NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI Departament Środowiska KSI.410.002.04.2017 P/17/048 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli P/17/048 – Utrzymanie i eksploatacja sieci wodociągowych w miastach Jednostka Najwyższa Izba Kontroli przeprowadzająca Departament Środowiska kontrolę Kontrolerzy 1. Dariusz Łyszkiewicz, główny specjalista kp., upoważnienie do kontroli nr KSI/22/2017 z dnia 17 maja 2017 r.; (dowód: akta kontroli str. 1-2) 2. Małgorzata Szymborska, doradca techniczny, upoważnienie do kontroli nr KSI/23/201717 z dnia 17 maja 2017 r.; (dowód: akta kontroli str. 3-4) 3. Damian Pazio, specjalista kp., upoważnienie do kontroli nr KSI/24/2017 z dnia 17 maja 2017 r. (dowód: akta kontroli str. 5-6) Jednostka Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Grodzisku Mazowieckim, ul Cegielniana 4, kontrolowana 05-825 Grodzisk Mazowiecki (dalej: ZWiK, Spółka) Kierownik jednostki Michał Klonowski, Prezes Zarządu ZWiK od dnia 11 maja 2017 r., w poprzednim okresie kontrolowanej Prezesem Zarządu był Robert Lewandowski od dnia 12 czerwca 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 14, 19) II. Ocena kontrolowanej działalności1 2 Ocena ogólna W badanym okresie ZWiK wykonywał zadania związane z utrzymaniem i eksploatacją sieci wodociągowych w okresie na podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków na terenie gminy, wydanego przez Burmistrza Grodziska Mazowieckiego (dalej: Burmistrz). Pobór wód prowadzono na podstawie aktualnych pozwoleń wodnoprawnych. Dla wszystkich ujęć zostały wyznaczone strefy ochronne z terenem ochrony bezpośredniej. Prowadzono monitoring sieci wodociągowej. W kontrolowanym okresie nie wystąpiły długotrwałe przerwy w dostawie wody (trwające ponad dobę). Odbiorcom dostarczano wodę odpowiedniej jakości. Stwierdzone nieprawidłowości polegały na: dostarczaniu wody odbiorcom bez zawartej na piśmie umowy, wymaganej art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków4 (dalej: „uzzw”). W 2015 r. bez zawartej umowy dostarczano wodę 510 odbiorcom, w 2016 r. – 758, a w I kwartale 2017 r. – 707 odbiorcom; narażając tym samym odbiorców na odpowiedzialność karną z art. 28 ust. 1 uzzw; nieprzestrzeganiu § 5 regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki w zakresie informowania Burmistrza o jakości dostarczanej wody. W 2016 r. przekazano tylko jedną informację w tym zakresie, pomimo że ZWiK został zobowiązany do informowania dwukrotnie w ciągu roku; niedokumentowaniu uzgodnień harmonogramów pobierania próbek wody do badań z państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym, co stanowiło naruszenie § 4 pkt 3 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. 2 2015 r. – I kwartał 2017 r. 4 Dz. U. z 2017 r. poz. 328. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi6 (dalej: rjws z 2007 r.) oraz § 5 pkt 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi7 (dalej: rjws z 2015 r.); nieprowadzeniu monitoringu jakości wody na sieci wodociągowej; nieuzgadnianiu z państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym miejsca, częstotliwości i zakresu badania wody oraz planowania przedsięwzięć naprawczych po wystąpieniu okoliczności mogących spowodować zmianę jakości wody, szczególnie jej pogorszenie oraz informowania burmistrza o podjętych i zaplanowanych działaniach, co było niezgodne z § 5 pkt 7 rjws z 2015 r.; braku pozytywnej oceny higienicznej państwowego powiatowego inspektora sanitarnego dla materiałów i wyrobów używanych do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, wymaganej art. 12 ust. 2 uzzw; nieumieszczeniu na stronie internetowej ZWiK informacji o przekroczeniu dopuszczalnej wartości parametru jakości wody, co stanowiło naruszenie § 23 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia rjws z 2015 r.; prowadzeniu badań monitoringu przeglądowego jakości wody w niepełnym zakresie, w stosunku do wymaganego w § 12 ust. 3 rjws z 2007 r. oraz § 2 pkt 7 rjws z 2015 r.; nieuwzględnieniu w zakładowym planie kont przeznaczonych do ewidencjonowania kosztów i przychodów z tytułu opłat przyłączeniowych, co było niezgodne z art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości8 (dalej: uor); nieogłoszeniu taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków w lokalnej prasie w wymaganym terminie, określonym w art. 24 ust. 7 uzzw. III. Wyniki kontroli 1. Zapewnienie powszechnego dostępu do sieci wodociągowej 1.1. Przygotowanie formalno-prawne do realizacji zbiorowego zaopatrzenia w wodę Opis stanu Rada Miejska w Grodzisku