Plan Odnowy Miejscowości Poronin Na Lata 2011-2018

Zał ącznik do Uchwały IX/38/2011 Rady Gminy Poronin z dnia 11 lipca 2011 r.

PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI PORONIN NA LATA 2011-2018

GMINA PORONIN POWIAT TATRZA ŃSKI WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE

SPIS TRE ŚCI

WPROWADZENIE

CEL I METODOLOGIA OPRACOWANIA

ROZDZIAŁ I ANALIZA ZASOBÓW MIEJSCOWO ŚCI PORONIN

1.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SOŁECTWA 1.2 ANALIZA ZASOBÓW 1.3 FORMULARZ ANALIZY ZASOBÓW – PODSUMOWANIE BADANIA ANKIETOWEGO

ROZDZIAŁ II ANALIZA SWOT

ROZDZIAŁ III WIZJA ROZWOJU MIEJSCOWO ŚCI PORONIN

3.1 CEL STRATEGICZNY I WIZJA STANU DOCELOWEGO 3.2 ARKUSZ PLANOWANIA 3.3 OPIS I CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA ZAKPOKOJENIA POTRZEB MIESZKA ŃCÓW. 3.4 OPIS PLANOWANYCH ZADA Ń INWESTYCYJNYCH I PRZEDSI ĘWZI ĘĆ AKTYWIZUJACYCH SPOŁECZNO ŚĆ LOKALN Ą W OKRESIE CO NAJMIEJ 7 LAT OD DATY PRZYJECIA POM

WPROWADZENIE

CEL I METODOLOGIA OPRACOWANIA

Plan Odnowy Miejscowo ści Poronin został stworzony w celu wykorzystania potencjału sołectwa do wyznaczenia kierunku rozwoju a przez to efektywniejszego gospodarowania funduszami publicznymi na lata 2011-2018. Zapotrzebowanie na dokumenty planistyczne najcz ęś ciej wynika; po pierwsze, z potrzeby ukierunkowania rozwoju i ograniczenie bezładu poprzez priorytetowe traktowanie celów okre ślonych w planie, po drugie, z potrzeby wł ączenia cz ęś ci społeczno ści w proces planowania i diagnozy w celu wprowadzenia rzeczywistych potrzeb mieszka ńców według kryteriów wa żno ści, jakie faktycznie wyst ępuj ą w danym sołectwie. Kolejn ą przesłank ą do tworzenia Planu Odnowy Miejscowo ści jest mo żliwo ść ubiegania si ę o zewn ętrzne źródła finansowania. Dokument ten, jest niezb ędnym zał ącznikiem do aplikowania o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej. Po przeanalizowaniu dost ępnych materiałów informacyjnych na temat Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007- 2013 zgodnie z zało żeniami tak przyj ętymi, Rada Sołecka podj ęła wszelkie działania zmierzaj ące do utworzenia Planu Odnowy Miejscowo ści Poronin. Niniejszy dokument został napisany zgodnie z wytycznymi zawartymi w Rozporz ądzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach „Odnowa i rozwój wsi” obj ętego programem PROW 2007- 2013, który zawiera: • charakterystyk ę miejscowo ści - w szczególno ści pod wzgl ędem poło żenia, powierzchni, liczby ludno ści, wa żniejszych dróg, instytucji, działalno ści kulturalnej i sportowej, środowiska przyrodniczego, komunikacji, gospodarki oraz historii. • inwentaryzacj ę posiadanych przez sołectwo zasobów wraz z ewaluacją ankiet, jakie były przeprowadzone • analiz ę SWOT • wizj ę stanu docelowego • charakterystyka miejsc o szczególnym znaczeniu dla mieszka ńców Poronina • arkusz planowania, w którym zawarto zadania przewidziane do realizacji w perspektywie 7 lat od dnia przyj ęcia planu.

3 Plan Odnowy Miejscowo ści Poronin został stworzony przy aktywnym udziale mieszka ńców sołectwa oraz przy pomocy władz samorz ądowych Gminy Poronin. Plan okre śla najwa żniejsze działania, które sami mieszka ńcy uznali za strategiczne i niezb ędne. Działania te, maj ą na celu pokonanie problemów, barier oraz s ą pomocne w rozwi ązaniu nurtuj ących dla sołectwa kwestii. Proponowane przedsi ęwzi ęcia zamieszczone w planie mieszka ńcy uznali za realne i mo żliwe do zrealizowania przy zało żeniu ich własnej aktywno ści oraz przy zaanga żowaniu władz samorz ądowych Gminy Poronin. Co wi ęcej, Plan Odnowy Miejscowo ści Poronin przyczyni si ę równie ż do wzrostu świadomo ści mieszka ńców- w szczególno ści ich roli w tworzeniu pomysłów na własny rozwój i popraw ę warunków życia. Podstawowy kształt Planu Odnowy Miejscowo ści Poronin został wypracowany w trakcie cyklu spotka ń z mieszka ńcami sołectwa- zebra ń wiejskich oraz warsztatów. Pierwsze warsztaty odbyły si ę 28 sierpnia 2007 roku oraz 21 grudnia 2007 roku. W spotkaniach tych brali udział: Rada Sołecka, Ksi ądz, dyrektor zespołu szkół, nauczyciele, przedstawiciele ka żdej grupy społecznej tj. przedsi ębiorcy, rolnicy, uczniowie, studenci, przedstawiciele Zwi ązku Podhalan oraz jednostki Ochotniczej Stra ży Po żarnej. W warsztatach tych brało udział dwóch pracowników Gminy Poronin, którzy wspierali tworzenie dokumentu w zakresie metodologii i procedury prac oraz diagnozy stanu istniej ącego- analizy zasobów i charakterystyki sołectwa. Plan Odnowy Miejscowo ści Poronin jest zgodny z zapisami zawartymi w dokumentach o znaczeniu strategicznym zarówno dla Gminy Poronin, której cz ęść stanowi Poronin, powiatu tatrza ńskiego oraz województwa małopolskiego: • Strategi ą Rozwoju Gminy Poronin 2007-2015 (wrzesie ń 2007) • Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Poronin (maj 2008) • Programem Ochrony Środowiska (czerwiec 2005) i Planem Gospodarki Odpadami (listopad 2009) • Strategi ą Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2005- 2013 (marzec 2010) • Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007- 2013 • Strategi ą Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 • Podstawowymi kierunkami rozwoju wynikaj ącymi z polityk wspólnotowych, a zwłaszcza z polityki ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego oraz polityki równych szans.

ROZDZIAŁ I ANALIZA ZASOBÓW MIEJSCOWO ŚCI PORONIN

1.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SOŁECTWA

Lokalizacja Gminy Poronin w województwie małopolskim: Gmina Poronin poło żona jest w południowej cz ęś ci Polski, w województwie małopolskim, w powiecie tatrza ńskim. Obejmuje tereny Skalnego Podhala: Rów Podtatrza ński, Pogórze Gubałowskie (z najwy żej poło żon ą miejscowo ści ą w Polsce - Zębem 1013 m n.p.m.) i Podgórze Gliczarowskie (z Galicow ą Grap ą 982 m n.p.m.) oraz cz ęś ciowo Tatry (cz ęść Tatr Wysokich). W obr ębie gminy znajduje si ę cz ęść Tatrza ńskiego Parku Narodowego. Gmina Poronin s ąsiaduje: od południa z Zakopanem i gmin ą Ko ścielisko, od północy z gminą Biały Dunajec, od wschodu z gmin ą Bukowina Tatrza ńska o od zachodu z gmin ą Czarny Dunajec. Wi ększo ść terenu gminy le ży w dorzeczu rzek: Poroniec, Zakopianka i Biały Dunajec oraz Czarny Dunajec.

5 Poło żenie: Miejscowo ść Poronin osadzona została w pocz ątkach XVII w. w kotlinie pomi ędzy Pogórzem Gliczarowskim i Gubałowskim, wzdłu ż rzek: Poroniec, Zakopianka i Biały Dunajec. Wie ś zlokalizowana jest na wysoko ści od 740 do 800 m n.p.m. Składa si ę z przysiółków: Fr ączkówka, Jesionkówka, Majerczykówka i Ko śne Hamry. Le ży przy spływie Zakopianki z Poro ńcem (pocz ątek rzeki Biały Dunajec), 7 km na północny wschód od Zakopanego. Przez Poronin przebiegaj ą: linia kolejowa i główna szosa 47 ł ącz ąca Zakopane z Krakowem, a tak że mi ędzynarodowa droga nr 961 do dotychczasowego polsko- słowackiego przej ścia granicznego na Łysej Polanie. Umocnienie i rozwój osadnictwa, dzi ęki którym nasza wie ś przetrwała przez stulecia do dnia dzisiejszego, oraz współczesny jej stan zawdzi ęcza ć nale ży pracowito ści i hartowi miejscowej ludno ści, która ci ęż ką prac ą i ogromem wyrzecze ń czyniła sobie t ę skalist ą ziemi ę poddan ą. Przez całe stulecia rytm jej życia i pracy wyznaczały pory roku, spo śród których zima, zazwyczaj śnie żna, mro źna i długa ( trwaj ąc średnio, co najmniej 5 m-cy) była czasem wypełnionym prac ą w gospodarstwie i przygotowaniami do wiosny.

Źródło: GCI

6 Euroregion Tatry:

Gmina Poronin nale ży do Zwi ązku Euroregion Tatry, który powstał w 1994 roku. Jest to formalna struktura współpracy transgranicznej skupiaj ąca przedstawicieli szczebla lokalnego i regionalnego, a tak że w uzasadnionych przypadkach partnerów społecznych. S ą to podmioty prawne, które stawiaj ą przed sob ą cele i posiadaj ą rozległe mo żliwo ści działania. Po stronie Polskiej w Euroregionie Tatry znajduje si ę 25 podmiotów samorz ądowych w tym: 21 gmin i miast oraz 4 powiaty. Po stronie Słowackiej s ą to 72 podmioty samorz ądowe w tym: 14 miast oraz 58 wsi. Obszar zajmowany przez Euroregion "Tatry" jest wyj ątkowo uposa żony w walory przyrodnicze splataj ące si ę ści śle z dobrami kultury materialnej i duchowej, wytworzonymi tutaj w ci ągu setek lat ludzkiej pracy. 1

Źródło: http://www.euroregion-tatry.pl/

1 Strona internetowa Euroregionu Tatry: http://www.euroregion-tatry.pl/ 7 Podstawowe dane:

Powierzchnia: 1398,19 ha, co stanowi 16,7% powierzchni Gminy.

Liczba ludno ści: Miejscowo ść Poronin zamieszkuje 4 205 osób (stan na dzie ń 31.12.2010r. wg danych z Urz ędu Gminy) .

Liczba ludno ści w miejscowo ści Poronin w latach 2000 -31.12 .2010

4300 4200 4100 4000 3900 3800 3700 Ilo ść 3600 3500 3400 3300 3200 3100 3000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 31.12.2010 Lata

Wykres nr 1 Liczba ludno ści w miejscowo ści Poronin w latach 2000 – 31.XII.2010. Sporz ądzono na podstawie danych z Urz ędu Gminy Poronin.

