Wystąpienie Pokontrolne

NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI Departament Środowiska

KSI.410.002.04.2017 P/17/048

WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli

Numer i tytuł kontroli P/17/048 – Utrzymanie i eksploatacja sieci wodociągowych w miastach Jednostka Najwyższa Izba Kontroli przeprowadzająca Departament Środowiska kontrolę

Kontrolerzy 1. Dariusz Łyszkiewicz, główny specjalista kp., upoważnienie do kontroli nr KSI/22/2017 z dnia 17 maja 2017 r.; (dowód: akta kontroli str. 1-2) 2. Małgorzata Szymborska, doradca techniczny, upoważnienie do kontroli nr KSI/23/201717 z dnia 17 maja 2017 r.; (dowód: akta kontroli str. 3-4) 3. Damian Pazio, specjalista kp., upoważnienie do kontroli nr KSI/24/2017 z dnia 17 maja 2017 r. (dowód: akta kontroli str. 5-6) Jednostka Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Grodzisku Mazowieckim, ul Cegielniana 4, kontrolowana 05-825 Grodzisk Mazowiecki (dalej: ZWiK, Spółka) Kierownik jednostki Michał Klonowski, Prezes Zarządu ZWiK od dnia 11 maja 2017 r., w poprzednim okresie kontrolowanej Prezesem Zarządu był Robert Lewandowski od dnia 12 czerwca 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 14, 19)

II. Ocena kontrolowanej działalności1

2 Ocena ogólna W badanym okresie ZWiK wykonywał zadania związane z utrzymaniem i eksploatacją sieci wodociągowych w okresie na podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków na terenie gminy, wydanego przez Burmistrza Grodziska Mazowieckiego (dalej: Burmistrz). Pobór wód prowadzono na podstawie aktualnych pozwoleń wodnoprawnych. Dla wszystkich ujęć zostały wyznaczone strefy ochronne z terenem ochrony bezpośredniej. Prowadzono monitoring sieci wodociągowej. W kontrolowanym okresie nie wystąpiły długotrwałe przerwy w dostawie wody (trwające ponad dobę). Odbiorcom dostarczano wodę odpowiedniej jakości. Stwierdzone nieprawidłowości polegały na:  dostarczaniu wody odbiorcom bez zawartej na piśmie umowy, wymaganej art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków4 (dalej: „uzzw”). W 2015 r. bez zawartej umowy dostarczano wodę 510 odbiorcom, w 2016 r. – 758, a w I kwartale 2017 r. – 707 odbiorcom; narażając tym samym odbiorców na odpowiedzialność karną z art. 28 ust. 1 uzzw;  nieprzestrzeganiu § 5 regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki w zakresie informowania Burmistrza o jakości dostarczanej wody. W 2016 r. przekazano tylko jedną informację w tym zakresie, pomimo że ZWiK został zobowiązany do informowania dwukrotnie w ciągu roku;  niedokumentowaniu uzgodnień harmonogramów pobierania próbek wody do badań z państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym, co stanowiło naruszenie § 4 pkt 3

1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. 2 2015 r. – I kwartał 2017 r. 4 Dz. U. z 2017 r. poz. 328.

rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi6 (dalej: rjws z 2007 r.) oraz § 5 pkt 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi7 (dalej: rjws z 2015 r.);  nieprowadzeniu monitoringu jakości wody na sieci wodociągowej;  nieuzgadnianiu z państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym miejsca, częstotliwości i zakresu badania wody oraz planowania przedsięwzięć naprawczych po wystąpieniu okoliczności mogących spowodować zmianę jakości wody, szczególnie jej pogorszenie oraz informowania burmistrza o podjętych i zaplanowanych działaniach, co było niezgodne z § 5 pkt 7 rjws z 2015 r.;  braku pozytywnej oceny higienicznej państwowego powiatowego inspektora sanitarnego dla materiałów i wyrobów używanych do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, wymaganej art. 12 ust. 2 uzzw;  nieumieszczeniu na stronie internetowej ZWiK informacji o przekroczeniu dopuszczalnej wartości parametru jakości wody, co stanowiło naruszenie § 23 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia rjws z 2015 r.;  prowadzeniu badań monitoringu przeglądowego jakości wody w niepełnym zakresie, w stosunku do wymaganego w § 12 ust. 3 rjws z 2007 r. oraz § 2 pkt 7 rjws z 2015 r.;  nieuwzględnieniu w zakładowym planie kont przeznaczonych do ewidencjonowania kosztów i przychodów z tytułu opłat przyłączeniowych, co było niezgodne z art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości8 (dalej: uor);  nieogłoszeniu taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków w lokalnej prasie w wymaganym terminie, określonym w art. 24 ust. 7 uzzw. III. Wyniki kontroli 1. Zapewnienie powszechnego dostępu do sieci wodociągowej 1.1. Przygotowanie formalno-prawne do realizacji zbiorowego zaopatrzenia w wodę Opis stanu Rada Miejska w Grodzisku Mazowieckim w dniu 29 sierpnia 2007 r. podjęła uchwałę faktycznego nr 134/2007 w sprawie likwidacji i przekształcenia Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka została utworzona aktem notarialnym z dnia 22 listopada 2008 r.9 Zakres przedmiotowy działalności obejmował 68 pozycji w tym poz. 18 „36.OOZ – „Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody”. Zgodnie z § 4 pkt 1 aktu, cyt.: „Kapitał zakładowy spółki pokryty zostaje stosownie do art. 23 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej – składnikami mienia zakładu budżetowego, szczegółowo określonymi w załączniku Nr 1 stanowiącym integralną część niniejszego aktu oraz prawo zarządu gruntami zakładu budżetowego przekształconego w spółkę przekształci się z mocy art. 23 ust. 2 powołanej wyżej ustawy w prawo użytkowania wieczystego gruntu na rzecz zawiązanej spółki, a którego wartość określona została w operatach szacunkowych sporządzonych przez rzeczoznawców majątkowych (..)”. Środki trwałe służące zaopatrzeniu w wodę przekazane do Spółki, obejmowały m.in.: ujęcie wody Cegielniana, stację uzdatniania wody (dalej: SUW) Cegielniana, SUW Wólka Grodziska, ujęcie wody Dąbrówka w miejscowości Chlebnia, sieć wodociągową o długości 182 184,3 m. Kapitał zakładowy Spółki wynosi 29 771,0 tys. zł. ZWiK wpisano do Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 30 stycznia 2009 r. pod nr 0000321963. W dniu 26 lutego 2013 r. sporządzono akt notarialny (repertorium A NR 1885/13), którym dokonano zmian aktu założycielskiego Spółki, m. in. w § 1 dodano ust. 2 w brzmieniu „podstawowym celem działalności spółki jest realizacja zadań własnych Gminy w zakresie

6 Dz. U. Nr 61, poz. 417 ze zm. 7 Dz. U. poz. 1989. 8 Dz. U. z 2016 r., poz. 1047. 9 repertorium A NR 8841/08.

2 zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, a także w zakresie prowadzenie eksploatacji kanalizacji deszczowej.”. (dowód: akta kontroli str. 7-13, 21-23) Ponadto Spółka dysponowała, na podstawie umów dzierżawy i użyczenia zawartych z Gminą Grodzisk Mazowiecki, następującymi składnikami majątku służącego zbiorowemu zaopatrzeniu w wodę:  sieć wodociągowa o długości 7 674,6 m, stacje uzdatniania wody Cegielniana, Dąbrówka11, Bałtycka, Czarny Las. Umowa dzierżawy urządzeń i obiektów wodociągowo-kanalizacyjnych z dnia 1 września 2010 r. Okres obowiązywania umowy 10 lat;  sieć wodociągową o łącznej długości 10 210,8 m – umowa użyczenia urządzeń i obiektów wodociągowo-kanalizacyjnych z dnia 27 listopada 2015 r., zawarta na czas określony do dnia 27 listopada 2027 r.;  sieć wodociągowa na ul. Chemicznej i Rybnej o łącznej długości 799 m – umowa użyczenia urządzeń przesyłowych z dnia 9 września 2016 r., zawarta na czas nieokreślony. Wartość majątku służącego działalności wodociągowej, który jest własnością Gminy Grodzisk Mazowiecki, wynosiła według stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. – 11,8 mln zł, tj. 42,7% majątku wykorzystywanego przez Spółkę w celu zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Dzierżawione i użyczone urządzenia i obiekty zostały wybudowane lub zmodernizowane w ramach projektów współfinansowanych ze środków UE, których beneficjentem była Gmina Grodzisk Mazowiecki. Prezes Zarządu Spółki wyjaśnił: „Powodem zawierania umowy dzierżawy i umów użyczenia jest fakt, że majątek, który został objęty tymi umowami, Gmina wytworzyła z udziałem dotacji uzyskanych z funduszy unijnych. Zgodnie z zawartymi umowami dotacji wytworzony majątek, w okresie trwałości projektu, powinien stanowić własność Gminy.”. Burmistrz, na wniosek Prezesa Zarządu ZWiK z dnia 2 lutego 2012 r., wydał decyzję nr 1/2012 z dnia 16 lutego 2012 r., zezwalającą na prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków na terenie Gminy. W zezwoleniu zostały określone m.in. wymagania w zakresie jakości usług wodociągowo- kanalizacyjnych realizowanych na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki przez ZWiK, uprawnienia Burmistrza do kontroli realizacji warunków zezwolenia, zobowiązanie ZWiK do racjonalnego gospodarowania obiektami i urządzeniami, warunki cofnięcia zezwolenia oraz warunki cofnięcia zezwolenia bez odszkodowania. W zezwoleniu nie określono warunków wprowadzania ograniczeń dostarczania wody w przypadku wystąpienia jej niedoboru, o których mowa w art. 18 pkt 6 uzzw. (dowód: akta kontroli str. 21-23, 203-327, 328-331, 550) ZWiK posiadał następujące pozwolenia wodnoprawne na pobór wód:  decyzję Starosty Grodziskiego nr 10/2008 z dnia 5 lutego 2008 r., zezwalającą na pobór wody podziemnej ze studni nr 1 (eksploatacyjnej) i nr 2 (awaryjnej) pracujących naprzemiennie, na terenie działki nr ew. 48/82 w miejscowości Czarny Las, gmina 3 Grodzisk Mazowiecki, w ilości: maksymalnej godzinowej Qmaxh = 90,0 m /h; średniej 3 dobowej Qśrdob = 2 160 m /d. Pozwolenie zostało udzielone na czas określony do 5 lutego 2028 r. W uzasadnieniu decyzji podano m. in.: „(…) ujmowaną wodę charakteryzuje skład fizykochemiczny, odpowiadający wodzie do picia, w związku z czym nie wymaga ona uzdatniania. Wskaźniki zanieczyszczeń w ujmowanej wodzie kształtują się poniżej wartości określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417). Bakteriologicznie woda surowa nie budzi zastrzeżeń,

11 SUW Cegielniana i Dąbrówka w latach 2004-2010 zostały przebudowane w ramach realizacji Projektu „Gospodarka wodno-ściekowa w Grodzisku Mazowieckim” współfinasowanego w Funduszu Spójności (nr 2004/PL/PE-007-04).

w związku z czym dezynfekcję wody przewiduje się prowadzić okresowo w razie konieczności. (…)”;  decyzję Starosty Grodziskiego nr 16/09 z dnia 12 lutego 2009 r., zezwalającą na pobór wody podziemnej ze studni ujęciowej nr 3, zlokalizowanej w Grodzisku Mazowieckim 3 przy ul. Bałtyckiej, na działce nr ew. 88/2 obr. 23 w ilości: Qmaxh = 60 m /h; Qśrd = 1 440 m3/d. Pozwolenie zostało udzielone na czas określony do 11 lutego 2019 r.;  decyzję Starosty Grodziskiego nr 42/2009 z dnia 21 kwietnia 2009 r., zezwalającą na pobór wód podziemnych z trzeciorzędowego piętra wodonośnego ze studni nr 3 zlokalizowanej na działce nr ew. 37/1, studni nr 4 zlokalizowanej na działce nr ew. 130/2, studni nr 5 zlokalizowanej na działce nr ew. 18/12 w miejscowości Chlebnia 3 3 (ujęcie „Dąbrówka”) w łącznej ilości: Qmaxh = 80 m /h; Qśrd= 1 920 m /d. Pozwolenie zostało udzielone na czas określony do 16 kwietnia 2019 r.;  decyzję Starosty Grodziskiego nr 25/10 z dnia 12 kwietnia 2010 r., zezwalającą na pobór wód podziemnych z ujęcia przy ul. Cegielnianej w Grodzisku Mazowieckim dla potrzeb wodociągu miejskiego z pięciu studni w łącznej ilości średnio na dobę Qśrd = 3 3 9 600 m /d, max na godzinę Qmaxh = 400 m /h. Pozwolenie zostało udzielone na czas określony do 12 kwietnia 2030 r.;  decyzję Starosty Grodziskiego nr 86/13 z dnia 3 października 2013 r., zezwalającą na pobór wód podziemnych z oligoceńskiego poziomu wodonośnego, ujęciem Wólka Grodziska składającym się z trzech studni: nr 3 o głębokości 219,0 m, nr 4 o głębokości 221,0 m i nr 5 o głębokości 224,87 m, do celów zaopatrzenia w wodę wodociągu 3 3 miejskiego; w ilości: Qmaxh = 100 m /h; Qśrd = 2 250 m /d. Pozwolenie zostało udzielone na czas określony do 3 października 2033 r. (dowód: akta kontroli str. 21-23) W poszczególnych latach badanego okresu z miejskich ujęć pobrano wodę o objętości: 2 383,7 tys. m3 w 2014 r., 2 659,4 tys. m3 w 2015 r., 2 676,6 tys. m3 w 2016 r. oraz 612,2 tys. m3 w I kwartale 2017 r. Do sieci wodociągowej wtłoczono wodę o objętości: 2 270,4 tys. m3 w 2014 r., 2 534,5 tys. m3, 2 565,0 tys. m3 oraz 577,0 tys. m3 w I kwartale 2017 r. (dowód: akta kontroli str. 172)

