posiada browar i dwa rzeki Wieprz dojechać można drogą nieutwar- of the Wieprz River along an unpaved road. From młyny. Obecny budynek dworu wzniesiony zo- dzoną. Stąd możemy kontynuować rozpoczętą this place we can continue our trip or we may stał w I poł. XIX w. Świetlica w Podlodowie ofe- już wcześniej podróż lub zacząć nową wyprawę start a new kayak tour. ruje bazę noclegową oraz gastronomiczną. kajakiem. However, before we float down with the current Kontynuując wyprawę po Wieprzu, za Sobie- szynem, po przepłynięciu ok. 4,5 km mijamy Zanim jednak wyruszymy z nurtem rzeki warto it is worth visiting Baranów or even staying there most na Wieprzu i po lewej stronie dobijamy do zwiedzić Baranów albo nawet zatrzymać się na for longer than one day and seeing the areas of miejsca wodowania kajaków w Baranowie. dłużej niż jeden dzień i zobaczyć także okolice this village as well. We are encouraged to do this tej miejscowości. Zachęca do tego jej ciekawa due to the interesting village history, historic historia, zabytki, szlaki turystyczne oraz coraz buildings, tourist trails and dynamically develo- dynamiczniej rozwijająca się baza noclegowa. ping accommodation.

Historia tej nadwieprzańskiej miejscowości da- The history of this village by the Wieprz starts in tuje się od 13 listopada 1544 r. kiedy Piotr Fir- 13 November 1544, when Piotr Firlej, the voivo- lej, wojewoda lubelski i ruski, wydał dokument de of Lublin Voivodship and Ruthenian Voivod- lokacyjny dla miasta Baranów, które powstało ship, conferred the Town Charter to the town of na miejscu wsi Laskowice, przy trakcie pro- Baranów, which developed in the place of the vil- wadzącym z Lublina przez Kurów do przepra- lage of Laskowice, by the high road leading from wy promowej na Wieprzu. Baranów otrzymał Lublin through Kurów to the ferry on the Wieprz.

Budynek szkoły im. Kajetana Hrabiego Kickiego Izba Tradycji w Zespole Szkół Sobieszynie-Brzozowej The Count Kajetan Kicki School The Chamber of Tradition in the Agricultural School Group in Sobieszyn-Brzozowa

36 37 św. Jana Chrzciciela wraz z dzwonnicą i murem with four chapels was built in the late Baroque z czterema kapliczkami wybudowano w okresie style in the years 1764 – 1781 on the site of the późnego baroku w latach 1764-1781 na miej- former wooden temple, probably according to scu dawnej drewnianej świątyni, prawdopo- the project of Józef Gringenberg. After the re- dobnie według projektu Józefa Gringenberga. cent renovation, the church regained its former Dzięki wykonanym ostatnio pracom renowacyj- glory. It is worth seeing if we are in Baranów. nym kościół odzyskał swój dawny blask. Warto In the first half of the XVII century large groups go zwiedzić będąc w Baranowie. of Jews came to the town. At that time a syna- W pierwszej połowie XVII w. w Baranowie wi- gogue, a Jewish cemetery and a school, next to doczny był napływ dużych grup ludności ży- the existing church school, were created. In the dowskiej. W tym czasie powstaje synagoga second half of the XIX century the town lost its i kirkut oraz, obok istniejącej szkoły parafial- status of a trade centre. As a result of tsarist re- nej, szkoła żydowska. W drugiej połowie XIX w. pression after the in 1870 Ba- miasteczko traci rangę ośrodka handlowego. ranów lost also its town privileges. After World W wyniku represji carskich po powstaniu stycz- War I the process of impoverishment of families niowym w 1870 r. Baranów utracił prawa miej- was getting worse and the younger generation skie. Po I Wojnie Światowej pogłębia się proces migrated to cities looking for jobs. The period of ubożenia rodzin i migracji do miast młodszego World War II in Baranów was the time of mass pokolenia w poszukiwaniu pracy. Okres II Wojny extermination of the Jewish population. Światowej zaznaczył się w Baranowie masową eksterminacją ludności żydowskiej. Baranów is famous for its pottery tradition da- ting back to the XVI century. The development Baranów słynie z tradycji garncarskich sięgają- of crafts was possible due to the presence of the cych XVI w. Rozwojowi rzemiosła w tym miej- proper material – clay, whose deposits were in scu towarzyszył odpowiedni surowiec – glina, Baranów and the nearest area. Until the end of której pokłady znajdowały się w Baranowie the XX century the heirs of the old family tra- Dzwonnica kościoła w Baranowie Kościół barokowy w Baranowie i najbliższej okolicy. Do końca XX w. garncar- ditions were engaged in pottery-making. We The bell tower of the church in Baranów The Baroque church in Baranów stwem zajmowali się tu spadkobiercy dawnych may learn about the history of pottery in the rodzinnych tradycji wykonywania tego rzemio- area by visiting the Chamber of Tradition esta- wówczas prawa magdeburskie. Nowe miasto At that time Baranów was granted Magdeburg sła. Z historia garncarstwa w Baranowie można blished at the Municipal Cultural Centre in Ba- stało się ważnym ośrodkiem targowym dzię- rights. The new town became an important mar- ki przywilejom królewskim nadanym w 1553 ket centre thanks to the king’s privileges granted r. Od tego czasu targi odbywały się co tydzień in 1553. From that time markets were organized w poniedziałki a jarmarki trzy razy do roku, co every Monday and fairs three times a year which przyczyniło się do rozwoju gospodarczego miej- contributed to the economic development of the scowości. town.