Urodzenia, zgony, śluby i rozwody w miejscowo ści Poronin w latach 2000 -31.12. 2010

180 170 160 150 140 130 120 110 100 Liczba 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 31.12.2010 Lata

Wykres nr 2 Dane dot. ilo ści zgonów, urodze ń, zawartych ślubów i rozwodów w miejscowo ści Poronin w latach 2000 – 31.XII.2010. Sporz ądzono na podstawie danych z Urz ędu Gminy Poronin.

8 Wa żniejsze drogi Do Poronina mo żna dotrze ć jad ąc od strony Bukowiny Tatrza ńskiej drog ą mi ędzynarodow ą nr.961, a tak że jad ąc od strony Zakopanego drog ą 47. Ulice wewn ątrz sołectw to: J. Piłsudskiego, Anieli Gut - Stapi ńskiej, Ko ściuszki, Za Torem, Kasprowicza i Tatrza ńska. Jad ąc w stron ę Bukowiny mija si ę kolejne przysiółki Poronina - Jesionkówk ę i Majerczykówk ę oraz Ko śne Hamry. Drogi gminne to: Poronin – Za Torem K 420106, Poronin – Kasprowicza K 420107, Poronin – Piłsudskiego K 420108, Poronin Jesionkówka K 420104, Murzasichle – Budzów Wierch – Majerczykówka K 420105.

Instytucje:

Na terenie Poronina funkcjonuje Zespół Szkół: Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Legionów Polskich, Szkoła Muzyczna, Gminne Przedszkole, Poczta, Gminna Biblioteka Publiczna, Gminny O środek Kultury, Świetlica, Remiza OSP, O środek Zdrowia, Urz ąd Gminy, Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminne Centrum Informacji i Promocji, LKS Poroniec, Oddział Zwi ązku Podhalan oraz Zakład Gospodarki Komunalnej. Miejscowo ść ma własn ą parafi ę: Parafia Rzymskokatolicka p.w. św. Marii Magdaleny. Na terenie Poronina funkcjonuje równie ż Podhala ńska Lokalna Grupa Działania.

Zespół Szkół: Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Legionów Polskich.

Fot. Łukasz Nodzy ński

Pocz ątki szkolnictwa w Poroninie si ęgaj ą pocz ątku XIX wieku – w roku 1809 powstała szkółka parafialna, która mie ściła si ę w „organistówce”. Pierwszymi nauczycielami byli proboszczowie i organi ści, którzy uczyli „czyta ć, pisa ć i numera poznawa ć”. Szkółk ę utrzymywali parafianie. W roku 1872 zburzono organistówk ę, w której mie ściła si ę izba szkolna. Powstał Komitet Szkolny, który rozpocz ął budow ę nowej szkoły – budynek powstał w roku 1875 (składał si ę z jednej izby i pomieszczenia dla organisty). W roku 1876 Wysoka Krajowa Rada Szkolna utworzyła „szkoł ę pospolit ą ludow ą w Poroninie” – uczyły si ę w niej dzieci z Poronina i Murzasichla oraz obszaru dworskiego. W roku 1880 nast ąpiła reorganizacja szkoły, dzi ęki czemu do szkoły mogły ucz ęszcza ć dzieci z Białego Dunajca i Zub – Suchego. W czasie I wojny światowej nauka była utrudniona, gdy ż w roku 1915 budynek szkoły został przeznaczony na kaplic ę (w zwi ązku z po żarem ko ścioła) i uczniowie pobierali nauki w wynaj ętych u gospodarzy izbach. Do budynku szkolnego uczniowie wrócili dopiero w roku szkolnym1921/1922. Warunki w szkole były bardzo trudne, wynajmowano kolejne pomieszczenia u gospodarzy. Przez wiele lat podejmowano problem budowy nowej szkoły- wniosek wpłyn ął w roku 1929 a budow ę rozpocz ęto w roku 1933. Od 1 listopada 1937 roku nauk ę prowadzono ju ż w budynku nowej szkoły, gdzie mie ściło si ę 6 sal lekcyjnych. W ci ągu roku wyko ńczono pozostałe pomieszczenia i zakupiono pomoce naukowe. Sytuacja taka trwała do wybuchu II wojny światowej. W czasie II wojny światowej nauka w budynku szkolnym trwała do roku 1942 - od listopada tego roku w budynku znajdował si ę spichlerz zbo żowy. Uczniowie znowu uczyli si ę w wynaj ętych pomieszczeniach. Po opuszczeniu Poronina przez Niemców nauk ę rozpocz ęto w lutym 1945 roku. Po wojnie budynek szkoły był bardzo zniszczony, wymagał remontu. Dzi ęki działalno ści rodziców, organizowaniu przez nich akcji na rzecz szkoły, wynajmowaniem szkoły na kolonie udało si ę odremontowa ć budynek szkolny. W 1960 roku powstał Komitet Rozbudowy Szkoły, a Gromadzka Rada w Poroninie podj ęła uchwał ę o potrzebie rozbudowy budynku szkolnego. W roku 1965 dokupiono działk ę, by plany rozbudowy szkoły mogły by ć realizowane. W roku 1968 Kopalnia W ęgla Kamiennego „Silesia” miała partycypowa ć w kosztach rozbudowy, ale w ostateczno ści umowy nie podpisano. Pomysł powstania nowego budynku znowu powrócił w latach siedemdziesi ątych – powstał kosztorys, plany, lokalizacja, ale znowu nie rozpocz ęto prac. Od połowy lat dziewi ęć dziesi ątych dzi ęki staraniom dyrektora szkoły i Społecznego Komitetu Rozbudowy Szkoły trwały prace nad projektem nowej szkoły z sal ą sportow ą - organizowano zbiórki pieni ędzy w śród mieszka ńców Poronina.

Fot. Łukasz Nodzy ński

W roku 2003 Gmina Poronin podj ęła konkretne działania, których efektem była budowa sali sportowej. Budynek sali został oddany do u żytku w pa ździerniku 2006 r.

W ostatnich latach czynnie w remont szkoły wł ączyła si ę Rada Sołecka Poronina, dzi ęki której została odremontowana elewacja dwóch ścian budynku oraz wymieniona stolarka okienna. W roku 1999 w wyniku reformy edukacji w Poroninie oprócz Szkoły Podstawowej powstaje Gimnazjum. W roku 2002 roku uchwał ą Rady Gminy Poronin utworzono Zespół Szkół. Uwie ńczeniem trzyletnich stara ń dyrektora szkoły i nauczycieli oraz rodziców było nadanie przez Rad ę Gminy Poronin Zespołowi Szkół w Poroninie imienia Legionów Polskich - 10 XI 2005 r. W roku szkolnym 2009/2010 w Zespole Szkół pracuje 34 nauczycieli, 8 pracowników obsługi i administracji, uczy si ę 313 uczniów.

Parafia Rzymskokatolicka p.w. św. Marii Magdaleny.

W centrum Poronina znajduje si ę zabytkowy Ko ściół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. W 1806 r. wybudowano tu kaplic ę, a w 1833 r. utworzono samodzieln ą parafi ę z ko ściołem. Pierwszym proboszczem został Ksawery Marcin Wi ęckowski. Drewniany ko ściół spłon ął w 1915 r., a obecny, zaprojektowany przez Franciszka Mączy ńskiego, wzniesiony został w latach 1917 - 1926 roku. W latach 1842-1846 wikariuszem parafii był ks. Michał Stanisław Głowacki " Świ ętopełk", jeden z organizatorów powstania chochołowskiego.

Fot. Łukasz Nodzy ński

Urz ąd Gminy Poronin

Fot. Łukasz Nodzy ński

Gmina Poronin powstała 1 stycznia 1995 r. w wyniku podziału Gminy Tatrza ńskiej na trzy gminy: Ko ścielisko, Poronin, Zakopane, na mocy Rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1994 r. W obszar Gminy Poronin wchodz ą nast ępuj ące sołectwa: Bustryk, Małe Ciche, Murzasichle, Nowe Bystre, Poronin, Stasikówka, Suche, Z ąb. Uroczyste otwarcie Urz ędu Gminy Poronin, poł ączone z po świ ęceniem budynku odbyło si ę 3 maja 1995 r. Urz ąd rozpocz ął swoj ą działalno ść 5 maja 1995 r. Wcze śniej 5 marca 1995 r. zostały przeprowadzone wybory do rad gmin. Na pierwszej Sesji Rady Gminy w dniu 21 marca 1995 r. wybrano władze samorz ądowe: Przewodnicz ącego i Zast ępc ę Przewodnicz ącego Rady Gminy, Wójta i Zarz ąd Gminy, powołano Skarbnika i Sekretarza Gminy.

Ochotnicza Stra ż Po żarna

Fot. Łukasz Nodzy ński

Ochotnicza Stra ż Po żarna w Poroninie si ęga swoj ą historia do 1900 roku. Pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło si ę 4 marca 1900 roku, w którym to brało udział 20 druhów. Działalno ść OSP w Poroninie w tamtym okresie nie ograniczała si ę do udziału w akcjach ratunkowych. Stra ż w Poroninie pełniła tak że wa żną rol ę społeczn ą, kulturaln ą i sportow ą. Stra ż w Poroninie była najstarsz ą organizacj ą społeczn ą. Wokół niej integrowała si ę cała społeczno ść wiejska. W Poroninie, pierwsze w wolnej Polsce zebranie stra żackie odbyło si ę

3 stycznia 1922 roku. Na spotkaniu tym, został wybrany prezes- ponownie został nim proboszcz ks. Franciszek Nycz. Budow ę remizy w nowym, miejscu rozpocz ęto 18 sierpnia 1958 roku, któr ą przekazano do u żytku 26 lipca 1964 roku. W 2000 roku-kiedy to OSP w Poroninie obchodziła swój jubileusz jednostka liczy 90 członków zwyczajnych, honorowych i wspieraj ących oraz 2 sekcje młodzie żowe- męska i żeńska. 2