Dla wszystkich ujęć wód eksploatowanych przez ZWiK w Grodzisku Mazowieckim zostały wyznaczone przez Starostę Grodziskiego strefy ochronne z terenem ochrony bezpośredniej:  decyzją nr 01/13 z dnia 20 marca 2013 r. dla ujęcia wody podziemnej w Wólce Grodziskiej przy ul. Wspólnej. Teren ochrony bezpośredniej obejmuje: dla studni nr 3 i 4 – 0,564 ha, dla studni nr 5 – 0,04 ha;  decyzją nr 02/13 z dnia 25 marca 2013 r. dla ujęcia wody podziemnej w Grodzisku Mazowieckim przy ul. Bałtyckiej. Teren ochrony bezpośredniej dla studni nr 3 obejmuje 0,0192 ha;  decyzją nr 04/13 z dnia 18 kwietnia 2013 r. dla ujęcia wody podziemnej w Czarnym Lesie przy ul. Choinowej. Teren ochrony bezpośredniej dla studni nr 1 i 2 obejmuje – 0,063 ha;  decyzją nr 03/13 z dnia 22 kwietnia 2013 r. dla ujęcia wody podziemnej Dąbrówka w miejscowości Chlebnia w gminie Grodzisk Mazowiecki. Teren ochrony bezpośredniej dla studni nr 3, 4 i 5 obejmuje – 0,019 ha;  decyzją nr 01/14 z dnia 14 stycznia 2014 r. dla ujęcia wody podziemnej w Grodzisku Mazowieckim dla stacji uzdatniania wody Cegielniana. Teren ochrony bezpośredniej obejmuje: dla studni 2a – 291 m2, dla studni nr 3 – 856 m2, dla studni nr 4 – 1124 m2, dla studni nr 5 – 902 m2, dla studni nr 6 – 396 m2. We wszystkich ww. decyzjach ograniczono użytkowanie gruntów wyłącznie do celów związanych z eksploatacją ujęcia wody.

Dla żadnego z ujęć wody nie ustanowiono stref ochrony pośredniej. Jak wyjaśnił Prezes Zarządu Spółki: „ZWiK wystąpił do właściwego organu o ustanowienie dla ujęć wody eksploatowanych przez Zakład wyłącznie stref ochrony bezpośredniej, o których mowa w art. 51 pkt 1) w zw. z art. 52 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1121 ze zm.), bowiem było to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewniało konieczną ochronę ujmowanej wody (art. 52 ust.3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne).”. (dowód: akta kontroli str. 32, 186-198) 1.2. Przygotowanie organizacyjne i finansowe do realizacji zbiorowego zaopatrzenia w wodę

Opis stanu Wodociągi eksploatowane przez ZWiK zawierały następujące główne elementy: faktycznego  ujęcie wody Cegielniana: pięć studni głębinowych,  SUW Cegielniana: osiem filtrów poziomych pośpiesznych, zbiornik popłuczyn, hala pomp, zestaw da awaryjnej dezynfekcji wody;  ujęcie wody Dąbrówka w miejscowości Chlebnia: trzy studnie głębinowe,  SUW Dąbrówka: sześć filtrów pionowych ciśnieniowych, zbiornik popłuczyn, hala pomp, zestaw do awaryjnej dezynfekcji wody,  ujęcie wody Wólka Grodziska: dwie studnie głębinowe,  SUW Wólka Grodziska: zbiornik wody surowej, sześć filtrów pionowych pośpiesznych, zbiornik popłuczyn, hala pomp, zestaw do awaryjnej dezynfekcji wody,  ujęcie wody Bałtycka: jedna studnia głębinowa,  SUW Bałtycka: zbiornik wody surowej, sześć filtrów pionowych pośpiesznych, zbiornik popłuczyn, zestaw do awaryjnej dezynfekcji wody,  ujęcie wody Czarny Las: dwie studnie głębinowe (eksploatacyjna i awaryjna),  SUW Czarny Las: hala pomp, zestaw do awaryjnej dezynfekcji wody,  cztery pompownie,  zbiorniki do gromadzenia wody i wyrównywania ciśnienia w sieci: trzy o pojemności 1000 m3, jeden o pojemności 500 m3, dwa o pojemności 320 m3, dwa o pojemności 250 m3, jeden o pojemności 90 m3. Według stanu na dzień 31 marca 2017 r. długość przewodów wodociągowych wynosiła 318 500 m, w tym: 5 000 m magistralnych i 313 500 m rozdzielczych. W stosunku do stanu na dzień 31 grudnia 2014 r. wzrosła tylko długość przewodów rozdzielczych o 24 000 m. (dowód: akta kontroli str. 159-164b) Rada Miejska w Grodzisku Mazowieckim w dniu 17 grudnia 2014 r. podjęła uchwałę nr 23/2014 (na wniosek ZWiK z dnia 21 listopada 2014 r.) w sprawie regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki. Regulamin zawierał wszystkie zapisy wymagane art. 19 ust. 2 uzzw. Na podstawie § 5 Regulaminu ZWiK był zobowiązany do informowania przynajmniej dwa razy w roku Burmistrza Grodziska Mazowieckiego o jakości dostarczanej wody. W 2015 r. i w 2017 r. wyniki badań przekazano dwukrotnie – zgodnie z Regulaminem, natomiast w 2016 r. przekazano tylko jedną informację. (dowód : akta kontroli str. 21-23, 402-422) W okresie objętym kontrolą nie stwierdzono przypadków odmowy przez ZWiK zawarcia umów o zaopatrzenie w wodę na wniosek właściciela nieruchomości. Jednocześnie wykazano, że do części odbiorców woda dostarczana była bez zawartej na piśmie umowy oraz bez wniosku złożonego przez właściciela nieruchomości, co było niezgodne z § 6

5 ust. 1 regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki12. ZWiK zawarł umowy o zaopatrzenie w wodę (z osobami fizycznymi, urzędami, zakładami) łącznie: – według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. – 9 386 umów, z czego umów zawartych z właścicielami lub zarządzającymi nieruchomościami – 9 350 umów oraz umów zawartych indywidualnie z właścicielami lokali w budynkach wielolokalowych – 36, – według stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. – 9 796 umów, odpowiednio 9 760 i 36, – według stanu na dzień 31 marca 2017 r. – 9 853 umów, odpowiednio 9 817 i 36. W wyniku kontroli stwierdzono, że do łącznej liczby umów zawartych z odbiorcami usług zaliczono tzw. „umowy dorozumiane”, co oznacza, że umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości – odbiorcą usługi, a ZWiK nie została zawarta na piśmie. I tak: – według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. wykazano 510 tzw. „umów dorozumianych”, tj. 5,4% wykazanych przez ZWiK jako umowy zawarte, z tego z właścicielami lub zarządzającymi nieruchomościami – 500 umów oraz z indywidualnymi właścicielami lokali w budynkach wielolokalowych – 10, – według stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. wykazano 758 „umów dorozumianych”, tj. 7,6%, wykazanych przez ZWiK jako umowy zawarte, z tego odpowiednio 748 i 10 umów, – według stanu na dzień 31 marca 2017 r. wykazano 707 „umów dorozumianych”, tj. 7,1% wykazanych przez ZWiK jako umowy zawarte, z tego odpowiednio 697 i 10 umów. Na podstawie tzw. „umów dorozumianych” dostarczano wodę: w 2015 r. – do 57 nieruchomości, w 2016 r. – do 119 nieruchomości, w 2017 r. – do 77 nieruchomości. Odnosząc się do działań podjętych przez ZWiK, mających na celu zachęcenie mieszkańców do podpisywania umów, Prezes Zarządu wyjaśnił: „Od lutego 2015 r. do lipca 2016 r. ZWiK prowadził akcję zapraszającą mieszkańców do wizyty w siedzibie Spółki w celu zawarcia umowy o znowelizowanej treści. Zaproszenie było wysyłane do mieszkańców wraz z fakturami za świadczone usługi (pieczęć przystawiana do druku faktury). Równocześnie wszystkim mieszkańcom odwiedzającym Biuro Obsługi Klienta ZWiK, rozliczanym jedynie na podstawie umowy dorozumianej, składana jest ustna propozycja zawarcia umowy w formie pisemnej.”. W wyniku badania 10 umów o zaopatrzenie w wodę z właścicielami nieruchomości ustalono, że zawierały postanowienia wymagane art. 6 ust. 3 uzzw. (dowód: akta kontroli str. 21-23, 167-168, 179-182a, 186-187, 199-202, 203-327, 328-331) Liczba nieruchomości w mieście oraz liczba nieruchomości przyłączonych do sieci wodociągowej i udział liczby nieruchomości przyłączonych do sieci w ogólnej liczbie nieruchomości w mieście wynosiły: – według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. – 9 703, 9 463, tj. 96,2%, – według stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. – 9 967, 9 787, tj. 98,2%, – według stanu na dzień 31 marca 2017 r. – 10 053, 9 851, tj. 98,0% . Wszystkie przyłącza wodociągowe były czynne, tzn. gotowe w każdej chwili do dostawy wody do nieruchomości. (dowód: akta kontroli str. 157-158) Spółka podejmowała działania w celu objęcia wszystkich właścicieli nieruchomości zbiorowym zaopatrzeniem w wodę, co wyjaśnił Prezes Zarządu: „W przypadku

12 Uchwała nr 23/2014 Rady Miejskiej w Grodzisku Mazowieckim z dnia 17 grudnia 2014 r. w sprawie uchwalenia regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki.

6 nowobudowanych sieci wodociągowych do mieszkańców wysyłane są pisma informujące o planowanej budowie sieci i zachęcające do przyłączenia nieruchomości do sieci wodociągowej. Z tego tytułu ZWiK proponuje mieszkańcom zawarcie umów przedwstępnych; w trakcie prowadzonych przez gminę festynów i spotkań z mieszkańcami, pracownicy ZWiK Sp. z o. o. zachęcają mieszkańców do przyłączenia nieruchomości do sieci wodociągowej oraz udzielają wszelkiej informacji w tym zakresie oraz możliwości rozliczenia usług na raty.”. Jako przyczynę nieobjęcia wszystkich nieruchomości zbiorowym zaopatrzeniem w wodę Prezes Zarządu wskazał: „posiadanie własnego ujęcia wody dostarczającego wodę o dobrej (zadowalającej mieszkańca) jakości; trudny do poniesienia przez mieszkańca koszt zaprojektowania i wybudowania przyłącza wodociągowego (brak środków finansowych); trudności formalne, np. nieuregulowana sprawa własności nieruchomości.”. Jedyną wskazaną techniczną przeszkodą w przyłączeniu nieruchomości do sieci była lokalizacja nieruchomości poza zasięgiem istniejącej sieci wodociągowej. (dowód: akta kontroli str. 179-182) W okresie objętym kontrolą wieloletnie plany rozwoju oraz modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych były przedstawiane Burmistrzowi Grodziska Mazowieckiego: – w 2015 r. inwestycje planowane w ramach rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych były trzykrotnie przedmiotem spotkań z Burmistrzem, – w 2016 r. siedmiokrotnie odbyły się spotkania z Burmistrzem dotyczące planowanych inwestycji rozwoju i modernizacji sieci wodociągowo - kanalizacyjnej, – w I kwartale 2017 r. pięciokrotnie odbyły się spotkania z Burmistrzem. Kontrola NIK wykazała, że Burmistrz nie zgłaszał uwag na piśmie do poszczególnych projektów planów rozwoju oraz modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych. Jak wyjaśnił Prezes Zarządu „Wieloletnie plany inwestycyjne są konsultowane z Burmistrzem na spotkaniach. Burmistrz w trakcie spotkań wnosi uwagi do planu szczególnie w kontekście planowanych inwestycji drogowych na terenie gminy lub planowanych inwestycji miejskich (konieczność budowy lub przebudowy sieci w związku z planami budowy obiektów miejskich lub dla pozyskanych strategicznych inwestorów np. kompleks treningowy Legii). Ponadto, przed uchwaleniem nowelizacji Wieloletniego Planu Inwestycyjnego przez Radę Miejską Grodzisk Mazowiecki, projekt nowelizacji jest przedstawiany przez Zarząd Spółki na posiedzeniu Komisji Rozwoju Budżetu i/lub na posiedzeniu Komisji Gospodarki Gminnej, których przewodniczący w trakcie sesji Rady Miejskiej przedstawiają stanowiska swoich komisji.”. W kontrolowanym okresie obowiązywały następujące Wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, uchwalone przez Radę Miejską w Grodzisku Mazowieckim:  na lata 2014–2016 – uchwała nr 783/2014 z dnia 13 sierpnia 2014 r.;  na lata 2015–2017 – uchwała nr 137/2015 z dnia 25 marca 2015 r.;  na lata 2015–2022 – uchwała nr 282/2015 z dnia 15 grudnia 2015 r.;  na lata 2016–2022 – uchwał nr 345/2016 z dnia 23 maja 2016 r.;  na lata 2016–2022 – uchwała nr 441/2016 z dnia 30 listopada 2016 r.;  na lata 2017–2022 – uchwała nr 526/2017 z dnia 26 kwietnia 2017 r. Łącznie na realizację inwestycji planowanych w okresie 2014–2022 oszacowano potrzeby finansowe w wysokości 4.938,6 tys. zł, z czego środki własne – 3.936,8 tys. zł, środki funduszy ochrony środowiska – 764,4 tys. zł, środki pomocowe Unii Europejskiej – 238,05 tys. zł. W latach 2014–2017 wydatkowano 250,9 tys. zł ze środków własnych. Realizację poszczególnych inwestycji rozpoczęto w latach 2014–2017, a zakończenie zaplanowano na lata 2017–2022. Jedna inwestycja, budowa sieci wodociągowej przy ul. Floriańskiej w Grodzisku Mazowieckim, została zakończona w marcu 2017 r.