W 1549 r. z fundacji Piotra Firleja powstał drew- In 1549 Piotr Firlej founded a wooden parish niany kościół parafialny p.w. Najświętszej Marii church of the Blessed Virgin Mary and St. John Panny i św. Jana Chrzciciela. Po śmierci Piotra the Baptist. After the death of Piotr Firlej, his son Firleja, jego syn Mikołaj (protestant) na prawie Mikołaj (Protestant) turned the Catholic church 40 lat zmienił parafię katolicką na zbór kalwiń- into a Calvinist one for almost 40 years. Howe- ski. Jednak brak wsparcia ze strony właścicieli ver, lack of support from the city owners caused miasta spowodował zniszczenie obiektu i jed- the building’s destruction and fall of the hetero- nocześnie upadek innowierstwa w Baranowie. doxy in Baranów. In 1591 the ruined object was W 1591 r. zrujnowany obiekt odbudowali na- rebuilt by the next owners of Baranów: Andrzej stępni właściciele Baranowa: Andrzej i Miko- and Mikołaj Ponętowski. The consecration of the łaj Ponętowscy. Konsekracja odrestaurowanej restored parish church was held in 1612 by Bi- parafii odbyła się w 1612 r. za sprawą biskupa shop Andrzej Próchnicki. The present church of Andrzeja Próchnickiego. Obecny kościół p.w. St. John the Baptist with a bell tower and a wall

Tradycje garncarskie w Baranowie 38 Pottery traditions in Baranów 39 zapoznać się odwiedzając Izbę Tradycji utwo- ranów. There are collections of the works of old (obecnie siedziba gminy), który stanowi minia- After covering a further distance of 5 km we re- rzoną przy Gminnym Centrum Kultury w Ba- masters, documents, precious memorabilia and turę warszawskiego Belwederu. W Żabiance ach Osmolice, located on the right bank at about ranowie. Znajdują się w niej zbiory dawnych photographs provided by the families of potters. warto zobaczyć drewniany kościół z 1745 roku 400 m away. Here is a resting place and kayak mistrzów, dokumenty, cenne pamiątki oraz fo- Moreover, pottery workshops for children and p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny launch location. Before World War II in the vil- tografie przekazane przez rodziny garncarzy. adults are organized here. Today the pottery tra- z rokokowo-klasycystycznym ołtarzem z końca lage, on the edge of the meadows by the Wieprz Organizowane są tu także warsztaty garncar- dition is continued only by Mr Jerzy Maśny. XVIII w. there was a manor house belonging to Zofia skie dla dzieci i dorosłych. Obecnie tradycje A network of signed cycling loops, being a part Sikorska, a daughter of General Władysław Si- garncarskie kontynuuje tylko Władysław Jerzy of the Bicycle Land (a network of cycling trails of Po przepłynięciu kolejnych 5 km na prawym korski, and her husband Cavalry Lieutenant Sta- Maśny. over 500 km in length), goes through Baranów brzegu rzeki w odległości ok. 400 m dobijamy do nisław Leśniewski.. From this place in mid-Sep- Przez Baranów i jego okolice przebiega sieć and its surroundings. In 2014 horse and bird Osmolic gdzie znajduje się miejsce odpoczynku tember 1939 General Sikorski set off to London oznakowanych pętli rowerowych jako fragment watching trails will also be available for tourists. i wodowania kajaków. W tej miejscowości przed through Romania. The standard and documents Krainy Rowerowej (sieć szlaków rowerowych II wojną światową na skraju nadwieprzańskich of the 27 Hrubieszów Regiment, forming part of o długości ponad 500 km). W 2014 r. do dyspo- Moving on down the river, after about 6 km on łąk stał dwór należący do Zofii Sikorskiej, córki the General Kleeberg’s Army which fought a bat- zycji turystów będą także szlaki konne i ornito- the right there are Ułęż and Żabianka located abo- generała Wł. Sikorskiego, i jej męża Stanisława tle of Kock with Germans, were buried under the logiczne. ut 2 km from the riverbank. These villages are worth Leśniewskiego – porucznika kawalerii. Z tego foundations of the manor house. Together with seeing when we are on the kayak tour. In Ułęż there miejsca w połowie września 1939 roku wyruszył the documents General Sikorski family’s docu- Płynąc dalej po pokonaniu około 6 km na pra- is a Classical palace from the beginning of the XIX przez Rumunię do Londynu gen. Sikorski. Pod ments were hidden. In 1965 remnants of the do- wym brzegu rzeki Wieprz znajdujemy się na wy- century, now being the seat of the municipality, fundamentami dworu zakopany został sztandar cuments and Coat of Arms were found and given sokości Ułęża i Żabianki oddalonych od brzegu which is a miniature copy of the Warsaw Belvedere. i dokumenty 27 Pułku Hrubieszów wchodzące- to the Polish Army Museum in Warsaw by one of około 2 km. Będąc na spływie warto przy okazji In Żabianka it is worth seeing a wooden church of go w skład armii gen. Kleberga, która stoczyła the citizens. The reconstructed manor house is te miejscowości odwiedzić. W Ułężu znajdu- the Assumption of Mary from 1745 with a Rococo wielką bitwę z Niemcami pod Kockiem. Wraz located in the middle of a park. Nowadays, the je się klasycystyczny pałac z początku XIX w. -Classical altar from the end of the XVIII century. z tymi dokumentami ukryte zostały dokumenty entire estate is privately owned.