Działalno ść kulturalna i sportowa

W Poroninie działa aktywnie miejscowy Oddział Zwi ązku Podhalan i zespoły regionalne "Regle", „Małe Regle” i „Mini Regle”. Na terenie Poronina znajduje si ę równie ż stadion piłkarski, który stanowi własno ść komunaln ą Gminy Poronin w dzier żawie LKS „Poroniec” oraz stanowi ący własno ść klubu wyci ąg narciarski na „Galicowej Grapie”. LKS „Poroniec" jest klubem maj ącym 60-letni ą tradycj ę oraz osi ągni ęcia stawiaj ące go w gronie najbardziej narciarsko utytułowanych klubów w Polsce, a w pionie LZS-owskim b ędącym stale w pierwszej trójce. Pocz ątki życia sportowego w Poroninie si ęgaj ą okresu mi ędzywojennego. Jednostk ą organizacyjn ą był „Strzelec”, bardziej utalentowani nale żeli do klubów zakopia ńskich. Ówcze śni zawodnicy uprawiali sport na prymitywnym sprz ęcie, który sami zdobyli. Okres okupacji to czas dla sportowców, którzy wł ączyli si ę do walki z naje źdźcą jako kurierzy, partyzanci w oddziale „Ciupaga”. Po zako ńczeniu wojny w 1947r powstał Ludowy Zespół Sportowy. W pierwszych latach wyró żniała si ę kilku osobowa grupa, jednak z ka żdym rokiem osi ągano coraz to lepsze wyniki w zawodach powiatowych, wojewódzkich do szczebla centralnego. W roku 1957 działacze sportowi wykorzystali mo żliwo ść usamodzielnienia si ę i doprowadzili do powstania Ludowego Klubu Sportowego „Poroniec” na statucie klubu z osobowo ści ą prawn ą. Lata sze ść dziesi ąte zaznaczył si ę jako okres wst ępny do uprawiania sportu na skal ę krajow ą i mi ędzynarodow ą. Wytrwała praca trenerów przynosiła sukcesy na nieoczekiwan ą miar ę w skali krajowej i mi ędzynarodowej. Zarz ąd klubu potrafił wzbudzi ć zainteresowanie rodziców wynikami sportowymi ich dzieci, dzi ęki czemu rodzice wykazywali zrozumienie i zgadzali si ę na wyjazdy zwi ązane z treningami i zawodami sportowymi. W okresie letnim uprawiano piłkarstwo we wszystkich grupach wiekowych. Piłkarze Poro ńca osi ągali w przeszło ści sukcesy na miarę mo żliwo ści regionu - awansowali do IV ligi i graj ąc w niej kilka sezonów „pukali" do wrót III ligi, w ich ślady id ą młodzi - trampkarze młodsi po zeszłorocznym mistrzostwie Podhala ńskiego

2 Na podstawie: Mieczysław Mantyka „Z kart historii Ochotniczej Stra ży Po żarnej w Poroninie” . Poronin 2000

Podokr ęgu Piłki No żnej w tym roku „zadowolili si ę" wicemistrzostwem, tak że trampkarze uplasowali si ę w lidze na drugim miejscu, juniorzy na 4-ym, a seniorzy na 10 m. w klasie A. Klub wychował wielu medalistów, uczestników najwi ększych światowych imprez w narciarskich konkurencjach klasycznych. Wystarczy wspomnie ć o siostrach Majerczykównych, uczestniczkach kilku olimpiad, Andrzeju Zaryckim srebrnym medali ście mistrzostw świata juniorów w kombinacji i br ązowym w skokach otwartych, olimpijczykach: Marii Trebuni, Władysławie Podgórskim, Stefanie Habasie i innych, a tak że o autorze ostatniego sukcesu mi ędzynarodowego Kamilu Stochu - dru żynowym srebrnym medali ście w skokach na Mistrzostwach Świata Juniorów 2004 w Strynie. Dorobek klubu mo żna podsumowa ć ilo ści ą medali zdobytych na Mistrzostwach Polski we wszystkich kategoriach wiekowych: 120 złotych, 175 srebrnych i 290 br ązowych.

Gminny O środek Kultury w Poroninie z siedzib ą Gminnej Biblioteki Publicznej

Fot. Łukasz Nodzy ński

W 1991 roku Uchwał ą Rady Miasta Zakopanego z dnia 2 lutego powołano Wiejski Dom Kultury w Poroninie jako samodzieln ą placówk ę po rozwi ązaniu O środka Kultury w Zakopanem. Kierownikiem WDK została Zofia Tragarz z Poronina, która pełniła t ę funkcj ę do 1995 roku. Działaj ąca pr ęż nie placówka zatrudniała w swoich szeregach znakomitych

instruktorów i artystów m.in. Władysława Trebunie-Tutk ę, Tadeusza Szostaka-Berd ę, Piotra Majerczyka, Ann ę Chowaniec –Rybk ę oraz Stanisława Stocha, którzy przekazywali swoje umiej ętno ści swoim podopiecznym w dziedzinach gry na instrumentach ludowych, śpiewu oraz malarstwa i grafiki. Dodatkow ą atrakcj ą na owe czasy była nauka obsługi komputerów prowadzona przez Marka Michalaka. Oferta kulturalna WDK cieszyła si ę wielkim zainteresowaniem dzieci i młodzie ży, organizowane liczne konkursy, zabawy i festyny, przedstawienia teatralne, wyst ępy zespołów regionalnych oraz zagranicznych (uczestnicz ących w Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem) przyci ągały tłumy mieszka ńców oraz go ści przebywaj ących na terenie Poronina i okolic. Opiekunkami dzieci i młodzie ży przebywaj ących w świetlicy GOK były Anna Chowaniec Rybka oraz El żbieta Stoch, która swoj ą rol ę pełni znakomicie a ż do dnia dzisiejszego, obdarowuj ąc swoich podopiecznych dobrym słowem, ciepłym u śmiechem, czuwaj ąc nad ich bezpiecze ństwem i codziennym rytmem zaj ęć . 28 czerwca 1995 roku Rada Gminy Poronin podj ęła uchwał ę o zmianie nazwy Wiejskiego Domu Kultury w Poroninie na Gminny O środek Kultury w Poroninie, który funkcjonuje w takiej formie a ż do dnia dzisiejszego .W swojej strukturze organizacyjnej GOK podlegał pod Administracj ę Placówek O światowych i Kulturalnych w Gminie Poronin, której Dyrektorem był Jan Palider. Dyrektorem GOK został Marek Nodzy ński, który wykazał si ę talentem w dziedzinie sportu, wprowadzaj ąc do życia kulturalnego GOK wiele konkurencji sprawno ściowo – sportowych, o urozmaiciło organizowane imprezy. Wzbogacił ofert ę kulturaln ą, tworzył zespół dzieci ęcy działaj ący przy GOK „Siuchaje” pod okiem Tadeusza Szostaka–Berdy, który jednocze śnie prowadził nauk ę gry na skrzypcach. Tu pojawił si ę nowy instruktor z MDK „Jutrzenka” Wojciech Sikorski, który prowadził zaj ęcia z malarstwa na szkle, organizował wystawy prac dzieci ęcych i współpracuje z GOK do chwili obecnej. Nie mo żna pomin ąć Młodzie żowej Orkiestry D ętej która działała i wci ąż działa w ramach GOK pod kierownictwem Antoniego Malca. Od lipca 2000 r. do grudnia 2004 r. funkcj ę dyrektora GOK pełniła Dorota Majerczyk. Od stycznia 2005 roku dyrektorem jest Andrzej Bu ńda. GOK tętni nadal swoim życiem, wł ączaj ąc si ę aktywnie w życie kulturalne całej Gminy . Współpracuje z placówkami o światowymi na terenie Gminy, stowarzyszeniami tj. z Oddziałami Zwi ązku Podhalan czy te ż Kołami Twórców Ludowych, O środkami Kultury z sąsiednich gmin, organizacjami społecznymi i innymi. W dalszym ci ągu przy GOK działa znakomicie Młodzie żowa Orkiestra D ęta, odbywaj ą si ę zaj ęcia z malarstwa na szkle, tkactwa artystycznego, gry na instrumentach ludowych oraz zaj ęcia z regionalnego teatrzyku kukiełkowego. Organizowane s ą liczne konkursy plastyczne, recytatorskie i gaw ędziarskie.

Nowymi imprezami, które weszły na stałe do kalendarza s ą: Konkurs Potraw Regionalnych mi ędzy sołectwami, Gminny Przegl ąd Zespołów Regionalnych z Gminy Poronin, Świ ęto Misia Miodu i Bartników, Przegl ąd Piosenki Religijnej i inne. Oferta kulturalna GOK ma słu żyć społecze ństwu, upowszechnia ć kultur ę, rodzim ą tradycj ę i pomóc w wychowaniu nowych pokole ń w poczuciu swojej to żsamo ści i miło ści do swojej małej ojczyzny a tak że innych ludzi. Trzeba podkre śli ć wysiłek zaanga żowanie i serce wszystkich ludzi, którzy swoj ą prac ą przyczynili si ę w rozwój kultury a tym samym Gminnego O środka Kultury w Poroninie na ile si ę udało - oceni ą pokolenia.

Podhala ńska Lokalna Grupa Działania

PLGD- jest stowarzyszeniem działaj ącym na zasadach ogólnych tzw. rejestrowym (lub zarejestrowanym). Posiada osobowo ść prawn ą. Działa zgodnie z przepisami ustawy Prawo o Stowarzyszeniach (Dz. U. z 1989 r. Nr 20, poz. 104 z pó źniejszymi zmianami) oraz przyj ętego statutu. PLGD została zarejestrowana 10 lutego 2006 roku. Obejmuje ona pi ęć sąsiadujących gmin z powiatów tatrza ńskiego i nowotarskiego tzn. gmina Biały Dunajec, Szaflary, Czarny Dunajec, Ko ścielisko oraz Poronin. Powierzchnia PLGD wynosi 527,16 m2. Łączna liczba ludno ści gmin wchodz ących w skład PLGD wynosi 57.010 osób. Powstanie PLGD zainicjowane zostało poprzez zorganizowanie spotka ń w czterech Gminach przez Stowarzyszenie Cumulus - Wojciech Knapik. Głównymi zadaniami s ą pobudzanie ró żnorodnych inicjatyw społecznych takich jak tworzenie infrastruktury sportowej dla dzieci i młodzie ży, wspieranie mikroprzedsi ębiorstw z obszaru działania, wspieranie i promocja rodzimej tradycji i kultury, współpraca mieszka ńców z administracj ą lokaln ą i przedsi ębiorcami, uzupełnianie si ę celów programów i projektów. PLGD nie realizowała schematu I Leader +. Realizowała projekt pt „Zachowa ć ojcowizn ę promowa ć inicjatyw ę” PP Leader + Schemat II do 2008r. W roku 2009 została przyj ęta Lokalna Strategia Rozwoju PLGD.

Poło żenie i środowisko przyrodnicze

Miejscowo ść rozci ąga si ę u stóp dwóch pasm górskich - Pogórza Gubałowskiego i Pogórza Gliczarowskiego. Najbli żej le żą ce miejscowo ści to Zakopane, Małe Ciche i Stasikówka od północy, Suche od strony zachodniej, Gliczarów Górny od wschodniej strony i Biały Dunajec od północy.

Fot. Jan Cudzich

Poło żenie komunikacyjne

Poronin le ży przy spływie Zakopianki z Poro ńcem (pocz ątek rzeki Biały Dunajec), 7 km na północny wschód od Zakopanego. Przez Poronin przebiegaj ą: linia kolejowa i główna szosa 47 ł ącz ąca Zakopane z Krakowem, a tak że mi ędzynarodowa droga nr 961. Poronin jest w ęzłem komunikacyjnym gdzie znajduj ą si ę rozjazdy do Zakopanego, Nowego Targu, Bukowiny Tatrza ńskiej, Z ębu.

Gospodarka

Poronin jest atrakcyjn ą miejscowo ści ą turystyczn ą. Na jej terenie zarejestrowanych jest 105 pensjonatów wynajmuj ących turystom pokoje go ścinne, co stanowi około 3,5 tys. miejsc noclegowych. W Poroninie dobrze rozwija si ę agroturystyka. Obecnie działa tu 37 gospodarstw agroturystycznych, gdy, np w 2006 roku było ich zaledwie 15. W Poroninie działaj ą cztery wyci ągi narciarskie, które stanowi ą zimow ą atrakcj ę turystyczn ą sołectwa. Je żeli chodzi o obiekty gastronomiczne na dzie ń 31 grudnia 2010 roku odnotowano 55 podmiotów. W tej liczbie zawarte s ą: karczmy, bary, restauracje, kawiarnie, bufety oraz inne obiekty gastronomiczne.