Zgodnie z wyjaśnieniami Prezesa Zarządu: „Do najważniejszych inwestycji zaplanowanych do realizacji w wieloletnich planach rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych należą: – Projektowanie i budowa wodociągu tranzytowego z Czarnego Lasu do Książenic. Rozpoczęto inwestycję w 01.01.2012 r. roku. Planowane zakończenie inwestycji to grudzień 2018 roku. Projekt ma na celu dostarczenie zwiększonej ilości wody do powstałego osiedla na terenach byłego PGR Książenice. Inwestycję podzielono na etapy. Z zaplanowanych pięciu odcinków o długości około 6,4 km wykonano 3, pozostało do wykonania około 2,9 km sieci. – Ujęcie wody w Czarnym Lesie – ETAP I – Badania geofizyczne, odwierty pilotażowe, zakup nieruchomości oraz ETAP II – Dokumentacja projektowa, sieć wody surowej, uzbrojenie studni, ogrodzenie strefy odnowy sanitarnej ujęcia, przyłącze energetyczne i prace na stacji. Projekt rozpoczęto w listopadzie 2015, planowane zakończenie grudzień 2018 rok. Jak wyjaśnił Prezes Zarządu „Powodem corocznych zmian wieloletnich planów rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki były zmiany: harmonogramów realizacji inwestycji wynikające z przedłużających się procedur uzyskania pozwolenia na budowę lub postępowań przetargowych; budżetu projektu wynikające z konieczności zmian zakresu rzeczowego lub przekroczenie założonego w planie budżetu; wprowadzenie do planu nowych zadań inwestycyjnych na wniosek mieszkańców lub wynikających z ustaleń z zarządcami dróg (plany modernizacji dróg, położenie nowych nawierzchni). W procedurze zarządzania projektami inwestycyjnymi dopuszczono do wystąpienia o zmianę planu wieloletniego jeden raz na kwartał.”. Poszczególne plany były uchwalane przez Radę Nadzorczą Spółki, następnie przez Zgromadzenie Wspólników. Kolejnym etapem było przedstawienie planu Radzie Miejskiej do uchwalenia.

(dowód: akta kontroli str. 32-34,39-154, 165,183-185, 394, 522-530, 817-820) Na podstawie art.18e uzzw (burmistrz, prezydent miasta) jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego w zakresie zgodności wykonywanej działalności z udzielonym zezwoleniem. W latach 2015 r. – I kw. 2017 r. Burmistrz nie przeprowadził takiej kontroli. W badanym okresie, ZWiK był dwukrotnie kontrolowany przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w zakresie gospodarki osadami ściekowymi oraz odprowadzania ścieków do wód lub ziemi. (dowód: akta kontroli str. 392-393)

W przedstawionym powyżej zakresie NIK stwierdziła następujące nieprawidłowości: Ustalone nieprawidłowości 1. Niezgodnie z art. 6 ust. 1 uzzw ZWiK dostarczał wodę do odbiorców usług, tj. nie zawarł pisemnej umowy, narażając tym samym odbiorców na odpowiedzialność karną z art. 28 ust. 1 uzzw. Według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. wykazano 510 tzw. „umów dorozumianych”, tj. 5,4% wykazanych przez ZWiK jako umowy zawarte, z tego z właścicielami lub zarządzającymi nieruchomościami – 500 umów oraz z indywidualnymi właścicielami lokali w budynkach wielolokalowych – 10, – według stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. wykazano 758 „umów dorozumianych”, tj. 7,6%, wykazanych przez ZWiK jako umowy zawarte, z tego odpowiednio 748 i 10 umów, – według stanu na dzień 31 marca 2017 r. wykazano 707 „umów dorozumianych”, tj. 7,1% wykazanych przez ZWiK jako umowy zawarte, z tego odpowiednio 697 i 10 umów. Na podstawie tzw. „umów dorozumianych” dostarczano wodę: w 2015 r. – do 57 nieruchomości, w 2016 r. – do 119 nieruchomości, w 2017 r. – do 77 nieruchomości. Przepis § 6 ust.1 regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy

Grodzisk Mazowiecki zobowiązuje ZWiK do zawarcia umowy z właścicielem nieruchomości pod warunkiem wystąpienia przez właściciela nieruchomości z wnioskiem. Prezes Zarządu wyjaśnił: „W 2009 roku Spółka wprowadziła formularz Wniosku o zawarcie umowy. Od tego czasu przyjmowane i rejestrowane są pisemne wnioski o zawarcie umowy. Umowy zawierane przed tą datą, zarówno pisemne jak i dorozumiane, nie w każdym przypadku poprzedzone były pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy.”. Ponadto Członek Zarządu ZWiK wyjaśniła, że „(…) umowy dorozumiane funkcjonują zarówno w stosunku do Odbiorców, którzy złożyli pisemny wniosek o zawarcie umowy jak i Odbiorców, którzy nie złożyli takiego wniosku. (…).”. Kontrola NIK wykazała brak możliwości weryfikacji składanych przez właścicieli nieruchomości wniosków o zawarcie umowy na dostarczenie wody, ponieważ nie były one rejestrowane. Prezes Zarządu wyjaśnił „(…)ZWiK prowadzi ewidencję umów, a nie prowadzi ewidencji Wniosków o zawarcie umowy. W związku z tym nie mamy wiedzy w zakresie liczby umów zawartych na podstawie pisemnego wniosku. Bezpośrednią podstawą prawną do podjęcia decyzji o dostarczaniu wody do nieruchomości na podstawie umowy dorozumianej (konkludentnej) jest przepis art. 60 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym Zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)…”. Jako podstawę prawną dla egzekucji należności w przypadku tzw. umów dorozumianych Prezes ZWiK wskazał: „Art.471 Kc (na tej podstawie wnosimy pozwy) Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.”. Prezes Zarządu powołał się również na art. 477 i 481 Kc. (dowód: akta kontroli str. 21-23, 167-168, 179-182, 186-187, 328-331) Zdaniem NIK, Prezes Zarządu nie zawierając pisemnych umów z odbiorcami postępował nielegalnie, narażając ich tym samym na sankcję z art. 28 ust. 1 uzzw. 2. W 2016 r. Burmistrzowi przekazano tylko jedną informację o jakości dostarczanej wody. Zgodnie z § 5 Regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki ZWiK był zobowiązany do składania takich informacji dwukrotnie w ciągu roku. Prezes Zarządu wyjaśnił: „ZWiK wykonuje obowiązek określony w § 5 Regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki poprzez składanie Burmistrzowi pisemnych informacji o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, bezpośrednio po otrzymaniu oceny jakości wody od Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Grodzisku Mazowieckim.”. Ponadto, odnosząc się do niewypełnienia obowiązku w 2016 r. Prezes Zarządu wyjaśnił: „PSSE wydał Ocenę jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi za okres październik – grudzień 2016 dopiero dnia 27.01.2017 r. po otrzymaniu oceny ZWiK niezwłocznie przekazał informację Burmistrzowi pismem z dnia 02.02.2017 r.”. (dowód: akta kontroli str. 328-336, 420-423, 498-521) W 2016 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Grodzisku Mazowieckim przekazał ZWiK osiem ocen jakości wody, sporządzonych na podstawie badań własnych i otrzymanych od Spółki.

NIK ocenia negatywnie działalność ZWiK w przedstawionym wyżej zakresie z powodu braku Ocena cząstkowa pisemnych umów na dostarczanie wody.

2. Niezawodność dostarczania wody w wystarczającej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem 2.1. Kontrole i monitoring pracy sieci wodociągowej

Według stanu na dzień 31 marca 2017 r. łączna długość sieci wodociągowej14 wynosiła Opis stanu faktycznego 318,5 km, z tego zbudowana z rur: stalowych – 4,6 km (1,4%); żeliwa szarego – 39,5 km (12,4%); PE – 72,2 km (22,7%); PCV – 202,2 km (63,5%). Struktura wiekowa sieci przedstawiała się następująco: do 20 lat – 211,1 km (66,3%); 21 – 30 lat – 88,4 km (27,7%); 31 – 40 lat – 19,0 km (6,0%). Struktura sieci wodociągowej ze względu na średnice nominalne przewodów przedstawiała się następująco: 0 – 90 mm – 7%; 100 – 150 mm – 62%; 150 – 200 mm – 22%, 200 – 300 mm – 7%, 300 – 400 mm – 2%. (dowód: akta kontroli str. 166, 420-422) W badanym okresie przeprowadzone zostały okresowe kontrole stanu technicznego sieci wodociągowych i obiektów budowlanych. W 2015 r. przeprowadzono kontrole roczne i pięcioletnie, a w 2016 r. – kontrole roczne. Analiza protokołów z przeglądów dla pięciu wybranych losowo obiektów15 wykazała, że ogólny stan techniczny obiektów określono jako dobry. Przeglądy zostały wykonane przez podmioty zewnętrzne. (dowód: akta kontroli str. 463-497) Monitoring sieci wodociągowej w kontrolowanym okresie obejmował:  pomiar ciśnienia wody w sieci w: miejscu wprowadzania wody do sieci (5 miejsc pomiaru ze stałą częstotliwością), na sieci – słupek telemetryczny (8 miejsc pomiaru ze stałą częstotliwością), na sieci – pompownie (4 miejsca pomiaru ze stałą częstotliwością),  pomiar natężenia przepływu wody w sieci w: miejscu wprowadzania wody do sieci (5 miejsc pomiaru ze stałą częstotliwością), na sieci – słupek telemetryczny (8 miejsc pomiaru ze stałą częstotliwością), na sieci – pompownie (4 miejsca pomiaru ze stałą częstotliwością). Urządzenia do pomiaru ciśnienia i natężenia przepływu wody w sieci w czterech stacjach uzdatniania wody i jednej pompowni zostały wykonane w 2009 r. w ramach realizacji projektu „Gospodarka wodno-ściekowa w Grodzisku Mazowieckim” (nr 2004/PL/16/C/PE/007). W SUW Wólka Grodziska i trzech pozostałych pompowniach urządzenia takie wykonano w latach 1993–2010 i wniesiono aportem w momencie utworzenia Spółki. Słupki telemetryczne wykonano w latach 2011–2013 i sfinansowano ze środków własnych ZWiK w wysokości 254,0 tys. zł. (dowód: akta kontroli str. 169-170a) Wyniki monitoringu pracy sieci wodociągowej wykazały:  w 2014 r.: 5 przypadków zbyt niskiego ciśnienia wody; 5 przypadków zbyt niskiego natężenia przepływu wody; 7 przypadków wycieków wody;  w 2015 r.: 6 przypadków zbyt niskiego ciśnienia wody; 6 przypadków zbyt niskiego natężenia przepływu wody; 11 przypadków wycieków wody;  w 2016 r.: 4 przypadki zbyt niskiego ciśnienia wody; 4 przypadki zbyt niskiego natężenia przepływu wody; 9 przypadków wycieków wody;  w I kwartale 2017 r.: 2 przypadki zbyt niskiego ciśnienia wody; 2 przypadki zbyt niskiego natężenia przepływu wody; 1 przypadek wycieku wody. (dowód: akta kontroli str. 171) Straty wody w sieci wodociągowej wynosiły:  w 2014 r.: 285,4 tys. m3, 11,97%; wielkość strat na 1 km sieci wynosiła 0,97 tys. m3;  w 2015 r.: 379,1 tys. m3, 14,25%; wielkość strat na 1 km sieci wynosiła 1,22 tys. m3;

