Ruud Lubbers. Manager in de politiek Arendo Joustra en Erik van Venetië bron Arendo Joustra en Erik van Venetië, Ruud Lubbers. Manager in de politiek. Anthos, Baarn 1989 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/jous008ruud01_01/colofon.php © 2015 dbnl / Arendo Joustra / Erik van Venetië 8 ‘Isoleren van de boze buitenwereld’ Arendo Joustra en Erik van Venetië, Ruud Lubbers. Manager in de politiek 9 Voorwoord Van de bekendste Nederlandse politicus is in feite maar weinig bekend. Er zijn een paar vage noties over zijn politieke loopbaan voordat hij in 1982 minister-president werd. Als fractievoorzitter van het CDA stond Ruud Lubbers te boek als ‘ongrijpbaar’ en ‘wollig’ en als minister van Economische Zaken in het kabinet-Den Uyl vormde hij ‘een hindernis’ voor snelle hervormingen door veelvuldig met aftreden te dreigen. Over zijn loopbaan vóór hij in 1973 opdook in de landelijke politiek, circuleren slechts een paar trefwoorden: ‘progressief ondernemer’ en ‘bekwaam onderhandelaar’ bij de besprekingen over de metaal-cao. Soms vermelden de kranten bovendien nog, dat hij in de jaren zestig betrokken was bij de radicale stroming in de KVP en dat hij lid is geweest van een adviesorgaan van de KRO. Met dit boek willen we enig reliëf aanbrengen in het vlakke beeld dat van Ruud Lubbers bestaat. Niet alleen om de nieuwsgierigheid naar het verleden van een invloedrijk politicus te bevredigen, maar ook om een verklaring te vinden voor de waardering die hij als minister-president weet op te wekken bij zijn politieke geestverwanten én bij vele van zijn tegenstanders. Hoe Ruud Lubbers zich ondanks maatschappelijke oppositie tegen zijn beleid de afgelopen zeven jaar heeft kunnen manifesteren als premier met presidentiële neigingen, is veelvuldig in de media beschreven. Maar met de aanduiding ‘zondagskind’ is Ruud Lubbers wel getypeerd, maar nog niet verklaard. Arendo Joustra en Erik van Venetië, Ruud Lubbers. Manager in de politiek 10 Dit uit interviews opgebouwd portret kan geen afgerond oordeel presenteren over Ruud Lubbers. Er is ook niet gestreefd naar een alles omvattende biografie. Wel hebben we zoveel mogelijk facetten van de hoofdpersoon willen belichten door ooggetuigen en insiders aan het woord te laten over verschillende fasen en aspecten van Lubbers' leven. We hebben eenentwintig personen geïnterviewd die gedurende een bepaalde periode Ruud Lubbers van nabij hebben meegemaakt en daardoor geacht kunnen worden een gefundeerd oordeel over zijn functioneren te hebben. De bandopnamen van deze vraaggesprekken vormen de basis van de eenentwintig hoofdstukken. Alle feiten en beweringen zijn zo goed mogelijk gecontroleerd. Daarna zijn de interviews, gepresenteerd in de vorm van een monoloog en zoveel mogelijk met handhaving van de spreektaal, voorgelegd aan onze gesprekspartners voor mogelijke correcties en aanvullingen. Alle geïnterviewden zijn uiteindelijk akkoord gegaan met onze weergave van de vraaggesprekken. De gevolgde methode had makkelijk kunnen leiden tot een aaneenschakeling van loftuitingen en bekende verhalen. Sommige geïnterviewden schromen echter niet een positief oordeel op onderdelen te nuanceren door in te gaan op tekortkomingen van Ruud Lubbers. Andere dragen geheel nieuwe aspecten aan of geven een verhelderend tijdsbeeld. Bij het samenstellen en schrijven van dit boek zijn we door velen geholpen. Onze dank gaat in de eerste plaats uit naar de eenentwintig geïnterviewden, zonder wie dit portret niet gemaakt zou zijn, en naar Winnie de Vries, die in totaal veertig uur interviewopnamen met veel zorg heeft uitgetikt. Bert Vuijsje heeft ons nuttige adviezen gegeven op grond van zijn ervaringen bij het schrijven - samen met John Jansen van Galen - van Joop den Uyl, Politiek als hartstocht, dat model stond voor dit boek. Onmisbare steun bij de voorbereiding van de gesprekken en bij het verifiëren van vele feiten kregen we van Otto Spronk, en van de documentalisten en medewerkers van de Rijksvoorlichtingsdienst, de Volkskrant, Uitgeversmaatschappij Bonaventura, de Gemeentelijke Archiefdienst van Rotterdam, het Algemeen Arendo Joustra en Erik van Venetië, Ruud Lubbers. Manager in de politiek 11 Rijksarchief, het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen van de Rijksuniversiteit Groningen, het CDA, de KRO en het NCW. Onze speciale dank gaat uit naar Henri Roggeri en Mariska van Venetië-Van Geldorp. Amsterdam/Rijswijk, 6 september 1989 Arendo Joustra en Erik van Venetië Arendo Joustra en Erik van Venetië, Ruud Lubbers. Manager in de politiek 12 Levensloop 1939: Rudolphus Franciscus Marie Lubbers wordt 7 mei geboren in Rotterdam, als zesde kind en derde zoon van een gezin dat negen kinderen zal tellen. Zijn vader Paulus Johannes Lubbers, geboren 30 september 1901, is zoon van een pensionhouder in IJmuiden, later winkelier in kantoorboeken en sigaren in Velsen-Noord. Zijn moeder Wilhelmine Karoline van Laack, geboren 16 april 1903, is dochter van een binnenschipper. 