Kajakarze w okolicach Podwierzbia Ułęż kapliczka 5-ciu figur Kayakers in the Podwierzbie area Ułęż, the shrine of five figures

Kajakarze w okolicach Podwierzbia 40 Kayakers in the Podwierzbie area 41 rodziny gen. Sikorskiego. W 1965 roku resztki The next village where we may stop over, after dokumentów i godło odnalazł i oddał do mu- covering a distance of a further 7 km, is Strzyżo- zeum Wojska Polskiego w Warszawie jeden wice on the left riverbank. In the XIX century the z mieszkańców. Odbudowany dwór usytuowany village belonged to the Kośmin domain. The first jest w centrum parku. Obecnie cała posiadłość mention of the settlement comes from 1375 as a jest własnością prywatną. property of Skarbek from Strzyżowice.

Kolejną miejscowością, w której (po pokonaniu Moving on and covering a distance of about 1 kolejnych 7 km) możemy zorganizować sobie km we reach another resting place and kayak postój na lewym brzegu rzeki to Strzyżowice. To launch location on the right riverbank in Sarny. wieś, która w XIX w. należała do dóbr w Kośmi- The village is located about 500 m from the river- nie. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości bank and today it is famous for the fish farming pochodzą z 1375 r. jako własności Skarbka ze tradition dating back to the second half of the Strzyżowic. XIX century. In Sarny there is a historic Classical Płynąc dalej, po pokonaniu dystansu ok. manor house from the XIX century, which today 1 km, na prawym brzegu rzeki mamy kolej- is privately owned. It would be worth recalling ne miejsce odpoczynku i wodowania kajaków that the first mention of the village of Sarny co- w Sarnach. Miejscowość ta znajduje się w odle- mes from 1564. The present form of the manor

Kościół Parafialny w Żabiance Parish church in Żabianka

głości ok. 500 m od brzegu i dzisiaj słynie z tra- house may be attributed to Michał Dobrzyński dycji hodowli ryb sięgającej drugiej połowy XIX who in 1819 purchased the estate from Adam w. W Sarnach znajduje się zabytkowy klasycy- Dąbrowski and his sisters. The development of styczny dwór szlachecki z XIX w. będący obec- fish farming in Sarny is associated with Ignacy nie własnością prywatną. Warto wspomnieć, Krzyczkowski, the next owner of the estate who że pierwsze wzmianki o wsi Sarny pochodzą purchased it in 1868. z 1564 roku. Powstanie dworu w kształcie zbli- żonym do obecnego można przypisać Michało- From Sarny to Kośmin, where the next resting wi Dobrzyńskiemu, który w 1819 r. kupił dobra place is and also the finishing line of the de- od Adama Dąbrowskiego i jego sióstr. Rozwój scribed section of our kayak tour, we have only hodowli ryb w Sarnach wiąże się z kolejnym a little over 1 km. So we can either go to Kośmin właścicielem dworu – Ignacym Krzyczkowskim, directly or land behind the bridge in Sarny on który nabył majątek w 1868 r. the right riverbank and stay in the Zajazd nad Wieprzem inn for a little longer to explore the Z miejscowości Sarny do Kośmina (gdzie znajdu- surroundings. It is worth going on a sightseeing je się kolejne miejsce odpoczynku i jednocześnie tour to the town of Ryki located about 7 km away. koniec naszej wyprawy kajakowej na omawia- History of Ryki dates back to the XV century. An nym odcinku), mamy jeszcze tylko nieco ponad important trade route from to Lithuania 1 km. Możemy zatem albo bezpośrednio popły- ran through the town. Being there it is worth seeing: (1) a neo-Gothic church from the begin-