14 Będącej własnością Spółki oraz sieci objęte umowami dzierżawy i użyczenia zawartymi z Gminą Grodzisk Mazowiecki. 15 SUW Czarny Las, budynek stacji uzdatniania – pompownia, chlorownia; studnia nr 3; SUW Wólka Grodziska, budynek stacji – zbiornik wody czystej; pompownia w Kałęczynie.

 w 2016 r.: 336,9 tys. m3, 12,54%; wielkość strat na 1 km sieci wynosiła 1,03 tys. m3;  w I kwartale 2017 r.: 51,3 tys. m3; 8,37%; wielkość strat na 1 km sieci wynosiła 0,16 tys. m3. (dowód: akta kontroli str. 172) Według sporządzonej w 2017 r. koncepcji monitoringu sieci wodociągowej eksploatowanej w mieście i gminie Grodzisk Mazowiecki współczynnik efektywnego wykorzystania zdolności produkcyjnej został oceniony na 87,26%. Objętość wody niedochodowej (NRWB) wynosiła 12,74% i była mniejsza od średniej wielkości tego wskaźnika strat dla Polski wynoszącego 19%. (dowód: akta kontroli str. 420-422) W okresie 2014 r. – I kwartał 2017 r. działania podejmowane w celu obniżenia strat wody w sieci wodociągowej polegały na: wymianie wodomierzy na urządzenia z systemem radiowego odczytu pomiaru (koszty wymiany wynosiły 1 821,0 tys. zł), przebudowie przewodów wodociągowych na ul. Bankowej i Glinianej (koszty prac wyniosły 188,5 tys. zł); dostawie i wdrożeniu systemu GIS do opracowania matematycznego modelu sieci wodociągowej oraz wyznaczenia stref pomiarowych w celu detekcji wycieków (koszt 100,0 tys. zł); opracowaniu koncepcji monitoringu sieci wodociągowej (koszt 13,2 tys. zł). Łączne koszty działań w celu obniżenia strat wody wyniosły 2 122,7 tys. zł i zostały sfinansowane ze środków własnych ZWiK. (dowód: akta kontroli str. 173-174) 2.2. Awarie sieci wodociągowej W 2015 r. wystąpiło 111 awarii na sieci wodociągowej, z których 77 dotyczyło przewodów Opis stanu rozdzielczych, 31 przyłączy wodociągowych, 3 przewodów magistralnych. ZWiK nie faktycznego posiadał danych dotyczących czasu trwania awarii. Z wyjaśnienia Prezesa Zarządu ZWiK wynikało, że rejestracje czasu trwania awarii rozpoczęto od 2016 r. W 2016 r. wystąpiło 97 awarii, z których 85 dotyczyło przewodów rozdzielczych, 10 przyłączy wodociągowych, 2 przewodów magistralnych. Łączny czas trwania awarii w ciągu roku wynosił 533,5 godziny, maksymalny 13 godzin, minimalny 3,5 godziny. W I kwartale 2017 r. wystąpiło 29 awarii, z których 15 dotyczyło przyłączy wodociągowych, 14 przewodów rozdzielczych. Łączny czas trwania awarii w I kwartale wynosił 120 godzin, maksymalny 5,5 godziny, minimalny 1,5 godziny. W kontrolowanym okresie nie wystąpiły długotrwałe przerwy w dostawie wody (trwające ponad dobę) oraz braki wody z innych powodów niż awarie. (dowód: akta kontroli str. 175-176)

Z wyjaśnienia Prezesa Zarządu ZWiK wynika, że: „ …Spółka usuwała awarie we własnym zakresie, tylko w przypadku wystąpienia kilku awarii na sieci jednocześnie prace były zlecane innym podmiotom w celu zapewnienia jak najkrótszego czasu w przerwie dostawy wody. Wykonawca wybierany był zgodnie z obowiązującą w Spółce Polityką zakupów.”. (dowód: akta kontroli str. 177-182a)

Ustalone W przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości. nieprawidłowości

Ocena cząstkowa NIK ocenie pozytywnie działalność ZWiK w przedstawionym wyżej zakresie.

3. Zapewnienie wymaganej jakości wody 3.1 Badania jakości wody

Opis stanu Uchwałami Nr 6/II/2012 z dnia 1 października 2012 r., Nr 6/III/2015 z dnia 16 lipca 2015 r., faktycznego Nr 19/III/2015 z dnia, 26 listopada 2015 r. oraz Nr 52/III/2016 z dnia 25 lipca 2016 r. Rada Nadzorcza zatwierdziła Regulamin Organizacyjny Zakładu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Grodzisku Mazowieckim, zgodnie z którym bieżąca realizacja programu kontroli jakości wody dostarczanej odbiorcom oraz pobór próbek i wykonywanie analiz fizykochemicznych i bakteriologicznych wody należały do zadań laboratorium. Laboratorium funkcjonowało w ramach struktury organizacyjnej ZWiK. Laboratorium posiadało akredytację Polskiego Centrum Akredytacji. (dowód: akta kontroli str. 21-23, 608) W 2015 r. na sieci wodociągowej w Grodzisku Mazowieckim wyznaczono 10 punktów poboru wody do badań: siedem w ramach monitoringu kontrolnego i trzy w ramach monitoringu przeglądowego. Częstotliwość pobierania próbek wody do badań wynosiła: 23 próbki na rok w monitoringu kontrolnym i trzy w monitoringu przeglądowym. Na wodociągu Dąbrówka wyznaczono trzy punkty: dwa monitoringu kontrolnego i jeden monitoringu przeglądowego. Częstotliwość pobierania próbek wody do badań wynosiła: cztery próbki na rok dla monitoringu kontrolnego i jedna dla monitoringu przeglądowego. W 2016 r. wyznaczono na wodociągu Grodzisk Mazowiecki 13 punktów poboru wody do badań: 10 monitoringu kontrolnego i trzy monitoringu przeglądowego. Częstotliwość pobierania próbek wody do badań wynosiła: 25 próbek na rok dla monitoringu kontrolnego i trzy dla monitoringu przeglądowego. Na wodociągu Dąbrówka wyznaczono cztery punkty: trzy monitoringu kontrolnego i jeden monitoringu przeglądowego. Częstotliwość pobierania próbek wody do badań wynosiła: cztery próbki na rok dla monitoringu kontrolnego i jedna dla monitoringu przeglądowego. W 2017 r. wyznaczono na wodociągu Grodzisk Mazowiecki 13 punktów poboru wody do badań: 10 dla monitoringu kontrolnego i trzy dla monitoringu przeglądowego. Częstotliwość pobierania próbek wody do badań wynosiła: 27 próbek na rok dla monitoringu kontrolnego i trzy dla monitoringu przeglądowego. Na wodociągu Dąbrówka wyznaczono cztery punkty poboru prób wody do badań: trzy monitoringu kontrolnego i jeden monitoringu przeglądowego. Częstotliwość pobierania próbek wody wynosiła: sześć na rok dla monitoringu kontrolnego i jedna dla monitoringu przeglądowego. Próbki wody do badania laboratorium pobierało z ujęcia, z wody podawanej do sieci po uzdatnieniu oraz u odbiorców wody w budynkach użyteczności publicznej i budynkach mieszkalnych. W budynkach użyteczności publicznej i budynkach mieszkalnych próbki wody pobierane były w punktach czerpalnych, znajdujących się w urządzeniach wodociągowych zainstalowanych na stałe, używanych do pobierania wody przez odbiorcę usług zlokalizowanych najbliżej za wodomierzem głównym. (dowód: akta kontroli str. 579, 715-718) Częstotliwość pobierania próbek wody do badań odpowiadała wymaganiom określonym w § 4 pkt 1 lit b rjws z 2007 r. oraz § 5 pkt 1 lit. b rjws z 2015 r. Stwierdzono jednak niewykonanie pełnego zakresu badań prowadzonych przez ZWiK w ramach monitoringu przeglądowego w 2015 r. i 2016 r. (dowód: akta kontroli str. 568-571, 612, 718, 825) ZWiK przekazał do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (dalej: PSSE) harmonogramy badań wody w dniu: 25 listopada 2014 r. na 2015 r., 21 stycznia 2016 r. i 1 lutego 2016 r. na 2016 r. oraz 22 listopada 2016 r. na 2017 r. ZWiK nie dysponował dokumentacją potwierdzającą uzgodnienie harmonogramów pobierania próbek wody z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym (dalej: PPIS). (dowód: akta kontroli str. 606)

W sprawozdaniach z badań wykonywanych w ramach monitoringu przeglądowego jakości wody nr 260837/15/WAW z 13 października 2015 r., nr 169850/15/WAW z 14 lipca 2015 r., nr 169849/15/WAW z 14 lipca 2015 r. nie wykazano wyników badań w zakresie: enterokoków, azotanów, manganu, żelaza. Parametry te zostały uzupełniająco zbadane w tych samych punktach przy wykonywaniu w 2015 r. monitoringu kontrolnego. W 2016 r. wykonano pomiar wartości radonu i trytu w czterech z pięciu stacji uzdatniania wody. Wyniki badań wskazały na nieprzekroczenie granic wykrywalności ww. substancji promieniotwórczych. Pomiar zawartości substancji promieniotwórczych w wodzie z SUW Bałtycka oraz pomiar izotopów promieniotwórczych: radu Ra-226 i Ra-228 przewidziano na rok 2017. (dowód: akta kontroli str. 568-571, 573-575, 606) PPIS corocznie zatwierdzał system jakości badań wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi prowadzonych w laboratorium ZWiK:  decyzją nr 69/14 z dnia 16 maja 2014 r. w zakresie : barwa, mętność, odczyn (pH), przewodność elektryczna właściwa, amoniak, azotany, azotyny, mangan, żelazo, smak, zapach, ogólna liczba mikroorganizmów w 36 st. ± 2 st.C po 48 h, ogólna liczba mikroorganizmów w 22 st. ± 2 st.C po 72 h, bakterie grupy coli, Escherichia coli, enterokoki kałowe;  decyzją nr 66/15 z dnia 27 maja 2015 r. w zakresie: barwa, mętność, odczyn (pH), przewodność elektryczna właściwa, jon amonowy, azotany, azotyny, żelazo ogólne, magnez, mangan, glin, smak, zapach, indeks nadmanganianowy, chlorki, chlor wolny, twardość ogólna, ogólna liczba mikroorganizmów w 36 st. ± 2 st.C po 48 h, ogólna liczba mikroorganizmów w 22 st. ± 2 st.C po 72 h, bakterie grupy coli, Escherichia coli, enterokoki kałowe;  decyzją nr 71.2016 z dnia 4 lipca 2016 r. w zakresie: barwa, mętność, odczyn (pH), przewodność elektryczna właściwa, jon amonowy, azotany, azotyny, żelazo ogólne, magnez, mangan, glin, smak, zapach, cyjanki, indeks nadmanganianowy, chlorki, chlor wolny, twardość ogólna, ogólna liczba mikroorganizmów w 36 st. ± 2 st.C po 48 h, ogólna liczba mikroorganizmów w 22 st. ± 2 st.C po 72 h, bakterie grupy coli, Escherichia coli, enterokoki kałowe, bakterie z rodzaju Legionella sp., bakterie Pseudomonas aeruginosa. (dowód: akta kontroli str. 606) Sprawozdania z badań wykonanych w laboratorium ZWiK były dostępne w systemie iLab. Sprawozdania z badań, wykonywanych przez zewnętrzne laboratorium, ZWiK otrzymywał drogą pocztową. Prezes Zarządu wyjaśnił: „Laboratorium w 2015 roku przekazywało sprawozdania z badań „monitoringowych” max do 7 dni roboczych, poza jednym kompletem raportów z 17 kwietnia, który zaginął i został ponownie przekazany do działu TEW 09 czerwca 2015 roku. (…) laboratorium przekazuje sprawozdania z badań w dniu autoryzacji badania lub max. do 5 dni roboczych od autoryzacji sprawozdania (data przekazania sprawozdania była taka jak data autoryzacji, a w przypadku dostarczenia sprawozdania w innym terminie potwierdzenie było dodatkowo datowane). Sprawozdania z badań próbek technologicznych były przekazywane do działu TEW zgodnie z możliwościami laboratorium, przy zasadzie informowania o wykrytych niepokojących trendach w dniu ich wykrycia. Obecnie wszystkie bieżące wyniki są dostępne w wersji elektronicznej w wewnętrznym systemie iLab w dniu sporządzenia raportu.”. W 2015 r. sprawozdania z badań wykonywanych przez laboratorium zewnętrzne były przekazywane do ZWiK w terminie od ośmiu do 14 dni roboczych od dnia ich sporządzenia. W przypadku braku przekroczenia wartości parametrycznych, ZWiK przekazywał sprawozdania z badań wody do PSSE w terminie od ośmiu do 45 dni roboczych od daty

sporządzenia raportów16. ZWiK nie dysponował potwierdzeniem przekazania do PSSE raportu z badań wody nr 1041/2015/WW z 18 grudnia 2015 r. Prezes Zarządu wyjaśnił „Zwłoka w przekazaniu sprawozdań z badań monitoringowych do PPIS wynika z zaginięcia kompletu sprawozdań. Raporty przekazano po wykonaniu ich duplikatów.”. (dowód: akta kontroli str. 573-575, 606, 612, 698-711, 821-824) W 2016 r., w przypadku braku przekroczenia wartości parametrycznych, ZWiK przekazywał raporty z badań wody do PSSE w czasie do siedmiu dni roboczych od daty sporządzenia raportów17. (dowód: kata kontroli str. 606, 823-824) W 2015 r. i 2016 r. PPIS wydał dla wodociągów publicznych Grodzisk Mazowiecki i Dąbrówka 11 ocen jakości wody – trzy w 2015 r. i osiem w 2016 r.