Poronin- wyci ągi narciarskie Lp. Nazwa Typ Długo ść Ró żnica Przepustowo ść Sztuczne trasy wysoko ści śnie żenie/ pomi ędzy oświetlenie stacjami 1 wyci ąg nie/tak Galicowa Grapa orczykowy 800 150 900

wyci ąg 2 Ustupski orczykowy 400 86 400 nie/tak Władysław

3 wyci ąg U Gruloka orczykowy 250 32 800 tak/tak

4 wyci ąg "Tatra Poma" orczykowy 300 63 500 nie/tak

Na podstawie danych z Urz ędu Gminy Poronin.

Liczba zarejestrowanych podmiotów w kategorii agroturystyka w miejscowo ści Poronin w latach 2000 -31.12.2010

Liczba 20

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 31.12.2010 Lata

Wykres nr 3 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w kategorii agroturystyka w miejscowo ści Poronin w latach 2000 – 31.XII.2010. Kategoria agroturystyka- oznacza wynajem do 5 pokoi go ścinnych przy gospodarstwie rolnym wraz z wy żywieniem. Sporz ądzono na podstawie danych z Urz ędu Gminy Poronin.

W miejscowo ści Poronin działa 58 firm zwi ązanych z bran żą budowlan ą, 76 podmiotów zajmuj ących si ę handlem obwoźnym (np. sprzeda ż oscypków), 20 sklepów, 50 firm przewozowych (dane na grudzie ń 2010). Wi ększo ść podmiotów gospodarczych to małe firmy jednoosobowe lub rodzinne.

Liczba zarejestrowanych podmiotów w kategorii transport w miejscowo ści Poronin w latach 2000 -31.12.2010

30 Liczba 20

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 31.12.2010 Lata Wykres nr 4 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w kategorii transport w miejscowo ści Poronin w latach 2000 - 31.XII.2010. Kategoria transport zawiera: transport osobowy i towarowy. Sporz ądzono na podstawie danych z Urz ędu Gminy Poronin.

Liczba zarejestrowanych podmiotów w kategorii budownictwo w miejscowo ści Poronin w latach 2000 -31.12.2010

Liczba 20

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 31.12.2010 Lata

Wykres nr 5 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w kategorii budownictwo w miejscowo ści Poronin w latach 2000 - 31.XII.2010. Kategoria budownictwo zawiera: firmy transportowe, usługi remontowo –budowlane, produkcja budynków z drewna. Sporz ądzono na podstawie danych z Urz ędu Gminy Poronin.

W Poroninie zarejestrowanych jest tak że 750 gospodarstw rolnych – najwi ęcej ze wszystkich miejscowo ści Gminy. Ludno ść zatrudniona jest równie ż poza terenem miejscowo ści w pobliskim Zakopanem.

Liczba gospodarstw rolnych w miejscowo ści Poronin w latach 2000 -31.12.2010

1150

1050

950

850 Liczba 750

650

550

450 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 31.12.2010 Lata

Wykres nr 6 Liczba gospodarstw rolnych w miejscowo ści Poronin w latach 2000 - 31.XII.2010. Sporz ądzono na podstawie danych z Urz ędu Gminy Poronin.

Historia Pierwsze wzmianki o Poroninie pochodz ą z roku 1624, ale nazwa Poronin, cho ć w odniesieniu do rzeki, pojawia si ę ju ż w 1254 r. Przypuszcza si ę, i ż teren dzisiejszego centrum gminy był we wczesnym średniowieczu wielk ą polan ą wypasow ą, przysiółkiem Białego Dunajca, o nazwie Ba ńkówki (vel: Wa ńkówki). Około 1620 roku Poronin stał si ę odr ębn ą wsi ą. W 1806 r. wybudowano tu kaplic ę, a w 1833r. utworzono samodzieln ą parafi ę z ko ściołem. Około 1813 r. powstał w Poroninie zakład przerabiaj ący surówk ę - Ku źnia Poronia ńska. Wyrabiano tu doskonałe kosy i lemiesze. St ąd pochodzi nazwa cz ęś ci wsi - Ko śne Hamry. Stanowi ą one dzisiaj cz ęść wsi Poronina dawniejsz ą Mur. Nazwa ta okre ślała ku źni ę - „hamry" (z niem. der Hammer - młot) produkuj ąca głównie kosy, znane w całej Galicji ze swej wysokiej jako ści, ust ępowały one jedynie słynnym w całym cesarstwie austro - węgierskim kosom styryjskim. Po dawnej ku źni nie zachowało si ę ju ż nic, pozostały jedynie ślady zwi ązane z jej działalno ści ą w miejscowym nazewnictwie, jak przydomki robotników - górali zatrudnionych przy produkcji kos. Cz ęsto one brzmi ą z cudzoziemska na skutek

mieszania si ę ró żnych żywiołów obcoj ęzycznych w działalno ści metalurgicznej na Podtatrzu, co spowodowało powstanie wielu nowych zwrotów j ęzykowych i wyra żeń gwarowych. Poroni ńskie hamry zało żone w 1818 r. przez le śniczego kamery nowotarskiej Blumenfelda w dobrach miejscowego obszarnika Jana Uzna ńskiego, były jednymi z nielicznych zakładów przemysłowych w Galicji. Najwi ększymi z nich były s ąsiednie ku źnice w Zakopanem. Za wła ścicieli dóbr zakopia ńskich Homolacsów doszły one do znacznego rozkwitu: składały si ę wówczas z wielkiego pieca i urz ądzonej przy nim odlewni żelaza, czterech fryszerek, jednego młota do sztab lanych, gwo ździarki, trzech walcarek, ślusarni, modelarni, warsztatu tokarskiego wraz z gwinciark ą. Zatrudniały w 1849 r. ponad 100 osób. Zakład w Poroninie był znacznie mniejszy, bo składał si ę jedynie z młota i pieca fryszerskiego, do zabudowań jego poza dworem nale żała karczma, w której pokrzepiali si ę robotnicy i w ęglarze - „uhlarze". W zakładzie tym, podobnie jak w ku źnicach zakopia ńskich sił ę nap ędow ą sta- nowiła energia, uzyskana ze spadku wody. Młot był „nasi ębierny", zapewne typu podrzutowego. Działał w ten sposób, że jego toporzysko było usytuowane równolegle do wału nap ędzanego przez wielkie koło wodne. Na skutek obrotu wału zamocowane na nim ramiona unosiły w gór ę toporzysko młota, po czym opadał on swym ci ęż arem na stoj ące pod nim kowadło, osadzone w grubym pniu drzewa. Młot przekuwał surówk ę żelazn ą sprowadzan ą z Hrabusic (Kapsdorfu) po drugiej stronie granicy na Spiszu, nale żą cym wówczas do W ęgier. Z W ęgier te ż cz ęś ciowo sprowadzały tak że żelazo, ale w postaci rudy (syderytu) ku źnice zakopia ńskie, bo miejscowe zło ża w Tatrach, ubogie zreszt ą, ju ż nie wystarczały. Rud ę w Tatrach wydobywano głównie w Magurze, w Kopie Królowej, na Tomanowej, w dolinie Mi ętusiej i Małej Ł ąki, pod Kopk ą koło Witowa i innych miejscach. Rzecz ciekawa, wydobywano j ą równie ż w Poroninie w w ąwozie rzeki Poroniec (Sucha Woda), cho ć zapewne w niewielkiej ilo ści. By ć mo że korzystał z niego tak że zakład poroniński, który jednak nie prowadził wytopu, bo działalno ść jego polegała jedynie na przerabianiu surówki żelaznej przez jej tzw. „ świe żenie", a nast ępnie przekuwanie młotem. Proces „ świe żenia" odbywał si ę w piecu fryszerskim, a polegał na odw ęglaniu surówki żelaznej, aby j ą przemieni ć w stal. Jako energi ę cieplna stosowano opalanie w ęglem drzewnym. Wypalano go w mielerzach tj. stosach drzewa przykrytych glin ą, b ądź darnin ą. Technika wypalania była żmudna. Przez ok. 14 dni nale żało nieustannie dniem i noc ą pilnowa ć mielerzy, aby uzyska ć wła ściwe zw ęglenie masy drzewnej. Ta technika uzyskiwania w ęgla drzewnego była tak że niebezpieczna dla lasów tatrza ńskich, jeden podmuch mógł rozrzuci ć mielerze i spowodowa ć po żar. Drzewa wówczas nie brakowało w rozległych lasach, których znaczna cz ęść stanowiła podstaw ę dóbr tatrza ńskich dziedzica

Uzna ńskiego. Korzystano tez zapewne z miejscowych pokładów torfu, o których wspomina w 1849 r. w swej pracy znakomity badacz Podhala Ludwik Zejszner, wi ążą c z nim wielkie nadzieje: „Zało żenie tego młota w Poroninie wielce po żyteczne dla tej wioski, nie tylko daje zarobkowanie mieszka ńcom, ale nadto jest jedynym środkiem zu życia drzewa z niezmiernych lasów tatrowych, którego gdy kiedy ś zabraknie, zapewne zast ąpione w cz ęś ci zostanie pot ęż nymi pokładami pi ęknego, czarnego torfu, czerni ącego si ę tu ż za młotem". Żelazo poroni ńskie znane było w całej Galicji i był na nie szeroki zbyt, podobnie jak z ku źnic zakopia ńskich. Zakłady te zreszt ą współpracowały z sob ą - z Zakopanego dostarczono tu urz ądzenia techniczne jak kowadła, młoty, ró żne narz ędzia i cz ęś ci wyposa żenia technicznego. Poroni ńskie hamry, poza kosami produkowały te ż blach ę i pługi rolne. Była to wi ęc pierwsza wytwórnia narz ędzi rolniczych na Podhalu. By ć mo że wysok ą jako ść kos, tłumaczy ć mo żna faktem, że blacha, z jakiej j ą produkowano, pochodziła nie z walcowni, lecz wprost spod młota ku źniczego. Wyroby z zakładu ku źniczego w Poroninie odsyłano tym samym szlakiem komunikacyjnym, co i wyroby ku źnickie z Zakopanego - dobr ą drog ą wysypan ą żużlem, a biegn ącą z Ku źnic dzisiejsz ą ulic ą Chałubi ńskiego i Jagiello ńsk ą, przez ulic ę Kasprowicza w Poroninie do Nowego Targu, a st ąd do Krakowa. Transport wyrobów furk ą góralsk ą do Krakowa i z powrotem zabierał ponad 3 dni, a furman za przejazd otrzymywał jednego re ńskiego. Dzieje młota poroni ńskiego były zwi ązane z ku źnicami zakopia ńskimi i reszt ą zakładów przemysłowych w Galicji. Upadł on wraz z nimi tak że w ko ńcu XIX w. Zło żyło si ę na to szereg przyczyn tak z powodu polityki rz ądu monarchii utrudniającego rozwój miejscowego przemysłu, aby umo żliwi ć zbyt dla wyrobów przemysłu austriackiego i czeskiego, jak i wyrosłych na tym tle braku inicjatywy i fachowych umiej ętno ści oraz ogólnego zacofania technicznego. Rzecz charakterystyczna: cho ć brak łatwej komunikacji dla zbytu wyrobów podtatrza ńskich utrudniał rozwój miejscowych zakładów, zało żenie kolei żelaznej w 1899 r. podci ęło zupełnie dalsze ich perspektywy istnienia. Rozwój komunikacji umo żliwił bowiem przenikanie i tutaj ta ńszych wyrobów przemysłowych z nowoczesnych du żych przedsi ębiorstw monarchii. Skutkiem tego miejscowa produkcja nie miała ju ż żadnych szans rozwoju szczególnie przy braku surowca, jak te ż poza sił ą spadaj ącej wody, opału ze zdewastowanych poprzedni ą działalno ści ą lasów tatrza ńskich. Z dawnej fabryki narz ędzi w Ko śnych Hamrach - pozostały jedynie resztki fundamentów. Ju ż w pocz ątkach XIX w. Poronin był letniskiem, znanym bardziej ni ż Zakopane. Bywali tu wielcy Polacy, jak: Jan Matejko, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leon Wyczółkowski, Jan Kasprowicz, Władysław Orkan, Leopold Staff. Po raz pierwszy