Żurawie na nadwieprzańskich łąkach 42 Cranes in the meadow by the Wieprz 43 nąć do Kośmina, albo za mostem w Sarnach ning of the XX century (construction in the years Ostatnią przystanią na omawianym odcinku worth staying here and enjoying other tourist po prawej stronie dobić do brzegu i zatrzymać 1908 – 1914), designed by Józef Dziekoński, spływu jest wieś Kośmin znajdująca się na le- attractions. In Kośmin tourists can already use się w Zajeździe nad Wieprzem na nieco dłużej where we can find a painting by Leon Wyczół- wym brzegu rzeki Wieprz. Tutaj koniecznie trze- the cycling trails creating the network of trails i zwiedzić okolice. Warto udać się na turystycz- kowski, a leading exponent of Young Poland; (2) ba się zatrzymać. W tym miejscu znajduje się within the Bicycle Land. In 2014 horse and bird ną wycieczkę do miasta Ryki oddalonego stąd a Classic palace from the second half of the XVIII dworek wybudowany przez Kossaków, w któ- watching trails as well as Nordic walking trails około 7 km. century, which was the residence of the King rym urodziła się znana pisarka, Zofia Kossak. will also be available. Stanisław II August (today there is a local cultu- Wodowanie kajaków jest bardzo bezpieczne, Historia Ryk sięga XV w. Przez tę miejscowość ral centre) and (3) a historic cemetery from the wystarczy wpłynąć od strony rzeki do niewiel- przebiegał ważny trakt handlowy z Radomia na Li- end of XVIII century where e.g. November and kiego stawu, z którego możemy łatwo wycią- twę. Będąc w tej miejscowości warto zwiedzić: (1) January Uprisings insurgents, members of the gnąć kajaki. Warto tutaj zatrzymać się na dłużej neogotycki kościół z początku XX wieku (budowa closest family of Leon Wyczółkowski or Witold, i skorzystać także z innych atrakcji turystycz- w latach 1908 - 1914), według projektu Józefa Dzie- Zofia Kossak’s brother are buried. nych. W Kośminie turyści mogą już korzystać ze końskiego, w którym znajduje się obraz namalowa- szlaków rowerowych tworzących sieć tras w ra- ny przez Leona Wyczółkowskiego, czołowego przed- The last marina on the described section of our mach Krainy Rowerowej. W 2014 r. będą wyzna- stawiciela nurtu Młodej Polski; (2) pałac z drugiej kayak tour is in Kośmin located on the left bank kowane także szlaki konne, ornitologiczne i do połowy XVIII w. wybudowany w stylu klasycystycz- of the Wieprz River. The village is really worth a ćwiczeń nordic walking. nym, który był rezydencją króla Stanisława Augusta stop. There is a manor house built by the Kos- (obecnie mieści się tam miejscowy dom kultury oraz sak family, where Zofia Kossak, a famous writer (3) zabytkowy cmentarz z końca XVIII w. gdzie m.in. was born. Pulling kayaks out of the water is very spoczywają uczestnicy powstania listopadowego safe here. We go from the river to a small pond, i styczniowego, najbliżsi z rodziny Leona Wyczól- where we can pull our kayaks out easily. It is kowskiego i brat Zofii Kossak - Witold.

Kościół z początku XX-wieku w Rykach The church of the early 20th century in Ryki Ryki, Pałac Stanisława Augusta – rezydencja ostatniego króla 44 Ryki, the palace of Stanisław II August - the residemce of the last king 45 Odcinek / section pospolite, jesiony wyniosłe oraz sosny wejmutki. mains of a park, such as e.g. European White 18,5 km 4h W dworku byłych właścicieli majątku Kośmin od Elms, Small-leaved Limes, Norway Maples, Eu- Sarny/Kośmin-Bobrowniki-Borowa roku 1945 mieściła się Szkoła Podstawowa im. ropean Ashes or Eastern White Pines. Since 1945 Zofii Kossak. Od 2014 r. obiekt będzie pełnił funk- the Zofia Kossak Primary School has been loca- cję kulturowo-promocyjną. Dzięki staraniom Gmi- ted in the manor house. Since 2004 the object ny Żyrzyn, obecnego właściciela nieruchomości, has had a cultural - promotion function. Żyrzyn budynek zostanie odnowiony na początku 2014 r. Community, the current owner of the property, is Od wiosny 2014 r. budynek będzie służył lokalnej due to begin the effort to renovate the building społeczności oraz turystom. Zostanie zagospo- at the beginning of 2014. From e spring 2014 the darowany na siedzibę Lokalnej Grupy Działania building will be available for the local communi- „Zielony Pierścień”, centrum edukacji przyrod- ty and tourists. It will serve as the office of the

Na tym dystansie rzeka nieco mniej meandruje, In this section the river is less meandering, there jest więcej prostych odcinków, ale sam spływ nic are more straight sections, but the tour is still nie traci na uroku. Po obu brzegach cudowna flo- charming. On both riverbanks we can admire ra i ptactwo. Jesteśmy na ostatnim odcinku dol- wonderful flora and birds. We are on the last nego Wieprza, stąd pozostało tylko nieco ponad section of the Lower Wieprz, just slightly over 18,5 km do ujścia rzeki do Wisły, przed nami także 18,5 km from the Wieprz estuary to the Vistu- miasto Dęblin z licznymi zabytkami, które na za- la. In front of us there is also the town of Dęblin kończenie trzeba odwiedzić. with numerous historic buildings worth seeing.