(dowód: akta kontroli str. 498-521) W 2015 r. PPIS przekazał do ZWiK oceny jakości wody w terminie od sześciu do 30 dni od dnia przekazania przez ZWiK raportów z badań wody18. W 2016 r. PPIS przekazał do ZWiK oceny jakości wody w terminie od 25 do 66 dni od dnia przekazania przez ZWiK raportów z badań wody19. (dowód: akta kontroli str. 821-822) 3.2 Oceny jakości wody Opis stanu faktycznego W badanym okresie ZWiK wykonał 428 badań jakości wody wodociągowej z tego: 208 w 2015 r., 209 w 2016 r., 11 w I kw. 2017 r. (dowód: akta kontroli str. 719) PPIS wydał w ww. okresie 13 ocen jakości wody. We wszystkich przypadkach stwierdził jej przydatność do spożycia przez ludzi. (dowód: akta kontroli str. 498-521) W badanym okresie wystąpiły okoliczności mogące spowodować zmianę jakości wody wodociągowej, szczególnie jej pogorszenie: 2015 r.  awarie – 111,  włączenie nowych odcinków sieci wodociągowej (miasto) – 13,  włączenie nowych odcinków sieci wodociągowej (wieś) – 20,  włączenie nowych przyłączy wodociągowych (miasto) – 60,  włączenie nowych przyłączy wodociągowych (wieś) – 110. 2016 r.  awarie – 97,  włączenie nowych odcinków sieci wodociągowej (miasto) – 20,  włączenie nowych odcinków sieci wodociągowej (wieś) – 15,  włączenie nowych przyłączy wodociągowych (miasto) – 65,  włączenie nowych przyłączy wodociągowych (wieś) – 135.

16 Badaniem szczegółowym objęto 10 raportów z badań wody: 138/2015/WW, 14/2015/WW, 139/2015/WW, 169849/15/WAW, 60/2015/WW, 61/2015/WW, 140/2015/WW, 394/2015/WW, 303/2015/WW, 1041/2015/WW. 17 Badaniem szczegółowym objęto 10 raportów z badań wody: 225/2016/WW, 227/2016/WW, 278/2016/WW, 90/2016/TEW, 86/2016/TEW, 110/2016/TEW, 112/2016/TEW, 137/2016/TEW, 626/2016/TEW, 627/2016/WW. 18 Badaniem szczegółowym objęto 10 raportów z badań wody: 138/2015/WW, 14/2015/WW, 139/2015/WW, 169849/15/WAW, 60/2015/WW, 61/2015/WW, 140/2015/WW, 394/2015/WW, 303/2015/WW, 1041/2015/WW. 19 Badaniem szczegółowym objęto 10 raportów z badań wody: 225/2016/WW, 227/2016/WW, 278/2016/WW, 90/2016/TEW, 86/2016/TEW, 110/2016/TEW, 112/2016/TEW, 137/2016/TEW, 626/2016/TEW, 627/2016/WW.

I kw. 2017 r.  awarie – 29,  włączenie nowych odcinków sieci wodociągowej (wieś) – 4,  włączenie nowych przyłączy wodociągowych (miasto) – 16,  włączenie nowych przyłączy wodociągowych (wieś) – 28. (dowód: akta kontroli str. 551-554, 568-571) Badaniem szczegółowym objęto dwie awarie. Zgłoszenie awarii nr 3 Dnia 23 lipca 2016 r. w ZWiK przyjęto telefoniczne zgłoszenie dotyczące wycieku wody z polnej ulicy bocznej od ul. Środkowej w miejscowości Kady. Stwierdzono uszkodzenie na trójniku stalowym śr. 150 mm. W miejscu uszkodzenia założono opaskę naprawczą 150 mm. Sieć wodociągowa została zdezynfekowana i wypłukana w celu zminimalizowania zagrożenia zanieczyszczenia wodociągu. Czas usunięcia awarii wynosił 3h. Przerwa w dostawie wody nie miała miejsca. Badanie wody nr 116/2016/TEW przeprowadzone w dniu 1 sierpnia 2016 r. w zakresie: barwa, mętność, pH, przewodność elektryczna właściwa (w temp. 250 C), zapach, smak, amoniak, azotany, azotyny, mangan, żelazo ogólne, indeks nadamanganianowy, ogólna liczba mikroorganizmów w 36±20C po 48 h, ogólna liczba mikroorganizmów w 22±20 C po 72 h, obecność i liczba bakterii grupy coli, obecność i liczba Escherichia coli, obecność i liczba enterokoków kałowych, nie wykazało przekroczeń ww. parametrów. Zgłoszenie awarii nr 73 Dnia 13 lutego 2017 r. przyjęto telefoniczne zgłoszenie dotyczące wycieku wody ze studzienki telekomunikacyjnej w Grodzisku Mazowieckim ul. Poniatowskiego 70 (przy szkole podstawowej). Stwierdzono pękniecie poprzeczne przewodu. W miejscu uszkodzenia założono opaskę naprawczą. Sieć wodociągowa została zdezynfekowana i wypłukana w celu zminimalizowania zagrożenia zanieczyszczenia wodociągu. Czas usunięcia awarii wynosił 5,5h. Czas przerwy w dostawie wody wynosił 5,5h. Badanie wody nr 234/2017 przeprowadzone w dniu 20 lutego 2017 r. w zakresie: barwa, mętność, pH, przewodność elektryczna właściwa (w temp. 250 C), zapach, smak, jon amonowy, obecność i liczba bakterii grupy coli, obecność i liczba Escherichia coli, nie wykazało przekroczeń ww. parametrów. (dowód: akta kontroli str. 580-586, 612, 633-636) W okresie objętym kontrolą, w ocenach jakości wody wodociągowej, PPIS nie stwierdził wody nieprzydatnej do spożycia lub warunkowo przydatnej do spożycia. (dowód: akta kontroli str. 498-521, 568-571) Natomiast w wyniku prowadzonego nadzoru sanitarnego PPIS w dniu 15 października 2015 r. PPIS wszczął postępowanie w sprawie stwierdzenia przekroczeń wskaźników mikrobiologicznych i fizykochemicznych w wodzie pobranej z wodociągu publicznego Grodzisk Mazowiecki. Dotyczyło do próbek wody: • Nr HKL.9051.1.07004.2015 z dnia 28 sierpnia 2015 r. – stwierdzono przekroczenia zawartości żelaza – 228+/-25 µg/l oraz nieakceptowalny zapach; • Nr HKL.9051.1.08513.2015 z dnia 25 września 2015 r. – stwierdzono obecność bakterii grupy coli – 50 jtk/100 ml; • Nr HKL.9051.1.08522.2015 z dnia 25 września 2015 r. – stwierdzono podwyższoną mętność – 1,1±0,1 NTU W odpowiedzi na pismo PPIS zawiadamiające o wszczęciu postępowania, ZWiK przedłożył przy piśmie z dnia 2 listopada 2015 r. wyniki badań wody oraz wyjaśnienia dotyczące przyczyn pogorszenia się jej jakości.

PPIS stwierdził, iż podane wartości wskaźników mikrobiologicznych i fizykochemicznych są poprawne, a wcześniejsze przekroczenia tych parametrów uznał za jednorazowe oraz stwierdził, iż nie zachodzi potrzeba wydawania decyzji merytorycznej w sprawie, zaś wszczęte postepowanie stało się bezprzedmiotowe i postanowił o jego umorzeniu. Ponadto: – w dniu 11 czerwca 2015 r. PPIS w sprawozdaniu nr HKL.9051.1.05027.2015 stwierdził nieakceptowalny zapach w próbce wody pobranej z wodociągu publicznego Grodzisk Mazowiecki, podczas gdy jego charakter nie powinien budzić zastrzeżeń (być akceptowalny dla konsumentów) w wodzie podawanej do sieci i w sieci dystrybucyjnej. ZWIK przekazał kopię badania wody z 26 czerwca 2015 r., w którym zapach został określony jako akceptowalny. – w dniu 9 lutego 2016 r. w sprawozdaniu nr HKL.9051.1.00526.2016 stwierdzono przekroczenie wskaźnika fizycznego – mętności. W toku postępowania wyjaśniającego ZWiK przedstawił wynik badania wody pobranej w dniu 22 marca 2016 r. na stacji SUW Dąbrówka, zgodnie z którym wskaźnik mętności wynosił <0,3 NTU, przy dopuszczalnej wartości 1 NTU. PPIS uznał, iż zmętnienie nie miało wpływu na akceptowalność jakości wody przez konsumentów, a przekroczenie parametru miało charakter jednorazowy. (dowód: akta kontroli str. 337-391) Badania przez ZWiK wody pobranej z ujęcia wykonywane były wg wewnętrznego harmonogramu badań w ramach monitoringu technologicznego i na użytek własny: 2015 r.  SUW Bałtycka 2 x w roku  SUW Cegielniana 4 x w roku  SUW Czarny Las 3 x w roku  SUW Dąbrówka 3 x w roku  SUW Wólka Grodziska 3 x w roku 2016 r.  SUW Bałtycka 1 x w roku  SUW Cegielniana 1 x w roku  SUW Czarny Las 2 x w roku  SUW Dąbrówka 5 x w roku  SUW Wólka Grodziska 5 x w roku 2017 r. (wg Zlecenia badań wody z SUW-y na rok 2017)  SUW Bałtycka – 2x w roku  SUW Cegielniana – 2 x w roku  SUW Czarny Las – 2 x w roku  SUW Dąbrówka – 2 w roku  SUW Wólka Grodziska – 2 x w roku Zakres badań obejmował m.in.: bakterie grupy coli, Escherichia coli, enterokoki kałowe, ogólną liczbę mikroorganizmów w 22±2 oC po 72 h, ogólną liczbę mikroorganizmów w 36±2 oC po 48 h, jon amonowy, azotany, azotyny, barwa, mętność, przewodność elektryczna właściwa w 25 oC, pH, smak, zapach, indeks nadmanganianowy, mangan, żelazo. (dowód: akta kontroli str. 629-630, 715-717, 718) W ramach działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo w latach 2015 i 2016, mających na celu poprawę jakości ujmowanej wody, mieściły się w zakresie bieżącej eksploatacji wodociągu. W 2015 r. wykonano uzupełnienie złóż filtracyjnych w SUW Cegielniana, wydatkując na ten cel kwotę 5,4 tys. zł. W 2016 r. wykonano uzupełnienie złóż filtracyjnych SUW Dąbrówka i SUW Cegielniana, wymieniono złoża filtracyjne SUW Wólka Grodziska,

zakupiono pompki dozujące podchloryn sodu. W 2016 r. na zadania te wydatkowano 190 tys. zł. Wszystkie koszty poniesiono ze środków własnych. (dowód: akta kontroli str. 572) Do uzdatniania wody stosowano następujące procesy technologiczne:

 SUW Bałtycka: napowietrzanie, podawanie KMnO4, odżelazianie, odmanganianie, dezynfekcja wody (podchloryn sodu);  SUW Cegielniana: napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie, dezynfekcja (chlorowanie);  SUW Czarny Las: chlorowanie  SUW Dąbrówka: napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie, dezynfekcja (chlorowanie);  SUW Wólka Grodziska: napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie, dezynfekcja (chlorowanie). (dowód: akta kontroli str. 561-567) W badanym okresie ZWiK nie wprowadzał zmian w stosowanej technologii uzdatniania wody. (dowód: akta kontroli str. 551-559) ZWiK nie posiadał ocen higienicznych PPIS dla materiałów i wyrobów używanych do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. ZWiK dysponował natomiast decyzjami PPIS o umorzeniu postępowań wszczętych w związku ze sprawdzeniem spełnienia wymagań sanitarno-higienicznych i sanitarno-technicznych na terenie SUW, protokołami kontroli SUW przeprowadzonych przez PSSE oraz dokumentacją powykonawczą SUW, zawierającą m.in. projekty wykonawcze oraz atesty higieniczne. (dowód: akta kontroli str. 560, 727-766)

3.3 Informowanie konsumentów o jakości wody Opis stanu faktycznego Spółka publikowała wyniki badań jakości wody na stronie internetowej www.zwik- grodzisk.pl. Prezes Zarządu wyjaśnił, iż Spółka udostępnia zainteresowanym wyniki badań do wglądu w siedzibie ZWiK oraz że „Spółka nie prowadzi rejestru udostępniania informacji o jakości wody, w związku z czym nie posiada wiedzy o ilości udostępnienia tej informacji.”. (dowód akta kontroli: str. 568-571, 700-701) ZWiK nie zamieścił na stronie internetowej informacji o jakości wody za II, III i IV kwartał 2015 r. oraz za marzec, kwiecień, maj 2016 r. (dowód: akta kontroli str. 708-711, 715-717) W 2016 r. nie umieszczono komunikatu o przekroczeniu parametru mętności. (dowód akta kontroli: str. 823-824)

3.4. Działania na rzecz poprawy jakości wody wodociągowej i zapewnienia jej bezpieczeństwa Opis stanu Odnosząc się do kwestii problemów jakie napotykał ZWiK w realizacji zadania dostarczania faktycznego wody o wymaganej jakości, Prezes Zarządu wyjaśnił: „Podczas realizacji zadania dostarczania wody o wymaganej jakości występowały tylko i wyłącznie pojedyncze przekroczenia parametrów wody. Przekroczenia te miały charakter incydentalny i nie wymagały wprowadzania działań naprawczych o charakterze długotrwałym.”. (dowód: akta kontroli str. 568-571)

W badanym okresie do ZWiK wpłynęło łącznie 55 skarg na złą jakość wody20 (w rejestrze zgłoszeń odnotowano m.in.: „brudna woda”, „brudna i śmierdząca woda”). W odpowiedzi na zgłoszenia wykonywano płukanie sieci albo płukanie przyłącza wodociągowego. (dowód: akta kontroli str. 547-548, 580-597) W latach 2015–2017 (I kwartał) odbiorcy usług zgłosili łącznie jedenaście reklamacji: w 2015 r. – 5, w 2016 r. – 5, w I kw. 2017 r. – 1. Złożone reklamacje dotyczyły uszkodzeń wodomierzy, uszkodzonej nawierzchni po usunięciu awarii, uszkodzonego hydrantu. Wszystkie reklamacje zostały przez ZWiK uwzględnione. (dowód: akta kontroli str. 603-606) W celu utrzymania dobrej jakości wody na wypływie z zaworu czerpalnego, ZWiK określając warunki techniczne przyłączenia do sieci wodociągowej informował wnioskodawcę o konieczność montażu na przyłączu wodociągowym zaworu antyskażeniowego oraz o konieczności użycia do budowy przyłącza materiałów posiadających odpowiednie atesty i aprobaty oraz dopuszczonych do stosowania w budownictwie i do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia. (dowód: akta kontroli str. 568-571, 573-578) ZWiK dysponował Planem ochrony Zakładu Wodociągów i Kanalizacji Gminy Grodzisk Mazowiecki, uzgodnionym 6 grudnia 2007 r. z Komendantem Stołecznym Policji. Dokument dotyczył m.in. rodzaju zabezpieczeń technicznych oraz zasad organizacji i wykonywania ochrony jednostki. (dowód: akta kontroli str. 712-714) Zarząd ZWiK uchwałą nr 11/05/2016 z dnia 21 listopada 2016 r. przyął Plan Zarządzania Kryzysowego Zakładów Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Grodzisku Mazowieckim. Plan był podstawowym dokumentem, określającym zasady działania podczas wystąpienia sytuacji kryzysowej na terenie obiektów ZWiK. W Planie opisane zostały scenariusze sytuacji kryzysowych spowodowanych zagrożeniami: awaria energetyczna, niebezpieczne substancje chemiczne (NSCh), akt terroru, poważna awaria wodociągowa, zanieczyszczenia ujęć wody, anomalie pogodowe, poważna awaria kanalizacyjna, pożar.

(dowód: akta kontroli str. 637-697)

Ustalone W działalności kontrolowanej jednostki, w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono nieprawidłowości następujące nieprawidłowości:

1. ZWiK przekazał PSSE harmonogramy poboru próbek wody na rok 2015 r., 2016 r. i 2017 r. Spółka nie dysponowała jednak dokumentacją potwierdzającą uzgodnienie harmonogramów pobierania próbek wody z PPIS. (dowód: akta kontroli str. 606) Zgodnie z § 4 pkt 3 rjws z 2007 r., ocena przydatności wody, przeprowadzana przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne w ramach kontroli wewnętrznej, obejmuje ustalanie harmonogramu pobierania próbek wody do badań, w uzgodnieniu z właściwym państwowym powiatowym lub państwowym granicznym inspektorem sanitarnym, tak aby terminy badania przeprowadzonego przez Państwową Inspekcję Sanitarną i przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne były równomiernie rozłożone w czasie.

Zgodnie z § 5 pkt 4 rjws z 2015 r., ocena przydatności wody przeprowadzana przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne w ramach wewnętrznej kontroli jakości wody, o której mowa w art. 5 ust. 1a uzzw, obejmuje ustalanie harmonogramu pobierania próbek wody do badań, w uzgodnieniu z właściwym państwowym powiatowym lub państwowym

20 2015 r. – 30 skarg; 2016 r. – 22 skargi, I kw. 2017 r. – 3 skargi.

18 granicznym inspektorem sanitarnym, tak aby terminy badania były równomiernie rozłożone w czasie. Prezes Zarządu wyjaśnił: „Po przesłaniu harmonogramu nie zostały przesłane do ZWiK uwagi dlatego uznano, iż harmonogramy zostały zaakceptowane przez PSSE.”. (dowód: akta kontroli str. 568-571) W ZWiK nie dołożono należytej staranności w dokumentowaniu procesów uzgadniających harmonogramy pobierania próbek wody i tym samym nie zapewniono pełnej wiarygodności tych uzgodnień. W ocenie NIK, powyższe postępowanie było nierzetelne. 2. W badanym okresie ZWiK nie pobierał do badań próbek wody z sieci wodociągowej. Zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 3 rjws z 2007 r. oraz § 9 ust. 1 pkt 1 lit. c rjws z 2015 r., miejsca pobierania próbek wody, równomiernie rozmieszczone na całym obszarze zaopatrzenia w wodę, są zlokalizowane w urządzeniach wodociągowych m. in. sieci wodociągowej.

(dowód: akta kontroli str. 718) Prezes Zarządu wyjaśnił: „Nie ma technicznej możliwości poboru próbek wody na sieci, jedynymi dostępnymi miejscami poboru wody są hydranty podziemne i nadziemne. Pobór próbki z hydrantu może być niemiarodajny, ponieważ hydranty narażone są na działanie czynników zewnętrznych mogących wpływać na jakość pobieranej próbki. Badania próbek pobieranych u odbiorców usług wskazują na jakość wody w sieci wodociągowej, do której włączone jest przyłącze”. (dowód: akta kontroli str. 568-571) W ocenie NIK, powyższe działania były niezgodne z wymaganiami ww. rozporządzeń. W celu przeprowadzenia badań jakości wody na sieci, ZWiK powinien zapewnić, zgodnie z § 4 pkt 4 jrws z 2007 r. i § 5 pkt 5 rjws z 2015 r., stałe punkty czerpalne służące do pobierania próbek wody. 3. W przypadku awarii nr 3 z dnia 23 lipca 2016 r. i awarii nr 73 z dnia 13 lutego 2017 r. ZWiK nie uzgodnił z PPIS miejsca, częstotliwości i zakresu badania wody w celu określenia spełnienia wymagań określonych w rjws z 2015 r., nie zaplanował przedsięwzięć naprawczych oraz nie poinformował PPIS oraz Burmistrza o podjętych i zaplanowanych działaniach. Zgodnie z § 5 pkt 7 rjws z 2015 r., w przypadku wystąpienia okoliczności mogących spowodować zmianę jakości wody, ocena przydatności wody przeprowadzana przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne w ramach wewnętrznej kontroli jakości wody obejmuje wyznaczanie miejsca, częstotliwości i zakresu badania wody w celu określenia spełnienia wymagań określonych w rozporządzeniu, w uzgodnieniu z właściwym państwowym powiatowym lub państwowym granicznym inspektorem sanitarnym oraz zaplanowanie przedsięwzięć naprawczych i ustalenie harmonogramu ich realizacji oraz niezwłoczne poinformowanie właściwego państwowego powiatowego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o podjętych i zaplanowanych działaniach.

Prezes Zarządu wyjaśnił: „Nie było konieczności wprowadzania harmonogramu działań naprawczych, ponieważ awarie zostały usunięte w możliwie krótkim czasie. Oczekiwanie, z ponownym włączeniem do ruchu sieci wodociągowej, na wynik badań bakteriologicznych po każdej awarii (ok 3 dób) narażałoby mieszkańców na długotrwałe przerwy w dostawie wody.” oraz „Większość awarii jest usuwana w sposób nieingerujący we wnętrze rur wodociągowych, tylko naprawa odbywa się z zewnątrz, poprzez założenie opaski naprawczej, która ogranicza do minimum ewentualne zanieczyszczenie wtórne. W celu zapewnienia bezpieczeństwa wody wdrożyliśmy system zarządzania jakością ISO 22000 oraz realizujemy badania jakości wody w ilości i częstotliwości przewyższającej wymagania minimalne określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia.”. (dowód: akta kontroli str. 580-597, 633-636)

W ocenie NIK, powyższe działanie były nierzetelne i niezgodne z wymaganiami ww. rozporządzenia. 4. ZWiK nie dysponował ocenami higienicznymi państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Zgodnie z art. 12 ust. 2 uzzw każdy materiał i wyrób używany do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi powinien posiadać pozytywną ocenę higieniczną państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Prezes Zarządu wyjaśnił: „ZWiK w Grodzisku Mazowieckim nie występował o wydanie ocen higienicznych. Coroczne kontrole PSSE potwierdzają spełnienie warunków sanitarno- technicznych oraz sanitarno-higienicznych.”. (dowód: akta kontroli str. 609-611, 633-636) W ocenie NIK, powyższe postępowanie było nielegalne. 5. Według sprawozdania nr HKL.9051.1.00526.2016 z dnia 9 lutego 2016 r., w próbie wody pobranej do badania w dniu 25 stycznia 2016 r. w Szkole Podstawowej, ul. Oziębłowskiego 9, Izdebno Kościelne stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej wartości mętności. Na stronie internetowej ZWiK nie umieszczono informacji, o których mowa w § 23 ust. 2 rjws z 2015 r. (dowód: akta kontroli str. 386-391, 823-824) Zgodnie z § 23 ust. 1 pkt 2 rjws z 2015 r. konsumenci otrzymują informacje o jakości wody z komunikatów umieszczanych na stronie internetowej przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjnego, jeżeli taka strona istnieje. Zgodnie z § 23 ust. 2 informacja powinna zawierać dane o przekroczeniach dopuszczalnych wartości parametrów jakości wody oraz związanych z nimi zagrożeniach zdrowotnych, dane o pogorszeniu jakości wody pod względem organoleptycznym, informacje o możliwości poprawy jakości wody przy użyciu środków dostępnych dla konsumentów, informacje o planowanych przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne przedsięwzięciach naprawczych i harmonogramach ich realizacji, informacje o udzielonych zgodach na odstępstwo od dopuszczalnych parametrów, zalecenia mające na celu minimalizację zagrożenia dla zdrowia ludzkiego. Prezes Zarządu wyjaśnił: „(…) zgodnie ze sprawozdaniem nr HKL.9051.1.00526.2016 sporządzonym w dniu 09.02.2016 r., stwierdzono przekroczenie wskaźnika fizycznego – mętności. W toku postępowania wyjaśniającego Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Grodzisku Mazowieckim przedstawił Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarno-Epidemiologicznej wynik badania wody pobranej w dniu 22.03.2016 r. na stacji SUW Dąbrówka, zgodnie z którym wskaźnik mętności wyniósł < 0,3 NTU, przy dopuszczalnej wartości 1 NTU, w efekcie czego przywrócono prawidłowość parametru wody. W związku z powyższym oraz brakiem zgłoszenia zastrzeżeń ze strony konsumentów co do jakości wody pochodzącej z wodociągu publicznego Dąbrówka, uznano, iż zmętnienie nie miało wpływu na akceptowalność jakości wody przez konsumentów, a przekroczenie parametru miało charakter jednorazowy. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Grodzisku Mazowieckim w oparciu o podjęte i przedstawione czynności związane z nadzorem sanitarnym nad jakością wody i kontrolą wewnętrzną stwierdza, iż jakość wody pochodzącej z wodociągu publicznego Dąbrówka w badanym zakresie odpowiada wymaganiom określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r., poz.1989).”. (dowód: akta kontroli str. 580-597) ZWiK nie umieścił na stronie internetowej informacji określonych w rozporządzeniu, przez co nie dochował należytej staranności w informowaniu konsumentów o przekroczeniu dopuszczalnej wartości parametru jakości wody. NIK zwraca uwagę, że poprawę opisanego wyżej przekroczenia wskaźnika mętności wody potwierdzono dopiero po 42 dniach od badania PPIS.