1945-1950: Ruud Lubbers doorloopt de lagere school Sint Bavo aan de Waterloostraat in Kralingen, een wijk in het oostelijk deel van Rotterdam. De eerste klas slaat hij over omdat hij tijdens de hongerwinter, toen de scholen gesloten waren, al een klasje heeft gevolgd. 1950-1957: Lubbers zit op het internaat van het Sint Canisius College in Nijmegen en volgt de gymnasium bèta-opleiding. Hij blijft in de tweede klas zitten. 1957-1962: Aan de Nederlandse Economische Hogeschool in Rotterdam studeert hij economie. Lubbers is actief in de katholieke studentenvereniging Sanctus Laurentius, het verenigingsdispuut Delta en de landelijke Unie van Katholieke Studentenverenigingen. Tijdens zijn studententijd woont hij bij zijn ouders aan de Avenue Concordia 90 in Rotterdam. Arendo Joustra en Erik van Venetië, Ruud Lubbers. Manager in de politiek 13 Sneller dan de meeste van zijn jaargenoten haalt hij 5 april 1962 zijn doctoraaldiploma met een scriptie getiteld: ‘De invloed van verschillen in produktiviteitsontwikkelingen in onderscheiden landen op de lopende rekening van de betalingsbalans.’ Hij slaagt cum laude. Een maand na zijn afstuderen gaat Lubbers in militaire dienst. Hij brengt zijn periode in het leger, die loopt tot het najaar van 1963, door bij de luchtmacht. Hij trouwt 10 oktober 1962 met zijn buurtgenote Maria Emilie Josepha (‘Ria’) Hoogeweegen, geboren 12 november 1940. Zij is dochter van Richard Henri Marie Hoogeweegen, advocaat in Rotterdam, en Petronella Maria Hoogeweegen-Buskens. Precies een maand na het burgerlijk huwelijk volgt de plechtige huwelijksinzegening in de kerk van de Heilige Lambertus aan de Hoflaan in Rotterdam. 1963: De vader van Ruud Lubbers overlijdt 19 november na een korte ziekte. Samen met zijn drie jaar oudere broer Rob neemt Lubbers de leiding over van Lubbers' constructiewerkplaats en machinefabriek Hollandia, het bedrijf van zijn vader in Krimpen aan den IJssel. Ruud wordt directie-secretaris. Hij volgt zijn vader op als onbezoldigd bestuurder in een aantal organisaties voor binnenschippers. Op 4 december wordt de eerste zoon geboren: Paul Christiaan Marie. 1964: Lubbers en zijn vrouw worden lid gemaakt van de KVP, omdat het bestuur van de KVP-Rotterdam Lubbers kandidaat wil stellen voor de verkiezingen van de eerste Rijnmondraad. Ze betalen 25 gulden contributie per persoon per jaar. Lubbers voelt zich enigszins opgelicht, want de reguliere contributie bedraagt 5 gulden. De najaarsvergadering van de Katholieke Jonge Werkgevers Vereniging, die op 3 oktober in Vught wordt gehouden, benoemt hem tot penningmeester van het dagelijks bestuur. 1965: Lubbers wordt mede-directeur van Hollandia. De Katholieke Jonge Werkgevers Vereniging kiest hem 27 november tot voorzitter. In die functie is hij tevens lid van het bestuur van het Nederlands Katholiek Werkgevers Verbond. Arendo Joustra en Erik van Venetië, Ruud Lubbers. Manager in de politiek 14 Op de tweede verjaardag van zoon Paul wordt de tweede zoon geboren: Bart Christiaan Marie. 1966-1969: In het najaar van 1966 bezoekt Lubbers het in Scheveningen gehouden Mandarijnencongres over politieke vernieuwing. In het voorjaar van 1967 treedt hij toe tot de Werkgroep van Christen-Radicalen. Later dat jaar is hij mede-ondertekenaar van het Manifest van KVP-radicalen. In de nacht van 26 op 27 februari 1968 is hij aanwezig op een bijeenkomst in het Utrechtse Terminus waar een meerderheid van de KVP-radicalen besluit uit de partij te treden. Lubbers maakt kenbaar in de KVP te blijven. Hij is in 1966 voorzitter en in 1968 vice-voorzitter van het federatiebestuur van de organisaties van katholieke en protestantse jonge werkgevers. Op 23 november 1968 fuseren de twee organisaties tot de Christelijke Jonge Werkgevers Vereniging. Lubbers is de eerste voorzitter. Hij treedt 11 april 1969 af, maar blijft nog tot 25 oktober lid van het bestuur. Op 8 september 1967 wordt het derde en laatste kind geboren, een dochter: Heleen Christine Maria. 1970-1973: Ruud Lubbers breidt het aantal maatschappelijke functies uit. In juni 1970 wordt hij gekozen tot lid van de Rijnmondraad, waar hij optreedt als KVP-woordvoerder voor economische kwesties. In september 1970 treedt hij toe tot de Programma Adviesraad van de KRO. Tussen 1970 en 1972 is hij lid van de werkgeversdelegatie in de Raad van Overleg Metaalindustrie, de ROM. Van september 1972 tot mei 1973 is hij voorzitter van de Katholieke Vereniging Werkgevers Metaal en als zodanig lid van het presidium van de Federatie Metaal- en Elektrotechnische Industrie, de FME. Door zijn voorzitterschap is hij tevens lid van het bestuur van het Nederlands Christelijk