Miejsce wypoczynkowe w Kośminie jest począt- The resting place in Kośmin is also a starting kiem kolejnej naszej wyprawy. Ale jest to miejsce point of our next trip. But it is also a remarka- także niezwykłe. Tutaj znajduje się dworek, w któ- ble place. There is a manor house where Zofia rym w 1889 r. urodziła się Zofia Kossak, wybitna Kossak, an outstanding Polish writer, was born polska pisarka. Była córką Tadeusza Kossaka in 1889. She was a daughter of Tadeusz Kossak, (brata bliźniaka Wojciecha) i Anny Kisielnickiej the twin brother of Wojciech, and Anna Kisielnic- -Kossakowej, siostrą stryjeczną pisarki Magda- ka – Kossak. She was also a cousin of Magdalena leny Samozwaniec i poetki Marii Pawlikowskiej Samozwaniec, a writer and Maria Pawlikowska – -Jasnorzewskiej oraz wnuczką Juliusza Kossaka. Jasnorzewska, a poet as well as a granddaughter W końcu XIX w. dobra kośmińskie nabyli Kossako- of Juliusz Kossak. At the end of the XIX century wie, którzy wznieśli tu w latach 1907-1911 muro- the Kośmin estate was purchased by the Kossak wany dwór w miejscu wcześniejszych zabudowań family and in 1909 – 1911 they built a brick ma- z 1. połowy XIX w. nor house in the place of the previous buildings from the first half of the XIX century. Dwór jest budynkiem parterowym. Obok zacho- wał się starodrzew z dawnego parku. Rosną tu The manor house is a one-storey building. Next m.in. wiązy szypułkowe, lipy drobnolistne, klony to house there are some old trees, being the re-

Krajobraz nadwieprzański 46 Landscape over the Wieprz River 47 niczo-kulturowej, punkt informacji turystycznej “Zielony Pierścień” Local Action Group, natural oraz miejsce spotkań mieszkańców i lokalnych and cultural education centre, tourist informa- inicjatyw. W otoczeniu dworu przewidziana jest tion, citizens meeting spot and a place of local przystań kajakowa oraz niezbędna infrastruktura initiatives. In the manor house area, a kayak dla kajakarzy, w tym m.in. pole namiotowe. marina and the necessary infrastructure for kay- akers i.e. a campsite are planned. Po przepłynięciu około 8 km na lewym brzegu rze- ki Wieprz dobijamy do Niebrzegowa gdzie znajdu- After about 8 km we reach Niebrzegów located je się miejsce odpoczynku i wodowania kajaków. on the left bank of the Wieprz, where is a resting Jest to niewielka wieś, o której pierwsze wzmian- place and a kayak launch location. It is a small ki pochodzą z 1531 r. Dawniej w tej miejscowości village and the first mention of it comes from istniała przeprawa promowa przez rzekę. 1531. In the past there was a ferry crossing in the Jeśli popłyniemy 500 m dalej, dotrzemy do miej- village. If we go on for 500 m we reach a resting sca odpoczynku w Bobrownikach. Przez tę miej- place in Bobrowniki. Ages ago the Amber Road, scowość prowadził przed wiekami szlak bursz- which started at the Adriatic Sea and finished at tynowy, który rozpoczynał się nad Adriatykiem the Baltic Sea, led through the village. What is a kończył nad Bałtykiem. Co ciekawe dzisiaj przez interesting, today an international cycling trail Bobrowniki poprowadzony został międzynaro- called the Amber Trail Greenway (being a part of

Borowa, koniec szlaku kajakowego Borowa, the end of the kayak trail

dowy szlak rowerowy (na obszarze Krainy Rowe- the Bicycle Land) leads through Bobrowniki and rowej) o nazwie Bursztynowy Szlak Greenways, refers to the ancient traditions. In Bobrowniki który nawiązuje do tamtych tradycji. W Bobrow- we can replace a kayak with a bicycle and cyc- nikach moglibyśmy przesiąść się z kajaków na le the Greenway orange trail to Dęblin, located rowery i dojechać pomarańczowych szlakiem about 5 km from here. Greenways do Dęblina oddalonego stąd około 5 km. The history of Bobrowniki dates back to the ti- mes of the first Piast dynasty rulers. In the XVI Historia Bobrownik sięga panowania pierwszych century the village was granted town privileges. Piastów. W XVI w. miejscowość ta otrzymała pra- The period of 1550 – 1650 was the time of rapid wa miejskie. W latach 1550-1650 nastąpił okres development of the city. Bobrowniki lost much of szybkiego rozwoju miasta. Dużo na znaczeniu its status in 1840 when a fortress called Iwano- straciły Bobrowniki w 1840 r. roku, kiedy to w po- gród was built in nearby Dęblin. It resulted in the bliskim Dęblinie wybudowano twierdzę zwaną