Kasprowicz zjawił si ę w Poroninie w 1892r. Zainteresowania góralszczyzn ą ł ączyły si ę z ówczesn ą mod ą na Zakopane i tatry. Pierwsz ą ksi ąż kę o górach i góralach wydał w roku 1896 pt. „Felietony z Tatr”. Napisał je gwar ą. Od 1893r co roku zagl ądał w góry, bo jego t ęsknota znajdowała ukojenie tylko w Tatrach. W tym samym roku o żenił si ę z Jadwig ą G ąsowsk ą, niestety ich mał żeństwo zako ńczyło si ę w 1901r. W góry przyje żdżał tylko z córkami Janin ą i Ann ą. Czarem Poronina urzeczeni byli wszyscy. 5 lipca 1906r Kasprowicz na stałe osiadł w Poroninie. Zamieszkał u Stanisława Marduły – Pawlicy. Podczas samotnych przechadzek nad potokiem w Poroninie, w śród lasów Galicowej Grapy powstały poematy „Bohaterski ko ń i wal ący si ę dom” oraz „Savitri”. Był to okres wielkiej sławy. W tym czasie Kasprowicza odwiedzali w Poroninie Leopold Staff i Wacław Berent. 21 marca 1908r na wniosek przewodnicz ącego Rady Gminnej Franciszka Guta radni nadali honorowe obywatelstwo Panu Janowi Kasprowiczowi – doktorowi filozofii z Ksi ęstwa Pozna ńskiego. W 1911r Kasprowicz o żenił si ę po raz trzeci z Mari ą Wiktorown ą Bunin. Zamieszkali w domu Mardułów Gałów. Wiejsk ą sielank ę przerwał wybuch I wojny światowej. Wtedy Kasprowicz z Kazimierzem Dłuskim i dr Andrzejem Chramcem interweniowali w nowotarskim wi ęzieniu w sprawie pewnego Rosjanina, jak si ę pó źniej okazało tym wi ęź niem był Lenin. Wojna przełamała pogod ę „Ksi ęgi ubogich”, która jest najwymowniejszym świadectwem wielkiej miło ści Kasprowicza do górskiej przyrody. W 1915r Kasprowiczowie opu ścili Poronin i powrócili dopiero cztery lata pó źniej. Kasprowicz wrócił powa żnie chory na serce ale widok gór i wspaniała atmosfera Poronin spowodowały popraw ę. W 1923r Kasprowiczowie kupili dom na Harendzie od angielskiej malarki miss Winifred Cooper. Z werandy tego domu roztaczał si ę widok na Tatry, w dole szumiał potok, z drugiej strony na zboczu Gubałówki, strzelały w gór ę ciemnozielone smreki. Długo Kasprowicz nie cieszył si ę tym domem, wkrótce zachorował na cukrzyc ę i po dwóch latach zmarł (1925r). W Poroninie urzekło Jana Kasprowicza niepowtarzalne pi ękno, prostota, szlachetno ść naszych przodków. Najciekawszym zagadnieniem jest pobyt Lenina w Poroninie. Lenin po rewolucji w 1905r został zmuszony do opuszczenia carskiej Rosji poniewa ż był tam poszukiwany. Pod Tatry po raz pierwszy przybył w sierpniu 1913 roku i zamieszkał w Białym Dunajcu, w odległo ści dwóch kilometrów od stacji kolejowej w Poroninie. Mieszkali tu do pa ździernika 1913r. Pobyt w Białym Dunajcu bardzo przypadł do gustu i Leninowi i jego żonie Nadii Krupskiej. Lenin polubił piesze spacery do poronia ńskiego urz ędu pocztowego. W czerwcu 1914r ponownie przyjechali pod Tatry. Wybuch I wojny światowej zastał Lenina na Podhalu. Histeria wojenna opanowała wszystkie polskie wsie i miasteczka. Ksi ęż a katoliccy głosili z

ambon, że mieszkaj ący w okolicy Rosjanie zatruwaj ą studnie. Lenin znany był do tej pory jako weteran walki z caratem i emigrant polityczny, przestało to mie ć jednak jakiekolwiek znaczenie dla miejscowej ludno ści. 7 sierpnia przysłano do Białego Dunajca policjanta z Nowego Targu. Policjant uwa żał za swój świ ęty obowi ązek widzie ć wszystko w jak najgorszym świetle. Krótkie przeszukanie w domu Ulianów potwierdzało jak Najbardziej ponure przeczucia policjanta. Oficer chciał zabra ć Lenina do Nowego targu, jednak uzyskuj ąc słowo honoru od Lenina ust ąpił od swego zamiaru. Po wyj ściu policjanta Lenin wyruszył do Poronina poszukiwa ć Siergieja Bagockiego i Jakuba Haneckiego. Ci dwaj mieli załatwi ć dla Lenina zeznania, że Ulianow nie jest szpiegiem rosyjskim. Lenin dotrzymał danego słowa i 8 sierpnia stawił si ę w Nowym Targu, gdzie natychmiast osadzono go w wi ęzieniu. Na wolno ść został wypuszczony 19 sierpnia. 3 wrze śnia 1914r Ulianowie na zawsze opu ścili Biały Dunajec. Z okazji 70 urodzin Stalina w Poroninie w budynku „Wa ńkówka” zostało otwarte Muzeum Lenina, upami ętniaj ąc tym samym pobyt wielkiego rewolucjonisty na Podhalu. Powstał budynek kina, a obok pierwszy na Podhalu pomnik Lenina, wa żą cy 3 tony, wykonany z br ązu. Z powodu otwarcia Muzeum Lenina do Poronina zacz ęły masowo zje żdżać wycieczki z zakładów przemysłowych, kopal ń, hut z całej Polski, a tak że z pa ństw s ąsiednich: Czechosłowacji, Jugosławii, Wschodnich Niemiec i Rumunii. Po zmianach ustrojowych zachodz ących w Polsce w dniu 30 stycznia 1990r zlikwidowano pomnik oraz muzeum. W Poroninie działał równie ż oddział Dywersykacyjny AK „Ciupaga”, – 1940 którego zało życielem był Wojciech Orawiec- Toporcorz. Z Poronina równie ż pochodziło 16 legionistów.

1.2 ANALIZA ZASOBÓW

Analiza zasobów zawiera wykaz elementów materialnych oraz niematerialnych sołectwa, które mog ą by ć wykorzystane dla rozwoju miejscowo ści, w działaniach na rzecz jego odnowy. Rodzaj zasobu Opis (nazwanie) zasobu, jakim wie ś dysponuje Środowisko przyrodnicze, poło żenie: Walory krajobrazu • Otoczenie lasów, malowniczy, zró żnicowany topograficznie krajobraz, blisko ść TPN;

Walory klimatu • Korzystne warunki klimatyczne dla zamieszkiwania i wypoczynku Walory szaty ro ślinnej, • bogata fauna i flora otuliny Tatrza ńskiego Parku Narodowego • atrakcyjne rekreacyjnie treny lasów, wzgórz, ł ąk; Wody-podziemne i powierzchniowe: • rzeka Poroniec, potok Jesionkówka Gleby: • V i VI klasa bonitacyjna gleb Kopaliny: • brak Drogi, dost ępno ść komunikacyjna: • bardzo dobra, blisko ść drogi krajowej E – 7 Kraków – Zakopane, droga mi ędzynarodowa nr 961,linia kolejowa, drogi gminne to: Poronin – Za Torem K 420106, Poronin – Kasprowicza K 420107, Poronin – Piłsudskiego K 420108, Poronin Jesionkówka K 420104, Murzasichle – Budzów Wierch – Majerczykówka K 420105. Środowisko kulturowe Walory architektury wiejskiej, zabytki: • zabytkowa zabudowa regionalna - według gminnego spisu obiektów znajduj ących si ę w ewidencji zabytków w Poroninie znajduje si ę 58 domów, trzy kapliczki, Ko ściół z lat 1917-1925, „Willa Mieczysława” • w rejestrze zabytków znajduj ą si ę dwa obiekty: dom drewniany po byłym pensjonacie – zaje ździe Gutów Mostowych z 1901r., w którym mie ściło si ę niegdy ś Muzeum Lenina, a obecnie znajduje si ę Gminna Biblioteka Publiczna i Gminny O środek Kultury – nr rej. A-427 z 09.02.1990r. oraz Willa „Stryjna Podhala ńska” wraz z otaczaj ącym j ą drzewostanem i ogrodzeniem przy ul. Piłsudskiego 28 – nr rej. A-842 z 1997r. Osobliwo ści, tradycje, miejsca i przedmioty kultu: • Krzy ż na Galicowej Grapie • kapliczki

Historia, znani ludzie, wydarzenia:

Ju ż w pocz ątkach XIX w. Poronin był letniskiem, znanym bardziej ni ż Zakopane. Bywali tu wielcy Polacy, jak: Jan Matejko, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leon Wyczółkowski, Jan Kasprowicz, Władysław Orkan, Leopold Staff. W latach 1913-1914 w zaje ździe Pawła Guta Mostowego bywał, mieszkaj ący w pobliskim Białym Dunajcu - Włodzimierz Ilicz Lenin. W 1947 roku w budynku karczmy Gutów-Mostowych utworzono Muzeum Lenina a na przyległym placu postawiono jego pomnik. Muzeum zlikwidowano w 1990 a pomnik obalono. Obecnie w tym budynku mie ści si ę Gminny O środek Kultury.

Specyficzne nazwy: • Ko śne Hamry • Galicowa Grapa

Obiekty i tereny W studium zagospodarowania przestrzennego miejscowo ści Poronin poszerzono znacznie tereny budowlane, zwłaszcza na terenie Majerczykówki, Jesionkówki i Ko śnych Hamrów.