W ocenie NIK, powyższe postępowanie było nierzetelne i niezgodne z wymaganiami określonymi w rjws z 2015 r. 6. W sprawozdaniach z badania monitoringu przeglądowego jakości wody nr 260837/15/WAW z 13 października 2015 r., nr 169850/15/WAW z 14 lipca 2015, nr 169849/15/WAW z 14 lipca 2015 r. nie wykazano wyników badań zawartości w wodzie: akryloamidu, epichlorohydryny, glinu. Ponadto w sprawozdaniach z badania monitoringu przeglądowego jakości wody nr 208867/16/WAW/1 z 5 września 2016 r., nr 208864/16/WAW/1 z 5 września 2016, nr 208866/16/WAW/1 z 5 września 2016 r. nie wykazano wyników badań zawartości w wodzie: chlorku winylu. (dowód: akta kontroli str. 612, 708-711) Zgodnie z § 12 ust. 3 rjws z 2007 r., monitoring przeglądowy stanowi rozszerzenie monitoringu kontrolnego i służy dostarczeniu informacji niezbędnych do oceny, czy są przestrzegane wymagania określone w załącznikach nr 1–3 do rozporządzenia oraz spełnione parametry określone w lp. 2, 4 i 5 w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

Zgodnie z § 2 pkt 7 rjws z 2015 r., monitoring przeglądowy stanowi rozszerzenie (uzupełnienie) monitoringu kontrolnego i służy dostarczeniu informacji niezbędnych do oceny, czy są przestrzegane wymagania określone w załącznikach nr 1–3 do rozporządzenia oraz spełnione parametry określone w lp. 2, 4 i 5 załącznika nr 4 do rozporządzenia poprzez badanie wody. Prezes Zarządu wyjaśnił: „W sprawozdaniach z badania monitoringu przeglądowego jakości wody nr 260837/15/WAW z 13.10.2015r., nr 169850/15/WAW z 14.07.2015 oraz nr 169849/15/WAW z 14.07.2015r. w wyniku błędu zlecającego nie uwzględniono parametrów: (…) akryloamid, (…), epichlorohdryna, glin, (…).”. (dowód: akta kontroli str. 698-701) Ponadto Prezes Zarządu wyjaśnił: „Parametr chlorek winylu powinien być oznaczany w wodzie przesyłanej instalacjami z polichlorku winylu – wodociąg Dąbrówka. W wyniku przeoczenia zlecającego badania w sprawozdaniach nr: 208867/16/WAW/1; 208864/16/WAW/1; 208866/16/WAW/1 nie uwzględniono badania tego parametru.”. (dowód: akta kontroli str. 708-711) W ocenie NIK, powyższe postępowanie było nierzetelne i niezgodne z przepisami prawa obowiązującymi w tym zakresie. Uwagi dotyczące Ponadto NIK zwraca uwagę, iż: badanej działalności 1) jakkolwiek ZWiK informował na stronie internetowej o wynikach badań jakości wody w przypadku braku przekroczeń wartości parametrycznych, to nie wszystkie sprawozdania zostały tam zamieszczone;

2) w badaniach monitoringu kontrolnego jakości wody nazwa „amoniak” była stosowana wymiennie z nazwą parametru „jon amonowy”.

Prezes Zarządu wyjaśnił „We wdrożonym w tym roku w laboratorium systemie informatycznym iLab nazwa ta już została dostosowana do zastosowanej w obowiązującym rozporządzeniu – jon amonowy”. (dowód: akta kontroli str. 698-701) 3) ZWiK nie dysponował potwierdzeniem przekazania PPIS sprawozdania z badań wody nr 1041/2015/WW z dnia 18 grudnia 2015 r . (dowód: akta kontroli str. 598-601, 606, 612) Zgodnie z § 5 pkt 9 rjws z 2015 r. ocena przydatności wody przeprowadzana przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne w ramach wewnętrznej kontroli jakości wody obejmuje m.in. przekazywanie, w przypadku braku przekroczeń wartości parametrycznych,

właściwemu państwowemu powiatowemu lub państwowemu granicznemu inspektorowi sanitarnemu, w terminie 7 dni roboczych od dnia sporządzenia sprawozdania z badań, wyników badań wody. Prezes Zarządu wyjaśnił „Ze względu na zmiany kadrowe na stanowisku Kierownik Działu Eksploatacji Urządzeń Wodociągowych nie posiadamy wszystkich potwierdzeń przekazania do Sanepidu wyników badań wody wykonanych w ramach monitoringu przeglądowego i kontrolnego.”. (dowód: akta kontroli str. 598-601) NIK ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działalność ZWiK Ocena cząstkowa w przedstawionym wyżej zakresie.

4. Prawidłowość ustalania cen za wodę wodociągową

4.1. Kalkulacja i zatwierdzanie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę W 2014 r. przychody ZWiK ze sprzedaży ogółem wynosiły 25 062,8 tys. zł, w tym ze Opis stanu zbiorowego zaopatrzenia w wodę 7 108,3 tys. zł. W 2015 r. przychody ze sprzedaży faktycznego wynosiły 26 559,2 tys. zł, w tym ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę 7 108,3 tys. zł. W 2016 r. przychody ze sprzedaży wynosiły 26 937,4 tys. zł, w tym ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę 8 150,2 tys. zł. Dokumentacja księgowa ZWiK, zgodnie z art. 20 ust. 5 uor umożliwiała: wydzielenie kosztów stałych i zmiennych, przychodów związanych z poszczególnymi rodzajami działalności przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, a także w odniesieniu do poszczególnych taryf ustalenie kosztów związanych z działalnością inwestycyjną w poprzednim roku obrachunkowym; dokonanie alokacji niezbędnych przychodów według grup taryfowych. Plan kont pomijał wydzielenie kont kosztowych i przychodowych przeznaczonych w ewidencji kosztów i przychodów do celów naliczania opłat przyłączeniowych. (dowód akta kontroli str. 784-811)

Wniosek o przedłużenie czasu obowiązywania dotychczasowych taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę na okres od 1 kwietnia 2015 r. do 31 marca 2016 r. został złożony w dniu 19 stycznia 2015 r., w odpowiednim terminie, tj. w okresie obowiązywania taryf. Zgodnie z wymaganiami art. 24 ust. 9b uzzw Spółka dołączyła do wniosku załączniki, tj. informacje dotyczące zakresu świadczonych usług oraz warunków ekonomicznych uzasadniających przedłużenie obowiązywania dotychczasowych taryf.

Wniosek o zatwierdzenie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę na okres od 1 kwietnia 2016 r. do 31 marca 2017 r. został złożony w dniu 21 stycznia 2016 r., tj. z zachowaniem ustawowego wymogu 70 dni przed wejściem taryf w życie (art. 24 ust. 2 uzzw). Do wniosku dołączono wymagane przepisami załączniki zgodnie z § 19 rozporządzenia Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (dalej: „rozporządzenie w sprawie taryf”)21. W opisie „zmian warunków ekonomicznych w czasie obowiązywania taryf” niewystarczająco opisano zmiany poszczególnych kosztów rodzajowych.

Wniosek o zatwierdzenie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę na okres od 1 kwietnia 2017 r. do 31 marca 2018 r. został złożony w dniu 19 stycznia 2017 r., tj. z zachowaniem ustawowego wymogu 70 dni przed wejściem taryf w życie (zgodnie z art. 24 ust. 2 uzzw). Do wniosku dołączono wymagane przepisami załączniki. Załącznik nr 2 nie spełniał wymagań formalnych § 19 ust. 3 pkt. 3 rozporządzenia w sprawie taryf. W taryfach obowiązujących w kontrolowanym okresie określono rodzaje prowadzonej działalności, rodzaj i strukturę taryfy, taryfowe grupy odbiorców usług, rodzaje i wysokość

21 Dz. U. Nr 127, poz. 886, ze zm.

22 cen i stawek opłat, warunki rozliczeń z uwzględnieniem wyposażenia nieruchomości w przyrządy i urządzenia pomiarowe, warunki stosowania cen i stawek opłat.

W kontrolowanym okresie ZWiK każdorazowo uwzględniał stawki opłaty za przyłączenie do urządzeń wodociągowych, będących w posiadaniu przedsiębiorstwa, określone w § 5 pkt 7 rozporządzenia w sprawie taryf. Każdorazowo ZWiK podawał, że „Stawka opłaty za przyłączenie urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych, będących w posiadaniu przedsiębiorstwa wynika z kosztów przeprowadzenia prób technicznych przyłącza wybudowanego przez odbiorcę usług. Czynności związane z kontrolą przed zasypaniem przyłącza wykonuje w Spółce inspektor ds. nadzorów …”.

Do ustalenia poziomu niezbędnych przychodów w taryfach za zbiorowe zaopatrzenie w wodę na lata 2016–2017 (w 2015 r. obowiązywały taryfy przedłużone z 2014 r.) uwzględniono koszty eksploatacji i utrzymania (w tym amortyzację i koszty zakupionej wody) oraz marżę zysku. Marża zysku w roku 2016 wyniosła 35 000 zł netto, co stanowiło narzut zysku w wysokości 0,47%, a w roku 2017 wyniosła 400 000 zł netto, co stanowiło narzut zysku w wysokości 4,84%. Wartości te nie odbiegały od przeciętnie przyjmowanych wartości w branży.

Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia w sprawie taryf prawidłowo przyjęto do kalkulacji cen na 2016 r. wskaźniki: średnioroczny wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w wysokości 1,7% oraz wzrostu cen produkcji sprzedanej przemysłu w wysokości 1,4%. Również do kalkulacji cen na 2017 r. Spółka prawidłowo przyjęła wskaźniki: średnioroczny wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w wysokości 1,3% oraz wzrostu cen produkcji sprzedanej przemysłu w wysokości 1,6%.

W kontrolowanym okresie w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę ZWiK stosował: w zależności od przyjętego rodzaju taryfy dla poszczególnych taryfowych grup odbiorców usług – taryfę niejednolitą; w zależności od struktury taryfy – taryfę jednoczłonową. Struktura ta była zgodna z § 14 rozporządzenia w sprawie taryf. W ramach zbiorowego zaopatrzenia w wodę wyodrębniono cztery taryfowe grupy odbiorców usług: Grupa 1: Gospodarstwa domowe (odbiorcy pobierający wodę na cele socjalno–bytowe); Grupa 2: Jednostki użyteczności publicznej tj. szkoły, przedszkola, urzędy, itp. (odbiorcy pobierający wodę na cele socjalno–bytowe). Woda pobrana z publicznych studni i zdrojów ulicznych. Woda zużyta do zasilania publicznych fontann i na cele przeciwpożarowe. Woda zużyta do zraszania publicznych ulic i terenów zielonych; Grupa 3: Odbiorcy wody na cele produkcji, w której woda wchodzi w skład albo bezpośredni kontakt z produktami żywnościowymi, farmaceutycznymi lub na cele konfekcjonowania; Grupa 4: Odbiorcy wody na cele przemysłowe inne niż produkcja, w której woda wchodzi w skład albo bezpośredni kontakt z produktami żywnościowymi, farmaceutycznymi lub na cele konfekcjonowania. Dla tak sformułowanych grup odbiorców usług, Spółka prawidłowo dokonała alokacji niezbędnych przychodów. W szczególności, Spółka prawidłowo dokonała alokacji kosztów zawartych w tabeli D załącznika do wniosku o zatwierdzenie taryf, z wykorzystaniem współczynników alokacji opisanych i skalkulowanych w tabeli E tego załącznika. Należy przy tym zauważyć, że Spółka stosuje jedynie dwa podstawowe współczynniki alokacji kosztów opisane w rozporządzeniu w sprawie taryf: – udział poszczególnych taryfowych grup odbiorców usług w całkowitej ilości dostarczonej wody, – przewidywane roczne opłaty za korzystanie ze środowiska. Współczynniki alokacji oraz sposób ich ustalenia były zgodne z § 11 ust. 5 rozporządzenia w sprawie taryf.