Dworek Kossaków w Kośminie 48 The manor of the Kossak in Kośmin 49 Iwanogrodem. Spowodowało to odpływ miejsco- emigration of local people to the fortress settle- Bazę noclegową i gastronomiczną w najbliż- Podwierzbie in a village club house, where we wej ludności do powstałej tam przyfortecznej ment, which became a thriving trade center, ta- szej okolicy oferują mieszkańcy wsi Podwierzbie can prepare a meal and regain strength. osady, która stała się prężnym ośrodkiem handlo- king over this role from Bobrowniki. As a result, w świetlicy wiejskiej, gdzie można przygotować wym, przejmując tę rolę właśnie od Bobrownik. after the January Uprising Bobrowniki officially sobie posiłek i zregenerować siły. The next village that we pass after about 8 km Wynikiem tej zmiany była utrata praw miejskich, lost its city rights. on the left is Skoki. In the XIV century there was co oficjalnie nastąpiło po powstaniu stycznio- The historic building that Bobrowniki is proud Kolejną wsią, która mijamy po lewej stronie po a royal court, where Władysław Jagiełło stopped wym. of is the over 500-year-old church with Baroque przepłynięciu około 8 km, to miejscowość Skoki. several times during his journeys to Lithuania. Zabytkiem, którym Bobrowniki mogą się poszczy- décor. There are also historic cemeteries: the pa- Tutaj w XIV w. był dwór królewski, w którym kil- At that time nobility congresses and trials led by cić, jest ponad 500-letni kościół o wystroju baro- rish and the Jewish, a monument with the Józef kakrotnie zatrzymywał się Władysław Jagiełło the king took place in the village. kowym. Do zabytków zalicza się także cmentarze: Piłsudski bust and a monument commemorating w czasie swoich podróży na Litwę. W tym czasie Just behind Skoki, about 2 km away there is the parafialny i żydowski kirkut. W Bobrownikach the soldiers of the (Armia Krajowa). odbywały się w tej miejscowości zjazdy szlachty village of Borowa, being the last place where znajduje się także pomnik z popiersiem Józefa Accommodation and catering services in the i rozprawy sądowe pod przewodnictwem króla. we can pull our kayaks out of the water. It was Piłsudskiego, a także pomnik ku czci żołnierzy area are offered by the citizens of the village of Zaraz za Skokami, 2 km dalej, ostatnim miejscem already mentioned in the XVI century as a no- Armii Krajowej. do wodowania kajaków jest miejscowość Borowa. bility village. Probably, there was also a folwark