Miejsca tradycyjnych spotka ń, place i miejsca publiczne: • Gminny O środek Kultury • park • Remiza OSP • Stadion LKS Miejsca sportu i rekreacji: • Świetlica wiejska • stadion piłkarski • sala gimnastyczna przy Zespole Szkół w Poroninie • park • tereny nad potokiem Poroniec Szlaki turystyczne, ście żki dydaktyczne itp.

Gospodarka, rolnictwo Miejsca pracy: • zatrudnienie zwi ązane z turystyk ą (wynajem pokoi go ścinnych, agroturystyka, sklepy, gastronomia, transport); • rolnictwo – 750 gospodarstw rolnych; Zakłady produkcyjne • w miejscowo ści nie ma du żych zakładów produkcyjnych; Miejsca noclegowe, hotelowe, gastronomia itp. • du ża baza noclegowa (około 3,5 tys. miejsc noclegowych) • 36 gospodarstw agroturystycznych • 55 podmiotów zwi ązanych z gastronomi ą Inne: • w miejscowo ści funkcjonuje 20 sklepów. Mieszka ńcy, kapitał społeczny, autorytety, znane postacie , • Jan J ędrol, Aniela Gut-Stapi ńska, Ks. Michał Stanisław Głowacki, Franciszek Łojas Ko śla, ks. Jan Krupi ński. Inne : • Jan Matejko, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leon Wyczółkowski, Jan Kasprowicz, Władysław Orkan, Leopold Staff.

1.3 FORMULARZ ANALIZY ZASOBÓW – PODSUMOWANIE BADANIA ANKIETOWEGO

Brak Jest o Jest o Jest o Rodzaj zasobu: znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim du żym ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE walory krajobrazu walory klimatu(mikroklimat, wiatr, nasłonecznienie) walory szaty ro ślinnej np. runo le śne cenne przyrodniczo obszary lub obiekty świat zwierz ęcy np. siedliska osobliwo ści przyrodnicze

poło żenie gleby, kopaliny ŚRDODOWISKO KULTUROWE walory architektury walory zagospodarowania przestrzennego zabytki zespoły artystyczne DZIEDZICTWO RELIGIJNE, HISTORYCZNE miejsca, osoby i przedmioty kultu świ ęta, odpusty, pielgrzymki tradycje, obrz ędy, gwara legendy, podania i fakty historyczne wa żne postacie historyczne specyficzne nazwy OBIEKTY I TERENY działki pod zabudow ę mieszkaniow ą działki pod domy letniskowe działki pod zakłady usługowe i przemysł tradycyjne obiekty gospodarskie wsi np. ku źnie, młyny place, miejsca publicznych spotka ń

miejsca sportu i rekreacji GOSPODARKA, ROLNICTWO specyficzne produkty np. hodowle, uprawy polowe znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe mo żliwe do wykorzystania odpady produkcyjne SASIEDZI I PRZYJEZDNI korzystne s ąsiedztwo np. miasta, atrakcje ruch tranzytowy przyjezdni stali i sezonowi

INSTYTUCJE placówki opieki społecznej szkoły dom kultury LUDZIE, ORGANIZACJE SPOŁECZNE Ochotnicza Stra ż Po żarna Stowarzyszenia inne

ROZDZIAŁ II ANALIZA SWOT ANALIZA MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJOWYCH SOŁECTWA PORONIN.

Kierując si ę zasadami przyj ętymi dla kreowania strategii w otoczeniu biznesowym lub samorz ądowym postanowiono równie ż w przypadku wsi Poronin posłu żyć si ę bardzo wygodnym narz ędziem planistycznym, jakim jest analiza SWOT. Analiza SWOT jest jedn ą z najbardziej rozpowszechnionych technik analitycznych słu żą cą do usystematyzowania i porz ądkowania informacji. Technika ta polega na posegregowaniu posiadanych informacji na cztery kategorie czynników strategicznych: tj. ( z j. ang.) strengths, weaknesses, oportuninies oraz threats, –co oznacza analogicznie atuty, słabości, szanse i zagro żenia. Głównym celem przeprowadzonej analizy SWOT miejscowo ści Poronin było okre ślenie aktualnej i perspektywicznej pozycji i stanu sołectwa. Na tej podstawie wyznaczono kierunki rozwoju miejscowo ści. Praca nad analiz ą SWOT wsi Poronin w zakresie rozwoju społeczno- gospodarczo - kulturalnego zwi ązanego z przeprowadzeniem diagnozy sytuacji wsi, pozwoliły na uzyskanie opinii, spostrze żeń, wniosków i uwag odno śnie stanu wyj ściowego. Zdobyta wiedza umo żliwiła przeprowadzenie dyskusji na temat wewn ętrznych atutów, mo żliwo ści i pozytywnych cech wsi Poronin umo żliwiaj ących podejmowanie skutecznych działa ń słu żą cych rozwojowi społeczno- gospodarczo - kulturalnemu. Wiele uwagi po świ ęcono tak że czynnikom hamuj ącym t ę działalno ść . Dyskusja na temat pozytywnego i negatywnego wpływu otoczenia zewn ętrznego na proces tworzenia warunków do wzrostu konkurencyjno ści regionu wiejskiego dotyczyła okre ślenia okazji, mo żliwo ści i szans oraz zagro żeń zwi ązanych z planowaniem, organizacj ą, zarz ądzaniem, a zwłaszcza finansowaniem działa ń ze środków zewn ętrznych w tym z Unii Europejskiej.

ANALIZA SWOT MIEJSCOWO ŚCI PORONIN ATUTY SŁABO ŚCI ⇒ Poło żenie geograficzne i komunikacyjne ⇒ Brak obiektów rekreacyjnych w szczególno ści brak miejsca spotka ń ⇒ Żywa kultura góralska (zespoły, gwara, stroje) – otwartej świetlicy wiejskiej. ⇒ Walory krajobrazu górskiego ⇒ Słaba jako ść dróg gminnych ( w szczególno ści: Za Torem, ⇒ 85 letnia działalno ść Zwi ązku Podhalan Majerczykówka) ⇒ Przedsi ębiorczo ść i go ścinno ść mieszka ńców ⇒ Brak w ęzła komunikacyjnego przy drodze krajowej z wojewódzk ą- ⇒ Coroczne, liczne imprezy kulturalne du ży ruch tranzytowy i inny. ⇒ Du ża baza noclegowa oraz wci ąż poprawiaj ąca si ę jako ść ⇒ Niewystarczaj ąca baza gastronomiczna świadczonych usług. ⇒ Brak terenów komunalnych pod inwestycje ⇒ Odwiert geotermalny ⇒ Niska świadomo ść ekologiczna mieszka ńców oraz źle funkcjonuj ący ⇒ Ukształtowanie terenu i klimat sprzyjaj ący rozwojowi narciarstwa, system odpadów komunalnych sportów zimowych i turystyki ⇒ Niedostateczna oferta sp ędzania wolego czasu dla dzieci i młodzie ży ⇒ Bogactwo historyczno- kulturowo- religijne ⇒ Niewystarczaj ąca baza edukacyjna ⇒ Blisko ść TPN, Pieni ńskiego, Gorcza ńskiego oraz Babiogórskiego ⇒ Brak mo żliwo ści wykorzystania alternatywnych źródeł energii Parku Narodowego. ⇒ Modernizacja i rozbudowa o świetlenia na terenie sołectwa ⇒ Własne boisko sportowe, aktywnie działaj ący klub sportowy LKS ⇒ Brak bazy dla utworzenia samodzielnego przedszkola Poroniec ( 60 lecie- 2007 rok) ⇒ Aktywnie działaj ąca jednostka OSP (100- letnia tradycja) ⇒ Gminny O środek Kultury z dobrym zapleczem do organizacji ró żnego rodzaju imprez SZANSE ZAGRO ŻENIA ⇒ Rozwój turystyki ⇒ Migracje zarobkowe młodych ludzi ⇒ Przebudowa „Zakopianki” ⇒ NATURA 2000 ⇒ Współpraca z innymi gminami ⇒ Słaba egzekucja prawa dotycz ąca zabudowy regionalnej ⇒ Mo żliwo ść wykorzystania zewn ętrznych źródeł finansowania z Unii Europejskiej oraz organizacji pozarz ądowych.

ROZDZIAŁ III WIZJA ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI PORONIN

3.1 CEL STRATEGICZNY I WIZJA STANU DOCELOWEGO.

Wizja rozwoju miejscowo ści Poronin powstała w celu zdefiniowania kierunku rozwoju sołectwa z zachowaniem zasady zrównowa żonego rozwoju. Wizja ta, jest wynikiem konsultacji władz samorz ądowych z mieszka ńcami i odwołuje si ę do przyszło ści. Cel strategiczny rozwoju sołectwa sformułowano nast ępuj ąco:

Poronin miejscowo ści ą oferuj ącą wysokiej jako ści usługi turystyczne z bogat ą infrastruktur ą dla mieszka ńców i odwiedzaj ących, czyst ą, zadban ą, kultywuj ącą i chroni ącą dorobek historyczno- kulturowy regionu.

Jest to cel, do którego powinny d ąż yć wszystkie zaanga żowane w realizacj ę planu jednostki, mieszka ńcy i inwestorzy prywatni.

PLAN ROZWOJU I PROGRAM ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI

KLUCZOWE ANALIZA DIAGNOZA PROGNOZA PROGRAMY/PROJEKTY WNIOSKI NA ZAGADNIENIA ZEWNATRZ CO JEST? JAK JEST? JAK MA BY Ć? CO TRZEBA ZROBIC, /W KTO POWINIEN JAKI SPOSÓB? SI Ę WŁACZY Ć? 1 Sąsiedztwo Dobra baza Wysoki standard Promocja i reklama sołectwa. Gmina inwestorzy CO J Ą WYRÓ ŻNIA? Zakopanego turystyczna bazy turystycznej Poprawa stanu technicznego dróg, prywatni i obiektów bogatsza oferta turystyczno- Bardzo dobre edukacyjnych rekreacyjna. poło żenie komunikacyjne

Usytuowanie Urz ędu Gminy Poronin w sołectwie 2 Turystyczna Bardzo dobre Rozwini ęta baza Modernizacja i budowa Gmina JAKIE PEŁNI Mieszkaniowa warunki do turystyczna infrastruktury drogowej Inwestorzy prywatni FUNKCJE? Rolnicza rozwoju turystyki Gospodarstwa i technicznej Zabudowa agroturystyczne Oświetlenie nowych dróg jednorodzinna bardzo dobrze i chodników Rolnictwo rozwijaj ące si ę w rozdrobnione latach 2000-2007. małe Nowoczesna gospodarstwa infrastruktura drogowa i techniczna zaspokajaj ąca potrzeby mieszka ńców

i turystów. 3 Mieszka ńcy Mieszka ńcy Zgodna Kultywowanie i zachowanie Mieszka ńcy KIM S Ą zwi ązani ze wsi o ró żnym statusie współpraca na tradycji góralskich Gmina MIESZKA ŃCY? Ludno ść społecznym rzecz rozwoju Rozwijanie i piel ęgnowanie napływowa posiadaj ący Poronina działalno ści ludowej zró żnicowane Mieszka ńcy i folklorystycznej potrzeby osi ągaj ący Aktywne zaanga żowanie i oczekiwania porozumienie mieszka ńców w życie sołectwa