Zgodnie z kalkulacjami zawartymi w załącznikach do wniosków o zatwierdzenie taryf w analizowanym okresie, podstawą do ustalenia ceny 1 m3 wody były: wartość niezbędnych przychodów w zł/rok planowanych na rok obowiązywania nowych taryf, planowana wielkość zużycia wody w m3/rok. Obowiązujące w kontrolowanym okresie taryfy weszły w życie na podstawie uchwał Rady Miejskiej w Grodzisku Mazowieckim22. Taryfy obowiązywały przez okres jednego roku.

W działalności kontrolowanej jednostki, w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono Ustalone nieprawidłowości następujące nieprawidłowości: 1. Taryfy za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków obowiązujące w latach 2016–2017 zostały ogłoszone w lokalnej prasie z opóźnieniem. Rada Miejska w Grodzisku Mazowieckim w dniu 24 lutego 2016 r. podjęła uchwałę nr 312/2016 w sprawie zatwierdzenia taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków dla ZWiK w Grodzisku Mazowieckim na okres od 1 kwietnia 2016 r. do 31 marca 2017 r. Ogłoszenie o uchwalonych taryfach opublikowano w Kurierze Południowym w dniu 25 marca 2016 r. – nr 11(616)2016 str. 4, tj. 30 dni po podjęciu uchwały. Rada Miejska w Grodzisku Mazowieckim w dniu 27 lutego 2017 r. podjęła uchwałę nr 489/2017 w sprawie zatwierdzenia taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków dla ZWiK w Grodzisku Mazowieckim na okres od 1 kwietnia 2017 r. do 31 marca 2018 r. Ogłoszenie o uchwalonych taryfach opublikowano w Kurierze Południowym w dniu 24 marca 2017 r. – nr 11(663)/2017/W2 str. 4, tj. 26 dni po podjęciu uchwały. Zgodnie z art. 24 ust. 7 uzzw, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ogłasza zatwierdzone taryfy w miejscowej prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w terminie do 7 dni od daty podjęcia uchwały, o której mowa w ust. 1. Ponadto w obu ww. przypadkach ogłoszenia zawierały wyłącznie informacje o wysokości ceny za wodę i ścieki (netto i brutto), pomimo że zgodnie z art. 2 pkt 12 uzzw taryfa to: zestawienie ogłoszonych publicznie cen i stawek opłat za zbiorowe zaopatrzenie wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków oraz warunki ich stosowania. Z wyjaśnienia Dyrektora Finansowego Członka Zarządu ZWiK wynikało, że: „Taryfy zostały umieszczone na stronie internetowej spółki po uchwaleniu przez Radę Miejską. Taryfy na okres 1.04.2017-31.03.2018 zostały opublikowane na stronie internetowej 8.03.2017. Taryfy na okres 1.04.2016-31.03.2017 zostały opublikowane na stronie internetowej 4.03.2016. Daty publikacji w lokalnej prasie wynikały z terminów wydania gazet. Gazeta „Bogoria” jest miesięcznikiem i ogłoszenia o taryfach za zbiorowe zaopatrzenia w wodę i odprowadzanie ścieków obowiązujących w okresie 1.04.2016 – 31.03.2017 oraz 1.04.2017 – 31.03.2018 ukazały się w pierwszych numerach po uchwaleniu przez Radę Miejską o ich zatwierdzeniu. Gazeta „Kurier Południowy jest dwutygodnikiem. Ogłoszenia dotyczące taryf ukazały się: . 25.03.2016 – jeden dzień po wymaganym ustawą terminie, ponieważ był to numer świąteczny, co gwarantowało lepsze dotarcie do mieszkańców; . 24.03.2017 – zgodnie z wymaganym przez ustawę terminie. Z uwagi na fakt, że ogłoszenia dotyczące taryf były publikowane w różnych mediach, zdaniem Spółki, termin ogłoszenia taryf wymagany przez Ustawę o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę … został dotrzymany. (…) zdaniem Spółki ogłoszenia prasowe zawierały wszystkie informacje wymagane art. 2 pkt 12 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę … Ogłoszenia informowały również o numerze uchwały Rady Miejskiej oraz o publikacji na stronach internetowych Spółki w związku z tym umożliwiały uzyskanie pełnej informacji na temat taryf.”. (dowód: akta kontroli str. 784-813)

22 Uchwały Rady Miejskiej w Grodzisku Mazowieckim: nr 691/2014 z dnia 26 lutego 2014 r.; nr 91/2015 z dnia 25 lutego 2015 r.; nr 312/2016 z dnia 24 lutego 2015 r.; nr 489/2017 z dnia 27 lutego 2017 r.

W ocenie NIK działanie ZWiK było niezgodne z art. 24 ust. 7 oraz art. 2 pkt 12 uzzw.

2. Plan kont ZWiK pomijał wydzielenie kont kosztowych i przychodowych przeznaczonych w ewidencji kosztów i przychodów do celów naliczania opłat przyłączeniowych. W związku z powyższym: – nie było możliwości ustalenia, czy przychody z tytułu „opłaty przyłączeniowej” w rzeczywistości pokrywały koszty związane z przeprowadzeniem prób technicznych przyłącza wybudowanego przez odbiorcę usług, – brak było pewności, że nie dochodziło do subsydiowania skrośnego pomiędzy działalnością związaną bezpośrednio z działalnością nazwaną przez Spółkę komercyjną, a działalnością związaną z przyłączaniem nowych odbiorców do sieci wodociągowej. Dokumentacja księgowa, zgodnie z art. 20 ust. 5 uor, powinna umożliwiać: wydzielenie kosztów stałych i zmiennych, przychodów związanych z poszczególnymi rodzajami działalności przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, a także w odniesieniu do poszczególnych taryf; ustalenie kosztów związanych z działalnością inwestycyjną w poprzednim roku obrachunkowym; dokonanie alokacji niezbędnych przychodów według taryfowych grup odbiorców usług z jednym zastrzeżeniem. Z wyjaśnienia Dyrektora Finansowego Członka Zarządu wynikało, że: „W planie kont nie zostały wydzielone konta do ewidencji przychodów i kosztów opłat przyłączeniowych ponieważ stanowią one bardzo mały udział wszystkich przychodów. Przychody spółki uzyskane w 2016 roku wynosiły 27 937 363 zł. Przychody na koncie 702-11-550-99 Działalność komercyjna techniczny pozostałe (na tym koncie są księgowane przychody z opłaty za przyłączenie do urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, przychody za uzgodnienia projektów i inne drobne usługi) wynosiły 194 551 zł, co stanowi 0,7% wszystkich przychodów. Przychody z opłaty za przyłączenie urządzeń wodociągowych stanowiły ok. 0,2% wszystkich przychodów.”. (dowód akta kontroli str. 784-811, 814-815) Zadaniem NIK, przedstawione wyżej postępowanie było nielegalne. Celem uniknięcia powyższych nieprawidłowości, Spółka winna wydzielić osobne konta do ewidencjonowania: przychodów z tytułu „opłaty przyłączeniowej” – osobno dla działalności wodociągowej i kanalizacyjnej, kosztów związanych z przeprowadzeniem prób technicznych przyłącza wybudowanego przez odbiorcę usług – osobno dla działalności wodociągowej i kanalizacyjnej. 3. Niewystarczająco opisano zmiany poszczególnych kosztów rodzajowych w załączniku nr 2 do wniosku o zatwierdzenie taryf, w pkt 5 „zmiany warunków ekonomicznych w czasie obowiązywania taryf”. Odniesiono się jedynie do wzrostu kosztów wynagrodzeń, kosztów materiałowych, opłat środowiskowych oraz alokacji kosztów sprzedaży i kosztów ogólnych. Spółka prowadzi rachunek zysków i strat w układzie kalkulacyjnym, nie zwalnia jej to jednak z wykazania zmian poszczególnych kosztów rodzajowych. W opisie zostały pominięte koszt usług transportowych, pozostałych kosztów eksploatacyjnych (energia, inne usługi obce niż usługi transportowe, pozostałe podatki i opłaty, w tym podatku od nieruchomości, amortyzacji itp.). Jeżeli brak było zmian poziomu wymienionych kosztów, to Spółka powinna również wyraźnie to opisać w tymże punkcie. Zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 1 – 3 rozporządzenia w sprawie taryf, na podstawie kosztów, o których mowa w § 7 ust. 1, ustala się niezbędne przychody jako sumę składników: – iloczynu sumy kosztów wynagrodzeń oraz świadczeń na rzecz pracowników i średniorocznego wskaźnika przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ustalonego przez strony uprawnione do zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy, a w przypadku braku zawarcia takiego układu, średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ustalonego w ustawie budżetowej; – iloczynu sumy kosztów materiałów, usług transportowych i średniorocznego wskaźnika cen produkcji sprzedanej przemysłu;

– pozostałych kosztów eksploatacji i utrzymania według planowanych bądź obowiązujących stawek na rok obowiązywania taryf. Z wyjaśnienia Dyrektora Finansowego Członka Zarządu wynikało, że: „(…) we wniosku taryfowym: – uwzględniono wzrost wynagrodzeń zgodnie z pkt 1); – uwzględniono wzrost kosztów materiałów zgodnie z pkt 2); – koszt usług transportowych nie został skorygowany. Jest to pozycja mało istotna, a jednocześnie trudna w uwzględnieniu w wyliczeniach ponieważ koszt usług transportowych jest księgowany na koncie analitycznym do konta usługi obce. Szacunkowy koszt usług transporotowych wynosi 44 tys. zł rocznie, a koszty zaopatrzenia w wodę ok. 8 mln rocznie. Średnioroczny wskaźnik produkcji sprzedanej wynosił 101,6%. Korekta zwiększająca koszty byłaby na poziomie 704 zł; – pozostałe koszty przyjęto, zgodnie z pkt 3), na poziomie roku obrachunkowego poprzedzającego wprowadzenie taryf.”. Ponadto załącznik nr 2 do wniosku o zatwierdzenie taryf nie spełniał wymagań formalnych § 19 ust. 3 pkt. 3 rozporządzenia w sprawie taryf, ponieważ podano w nim jedynie wartość zakupionej wody. Brak było informacji o cenie 1 m3 zakupionej wody oraz o jej ilości. Z wyjaśnienia Dyrektora Finansowego Członka Zarządu wynikało, że: „ (…) w ostatnim wniosku taryfowym omyłkowo umieszczono tabelę, z ukrytymi wierszami zawierającymi ilość i cenę, podano jedynie wartości wynikowe czyli wartość zakupu wody.”. (dowód: akta kontroli str. 784-811, 814-815) W ocenie NIK było to działanie nielegalne.

Ocena cząstkowa NIK ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działalność ZWiK w przedstawionym wyżej zakresie.

IV. Wnioski

Wnioski pokontrolne Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli23, wnosi o: 1) doprowadzenie do zawarcia pisemnych umów ze wszystkimi odbiorcami usług, do których dostarczana jest woda wodociągowa; 2) dokumentowanie uzgodnienia z państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym harmonogramów pobierania próbek wody do badań; 3) prowadzenie monitoringu jakości wody w urządzeniach na sieci wodociągowej; 4) uzgadnianie z państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym miejsca, częstotliwości i zakresu badania wody oraz planowanych przedsięwzięć naprawczych, każdorazowo po wystąpieniu okoliczności mogących spowodować zmianę jakości wody, szczególnie jej pogorszenie, oraz informowanie burmistrza o podjętych i zaplanowanych działaniach; 5) uzyskanie pozytywnej oceny higienicznej państwowego powiatowego inspektora sanitarnego dla materiałów i wyrobów używanych do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi; 6) zamieszczanie komunikatów o przekroczeniach dopuszczalnych parametrów jakości wody na stronie internetowej ZWiK; 7) prowadzenie badań monitoringu przeglądowego jakości wody w zakresie wskazanym w rozporządzeniu w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;

23 Dz. U. z 2017 r. poz. 524.

8) uwzględnienie w zakładowym planie kont przeznaczonych do ewidencjonowania kosztów i przychodów z tytułu opłat przyłączeniowych; 9) ogłaszanie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków w lokalnej prasie w wymaganym terminie. V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach: jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli.

Prawo zgłoszenia Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zastrzeżeń zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Departamentu Środowiska Najwyższej Izby Kontroli. Obowiązek Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, poinformowania w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania NIK o sposobie uwag i wykonania wniosków pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach wykorzystania uwag niepodjęcia tych działań. i wykonania wniosków W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego.

Warszawa, dnia 28 lipca 2017 r.

Najwyższa Izba Kontroli Departament Środowiska Dyrektor Anna Krzywicka

Kontrolerzy:

Dariusz Łyszkiewicz główny specjalista kp.

Damian Pazio specjalista kp.