Fort Mierzwiączka w Dęblinie Mierzwiączka Fort in Dęblin

Kościół w Bobrownikach 50 The church in Bobrowniki 51 Była ona wzmiankowana już w XVI w. jako wieś (a very large, primarily serfdom-based farm and Decalogue canoeist szlachecka. Prawdopodobnie był tutaj także fol- agricultural enterprise) here. Between Borowa wark. Pomiędzy Borową a wsią Skoki dawniej and Skoki there used to be one of the forts of the znajdował się jeden z fortów twierdzy dębliń- Dęblin fortress. Completely destroyed, it does Dekalog kajakarza skiej. Całkowicie zniszczony, nie zachował się not exist today. The finishing line of the kayak do naszych czasów. Miejsce zakończenia spływu tour is marked by a signboard placed on the left, wskazuje po lewej stronie tablica informacyjna a few hundred meters before the Wieprz River • Wsiadaj i wysiadaj z kajaka ustawionego • Point the kayak bow upstream when you ustawiona na kilkaset metrów przed ujściem rzeki estuary to the Vistula. dziobem w górę rzeki get into or out of a kayak. Wieprz do Wisły. • Przybijaj do brzegu zawsze pod prąd • If you want to reach the riverbank, always On the right bank of the Wieprz there is the town • Po wywrotce na głębokiej wodzie holuj ka- head upstream. Po prawej stronie Wieprza znajduje się miasto of Dęblin, which is really worth seeing after fi- jak do brzegu nie odwracając go • After capsizing in deep water, pull your Dęblin, które koniecznie trzeba zwiedzić po za- nishing the kayak tour. We find accommodation, • Nigdy nie wypuszczaj wiosła z ręki (zwłasz- canoe to the bank without turning it upri- kończeniu spływu. Tam można także skorzystać restaurants and bus and train communication. cza po wywrotce) ght. z noclegów, restauracji oraz komunikacji autobu- • Rzeczy wożone w kajaku zabezpiecz przed • Never let go of your paddle (especially sowej i kolejowej. The first mention of the settlement comes from zamoczeniem (włóż w nieprzemakalny wo- after capsizing). the end of the XIV century. However, its deve- rek) i zgubieniem w wodzie (przywiąż do • Protect the things you take with you to the Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą lopment is connected with building the fortress, kajaka) kayak from soaking (put them into a wa- z końca XIV w. Jednak jej rozwój łączy się z bu- designed by a Russian General Iwan Dehn, at the • Płynąc po rzece stale kontroluj powierzch- terproof bag) and from losing them in the dową twierdzy u ujścia rzeki Wieprz do Wisły Wieprz River estuary to the Vistula in the years nię wody przed dziobem kajaka, zwracając water (tie them up to your kayak). w latach 1838 – 1878 według projektu rosyjskie- 1838 – 1878. In 1840 Tsar Nicholas I gave the bacznie uwagę na wszelkie zmarszczki, • While paddling on a river, constantly mo- go generała Iwana Dehna. W 1840 r. car Mikołaj Dęblin domain to Iwan Paskiewicz, who suppres- fale i wiry. Są to z reguły sygnały o rożnych nitor the water surface in front of the bow I podarował dobra dęblińskie Iwanowi Paskie- sed i.a. the November Uprising in 1831. Until podwodnych przeszkodach, które musisz and pay careful attention to any wrinkles, wiczowi, który stłumił m.in. powstanie listopa- 1915 the town was called Iwanogród. Dęblin was ominąć waves or vortexes. They are usually the si- dowe w 1831 r. Do 1915 r. miejscowość ta nosi granted city rights in 1954. In the town there are • Pilnie obserwuj tendencje zmian pogody gns of various underwater obstacles that nazwę Iwanogród. Dęblin uzyskał prawa miejskie many places worth seeing, e.g. the Dęblin For- • Nigdy nie pij alkoholu w trakcie płynięcia! you need to avoid. w 1954 r. Będąc w tej miejscowości warto zoba- tress, the Polish Air Force Museum, the Vistula • Zwracaj uwagę na innych i pomagaj im • Diligently observe any signs of weather czyć liczne zabytki, w tym m.in.: Twierdzę Dęblin, Railway Station Complex or the war cemetery w razie potrzeby changes. Muzeum Sił Powietrznych, Zespół Dworca Kolei “Balonna”. We may also explore Dęblin using • Mierz zamiary według sił, nigdy odwrotnie, • Never drink alcohol during a kayak tour! Nadwiślańskiej czy cmentarz wojenny Balonna. numerous cycle paths. nie szarżuj! • Pay attention to others and help them if Dęblin można także zwiedzać korzystając z licz- necessary. nych ścieżek rowerowych. • “Look before you leap”, never the other way round. Play it safe and don’t show off!

52 53 Practical Uwagi praktyczne

• Pływanie w kamizelce asekuracyjnej • Kayaking in a life vest increases the safety zwiększa bezpieczeństwo osób niepewnie of people who don’t feel comfortable on czujących się na wodzie; w przypadku dzie- the water. Wearing a life vest is mandatory ci nałożenie kamizelki jest obowiązkowe! for children! • Biwakowanie na terenach leśnych dozwo- • Forest camping is permitted only at desi- lone jest tylko na wyznaczonych polach gnated campsites and making fires is per- namiotowych, a rozpalanie ognisk jedynie mitted only in designed fireplaces. w miejscach do tego przeznaczonych • Don’t bury your garbage but put it into a • Śmieci nie zakopujemy, lecz pakujemy plastic bag and after the kayak tour leave it w foliową torbę i po zakończeniu spływu in a specially designated place. zostawiamy w miejscu do tego wyznaczo- • You should have a securely sealed first aid nym kit with basic dressings and painkillers as • Trzeba posiadać szczelnie zapakowaną ap- well as creams against insect bites and sun teczkę z podstawowymi środkami opatrun- creams. kowymi i przeciwbólowymi, a także kremy • Take a mobile phone or a camera only in a przeciw ukąszeniom owadów i zbytniej checked waterproof shield. opaleniźnie • Secure your glasses. • Komórki i cyfrowe aparaty fotograficzne • Waterproof bags are absolutely necessary. zabieramy tylko w sprawdzonych opako- For the occasional kayakers thick garbage waniach wodoszczelnych bags will do. • Okulary powinny być chronione przy po- • A rope with the diameter of at least 6 mm mocy gumki will serve us as a mooring rope. It is also • Worki nieprzemakalne są absolutnie ko- useful as a clothesline for wet stuff. nieczne; sporadycznym kajakarzom wy- • .Blisters appear only on dry and hot palms starcza te z grubej folii na śmieci so they should be immersed in the water • Linka o przekroju co najmniej 6mm wystar- often, before the skin gets thick enough. czy nam jako cumka. Mokre ciuchy też faj- nie na tym wiszą • Pęcherze powstają tylko na dłoniach su- chych i rozgrzanych, dlatego należy je czę- sto zanurzać w wodzie, zanim skóra dosta- tecznie nie zgrubieje

54 55 Canoe rentals Wypożyczalnie kajaków

„TOMI” Tomasz Jóźwiak „ORYL” Paweł Szczepaniak Kolonia Wólka Rokicka 11 tel. 601 867 509 21-100 Lubartów e-mail: [email protected] Kontakt: Tomek, Michał telefon: 697446554, 669493186 e-mail: [email protected]