4 Turystyka Własna Rozwini ęta sfera usług Gmina CO DAJE Rolnictwo działalno ść Mieszka ńcy utrzymuj ący si ę Inni inwestorzy UTRZYMANIE? Zatrudnienie w Wynajem pokoi z indywidualnego ruchu sektorze Prowadzenie turystycznego i rolnictwa w prywatnym albo gospodarstw szczególno ści agroturystyki własna agroturystycznych działalno ść Rolnictwo gospodarcza 5 Rada Sołecka Działaj ą aktywnie Działaj ą aktywnie Wspólna realizacja projektów Mieszka ńcy JAK JEST Zwi ązek we współpracy ze Tworzenie zespołów roboczych ZORGANIZOWANE? Podhalan sobą Udział w szkoleniach i warsztatach OSP Rozwini ęta Aktywny udział w projekcie samorz ądno ść Leader + 6 Dyskusje i Spotkania z Rad ą Cz ęstsze spotkania Aktywizacja mieszka ńców Mieszka ńcy JAK działania w Sołeck ą z Sołtysem i Rada Organizacja warsztatów i szkole ń Gmina ROZWI ĄZUJEMY? ramach czynu i Sołtysem Sołeck ą Rozwijanie świadomo ści społecznego z mieszka ńcami z mieszka ńcami mieszka ńców ( np. informacja o Liczne spotkania Poprawa dialogu Lokalnej Grupie Działania) z mieszka ńcami mi ędzy Zwi ększanie komunikacji Współpraca z społeczno ści ą społecznej Urz ędem Gminy a Rad ą Sołeck ą, Poronin Sołtysem i instytucjami

i stowarzyszeniami działaj ącymi na terenie sołectwa, gminy 7 Sołectwo Dobry stan Modernizacja infrastruktury na Mieszka ńcy JAKI MA WYGLAD? skupiaj ące techniczny i terenie sołectwa Gmina mieszka ńców estetyczny dróg i Aktywizacja mieszka ńców do jednej wioski chodników. działania, a tak że zach ęcanie do dbało ści o swoje posesje i tereny wokół nich.

8 Odpusty Działaj ący Aktywne Organizacja festynu w sołectwie Mieszka ńcy JAKIE OBYCZAJE I Kultywowanie aktywnie Zwi ązek uczestnictwo Organizacja letniej imprezy Gmina TRACYCJE tradycji Podhalan mieszka ńców kulturalnej. PIELEGNUJ Ą I góralskiej w organizacji ROZWIJAJ Ą? imprez kulturalnych. Kultywowanie i promowanie tradycji. 9 Zabudowa Domy i obej ścia Dobry stan Realizacja projektów Mieszka ńcy JAKIE S Ą jednorodzinna z reguły zadbane techniczny zwi ększaj ących atrakcyjno ść Gmina MIESZKANIA I Rozbudowuj ące i estetyczny turystyczna i poprawiaj ących OBEJ ŚCIA? si ę sołectwo. budynków wygl ąd i warunki zamieszkania. mieszkalnych, posesji. 10 Sołectwo czyste Wie ś Sołectwo Kontynuacja budowy kanalizacji Mieszka ńcy JAKI JEST STAN przyjazny klimat nieskanalizowana skanalizowane Wykorzystanie walorów Gmina OTOCZENIA do wypoczynku w cało ści czyste i zadbane przyrodniczych do rozwoju- ŚRDOWISKA? i rekreacji edukacja ekologiczna mieszka ńców.

11 Drobne Małe pojedyncze Nowoczesne małe Rozwijanie gospodarstw Mieszka ńcy JAKIE JEST Indywidualne gospodarstwa gospodarstwa agroturystycznych Gmina ROLNICTWO? atrakcyjne dla wypoczynku (turystyka) 12 Rozjazdy: Problemy Dobre Poprawa infrastruktury drogowej, Mieszka ńcy JAKIE S Ą Bukowina komunikacyjne i bezkolizyjne utworzenie parkingów, Gmina POWI ĄZANIA Tatrza ńska, przy du żym rozwi ązania KOMUNIKACYJNE? Morskie Oko, nat ęż eniu ruchu sprzyjaj ące Ząb, i ułatwiaj ące Gubałówka, przemieszczanie si ę. 13 Warsztaty Ciekawa i bogata Utworzenie warsztatów, kółek Mieszka ńcy CO PROPONUJE z rze źbiarstwa, oferta dla dzieci zainteresowa ń etc. Rada Sołecka DZIECIOM I plastyki, GOK. i młodzie ży Gmina MŁODZIE ŻY?

3.2 ARKUSZ PLANOWANIA

Arkusz planowania – Plan Odnowy Miejscowo ści zawiera układ wyznaczonych przez społeczno ść , z udziałem władz samorz ądowych priorytetów rozwojowych oraz konkretnych projektów. Poszczególne priorytety i projekty przyczyni ą si ę do zbli żeniu miejscowo ści do wyznaczonej przez mieszka ńców wizji. Koszty zwi ązane z ich wdro żeniem zostały okre ślone szacunkowo i miały najwi ększy wpływ na ustalenie harmonogramu realizacji planu. Dla potrzeb gminy Poronin opracowano dokumenty strategiczne okre ślaj ące cele rozwojowe, a nast ępnie zadania jakie powinno si ę zrealizowa ć w ci ągu najbli ższych lat, aby poprawi ć sytuacj ę społeczno-gospodarczo - kulturaln ą miejscowo ści wchodz ącej w skład całej gminy. W celu stworzenia zbioru inwestycji, działa ń i zada ń, jakie nale ży przeprowadzić w okresie krótkoterminowym i perspektywicznym na terenie wsi Poronin posłu żono si ę przede wszystkim wynikami analizy SWOT oraz sugestiami mieszka ńców. Planowanymi do realizacji zadaniami we wsi Poronin są wi ęc:

ARKUSZ PLANOWANIA – PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI PORONIN

WIZJA ROZWOJU MIEJSCOWO ŚCI Poronin miejscowo ści ą oferuj ącą wysokiej jako ści usługi turystyczne z bogat ą infrastruktur ą dla mieszka ńców i odwiedzaj ących, czyst ą, zadban ą, kultywuj ącą i chroni ącą dorobek historyczno- kulturowy regionu. PRIORYTET I – ZASPOKOJONE POTRZEBY MIESZKA ŃCÓW CEL I – Estetycznie i funkcjonalne obszary CEL II – Nowoczesna infrastruktura CEL III Edukacja i sport przestrzeni publicznej techniczna Projekty: Projekty: 1.1 Budowa i remont o świetlenia na drogach 3.1 Rozbudowa szkoły w Poroninie bocznych, które s ą we władaniu Gminy (przewi ązka) na potrzeby utworzenia 1.2 Zakup działek i budowa Pawilonu Ogólnodost ępnej świetlicy wiejskiej przy Sportowego Zespole Szkół. 3.2 Budowa przedszkola gminnego (teren obok Marluanu własno ść Gminna) 3.3 Modernizacja budynku szkoły (wymiana pokrycia dachowego) 3.3 Remont nawierzchni boiska sportowego oraz terenu wokół szkoły (zielona sala gimnastyczna)

PRIORYTET II – MIEJSCOWO ŚĆ ATRAKCYJNA TURYSTYCZNIE CEL I – Nowoczesna infrastruktura CEL II – Kultywowanie żywej tradycji turystyczna i działania promocyjne góralskiej Projekty: 1.1 Wymiana pokrycia dachowego w budynku GOK 1.2 Budowa ście żek rowerowych oraz zimowych tras kuligowych 1.3 Promocja sołectwa

3.3 OPIS I CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA ZAKPOKOJENIA POTRZEB MIESZKA ŃCÓW.

Obszarami o szczególnym znaczeniu dla mieszka ńców sprzyjaj ącymi nawi ązywaniu kontaktów społecznych, ze wzgl ędu na ich poło żenie oraz cechy funkcjonalno- przestrzenne, w szczególno ści poprzez odnawianie lub budow ę placów parkingowych, chodników lub o świetlenia ulicznego dla mieszka ńców sołectwa Poronin s ą:

Pierwszym miejscem maj ącym szczególne znaczenie dla mieszka ńców Poronina jest centrum miejscowo ści gdzie znajduje si ę Parafia Rzymskokatolicka p.w. św. Marii Magdaleny. Zabytkowy Ko ściół z lat 1917-1925. W 1806 r. wybudowano tu kaplic ę, a w 1833 r. utworzono samodzieln ą parafi ę z ko ściołem. Pierwszym proboszczem został Ksawery Marcin Wi ęckowski. Drewniany ko ściół spłon ął w 1915 r., a obecny, zaprojektowany przez Franciszka M ączy ńskiego, wzniesiony został w latach 1917 - 1926 roku. W latach 1842-1846 wikariuszem parafii był ks. Michał Stanisław Głowacki "Świ ętopełk", jeden z organizatorów powstania chochołowskiego. Drugim miejscem o szczególnym znaczeniu pod wzgl ędem nawi ązywania kontaktów społecznych, sprzyjaj ącym aktywno ści kulturalnej mieszka ńców Poronina jest Gminny Ośrodek Kultury z siedzib ą Gminnej Biblioteki Publicznej oraz Gminne Centrum Informacji i Promocji. Teren ten jest wpisany do rejestru zabytków na którym znajduj ą si ę dwa obiekty. Przy GOK działa Młodzie żowa Orkiestra D ęta, odbywaj ą si ę zaj ęcia z malarstwa, oraz nauka gry na instrumentach regionalnych. Na terenie obiektu znajduj ę si ę amfiteatr gdzie corocznie organizowane s ą imprezy Konkurs Potraw Regionalnych mi ędzy sołectwami, Gminny Przegl ąd Zespołów Regionalnych z Gminy Poronin, Świ ęto Misia Miodu i Bartników, Przegl ąd Piosenki Religijnej i wiele innych. Imprezy ciesz ą si ę bardzo du żą popularno ści ą wśród miejscowych jak równie ż turystów odwiedzaj ących Podhale. Z roku na rok gromadz ąc coraz wi ększ ą rzesz ę fanów. Kolejnym obszarem o szczególnym znaczeniu dla mieszka ńców jest ośrodek o światowy Poronina: Zespół Szkół Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Legionów Polskich. Na tym terenie planowana jest inwestycja polegaj ąca na utworzeniu otwartej, ogólnodost ępnej świetlicy wiejskiej przy Zespole Szkół. Wa żnym miejscem spotka ń jest sala sportowa gdzie odbywaj ą si ę ró żnego rodzaju wi ększe spotkania mieszka ńców np. wyst ępy.