Mazowieckim w dniu 29 sierpnia 2007 r. podjęła uchwałę faktycznego nr 134/2007 w sprawie likwidacji i przekształcenia Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka została utworzona aktem notarialnym z dnia 22 listopada 2008 r.9 Zakres przedmiotowy działalności obejmował 68 pozycji w tym poz. 18 „36.OOZ – „Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody”. Zgodnie z § 4 pkt 1 aktu, cyt.: „Kapitał zakładowy spółki pokryty zostaje stosownie do art. 23 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej – składnikami mienia zakładu budżetowego, szczegółowo określonymi w załączniku Nr 1 stanowiącym integralną część niniejszego aktu oraz prawo zarządu gruntami zakładu budżetowego przekształconego w spółkę przekształci się z mocy art. 23 ust. 2 powołanej wyżej ustawy w prawo użytkowania wieczystego gruntu na rzecz zawiązanej spółki, a którego wartość określona została w operatach szacunkowych sporządzonych przez rzeczoznawców majątkowych (..)”. Środki trwałe służące zaopatrzeniu w wodę przekazane do Spółki, obejmowały m.in.: ujęcie wody Cegielniana, stację uzdatniania wody (dalej: SUW) Cegielniana, SUW Wólka Grodziska, ujęcie wody Dąbrówka w miejscowości Chlebnia, sieć wodociągową o długości 182 184,3 m. Kapitał zakładowy Spółki wynosi 29 771,0 tys. zł. ZWiK wpisano do Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 30 stycznia 2009 r. pod nr 0000321963. W dniu 26 lutego 2013 r. sporządzono akt notarialny (repertorium A NR 1885/13), którym dokonano zmian aktu założycielskiego Spółki, m. in. w § 1 dodano ust. 2 w brzmieniu „podstawowym celem działalności spółki jest realizacja zadań własnych Gminy w zakresie 6 Dz. U. Nr 61, poz. 417 ze zm. 7 Dz. U. poz. 1989. 8 Dz. U. z 2016 r., poz. 1047. 9 repertorium A NR 8841/08. 2 zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, a także w zakresie prowadzenie eksploatacji kanalizacji deszczowej.”. (dowód: akta kontroli str. 7-13, 21-23) Ponadto Spółka dysponowała, na podstawie umów dzierżawy i użyczenia zawartych z Gminą Grodzisk Mazowiecki, następującymi składnikami majątku służącego zbiorowemu zaopatrzeniu w wodę: sieć wodociągowa o długości 7 674,6 m, stacje uzdatniania wody Cegielniana, Dąbrówka11, Bałtycka, Czarny Las. Umowa dzierżawy urządzeń i obiektów wodociągowo-kanalizacyjnych z dnia 1 września 2010 r. Okres obowiązywania umowy 10 lat; sieć wodociągową o łącznej długości 10 210,8 m – umowa użyczenia urządzeń i obiektów wodociągowo-kanalizacyjnych z dnia 27 listopada 2015 r., zawarta na czas określony do dnia 27 listopada 2027 r.; sieć wodociągowa na ul. Chemicznej i Rybnej o łącznej długości 799 m – umowa użyczenia urządzeń przesyłowych z dnia 9 września 2016 r., zawarta na czas nieokreślony. Wartość majątku służącego działalności wodociągowej, który jest własnością Gminy Grodzisk Mazowiecki, wynosiła według stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. – 11,8 mln zł, tj. 42,7% majątku wykorzystywanego przez Spółkę w celu zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Dzierżawione i użyczone urządzenia i obiekty zostały wybudowane lub zmodernizowane w ramach projektów współfinansowanych ze środków UE, których beneficjentem była Gmina Grodzisk Mazowiecki. Prezes Zarządu Spółki wyjaśnił: „Powodem zawierania umowy dzierżawy i umów użyczenia jest fakt, że majątek, który został objęty tymi umowami, Gmina wytworzyła z udziałem dotacji uzyskanych z funduszy unijnych. Zgodnie z zawartymi umowami dotacji wytworzony majątek, w okresie trwałości projektu, powinien stanowić własność Gminy.”. Burmistrz, na wniosek Prezesa Zarządu ZWiK z dnia 2 lutego 2012 r., wydał decyzję nr 1/2012 z dnia 16 lutego 2012 r., zezwalającą na prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków na terenie Gminy. W zezwoleniu zostały określone m.in. wymagania w zakresie jakości usług wodociągowo- kanalizacyjnych realizowanych na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki przez ZWiK, uprawnienia Burmistrza do kontroli realizacji warunków zezwolenia, zobowiązanie ZWiK do racjonalnego gospodarowania obiektami i urządzeniami, warunki cofnięcia zezwolenia oraz warunki cofnięcia zezwolenia bez odszkodowania. W zezwoleniu nie określono warunków wprowadzania ograniczeń dostarczania wody w przypadku wystąpienia jej niedoboru, o których mowa w art. 18 pkt 6 uzzw. (dowód: akta kontroli str. 21-23, 203-327, 328-331, 550) ZWiK posiadał następujące pozwolenia wodnoprawne na pobór wód: decyzję Starosty Grodziskiego nr 10/2008 z dnia 5 lutego 2008 r., zezwalającą na pobór wody podziemnej ze studni