„Sunrise”– wypożyczalnia sprzętu wodne- „Dziki Raj” – Robert Brodzik go, ul. Zamojska 19a, Gołąb, Borowa 130, 24-100 Puławy; 24-100 Puławy; tel. 535 980 951; tel. 517 148 652 lub 517 148 662; e-mail: [email protected] e-mail: [email protected]; Oferta: kompleksowa wypożyczalnia www.dzikiraj.com.pl; Oferta: organiza- sprzętu wodnego wraz z dowozem do miej- cja spływów kajakowych, wypożyczalnia sca wskazanego przez klienta sprzętu turystycznego, organizacja imprez rodzinnych, integracyjnych, eventów accommodation Noclegi

RANCZO ARKA Hotel „FIRLEJ” Serniki Kolonia 51e Anna Pakiet, 21-107 Serniki 21-136 Firlej, Tel.: 81 855-50-50 ul. Serocka 2, Tel.: 665-888-788 tel. (81) 85-75-116 e-mail: [email protected]

Noclegi „STARA ŁAŹNIA” Agroturystyka „U Jakuba” na poddaszu ul. Gen. Orlicz-Dreszera 17 telefon kom.: 605-107-777 21-100 Lubartów za nocleg od: 30 PLN tel.: +48 81 854 10 01, 696 310 838 liczba miejsc: 15 e-mail: [email protected] adres: ul. Łucka 96 www.staralaznia.pl e-mail: [email protected]

Noclegi Północna Ośrodek Wypoczynkowy telefon : 693-912-612 „Firlejowski Zakątek’’ w Firleju nocleg od: 40 PLN e-mail: [email protected] liczba miejsc: 40 www.firlej-domki.pl adres: ul. Północna 139a, Lubartów tel. 660-737-459

56 57 Ośrodek Wypoczynkowy „WODNIK” Internat Zespołu Szkół Sport center ul. Wczasowa 2, 21-136 Firlej im. Kajetana hr. Kickiego e-mail:[email protected] w Sobieszynie – Brzozowej tel. 81 8575023, 8575023, 691 660 210 Sobieszyn 298A; 08-504 Ułęż Ośrodek sportu http://www.wodnikfirlej.pl telefon: 81 866 79 00 e-mail: [email protected] Ośrodek Sportu i Rekreacji w Firleju Ośrodek Sportów Wodnych Polesie w Firleju ul. Choiny 1; 21-136 Firlej Firlej, ul. Wczasowa 4 Gospodarstwo AgroEko Ranczo Zajazd „NAD WIEPRZEM” tel. 609 336 533 21-136 Firlej w Sobieszynie Sarny 3, 08-504 Ułęż e-mail: [email protected] tel. 81 857 50 78 Sobieszyn 55; 08-504 Ułęż tel. 81 880 33 05 email: [email protected] Telefon: 728-308-960 fax: 81 880 33 10 www.naturatour.pl/polesie www.lublin.agroturystyka.pl email: [email protected] www.nadwieprzem.pl Ośrodek Wypoczynkowy FOREST „Sunrise” – jazdy konne ul. Wczasowa 1; 21-136 Firlej Borowa 44, 24-100 Puławy; Irena Budnicka Agroturystyka „JOANNA” tel. 81 311 50 05; 691 103 344 tel. 502 322 864 Hotelik myśliwski ,,Kaczkarnia’’ Anielówka 23 e-mail: [email protected] Oferta: konie pod siodło, Przytoczno 15 21-140 Michów nauka jazdy konnej 21-146 Jeziorzany tel. 0 502 421 867 tel./fax (0-81) 857 80 04

Agroturystyka Agroturystyka Agroturystyka Anna Zielińska, Maria Trąbka, Zbigniew Wójtowicz, ul. Spacerowa 8, 21-136 Firlej, ul. Cmentarna 61, 21-136 Firlej, ul.Serocka 3, 21-136 Firlej, tel. (81) 85 75 379 tel. (81) 85-75-118 tel. 81 8575123 kom. 501 505 129

Restaurants, pubs, bars Restauracje, puby, bary

OLIVIA Hotel & Restauracja Jakubowa Izba, ul. Warszawska 59e 08-500 Ryki 08-500 Ryki tel. 818 651 919 tel. 818 654 489

Karczma Rybna Bogusz Cicha ul. Lubelska 11, ul. Cicha 30 08-500 Ryki 08-500 Ryki tel. 818 651 226 tel. 818 653 251

Pub & Restauracja JUBILATKA ul. Rynek Stary 1/5 08-500 Ryki

58 59 60 61 Realizacja: S-print 2 sp. z o.o. Katowice Projekt graficzny: Mariusz Orzeł Zdjęcia: Zasoby archiwalne partnerów projektu Tekst: LGD 62 Więcej informacji: | More info: www.kajakiempowieprzu.pl