Kolejnym istotnym miejscem spotka ń jest Remiza OSP si ęgajaca histori ą do 1900 roku. Pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło si ę 4 marca 1900 roku, w którym to brało udział 20 druhów. Działalno ść OSP w Poroninie w tamtym okresie nie ograniczała si ę do udziału w akcjach ratunkowych. Stra ż w Poroninie pełniła tak że wa żną rol ę społeczn ą, kulturaln ą i sportow ą. Stra ż w Poroninie była najstarsz ą organizacj ą społeczn ą. Wokół niej integrowała si ę cała społeczno ść wiejska. W Poroninie, pierwsze w wolnej Polsce zebranie stra żackie odbyło si ę 3 stycznia 1922 roku. Na spotkaniu tym, został wybrany prezes- ponownie został nim proboszcz ks. Franciszek Nycz. Budow ę remizy w nowym, miejscu rozpocz ęto 18 sierpnia 1958 roku, któr ą przekazano do u żytku 26 lipca 1964 roku. W 2000 roku-kiedy to OSP w Poroninie obchodziła swój jubileusz jednostka liczy 90 członków zwyczajnych, honorowych i wspieraj ących oraz 2 sekcje młodzie żowe- męska i żeńska. 3

Nast ępnie, Stadion LKS Poroniec oraz stanowi ący własno ść klubu wyci ąg narciarski na „Galicowej Grapie” Dorobek klubu mo żna podsumowa ć ilo ści ą medali zdobytych na Mistrzostwach Polski we wszystkich kategoriach wiekowych: 120 złotych, 175 srebrnych i 290 br ązowych.

Kolejnym jest Urz ąd Gminy wraz Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Gminnym Centrum Informacji i Promocji, Zakładem Gospodarki Komunalnej, Administracj ą Placówek Oświatowych - Gmina Poronin powstała 1 stycznia 1995 r. w wyniku podziału Gminy Tatrza ńskiej na trzy gminy: Ko ścielisko, Poronin, Zakopane, na mocy Rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1994 r. W obszar Gminy Poronin wchodz ą nast ępuj ące sołectwa: Bustryk, Małe Ciche, Murzasichle, Nowe Bystre, Poronin, Stasikówka, Suche, Z ąb. Uroczyste otwarcie Urz ędu Gminy Poronin, poł ączone z po świ ęceniem budynku odbyło si ę 3 maja 1995 r. Urz ąd rozpocz ął swoj ą działalno ść 5 maja 1995 r.

Bardzo wa żne dla rozwoju miejscowo ści miało same poło żenie komunikacyjne Poronina w szczególno ści usytuowanie wokół „zakopianki”. Do Poronina mo żna dotrze ć jad ąc od strony Bukowiny Tatrza ńskiej drog ą mi ędzynarodow ą nr.961, a tak że jad ąc od strony Zakopanego drog ą 47. Ulice wewn ątrz sołectw to: J. Piłsudskiego, Anieli Gut - Stapi ńskiej, Ko ściuszki, Za Torem, Kasprowicza i Tatrza ńska. Jad ąc w stron ę Bukowiny mija si ę kolejne przysiółki Poronina Jesionkówk ę i Majerczykówk ę oraz Ko śne Hamry. Drogi gminne to: Poronin – Za Torem K 420106, Poronin – Kasprowicza K 420107, Poronin – Piłsudskiego K 420108, Poronin Jesionkówka K 420104, Murzasichle – Budzów Wierch –

3 Na podstawie: Mieczysław Mantyka „Z kart historii Ochotniczej Stra ży Po żarnej w Poroninie” . Poronin 2000

Majerczykówka K 420105. Przez Poronin przebiegaj ą: linia kolejowa i główna szosa 47 ł ącz ąca Zakopane z Krakowem, a tak że mi ędzynarodowa droga nr 961. Poronin jest w ęzłem komunikacyjnym gdzie znajduj ą si ę rozjazdy do Zakopanego, Nowego Targu, Bukowiny Tatrza ńskiej, Z ębu.

3.4 OPIS PLANOWANYCH ZADA Ń INWESTYCYJNYCH I PRZEDSI ĘWZI ĘĆ AKTYWIZUJACYCH SPOŁECZNO ŚĆ LOKALN Ą W OKRESIE CO NAJMIEJ 7 LAT OD DATY PRZYJECIA POM

Plan Odnowy Miejscowo ści Poronin zakłada realizacj ę wielu działa ń ze sfer społeczno- kulturalnego i gospodarczego życia mieszka ńców. Celem planowanych inwestycji jest przede wszystkim poprawa estetyki oraz stanu bezpiecze ństwa.

1. Rozbudowa szkoły w Poroninie (przewi ązka) w celu utworzenia ogólnodost ępnej otwartej świetlicy wiejskiej przy Zespole Szkół w Poroninie.

Zakres inwestycji (koszty kwalifikowane obejmuj ą wył ącznie prace zwi ązane z utworzeniem otwartej ogólnodost ępnej świetlicy wiejskiej na III kondygnacji budynku) roboty ogólno – budowlane, instalacji C.O., instalacji wentylacyjnej, instalacji elektrycznej oraz wł ączenie cz ęś ci A i C. Przewi ązka– pozostała cze ść szkolna umo żliwi prawidłow ą komunikacj ę uczniów i nauczycieli pomi ędzy budynkiem szkoły, a sal ą sportow ą oraz aul ą. Dodatkowe pomieszczenia wykorzystane zostan ą na zaplecze dla sali gimnastycznej i stołówki szkolnej oraz (wszystkie koszty niekwalifikowane). Efekty realizacji zadania: Atutem urzeczywistnienia tego przedsi ęwzi ęcia b ędzie przede wszystkim stworzenie centrum społecznego, które umo żliwi zorganizowanie wielu inicjatyw społecznych na wi ększ ą skal ę z uwagi na fakt i ż mo żliwo ści lokalowe, obci ąż enie terminów poprzez realizacj ę ró żnorodnych zaj ęć w Gminnym O środku Kultury s ą niewystarczaj ące. Utworzenie świetlicy wiejskiej przy ZS w Poroninie jest odpowiedzi ą na aktualne potrzeby mieszka ńców poprzez prowadzenie: spotka ń i szkole ń o charakterze profilaktycznym, przeciw

uzale żnieniom, szkoleń dla przedsi ębiorców, którzy stanowi ą wi ększ ą cz ęść społecze ństwa wiejskiego w naszej miejscowo ści, spotka ń z miejscowymi, poronia ńskimi literatami oraz twórcami ludowymi, szkole ń dla rolników oraz organizacji działa ń przeciwdziałaj ącym patologiom społecznym. Ogólnodost ępna świetlica pozwoli na otwarcie samorz ądu sołeckiego dla szerszego grona odbiorców. Lokalne centrum społeczne skupione w świetlicy zaspokoi równie ż potrzeb ę organizowania posiadów regionalnych, koncertów, przedstawie ń teatralnych oraz spotka ń gospody ń wiejskich. Dotychczas działania te na wi ększ ą skale nie były mo żliwe do realizacji z uwagi na fakt i ż na terenie Gminnego O środka Kultury odbywaj ą si ę zaj ęcia ju ż na stałe wpisane w kalendarz tego obiektu. Celem projektu jest poprawa jako ści życia na obszarze wiejskim poprzez zaspokojenie aktualnych potrzeb społecznych mieszka ńców wsi Poronin. Realizacja projektu słu żyć b ędzie nast ępuj ącym celom: - zaspokajanie potrzeb społecznych - podniesienie standardu ró żnorodnych form uczestnictwa w życiu społecznym mieszka ńców - podniesienie standardu życia i pracy na wsi - wzrost atrakcyjno ści inwestycyjnej Jednostka odpowiedzialna za realizacj ę: Urz ąd Gminy Poronin Planowy termin realizacji: do 10.2012 Warto ść kosztorysowa robót ogólnie wynosi: 1 969.757,60 zł brutto w tym koszty kwalifikowane: 452 416,91 zł netto. Wpływ inwestycji na otoczenie: Przedmiotowa inwestycja wykonana zgodnie z zało żeniami projektu, przepisami prawa i sztuk ą budowlan ą nie b ędzie stanowi ć żadnych uci ąż liwo ści dla środowiska naturalnego i otoczenia. Ponadto, inwestycja w znaczny sposób wpłynie na popraw ę warunków życia społecznego na obszarach wiejskich. Korzy ści jakie płyn ą z wy żej wymienionej inwestycji odczuj ą przede wszystkim mieszka ńcy, którzy znajd ą szereg propozycji dla siebie. Wykorzystuj ąc walory przyrodniczo – kulturalno - społeczne dla podnoszenia atrakcyjno ści gminy oraz warto ści o charakterze kulturowym Poronin buduje pozycj ę konkurencyjno ści.

2. Budowa przedszkola gminnego (teren obok Marluanu własno ść Gminna) Budowa gminnego przedszkola publicznego w Poroninie posiada gł ębokie uzasadnienie społeczno - ekonomiczne. Zapewniaj ąc mieszka ńcom mo żliwo ść korzystania z placówki przedszkolnej stwarzamy warunki przede wszystkim dla prawidłowego rozwoju naszych

dzieci. Nowe przedszkole, zbudowane zgodnie z aktualnymi wymogami i standardami Unii Europejskiej b ędzie stanowiło placówk ę opieku ńczo - wychowawcz ą zapewniaj ącą naszym dzieciom wszechstronny rozwój i przygotowanie do szkoły oraz pomoc pracuj ącym rodzicom w zapewnieniu ich dzieciom opieki wychowawczej.

3. Modernizacja budynku szkoły (wymiana pokrycia dachowego, EN) Głównym efektem wymiany pokrycia dachowego na budynku Zespołu Szkół w Poroninie będzie poprawa parametrów cieplnych i estetycznych budynku. Wzro śnie równie ż komfort pracy i zostanie podniesiona funkcjonalno ść u żytkowania pomieszcze ń lekcyjnych na poddaszu.

4. Zakup działek i budowa Pawilonu Sportowego Potrzeba budowy pawilonu sportowego jako zaplecza dla istniej ącego odnowionego stadionu sportowego w Poroninie. Obiekt b ędzie pełni ć funkcj ę sportowo-rekreacyjno- rehabilitacyjn ą. W budynku znajdowa ć si ę będą pomieszczenia biurowe, sala gimnastyczna z zapleczem rehabilitacyjnym, sala konferencyjna, zaplecze kuchenne i noclegowe dla sportowców.

L.P. Zadanie do realizacji Planowany rok Planowany rok Planowana rozpocz ęcia zako ńczenia kwota na realizacji realizacji realizacj ę zadania 1. Rozbudowa szkoły w 2011 2012 1 969 757,60 bud żet gminy Poroninie (przewi ązka, PROW gimnazjum) oraz utworzenie ogólnodost ępnej świetlicy wiejskiej 2. Budowa przedszkola 2011 2017 1 100.000,00 bud żet gminy gminnego 3. Modernizacja budynku 2013 2013 150 000,00 bud żet gminy szkoły (wymiana pokrycia dachowego, EN) 4. Zakup działek i budowa 2015 ------2 000.000,00 bud żet gminy Pawilonu Sportowego

Miejscowo ść Poronin stanowi wa żną zarówno z punktu widzenia historycznego, jak i komunikacyjnego, turystycznego, gospodarczego przestrze ń publiczn ą , która wymaga podj ęcia działa ń zmierzaj ących do wyeksponowania wszelkich walorów krajobrazowych, historycznych, turystycznych, które przyczyni ą si ę równie ż do rozwoju, a tym samym do podniesienia jako ści życia mieszka ńców.